Project1 Layout 1 - savunmahaber.com · Saab’ın Skeldar V-200’ü, Önemli Testleri Tamamladı...

İÇİNDEKİLER

MSI Dergisi - Haziran 2013 www.milscint.com

6 SAVUNMA HABER ■ ASELSAN’da Yönetim Kurulu

Değişikliği, Ödüller ve İmzalar

■ Havacılık ve Uzay, Eskişehir’de

Masaya Yatırıldı

■ Cumhurbaşkanı Abdullah Gül

ROKETSAN’da

■ FNSS’nin SAMUR’u, Yeteneklerini

Çanakkale’de Sergiledi

■ Meteksan Savunma’nın

Sanal Dünya Sistem Entegratörü:

SimBA-RTI

■ TURKAR 4x4, Şimdi de

Bilimin Hizmetinde

■ SSI Arama Konferansı Raporu

Yayınlandı

■ TUSAŞ Personeli, “Alınan Dersleri”

Dinledi

■ Sivil Havacılıkta Önemli İmzalar

■ Saab’ın Skeldar V-200’ü,

Önemli Testleri Tamamladı

■ SNC Dream Chaser NASA’da

■ Helidax Filosu 50.000 Saate

Ulaştı

■ Airbus Military’den C295’e

Performans Dopingi

■ F-35A’nın Yüksek Hücum Açısı Testleri

Tamamlandı

■ X-47B Tarihe Geçti

22 ÖZEL HABER / Ümit BAYRAKTAR, K. Burak CODUR Düzce, Savunma Sanayisi ile

Yakın Temasta

Sarsılmaz, Emin Adımlarla

Yükseliyor

28 IDEF 2013 ÖZEL I / Ümit BAYRAKTAR, K. Burak CODUR, Savaş BİÇER, Can EREL Türk Savunma Sanayisi’nin

En Büyük Gövde Gösterisi

IDEF

72 SÖYLEŞİmsi / Can EREL Joe Nieberding ve Larry Ross

Uzay Sanayisinde 50 Yıllık Deneyim

Genç Mühendislerin Hizmetinde

76 ÖZEL HABER / K. Burak CODUR Savunma Sanayisi Bursa

ile Köprü Kuruyor

78 RÖPORTAJ / Ümit BAYRAKTAR, K. Burak CODUR, Can EREL Prof. Dr. Veysi İŞLER

Modelleme ve Simülasyonun

Sinerji Merkezi: MODSİMMER

Doç. Dr. Erol Şahin

Bilişsel ve Otonom Robotik Araştırmaları

KOVAN’da Olgunlaşıyor

86 ANALİZ / Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER Türk Sivil Havacılık Sektörü GZTF Analizi

90 GELECEĞE DAİR / Dr. K. Burak CODUR ■ X-51, Hem Hipersonik Uçuşu Hem de ■ Ar-Ge’nin Zorluklarını Sergiledi

■ Elektrikle Çalışan İHA’lar İçin

Uçuş Süresi Rekoru Kırıldı

■ İngiliz Ordusu İçin Yeni Kahverengi

■ Askerin Mikroskobu Şekilleniyor

■ Bulanık Sularda Lazer Kullanımına

Yeni Yaklaşım

94 SİBER GÜNLÜK / Aydın ASLANTAŞ İngiltere, Siber Güvenlik İhracat

Stratejisini Yayınladı

96 TAKVİmsi / Yaklaşan Etkinlikler

2

Military Science &Intelligence / MSIYerel Süreli YayınHaziran 2013 / Sayı: 095

www.savunmahaber.com

UMSA Ltd. Şti. Adına SahibiÜMİT BAYRAKTAR

Mutlukent Mah. Angora Cad. No: 184/27 Beysukent Çankaya Ankara TÜRKİYE

YAYINGenel Yayın YönetmeniÜmit [email protected]

Genel KoordinatörNaile [email protected]

Genel Koordinatör / ANKARATuğgeneral (E) Hüsamettin [email protected]

Uluslararası İlişkiler KoordinatörüSavaş BİÇ[email protected]

İş Geliştirme SorumlusuŞebnem ASİ[email protected]

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüFerda [email protected]

Mutlukent Mah. Angora Cad. No: 184/27 Beysukent ÇankayaAnkara TÜRKİYE

EditörDr. K. Burak [email protected]

Sanat YönetmeniŞebnem AKGÖL [email protected]

Haber [email protected]

YAYIN KURULUProf. Dr. Süleyman TOLUNProf. Dr. Adil YÜKSELENProf. Dr. Okan ADDEMİRProf. Dr. Zahit MECİTOĞLUProf. Dr. Mikdat KADIOĞLUProf. Dr. Gonca COŞKUNDoç. Dr. Yıldırım SALDIRANERYrd. Doç. Dr. Burak ÇINARYrd. Doç. Dr. Ş. Hakan ATAPEK

Hukuk DanışmanıYrd. Doç. Dr. Hakan KIZILARSLANAv. Ilgın Şaziye BİÇER

Kapak Fotoğrafı:MSI Dergisi

Ad Sales ItalyEdiconsult Internazionale SrlPiazza Fontane Marose 316123 Genova ItalyTel: +39 010 583684 • Fax: +39 010 566578e-Mail: [email protected]

30 8

78

90

Ad Sales Russia & CISYuri LASKINKrasnokholmskaya Nab.11, Stroenie 1, App. 132Moscow 115172, Russian FederationTel: +7 495 9112762 • Fax: +7 495 9121260e-Mail: [email protected]

3

www.savunmahaber.com MSI Dergisi - Haziran 2013

“Asıl önemli olan ve memleketi temelinden yıkan, halkını esir eden, içerideki cephenin suskunluğudur.”

Ümit BAYRAKTAR Genel Yayın Yönetmeni

IDEF için geriye sayarken;

“Kulağımıza gelen bilgilere göre, bu yılki IDEF’in,başka hiçbir IDEF’e benzemeyeceğini söyleyebilirve IDEF’te Türk Savunma Sanayisi adına çok sa-yıda sürprizin bizleri beklediğinin müjdesini vere-biliriz.” tespitini sizlerle paylaşmış olsak dagelişmelerin bir bölümü, başta IDEF’in basın kar-nesi olmak üzere bizim için bile sürpriz oldu.

Eskiden de olduğu gibi, ağırlıklı olarak Türk SilahlıKuvvetlerinin ihtiyaçlarına ve gündemdeki ihale-lere yönelik bir katılım ve sergileme profilinin göz-lemlendiği fuarda; yabancı firmalar, sadece anayüklenici olabilecekleri az sayıdaki tedarik projesikapsamında, ana sistem olarak sınıflandırabilece-ğimiz ürünlerini sergilerken, geriye kalan ana sistemlerin neredeyse tamamı, yerli ana yükleni-cilerimizin standındaydı.

Özellikle de kara araçları alanında faaliyet göste-ren, başta FNSS ve Otokar olmak üzere, HEMA veNurol Makina gibi firmaların stantlarındaki araççeşitliliği ve göz kamaştırıcı tasarımlar, ulaşılanseviyenin somut kanıtıydı.

Bir dönem IDEF’lerde fırtına gibi esen, birkaç yılkadar önce de Türkiye ofisini açan dünyanın öndegelen kara araçları üreticilerinden KMW’nin, busene fuarda hiçbir varlık göstermemesini de buaçıdan dikkate değer bir gelişme ve kara araçlarıalanında Türkiye’nin geldiği seviyenin bir diğer,ancak çok önemli göstergesi olarak notlarımızarasına dahil ettik.

Malum süreç dolayısıyla IDEF’te, BMC’nin yoklu-ğunu da gözden kaçırmayalım.

Savunma Sanayii Müsteşarlığının başarıyla uygu-ladığı; ihtiyaçların yurt içinden karşılanma oranı-nın arttırılmasına ve tabana yayılmış bir tedarikzinciri oluşturmaya yönelik politikaların bir sonucuolarak, ana sistemlerin yanı sıra alt sistemlerdebenzeri bir gelişimin yaşandığını da IDEF’te ye-rinde gözlemleme fırsatımız oldu.

Türk firmalarının yetkilileri ile IDEF özelinde yap-mış olduğumuz sohbetlerde edindiğimiz bilgileregöre, özellikle Orta Doğu ve Afrika ülkelerinin çe-şitli ihtiyaçları için Türk Savunma Sanayisi ürün-lerine yönelik ilgi ve arayış içerisinde olan birkatılımcı profili de IDEF’teydi.

Geçmişte, özellikle Avrupa’da icra edilen yurt dışıfuarlarda görmeye alışık olduğumuz bu katılımcıprofili, Türk Savunma Sanayisi’nin marka değeri-nin ulaştığı seviyeyi göstermesi açısından, belki deen önemli gösterge olarak değerlendirilebilir. Bumarka değerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması

için yapılması gerekenler olduğunun da geriplanda hatırda tutulmasını atlamayalım…

Hatırlarsanız bir önceki sayımızda, IDEF’in basınperformansına dair, öngörü niteliğinde bazı de-ğerlendirmelerde bulunmuş ve konuyla ilgili göz-lemlerimizi sizlerle paylaşacağımızı söylemiştik.

