Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen
Transcript of Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 1/75
____________________________________________________
_______________________________________________________
Postacademische Opleiding
Veiligheidskunde Niveau I
________________________________________________________
Rampenbestrijding en – oefeningen in België en Nederland
________________________________________________________
GROEPSLEDEN: de Oude Corneel
Goossens Bert
Schols Karen
Van Houtum Marcel
PROMOTOR: Dhr. Gert Van BortelNiveau I - 29e promotie (2010/2011)
PROJECTWERK GROEP: Organisatie
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 2/75
Woord vooraf
Dit document is opgesteld in opdracht van de Antwerp Management School “the Autonomous
Management School of the University of Antwerp” en is uitgewerkt door een samengestelde
projectgroep, bestaande uit de volgende personen:
- Karen Schols (BE)
- Bert Goossens (BE)
- Corneel de Oude (NL)
- Marcel van Houtum (NL)
Voor de totstandkoming van dit document zijn verschillende personen betrokken geweest. In
het bijzonder willen wij de onderstaande personen bedanken:
- Gert van Mortel (BASF)
- Jos Wisse (Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond)- Ben Jansen (Gezamenlijke brandweer regio Rottedam-Rijnmond)
- Eddy Goossens (Brandweer Geel)
- Bart Bruelemans (Rampenambtenaar stad Antwerpen)
- Ilse Van Mechelen (attaché dienst Noodplanning Provincie Antwerpen)
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 3/75
Inhoudsopgave
WOORD VOORAF
INLEIDING
1. RAMPENBESTRIJDING EN OEFENBELEID IN BELGIË .................................................................. 2
1.1 WETGEVING IN BELGIË .............................................................................................................. 2
1.1.1 MINISTERIEEL BESLUIT TOT VASTSTELLING VAN DE MINIMALE INHOUD VAN DE
HULPVERLENINGSOVEREENKOMSTEN DIE OPGESTELD WORDEN BINNEN DE HULPVERLENINGSZONES VAN 8 MAART 1999
(B.S. 20 APRIL 1999) ................................................................................................................................... 2
1.1.2 SAMENWERKINGSAKKOORD VAN 21 JUNI 1999 (INSTEMMING IN WET VAN 22 MEI 2001 – B.S. 16 JUNI
2001) ..................................................................................................................................................... 2
1.1.3 KB BETREFFENDE NOOD- EN INTERVENTIEPLANNEN VAN 16 FEBRUARI 2006 (B.S. 15 MAART 2006) ............ 3
1.1.4 INTERNATIONALE OVEREENKOMSTEN .................................................................................................. 4
1.2 SOORTEN NOODPLANNEN .......................................................................................................... 5
1.2.1 MULTIDISCIPLINAIRE NOOD- EN INTERVENTIEPLANNEN........................................................................... 5
1.2.2 MONODISCIPLINAIRE NOODPLANNEN .................................................................................................. 7
1.2.3 INTERNE NOODPLANNEN ................................................................................................................... 7
1.3 BETROKKEN ACTOREN BIJ RAMPENBESTRIJDING / OEFENINGEN EN VERSCHILLENDE BESLISSINGSCENTRA ......... 8
1.3.1 DE VIJF DISCIPLINES .......................................................................................................................... 8
1.3.2 DE COÖRDINERENDE ORGANEN ........................................................................................................ 10
1.4 ORGANISATIE VAN RAMPENBESTRIJDING EN OEFENINGEN ................................................................ 12
1.4.1 FASERING ..................................................................................................................................... 12
1.4.2 ZONERING .................................................................................................................................... 13
1.5 SOORTEN OEFENINGEN ............................................................................................................ 14
1.5.1 INDELING VOLGENS DEELNEMERS...................................................................................................... 14
1.5.2 INDELING VOLGENS SOORT OEFENING ................................................................................................ 15
1.6 ONTWERP VAN EEN RAMPENOEFENING ....................................................................................... 18
1.6.1 SCOPING ...................................................................................................................................... 19
1.6.2 OEFENDOELEN............................................................................................................................... 19
1.6.3 SCENARIO EN DRAAIBOEK ................................................................................................................ 19
1.7 ONDERSTEUNENDE TOOLS ........................................................................................................ 20
1.7.1 OSR (ONDERSTEUNING SNELLE REDDING) DATABASE .......................................................................... 20
1.8 EVALUATIE VAN OEFENINGEN .................................................................................................... 21
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 4/75
1.9 OEFENBELEIDSPLAN NAAR DE TOEKOMST ..................................................................................... 22
2. RAMPENBESTRIJDING EN OEFENBELEID IN NEDERLAND ........................................................ 23
2.1 WETGEVING IN NEDERLAND ..................................................................................................... 23
2.1.1 WET EN BESLUITEN VEILIGHEIDSREGIO’S ............................................................................................ 23
2.1.2 BESLUIT EN REGELINGEN RISICO’S ZWARE ONGEVALLEN ........................................................................ 26
2.2 SOORTEN RAMPENBESTRIJDINGSPLANNEN.................................................................................... 28
2.2.1 MULTIDISCIPLINAIRE RAMPENBESTRIJDINGSPLAN ................................................................................ 28
2.2.2 MONODISCIPLINAIRE NOODPLANNEN ................................................................................................ 30
2.2.3 INTERNE NOODPLAN....................................................................................................................... 31
2.3 BETROKKEN ACTOREN BIJ RAMPENBESTRIJDING / OEFENINGEN EN VERSCHILLENDE BESLISSINGSCENTRA ....... 31
2.3.1 MULTIDISCIPLINAIRE RAMPENBESTRIJDINGSTEAMS .............................................................................. 32
2.3.2 BETROKKEN ACTOREN ..................................................................................................................... 34
2.4 ORGANISATIE VAN RAMPENBESTRIJDING EN OEFENINGEN ................................................................ 39
2.4.1 DAGELIJKSE ROUTINE ACTIE DOOR PROFESSIONELE HULPVERLENING ....................................................... 40
2.4.2 GRIP 1 ........................................................................................................................................ 40
2.4.3 GRIP 2 ........................................................................................................................................ 42
2.4.4 GRIP 3 ........................................................................................................................................ 44
2.4.5 GRIP 4 ........................................................................................................................................ 47
2.4.6 OVERIGE INFORMATIE MET BETREKKING OP DE GRIP- STRUCTUUR. ........................................................ 49
2.4.7 AFSCHALING VAN GRIP-FASEN......................................................................................................... 50
2.5 SOORTEN OEFENINGEN ............................................................................................................ 50
2.5.1 INDELING VOLGENS DEELNEMERS...................................................................................................... 50
2.5.2 INDELING VOLGENS SOORT OEFENING ................................................................................................ 51
2.6 ONTWERP VAN EEN RAMPENOEFENING ....................................................................................... 54
2.6.1 COPI-OEFENINGEN......................................................................................................................... 55
2.6.2 ROT-OEFENINGEN
......................................................................................................................... 552.7 ONDERSTEUNENDE TOOLS ........................................................................................................ 55
2.8 EVALUATIE VAN OEFENINGEN .................................................................................................... 56
2.9 OEFENBELEIDSPLAN NAAR DE TOEKOMST ..................................................................................... 57
3. VERGELIJKING TUSSEN OEFENBELEID IN BELGIË EN IN NEDERLAND ....................................... 59
3.1 VERGELIJKING SOORTEN NOODPLANNEN / RAMPENBESTRIJDINGSPLANNEN .......................................... 59
3.2 VERGELIJKING BETROKKEN ACTOREN EN BESLISSINGSCENTRA TIJDENS RAMPENBESTRIJDING / OEFENINGEN... 60
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 5/75
3.3 VERGELIJKING VAN DE ORGANISATIE VAN RAMPENBESTRIJDING / OEFENINGEN ...................................... 60
3.4 VERGELIJKING VAN DE SOORTEN OEFENINGEN IN HET KADER VAN RAMPENBESTRIJDING ........................... 61
3.5 VERGELIJKING VAN HET ONTWERP VAN EEN RAMPENOEFENING ......................................................... 61
3.6 VERGELIJKING VAN DE ONDERSTEUNENDE TOOLS ........................................................................... 62
3.7 VERGELIJKING VAN DE EVALUATIE VAN EEN OEFENING ..................................................................... 62
3.8 VERGELIJKING VAN HET OEFENBELEIDSPLAN NAAR DE TOEKOMST ....................................................... 62
3.9 VERGELIJKING VAN DE BESCHIKBARE MIDDELEN ............................................................................. 63
4. LEERPUNTEN IN BELGIË EN IN NEDERLAND ........................................................................... 64
4.1 LEERPUNTEN BELGIË ............................................................................................................... 64
4.2 LEERPUNTEN NEDERLAND ........................................................................................................ 65
5. CONCLUSIE .......................................................................................................................... 66
6. BESLUIT ............................................................................................................................... 68
7. BRONNEN ............................................................................................................................ 69
7.1 BROCHURES .......................................................................................................................... 69
7.2 INTERNET BRONNEN................................................................................................................ 69
7.3 HANDBOEKEN ....................................................................................................................... 69 7.4 WETTEKSTEN ........................................................................................................................ 70
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 6/75
1
Inleiding
Voor u ligt het document “R ampenbestrijding en -oefeningen in België en Nederland.”
De inhoud van dit document is gericht op een vergelijking tussen de wijze waarop binnenBelgië en Nederland de organisatie van rampenbestrijding en in het bijzonder het oefenbeleid
is opgezet (eerste resultaatdoel). Uit deze vergelijking tussen beide landen wordt vervolgens
getracht leerpunten te identificeren voor beide landen (tweede resultaatdoel). Om
gedetailleerd deze materie te onderzoeken zijn in beide landen twee gebieden onderzocht,
namelijk de provincie Antwerpen in België en de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond in
Nederland. In dit werk wordt gesproken over België en Nederland, maar wanneer het
regionale/provinciale regelingen of bevoegdheden betreft wordt hiermee de provincie
Antwerpen en veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond bedoeld. Gezien de vergelijkingen is een
eenduidige hoofdstukindeling aangehouden in zoverre dit van toepassing is.
In hoofdstuk 1 en 2 wordt een beschrijving gegeven van de rampenbestrijding en hetoefenbeleid in België en Nederland. In deze hoofdstukken wordt ingegaan op de verschillende
wetgeving die van toepassing is op rampenbestrijding en het oefenen. Hierna wordt
beschreven welke nood- / rampenbestrijdingplannen er bestaan en op welke niveaus deze
plannen bestaan, van overheids- tot aan een bedrijfsniveau. Vervolgens wordt beschreven
welke actoren betrokken zijn bij de rampenbestrijding en op welke wijze de organisatie voor
het beheersen van rampen is opgezet. Daarnaast wordt in hetzelfde hoofdstuk ingegaan op de
verschillende soorten oefeningen die mogelijk zijn om zo goed mogelijk voorbereid te zijn
voor het bestrijding en beheersen van rampen. Verder wordt uitgelegd hoe een
rampenoefening wordt ontworpen, wat de doelen zijn en op welke manier deze worden
uitgevoerd. Daaropvolgend wordt aandacht besteed aan ondersteunende tools die gebruikt
kunnen worden bij rampen en oefeningen, waarna het hoofdstuk wordt afgesloten met een
beschrijving hoe oefeningen worden geëvalueerd. Tenslotte wordt ingegaan op het
oefenbeleidsplan dat gericht is op de toekomst.
In het daarop volgende hoofdstuk 3 worden de in hoofdstuk 1 en 2 beschreven aspecten
vergeleken.
Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de leerpunten benoemd, afkomstig uit het onderzoek en de
vergelijkingen tussen België en Nederland.
De conclusies in hoofdstuk 5 en het besluit in hoofdstuk 6 vatten dit alles tenslotte nog eenssamen.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 7/75
2
1. Rampenbestrijding en oefenbeleid in België
Hieronder volgt een uitgebreide bespreking en analyse van de rampenbestrijding en het
oefenbeleid in België. Eerst wordt de relevante wetgeving besproken, gevolgd door een
bespreking van de verschillende soorten noodplannen. Nadien wordt meer in detail bekekenwelke actoren en beslissingscentra er betrokken zijn bij rampenbestrijding en bijgevolg ook
bij geplande oefeningen. Ook de organisatie van de rampenbestrijding en oefeningen komt
uitgebreid aan bod. Vervolgens worden de soorten rampenoefeningen besproken en het
ontwerp van een rampenoefening beschreven. In het kader van rampenbestrijding wordt
gebruik gemaakt van een tool, Organisatie Snelle Redding, die hier ook besproken wordt.
Uiteindelijk wordt gekeken hoe de evaluatie van rampenoefeningen gebeurt en hoe het
oefenbeleidsplan naar de toekomst toe eruit ziet.
1.1 Wetgeving in België
Hieronder wordt chronologisch de belangrijkste relevante wetgeving besproken rond
rampenoefeningen en het beleid hieromtrent.
1.1.1 Ministerieel besluit tot vaststelling van de minimale inhoud van dehulpverleningsovereenkomsten die opgesteld worden binnen de
hulpverleningszones van 8 maart 1999 (B.S. 20 april 1999)
In dit ministerieel besluit wordt de inhoud van de hulpverleningsovereenkomt van de
hulpverleningszones bepaald. Een van de zaken die moet opgenomen worden zijn de
praktische afspraken om een gezamelijke oefening te organiseren. Hierbij wordt gesteld dat
deze minstens eenmaal per jaar dient plaats te vinden.
In het KB van 2 februari 2009 wordt België opgedeeld in 32 hulpverleningszones. De
brandweer wordt dus niet meer op het niveau van gemeenten georganiseerd, maar in grotere
zones. Elke zone kan nog wel steeds meerdere hulpverleningsposten hebben.
1.1.2 Samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 (instemming in wet van 22 mei
2001 – B.S. 16 juni 2001)
De Europese Seveso-richtlijn werd omgezet in Belgische wetgeving door middel van een
samenwerkingsakkoord tussen het Vlaamse, Waalse en Brussels Hoofdstedelijk gewest en de
federale staat. Dit akkoord heeft de kracht van wet en staat dus boven alle andere besluiten.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 8/75
3
Seveso-bedrijven moeten volgens dit akkoord een preventiebeleid voeren en een
veiligheidsbeheerssysteem invoeren.
Dit veiligheidsbeheerssysteem wordt in de wet uitvoerig besproken en bevat ook een
paragraaf over planning van noodsituaties. Hierin wordt de verplichting opgelegd om
noodplannen uit te werken en training en oefening te voorzien voor het personeel.
Daarnaast moet de exploitant een veiligheidsrapport indienen waarin aangetoond wordt dat
interne noodplannen werden opgemaakt en de gegevens te vinden zijn voor de opmaak van
een extern noodplan.
In hoofdstuk 3 van de wettekst wordt verder ingegaan op de noodplanning en de vereisten
hiervoor. Artikel 18 is in dit opzicht belangrijk. Hierin wordt gesteld dat voor Seveso II
inrichtingen er minimaal om de drie jaar een test moet gebeuren van het interne noodplan. Op
basis van die oefening moet het noodplan dan worden herzien of bijgewerkt door de
exploitant van de betreffende inrichting.
1.1.3 KB betreffende nood- en interventieplannen van 16 februari 2006 (B.S. 15
maart 2006)
In dit KB worden de verschillende bevoegdheidsniveaus gedefinieerd met betrekking tot
nood- en interventieplannen.
Zo wordt er een onderscheid gemaakt tussen het gemeentelijk niveau (burgemeester),provinciaal niveau (gouverneur) en het federaal niveau (minister van binnenlandse zaken).
Hierbij werd tussen haakjes het hoofd van de bevoegde overheid vermeld.
De vereisten voor de coördinatiecomités en de Commandopost operaties (CP-Ops) op de
verschillende niveaus wordt eveneens besproken.
De verschillende disciplines die deel uitmaken van de CP-Ops worden als volgt ingedeeld:
- Discipline 1: hulpverleningsoperaties
-
Discipline 2: medische, psychosociale en sanitaire hulpverlening- Discipline 3: politie
- Discipline 4: logistieke steun
- Discipline 5: informatie
Per gemeente en per provincie moet er een veiligheidscel worden opgericht. Respectievelijk
de burgemeester en de gouverneur zijn belast met de oprichting hiervan. De hoofdtaken zijn
het organiseren van oefeningen en de evaluatie hiervan.
In de veiligheidscel moet er telkens een vertegenwoordiger van elke discipline zijn en een
ambtenaar verantwoordelijk voor de noodplanning.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 9/75
4
Dit KB geeft ook een overzicht van de verschillende soorten noodplannen. Daarnaast schetst
het de verschillende actoren die hierbij betrokken zijn evenals de coördinerende organen. Dit
wordt in een later hoofdstuk verder besproken.
Het KB wordt verder uitgewerkt in 5 ministeriele omzendbrieven. Hierin wordt verplicht dat
elke gouverneur en elke burgemeester een veiligheidscel dient op te richten. Deze cellenmoeten initiatieven nemen om oefeningen te organiseren om de noodplannen te evalueren. Dit
evalueren moet zo snel mogelijk na de oefening gebeuren. De oefendoelstellingen moeten op
voorhand goed beschreven zijn en doorgesproken worden met de betrokken actoren. Ook de
positieve gevolgen van oefenen worden besproken.
1.1.4 Internationale overeenkomsten
1.1.4.1 Wet houdende instemming met het Verdrag inzake de grensoverschrijdende gevolgenvan industriële gevallen gedaan te Helsinki op 17 maart 1992 van 22 maart 2006 (B.S.
1 juni 2006)
Het verdrag werd afgesloten tussen de lidstaten van de Europese Unie en er worden onder
andere voorstellen gedaan in verband met rampenoefeningen.
Zo wordt in bijlage IX gesteld dat er regelmatig proeven en toetsingen van de doelmatigheid
van het meldsysteem voor industriële ongevallen plaats moet vinden. Ook het betrokken
personeel moet regelmatig oefeningen houden. Indien van toepassing moeten deze oefeningen
gezamenlijk worden uitgevoerd, i.e. over de grenzen heen.
In het verdrag worden opleiding en oefenen expliciet vermeld als deel van het rampenplan.
1.1.4.2 Memorandum van overeenstemming inzake de samenwerking op het terrein van de
beheersing van crisissen met mogelijke grensoverschrijdende gevolgen tussen het
Koninkrijk België, het Koninkrijk der Nederlanden en het Groothertogdom Luxemburg
In dit memorandum wordt er tussen België, Nederland en het Groothertogdom Luxemburg
onder andere afgesproken dat er samen oefeningen zullen worden georganiseerd en dat deze
samen zullen worden geëvalueerd. Ook samenwerking tijdens noodsituaties zelf wordt
aangehaald en communicatie tussen de verschillende landen wordt bevorderd.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 10/75
5
1.2 Soorten noodplannen
Het is algemeen bekend dat het opstellen van nood- en interventieplannen één van de
belangrijkste elementen binnen noodplanning is. Een goede voorbereiding is tijdens een
incident namelijk noodzakelijk en komt zowel de operationele- als beleidscoördinatie ten
goede.
Er bestaan multidisciplinaire nood- en interventieplannen, monodisciplinaire noodplannen en
interne noodplannen. Hieronder worden er meer in detail besproken wat de inhoud is van deze
noodplannen.
1.2.1 Multidisciplinaire nood- en interventieplannen
Multidisciplinaire nood- en interventieplannen (NIP) regelen het multidisciplinaire optredentijdens noodsituaties. Ze bevatten onder andere de algemene richtlijnen en de nodige
informatie om het beheer van elke noodsituatie te waarborgen . De NIP‟s kunnen
onderverdeeld worden in algemene nood- en interventieplannen en bijzondere nood- en
interventieplannen. Hieronder worden deze verder besproken.