Oradan devam edelim…

Fuar öncesinde, basın performansı açısından sı-nıfta kalması muhtemel bir IDEF icra edileceğinidüşünüyoruz demiştik ya, keşke aksi olsaydı; amayanılmadık.

Fazla detaya girmeden…

Basın mensupları için, görevlerini daha iyi yerinegetirebilecekleri bir altyapı ve ortam sağlamak ye-rine; açılış törenini izleyen basın mensuplarının,tören sonrası fuarı dolaşacak heyeti takip etmele-rinin engellenmeye çalışılması gibi bir uygulama,IDEF’e yakışmadı.

Türk Savunma Sanayisi’nin marka değerindekiyükselişin, IDEF’e de daha farklı yansımasını bek-lerdik.

Lafı fazla uzatmadan, firma karneleri için basıntoplantıları penceresinden de bakalım…

Vestel Savunma’nın, fuarın ilk günü, açılış töreni-nin hemen öncesinde düzenlediği ve çok sayıdabasın mensubunun katıldığı basın toplantısının,özellikle zamanlama açısından başarısından bah-setmeden geçemeyeceğiz.

Vestel Savunma’nın yanı sıra IDEF ile ilgili basıntoplantısını, çok daha geniş katılımlı bir şekildefuar öncesi yapmayı tercih eden Otokar ile birlikte,TUSAŞ ve Öztiryakiler’in adını, basın toplantısı dü-zenleyen yerli firmaları topladığımız “kısa” listeyeeklemeliyiz.

Söz basın toplantılarından açılmışken, IDEF’e ka-tılıp da basın toplantısı düzenleyen yerli firma sa-yısı ile yabancı firma sayısının mukayesesi de TürkSavunma Sanayisi’nin olgunluk seviyesini analizetmekte ve farklı değerlendirmeler yapmakta kul-lanılacak bir gösterge olabilir.

Detaylarını iç sayfalarımızda sizlerle paylaştığımızIDEF’e burada nokta koyalım.

Haziran ayının öne çıkan gelişmelerinin yanı sıradünyanın en önde gelen havacılık etkinliklerindenParis Air Show’dan izlenimlerimize de yer verece-ğimiz ve genişliği dolayısıyla iki bölüm halinde elealacağımız IDEF değerlendirmelerimizin ikinci bö-lümünü sizlere ulaştıracağımız Temmuz sayımızlayeniden birlikte olmak üzere…

Türk Savunma Sanayisi’ne IDEF’ten Bakış

Yönetim Kurulu TemsilcisiCan [email protected]

YÖNETİM MERKEZİMutlukent Mah. Angora Cad. No: 184/27 Beysukent ÇankayaAnkara TÜRKİYETel: +90 312 225 41 73Faks: +90 312 225 41 74

Military Science & Intelligence Aylık Savunma TeknolojileriDergisi UMSA Ltd. Şti. Tarafından T.C. Yasalarına Uygun Olarak Yayımlanmaktadır. Military Science & Intelligence Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi’nin İsim ve Yayın Hakkı UMSA Ltd. Şti’ye Aittir. Dergide Yayımlanan Yazı, Fotoğraf,Harita, İllüstrasyon ve Konuların Her Hakkı Saklıdır. Kaynak Gösterilmek şartıyla Alıntı Yapılabilir. Yayınlanan Eserlerin Sorumluluğu Eser Sahiplerine Aittir.

72

Teknik HizmetlerBaskı: Ada Ofset Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Litros Yolu 2. Matbaacılar SitesiE Blok No: ZE-2 Kat 1Topkapı İstanbulTel: +90 212 567 12 42 Pbx

İLAN VERENLER / ADVERTISERSn FNSS ....................................Arka Kapakn ROKETSAN ..........................Ön Kapak İçin Yonca-Onuk ......................Arka Kapak İçin Meteksan Savunma.....................1. sayfa

n Airbus Military...........................13. sayfan ASELSAN...................................11. sayfan AYESAŞ .....................................21. sayfan Bilişim Zirvesi'13.......................81. sayfan DIMDEX 2014..............................71.sayfan DSA 2014...................................65. sayfan Eurosatory 2014 ........................69. sayfan FNSS.........................................43. sayfan HAVELSAN.................................17. sayfan MilSOFT.....................................37. sayfan MSI Dergisi................................93. sayfan Nurol Makina ............................35. sayfan Otokar......................................4-5. sayfan Öztiryakiler................................57. sayfan Samsun Yurt Savunma...............55. sayfan Sarsılmaz.............................26-27. sayfan SDT ...........................................53. sayfan SSI ............................................41. sayfan STM...........................................19. sayfan TEI.............................................15. sayfan Teknopark İstanbul....................63. sayfan TUSAŞ.........................................9. sayfan YALTES......................................67. sayfan Yüksel Savunma........................39. sayfa

n Anova........................................62. sayfan Ayyazılım...................................95. sayfan BİTES ........................................45. sayfan Bridex 2013 ...............................70. sayfan CNK Havacılık............................89. sayfan Curtiss Wright...........................51. sayfan FİGES ........................................42. sayfan Fotoniks....................................23. sayfan GATE Elektronik.........................49. sayfan ONUK-BG...................................47. sayfan YDS .............................................7. sayfa

ASELSAN, Mayıs ayında, IDEF yoğunluğunun dışında da dolu bir

gündeme sahipti. Bu gelişmelerdenkuşkusuz en önemlisi, Yönetim Kurulu’nda gerçekleşen üye ve görev değişiklikleriydi. Şirket tarafından 16 Mayıs’ta yapılan açıklamada, Yönetim Kurulu BaşkanYardımcısı Birol Erdem ile Yönetim Kurulu Üyeleri Osman Kapani Aktaş,Ahmet Şenol ve Aykud Alp Berk’in görevlerinden 15 Mayıs tarihi itibariyleistifa ettikleri; 16 Mayıs’ta yapılan Yönetim Kurulu Toplantısı’nda, istifalarla boşalan yönetim kurulu üyeliklerine, Türk Ticaret Kanunu'nun363. maddesinin 1. bendi uyarınca,Hasan Canpolat, Mustafa Murat Şeker,Orhan Aydın ve Murat Üçüncü'nün seçilmesine ve bu seçimin, yapılacakilk Genel Kurul'un onayına sunulmasına karar verildiği bildirildi.Bu gelişmenin ardından, 23 Mayıs’tayapılan açıklamada ise Yönetim Kurulu'nun 22 Mayıs’ta yaptığı toplantıda:• Boşalan Yönetim Kurulu Başkan

Vekilliğine ve Murahhas AzalığaErhan Akporay'ın seçilmesine,

• Boşalan “Kurumsal Yönetim Komitesi” üyeliklerine; Hasan Canpolat (Üye), Orhan Aydın (Üye),Mustafa Murat Şeker (Üye) ve Murat Üçüncü'nün (Üye) seçilmesine ve

• Boşalan “Riskin Erken Saptanmasıve Yönetimi Komitesi” üyeliklerine;Hasan Canpolat (Üye), Orhan Aydın(Üye), Mustafa Murat Şeker (Üye) veMurat Üçüncü'nün (Üye) seçilmesine karar verildiği yer aldı.

ASELSAN’ın CMMI Belgeleri TamamASELSAN’ın CMMI belgeleri, diğergrup başkanlıklarının ardından Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri(HBT) Grup Başkanlığı’nın da CMMIbelgesi alması ile tamamlandı. 28 Mayıs’ta, CMMI v1.3 Model’ine göre3. Olgunluk Seviyesi’ne ulaştığını gösteren belgeyi alan HBT Grup Başkanlığı’nın CMMI denetimleri kapsamında; 18 süreç alanı incelendive yürütülmekte olan projeleri arasından örnek olarak seçilen 5 proje üzerinden denetimler gerçekleştirildi. Denetim, grubun ilgilipersonelinin ve projelerinin yüzde52’sini kapsadı. Denetimlerde; sistemmühendisliği, yazılım mühendisliği, donanım mühendisliği ve mekanik mühendisliği disiplinleri detaylı olarak

incelendi ve bu kapsamda, HBT GrupBaşkanlığı genelinde proje ekipleri ve süreç uygulayıcıları ile mülakatlargerçekleştirilerek denetim süreci tamamlandı.