1.2.1.1 Algemene nood- en interventieplannen
Een algemeen nood- en interventieplan bevat de algemene richtlijnen en de benodigdeinformatie om het beheer van noodsituaties te verzekeren. Deze algemene nood- en
interventieplannen beschrijven de multidisciplinaire samenwerking tijdens noodsituaties of
dreigende noodsituaties die provinciale of gemeentelijke coördinatie vereisen. Per gemeente
en provincie moet er dus zo‟n algemeen nood- en interventieplan opgesteld worden. Meer
concreet moet het volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 ten minste
onderstaande zaken bevatten:
- Algemene inlichtingen betreffende de betrokken provincie of gemeente
- Verwittigings- en communicatieschema
- Modaliteiten inzake afkondiging en opschaling van de verschillend fasen
- Organisatie van de coördinatie op operationeel en beleidsniveau
- Organisatie van de informatieverstrekking aan de bevolking
- Het oefenbeleid (frequentie + organisatie)
- Modelberichten voor aankondiging en beëindigen van noodsituaties
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 11/75
6
1.2.1.2 Bijzondere nood- en interventieplannen
Het bijzonder nood- en interventieplan vult het algemeen nood- en interventieplan aan indien
er specifieke risico‟s aanwezig zijn. Deze risico‟s worden geïdentificeerd via een
risicoanalyse. Het bijzonder nood- en interventieplan bevat dan bijkomende informatie over
deze risico‟s en specifieke richtlijnen in verband met bestrijdings- en coördinatie-maatregelen.
Het bijzonder nood- en interventieplan moet volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari
2006 betreffende de noodplanning minimaal onderstaande zaken bevatten:
- Beschrijving van het betrokken risico en bepaling van de noodplanningszone
- Bijzondere interventiemiddelen
- contactgegevens van betrokkenen en verantwoordelijken
- ongevallenscenario‟s met hun interventieprocedures
- de organisatie van de coördinatie van de operaties
-
beschermingsmaatregelen- de procedures van informeren van de hulpdiensten en de bevolking
Enkele belangrijke voorbeelden van bijzondere nood- en interventieplannen zijn:
- Het Seveso noodplan
- Het nucleair noodplan
- Bijzonder nood- en interventieplan voor milieurampen en – incidenten
- …
Aangezien de provincie Antwerpen een groot aantal Sevesobedrijven telt, is het Seveso
noodplan voor de provincie Antwerpen zeer belangrijk. Indien een bedrijf op basis van de
Seveso wetgeving (samenwerkingsakkoord 21 juni 1999) als zeer risicovol aanzien wordt,
dan krijgt het de titel van Sevesobedrijf. Ter preventie van zware ongevallen met gevaarlijke
stoffen en om de gevolgen voor milieu en bevolking te voorkomen, werden er een aantal
verplichtingen opgelegd aan Sevesobedrijven en aan de overheid.
Afhankelijk van de classificatie en de hoeveelheid gevaarlijke stoffen in een bedrijf, wordt er
een onderscheid gemaakt tussen enerzijds laagdrempelige en anderzijds hoogdrempelige
Sevesobedrijven. Het risico in de hoogdrempelige Sevesobedrijven is hoger en daarom
worden er aan deze bedrijven strengere criteria opgelegd om de veiligheid in en om het bedrijf
te verzekeren.
Volgens het Samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 moeten Sevesobedrijven alles doen om
ongevallen te voorkomen en ze moeten dit ook kunnen aantonen. Ze zijn ook verplicht om
zich te registreren bij de overheid. Daarnaast moeten ze ook steeds elk zwaar ongeval melden.
Tenslotte zijn ze ook verplicht een intern noodplan op te maken en regelmatig te oefenen. De
overheid daarentegen heeft ook verplichtingen volgens het samenwerkingsakkoord. De
overheid moet de coördinerende rol tussen Sevesobedrijven opnemen en de overheid heeft
ook de taak informatie over de Sevesobedrijven ter beschikking te stellen van de bevolking.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 12/75
7
Voor elk hoogdrempelig Sevesobedrijf is de gouverneur verplicht een bijzonder nood- en
interventieplan uit te werken.
1.2.2 Monodisciplinaire noodplannen
Naast de algemene en bijzondere nood- en interventieplannen, worden ook per discipline
interventieplannen opgesteld (overzicht van de verschillende disciplines wordt in detail in
paragraaf 1.3.1 beschreven). Deze monodisciplinaire plannen hebben betrekking op de
interventie van één bepaalde discipline en beschrijven de organisatie en werking ervan tijdens
noodsituaties. De monodisciplinaire interventieplannen moeten in overeenstemming gebrachtworden met de algemene en bijzondere noodplannen op zowel federaal, provinciaal als
gemeentelijk niveau. Deze aansluiting vereist oefening.
Voorbeelden van monodisciplinaire noodplannen zijn onder andere:
- Medisch interventieplan
- Politioneel interventieplan
- Brandweer interventieplan
- Logistiek interventieplan
1.2.3 Interne noodplannen
Het intern noodplan is een document dat op het niveau van een bedrijf of een instelling
uitgewerkt moet worden. Het bevat een aantal organisatorische maatregelen die intern
genomen worden in functie van de aanwezige risico‟s. Het intern noodplan heeft als doel de
schadelijke gevolgen te beperken door met eigen middelen en eigen werknemers zo correct
mogelijk te reageren op een noodsituatie die in het bedrijf zelf ontstaat. Ook bij een
noodsituatie die niet op het bedrijf zelf ontstaat maar waarbij het bedrijf of de instelling
betrokken is, is dit van toepassing.
Om de samenwerking tussen bedrijf en overheid vlotter te laten verlopen, dient er afstemming
te zijn tussen het interne noodplan van het bedrijf of van de instelling en het externe noodplan
(algemeen nood- en interventieplan en bijzonder nood- en interventieplan) van de overheid.
Dit vereist oefening.
De overheid vraagt dat bedrijven een aantal elementen opnemen in het intern noodplan. Deze
zijn:
- Een procedure om de bevoegde overheid te verwittigen
- Een vertegenwoordiger van het bedrijf met de nodige beslissingsbevoegdheid voor
het gemeentelijk of provinciaal coördinatiecomité
- De interventieleider van het bedrijf voor de Commandopost-Operaties (CP-Ops)
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 13/75
8
1.3 Betrokken actoren bij rampenbestrijding / oefeningen en verschillende
beslissingscentra
Elke noodsituatie wordt gecoördineerd door een team van personen uit verschillende
disciplines. Ook bij multidisciplinaire rampenoefeningen werken dezelfde disciplines samen.
Naast de samenwerking van de verschillende overheidsdiensten, speelt het bedrijf (indien er
een noodsituatie zich voordoet in een bedrijf) hierbij natuurlijk ook een belangrijke rol.
Hieronder worden eerst de verschillende overheidsdisciplines opgelijst samen met hun uit te
voeren taken tijdens een noodsituatie. Nadien worden de coördinerende organen, die de
verschillende disciplines samenhouden beschreven.
1.3.1 De vijf disciplines
1.3.1.1 Discipline 1: De brandweer + civiele bescherming
Volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning heeft deze
discipline als voornaamste opdrachten:
- De beheersing van de noodsituatie en het uitschakeling van de risico‟s
- Het opsporen, bevrijden, helpen, redden en in veiligheid brengen van personen
- Het beschermen van goederen en personen
- Het opsporen, meten en bestrijden van gevaarlijke stoffen en het instaan voor de
ontsmetting ervan- Het redden en evacueren van personen uit de rode zone (zie paragraaf 1.4.2)
- Het opeisen van personen en goederen
De operationele leiding berust bij de directeur brandweer. Dit is de brandweerofficier met de
hoogste graad die op de plaats van de noodsituatie aanwezig is.
1.3.1.2 Discipline 2: De medische, sanitaire en psychosociale hulpverlening
Volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning heeft deze
discipline als voornaamste opdrachten:
- De oprichting van een medische keten. Een medische keten is een afgebakende
ruimte in een veilige zone in de nabijheid van de ramp. Alvorens de slachtoffers
naar de ziekenhuizen of opvangcentra worden getransporteerd worden, worden ze
hierin ondergebracht.
- Het toedienen van geneeskundige en psychosociale zorgen aan de slachtoffers
- Het transport van slachtoffers naar ziekenhuizen en opvangcentra
- Het vaststellen van overlijden en inrichten en beheren van een tijdelijk mortuarium
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 14/75
9
- Het verstrekken van informatie aan en over slachtoffers
- Het verzekeren van opvang van de slachtoffers in een opvangcentrum
- Het nemen van maatregelen ter bescherming van de volksgezondheid
De operationele leiding berust bij de directeur medische hulpverlening. De medische
middelen die gebruikt worden bij de rampenbestrijding worden onder het administratief gezaggeplaatst van de federale gezondheidsinspecteur.
1.3.1.3 Discipline 3: De politie
Discipline 3 betreft de politie en wordt uitgevoerd door de lokale politie en / of federale
politie aanwezig op het terrein.
Volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning heeft dezediscipline als voornaamste opdrachten:
- Openbare orde handhaven en herstellen
- Het vrijhouden van toegangs- en evacuatiewegen (eventueel de interventiediensten
en de middelen begeleiden naar de plaats van de gebeurtenis)
- Het installeren van perimeters en het verzekeren van toegangscontroles
- Het uitvoeren van de evacuatie van de bevolking en het toezien op het schuilen
- De identificatie van overledenen
- Het verlenen van bijstand aan het gerechtelijk onderzoek
- Steun bij de slachtofferhulp en melden van slecht nieuws
De operationele leiding van de opdrachten van de bestuurlijke politie berust bij de directeur
politie.
1.3.1.4 Discipline 4: Logistieke bijstand
Discipline 4 wordt uitgevoerd door eenheden van de civiele bescherming, defensie en
technische diensten.
Hun opdracht volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning
betreft de ondersteuning aan de andere disciplines met zowel personeel als materieel, met
name:
- Specifiek reddings- en hulpverleningsmaterieel
- Het leveren van technische hulpmiddelen voor de communicatie tussen de
disciplines, de operationele commandopost en het coördinatiecomité
- De bevoorrading in levensmiddelen en drinkwater voor de hulpdiensten
- Het uitvoeren van diverse werken
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 15/75
10
De leiding van deze discipline berust bij de directeur logistiek behorende tot de civiele
bescherming.
1.3.1.5 Discipline 5: Communicatie
Volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning heeft deze
discipline als voornaamste opdrachten:
- Tijdens de noodsituatie informatie en richtlijnen geven aan bevolking en pers
- Na het opheffen van de noodsituatie zorgt discipline 5 voor de informatie over de
maatregelen die nodig zijn voor de terugkeer naar de normale situatie
Communicatiemedewerkers zorgen voor deze informatieoverdracht en de directeur informatie
is verantwoordelijk voor de coördinatie binnen deze discipline.
1.3.2 De coördinerende organen
Rampenbestrijding vereist een gecoördineerde samenwerking tussen de 5 verschillende
disciplines. Dit houdt eerst en vooral in dat elke discipline haar taken goed kent. Er moet ook
overleg zijn tussen de verschillende disciplines. Daarnaast moeten de beslissingen die tijdens
een noodsituatie genomen worden, eenduidig en uitvoerbaar genomen worden.
De multidisciplinaire coördinatie gebeurt op twee vlakken, namelijk operationeel (CP-Ops) en
beleidsmatig (CC). Deze worden hieronder verder besproken.
1.3.2.1 Operationele coördinatie: de operationele commandopost CP-OPS
Wanneer verschillende disciplines betrokken zijn bij een noodsituatie, vereist dit steeds een
minimum aan coördinatie tussen de hulpdiensten die eerst ter plaatse komen. Dit gebeurt
onder de vorm van een motorkapoverleg tussen de aanwezige relevante disciplines. Daarnakan beslist worden om over te gaan tot een uitgebreider en regelmatig overleg op het niveau
van de Commandopost Operaties (CP-OPS).
De CP-OPS is de bevelstructuur op het terrein van de ramp. Het is een
communicatieknooppunt naar de disciplines en naar de verschillende autoriteiten toe. De CP-
OPS bevat vertegenwoordigers van de verschillende disciplines alsook de interventieleider
van het bedrijf. De directeur operaties is meestal de brandweerofficier met de hoogste graad
die aanwezig is op het rampterrein. In uitzonderlijke gevallen kan de overheid ook een
leidinggevende van een andere discipline aanduiden als directeur operaties aangezien deze
meer betrokken is bij het soort noodsituatie, vb. de politie.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 16/75
11
Volgens het Koninklijk Besluit van 16 februari 2006 betreffende noodplanning zijn de
voornaamste taken van de operationele commandopost:
- Multidisciplinaire operationele coördinatie
- Een eerste operationeel situatierapport opstellen
- Het toezien op een regelmatige informatieoverdracht aan de betrokken overhedenen aan de gemeenschappelijk meldkamer over de evolutie van de gebeurtenis
- Het adviseren van de bevoegde overheden en het uitvoeren of laten uitvoeren van
de door hen genomen beslissingen
- Het organiseren van het interventieterrein en het installeren of het opheffen van de
zonering indien nodig zou zijn
- Het verzamelen van de gegevens van de ramp en het informeren van het
coördinatiecomité
- In afwachting van de oprichting van een coördinatiecomité is de CP-OPS ook
verantwoordelijk voor de beleidscoördinatie
1.3.2.2 Beleidscoördinatie: het coördinatiecomité CC
Vanaf het moment dat de burgemeester, provinciegouverneur of minister van binnenlandse
zaken een fase afkondigt, wordt een coördinatiecomité (CC) bijeengeroepen.
Dit coördinatiecomité wordt voorgezeten door de burgemeester, provinciegouverneur of
minister van binnenlandse zaken, afhankelijk van de afgekondigde fase (meer informatie over
fasering zie paragraaf 1.4.1). Het opgerichte comité bestaat verder uit de ambtenaar
noodplanning van de desbetreffende gemeente of provincie, een verantwoordelijke van enaangeduid door elke discipline en eventueel een vertegenwoordiger van het gemeentelijk
coördinatiecomité, indien een provinciaal coördinatiecomité is opgericht. Bij incidenten in
Sevesobedrijven is ook een verantwoordelijke van het bedrijf met de nodige
beslissingsbevoegdheid vereist. Afhankelijk van de aard van het incident kan ook een
vertegenwoordiger van de milieudienst, het OCMW,… ingezet worden.
Deze personen staan samen in voor de beleidsmatige coördinatie van de maatregelen die de
operationeel genomen acties verder moeten ondersteunen. Verder streven zij ook om de
verschillende maatschappelijke gevolgen van de ramp zo snel mogelijk en op de meest
doeltreffende wijze aan te pakken. Op die manier kan er zo snel mogelijk naar de normaletoestand terug gekeerd worden.
De opdrachten van het coördinatiecomité zijn:
- De noodsituatie evalueren
- De burgemeester, gouverneur of minister van binnenlandse zaken adviseren over
te nemen maatregelen
- Informatie organiseren aan de bevolking, bedrijven en aangrenzende gemeenten
- Bijhouden van een logboek
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 17/75
12
- Alle beschermingsmaatregelen nemen die nodig zijn om de veiligheid van de
bevolking te verzekeren en de uitvoering ervan te coördineren
Het coördinatiecomité komt samen in het gemeentelijk, provinciaal of federaal crisiscentrum,
afhankelijk van de afgekondigde fase. Voor de provincie Antwerpen komt het CC samen in
het crisiscentrum gelegen in de Post Noord van de Antwerpse Brandweer.
1.4 Organisatie van rampenbestrijding en oefeningen
Bij de organisatie van de rampenbestrijding en rampenoefeningen spelen twee zaken een
belangrijke rol: de fasering en de zonering. Hieronder worden beide termen meer in detail
uitgelegd.
1.4.1 Fasering
Van zodra een noodsituatie een beleids- en operationele coördinatie van de interventie vereist,
kan dit gebeuren op drie niveaus, fasen genoemd. Het niveau van het crisisbeheer en de
noodplanning wordt bepaald op basis van onderstaande criteria:
- Feiten
- Geografische uitgestrektheid
- Aantal slachtoffers- Effecten op milieu
- Economische effecten
- Sociale effecten
- Benodigde middelen
- Soort noodsituatie (Seveso, nucleair, terrorisme,…)
In onderstaande tabel (Tabel 1) kan een overzicht gevonden worden van de verschillende
fases die afgekondigd kunnen worden samen met hun criteria. Het dient aangestipt te worden
dat het uitroepen van een hogere fase niet betekent dat het onderliggende niveau ophoudt te
bestaan. De overheid die bevoegd is voor het afkondigen van een fase is ook bevoegd voor de
opheffing ervan.
GEMEENTELIJKE FASE
Criteria:
Heeft betrekking op de interventie van de hulpdiensten wanneer de omvang van de noodsituatie een beheerervan op gemeentelijk niveau vereist
Coördinatie:
Burgemeester
Afkondiging door de territoriaal bevoegde burgemeester (met info aan gouverneur)
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 18/75
13
PROVINCIALE FASE
Criteria:
Heeft betrekking op de interventie van de verschillende interventiediensten als:
- De omvang van de noodsituatie een beheer door de gouverneur vereist of
- De directe gevolgen van de noodsituatie het grondgebied van de gemeente overschrijden
Coördinatie:
Gouverneur
Afkondiging door de territoriaal bevoegde gouverneur (met info aan de minister van binnenlandse zaken)
NATIONALE FASE
Criteria:
Heeft betrekking op het beheer van een noodsituatie als o.a.:
- Twee of meerdere provincies zijn betrokken
- De inzetbare middelen waarover een provinciegouverneur beschikt in het kader van zijn opdrachtals coördinator beperkter zijn dan de in te zetten middelen
Coördinatie:
Minister van binnenlandse zaken
Afkondiging door de minister van binnenlandse zaken
Tabel 1: Overzicht mogelijke afgekondigde fases
1.4.2 Zonering
Bij een ramp of oefening worden in de omgeving verschillende zones gedefinieerd door de
ministeriele omzendbrief van 30 maart 2009. Deze omzendbrief zegt hierover het volgende.
De rode zone is toegankelijk voor de interventiediensten, de experts en de technici. De oranje
zone is ook toegankelijk voor personen die er wonen of werken. Hier wordt de logistieke
ondersteuning georganiseerd van de interventiediensten. In de gele zone wordt de toegang
afgeraden voor personen die er noch wonen, noch werken. Die zone is er om de toegang voor
de interventiediensten tot de geteisterde zone te vergemakkelijken. De rode, oranje en gele
zones zijn respectievelijk afgebakend door de uitsluitingsperimeter, de isolatieperimeter en de
ontradingsperimeter.
In Figuur 1 worden deze zones grafisch weergegeven.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 19/75
14
Figuur 1: Grafische voorstelling van de zonering1
1.5 Soorten oefeningen
Oefeningen kunnen ingedeeld worden volgens aantal en soort deelnemers en volgens soortoefening. Deze twee soorten indelingen worden hieronder uitgebreid besproken.
1.5.1 Indeling volgens deelnemers
Een oefening kan afhankelijk van de deelnemende partijen en doelstellingen van een heel
verschillende aard zijn. Een oefening kan zowel de hulpverleners, de operationele, beleids-,
en bedrijfsverantwoordelijken trainen.
Net zoals bestuurders binnen de overheid, dient ook het management van het bedrijf geoefend
te worden. Oefeningen tussen het bestuurlijke niveau en het operationele niveau bevorderen
de coherentie en de efficiënte rampenbestrijding.
1 Bron: Noodplanninsbrochure Seveso (Provincie Antwerpen)
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 20/75
15
Bij indeling volgens deelnemers, spreekt men van monodisciplinaire en multidisciplinaire
oefeningen. Monodisciplinaire oefeningen zijn oefeningen waarbij slechts één discipline
deelneemt, terwijl er bij multidisciplinair verschillende disciplines bij betrokken zijn.
1.5.1.1 Monodisciplinaire oefeningen
Tijdens een monodisciplinaire oefening oefent één discipline een bepaald aspect van haar
opgelegde taken. Tijdens zo‟n oefening kan de welbepaalde discipline zelf haar oefendoelen
kiezen en het vergt ook weinig voorbereiding. Aangezien er geen andere disciplines bij
betrokken zijn kan de communicatie tussen de disciplines niet geoefend worden.
1.5.1.2 Multidisciplinaire oefeningen
Tijdens een multidisciplinaire oefening oefenen verschillende disciplines bepaalde aspecten
van hun taken tijdens een fictief incident. De communicatie en onderlinge samenwerking
tussen de verschillende disciplines staan centraal tijdens zo‟n oefeningen. De deelnemende
disciplines kunnen wel nog hun eigen oefendoelen opstellen. Tijdens zo‟n oefeningen kunnen
er tekortkomingen in de bestaande rampenplannen ontdekt worden, wat uiteindelijk kan
leiden tot het wijzigen van de procedures en / of noodplannen. Het nadeel van zo‟n
oefeningen is dat het veel voorbereiding vergt. Ook de kostprijs zal hoger zijn.
1.5.2 Indeling volgens soort oefening
Er bestaan verschillende soorten oefeningen. De meest voorkomende oefeningen zijn:
- Zandbakoefening of tafel oefening
- Alarmeringsoefening
- Communicatie – oefening
- Coördinatie – oefening of stafoefening
- Virtuele oefening
- Terreinoefening
Hieronder worden de verschillende oefeningen meer in detail besproken.
1.5.2.1 Zandbakoefening of tafeloefening
Zandbakoefeningen zijn eerder theoretische oefeningen. Er wordt vertrokken van een
mogelijk incident. Tijdens zo‟n oefeningen zitten de verschillende disciplines aan de tafel en
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 21/75
16
zij dienen op papier te reageren hoe ze in werkelijkheid zouden optreden. De oefening wordt
geleid door de oefenleiders die de deelnemers met opeenvolgende situaties confronteren en
bijsturen indien nodig.
Met behulp van foto‟s en power point presentaties kan een tafeloefening zo realistisch
mogelijk gemaakt worden.
Kenmerken van zandbakoefeningen:
- Lage kostprijs
- Geen operationele inzet
- Weinig praktische beperkingen
- Er hoeft geen rekening gehouden te worden met het weer
- Het vergt voldoende inlevingsvermogen van de deelnemers, aangezien het niet
altijd mogelijk is om een realistisch beeld te geven op papier
1.5.2.2 Alarmeringsoefening
Tijdens een alarmeringsoefening worden de verwittigings- en alarmeringsprocedures die in de
nood- en interventieplannen beschreven zijn, getoetst en getraind. De alarmeringsmiddelen
worden uitgetest, de bereikbaarheid van de sleutelfiguren en de reactiesnelheid van de
verschillende actoren.
Een alarmeringsoefening kan zowel getest worden op beleidsmatig niveau (federaal,provinciaal, gemeentelijk) als op bedrijfsniveau. Het testen van de sirenes behoort ook tot een
alarmeringsoefening.
Kenmerken van een alarmeringsoefening:
- Vergt weinig tijd
- Slechts een beperkt deel van het noodplan wordt ingeoefend
- Vergt weinig personeel
1.5.2.3 Communicatie-oefening
Een communicatie-oefening is eigenlijk een onderdeel van een alarmeringsoefening. De
communicatielijnen tussen de alarmerende diensten, de disciplines onderling en de disciplines
en overheidsorganen worden uitgetest. Concreet komt het er op neer dat bijvoorbeeld iedereen
weet hoe naar het noodkanaal overgeschakeld moet worden.
Aangezien de communicatie vaak een knelpunt is tijdens de echte incidenten is oefening
hiervan van zeer groot belang.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 22/75
17
Kenmerken van een communicatie – oefening:
- Weinig voorbereiding nodig
- Vergt weinig tijd
- Slechts een beperkt deel van het noodplan wordt ingeoefend
1.5.2.4 Coördinatie-oefening of stafoefening
Een coördinatieoefening is een interactieve oefening voor de beleidsmensen die tijdens een
incident in het crisiscentrum van een bedrijf of in het coördinatiecomité (gemeentelijk,
provinciaal of federaal) operationeel zijn.
Tijdens zo‟n oefening worden boodschappen doorgegeven en nagegaan hoe de deelnemers
met deze boodschappen omgaan. Er wordt ook nagegaan hoe de deelnemers reageren op eenvooropgesteld scenario.
Vaak is het moeilijk om de deelnemers te overtuigen van het nut van zo‟n beleidsoefening
aangezien de beleidsmensen vaak druk bezette personen zijn.
Kenmerken van een coördinatie – oefening:
- Goedkoop
- Eenvoudig te organiseren
-
Nood aan een volledig uitgeruste crisisruimte (bedrijf + overheid)
1.5.2.5 Virtuele oefening
Een andere manier om bedrijven en hulpdiensten optimaal te oefenen, is het virtueel oefenen.
Deze vorm van „serious gaming‟ maakt het mogelijk om via een computersysteem incidenten
realiteitsgetrouw te simuleren. De deelnemers kunnen met behulp van realistische beelden
rondwandelen in de virtuele omgeving waar het incident zich voordoet, de ernst van de
situatie inschatten, acties ondernemen en onmiddellijk de gevolgen van hun beslissingen
vaststellen. In de loop van de oefening kan men in real-time interfereren.
Met relatief veel personen kan op korte termijn zowel multi- als monodisciplinair geoefend
worden. Bedrijven en overheid kunnen op een veilige en realistische manier hun acties en
reacties op incidenten beoefenen zonder de interne werking te hypothekeren.
In de eerste plaats leent het systeem zich het best om operationeel leidinggevenden voor te
bereiden op incidenten. Uiteraard zijn er scenario‟s mogelijk om ook andere hulpverleners te
trainen zoals de eerst ploeg ter plaatse. Virtueel oefenen is eveneens geschikt om beleidsmatig
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 23/75
18
te oefenen. Communicatieverantwoordelijken, rampenambtenaren en burgemeesters kunnen
bijvoorbeeld op die manier getraind worden.
Het grote verschil tussen tafeloefeningen en virtuele oefeningen is het meer dynamische en
realistische karakter van virtuele oefeningen. Er kan veel meer worden gemeten en
gesimuleerd.
Kenmerken van een virtuele oefening:
- Onafhankelijk van weersomstandigheden
- Mogelijkheden voor scenario‟s zijn legio
- Op korte tijd kunnen er veel mensen getraind worden
- Zowel hulpdiensten als bedrijven kunnen getraind worden
- Vrij duur
- Vooral bedoeld voor operationeel leidinggevenden en hulpdiensten
1.5.2.6 Terreinoefening
Een terreinoefening is een oefening met een grote realiteitszin. De oefening wordt
geënsceneerd op een realistische locatie en er is een reële ontplooiing van manschappen en
middelen op die plaats. In een terreinoefening worden de verschillende oefendoelen van alle
disciplines en overheden getest.
Volgens het vooraf opgestelde scenario zal het incident opschalen tot op het ogenblik waaropde bestuurlijke overheid (gemeente of provincie) de coördinatie overneemt. De gemeentelijke
en / of provinciale crisiscel worden bijgevolg geactiveerd.
Kenmerken van een terreinoefening:
- Oefenen van veel oefendoelen
- Oefenen van onderlinge communicatie en samenwerking
- Wordt positief onthaald door bevolking en geeft een veiligheidsgevoel
- Vrij duur
- Vergt enorm veel voorbereiding
- Kans op oefenmoeheid bij veel oefeningen op korte termijn
1.6 Ontwerp van een rampenoefening
Het organiseren van een oefening kan op initiatief van een bedrijf komen of vanuit een
discipline of overheid. Vervolgens wordt er een keuze gemaakt uit de verschillende types
oefeningen en een scenario uitgewerkt.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 24/75
19
Een belangrijke opmerking hierbij is dat er geen vastomlijnd stramien bestaat waarmee een
rampenoefening tot stand komt. Het initiatief kan van uiteenlopende kanten komen en ook de
uitwerking hiervan gebeurt niet door een welbepaald team of via een vaste procedure.
1.6.1 Scoping
Tijdens de scoping-fase wordt de locatie en de omvang van de oefening bepaald. Deze zullen
sterk samenhangen met de oefendoelen. De deelnemers (verschillende disciplines, bedrijven
en dergelijke) aan de oefening worden aan de hand van een basisscenario en in onderling
overleg gekozen.
1.6.2 Oefendoelen
De oefendoelen zijn van zeer groot belang. Wanneer men deze op voorhand goed vastlegt zal
de evaluatie nadien veel vlotter verlopen en zullen de leerpunten duidelijker en waardevoller
zijn. Voor alle disciplines en meewerkende actoren kunnen er concrete oefendoelen gesteld
worden. Ook meer algemene oefendoelen zoals een vlotte communicatie tussen de diensten
kunnen beoogd worden.
Een gevolg van een oefening is het vergroten van de ervaring met betrekking tot de
uitgevoerde acties. Dit onrechtstreeks oefendoel heeft uiteraard enkel positieve effecten.
1.6.3 Scenario en draaiboek
Het scenario wordt bepaald door een team van scenaristen. Het is een tijdslijn waarin alle
gebeurtenissen worden vermeld. Dit kan sterk in detail gaan: het aantal slachtoffers en het
type verwondingen, plotse gebeurtenissen op een bepaald tijdstip, … Het is belangrijk dat er
een zekere flexibiliteit wordt ingebouwd om in te spelen op actuele gebeurtenissen tijdens de
oefening.
Het draaiboek bevat alle praktische afspraken in verband met de oefening. Het is niet de
bedoeling dat de deelnemers aan de oefening hier een exemplaar van krijgen om de
realiteitsgraad van de oefening niet te ondermijnen. Hulpmiddelen bij het opstellen van een
draaiboek (vb. sjabloon) zijn beschikbaar op de OSR website. Hierover meer in het volgende
onderdeel van dit hoofdstuk.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 25/75
20
1.7 Ondersteunende tools
Ter ondersteuning van de rampenbestrijding heeft de provincie Antwerpen besloten een web-
tool ter beschikking te stellen, OSR genaamd. Hieronder wordt uitgelegd waarvoor OSR
gebruikt kan worden.
1.7.1 OSR (Ondersteuning Snelle Redding) database
1.7.1.1 Opzet OSR is een website waar voor de provincie Antwerpen een enorme database bijgehouden
wordt van uitgevoerde oefeningen , evaluaties , … Daarnaast is er een zee aan documentatie
over allerhande onderwerpen rond rampenplannen en rampenoefeningen beschikbaar. Het
doel van de website is dan ook het delen van informatie en ervaringen.
1.7.1.2 Logboek
Op de website kan er ook een „real-time‟ logboek bijgehouden worden van rampen / branden /
ongevallen,… . Alle actoren die betrokken zijn bij het bestrijden van de ramp (politie,
brandweer, medische dienst, …) kunnen op het moment van de ramp dit logboek raadplegen
en op die manier wordt verzekerd dat iedereen over dezelfde informatie beschikt (of
bijvoorbeeld door elke discipline dezelfde kaarten worden gebruikt). Het is een betalendewebsite, waardoor wellicht enkel grote bedrijven deze toepassingen kunnen gebruiken.
Hieronder (zie Figuur 2) is een fragment weergegeven van een interventie in de Antwerpse
haven.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 26/75
21
Figuur 2: Voorbeeld uit een logboek op de OSR website
1.7.1.3 OSR boek
Het OSR boek is een interactieve en volledig geautomatiseerde databank met alle actuele
gegevens van de hulpdiensten en contactpersonen die in geval van een ramp ingeschakeld
kunnen worden. De actualisering van de centrale databank gebeurt door de betrokkenen zelf,
die via digitale weg de eigen gegevens kunnen aanpassen of aanvullen telkens wanneer er
zich een wijziging voordoet. Op die manier beschikken de betrokken hulp, overheids- en
andere diensten permanent over correcte en dagelijks geactualiseerde informatie.
1.8 Evaluatie van oefeningen
De bedoeling van oefenen is uiteraard dat eruit geleerd wordt. Na de voorbereiding en de
uitvoering van de oefening moet er dus een evaluatie volgen. Oefeningen kunnen op
verschillende manieren geëvalueerd worden. Meestal gebeurt dit door waarnemers, maar ook
door de actoren zelf. Meestal gebeurt er vlak na de oefening al een korte debriefing van de
deelnemers. Het evalueren kan heel specifiek zijn. Zo kan bijvoorbeeld de alarmeringsfase
geëvalueerd worden (opbellen van 100, crisiscentrum, brandweer, nemen ze de telefoon op
tijd op,…).
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 27/75
22
Uit evaluaties komen zowel positieve als negatieve punten naar voor. De input komt van
deelnemers, waarnemers en oefenbegeleiders. Na de oefening zitten de verschillende actoren
samen om de voorbije oefening te evalueren. De leerpunten voor de verschillende
actoren/disciplines worden na dit evaluatiemoment naar de betreffende actoren / disciplines
gestuurd. Eventueel wordt hiervan ook een overzichtstabel opgesteld. Het is aan de
betreffende discipline om een actieplan op te stellen. Er is spijtig genoeg te weinig of zelfsgeen controle of er iets met de actiepunten en / of leerpunten uit de oefening gebeurt. Het is
dan ook de verantwoordelijkheid van het bedrijf of de discipline om hier goed mee om te
gaan.
1.9 Oefenbeleidsplan naar de toekomst
Voor de provincie Antwerpen werd een oefenbeleidsplan uitgestippeld.
Een van de zaken die hierin aan bod komt is de oefenfrequentie per gemeente / stad. Op een
kaart van de provincie wordt dit visueel voorgesteld door middel van verschillende kleuren.
De gemeenten die achterlopen qua oefenfrequentie worden zo zichtbaar gemaakt en zullen
hier (hopelijk) gepast op reageren.
Een tweede zaak die het vermelden waard is, is de meerjaren oefenkalender die wordt
opgenomen. Op die manier is het duidelijk welke oefeningen waar en wanneer zullen
plaatsvinden en wordt er verder vooruit gekeken.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 28/75
23
2. Rampenbestrijding en oefenbeleid in Nederland
Analoog aan hoofdstuk 1 wordt in dit hoofdstuk uitgebreid de analyse van de
rampenbestrijding en het oefenbeleid besproken, maar dan voor Nederland. Eerst wordt de
relevante wetgeving besproken, gevolgd door een bespreking van de verschillende soortennoodplannen. Nadien wordt meer in detail bekeken welke actoren en beslissingscentra er
betrokken zijn bij de rampenbestrijding en bijgevolg ook bij geplande oefeningen. Ook de
organisatie van de rampenbestrijding en oefeningen komt uitgebreid aan het bod. Vervolgens
worden de soorten rampenoefeningen besproken gevolgd door een beschrijving van hoe zo‟n
rampenoefening nu ontworpen wordt. In het kader van rampenbestrijding wordt er gebruik
gemaakt van een tool, LCMS / Cedric, die hier ook besproken wordt. Uiteindelijk wordt
gekeken hoe de evaluatie van rampenoefeningen gebeurt en hoe het oefenbeleidsplan naar de
toekomst toe eruit ziet.
2.1 Wetgeving in Nederland
2.1.1 Wet en besluiten Veiligheidsregio‟s
2.1.1.1 Wet veiligheidsregio’s
In 2010 werd de Wet Veiligheidsregio´s aangenomen. Op 1 oktober van dat jaar is deze wet in
werking getreden. Deze nieuwe wet vervangt de Brandweerwet van 1985, de Wet
geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (Wghor) en de Wet rampen en zware
ongevallen (Wrzo). De Wet veiligheidsregio‟s zorgt onder andere voor een centraleaansturing van hulpdiensten bij rampen en crises. Doordat brandweerzorg, geneeskundige
hulpverlening, rampenbestrijding en crisisbeheersing regionaal wordt georganiseerd, kunnen
de hulpverleningsdiensten efficiënter optreden. Volgens deze wet wordt Nederland
onderverdeeld in 25 veiligheidsregio's. In Figuur 3 wordt de verdeling van de
Veiligheidsregio´s in Nederland weergegeven.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 29/75
24
Figuur 3: Overzicht van de verdeling van de Veiligheidsregio´s in Nederland
In de Wet Veiligheidsregio‟s wordt het volgende geregeld:
- Er worden veiligheidsregio‟s samengesteld waarin de besturen van de regionale
brandweer en de GHOR (Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en
Rampen) zullen worden geïntegreerd
- Het bestuur van de veiligheidsregio zal nauw samenwerken met de regionale
politie
- De aanpak van rampenbestrijding en crisisbeheersing
- De samenwerking in de gehele veiligheidsketen tussen de uitvoerende diensten en
organisatie
- Het versterken van de hulpverleningsorganisaties en het vergoten van hun
slagkracht- Normering en standaardisering van de informatie en communicatievoorziening
- De begrippen „crisis‟ en „ crisisbeheersing‟ worden wettelijk geïntroduceerd
In deze wet worden onder meer de bestuurlijke taken en de basisvereisten voor de
verschillende hulpverleningsorganisatie opgenomen. Het bestuur van de veiligheidsregio is
verantwoordelijk voor de coördinatie van de voorbereiding op de rampenbestrijding en de
advisering aan de gemeente over de preventieve componenten. Het bestuur bevordert een
multidisciplinaire aanpak. Het bestuur heeft onder andere de volgende taken:
- Inventariseren van risico‟s
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 30/75
25
- Adviseren van bevoegd gezag m.b.t. de geïdentificeerde risico‟s
- Adviseren van B&W (Burgemeester en Wethouders) over haar taken
- Voorbereiden op branden, zware ongevallen en organiseren van rampenbestrijding
en crisisbeheersing
- Instellen en in stand houden van een brandweerorganisatie
- Instellen en in stand houden van een organisatie voor de geneeskundigehulpverlening
- Voorzien in een meldkamerfunctie
- Voorzien in nazorg bij branden, zware ongevallen, rampen en crises
- Aanschaffen en beheren van materieel
- Inrichten en in stand houden van informatievoorziening
Bepaalde bedrijven of inrichtingen kunnen op grond van artikel 31 van de Wet
veiligheidsregio's (Wvr) worden aangewezen als bedrijfsbrandweerplichtig. Dit is het geval
indien een inrichting, welke in geval van een brand of ongeval bijzonder gevaar kan opleveren
voor de openbare veiligheid. De volgende categorieën van bedrijven komen in aanmerking
voor een aanwijzing:
- Brzo-bedrijven
- ARIE-bedrijven (Aanvullende Risico Inventarisatie en Evaluatie) voor zover het
betreft:
o Bedrijven die geheel of nagenoeg geheel zijn bestemd voor de opslag in
verband met vervoer van in die afdeling genoemde stoffen, al dan niet in
combinatie met andere stoffen en producten
o Spoorwegemplacementen voor zover zij geen onderdeel zijn van een
bedrijf waarop het Brzo 1999 van toepassing is
o Een inrichting, waarin kernenergie kan worden vrijgemaakt of splijtstoffenkunnen worden bewerkt
Naast de wet zijn ook een tweetal besluiten van kracht geworden:
- het besluit veiligheidsregio‟s
- het besluit personeel veiligheidsregio‟s
a)
Het besluit veiligheidsregio‟s
In het Besluit veiligheidsregio's worden nadere regels gesteld aan de veiligheidsregio‟s en de
brandweer. Zo zijn er bijvoorbeeld afspraken gemaakt over de tijd die de brandweer nodig
heeft om na een melding op de plek van een incident te arriveren.