Kore Cumhuriyeti İnovasyonÖdülü ASELSAN ve OrtaklarınaPazar odaklı, kısa sürede ticarileşebilecek ürün ve süreçlerin geliştirilmesine yönelik projelerin desteklendiği uluslararası bir iş birliği platformu olan ve 1985 yılında,Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 18 ülke ve Avrupa Birliği’nin katılımıylakurulan EUREKA programı kapsamında, ASELSAN ve ortakları,Kore Cumhuriyeti’nden bir ödül aldı.EUREKA projeleri arasında, en yenilikçive ticari değer içeren projeye Kore

6


SAVUNMA KISA

ASELSAN’da Yönetim Kurulu Değişikliği, Ödüller ve İmzalar

©ASELSA

N

©ASELSA

N©

ASELSA

N

Cumhuriyeti tarafından verilen ödülü,ASELSAN’ın liderliğinde yürütülen RECONSURVE Projesi kazandı. Sahil Güvenlik Komutanlığının da son kullanıcı olarak bulunduğu RECONSURVE Projesi’nde, denizlerdegerçekleştirilen yasa dışı faaliyetleritespit etmeye yönelik, insansız havaaraçları ile entegre edilmiş akıllı sensörler içeren bir deniz gözetim sistemi geliştirildi. Projede ASELSAN,aralarında Thales ve Cassidian’ın dabulunduğu, toplam 10 firmalık bir konsorsiyuma liderlik ediyor. Ödül, 28-30 Mayıs tarihlerinde, İstanbul’da düzenlenen Kore EUREKAGününde, Kore Cumhuriyeti TeknolojiGeliştirme Enstitüsü (KIAT) Başkanı Dr. Yong-Geun Kim tarafından, RECONSURVE Projesi’nin Yöneticiliği’ni de yürüten ASELSAN Görüntü İşleme Bölüm Müdürü Dr. Cengiz Erbaş’a takdim edildi.

İmzalar IDEF Dışında da SürdüASELSAN cephesinden, IDEF’te atılanimzalara ek imza haberleri de geldi.İsveç Ageri firması, 13 Mayıs’ta,

ASELSAN ile bilgisayarların, monitörlerin ve haberleşme ekipmanlarının testlerini içeren yaklaşık 285.000 lira tutarında bir sözleşme imzaladığını duyurdu. Yılınikinci çeyreğinde tamamlanması öngörülen testleri, yaklaşık 1.710.000 liralık ikinci bir sözleşmenin izleyebileceği, öngörülen tüm opsiyonların işletilmesi ile 2014 yılınauzayacak sözleşmelerle iş hacmininyaklaşık 11.400.000 liraya ulaşabileceğide yapılan açıklamada belirtildi. İkinci imza haberi ise İsviçre’den geldi.RUAG Defence firması, 14 Mayıs’tayaptığı açıklamada, ASELSAN ile birlikte zırhlı paletli araçlarına yönelikyarı ömür modernizasyonu çözümlerisunulmasını kapsayan bir iş birliği anlaşması imzaladığını açıkladı. Yapılan açıklamada, RUAG Defence ileASELSAN’ın, birbirini tamamlayan ortaklar olduğu belirtilerek; RUAG Defence’nin muharebearaçlarının modernizasyonunda, ASELSAN’ın ise optronik sistemler ve atış kontrol sistemlerindeki uzmanlıklarına vurgu yapıldı.


Havacılık ve uzay sanayilerinde, ulusalölçekte mesleki ve teknolojik gelişimin

sağlanması amacıyla toplanan VII. UlusalUçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği

(UHUM) Kurultayı, 3-4 Mayıs tarihlerinde, Makina Mühendisleri Odası (MMO)Eskişehir Şubesi sekretaryalığında, Eskişehir’de gerçekleştirildi. Havacılık veuzay sanayilerinde; yeni ve ileri teknoloji yatırımları, özgün ürün çalışmaları,yan sanayi olgusu, üniversite-sanayi iş birliği, bakım, onarım ve yenileme kabiliyetleri, sertifikasyon ve uçuş emniyeti konularının mühendislik çerçevesinden tartışılması, UHUM ile ilgili gelişmelerin değerlendirilmesi veöneriler oluşturulması amaçlanan kurultayda:1. Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliğinde Eğitim ve İstihdam Planlaması

ve Yeni Açılan Bölümler,2. Havacılık Sektöründe Yeni/İleri Teknoloji Yatırımları,3. Özgün Hava Aracı Çalışmaları,4. Havacılık Sektöründe Yan Sanayi (KOBİ) Olgusu ve Yeterlilik-Gereklilik

İncelemeleri,5. Havacılıkta Üniversite – Sanayi İş Birliğinin Geliştirilmesi,6. Hava Araçlarının Bakım, Onarım ve Yenileştirmesinde Kabiliyet ve

İş Payı Değerlendirmeleri,7. Havacılıkta Sertifikasyon ve Uçuş Emniyeti ve8. Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliğinde İş Yaşamı Değerlendirmeleriana başlıklarında oturumlar yapıldı. 19 adet sunumlu ve 5 adet poster olmaküzere, toplam 24 adet bildiri sunulan kurultayda, iki de panel düzenlendi. Ayrıca "Eskişehir ve Havacılık" konulu resim ve afiş yarışmasının ödül törenide kurultay kapsamında gerçekleştirildi.

Havacılık ve Uzay, Eskişehir’de Masaya Yatırıldı

©T

MM

OB

MM

O

8


SAVUNMA KISA

FNSS tarafından geliştirilenve üretilen, alanında

dünyanın sayılı ürünlerindenbirisi olarak öne çıkan veSAMUR adı verilen seyyaryüzücü hücum köprüsü, son kalifikasyon testini de16 Mayıs’ta tamamladı. Savunma Sanayii Müsteşarlığı(SSM) ile FNSS arasında, 30 Ocak 2007 tarihinde imzalanan ve Türk SavunmaSanayisi’nin sözleşmeyebağlanmış ilk özgün tasarımlı kara aracı projesiolan SAMUR, proje

sözleşmesi kapsamında,Gelibolu’da bulunan DemirciGöleti’nde, Köprü Seti Kalifikasyon Testleri’ne tabitutuldu. Testlerin başarılı birşekilde tamamlanmasınımüteakip, 17 Mayıs’ta, Savunma Sanayii MüsteşarlığıKurumsal Yönetim HizmetleriMüsteşar Yardımcısı OrhanÖğe ve Kara Araçları DaireBaşkanı Levent Şenel’in dekatılımıyla köprü seti kurulumuna ilişkin bir gösterim gerçekleştirildi.Tamamı Türk Silahlı

Kuvvetleri (TSK) personelitarafından kullanılan 15 adetSAMUR aracının, köprü kurulacak bölgeye, yaklaşık300 metre uzaklıkta belirlenmiş noktadan sıraylasuya girmeleri ile başlayanharekât, göletin iki yakasınıbirleştiren yaklaşık 190 m’likköprünün, 30 dakika gibikısa bir sürede kurulmasıylatamamlandı. Oluşturulanköprü üzerinden tank taşıyıcıların ve çeşitli taktiktekerlekli araçların konvoyhalinde geçişi ile tamamlanan

gösterim; SSM, TSK’nın bölgedeki üst düzey personelive katılımcılar tarafından ilgiyle izlendi. Gösterim sırasında, yine SSM ile FNSSarasında 10 Mart 2009 tarihinde imzalanan sözleşme kapsamında,FNSS tarafından özgün olarak geliştirilen, üretilenve TSK’ya teslimatı tamamlanan, KUNDUZ adı verilen amfibi zırhlı muharebe istihkâm iş makinası araçları dagörev yaptı.

T ürk Savunma Sanayisi’nin önde gelen kuruluşlarını ziyaret ederek yerinde inceleme çalışmalarını sürdüren

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, bu kapsamdaki en son ziyaretini, 22 Mayıs’ta, ROKETSAN’a yaptı. Basına kapalı olarak gerçekleştirilen ziyaret ile ilgili bilgilendirme, Cumhurbaşkanlığı tarafından yayınlanan basın bülteni ile yapıldı. Ankara Elmadağ’daki ROKETSAN tesislerine

varışının ardından şerefdefterini imzalayan Cumhurbaşkanı Gül’e, ROKETSAN Genel MüdürüSelçuk Yaşar tarafından,ROKETSAN ürünleri hakkında bilgi verildi. Ziyarette, Savunma SanayiiMüsteşarı Murad Bayar,ROKETSAN Yönetim Kurulu Başkanı Dr. EyüpKaptan ve ROKETSAN Yönetim Kurulu üyeleri de

hazır bulundu. Cumhurbaşkanı Gül, fabrika girişinde sergilenenHava Savunma Füzesi Fırlatma Aracı’nı, Çok Maksatlı ÇokNamlulu Roketatar Sistemi’ni, Sakarya Çok Namlulu Roketatar Sistemi’ni ve Yıldırım Füzesi Fırlatma aracını dainceledi. Tesislerde de çeşitli incelemelerde bulunan Cumhurbaşkanı Gül, daha sonra mühendislerin testler sırasında kullandığı ve kendi adına hazırlanmış olan önlüğügiyerek, ROKETSAN tarafından üretilen 122 mm topçu roketinin kafile kabul testleri kapsamında, 1.230’uncu testmotorunun statik test ateşlemesini gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı Gül, ziyaretinin sonunda, ROKETSAN’ı tebriketti ve gördüklerinden duyduğu gururu ifade etti.