Voor alle functies in de veiligheidsregio zijn de kerntaken en minimumeisen vastgesteld.
Zowel voor de geneeskundige diensten, regionale brandweer en een aantal andere
multidisciplinaire functies. Het Besluit veiligheidsregio‟s (Bvr) bevat dus regels over de
aanwijzing van inrichtingen, die in geval van een brand of ongeval een bijzonder gevaar
kunnen opleveren voor de openbare veiligheid. Het bestuur van de veiligheidsregio kan aan
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 31/75
26
de inrichting, welke over een bedrijfsbrandweer moet beschikken, eisen stellen in verband
met de samenstelling van het personeel van de bedrijfsbrandweer.
b) Het besluit personeel veiligheidsregio‟s
Voor alle functies in de veiligheidsregio zijn de kerntaken en minimumeisen vastgesteld. Deregels over het personeel zijn bedoeld om de kwaliteit van de functies binnen de
veiligheidsregio landelijk te garanderen. Zowel voor regionale brandweer, de geneeskundige
diensten en een aantal multidisciplinaire functies. In het Besluit personeel veiligheidsregio‟s
is vastgelegd dat de minister regels stelt voor de functies bij de brandweer, binnen de GHOR
en binnen de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Het Besluit personeel
veiligheidsregio's legt de functies die gelden voor de bedrijfsbrandweer vast. Op basis van art.
7.3, lid 5 van het Besluit veiligheidsregio‟s kunnen eisen worden gesteld aan:
- De geoefendheid en de samenstelling van de bedrijfsbrandweer waarbij de functies
genoemd in het Besluit personeel veiligheidsregio‟s, kunnen worden aangewezen - De voorzieningen inzake bluswater, melding, alarmering en verbindingen
- Het blusmaterieel
- De beschermende middelen
- De alarmering van en samenwerking met de brandweer en andere
hulpverleningsorganisaties
- De omvang van het personeel en het materieel van de bedrijfsbrandweer
2.1.2 Besluit en regelingen risico‟s zware ongevallen
2.1.2.1 Besluit risico’s zware ongevallen
Bedrijven die op grond van de Seveso-richtlijn als Brzo-bedrijf aangemerkt kunnen worden,
zijn primair verantwoordelijk voor de veiligheid met betrekking tot het omgaan met
gevaarlijke stoffen binnen de eigen organisatie. De overheidsinstanties zien toe op de naleving
van regels en nemen maatregelen om adequaat te kunnen optreden bij rampen en zware
ongevallen. De burgemeester, het college van burgemeester en wethouders en het bestuur van
de veiligheidsregio hebben eigen verantwoordelijkheden voor het beheersen van
veiligheidsrisico‟s voor burgers in de omgeving. Daartoe verzamelt en toetst de betrokken
inspecteurs deze gegevens tijdens de (Brzo-)inspecties.
Met het Brzo 1999, worden arbeidsveiligheid, externe veiligheid, repressie van en
voorbereiding op de bestrijding van rampen en zware ongevallen bij Brzo-bedrijven
geïntegreerd in één kader. Samenwerking tussen bestuurlijke partijen is daarom vereist. In
onderstaande Figuur 4 is de samenhang tussen de samenwerkende partijen en de Europese,
nationale en flankerende wet- en regelgeving weergegeven.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 32/75
27
Figuur 4: Samenhang tussen wet- en regelgeving en samenwerking partijen
In het Brzo 1999 worden twee categorieën Brzo-bedrijven onderscheiden: deveiligheidsrapport (VR)-plichtige bedrijven en de Preventiebeleid Zware Ongevallen (PBZO)-
plichtige bedrijven. Dit onderscheid wordt gemaakt op basis van de vergunde hoeveelheden
gevaarlijke stoffen in relatie tot de van de gevaarlijke stof afhankelijke drempelwaarden.
Bedrijven die alleen de lage drempelwaarde overschrijden, worden als PBZO-bedrijf
aangemerkt. Deze bedrijven moeten alle maatregelen treffen die nodig zijn om zware
ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu te beperken, een
Preventiebeleid Zware Ongevallen (PBZO) opstellen en voor de uitvoering en bepaling
daarvan een veiligheidsbeheerssysteem (VBS) implementeren.
Bedrijven die de hoge drempelwaarde overschrijden worden aangemerkt als VR-bedrijf en
moeten, naast de hiervoor genoemde verplichtingen, een volledig veiligheidsrapport (VR)
indienen. Met dit veiligheidsrapport moet worden aangetoond dat de preventie en de
beheersing van de gevaren van zware ongevallen op orde zijn.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 33/75
28
2.1.2.2 Regeling risico’s zware ongevallen (RRZO)2
Bepaalde onderdelen uit het BRZO 1999 zijn in de Regeling risico´s zware ongevallen (Rrzo)
verder uitgewerkt. Het gaat dan om specifieke bepalingen (bijvoorbeeld eisen ten aanzien van
de inhoud van de melding van een zwaar ongeval) en de inhoud van de lijst van gevaarlijke
stoffen.
In het Rrzo 1999 zijn aanwijzingen gegeven waarmee een Brzo-bedrijf (PBZO en VR)
invulling kan geven aan de eisen vanuit het Brzo 1999 met betrekking tot:
- Criteria waarmee de risico‟s worden bepaald
- Aanwijzing van installaties die relevant zijn (subselectiemethodiek) voor externe
veiligheid (kwantitatieve risicoanalyse (QRA))
- Aard en omvang van de risico‟s
- Samenhang tussen het beleid en het veiligheidsbeheerssysteem (de 7 VBS-elementen)
- Samenhang tussen de risico‟s en de getroffen maatregelen - De informatie die aan het bevoegd gezag verstrekt moet kunnen worden (stoffenlijst,
VR en intern noodplan)
2.2 Soorten rampenbestrijdingsplannen
Ook in Nederland is het opstellen van crisisplannen, rampenbestrijdingsplannen en
noodplannen een belangrijk element binnen het beheersen van ongevallen en rampen en is dit
ook wettelijk vastgelegd. Zoals tevens beschreven in Vlaanderen geldt ook in Nederland dat
dit geschiedt op basis van zowel multidisciplinaire, monodisciplinaire, als internenoodplannen.
2.2.1 Multidisciplinaire rampenbestrijdingsplan
Uitgaande van de Wet veiligheidsregio‟s (Wvr), wordt het bestuur van een veiligheidsregio
verwacht een aantal documenten op te stellen:
- Regionaal beleidsplan- Crisisplan
- Rampenbestrijdingsplan
2 Bron: http://www.latrb.nl/instrumenten-0/werkwijzer-brzo-ii-0/regelgeving/wetgeving/brzo-0/regeling-risico'/
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 34/75
29
2.2.1.1 Regionaal beleidsplan
Iedere veiligheidsregio dient op basis van artikel 14 van de Wet Veiligheidsregio een
risicoprofiel op te stellen waarin alle risicovolle situaties binnen de veiligheidsregio worden
geïdentificeerd. Situaties die tot een brand, ramp of crisis kunnen leiden. Op basis hiervan
wordt een analyse uitgevoerd waarin de gevolgen worden gewogen. De resultaten zijn debasis van het regionaal beleidsplan. In het beleidsplan staan alle bestuurlijke taken beschreven
die worden uitgevoerd binnen de veiligheidsregio.
2.2.1.2 Crisisplan
Op basis van het artikel 16 van de Wet Veiligheidsregio dient het bestuur van iedere
veiligheidsregio ten minste eenmaal per 4 jaar een crisisplan vast te stellen. In dit plan wordt
beschreven hoe de organisatie, taken en bevoegdheden en verantwoordelijkheden m.b.t. demaatregelen die de gemeenten treffen gericht op rampenbestrijding en de crisisbeheersing
worden vormgegeven. Tevens staan in dit plan afspraken die zijn gemaakt met andere
mogelijke betrokken partijen in geval van een ramp of crisis. Een voorbeeld hiervan is de
wijze waarop gehandeld dient te worden bij een overstroming.
2.2.1.3 Rampenbestrijdingsplan
Het doel van een rampenbestrijdingsplan is het op een gestructureerde wijze benoemen van dete verwachten scenario‟s en de hieraan gekoppelde deelplannen van de verschillende bij de
bestrijding van incidenten en calamiteiten betrokken hulpdiensten, overheden en organisaties.
In een rampenbestrijdingsplan worden onder andere de te nemen maatregelen en
coördinerende afspraken weergegeven.
Bedrijven welke vallen onder het Besluit Risico‟s Zware Ongevallen (BRZO) en VR-plichtig
zijn, op basis van artikel 6.1.1., verplicht tot het opstellen van een rampenbestrijdingsplan. Dit
geldt ook voor vliegvelden.
Daarnaast wordt bij bedrijven die niet zijn beoordeeld als VR-plichtig, maar die op grond van
artikel 5 van het BRZO ´99 verplicht zijn tot het hebben van een beleid ter preventie vanzware ongevallen (PBZO), beoordeeld of de aanwezige risico‟s dienen te worden
meegenomen in rampenbestrijdingsplan van de gemeente of regio.
De rampenbestrijdingsplannen van specifieke bedrijven in de regio Rotterdam-Rijnmond
worden opgesteld door de bedrijven in samenwerking met de verschillende
hulpverleningsdiensten zoals de brandweer. De plannen worden aangeleverd bij het bestuur
van de veiligheidsregio, in geval van de Rotterdam-Rijnmond wordt deze aangeleverd bij het
bureau Industriële Veiligheid die deze vervolgens beoordeeld of deze tevens worden
meegenomen in het regionaal rampenbestrijdingsplan. Gezien het grote aantal
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 35/75
30
rampenbestrijdingsplannen en het grote aantal verschillenden risico‟s heeft de
veiligheidsregio op basis van een risicobeoordeling zes scenario‟s vastgesteld die zij achten
de meeste kans te hebben om voor te komen. Op basis van deze scenario‟s kunnen de
verschillende disciplines gerichter oefenen en hun organisatie hierop afstemmen. De zes
scenario‟s staan hieronder weergegeven:
1. Loodsbrand
2. BLEVE (boiling liquid expanding vapor explosion)3
3. Gaswolkexplosie
4. Fakkelbrand
5. Plasbrand
6. Tankbrand
2.2.2 Monodisciplinaire noodplannen
Voor een gedetailleerde omschrijving van een monodisciplinair noodplan wordt verwezen
naar paragraaf 1.2.2. De inhoud van een Nederlands monodisciplinair noodplan is namelijk
gelijkwaardig aan deze van België.
Voorbeelden van dergelijke plannen toegepast in de regio Rotterdam zijn:
- Provinciaal coördinatieplan
Dit plan beschrijft hoe de Commissaris van de Koningin (CdK) invulling geeft aan de
uitvoering van zaken omschreven in de Wet Rampen en zware ongevallen.
- Regionaal meetplan
Dit is een werkplan van de waarschuwings- en verkenningsdienst van de regionale
brandweer, waarin in het uitvoeren van de metingen bij ongevallen met gevaarlijke
stoffen organisatorisch en technisch is uitgewerkt.
- Calamiteitenplan Waterschap
Dit plan omschrijft de calamiteitenorganisatie van de waterschappen, de fasering van
de calamiteitenbestrijding (GRIP-fasen) en de uitwerking van de bevoegdheden in
verhouding tot de andere bestuursorganen.
3 Betekenis: kokende vloeistof-gasexpansie-explosie
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 36/75
31
2.2.3 Interne noodplan
In Nederland dienen bedrijven, op basis van de Arbo-wet en – regelgeving, te beschikken over
een intern noodplan. In het intern noodplan wordt aangegeven hoe bedrijven omgaan met
noodsituaties en de gevolgen daarvan. Het intern noodplan is een plan met de benodigde
maatregelen, wat uitgewerkt moet worden door het betreffende bedrijf zelf. Het internnoodplan is gericht op het beperken en beheersen van ongevallen en letsels. Bescherming van
werknemers, burgers en milieu staat hierin voorop. Het intern noodplan moet ten minste één
maal per drie jaar worden geëvalueerd.
2.3 Betrokken actoren bij rampenbestrijding / oefeningen en verschillende
beslissingscentra
Om tot een functionerende organisatie- en coördinatie structuur te komen, die ervoor zorgt ombij incidenten en (potentiële) rampen effectief en efficiënt op te treden en deze zo spoedig
mogelijk te beheersen, hanteert Nederland de GRIP4-methodiek. Deze methodiek heeft een
stapsgewijze opschaling.
Onder het begrip opschaling wordt verstaan: „het proces van veranderen van het functioneren
van het bestuur, de parate en de gemeenschappelijke diensten vanuit de dagelijkse situatie
naar één (regionale) organisatievorm waarmee een groot incident of ramp multidisciplinair
wordt bestreden‟.5
De opschaling bestaat uit een aantal stappen, genoemd “GRIPPEN,” die afhankelijk van deernst en gevolgen voor de omgeving, startend vanaf GRIP 1 toe neemt tot GRIP 4. Dit is
duidelijk zichtbaar in de onderstaande tabel (Tabel 2).
Coördinatiealarm Crisisstaf Reikwijdte incident
GRIP 1 Het Commando Plaats Incident Bronbestrijding
GRIP 2 Het Regionaal Operationeel Team Bron- en effectbestrijding
GRIP 3 De Gemeentelijke Veiligheidsstaf Bedreiging van het welzijn van (grote
groepen van) de bevolking
GRIP 4 De Regionale Veiligheidsstaf Gemeenteoverschrijdend incidentTabel 2: Opschalingsniveaus
4 Betekenis: Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijding Procedure
5 Bron: www.politieonderwijsraad.nl/
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 37/75
32
Naarmate er hoger wordt opgeschaald worden er meer organisatieonderdelen betrokken en
krijgen de organisatieonderdelen en functionarissen specifieke taken, verantwoordelijkheden
en bevoegdheden toegewezen. Er is in Nederland niet specifiek vastgelegd welke actoren per
GRIP aanwezig moeten zijn. Veiligheidsregio‟s hebben de mogelijkheid dit zelf in te kaderen.
Hieronder worden de verschillende actoren en de multidisciplinaire aanpak bij deverschillende GRIP fases besproken, zoals deze is vorm gegeven bij de veiligheidsregio
Rotterdam - Rijnmond.
2.3.1 Multidisciplinaire rampenbestrijdingsteams
In deze paragraaf worden de 3 verschillende vormen van rampenbestrijdingsteams
weergegeven waarin de verschillende actoren samenwerken bij een multidisciplinaire aanpak
beginnend met de kleinste vorm.
Meer informatie over de inhoudelijke aanpak en inzet van de verschillende multidisciplinaire
rampenbestrijdingsteams zijn terug te vinden in hoofdstuk 2.4.
2.3.1.1 Het Commando Plaats Incident (CoPI)
Het CoPI is belast met de uitvoering van de operationele leiding op de plaats van het incident
en staat onder leiding van de leider van de CoPI, welke gemandateerd is. In de meestegevallen is dit de officier in dienst van de brandweer. Hiervan wordt afgeweken, afhankelijk
van het type incident of in het geval dat de burgemeester van de plaats van het incident anders
beslist. De coördinatiepost van de brandweer dient als overlegcentrum. Deze wordt
automatisch gealarmeerd door de gemeenschappelijke meldkamer (GMK). Daarnaast wordt
dit ook gecommuniceerd naar de verbindingcommandowagen van de brandweer. Indien
commandowagens van andere diensten benodigd zijn worden deze in overeenstemming met
de leider van de CoPI ingeschakeld. Hier kan van worden afgeweken indien er vooraf al een
commandoplaats is vastgesteld, zoals bijvoorbeeld bij BRZO-bedrijven.
2.3.1.2 Het Regionaal Operationeel Team (ROT)
Als uitbreiding van het incident mogelijk is naar de omgeving wordt het ROT actief. Het ROT
zorgt voor omgevingsmanagement en richt zich op het zogenoemde effectgebied en staat
onder leiding van de leider ROT, welke wordt gemandateerd als operationeel leider ( zoals
omschreven bij de CoPI ).
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 38/75
33
Het ROT zorgt voor afstemming en aansturing van het CoPI. De nadruk ligt op het sturen van
de operationele processen, het coördineren van de informatievoorziening voor de bevolking
en het bestuur en de acties van de actiecentra.
Het ROT werkt vanuit een actieruimte / crisisruimte dat speciaal hiervoor is ingericht,
namelijk in het World Port Center in Rotterdam. Figuur 5 toont een foto van de crisisruimte inhet World Port Center in Rotterdam.
Figuur 5: Foto van de crisisruimte in het World Port Center in Rotterdam
2.3.1.3 Het Gemeentelijke Veiligheidsstaf (GVS)
Indien er complexe besluiten dienen te worden genomen wordt het GVS geactiveerd. Het
GVS zorgt voor de bestuurlijke afhandeling en aansturing van het COPI en ROT en staat
onder leiding van de burgemeester. De staf draagt zorg voor communicatie richting bevolking
en de inzet van benodigde gemeentelijke diensten of personen ter beheersing de gebeurtenis.
De gemeentelijke veiligheidsstaf komt bijeen op het stadshuis van de desbetreffende
gemeente, uitgezonderd gemeente Rotterdam die bijeenkomt in het World Port Center.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 39/75
34
2.3.1.4 Het Regionale Veiligheidsstaf (RVS)
Wanneer de effecten van het incident de gemeentegrens overschrijden vraagt dit om
afstemming tussen de verschillende gemeenten. Meerdere gemeentelijke beleidsteams zijn bij
het incident betrokken. Deze staf zorgt voor de bestuurlijke afstemming tussen de
verschillende gemeenten. Door het RVS wordt de sturing gegeven aan het CoPI, ROT enveiligheidsstaven van de verschillende gemeenten. Het RVS komt bijeen in het World Port
Center te Rotterdam.
2.3.2 Betrokken actoren
Er worden verschillenden actoren betrokken bij de rampenbestrijding. In de volgende
paragraaf worden de meest relevante actoren beschreven. Vervolgens worden de overige
actoren die betrokken worden of die op ad hoc basis kunnen worden geraadpleegd apart in eenoverzicht weergegeven.
2.3.2.1 Burgemeester
De burgemeester heeft zoals omschreven in artikel 5 van de Wet veiligheidsregio, het
opperbevel bij de bestrijding van een ramp of een zwaar ongeval. Dit houdt in dat hij politiek-
bestuurlijk verantwoordelijk is voor de rampenbestrijding en dat hij de uiteindelijke besluiten
neemt. Hij draagt de verantwoordelijkheid voor een goede beleidsmatige coördinatie van deactiviteiten van alle organisaties en diensten die bij de bestrijding betrokken zijn. De
burgemeester laat zich bijstaan door de GVS en het ROT. Als de ramp meerdere gemeenten
treft, ligt de bestuurlijke aansturing bij de coördinerend burgemeester. Van tevoren is per
(veiligheids) regio overeengekomen wie de coördinerend burgemeester is. Deze burgemeester
is, behalve voorzitter van het overleg van burgemeesters, ook voorzitter van het regionaal
beleidsteam (RVS).
2.3.2.2 Politie
De politie houdt zich bezig met de handhaving van de openbare orde. De burgemeester is
gezagsdrager over de politie inzake de handhaving van de openbare orde, ongeacht de GRIP-
fase en de aard van het incident. De hoofdofficier van justitie is gezagsdrager over de politie
inzake de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, ofwel de criminaliteitsbestrijding,
ongeacht de GRIP-fase en de aard van de ramp of het incident. Hieronder wordt weergegeven
hoe de structuur van coördinatie en leiding binnen de politie in de multidisciplinaire
rampenbestrijdingsteams CoPI, ROT, GVS en RVS afhankelijk van de verschillende GRIP-
fasen.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 40/75
35
GRIP 1
In de dagelijkse bedrijfsvoering ligt de operationele leiding binnen de politie bij de Officier
van Dienst (OVD). De OVD-politie vertegenwoordigt de politie in het CoPI, coördineert en
leidt de totale inzet van de politie. Vanaf GRIP 2 voert deze functionaris zijn werkzaamheden
uit onder leiding van de leider van het CoPI.
Hieronder worden een aantal kerntaken van de OvD-politie weergegeven:
- Geeft op hoofdlijnen leiding aan de eenheden van de politie bij de plaats van het
incident;
- Hij leidt de uitvoering van de politietaken op en rondom het rampterrein;
- Verzamelt de informatie over het incident en de bestrijding;
- Signaleert de noodzaak tot opschaling.
GRIP 2
Deze functionaris stafsectie politie vertegenwoordigt de politie in het Regionaal Operationeel
Team (ROT) en geeft leiding aan het actiecentrum van de politie. In dit actiecentrum zitten
leidinggevende politieambtenaren die belast zijn met bijvoorbeeld opsporing van strafbare
feiten, beveiliging en bewaking, verkeersregeling en overige politietaken. Deze functionaris
voert zijn werkzaamheden uit onder leiding van de voorzitter van het ROT.
Hieronder worden een aantal kerntaken van deze functionaris weergegeven:
-
Conform de richtlijnen van het beleidsteam of driehoeksoverleg (brandweer,politie,GHOR) ontwikkelen van het operationeel plan en zorgen voor het continu
uitwerken van strategische scenario‟s;
- De driehoek voorstellen doen ter vaststelling van de tolerantiegrenzen;
- Leiding geven aan het politie optreden;
- Informeren en adviseren van het beleidsteam en/of het bevoegd gezag over de
voortgang van de genomen maatregelen en de ontwikkelingen op de plaats van het
incident.
GRIP 3
Bij GRIP-fase 3 neemt de districtschef van politie zitting in het GVS. Hieronder worden eenaantal kerntaken van deze functionaris weergegeven:
- Vertegenwoordigt de politie in het GVS;
- Adviseert het GVS over de te nemen maatregelen ter beheersing van het incident;
- Is eindverantwoordelijke voor het operationeel grootschalig politieoptreden.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 41/75
36
GRIP 4
Bij GRIP-fase 4 neemt de Korpschef van politie zitting in het RVS. Hieronder worden een
aantal kerntaken van deze functionaris weergegeven:
- Vertegenwoordigt de politie in het RVS;- Adviseert het RVS over de te nemen maatregelen ter beheersing van het incident;
- Is eindverantwoordelijke voor het operationeel grootschalig politieoptreden.
2.3.2.3 GHOR6
Tijdens bestrijding van rampen en grote ongevallen rampen coördineert de GHOR de inzet
van geneeskundige hulpverlening. De GHOR houdt zich bezig met geneeskundige
hulpverlening, psychosociale hulpverlening en preventieve openbare gezondheidszorg.
Daarnaast adviseert de GHOR in geval van rampenbestrijding aan overig actoren in het
rampenbestrijdingsproces. Met de zorginstellingen en – aanbieders maakt het bestuur
afspraken over hun inzet en voorbereiding binnen de geneeskundige hulpverlening.
Hieronder wordt weergegeven hoe de structuur, coördinatie en leiding binnen de GHOR bij
de multidisciplinaire rampenbestrijdingsteams CoPI, ROT, GVS, RVS plaatsvindt,
afhankelijk van de verschillende GRIP-fasen.
GRIP 1
Bij GRIP 1 neemt van de GHOR de Commandant van Dienst Geneeskundig (CvD-G) de
leiding en neemt deze plaats in het CoPI. De CvD-G stuurt vervolgens de geneeskundige
keten aan op het rampterrein. Hij geeft direct leiding aan de Officier(en) van Dienst
Geneeskundig (OvD-G) die op hun beurt leiding geven aan de uitvoerende eenheden in het
rampterrein.
GRIP 2
Namens de GHOR neemt bij het opschalen naar GRIP 2 het Hoofd Sectie GHOR (HS-
GHOR) deel aan het ROT.
GRIP 3/4
Indien GRIP 3 en 4 van kracht is wordt de hoogste leider van de GHOR ingeschakeld.
Namens de GHOR neemt de regionaal geneeskundig functionaris zitting in het GVS / RVS.
6 Betekenis: Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 42/75
37
Hij geeft leiding aan het Hoofd Sectie GHOR in het operationeel team en adviseert het GVS
en RVS.
2.3.2.4 Brandweer
De brandweerorganisatie regelt de taken van de regionale brandweerorganisatie waarbij
nadere regels gesteld kunnen worden bij AMvB over o.a. de sterkte, functies, kwaliteit,
opleidingen en rijksexamens voor personeel en de standaardisatie van materieel. De
aanwijzing van inrichtingen als bedrijfsbrandweerplichtig geschiedt door het bestuur op
aangeven van B&W.
In de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond is een samenwerkingsverband tussen
verschillende brandweerunits die zich richten op brandbestrijding in de regio onder de noemer
“Gezamelijke brandweer”. De Gezamenlijke Brandweer is een samenwerkingsverband tussenmeer dan vijftig bedrijven in het haven- en industriegebied van Rotterdam, de Gemeente
Rotterdam en de Gemeente Rozenburg. in dit gebied verzorgt de organisatie de
brandbestrijding en hulpverlening. Daarnaast houdt het (verplicht volgens artikel 14 van de
Brandweerwet ) de bedrijfsbrandweer in stand van de overgenomen bedrijven, die aangesloten
zijn. De kerntaak van de Gezamenlijke Brandweer is het bestrijden van incidenten en
calamiteiten.
De Gezamenlijke Brandweer heeft inclusief de Vrijwillige Gedeelten Rozenburg en Hoogvliet
ruim 250 medewerkers. Ongeveer dertig medewerkers werken op het hoofdkantoor van de
Gezamenlijke Brandweer in Rozenburg. Dit zijn het management, de stafmedewerkers en de
medewerkers van de afdeling Preparatie. Nog eens vijftig medewerkers zijn via de afdelingServices werkzaam in de commerciële dienstverlening. Het overige personeel werkt voor de
repressieve dienst in de kazernes.7
GRIP 1
In de dagelijkse bedrijfsvoering ligt de operationele leiding binnen de brandweer bij de
officier van Dienst (OVD). De OVD-brandweer vertegenwoordigt de brandweer op het plaats
incident en neemt in de meeste gevallen de leiding. Indien het CoPI wordt opgestart,
coördineert en leidt deze persoon in de meeste gevallen de beheersing van het incident. In
praktijk wordt zijn leidinggevende taak overgenomen door de Hoofdofficier van dienst van debrandweer. De OVD-brandweer kan hierdoor de focus leggen op de bestrijding van het
incident.
7 Bron: http://www.gezamenlijke-brandweer.nl/organisatie.php
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 43/75
38
GRIP 2 De functionaris stafsectie brandweer vertegenwoordigt de brandweer in het ROT. Hij geeft
leiding aan de OVD. Indien deze persoon is aangewezen als operationeel leider geeft hij
tevens leiding aan de overige actoren en rapporteert hij naar de burgemeester.
GRIP 3
In geval van GRIP 3 neem de commandant van dienst van de brandweer Rotterdam-
Rijnmond dienst in het GVS.
GRIP 4
Indien wordt opgeschaald naar GRIP 4 neemt de regionaal commandant van de Brandweer
Rotterdam-Rijnmond plaats in het RVS.
2.3.2.5 Overzicht per GRIP en overige actoren veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond
GRIP 1 (COPI)
Operationele staf /vaste
leden
GRIP 2 (ROT) GRIP 3 (GVS) GRIP 4 (RVS)
Brandweer Brandweer Brandweer Brandweer
Politie Politie Politie Politie
GHOR GHOR GHOR GHOR
De (rijks) havenmeester De (rijks) havenmeester Burgemeester Voorzittend burgemeester
DCMR Milieudienst
Rijmond, afdeling
chemisch advies
DCMR Milieudienst
Rijmond, afdeling
chemisch advies
Gemeentesecretaris Hoofdofficier van justitie
Voorlichtingsfunctionaris
van de politie
De gemeenten Communicatieadviseur
van de burgemeester
en/of college van
Burgemeester en
wethouder
Directeur veiligheid
gemeente Rotterdam
Informatiemanager van
de veiligheidsregioRotterdam
Communicatieadviseur
van de veiligheidsregio of politie
Vertegenwoordiger van
de DCMR
De (rijks) havenmeester
Informatiemanager van
de veiligheidsregio
Rotterdam
Officier van justitie Directeur van de DCMR
Ambtenaar
rampenbestrijding
Hoofd communicatie
gemeente Rotterdam
Betrokken burgemeesters
Vaste ondersteuning
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 44/75
39
Hoofd sectie
ondersteuning /
procesondersteuner
Verslaglegger Verslaglegger
Verslaglegger Informatiemanager Informatiemanager
plotter Algemeen ondersteuner Algemeen ondersteuner
Algemeen ondersteuner plotter plotter
Ad-hoc adviseurs
Ambtenaar
rampenbestrijding
Zie GRIP 1+ De (rijks) havenmeester Diverse rijksheren zoals
landelijke inspecteurs
Waterschappen &
nutsbedrijven
Ondersteuningsgroep
evacuatie
Directeuren van
gemeentelijke
diensten/afdelingen
Directeuren van
energiebedrijven
Rijkswaterstaat Meetplan organisatie Voorzitters vandeelgemeenten
Directeuren vanwaterleidingbedrijven
Kustwacht Diverse rijksheren zoalslandelijke inspecteurs
Etc.
Prorail Directeuren van
energiebedrijven
Reddingbrigade Directeuren van
waterleidingbedrijven
Verzekeraar Etc.
Tabel 3: Vaste staf, vaste ondersteuning en overige betrokken adviseurs opgedeeld per GRIP 8
2.4 Organisatie van rampenbestrijding en oefeningen
Zoals reeds vroeger vermeld hanteert Nederland de GRIP-methodiek. Hieronder zal
stapsgewijs worden beschreven op welke wijze de organisatie is opgezet en welke actoren
daarbij zijn betrokken binnen de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Ter verduidelijking is
per GRIP een grafisch weergave ingevoegd, opgesteld door het Nederlands Instituut Fysieke
Veiligheid (NIFV)9.
8 Bron: Gecoördineerde regionale incidentenbestrijding procedure Rotterdam
9 Bron: http://www.nifv.nl/web/show/id=44619
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 45/75
40
2.4.1 Dagelijkse routine actie door professionele hulpverlening
Indien een incident zich heeft voorgedaan zal dit na de melding bij de meldkamer
doorgegeven worden aan de verschillende benodigde professionele hulpdiensten zoals politie,
brandweer, GGD (ambulance). Deze benodigde disciplines verplaatsen zich vervolgens naar
het incident, zoals dit routine is bij alle meldingen. Op de locatie aangekomen zal er overlegzijn tussen de uitvoerende disciplines. Dit wordt het zogenaamde “motorkapoverleg”
genoemd.10
Bij de bestrijding van het incident is de aanwezigheid en handelingen door de
aanwezige disciplines voldoende om het incident te beheersen.
2.4.1.1 Verschillende disciplines motorkapoverleg
Disciplines Motorkapoverleg
Leider Geen leider aangewezen
Politie Medewerker basiseenheid of
Officier van Dienst Politie (OvD-P)
Brandweer Bevelvoerder of
Officier van Dienst Brandweer (OvD-B)
GHOR Verpleegkundige ambulance of officier van Dienst Geneeskundig (OvD-G)
Gemeente N.v.t.
Tabel 4: Verschillende disciplines tijdens het motorkapoverleg
2.4.2 GRIP 1
Als blijkt dat er tijdens de beheersing van het incident een gestructureerde multidisciplinaire
afstemming benodigd is, omdat de routinematige aanpak niet voldoende is, wordt opgeschaald
naar GRIP1. Opschaling vindt plaats indien één van de verschillende, bij het incident
aanwezige, professionele hulpverleningsdiensten dit wenst.
Onder deze disciplines vallen ook de dienstdoende leidinggevende van degemeenschappelijke meldkamer (GMK), de dienstdoende functionarissen op officiersniveau
die functioneel boven de vaste leden van het CoPI zijn gesteld en tenslotte de leden van het
RVS. Een voorwaarde voor opschaling is dat het incident geen of een beperkt effect heeft op
de directe omgeving van het incident.
10 Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Motorkapoverleg
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 46/75
41
Aan de hand van het onderstaande Figuur 6 wordt duidelijk hoe de organisatie van GRIP 1 is
opgezet.
Figuur 6: Bronbestrijding tijdens GRIP 1
Op het moment van opschaling wordt een CoPI samengesteld. Het CoPI functioneert als een
team dat bestaat uit de leidinggevenden (officieren van dienst) uit de betrokken disciplines.
Het team kan aangevuld worden met adviseurs, voorlichters of andere relevante diensten zoals
omschreven in Tabel 3.
Het CoPI houdt zich uitsluitend bezig met de operationele leiding gericht op de bestrijding enbeheersing van het incident.
2.4.2.1 Verschillende disciplines GRIP 1
Disciplines GRIP 1
Leider Leider CoPI, meestal hoofdofficier van dienst brandweer (HOvD-B)
Politie Officier van Dienst Politie (OvD-P)Politievoorlichter
Brandweer Officier van Dienst Brandweer (OvD-B)
GHOR Officier van Dienst Geneeskundig (OvD-G)
Haven (Rijks-) Havenmeester Rotterdam-Rijnmond
DCMR Adviseur Milieudienst Rijmond, afdeling chemisch advies
VRR Informatiemanager van de veiligheidsregio Rotterdam
Tabel 5: Verschillende disciplines tijdens GRIP 1
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 47/75
42
2.4.2.2 Communicatiewijze en terugkoppeling
Tijdens de bestrijding van het incident vindt
terugkoppeling plaats naar de burgemeester, verzorgd
door de leider van het CoPI.
Indien naar GRIP 1 wordt geschakeld zorgt iedere
discipline voor het informeren van leidinggevende
binnen eigen organisatie.
De OvD-P informeert het unithoofd van politie.
De OvD-G informeert het hoofd sectie GHOR (HSGHOR).
De OvD-B informeert de HOvD-B (indien deze niet al
ter plaatse is als leider CoPI) en de lokale
brandweercommandant.
In geval van GRIP 1 is er een persvoorlichter van de
politie aanwezig die de woordvoering verzorgt over
het incident aan de pers, zowel mondeling als
telefonisch.
Tabel 6: Communicatiewijze en terugkoppeling tijdens GRIP 1
2.4.3 GRIP 2
Indien blijkt dat het incident een duidelijke uitstraling heeft of zou kunnen hebben op het
omliggende gebied of als blijkt dat de bestrijding en beheersing van het incident niet efficiënt
genoeg is dan wordt opgeschaald naar GRIP 2. Een voorbeeld hiervan is een brand in een
chemisch bedrijf waarbij een schadelijke wolk is vrij gekomen die richting het centrum van
het desbetreffende dorp, waar de fabriek geplaatst is, wordt geblazen. Dus het incident
beperkt zich niet tot het fabrieksterrein.
In het onderstaande Figuur 7 wordt dit grafisch weergegeven.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 48/75
43
Figuur 7: Bron- en effectbestrijding tijdens GRIP 2
Op het moment dat GRIP 2 in werking treedt, betekent dit dat naast het CoPI tevens het ROT
wordt ingesteld, dat onder leiding staat van de operationele leider. De taken van het CoPI
blijven hetzelfde. Het ROT houdt zich bezig met omgevingsmanagement oftewel bron- en
effectbestrijding. De(gemandateerde ) operationele leider geeft leiding aan CoPI, draagt zorg
voor coördinatie tussen de verschillende actiecentra en is operationeel eindverantwoordelijk
voor de multidisciplinaire inzet in het effectgebied. Opschaling vindt plaats indien één van de
verschillende actoren beschreven bij GRIP 1 hiertoe besluit.
2.4.3.1 Verschillende disciplines GRIP 2
Tabel 7: Verschillende disciplines tijdens GRIP 2
Disciplines CoPI ROT
Leider Leider CoPI, meestal hoofdofficier van dienst
brandweer (HOvD-B)
Operationeel leider (meestal HOvD-B)
Politie Officier van Dienst Politie (OvD-P)
voorlichter
Functionaris stafsectie politie
Communicatieadviseur van de veiligheidsregioof politie
Brandweer Officier van Dienst Brandweer (OvD-B) Functionaris stafsectie brandweer
GHOR Officier van Dienst Geneeskundig (OvD-G) Hoofd sectie GHOR
Haven (Rijks-) Havenmeester Rotterdam-Rijnmond (Rijks-) Havenmeester Rotterdam-Rijnmond
DCMR Vertegenwoordiger Milieudienst Rijmond,
afdeling chemisch advies
Vertegenwoordiger Milieudienst Rijmond,
afdeling chemisch advies
VRR Informatiemanager van de veiligheidsregio
Rotterdam
Communicatieadviseur van de veiligheidsregio
of politie
Gemeente N.v.t. Betrokken gemeenten
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 49/75
44
2.4.3.2 Communicatiewijze en terugkoppeling
GBT=GVS
Tijdens de bestrijding vindt er
terugkoppeling plaats naar deburgemeester verzorgd door de
operationeel leider. De burgemeester
bekrachtigd GRIP 2.
Indien naar GRIP 2 wordt geschakeld
informeert en adviseert de operationeelleider de burgemeester.
De functionaris stafsectie politie
informeert de korpschef.
Het HS-GHOR informeert de
Regionaal Geneeskundig Functionaris(RGF).
De functionaris stafsectie brandweer
informeert de regionaal commandant.
De meldkamer informeert de officier
van Justitie.
De sectie communicatie, onder leiding
van het hoofd Sectie communicatie
verzorgt de communicatie gericht op
de acties van de
hulpverleningsdiensten. Tot dezetaken behoren ook het voorlichten,
informeren en bieden van maatregelenaan pers en bevolking.
Tabel 8: Communicatiewijze en terugkoppeling tijdens GRIP 2
2.4.4 GRIP 3
Bij GRIP 3 is het incident van een dermate grote omvang, of bestaat ernstige vrees voor hetontstaan ervan, dat de gevolgen voor de samenleving ingrijpend zijn. De mogelijke impact
van het incident is van een zondanige ernst dat een bestuurlijke aanpak, vanwege de
complexiteit, nodig is. Men spreekt van een calamiteit in één gemeente die een bedreiging van
het welzijn van (grote) groepen mensen en / of dieren vormt.