FNSS’nin SAMUR’u, Yeteneklerini Çanakkale’de Sergiledi

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ROKETSAN’da

©T

.C. C

umhu

rbas

kanl

ıgı

©T

.C. C

umhu

rbas

kanl

ıgı

©T

.C. C

umhurbaskanlıgı

©T

.C. C

umhurbaskanlıgı

©FN

SS

10


SAVUNMA KISA

Yıllardır değişik platformlarda ifade

edilen; “Çeşitli kurum veşirketler tarafından geliştirilen simülasyon sistemlerinin birlikte çalışabilirliği” hedefineulaşmak için atılan ilk adım, Meteksan Savunma’dan geldi. Deniz Harp Oyunu Sistemi (DEHOS), Yangın ve Yara Savunma Eğitim Simülatörleri gibi Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.lığı)için kritik öneme sahip simülasyon projelerini yürüten Meteksan Savunma, bu projelerdenelde ettiği altyapıyı değerlendirmek için geliştirmeye başladığı ve SimBA-RTI adı verilenürünün ilk çalışmalarını tamamladı.Yüksek Seviyeli Mimari(High Level Architecture /HLA), günümüzde, hem simülasyon sistemlerinin daha kolay ve bağımsız birimler halinde geliştirilebilmesihem de bu sistemlerindiğer simülasyon sistemleri ile entegrasyonu için önemlibir standart olarak geçerliliğini sürdürüyor.Bu kapsamda, IEEE 1516ve HLA 1.3 olmak üzere, 2 adet HLA standardı bulunuyor. Bu standartlarıgerçekleştiren ve simülasyon sistemleri için ihtiyaç duyulan birtakım servisleri hazır olarak sunan arakatman yazılımlarınaise Koşum Zamanı Altyapısı (Run Time Infrastructure / RTI) adı veriliyor. Hâlen dünya pazarında, farklıüreticiler tarafından geliştirilmiş, tamamı yabancı, yaklaşık 10 adetticari RTI ürünü pazarlanıyor ve Türkiye’deki şirketler dedâhil, simülasyon

geliştiricileri, projelerinde,bu yabancı ticari yazılımları kullanıyorlar.Farklı simülasyon sistemlerinin entegre edilmesi, diğer bir deyişle birlikte ve aynıanda kullanılması ile simülasyon sistemlerinintek tek çalıştırılması durumunda elde edilemeyecek verilere ulaşılması ve analizi mümkün olabiliyor. Bu açıdan, simülasyon sistemlerinin, birbirleri ile entegre olabilecek şekilde, standartlarauygun olarak geliştirilmesiçok büyük önem arz ediyor.Özellikle savunma sanayisiprojelerinde, HLA/RTIstandartlarına uyum bekleniyor ve ilgili standartlar, neredeysetüm milli simülasyon sistemleri tarafından kullanılıyor.

SimBA-RTI HazırSimBA-RTI, Meteksan Savunma Simülasyon Sistemleri Grubu tarafından, IEEE 1516 standardına uyumlu olarak, TÜBİTAK Ar-Ge desteği ile ve savunma sanayisinin temel hedefi olan milliürün esaslarına göre geliştirilmiş, ilk milliKoşum Zaman Altyapısıürünü olarak pazara sunulmaya hazır hâlegeldi.SimBA-RTI geliştirilirken,üçüncü parti ticari bağımlılıklardan kaçınıldıve C++ programlama dili ile çapraz-platform(cross-platform) olarakgeliştirildi. Ürün,bu anlamda, hem Windows ve hem de Linuxişletim sistemlerinde kullanılabiliyor; IEEE 1516 standardında tanımlı olan, “Federation

Management, DeclarationManagement, Object Management, OwnershipManagement, Time Management, Data Distribution Managementve Support Services” servis gruplarının tamamının gerçekleştiriminiiçeriyor. Ürünün önemliözellikleri ise şöyle sıralanıyor:n HLA/RTI 1516 standart

uyumluluğu,n Farklı işletim

sistemlerine (Linux,Windows, vxWorks vb.)destek sağlanması,

n Farklı programlama dillerinde API sağlanması (Java, C/C++ vb.),

n Kurulum ve kullanımkolaylığı,

n Büyük ölçekli simülasyon uygulamalarıiçin performans optimizasyonu.

Geliştirme faaliyetleri tamamlanan SimBA-RTI’ınpaketlenmesi ve standartlarla uyumluluktestleri ile ilgili çalışmalar,hâlen Meteksan Savunmabünyesinde devam ediyor.Ürün ile ilgili görüşlerinialdığımız Meteksan Savunma Simülasyon Yazılımları DirektörüOrkun Zorba, MSI Dergisi’ne şunları söyledi:“Bildiğiniz üzere, DEHOS’un 2012 yılındaDz.K.K.lığı tarafından kabulü yapıldı. Geliştirmeortamında, DEHOS tarafından kullanılan RTI ürününü, SimBA-RTIile değiştirdik ve sistemhiçbir kaynak kod değişikliğine gerek duyulmadan yeni RTIürünü ile çalıştı. Yapılanölçümler, SimBA-RTI’nınperformans olarak en azdiğer RTI ürünleri kadar iyiolduğunu gösteriyor.Özetle şunu söyleyebiliriz

ki; RTI yazılımları nedeniyle yurt dışına gidenbinlerce dolarlık kaynak,artık geliştirdiğimiz yazılımsayesinde, ülke ekonomisiiçerisinde kalacak. Bu kapsamda, buradansektörümüzün tüm simülasyon şirketlerine debir çağrı yapmak istiyoruz:Ne zaman arzu ederlerseSimBA-RTI hakkında kendilerine bilgi vermeyehazırız. Milli imkânlarlageliştirilen bu ürünün enönemli avantajlarından birisi de entegre edileceğisimülasyon sisteminin ihtiyaç duyacağı güncellemelerin kolaycayapılabilmesine olanaksağlanmasıdır. Ürünün,ülke içinde simülasyonprojelerinin birlikte çalışabilirliğinde önemlibir kilometre taşı olabileceğini değerlendirmekteyiz.”Birlikte çalışabilirlik denemeleri kapsamında,DEHOS’un, JTLS sistemi ile ön entegrasyonunu yapan, OneSAF entegrasyonu için gerekli altyapıları kurgulayan Meteksan Savunma, hem bu yabancı sistemlerle kurulacak detaylı birlikte çalışabilirlik uygulamalarında hem de ülke içinde tamamlanan veya geliştirilmekte olan simülasyon sistemlerininbirlikte çalışabilirliğininsağlanmasında, SimBA-RTI’nın kullanılabileceğini öngörüyor. Böylece ülkeekonomisine sağlanacakkatkıyla birlikte, güncelleme ve değişiklik ihtiyaçlarının dakontrollü ve kolay bir şekilde yapılabileceği değerlendiriliyor.

Meteksan Savunma’nın Sanal Dünya Sistem Entegratörü: SimBA-RTI

12


SAVUNMA KISA

Hisarlar Grup tarafındantasarlanıp üretilen,

Türkiye'nin ilk yerli 4x4 araziaracı TURKAR’ın, yeni üstyapılı modeli olan SismikAraştırma Aracı, AnadoluÜniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü’ne teslimedildi. Grup tarafından 16 Mayıs’ta yapılan açıklamada, yeraltındaki yapıların belirlenmesinde vesismik yeraltı haritalamadatitreşim kaynağı olarak kullanılacak aracın, enstitünün araştırmalarındaönemli bir rol oynayacağıbelirtildi. Teslim törenindebir konuşma yapan Hisarlar

Grup CEO’su Zafer Türker,TURKAR 4x4’ün, tuz serpmearacından demiryolu hatbakım aracına kadar, yaklaşık 20 farklı üst yapıyasahip olduğunu ve gelen talepler doğrultusunda, yeni modellerin eklenmesiile bu sayının arttığını söyledi. Türker, araçla ilgilişu bilgileri verdi: “Sismikharitalama tekniği, bir titreşim kaynağından, yeraltına güçlü titreşimlergönderilmesi prensibine dayanıyor. TURKAR 4x4 Sismik Araştırma Aracı, öncelikli olarak titreşimkaynağı olarak kullanılacak.

Araç üzerinde bulunan ağırlık düşürmeli sismikenerji kaynağı ile oluşturulacak titreşimin,yeraltındaki farklı katmanlardan yerüstünegeri dönüşü, sismik veri toplama cihazında kaydedilecek. Daha sonrabu veriler işlenerek

yeraltındaki yapıların haritası çıkarılacak.Anadolu Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü’nün, her tür zorlu iklim ve yol koşulundakullanabileceği aracı, bilimin hizmetine sunmaktan mutluluk duyuyoruz.”

Savunma ve Havacılık Sanayiİhracatçıları Birliği (SSI)

tarafından, sektörün geleceğinitasarlamak amacıyla 11-12 Aralık 2012 tarihlerinde düzenlenen Arama Konferansı’nın raporu, 3 Mayıs’ta yayınlandı. Raporda yer alan bilgilere göre, Arama Konferansı’nın vizyonu “Savunma, havacılık ve güvenlik ihracatında dünya ülkeleri arasında ilk 6’da yer almak” olarak belirlendi; ana hedefler de şöyle sıralandı:n 2023 yılında; 5 milyar doları savunma, 10 milyar doları

sivil havacılık, 5 milyar doları güvenlik ve 5 milyar dolarısivil havacılık alanında bakım ve hizmet olmak üzere, toplam 25 milyar dolarlık ihracat,

n Kritik teknolojileri Türkiye’ye ait, özgün ve rekabetçi sistem ve platformlar üretmek ve uluslararası pazarlardasatmak,

n Dünya savunma, havacılık ve güvenlik sanayisi içinde ilk100 firma arasına 5 Türk firmasının girmesi ve

n En az 3 dünya markası ürün geliştirilmesi.Arama Konferansı’nda, çeşitli konularda projeler de kurgulandı. Mevzuat ve düzenlemelerle ilgili kurgulananprojeler:n İhracat izinleri için komite kurulması,

n Savunma ihracatını arttırmak amacıyla; devletten devletesatış, hibe, ihtiyaç fazlası satış, ihracat izni ve kredi gibikonularda yeni yasa tasarısı hazırlanması,

n Numune Satın Alımı ven Lobi ve tanıtım olarak tanımlandı.Ar-Ge alanında da 5 adet proje önerildi:n Savunma Ar-Ge projelerinin tek merkezden, konu

uzmanlarınca sistematik yönetimi için bir çalışma grubukurulması,

n Savunmada ortak bir Ar-Ge portalı ile çağrıların yayınlanması,

n İhracatı engelleyen alt sistem veya teknolojilerin, “ticari yapılabilirliğine bakılmaksızın” projelendirilmesi.Savunma stratejisi ve teknoloji yol haritaları ile uyumluolarak Ar-Ge projelerinin desteklenmesi.

n Teknoloji platformu oluşturulması. Kritik teknolojilerin,teknoloji yönetiminin Ar-Ge yürütücüleri (araştırma enstitüleri, firmalar, üniversiteler) arasında tartışıldığı vepaylaşıldığı bir yapıya geçiş ve

n Ar-Ge ve inovasyon kültürünün somutlaştırılması ve içselleştirilmesi.

Raporun tamamına, http://www.turksavunmasanayi.gov.tradresinden erişilebilir.

TURKAR 4x4, Şimdi de Bilimin Hizmetinde

SSI Arama Konferansı Raporu Yayınlandı

ABD’nin AEA LCC şirketinin, havacılık ve uzay çalışmalarının başarısında insan faktörünün etkisini ve alınan dersleri esas alan "Mission Success First: Lessons

Learned" kursu, 2012 yılında, Ankara’da ve Eskişehir’de düzenlenmesinin ardından, 23-24 Mayıs tarihlerinde, TUSAŞ personeline özel olarak, firmanın tesislerinde gerçekleştirildi. Toplam 108 mühendis ve uzmanın katıldığı kursu, Amerikan ulusal havacılık ve uzay dairesi NASA’nın Glenn Araştırma Merkezinin ve uzay programlarının üst düzey yöneticiliğini yapmış olan Joe Nieberding ve Larry Ross verdi. Nieberding ve Ross ile etkinlik kapsamında yaptığımız söyleşiyi, SÖYLEŞİmsi köşemizde

bulabilirsiniz.

TUSAŞ Personeli, “Alınan Dersleri” Dinledi ©T

USA

Ş©

TU

RK

AR

14


SAVUNMA KISA

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)

tarafından, 1-4 Mayıs tarihlerinde, İzmir’de düzenlenen, Türkiye-AmerikaSivil Havacılık Konferansıkapsamında, 11'i yeni ülkelerle olmak üzere, toplam 34 havacılık anlaşması imzalandı. İmzalanan yeni anlaşmalarile birlikte, Türkiye'nin ikili hava ulaştırma anlaşmasayısı, Amerika kıtasında24'e; dünya genelinde ise153'e yükseldi. Ulaştırma,Denizcilik ve HaberleşmeBakanı Binali Yıldırım'ın ev sahipliğinde, Türkiye'ninyurt dışı uçuş ağının geliştirilmesi amacıyla düzenlenen konferansa, 10 ülkeden bakan düzeyindeolmak üzere, 28 Amerika ve Afrika ülkesinden 100'ü aşkın yabancı delege,toplamda 180 delege

katıldı. Konferans kapsamında, Bakan BinaliYıldırım, konuk 10 bakan ile Hava Ulaşım Anlaşmasıimzalarken, sivil havacılıkheyetleri arasında gerçekleştirilen ikili havacılık müzakereleri ilede çok sayıda anlaşma revize edilerek mutabakatzaptları imzalandı. Konferansta bir konuşmayapan Sivil Havacılık Genel Müdürü Bilal Ekşi, uluslararası hatlarda bir

frekanslık uçuşun 3 milyondolar ciro ürettiğini vurgulayarak, elde edilenyeni frekanslarla yaklaşık450 milyon dolarlık ciroüretmenin mümkün olduğunu belirtti. Mayıs ayının bir başka gelişmeside 14-16 Mayıs tarihlerinde,Ankara’da, bir araya gelenTürk ile Japon sivil havacılıkyetkililerinin, iki ülke arasındakiuçuşların geliştirilmesiamacıyla ikili havacılık anlaşması imzalaması oldu.

İmzalanan mutabakat zaptıile Türk hava taşıyıcıları için,uçak tipi kısıtlaması olmaksızın, Japonya'ya, haftada toplamda 42 frekanssefer gerçekleştirme hakkıelde edildi. Söz konusu 42 frekansın 14 frekansınınNarita'ya, 7 frekansının daNagoya'ya yolcu seferlerinde kullanılması, geri kalan frekansların da hem yolcuhem de kargo seferleri için kullanılmasına karar verildi.

Sivil HavacılıktaÖnemli İmzalar

Saab’ın insansız helikopter çözümü olan Skeldar V-200,ABD ve İsveç’te gerçekleştirilen çeşitli testlerden başarı

ile geçerek, etkinliğini gösterdi. Saab, 15 Mayıs’ta yaptığıaçıklamada, hem kara hem de deniz görevlerini kapsayantestlerin yanı sıra müşterilere yönelik özel gösteri uçuşlarının da gerçekleştirildiğini belirtti. Gündüz ve gecekoşullarında otonom uçuşların yapıldığı testlerde; konvoy takibi, elektro-optik algılayıcının kullanımı, hassas iniş veSaab tarafından geliştirilen yer kontrol istasyonları arasındasağlanan geçişlerle uzun menzilli uçuş yapılması gibi yetenekler denendi. Saab’ın bir diğer insansız araç çözümü,

AUV62 otonom insansız su altı aracı ise aldığı siparişle gündeme geldi. AUV62 için, yaklaşık 41,5 milyon liralık bir sipariş aldığını 31 Mayıs’ta bildiren Saab, kim olduğunuaçıklamadığı müşterisine teslimatları ise 2014 yılında yapacak. AUV62, değişik faydalı yük seçenekleri ile çeşitliamaçlar için kullanılabiliyor. Akustik faydalı yük ile donatıldığında, denizaltıları simüle ederek etkili ve maliyetetkin bir eğitim aracı haline gelen AUV62, sentetik açıklıklısonar ile donatıldığında ise mayın arama, keşif ve deniz ve okyanus yüzeyinin haritasının çıkartılması görevlerinde kullanılabiliyor.