Figuur 8 geeft de bron- en effectenbestrijding tijdens GRIP 3 grafisch weer.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 50/75
45
Figuur 8: Bron- en effectbestrijding tijdens GRIP 3
Op het moment dat opgeschaald wordt naar GRIP 3 wordt het GVS bijeengeroepen. Dit staat
onder leiding van de burgemeester die verantwoordelijk is voor de incidentbestrijding. De
taken van het CoPI en ROT blijven van toepassing.
De bestuurlijke afhandeling gebeurt door de gemeentelijke veiligheidsstaf die o.a. zorgt voor
advisering aan de burgemeester en de communicatie richting de lokale bevolking en de inzet
van eventueel benodigd gemeentelijk personeel.
2.4.4.1 Verschillende disciplines GRIP 3
Disciplines CoPI ROT GVS
Leider Leider CoPI, meestal hoofdofficiervan dienst brandweer (HOvD-B)
Operationeel leider (meestalHOvD-B)
Burgemeester
Politie Officier van Dienst Politie (OvD-P)voorlichter
Functionaris stafsectie politieCommunicatieadviseur van de
veiligheidsregio of politie
Districtschef van Politie of een doorhem aangewezen vertegenwoordiger
Brandweer Officier van Dienst Brandweer (OvD-
B)
Functionaris stafsectie
brandweer
Ondersteuner ROT
Commandant van dienst Brandweer of
een door hem aangewezen
vertegenwoordiger
GHOR Officier van Dienst Geneeskundig
(OvD-G)
Hoofd sectie GHOR Regionaal geneeskundig functionaris of
een door hem aangewezenvertegenwoordiger
Haven (Rijks-) Havenmeester Rotterdam - (Rijks-) Havenmeester Afhankelijk van aard
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 51/75
46
Tabel 9: Verschillende disciplines tijdens GRIP 3
2.4.4.2 Communicatiewijze en terugkoppeling
Tijdens de bestrijding vindt er
terugkoppeling plaats naar de
burgemeester verzorgd door de
operationeel leider van het ROT. De
burgemeester bekrachtigd GRIP 3.
Indien naar GRIP 3 wordt
geschakeld worden de korpschef van
de politie, de regionaal commandant
van de brandweer en deburgemeester geïnformeerd en
gealarmeerd door de meldkamer.
De burgemeester draagt zorg voor
het informeren van bevolking,commissaris van de Koningin(CdK),
buurgemeenten en indien nodig de
minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties (BZK).
De sectie communicatie, onder
leiding van het hoofd Sectie
communicatie verzorgt de
communicatie gericht op de acties
conform GRIP 2 in samenwerking
met de communicatieadviseur van deGVS.
Tabel 10: Communicatiewijze en terugkoppeling tijdens GRIP 3
Rijnmond Rotterdam-Rijnmond
DCMR Vertegenwoordiger Milieudienst
Rijmond, afdeling chemisch advies
Vertegenwoordiger
Milieudienst Rijmond, afdeling
chemisch advies
Vertegenwoordiger van de DCMR
VRR Informatiemanager van de
veiligheidsregio Rotterdam
Communicatieadviseur van de
veiligheidsregio of politie
Ambtenaar rampenbestrijding
Gemeente N.v.t Betrokken gemeenten GemeentesecretarisCommunicatieadviseur van de
burgemeester en/of college van
Burgemeester en wethouder
Justitie Officier van justitie
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 52/75
47
2.4.5 GRIP 4
Indien het effectgebied van de (potentiële) ramp de grenzen van de gemeente of zelfs de
veiligheidsregio of provincie overstijgt dan wordt opgeschaald naar GRIP 4. Op Figuur 9
wordt zo‟n ramp grafisch weergegeven.
Figuur 9: Bron- en effectenbestrijding tijdens GRIP 4
In deze situatie kan het voorkomen dat meerdere gemeenten en / of regio‟s worden betrokken
bij de bestrijding van de (mogelijke) ramp. Hierdoor zijn er verschillende bestuurders, ofwel
burgemeesters betrokken bij het incident. Op basis van de Wet op Veiligheidsheidsregio‟s
wordt een coördinerend bestuurder aangesteld. Deze bestuurder heeft de coördinatie van debestrijding van de ramp in de verschillende gemeenten en geeft hierdoor namens alle
betrokken burgemeester bevelen aan de operationeel leider.
Ter ondersteuning wordt het Regionaal veiligheidsstaf (RVS) ingesteld. Het RVS is
verantwoordelijk voor de coördinatie tussen het ROT en meerdere gemeentelijke
veiligheidsteams en staat onder leiding van de coördinerende burgemeester. Het RVS is een
bestuurlijk orgaan ter advisering van de coördinerende bestuurder en bestaande uit
vertegenwoordigers van de betrokken hulpdiensten, gemeenten, en ad hoc bij de crisis
betrokken overheidsinstellingen en organisaties.
Aanvullend hierop kan de Commissaris van Koningin (CdK) een directe opdracht aan een
burgemeester geven. De CdK zorgt voor de inrichting van een Provinciaal Coördinatie
Centrum (PCC). Een Provinciaal Coördinatie Centrum bestaat uit ambtenaren betrokken bij
rampenbestrijding die de Commissaris adviseert bij de ondersteuning van de bestrijding. In
uitzonderlijke situaties kan de Minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties
aanwijzingen geven aan de commissaris van de koningin die dit vervolgens doorgeeft aan de
betrokken burgemeesters. Bij de bestrijding van de ramp wordt niet alleen op regionaal niveau
ondersteuning gegeven, maar kan ondersteuning ook plaatsvinden door landelijke diensten
zoals het Nationaal Crisiscentrum (NCC). Het NCC bestaat uit ambtenaren belast met
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 53/75
48
rampenbestrijding die de coördinatie van de bestrijding regelen tussen de verschillende
ministeries.
2.4.5.1 Verschillende disciplines GRIP 4
Tabel 11: Verschillende disciplines tijdens GRIP 4
Disciplines CoPI ROT GVS RVS
Leider Leider CoPI, meestal
hoofdofficier van dienst
brandweer (HOvD-B)
Operationeel leider
(meestal HOvD-B)
Burgemeester Coördineren bestuurder
Politie Officier van Dienst Politie
(OvD-P)
voorlichter
Functionaris stafsectie
politie
Communicatieadviseur van
de veiligheidsregio of
politie
Districtschef van
Politie of een door hemaangewezen
vertegenwoordiger
Korpschef Politie
Brandweer Officier van Dienst
Brandweer (OvD-B)
Functionaris stafsectie
brandweer
Ondersteuner ROT
Commandant van
dienst Brandweer of
een door hem
aangewezen
vertegenwoordiger
Regionaal commandant
GHOR Officier van Dienst
Geneeskundig (OvD-G)
Hoofd sectie GHOR Regionaal
geneeskundig
functionaris of een
door hem aangewezen
vertegenwoordiger
Regionaal
geneeskundig
functionaris
Haven (Rijks-) HavenmeesterRotterdam-Rijnmond
(Rijks-) HavenmeesterRotterdam-Rijnmond
Afhankelijk van aard De (rijks)havenmeester
DCMR VertegenwoordigerMilieudienst Rijmond,
afdeling chemisch advies
VertegenwoordigerMilieudienst Rijmond,
afdeling chemisch advies
Vertegenwoordiger vande DCMR
Directeur van deDCMR
VRR Informatiemanager van de
veiligheidsregio Rotterdam
Communicatieadviseur van
de veiligheidsregio of
politie
Ambtenaar
rampenbestrijding
Algemeen Directeur
van de
Veiligheidsregio.
Gemeente N.v.t Betrokken gemeenten Gemeentesecretaris
Communicatieadviseurvan de burgemeester
en/of college vanBurgemeester en
wethouder
Betrokken
burgemeestersDirecteur veiligheid
gemeente RotterdamHoofd communicatie
gemeente Rotterdam
Justitie Officier van justitie Hoofdofficier van
justitie
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 54/75
49
2.4.5.2 Communicatiewijze en terugkoppeling
Tijdens de bestrijding vindt er
terugkoppeling plaats naar deburgemeester verzorgd door de
operationeel leider. De
coördinerende bestuurder van de
veiligheidsregio bekrachtigd GRIP
4.
De voorzitter van de
veiligheidsregio, de coördinerend
burgemeester draagt zorg voor het
informeren van de commissaris van
de Koningin via het Provinciaal
Coördinatiecentrum (PCC).
De CdK zorgt voor het informeren
van het Ministerie van
Binnenlandse zaken en
Koninkrijksrelaties.
Door de communicatieadviseur vanhet RVS vindt communicatie plaats,
namens de coördinerend
bestuurder. Deze adviseur stemt af
met de verschillenden
communicatieadviseur ten behoeve
van de te nemen strategie enboodschappen. De
communicatieadviseur van het RVS
wordt ondersteund door e Sectie
communicatie van het ROT en de
voorlichter van de CoPI.
Tabel 12: Communicatiewijze en terugkoppeling tijdens GRIP 4
2.4.6 Overige informatie met betrekking op de GRIP- structuur.
Een opschaling naar GRIP-fase 3 of 4 betekent niet direct dat er sprake is van een ramp. Deze
opschaling kan uit voorzorg worden ingesteld als een ramp zich dreigt voor te doen. Een
voorbeeld hiervan is een overstroming. Daarnaast hoeft een chronologische opschaling niet
altijd het geval te zijn. Een voorbeeld hiervan is een terroristische aanslag.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 55/75
50
2.4.7 Afschaling van GRIP-fasen
Wanneer de bestrijding van een incident of ramp effectief is zal steeds minder aansturing
nodig zijn om de effecten te beheersen. Dit betekent dat er dan afgeschaald kan worden naar
een lagere GRIP-fase. Een voorbeeld is het nablussen van een grote brand; hiervoor is het niet
nodig dat het GVS in functie is, terwijl zij wel een rol gehad kunnen hebben in het evacuerenvan de direct omwonenden tijdens de brand zelf. Zoals bij opschaling hoeft afschaling ook
niet chronologisch te verlopen. De afschaling wordt bepaald door de hoogste leidinggevende
in de GRIP-fase.
2.5 Soorten oefeningen
De organisatie en vorm van oefeningen kunnen in Nederland, vergelijkbaar als in België,
ingedeeld worden volgens de aard van de deelnemers en de soort oefening. Er is ook eensterke relatie tussen de aard van de deelnemers en de soort oefeningen met de GRIP indeling.
Deze twee soorten indelingen worden hieronder uitgebreid beschreven voor de situatie in
Nederland.
2.5.1 Indeling volgens deelnemers
Ook in Nederland kan een oefening afhankelijk van de deelnemende partijen en doelstellingen
een heel verschillende aard vertonen. Een oefening kan zowel de hulpverleners, deoperationele, beleids- en bedrijfsverantwoordelijken trainen.
Net zoals bestuurders binnen de overheid, dient ook het management van het bedrijf geoefend
te worden. Oefeningen tussen het bestuurlijke niveau en het operationele niveau bevorderen
de coherentie en de efficiënte rampenbestrijding.
Bij indeling volgens deelnemers, spreekt men van monodisciplinaire, multidisciplinaire en
bestuurlijke oefeningen. Wat dit precies inhoud wordt hieronder toegelicht.
2.5.1.1 Monodisciplinaire oefeningen
Het monodisciplinair optreden is de basis van de crisisbeheersingsorganisatie. Tijdens een
monodisciplinaire oefening oefent één discipline een bepaalt aspect van haar opgelegde taken.
Monodisciplinair heeft elke (hulp)dienst de eigen verantwoordelijkheid en wettelijke
verplichting om haar eigen opleiding en oefenbeleid vorm te geven. Tijdens zo‟n oefening
kan de welbepaalde discipline zelf haar oefendoelen kiezen. Aangezien er geen andere
disciplines bij betrokken zijn kan de communicatie tussen de disciplines niet geoefend
worden.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 56/75
51
2.5.1.2 Multidisciplinaire oefeningen en bestuurlijk oefenen
Onder multidisciplinair oefenen wordt het beoefenen van multidisciplinair samengestelde
operationele staven verstaan. Op het niveau van GRIP 1 wordt daarmee het Commando Plaats
Incident (CoPI) bedoeld. Op het niveau van de GRIP 2 wordt daarmee het Regionaal
Operationeel Team (ROT) bedoeld. De teams worden onder andere getraind op integralebeeld- en besluitvorming. In workshops worden nieuwe werkwijzen geïntroduceerd en
beoefend. Met een op realiteit gebaseerd scenario wordt daarna het geleerde in de "praktijk"
gebracht Ook komt het geïntegreerd oefenen van de uitvoerende organisatiedelen van de
operationele diensten aan bod. Uitvoerend operationeel richt het OTO beleid11
zich op
technieken, vaardigheden en procedures.
Tijdens een multidisciplinaire oefening oefenen dus de verschillende disciplines bepaalde
aspecten van hun taken tijdens een fictief incident. De communicatie en onderlinge
samenwerking tussen de verschillende disciplines staan centraal tijdens zo‟n oefeningen.
Onder bestuurlijk oefenen wordt het oefenen van burgemeesters met hun vaste adviseurs in de
gemeentelijke veiligheidsstaf en/of de regionale veiligheidsstaf verstaan. Ze oefenen op hun
taken bij de crisisbeheersing tijdens een GRIP 3 ramp. Op bestuurlijk niveau is het OTO-
beleid gericht op het toepassen van processen en procedures met betrekking tot de
besluitvorming.
Op alle niveau's dient de beoefende functionaris door deelname aan de oefeningen vertrouwd
te raken met het werken onder stress of tijdsdruk die een ramp of een ongevalsituatie
onvermijdelijk met zich meebrengt. Elke gemeente heeft dan ook jaarlijks een oefening. Ook
op regionaal niveau (regionale veiligheidsregio) wordt er jaarlijks geoefend. Alle gemeenten
uit de regio worden ingeschakeld, mits dit toegevoegde waarde heeft voor de regionaleoefening.
2.5.2 Indeling volgens soort oefening
Er bestaan verschillende soorten oefeningen in Nederland. De meest voorkomende oefeningen
zijn:
- Alarmeringsoefening- Communicatie – oefening
- CoPI-oefening
- ROT-oefening
- Coördinatie – oefening of stafoefening
- BRZO-oefening
- Specifieke oefening
11 Betekenis: Opleiden trainen oefenen
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 57/75
52
- Virtuele oefening
- Terreinoefening
2.5.2.1 Alarmeringsoefening
In Nederland worden, net als in België, ook alarmeringsoefeningen gehouden. De inhoud en
kenmerken van deze oefeningen zijn analoog aan deze van België. Voor een gedetailleerde
beschrijven wordt dus ook naar de gelijkaardige paragraaf uit het eerste hoofdstuk verwezen
(1.5.2.2).
Tijdens een alarmeringsoefening worden de verwittiging- en alarmeringsprocedures getoetst
en getraind.
2.5.2.2 Communicatie – oefening
Bij een communicatieoefening worden de communicatielijnen tussen de alarmerende
diensten, de disciplines onderling en de disciplines en overheidsorganen uitgetest. Concreet
komt het er op neer dat er oefening en afstemming plaatsvindt tussen de verschillende
niveaus, gerelateerd aan de GRIP indeling. Dit betekent oefening en afstemming tussen CoPI
en ROT, en tussen ROT en veiligheidsstaf.
Kenmerken van een communicatie – oefening:
- Weinig voorbereiding nodig
- Vergt weinig tijd
- Slechts een beperkt deel van het noodplan wordt ingeoefend
2.5.2.3 De CoPI oefening
Commando Plaats Incidenten (CoPI) teams worden geoefend middels verschillendescenario's. Per team is dat een jaarlijkse, meestal tweedaagse oefening. Tijdens zo'n oefening
worden niet alleen de teams, maar ook de leiders op leerdoelen geoefend.
2.5.2.4 De ROT oefening
Ook regionale operationele teams (ROT) worden jaarlijks geoefend via een specifieke ROT
oefening. Dit gebeurt bijvoorbeeld door middel van workshops, presentaties met nieuwe
relevante ontwikkelingen en scenario's. Er wordt vaak ook geoefend met alarmeren,
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 58/75
53
opschalen, communicatie met de centralisten en de samenwerking met de officier van dienst
GMK (calamiteitencoördinator) en meetplanleider.
2.5.2.5 De Coördinatie- of Stafoefening
Jaarlijks wordt er aan iedere gemeente een bestuurlijke oefening voorgelegd voor de
beleidsmensen die tijdens een incident in het crisiscentrum van een bedrijf of in het
coördinatiecomité operationeel zijn.
Tijdens zo‟n oefening worden boodschappen doorgegeven en nagegaan hoe de deelnemers
met deze boodschappen omgaan. Er wordt ook nagegaan hoe de deelnemers reageren op een
vooropgesteld scenario.
Kenmerken van een coördinatie – oefening:
- Goedkoop
- Eenvoudig te organiseren
- Nood aan een volledig uitgeruste crisisruimte (bedrijf + overheid)
2.5.2.6 BRZO – oefening
Een keer in de drie jaar heeft de veiligheidregio in Nederland, de verlpichting om derampbestrijdingsplannen van de bedrijven met een bijzonder risico, de zogenaamde BRZO-
bedrijven, te beoefenen. Zo zijn er In de regio Rotterdam-Rijnmond bijna zeventig BRZO-
bedrijven.
2.5.2.7 Specifieke oefening
Specifieke oefeningen vinden jaarlijks plaats in relatie tot bijzondere objecten in de regio.
Hierbij kan gedacht worden aan de luchthavens, voetbalstadia en tunnels. Ook wordtgeoefend met de Waterschappen en nutsbedrijven zoals het waterleidingsbedrijf.
2.5.2.8 Virtuele oefening
In Nederland worden, net als in België, ook virtuele oefeningen gehouden. De inhoud en
kenmerken van deze oefeningen zijn analoog aan deze van België. Voor een gedetailleerde
beschrijven wordt dus ook naar de gelijkaardige paragraaf uit het eerste hoofdstuk verwezen
(1.5.2.5).
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 59/75
54
Deze vorm van oefenen maakt het mogelijk om via een computersysteem incidenten
realiteitsgetrouw te simuleren en kunnen op die manier de ernst van de situatie inschatten,
acties ondernemen en onmiddallijk de gevolgen van hun beslissingen vaststellen.
2.5.2.9 Terreinoefening
Een terreinoefening is een oefening met een grote realiteitszin. De oefening wordt
geënsceneerd op de locatie waar de ramp zogezegd plaatsvond. Dit is meestal bij een bedrijf.
Op het terrein wordt dan een CoPI bak neergezet om de oefening te kunnen uitvoeren. De
CoPI-bak dient dan als vergaderruimte voor het team. Mobiliteit is een vereiste, want een
CoPI-team moet de bron van het incident bestrijden en zal dus "bovenop" het incident zitten.
Bij de oefeningen gaat het vooral om het beoefenen van procedures en de te gebruiken
scenario‟s worden daarop afgestemd. Jaarlijks worden de teams meerdere malen beoefend. Er
is een reële ontplooiing van manschappen en middelen op die plaats. In een terreinoefeningworden de verschillende oefendoelen van alle disciplines en overheden getest.
Volgens het vooraf opgestelde scenario zal het incident opgeschaald worden tot op het
ogenblik waarop de bestuurlijke overheid (gemeente of provincie) de coördinatie overneemt.
De gemeentelijke en / of provinciale crisiscel worden bijgevolg geactiveerd.