Saab’ın Skeldar V-200’ü, Önemli Testleri Tamamladı

©Saab

©SH

GM

16


SAVUNMA KISA

Yüzde 49,9’u Fransız devletine ait özel bir şirket olanDCI’nın, INAER ile ortaklaşa kurduğu ve Fransız Savunma

Bakanlığının imzaladığı ilk kamu-özel sektör ortaklığı sözleşmesi kapsamında, 22 yıl boyunca pilot eğitimi verecekolan Helidax’ın helikopter filosu, 50.000 uçuş saatini geçti.Fransız Kara Kuvvetleri Komutanlığının havacılık okulu EALAT’ın tesislerinde, Calliope adı verilen eğitim konfigürasyonuna yükseltilmiş 36 adet EC120B helikopteriile hizmet veren Helidax, bu kilometre taşına, 3 yılda ulaştı.DCI tarafından, 22 Mayıs’ta, konu ile ilgili yapılan açıklamada, bu başarıda, kullanılan modern helikopterlerinve yapılan bakım ve idame çalışmalarının katkısının altı çizildi. DCI, açıklamasında, 36 helikopterden 32’sinin, her günün sabahında, aynı anda kullanıma uygun halde bulunduğu ve kullanım taleplerinin yüzde 100’ünün karşılandığı bilgilerini de iletti. 2010 yılının Mayıs ayındanberi helikopter filosu, Fransız Silahlı Kuvvetlerinin her biriminden ve jandarmadan 500’ün üzerinde pilotun eğitiminde kullanıldı. Fransa’da eğitim gören Belçikalı ve Nijeryalı pilotlar da bu sayının içinde bulunuyor. Helidax’ın filosu, 2012 yılında da 14.000 uçuşta toplam21.000 uçuş saati kaydetti. Bunların yüzde 14’ü gece uçuşuolarak gerçekleştirildi.

Sierra Nevada Corporation (SNC)’un,

ABD ulusal havacılık veuzay dairesi NASA’nınalçak dünya yörüngesineinsan taşınması işini ticarifirmalara devretme çalışmaları kapsamındayürüttüğü Ticari Mürettebat Entegre Kabiliyeti (CommercialCrew Integrated Capability /CCiCap) programı için geliştirdiği Dream Chaseraracı, Mayıs ayında, önemlikilometre taşlarını geridebırakarak bir dizi testin yapılacağı NASA’nınDryden Uçuş AraştırmaMerkezi’ne ulaştı. İntikali

öncesinde, Entegre SistemEmniyet Tasarım İncelemesi 9 Mayıs’ta;montajı ve SNC tarafındangerçekleştirilen testleri 13 Mayıs’ta tamamlananDream Chaser, 15 Mayıs’taDryden’e teslim edildi. Aracın burada gerçekleştirilecek yer vehava testleri kapsamında,araç; bir çekici tarafındanpiste çekilecek ve iniş takımı ve fren sistemleridenenecek, daha sonraErickson Skycrane helikopterinin altında asılıolarak uçacak. Yılın sonlarına doğru ise havadan bırakılarak

süzülmeyi içeren bir uçuşyapacak. Dream Chaser,Dryden’e intikal ederken,NASA’nın Langley Araştırma Merkezinde iseastronotlar, aracın ses altıhızlarda uçuş niteliklerinideğerlendirme amacıyla,simülatörde, yaklaşma

ve iniş denemeleri gerçekleştirdi. Bu testler,aracın değişik atmosfer koşullarında nasıl davranacağını gösterecekve aracın yönlenme ve seyrüsefer performansınındeğerlendirilmesinde kullanılacak.

Helidax Filosu 50.000 Saate Ulaştı

SNC Dream Chaser NASA’da

©H

elidax

©H

elidax©

DC

I

©SN

C

18


SAVUNMA KISA

Airbus Military, nakliyeve keşif-gözetleme

görevlerinde kullanılan orta sınıf uçağı C295’in performansını arttırıyor.C295W olarak adlandırılanyeni konfigürasyon, firmanın 28-30 Mayıs tarihleri arasında düzenlediği basın turu kapsamında tanıtıldı. Kıvrıkkanat uçları ve arttırılmışmotor gücü ile özelliklesıcak havalarda ve yüksekrakımlı pistlerden kalkışperformansı arttırılan uçak,bu şartlarda, en az 1 tondaha fazla yük taşımayı vaatediyor. Keşif-gözetleme görevlerinde ise performans artışının 30 ila60 dakika daha uzun uçuşve 2.000 fit daha yüksek irtifaya çıkabilme şeklindegerçekleşeceği belirtiliyor.Değişikliklerin, uçağın konfigürasyonuna ve uçuşşartlarına bağlı olarakyüzde 4’lük bir yakıt tasarrufu sağlanması dabekleniyor. Kıvrık kanat uçlarının getirdiği ağırlıkartışının ise 90 kg civarındaolduğu açıklandı.

Sertifikasyonunun 2014 yılında tamamlanması planlanan C295W, aynı yılın son çeyreğindenitibaren, tüm C295 siparişlerinde teslim edilecek standart konfigürasyon haline gelecek.Performans dopingi alanC295, yeteneklerini sergilemeye de devam ediyor. Kolombiya HavaKuvvetleri için üretilen birC295, İspanya Seville’denbaşlayan yolculuğunda, Peru’ya uğrayarak, ülkenindeğişik kesimlerine toplam8 ton yardım malzemesi taşıdı. Uçağın soğuk havatestleri kapsamında gerçekleştirilen uçuşlarla

ilgili bilgilendirme, 17 Mayıs’ta yapıldı. Uçağınyeteneklerini sergilediği bir diğer etkinlik ise 22-31 Mayıs tarihleri arasında çıktığı, Asya-Pasifik turu oldu. Endonezya’nın IPTNfirması ile Airbus Military’nin ortaklaşa düzenlediği tur kapsamında, EndonezyaSavunma Bakanlığına ait bir C295 uçağı; Filipinler,Brunei, Vietnam, Tayland,Myanmar ve Malezya’yı ziyaret etti.A400M cephesindeki gelişme ise üretim hattındançıkan 2. uçağın motorlarınıçalıştırması ve pistte taksitestlerini gerçekleştirmesi

oldu. Airbus Military tarafından 24 Mayıs’ta yapılan açıklamada, MSN8kod adlı uçağın, yakın birzamanda ilk uçuşunu gerçekleştireceği belirtildi. Uçağın, bu yılın 3. çeyreğinde, Fransız HavaKuvvetlerine teslim edilmesi planlanıyor.Airbus Military tarafından28-30 Mayıs tarihleri arasında düzenlenen basınturuna MSI Dergisi de katıldı. Basın turu kapsamında yapılan etkinlikler ve iletilen bilgilerle ilgili kapsamlı değerlendirmeleri, MSI Dergisi’nin Temmuzsayısında okuyucularımızınilgisine sunacağız.

Airbus Military’den C295’e Performans Dopingi

©M

SI Dergisi

©A

irbus Military

20


SAVUNMA KISA

Üretim ile birlikte test programı da devam eden JSF Projesi’nde, uçağın hava kuvvetleri sürümü

F-35A, yüksek hücum açısı testlerini başarıyla tamamladı.Lockheed Martin, konu ile ilgili olarak 16 Mayıs’ta yaptığıaçıklamada, hem pozitif hem de negatif azami sınırlar dâhilinde yapılan testlerin, uçağın bilinçli olarak kontroldençıkartıldığı birçok senaryoyu içerdiğini bildirdi. Testler, kanatlarda hiçbir mühimmat taşıma istasyonunun bulunmadığı konfigürasyonun yanı sıra havadan havaya

füzelerin taşındığı konfigürasyonda ve dâhili mühimmat taşıma istasyonlarının kapaklarının açık olduğu durumlarda da tekrarlandı. Testler sırasında, uçağın kuyruğuna monte edilen ve gerektiğinde viril durumundançıkmak için kullanılan paraşüte de hiç ihtiyaç duyulmadı. F-35’in dikine kalkış ve iniş yapabilen B sürümü ise 10 Mayıs’ta ilk dikey kalkışını gerçekleştirdi. LockheedMartin’in yaptığı açıklamada, muharebeye yönelik bir özellik olmayan dikey kalkışın, uçağın, kalkış için yeterlipistin olmadığı durumlarda, üssünü değiştirmek için kullanacağı bir yetenek olduğu ve F-35B’nin, kısa mesafeleri alabilecek kadar yakıtla bu tür kalkışları gerçekleştirebildiği belirtildi. F-35B ile ilgili bu haber, bir yanlış anlaşılmayı da beraberinde getirdi. ABD’nin yürüttüğü ihalede, tasarım olarak seçilmeden önce “X-35” olarak anılan uçak, ihale kapsamındaki denemelerde, dikey kalkış da gerçekleştirmişti. Mayıs ayındaki gelişme ise seri üretime esas uçak olan F-35B’ninilk defa dikey kalkış gerçekleştirmesini konu alıyor.

F-35A’nın Yüksek Hücum Açısı Testleri Tamamlandı

©Lockheed M

artin

©Lockheed M

artin

Northrop Grumman tarafından ABD Deniz

Kuvvetleri için geliştirilenX-47B insansız hava aracı(İHA), bir uçak gemisindenkatapult (mancınık) yardımı ile kalkış yapan ilk İHA oldu. Geçtiğimiz yılın Kasım ayından berikara konuşlu bir katapulttakalkış denemeleri gerçekleştiren X-47B, 14 Mayıs’ta, Virginia açıklarındakiUSS George H.W. Bush (CVN-77) uçak gemisinden havalandı ve 65 dakikalık bir uçuş sonrasında PatuxentRiver’da bulunan hava üssüne iniş yaptı. X-47B, uçak gemisine, başka bir gemi üzerinde, deniz yolu ileulaştırıldı. X-47B, her ne kadar kara konuşlu test düzeneğinde uçak gemilerinde bulunan kanca ve halat

sistemi ile iniş denemeleri gerçekleştirmiş olsa da

yetkililer, teknik açıdan daha zorlu bir iş olan uçak gemisine iniş öncesinde, sistem ile daha fazla test yapmak istiyor. Bununla beraber, X-47B, 17 Mayıs’ta,aynı uçak gemisinde, piste tekerlek değdirip tekrar kalkış yapmayı içeren denemeler de gerçekleştirdi. X-47B, böylece, bir uçak gemisine inişin, kanca ile durdurma halatını yakalama dışında tüm prosedürleriyerine getirebileceğini göstermiş oldu.

X-47B Tarihe Geçti

©N

orthrop Grum

man C

orp

Etkinliğe; Düzce ValisiAdnan Yılmaz, DüzceMilletvekili ve TBMM

Savunma Komisyonu ÜyesiFevai Arslan, Savunma Sana-yii Müsteşarı Murad Bayar,Düzce Üniversitesi RektörüProf. Dr. Funda Sivrikaya Şe-rifoğlu, Düzce Sanayii ve Tica-ret Odası Başkanı MetinBüyük ve Savunma ve Hava-cılık Sanayii İhracatçıları Bir-liği (SSI) Başkanı, SarsılmazCEO’su Latif Aral Aliş baştaolmak üzere, savunma sana-yisi ve Düzce sanayisinin öndegelen isimleri katıldı. Açılışkonuşmalarının ardından,Düzce Sanayii ve TicaretOdası ve SSM sunumları ger-çekleştirildi. Etkinliğin öğle-den sonraki kısmında iseönce Savunma Sanayii Paneliyapıldı; ardından da Sarsıl-maz fabrikası gezildi.

Düzce HazırEtkinliğin açılış oturumundasöz alan SSI Başkanı ve Sar-sılmaz CEO’su Latif Aral Aliş,Avrupa’nın en büyük entegrehafif silah fabrikasını Düzce’dekurduklarını; büyümelerini,hem yatay hem de dikey ola-rak planladıklarını ve hedefle-rinin, dünyanın en büyükfabrikasını kurmak olduğunuifade etti. Aliş, KOBİ’lerin dahaçok devreye girmesi ile anafirmalar için verimliliğin arta-cağına ve maliyetin düşece-ğine; tüm bu gelişmelerin ise

firmaların, uluslararası alan-daki rekabet gücünü arttıra-cağına dikkat çekti. KOBİ’lerinihracat alanında da aktif ola-bilmeleri için, SSI’nın da bilgi-lendirme, destek ve rehberlikgörevleri bulunduğunu belir-ten Aliş, Düzce özelinde ençok güvendikleri noktanın,Düzce sanayisinin kendineolan güveni ve girişimci ruhuolduğunu vurguladı.Oturumda, Düzce Üniversi-tesi Rektörü Prof. Dr. FundaSivrikaya Şerifoğlu da DüzceÜniversitesini tanıtan birsunum yaptı. Türkiye’de,170’in üzerinde üniversite ol-duğunu hatırlatan Prof. Dr.Sivrikaya Şerifoğlu, kendile-rini farklı bir şekilde konum-landırdıklarını söyledi ve

çeşitli uygulamaları hakkındabilgi verdi. Prof. Dr. SivrikayaŞerifoğlu, ilçe kampüslerioluşturduklarını; öğretimmüfredatını sanayicilerle bir-likte gözden geçirdiklerini;sanayicilerin üniversitele-rinde ders verdiğini; bazıları-nın yüksek lisans ve doktorayaptığını; kendilerinin de sık-lıkla sanayicileri ziyaret ettik-lerini anlattı. DüzceÜniversitesi, yeni kurulanüniversiteler arasında, tekno-parkını açabilen ilk ve teküniversite olarak da dikkatçekiyor. Prof. Dr. SivrikayaŞerifoğlu, teknoparkın tama-men dolduğunu; üniversite-nin, 6 yıl önce sıfır olan patentsayısının da 9’a yükseldiğini,ilettiği bilgilere ekledi.

Olgun SanayiSavunma Sanayii MüsteşarıMurad Bayar, açılış oturu-munda yaptığı konuşmada,savunma sanayisi ile Düzcelisanayicilerin iş birliği imkân-ları hakkında görüşlerini dilegetirdi. Bayar, beklentilerinin,Düzce sanayisinden savunmaprojelerinde yararlanmak ol-duğunu, bu kapsamda, sek-törün en önemli oyuncularıile birlikte, tanışmaya ve işbirliği fırsatlarını aramayageldiklerini belirtti. Öğren-mek istediği birçok şeyi Prof.Dr. Sivrikaya Şerifoğlu’nunsunumundan öğrendiğiniifade eden Bayar, üniversite-nin sanayi ile bu derece iş birliği içinde olmasının, sana-yinin belli bir nitelikte çalış-

22


ÖZEL HABER

Düzce, Savunma Sanayisiile Yakın Temasta

Ankara, İstanbul, İzmir ve Eskişehir gibi belli başlı birkaç ildetoplanan savunma sanayisi firma tabanının Türkiye genelineyayılması, başta Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) olmaküzere, sektörün önde gelen kurum ve kuruluşlarının amaçlarıarasında yer alıyor. Bu kapsamda atılan adımlardan birisi de27 Mayıs’ta düzenlenen, Düzce Savunma Sanayii İşbirliğiGünü oldu. Etkinlik kapsamında Düzce’ye gelen SSM heyeti ileAlp Havacılık, ASELSAN, FNSS, HAVELSAN, Otokar, ROKETSAN ve TUSAŞ yöneticileri, Düzceli sanayicilere, faaliyetleri hakkında bilgiler ilettiler. Etkinlik kapsamında,Düzce’de bulunan Sarsılmaz fabrikası da ziyaret edildi.Ümit BAYRAKTAR / [email protected]. Burak CODUR / [email protected]

SSI Başkanı ve Sarsılmaz CEO’suLatif Aral Aliş

Düzce Üniversitesi Rektörü Prof. Dr.Funda Sivrikaya Şerifoğlu

Düzce Valisi Adnan YılmazSavunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar

Tüm

fot

oğra

flar

:©

MSI

Der

gisi

malar yaptığının işareti oldu-ğunu; bunun da Düzce sana-yisinin, aradıkları nitelikleresahip olduğunu gösterdiğinisöyledi. Bayar, savunma sa-nayisi projelerinde, yan sana-yinin ve KOBİ’lerin katılımınıarttırmanın SSM’nin amaçlarıarasında olduğunu hatırlata-rak; Türkiye’de önemli bir sa-nayi atılımı yaşandığını;geçmişte savunma sanayisialanında bir şey yapmanın tekyolu kamunun yatırım yap-

ması iken günümüzde, sana-yicilerin kendi yatırımlarınıyapmaya başladıklarını anlattı.Başka sektörlere yapılan yatı-rımları savunma sanayisindekullanmalarının bir kazan-kazan ilişkisi yarattığını, bukapsamda Düzce’nin potansi-yelini bildiklerini ve Düzce sanayisinin birikimini, sa-vunma sanayisinin ana yükle-nicilerinin projeleri ile nasıleşleştireceklerini araştır-maya geldiklerini kaydeden

Bayar, konuşmasının son bölümünde ise savunma sa-nayisinin kendine özel stan-dartlarına vurgu yaparak,KOBİ’lerin bunlara uyumluhâle gelmesi konusunda hepbirlikte çalışmaları gerekece-ğini belirtti.Açılış oturumunun son ko-nuşmasını yapan Düzce ValisiAdnan Yılmaz, dinlediklerin-den, SSM ile vizyonlarının vemisyonlarının aynı olduğunuanladığını, büyük bir aile ola-

rak birlikte başaracaklarınıve önlerinde model olarakSarsılmaz’ın bulunduğunusöyledi.