Kenmerken van een terreinoefening:
- Oefenen van veel oefendoelen
- Oefenen van onderlinge communicatie en samenwerking
- Wordt positief onthaald door bevolking en geeft een veiligheidsgevoel
- Vrij duur
- Vergt enorm veel voorbereiding
- Kans op oefenmoeheid bij veel oefeningen op korte termijn
2.6 Ontwerp van een rampenoefening
Het organiseren en voorbereiden van multidisciplinaire oefeningen ligt in de veiligheidsregio
Rotterdam-Rijnmond bij de multidisciplinaire werkgroep Oefenen. Het gaat hierbij om deoefeningen die zijn vastgelegd op basis van de jaarplanning en oefenkalender, goedgekeurd
door de veiligheidsdirectie. Deze oefeningen worden voorbereid en uitgevoerd op basis van
vooraf bepaalde oefendoelen.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 60/75
55
2.6.1 CoPI-oefeningen
In geval van CoPI – oefeningen wordt deze met name geoefend op het volgen van procedures.
Deze procedures zijn afgestemd op de eerder vernoemde scenario‟s. De scenario‟s worden
beoefend in de CoPI-bak om zo realistisch mogelijk over te komen.
2.6.2 ROT-oefeningen
ROT-oefeningen worden uitgevoerd op World Port Center in Rotterdam in het Regionaal
Operationeel Centrum (zie Figuur 5). De ROT-teams worden getraind op integraal beeld- en
besluitvorming middels workshops. In deze workshops worden verschillende nieuwe
werkwijzen geïntroduceerd, waarna deze vervolgens worden beoefend. Vervolgens wordt op
een realistisch scenario de opgedane kennis beoefend in praktijksituaties.
In praktijk komen er ook rampenoefeningen voor op initiatief van BRZO-bedrijven. In deze
gevallen wordt een realistisch scenario aangenomen waarop wordt geoefend en waar
bijvoorbeeld een gering aantal disciplines zijn betrokken. Zoals bijvoorbeeld de brandweer,
die reddingsoefeningen uitvoert in besloten ruimten zoals tanks. Zo worden brandweerlieden
getraind om personen die onwel zijn geworden uit de ruimte te halen.
2.7 Ondersteunende tools
Het systeem LCMS 2.0 (Landelijk Crisismanagement systeem), de opvolger van Cedric
bestaat, evenals Cedric, uit een online rond de klok beschikbaar communicatienetwerk met
daarop een informatiebibliotheek en speciale email faciliteit. Dit informatiesysteem voorziet
in de behoefte van basisinformatie van alle bestrijdingsprocessen. Het gaat om informatie
over de aard en omvang van het incident, de effecten, de wijze van bestrijden, en de
aanwezige en nog komende in te zetten bestrijdingsmiddelen.
LCMS 2.0 bestaat uit vier hoofdfunctionaliteiten. Deze zijn een totaalbeeld, een
geoinformatiesysteem, een uitwisselingssysteem voor documenten en een
uitwisselingssysteem voor status, berichten en opdrachten. Daarnaast bestaat LCMS 2.0 noguit een aantal ondersteunende componenten.
Voordeel van dit systeem is dat er één landelijk crisismanagementsysteem is, geharmoniseerd
voor alle 25 veiligheidregio's in Nederland. Een effectieve samenwerking tussen de
veiligheidregio's en op landelijk niveau wordt hiermee vergroot. Bij een grootschalig incident,
zoals bijvoorbeeld een treinongeluk, moet informatie-uitwisseling plaatsvinden tussen een
groot aantal actoren. In crisissituaties, werkt men effectiever samen door dezelfde werkwijze
en één landelijk crisismanagementsysteem te gebruiken voor alle veiligheidsregio‟s en andere
crisisorganisaties. Door netcentrisch te werken kunnen alle betrokkenen zich proactiever
opstellen, anticiperen op ontwikkelingen en daardoor effectiever optreden. Ook
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 61/75
56
crisiscommunicatie naar slachtoffers, publiek en media kan sneller en gerichter plaatsvinden.
Uitgangspunt is dat LCMS 2.0 eind 2011 bij alle veiligheidsregio‟s, Nationaal Crisicentrum
(NCC) en Landelijk operationeel coördinatiecentrum (LOCC) zal zijn geïmplementeerd.
2.8 Evaluatie van oefeningen
Indien er een evaluatie plaatsheeft dan wordt er afhankelijk van het betreffende GRIP niveau
door de stafdirectie van de veiligheidsregio aan alle betrokken disciplines en eenheden
evaluatieformulieren verstuurd. De deelnemers moeten de formulieren bijvoorbeeld binnen 2
weken invullen en retourneren. Voor bijvoorbeeld een CoPI of ROT evaluatie worden dedeelnemers van de betreffende crisisstaf bijeengeroepen. Deelname is verplicht. Het
definitieve evaluatierapport met bijbehorende actiepunten wordt na instemming van de
deelnemers van het COPI en/of ROT ter vaststelling voorgelegd aan de veiligheidsdirectie.
Belangrijke vragen zullen worden gesteld in het evaluatieformulier. Hierbij moet men denkenaan vragen over opstarten en alarmering en over het functioneren van de betreffende dienst:
Opstarten GRIP, alarmering, instelling disciplines:
- Gegevens over de melding
- Maatregelen genomen door meldkamer
- Op welke wijze en hoe laat werden de meldingen ontvangen per discipline
- Wanneer was men aanwezig in het COPI of ROT
- Wanneer werden uw activiteiten beëindigd
- Welke behoefte was er aan een coördinatie alarm
Functioneren COPI, ROT, crisisteam:
- Communicatie
- Samenwerking
- Beeldvorming
- Besluitvorming
- Actie opvolging
- Taken leidinggevenden
- Suggesties ter verbetering
Ook kunnen observanten worden ingezet voor evaluatie. Vaak wordt aan de hand van het
crisisplan van de teams, alle betrokken actoren, de taken, de uitvoering en de beschreven
competenties en verantwoordelijkheden, geëvalueerd.
Begin 2010 is de Stafdirectie Risico- en Crisisbeheersing (SRC) van de Veiligheidsregio
Rotterdam-Rijnmond begonnen met een certificeringtraject voor functionarissen die actief
zijn in een CoPI, ROT of Veiligheidsstaf.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 62/75
57
Doel van deze certificering is om alle functionarissen die tijdens een incident in crisisteams
actief zijn, op een minimaal basisniveau van functioneren te krijgen. Met dit uitgangspunt,
kan de functionaris zijn kwaliteiten en competenties verder ontwikkelen. Dit betekent een
verdere professionalisering en de kwaliteit van het multidisciplinaire optreden wordt vergroot.
Het certificeringtraject heeft betrekking op de volgende multidisciplinaire leeractiviteiten
(opleiden en oefenen) waar de functionaris aan moet voldoen:
- het hebben van een certificaat van een basiscursus Crisisbeheersing
- een introductie hebben gehad hoe een CoPI, ROT of Veiligheidsstaf functioneert
- het bijwonen van minimaal twee thematische / informatieve bijeenkomsten en / of
workshops, georganiseerd door de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond
- per jaar minimaal twee multidisciplinaire oefeningen hebben bijgewoond (of
tegenspel hebben geleverd) in het kader van competentiegericht oefenen en
hierover reflectieverslagen hebben geschreven
- bij een daadwerkelijke inzet, het incident op hoofdlijnen beschrijven en daaruit
drie leerpunten benoemen voor een volgende inzet.
Door het certificeren van crisisfunctionarissen wordt tevens een begin gemaakt met het
registeren van opleidingsresultaten en deelname aan oefeningen. Hiervoor is het systeem
Veiligheidspaspoort aangeschaft. Veiligheidspaspoort is een registratiesysteem dat via
internet en het gebruik van inloggegevens toegankelijk is. Door te registreren in
Veiligheidspaspoort heeft de crisisfunctionaris een duidelijk overzicht van zijn deelname aan
multidisciplinaire opleidingen, oefeningen en ontwikkeling van competenties. Het
Veiligheidspaspoort wordt tevens een verzamelplaats voor alle multidisciplinaire
leeractiviteiten. Naast het registeren van opleidingsresultaten en deelname aan oefeningen, is
het namelijk mogelijk voor de crisisfunctionaris om zich in te schrijven op oefeningen,
reflectieverslagen op te maken en eventueel de module Basiskennis Crisisbeheersing tevolgen. Daarnaast worden de evaluaties van de oefeningen ook via Veiligheidspaspoort
aangeboden om door de crisisfunctionaris te worden ingevuld.
Door de registratie in een Veiligheidspaspoort krijgt SRC bovendien beter inzicht in de
kwaliteit van haar multidisciplinaire leeractiviteiten en diensten. Naast de individuele
toetsing van crisisfunctionarissen worden tevens alle leeractiviteiten (opleiden en oefenen)
middels evaluaties getoetst waarbij verbeterpunten wederom in de opleidingen en oefeningen
verwerkt worden.
2.9 Oefenbeleidsplan naar de toekomst
Op basis van artikel 14 van de Wet op Veiligheidsregio‟s dient iedere veiligheidsregio om de
4 jaar een beleidsplan vast te stellen waarin ook is meegenomen het oefenbeleidsplan. Dit is
ook toegepast in de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond. Deze veiligheidsregio heeft een
meerjarenplan vastgesteld dat op basis van voorstellen en afspraken op multidisciplinair
niveau geoefend gaat worden. Verschillende oefeningen vinden jaarlijks plaats gericht op
bijzonder objecten zoals een tunneloefening.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 63/75
58
De Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond heeft daarnaast de wettelijke verplichting om
rampenbestrijdingsplannen te beoefenen van BRZO-bedrijven in de regio . Dit dient een maal
per 3 jaar te geschieden.
Meer in detail op operationeel niveau worden in deze veiligheidsregio CoPI-oefeningen
gepland die jaarlijks door meerdere teams worden beoefend. Daarnaast worden er ook ROT-oefeningen georganiseerd. Deze oefeningen vinden 6x per jaar plaats verdeeld over 3 dagen.
De geplande oefeningen worden vastgelegd op een oefenkalender.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 64/75
59
3. Vergelijking tussen oefenbeleid in België en inNederland
Hieronder wordt het oefenbeleid van België vergeleken met dit van Nederland. De
belangrijkste gelijkenissen en de verschillen worden aangehaald.
3.1 Vergelijking soorten noodplannen / rampenbestrijdingsplannen
Het in België gehanteerde KB betreffende nood- en interventieplannen van 16 februari 2006
(B.S. 15 maart 2006) is vergelijkbaar met de Wet op veiligheidsregio‟s (Wvr en
onderliggende besluiten).
Een verschil is de benaming van interventie en noodplannen in België in tegenstelling tot hetin Nederland gehanteerde regionaal beleidsplan, rampenbestrijdings- en crisisplan. Wettelijk
gezien worden in Nederland de plannen, waarin de opgenomen bestuurlijke aanpak,
verantwoordelijkheden en handelingen van de verschillende disciplines zijn beschreven
neergelegd bij de veiligheidsregio‟s (waarin de taken van de aangesloten gemeenten zijn
meegenomen). In België worden de plannen op provinciaal en gemeentelijk niveau
behandeld.
De in België gehanteerde multidisciplinaire nood- en interventieplannen zijn vergelijkbaar
met de in Nederland gehanteerde rampenbestrijdingsplannen. In Nederland loopt inhoudelijk
gezien de GRIP-procedure als een leidraad door deze rampenbestrijdingsplannen, die geldendis voor alle veiligheidsregio‟s. In Nederland wordt geen onderscheid gemaakt tussen
algemene- en bijzondere noodplannen / rampenbestrijdingsplannen. Er zijn wel verschillende
vormen van rampenbestrijdingsplannen. Regio Rotterdam-Rijnmond heeft bijvoorbeeld
gekozen voor zes scenario‟s welke na beoordeling het meest waarschijnlijk zijn en waarop de
focus ligt o.a. bij het multidisciplinair oefenen. Daarnaast zijn er verschillende andere
multidisciplinaire- en monodisicplinaire plannen voor het beheersen van een ramp en crisis.
Anders dan de in de Wet Veiligheidsregio‟s en BRZO beschreven plannen zijn er geen andere
plannen vastgelegd in de wet.
Een van de in België beschreven bijzondere nood- en interventieplannen, genoemd het
wettelijke verplicht Seveso-noodplan is vergelijkbaar met de in de Nederlandse BRZOwetgeving beschreven rampenbestrijdingsplannen en interne noodplannen voor BRZO
verplichte bedrijven.
In Nederland en in België dienen alle bedrijven een intern noodplan te hebben.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 65/75
60
3.2 Vergelijking betrokken actoren en beslissingscentra tijdens
rampenbestrijding / oefeningen
Zowel in België als in Nederland zijn er diverse disciplines betrokken bij de
rampenbestrijding op operationeel en bestuursmatig niveau. In België is er een aparte
coördinatie benoemd op operationeel (operationele commandopost CP-OPS) en bestuurlijk
(coördinatiecentrum) niveau. In Nederland is dit onderdeel van de multidisciplinaire
rampenbestrijdingsteams op operationeel niveau (CoPI en ROT) en op bestuurlijk niveau
(GVS en RVS). In Nederland zijn deze teams gekoppeld aan de niveaus van GRIP: CoPI is
gekoppeld aan GRIP 1, CoPI en ROT gezamenlijk zijn gekoppeld aan GRIP 2, CoPI, ROT en
GVS zijn gezamenlijk gekoppeld aan GRIP 3 en tenslotte wordt CoPI, ROT, GVS en RVS
gekoppeld aan GRIP 4. In België daarentegen worden deze niveaus van opschaling gebaseerd
op gemeentelijk, provinciaal en federaal niveau. Zo wordt in Nederland bijvoorbeeld van
GRIP 1 opgeschaald naar GRIP 2 en in België van gemeentelijk naar provinciaal. Ook in
Nederland kan er overigens naast regionaal, ook op provinciaal en nationaal niveau
betrokkenheid zijn.
In België wordt gesproken van 5 disciplines: brandweer + civiele bescherming,
medische/sanitaire/psychosociale hulpverlening, politie, logistieke bijstand en communicatie.
In Nederland wordt gesproken van 4 disciplines: burgemeester, politie, GHOR, en brandweer.
In Nederland heeft de coördinerend burgemeester het opperbevel bij de bestrijding van een
zwaar ongeval of ramp. Zijn er meerdere gemeenten betrokken binnen de veiligheidsregio dan
wordt bekeken in welke gemeente de ramp heeft plaatsgevonden of welke gemeente het
grootst is. De medisch/sanitaire/psychosociale hulpverlening is in Nederland ondergebracht
onder coördinatie van het GHOR. In Nederland is er geen aparte discipline communicatie,
zoals in België. Deze wordt gecoördineerd binnen de verschillende multidisciplinairerampenbestrijdingsteams.
De conclusie kan getrokken worden dat de indeling van betrokken actoren tussen België en
Nederland iets van elkaar afwijkt, maar dat in beide landen er een vergelijkbare inzet is van
betrokkenen en disciplines. Het grootste verschil zit in de koppeling van disciplines en
actoren met de GRIP indeling in Nederland. In België wordt direct op bestuurlijk niveau
ingedeeld in gemeente, provincie en federaal en de betrokkenen en disciplines worden
daaraan gekoppeld. Of het verschil in koppeling invloed heeft op de kwaliteit van uitvoering
is hier moeilijk te bepalen, en zou nader onderzocht dienen te worden.
3.3 Vergelijking van de organisatie van rampenbestrijding / oefeningen
Er zijn grote overeenkomsten tussen de opschalingsniveau‟s met betrekking tot
rampencoördinatie in Nederland en België. De opschaling gebeurt in functie van de omvang
van de ramp en de middelen die nodig zijn om deze ramp te bestrijden. Wanneer een ramp
een bepaald niveau (qua omvang of qua ruimtelijke gevolgen) te boven gaat kan er beslist
worden om op te schalen naar een hoger niveau.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 66/75
61
Daarnaast zijn er ook aanzienlijke verschillen. Zo zijn er 3 opschalingsfasen in België
(gemeentelijk, provinciaal en federaal) tegenover 4 in Nederland (4 GRIP fasen). In België
wordt er ook opgeschaald naar een hoger niveau wanneer de leidinggevende van dit hoger
niveau dit afkondigt. In Nederland vindt een opschaling plaats indien een van de aanwezige
disciplines dit wenst.
Ook het hoofd van de beleidsmatige cel wijzigt steeds in België. Dit is niet altijd het geval in
Nederland. Zo is het bijvoorbeeld bij GRIP 1 nog steeds de overste van de brandweer die aan
het hoofd staat.
In Nederland blijft vanaf GRIP 3 een burgemeester aan het hoofd staan.
3.4 Vergelijking van de soorten oefeningen in het kader van
rampenbestrijding
Zowel in België als in Nederland kunnen de soorten oefeningen ingedeeld worden op grond
van de aard van de deelnemers en op grond van de soort oefening. Zowel in België als in
Nederland is er sprake van mono- en multidisciplinair opgezette oefeningen. Ook de soorten
oefeningen komen overeen, behalve dat er in Nederland geen gebruik wordt gemaakt van
zandbakoefeningen. Deze vorm van oefenen is in Nederland niet bekend. Men zou kunnen
bezien of een dergelijke oefening een toegevoegde waarde heeft voor het oefenbeleid in
Nederland.
De conclusie kan getrokken worden dat er voor wat betreft dit onderdeel er dus vrijwel geenverschil te ontdekken is tussen België en Nederland, behalve voor wat betreft het toepassen
van zandbakoefeningen.
3.5 Vergelijking van het ontwerp van een rampenoefening
In tegenstelling tot de provincie Antwerpen worden in de regio Rotterdam-Rijnmond de
multidisciplinaire oefeningen alleen op initiatief van de directie van de veiligheidsregio
bepaald en vervolgens uitgewerkt door de werkgroep “oefenen”. Deze oefeningen zijn vooraf vastgesteld, zodat de scenario‟s kunnen worden uitgewerkt op basis van de doelstellingen. In
de provincie Antwerpen wordt uiteraard ook gewerkt met scenario‟s en doelstellingen maar is
er geen vaste groep en wordt niet gewerkt volgens een vaste procedure.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 67/75
62
3.6 Vergelijking van de ondersteunende tools
Zowel België als Nederland beschikt over een online tool die hulp kan bieden tijdens de
rampenbestrijding. Tussen de twee online programma‟s bestaan er veel gelijkenissen. Zo is
het doel van beide tools het delen van informatie en ervaringen.
Als conclusie kan getrokken worden dat er voor wat betreft dit onderdeel er dus nagenoeg
geen verschil te ontdekken is tussen België en Nederland.
3.7 Vergelijking van de evaluatie van een oefening
Een gelijkenis tussen België en Nederland is dat evaluatie kan gebeuren door de deelnemers
maar ook door waarnemers. Evaluatie is in beide landen verplicht.
In België zitten de verschillende actoren en waarnemers betrokken bij de oefening samen na
de oefening en wordt gezamenlijk de oefening geëvalueerd. In Nederland echter worden er
evaluatieformulieren opgestuurd die 2 weken later ingediend dienen te worden. In België
bestaat er niet zo‟n formeel systeem.
Daarnaast is men in Nederland, onder andere in de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond
gestart met een systeem van certificering en vastleggen van kwaliteiten en competenties van
crisisfunctionarissen. Dit betekent een verdere professionalisering en de kwaliteit van het
multidisciplinaire optreden wordt vergroot. Door de registratie in een Veiligheidspaspoort
krijgt men bovendien beter inzicht in de kwaliteit van haar multidisciplinaire leeractiviteitenen diensten. Naast de individuele toetsing van crisisfunctionarissen worden tevens alle
leeractiviteiten (opleiden en oefenen) middels evaluaties getoetst waarbij verbeterpunten
wederom in de opleidingen en oefeningen verwerkt worden.
In België worden de leerpunten voor de verschillende actoren / disciplines na het
evaluatiemoment naar de betreffende actoren / disciplines gestuurd. In Nederland wordt het
evaluatierapport naar de veiligheidsdirectie gestuurd.
In België gebeurt er spijtig genoeg te weinig en is er zelfs geen controle of de actiepunten of
leerpunten uitgevoerd worden.
3.8 Vergelijking van het oefenbeleidsplan naar de toekomst
Uit het onderzoek tussen België en Nederland komt naar voren dat er in beide landen wordt
geoefend op de bestrijding en beheersing van rampen. In België is geen duidelijk frequentie in
het oefenbeleid van steden en gemeenten te herleiden, in tegenstelling tot in Nederland waarin
dat wettelijk is vastgelegd. De provincie Antwerpen heeft een soort systeem / kaart opgezet
waarin duidelijk wordt per gemeente in hoeverre zij geoefend hebben na een bepaalde
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 68/75
63
periode. Indien gemeenten achterblijven wordt dat zichtbaar wat tot motivatie dient te leiden.
In Nederland is dit niet per gemeente vast gelegd maar is dit centraal neergelegd bij het
bestuur van de veiligheidsregio, dus hier geldt geen competitievorm. Beide landen maken
gebruik van een oefenkalender.
3.9 Vergelijking van de beschikbare middelen
Iets wat niet in hoofdstuk 1 en 2 naar voorgekomen is, maar wel een belangrijk element is,
zijn de beschikbare middelen. In de literatuur werd niets teruggevonden over het budget
beschikbaar voor rampenoefeningen in Nederland en België. Door te praten met personen uitBelgië en Nederland die betrokken zijn bij de noodplanning en / of rampenbestrijding werd
duidelijk dat de budgetten in Nederland hoger liggen dan de budgetten voor België. De
mogelijkheden in Nederland zijn bijgevolg ook uitgebreider.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 69/75
64
4. Leerpunten in België en in Nederland
Uit de vergelijking van het oefenbeleid in België en Nederland zijn een aantal gelijkenissen
naar voor gekomen, maar ook een groot aantal verschillen. Een van de doelen van dit werk
was het identificeren van leerpunten voor zowel België en Nederland, gebaseerd op degemaakte vergelijking.
Aangezien er grote verschillen zijn in de structuur van de rampenbestrijding in Nederland en
in België, is het niet eenvoudig om leerpunten voor beide landen te identificeren. Toch zijn er
een aantal zaken tot verbetering mogelijk. Hieronder worden ze kort aangehaald.
4.1 Leerpunten België
In Nederland is de oefenfrequentie wettelijk vastgelegd. In België is dit niet het geval
waardoor de dienst noodplanning de verschillende gemeenten en steden moet motiveren tot
oefenen. Vandaag de dag gebeurt dit in de provincie Antwerpen door gebruik te maken van
een kaart waar de oefenfrequentie per gemeente / stad visueel wordt voorgesteld door middel
van verschillende kleuren. De gemeenten die achterlopen qua oefenfrequentie worden zo
zichtbaar gemaakt. Op die manier wordt de concurrentie tussen de verschillende gemeentes /
steden bevorderd en zal dit leiden tot frequenter oefenen. Niemand wil namelijk de „slechtste
leerling van de klas zijn‟. Dit huidig systeem van gestimuleerde oefenfrequentie werkt in de
provincie Antwerpen, maar dit systeem zou niet nodig zijn moest de oefenfrequentie wettelijk
vastgelegd worden. De focus op het oefenen zal op die manier groter worden.
In België is er nog verbetering mogelijk bij de evaluatie van rampenoefeningen. In België
zitten de verschillende actoren en waarnemers betrokken bij de oefening samen na de
oefening en wordt gezamenlijk de oefening geëvalueerd. In Nederland echter worden er
evaluatieformulieren opgestuurd die 2 weken later ingediend dienen te worden. Het
introduceren van deze formele evaluatieformulieren in België zou een positieve invloed
kunnen hebben op het evalueren van rampenoefeningen. In België wordt er na dit
evaluatiemoment ook geen controle meer uitgeoefend op het implementeren van de
actiepunten die geïdentificeerd werden tijdens een evaluatie van een rampenoefening. Iemand
aanstellen per evaluatie die deze controle gaat uitoefenen zou hierbij kunnen helpen.
Daarnaast is men in Nederland bezig met een certificeringssysteem per crisisfunctionaris.
Opleidingresultaten en deelname aan opleiding en oefeningen wordt vastgelegd in eenveiligheidspaspoort. Hierdoor is competentie en deelname per crisisfunctionaris vastgelegd en
zelfs te evalueren. De kwaliteit van de betrokken crisisfunctionarissen wordt hiermee
vergroot. Een dergelijk systeem zou ook in België een positief effect kunnen geven op de
kwaliteit van individuele betrokken crisisfunctionarissen.
Bovenstaande punten zijn onlosmakelijk verbonden met het uitbreiden van de budgetten voor
rampenoefeningen in België. Meer tewerkstelling in de organisatie van oefeningen kan leiden
tot verhoging van de kwaliteit tijdens en na de oefening. Ook de oefenfrequentie kan op die
manier verhogen.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 70/75
65
4.2 Leerpunten Nederland
In België wordt onderscheid gemaakt tussen algemene en bijzondere noodplannen en zijn
noodplannen ook vastgelegd in de wet. Door een duidelijk kader van noodplannen vast te
leggen via wetgeving kan de eenduidigheid tussen de regio's worden bevorderd qua
uitvoering. Dus meer standaardisatie van noodplannen kan als een leerpunt gezien wordenvoor Nederland.
Voor wat betreft oefeningen kent men in België ook zandbakoefeningen. Invoering van een
dergelijke oefening zou een meerwaarde kunnen betekenen in het oefenbeleid in Nederland.
In Nederland is men nu bezig met een eenduidig softwareprogramma voor alle regio's. Dit zal
de kwaliteit en effectiviteit van informatieverstrekking over de regio's heen verbeteren.
Wat verder een leerpunt is voor Nederland is dat in de wetgeving er geen verplichting is
beschreven voor bijvoorbeeld de tunnel- of railbeheerder om rampenoefeningen te doen. De
verplichting hiervoor ligt bij de Veiligheidsregio's. De Veiligheidsregio vraagt ommedewerking van bijvoorbeeld de tunnel- of railbeheerder. Deze werkt meestal mee met het
opzetten van rampenoefeningen omdat de veiligheidsregio hier druk op zet maar er bestaat
dus geen verplichting. Dit kan maken dat er bijzondere situaties voorkomen bij bijvoorbeeld
tunnels, het railnet, of vliegvelden, waar er te lang niet wordt geoefend door slechte
medewerking van de beheerder. Door deze oefeningen ook te verplichten voor de beheerders
van deze bijzondere objecten, middels de wet, zal de kwaliteit van rampenoefeningen en
rampenbestrijding, bij deze bijzondere objecten nog verder kunnen worden verbeterd.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 71/75
66
5. Conclusie
Als conclusie kan gesteld worden dat de twee resultaatdoelen, zoals beschreven in de
inleiding, bereikt werden.
Een eerste resultaatdoel was het vergelijking van Nederland en België op vlak van
rampenbestrijding en oefenbeleid. Er zijn verschillende gelijkenissen en verschillen naar
voren gekomen tussen beide landen.
De wetgeving in België en in Nederland met betrekking tot het oefenen werd bekeken, maar
er werden weinig gelijkenissen gevonden, gezien de grote structurele verschillen tussen beide
landen (provincies en gemeenten in België versus regio‟s in Nederland). De Seveso en
Europese wetgeving bestaan wel in beide landen.
In Nederland worden de noodplannen behandeld per veiligheidsregio terwijl dit in België per
gemeente of provincie gebeurt. Alle bedrijven in België en Nederland dienen een internnoodplan te hebben.
Er is een verschil in de beslissingscentra en de betrokken actoren in België en Nederland. In
België is er een aparte coördinatie benoemd op operationeel (CP-OPS) en bestuurlijk
(coördinatiecentrum) niveau. In Nederland echter zijn er twee beslissingscentra op
operationeel niveau (CoPI en ROT) en twee op bestuurlijk niveau (GVS en RVS). Deze teams
zijn gekoppeld aan de niveaus van GRIP. In België zijn er 5 disciplines betrokken bij de
rampenbestrijding: brandweer + civiele bescherming, medische/sanitaire/psychosociale
hulpverlening, politie, logistieke bijstand en communicatie. In Nederland wordt slechts
gesproken van 4 disciplines: burgemeester, politie, GHOR, en brandweer.
Een belangrijk verschil tussen beide landen zijn de fases in de rampenbestrijding. In België
spreekt men van gemeentelijk, provinciale en federale fase terwijl Nederland de GRIP
methodiek gebruikt. Er zijn 4 GRIP fases die achtereenvolgens kunnen uitgeroepen worden.
In Nederland zijn er dus 4 fases mogelijk, terwijl er in België slechts 3 mogelijk zijn. In
België wordt er ook opgeschaald naar een hoger niveau wanneer de leidinggevende van dit
hoger niveau dit afkondigt. In Nederland vindt een opschaling naar een hogere GRIP fase
plaats indien een van de aanwezige disciplines dit wenst.
Er zijn veel gelijkenissen in de soort oefeningen. Zo zijn er in beide landen multidisciplinaire
en monodisciplinaire oefeningen. Het bestaan van alarmeringsoefeningen,communicatieoefeningen, virtuele oefeningen, coördinatieoefeningen en terreinoefeningen is
ook bekend in beide landen. Zandbakoefeningen zijn niet gekend in Nederland.
Bij het ontwerp van een rampenoefening zijn er verschillen tussen België en Nederland. In
België kan een rampenoefening op initiatief komen van een bedrijf of van de overheid. In
Nederland bepaalt de directie van de veiligheidsregio of er een rampenoefening georganiseerd
wordt. In Nederland werkt de werkgroep „oefenen‟ de oefening uit. In België is dit in
samenwerking met het bedrijf.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 72/75
67
Zowel België als Nederland beschikt over een online tool die hulp kan bieden tijdens de
rampenbestrijding. Tussen de twee online programma‟s bestaan er veel gelijkenissen.
In Nederland gebeurt de evaluatie veel formeler dan in België. Zo wordt na een
rampenoefening een evaluatieformulier verstuurd naar de deelnemers en waarnemers van de
oefening. Nadien worden de evaluatieformulieren in detail bekeken. Daarnaast is men inNederland gestart met een systeem van certificering en vastleggen van kwaliteiten en
competenties van crisisfunctionarissen, waardoor ook de kwaliteit van de evaluaties verhoogd
wordt. In België is er na de oefening een gezamenlijk evaluatiemoment waar alle actiepunten
geïdentificeerd worden. Op het uitvoeren van die actiepunten gebeurt er echter geen controle.
Indien het oefenbeleidsplan voor de toekomst vergeleken wordt komt naar voor dat beide
landen over een oefenkalender beschikken. In beide landen wordt er geoefend op de
bestrijding en beheersing van rampen. In België is er echter geen duidelijk frequentie in het
oefenbeleid te herleiden, in tegenstelling tot in Nederland waarin dat wettelijk is vastgelegd.
Tot slot zijn de middelen in Nederland uitgebreider dan in België, waardoor er meer
grootschaligere oefeningen georganiseerd kunnen worden.
Een tweede resultaatdoel was het identificeren van leerpunten voor België en Nederland.
Enkele leerpunten voor België zijn het wettelijk maken van de oefenfrequentie en het
verbeteren van de evaluatie van oefeningen. Er kan geopteerd worden tot het introduceren van
de evaluatieformulieren zoals in Nederland. Ook na de evaluatie controle uitoefenen op de
geïdentificeerde actiepunten behoort tot één van de leerpunten. Daarnaast kan het
introduceren van een certificeringssysteem per crisisfunctionaris, zoals in Nederland het gevalis, ook bijdragen tot het verhogen van de kwaliteit van het werk van een crisisfunctionaris.
Het persoonlijk veiligheidspaspoort kan hierbij helpen. Per persoon kan je precies zien in
hoeverre deze getraind is op deelname aan de bestrijding / beheersing van een ramp. Het
vergroten van het budget voor rampenoefeningen in België kan hierbij bijgevolg een grote
hulp zijn.
In België wordt onderscheid gemaakt tussen algemene en bijzondere noodplannen en zijn
noodplannen ook vastgelegd in de wet. Daarnaast bestaat er in Nederland ook geen
verplichting in de wet voor het uitvoeren van rampenoefeningen door beheerders van
bijzondere objecten zoals bruggen, tunnels en spoor. Deze verplichting ligt bij deVeiligheidsregio, die wel afhankelijk is van de medewerking van de beheerders van dergelijke
bijzondere objecten. Noodplannen en verplichtingen beter vastleggen via wetgeving kan de
eenduidigheid tussen de veiligheidsregio's, en de kwaliteit van rampenbestrijding bevorderen.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 73/75
68
6. Besluit
Dit werk heeft ons zeer veel bijgeleerd over de organisatie van rampenoefeningen. Het feit dat
alle personen met wie we een gesprek hadden zeer positief stonden tegenover het houden van
regelmatige oefeningen en het uitbouwen van een goede structuur heeft ons ervan overtuigddat dit echt van groot belang is.
Omtrent de beschikbare budgetten voor het uitvoeren van rampenoefeningen hebben we geen
cijfers gevonden. Toch kunnen we ons niet van de indruk ontdoen dat de budgetten veel
ruimer zijn in Nederland dan in België. De mogelijkheden zijn bijgevolg ook beduidend
groter in Nederland dan in België.
Naar de toekomst toe zien we in beide landen een positieve trend. De oefenorganisaties en
betrokken instanties ondergaan een trend van toenemende professionalisering. Ook worden de
verschillende beleidsniveaus zich meer en meer bewust van de positieve consequenties van
een goed oefenbeleid en van frequente oefeningen.
Toch zien we hier nog verbetermogelijkheden. Een grote drempel zijn echter zoals eerder al
aangehaald de te beperkte financiële mogelijkheden en de beschikbare tijd. Wanneer meer
mensen zich voltijds kunnen bezighouden met de organisatie van oefeningen en het
uitstippelen van een oefenbeleid zal de oefenfrequentie en kwaliteit er sterk op vooruit gaan.
Dit zal dan weer beter getrainde hulpverleners en een adequater noodplan tot gevolg hebben.
Wij hopen dan ook dat de betrokken beleidsmensen ook tot dit inzicht komen en er niet wordt
gewacht op een ramp of ongeval om tot hervormingen aangezet te worden.
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 74/75
69
7. Bronnen
7.1 Brochures
- Informatiefiche crisiscommunicatie: Noodplanning en crisisbeheer in België- F. Van Immerseel, E. Burms, C. Heax, I. Van Mechelen, E. Cauberghs,
Noodplanningsbrochure Seveso – Provincie Antwerpen, Fred Van Immerseel, wd.
Arrondissementscommissaris
- Virtueel oefenen, praktische informatie in vraag en antwoord – provincie
Antwerpen, april 2009
7.2 Internet bronnen
-
http://leiden112.nl/?page_id=22- http://nl.wikipedia.org/wiki
- www.alkmaar.nl/gemeente/webcms/site/gemeente/product/politie/files/2416.pdf
- www.BRZO99.nl/www.latrb.nl
- www.gezamenlijke-brandweer.nl/organisatie.php
- www.ghor.nl/kr_rgf/statpagina/show_pagina.asp?dmod=statpagina&paginanr=73
&style=1&titel=Wat%20is%20GHOR
- www.infopuntbrandveiligheid.nl
- www.latrb.nl/instrumenten-0/werkwijzer-brzo-ii-0/regelgeving/wetgeving/brzo-
0/regeling-risico'/
- www.nifv.nl/web/show/id=44619
- www.politieonderwijsraad.nl/ - www.regionaalcrisisplan.nl
- www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/veiligheid-regionaal/wet-veiligheidsregio-s-
wvr
- www.seveso.be/img/nl/SAMENWERKINGSAKKOORD.pdf
- www.veiligheidsregio-rr.nl
- www.west-
vlaanderen.be/provincie/veiligheid/federaal/openbarehulpverlening/Pages/default.a
spx
- http://wetten.overheid.nl/BWBV0003156/geldigheidsdatum_01-06-2010
- www.zaanstad.nl/repositories/pdfs/mv/GRIP-brochure_def.PDF
7.3 Handboeken
- G. Mitchell, W. De Rooij, J. Trijselaar, 2010, 2010-2014 Veiligheidsregio
Rotterdam-Rijnmond, versie 1.0 juni 2010
- V. Arends, 2009, Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijding Procedure
(GRIP) Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond, versie 5.8 maart 2009
- M. de Jonge, 2008, Handboek Commando Plaats Incident Veiligheidsregio
Rotterdam-Rijnmond, versie 1.0 mei 2008
5/12/2018 Projectwerk Rampenbestrijding en Oefeningen - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/projectwerk-rampenbestrijding-en-oefeningen 75/75
70
- I. Van Mechelen, Provinciaal Oefenbeleid, Postgraduaat Rampenmanagement
2007-2008
- T. Nieuwland, 2009, Regionaal crisisplan Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond,
versie 0.2 september 2009
7.4 Wetteksten
- M.B. van 8 MAART 1999: Ministerieel besluit tot vaststelling van de minimale
inhoud van de hulpverleningsovereenkomsten die opgesteld worden binnen de
hulpverleningszones (B.S. 20/04/1999)
- Wet van 22 MEI 2001: Wet houdende instemming met het samenwerkingsakkoord
van 21 juni 1999 tussen de Federale Staat, het Vlaams, het Waals en het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware
ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken (B.S. 16/06/2001)
-
Wet van 31 JANUARI 2003: Koninklijk besluit tot vaststelling van het noodplanvoor de crisisgebeurtenissen en – situaties die een coördinatie of een beheer op
nationaal niveau vereisen. (B.S. 21/02/2003)
- Wet van 16 FEBRUARI 2006: Koninklijk besluit betreffende de nood- en
interventieplannen (B.S. 15/03/2006)
- Omzendbrief van 26 OKTOBER 2006: Ministeriele omzendbrief NPU-1
betreffende de nood- en interventieplannen.
- Omzendbrief van 30 MAART 2009: Ministeriele omzendbrief NPU-2 betreffende
het nood- en interventieplan van de provinciegouverneur.
- Omzendbrief van 30 MAART 2009: Ministeriele omzendbrief NPU-3 betreffende
de goedkeuring van de provinciale nood- en interventieplannen.
- Omzendbrief van 30 MAART 2009: Ministeriele omzendbrief NPU-3 betreffendede disciplines.
- Omzendbrief van 30 MAART 2009: Ministeriële omzendbrief NPU-5 aangaande
het bijzonder nood- en interventieplan van de provinciegouverneur betreffende de
beheersing van gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke ongevallen zijn
betrokken.
- Memorandum van overeenstemming inzake de samenwerking op het terrein van
de beheersing van crisissen met mogelijke grensoverschrijdende gevolgen tussen
het Koninkrijk België, het Koninkrijk der Nederlanden en het Groothertogdom
Luxemburg