Düzce ve SSM Kendilerini AnlattıAçılış oturumunun ardından,Düzce sanayisini tanıtmaküzere söz alan Düzce Ticaretve Sanayi Odası BaşkanıMetin Büyük, amaçlarının,Düzce’yi orta ölçekli bir sa-nayi kenti yapmak olduğunu;

Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Metin Büyük

SSM Sanayileşme Daire Başkanı

Bilal Aktaş

TBMM Savunma Komisyonu ÜyesiFevai Arslan

SSM Sistem Projeleri ve LojistikMüsteşar Yardımcısı Dr. Faruk Özlü

ağır ve yoğun sanayi yapılan-masının çevresel tahribatayol açmasını istemediklerinive kapılarının katma değeriyüksek sanayilere açık oldu-

ğunu ifade etti. Bu kapsamda,tarım ve hayvancılığa büyükönem verdiklerini de sözle-rine ekledi. SSM Sanayi-leşme Daire Başkanı Bilal

Aktaş ise konuşmasında, sa-vunma sanayisinde iş yap-mak isteyen firmalardanbeklentilerini özetledi. Fir-maların; kalite belgelerini ve

süreçlerini tamamlamış,uluslararası askeri ve ticarinormlara uygun faaliyet gös-teren, nitelikli personel istih-damı sağlayan, tesis

24


ÖZEL HABER

Sarsılmaz Emin AdımlarlaYükseliyorDüzce Savunma Sanayii İşbirliği Günü etkinliğinin sonunda, Sarsılmaz’ın Düzce 1. Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan fabrikası,Düzce Valisi Adnan Yılmaz, Düzce Milletvekili ve TBMM SavunmaKomisyonu Üyesi Fevai Arslan ve Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar başta olmak üzere, etkinlik katılımcıları tarafından ziyaret edildi. Fabrikada, ilk önce Sarsılmaz’ı tanıtan bir sunum yapıldı;ardından fabrikanın çeşitli bölümleri gezildi.Sunumda, Sarsılmaz’ın tarihçesi, çalışmaları ve fabrikası ile ilgili bilgiler aktarıldı. Savunma sanayisi sektöründe bir anonim şirketolarak faaliyet gösteren Sarsılmaz’ın kökleri, 1880’li yıllara dayanıyor. 1960’ta, Sarsılmaz Aliş’in başa geçmesi ile devam edengelişim, 1977’de Düzce’deki fabrikanın kurulması, 1982’de Sarsılmaz Kollektif Şirketi’nin, 1984’te ise anonim şirketinin kurulması ile devam ediyor. 1996’da, İtalyan Bernardelli firmasınısatın alan Sarsılmaz’da yeni dönem, 2000 yılında, Latif Aral Aliş’in şirketin başına geçmesi ile başlıyor. 2011’de mevcut fabrikaya taşınan Sarsılmaz, 2012’de, ABD’de ürünlerini pazarlamak için SAR ARMS markasını yaratıyor. Sarsılmaz’ın hâlihazırda iki tip ana ürünü bulunuyor: Spor tüfekleri ile yarı otomatik ve toplu tabancalar. Yılda 120.000 adet spor tüfeği, 130.000 adet de tabanca üretim kapasitesine sahip olan Sarsılmaz, bu ürünlerine, 2102 yılında aldığı izinle, 2 tip ve 4 model olarak ürettiği makineli tabanca ve piyade tüfeklerini de ekledi. Çok daha geniş olan tabanca ürün ailesinde ise 19 tip ve 54 model bulunuyor. Sarsılmaz, Türkiye pazarında, spor tüfeklerinde yüzde 65, tabancada da yüzde 80 paya sahip.Ürünlerini dünyada 72 ülkeye ihraç eden Sarsılmaz’ın referanslarıarasında, ürünlerini; zati tabanca olarak kullanan Milli SavunmaBakanlığı ile kadro silahı olarak kullanan Kara Kuvvetleri Komutanlığı,Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) yer alıyor. Sarsılmaz, bugüne kadar, EGM’ye 111.265 adet; Türk Silahlı Kuvvetlerine ise toplam 66.252 adet tabanca teslim etti. İhracat cephesinde ise Gana, Bahreyn, Bangladeş, Pakistan, Kolombiya, Makedonya ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin silahlı kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri,Sarsılmaz’ı seçti.

Modern FabrikaSarsılmaz’ın 50.000 metrekare alanda kurulu mevcut fabrikası, 38.000 m2 kapalı alana sahip. Firma, bu yeni fabrikada, eskisine göreüretim kapasitesini yüzde 50 arttırdı; makine parkını ise yüzde 20oranında yeniledi. Modern cihazları ve çalışma alanlarını barındıranfabrikada, bazı istasyonlarda robot kullanımı da başladı. Sarsılmazyetkilileri, robot kullanımının; kaliteyi yükselttiğini, insan hatasını ortadan kaldırdığını ve üretim sürecini hızlandırdığını belirtiyor.2007 yılında, Ar-Ge birimini yeniden yapılandıran Sarsılmaz, Ar-Ge projelerinin analiz ve tasarım çalışmalarını İstanbul’da, uygulamalarınıise Düzce’de ele alıyor. Ar-Ge çalışmaları kapsamında:• Kavram geliştirme,• Teknolojik, teknik ve ekonomik yapılabilirlik etüdü,• Geliştirilen kavramdan tasarıma geçiş sürecinde yer alan laboratuvar ve benzeri çalışmalar,• Tasarım, tasarım uygulama ve tasarım doğrulama çalışmaları,• Prototip üretimi,• Pilot tesisin kurulması,• Deneme üretimi ve tip testlerinin yapılması ve • Saha testlerinde karşılaşılan tasarım kaynaklı sorunların çözümüfaaliyetleri gerçekleştiriliyor.

TUSAŞ Genel Müdürü Muharrem Dörtkaşlı

ASELSAN Genel Müdürü Cengiz Ergeneman

ROKETSAN Genel MüdürüSelçuk Yaşar

HAVELSAN Genel Müdür Yardımcısı Gökhan Köseoğlu

güvenlik belgesi olan, üretimizin belgesine sahip, kurum-sallaşmış ve uzun vadeliplanlarını ortaya koymuş ol-malarını beklediklerini belir-

ten Aktaş, firmaların, sadecesavunma sanayisine değilsivil sektöre de iş yapmasınıtercih ettiklerini sözlerineekledi.

Ana Yükleniciler Beklentilerini AktardıEtkinliğin öğleden sonrakioturumunda, SSM SistemProjeleri ve Lojistik Müsteşar

Yardımcısı Dr. Faruk Özlübaşkanlığında düzenlenenpanelde, sırası ile TUSAŞGenel Müdürü MuharremDörtkaşlı, ASELSAN GenelMüdürü Cengiz Ergeneman,ROKETSAN Genel MüdürüSelçuk Yaşar, HAVELSANGenel Müdür Yardımcısı Gök-han Köseoğlu, FNSS GenelMüdürü K. Nail Kurt, Alp Hava-cılık Yönetim Kurulu BaşkanıTuncer Alpata ve Otokar GenelMüdür Yardımcısı Ali Rıza Alp-tekin söz alarak, kuruluşlarınıtanıttı ve alt yüklenicilerle ça-lışma politikaları ve uygulama-ları ile ilgili bilgiler aktardı.

25


Bilgisayar destekli analiz, tasarım ve üretim çalışmalarına yönelik gerekli tümyazılımlara sahip olan ve bunları aktifolarak kullanan Sarsılmaz, böylece, eski yöntemlere göre 4 ila 5 kat kısa birsürede üretime geçebiliyor. Bu kapsamda;simülasyon, mekanik gerilme analizleri,çarpışma ve düşme analizleri, termal gerilme ve ısı transferi analizleri, çatlamave kırılma analizleri, modal analizler,titreşim analizi, akışkanlar mekaniği (patlama) analizleri ve optimizasyon çalışmaları, bilgisayar ortamındayürütülüyor. Firma, kurumsal kaynakplanlaması için SAP, ürün geliştirme içinise PTC Creo Windchill yazılımını kullanılıyor.Entegre bir tesis olan Sarsılmaz’ın fabrikasında, tüm üretim süreçleriile montaj ve test faaliyetleri gerçekleştirilebiliyor. Fabrika; talaşlıüretim, namlu üretimi, ısıl işlem, yüzey işlemleri, kaplama, plastikişlemleri, ahşap işlemleri, montaj, deneme ve test muayene çalışmaları için ihtiyaç duyulan tüm altyapıları barındırıyor.Sarsılmaz yetkililerinin verdiği bilgilere göre, Türkiye’nin, askerinamlu üretebilecek namlu dövme tezgâhı bulunan tek özel sektör firması olan Sarsılmaz’ın kullandığı tezgâh, soğuk dövme ile namlu

üretimi süreçlerinde; 500 ton vuruş basıncına, dakikada 1000 vuruşsayısına ve günde 1000 adet üretim kapasitesine ulaşabiliyor. Tüm bu üretim yetenekleri, Sarsılmaz’a, müşterilerinin isteklerineuygun silahlar üretme esnekliği tanıyor.Sarsılmaz fabrikası kapsamında, bir balistik test merkezi de bulunuyor. Burada, her türlü silah ve mühimmatın ölçümleri ve NATO EPVAT testleri yapılabiliyor. Bu testlerin arasında; ilk hız ölçümü, hedef hız ölçümü, atım sürati ölçümü, namlu çıkışbasıncı ölçümü, mermi enerji ölçümü, elektronik atış dağılım ölçümü, elektronik basınç ölçümü ve “action time” ölçümü yer alıyor.Bitmek üzere olan 100 m’lik poligonun da yakın zamanda devreye alınması öngörülüyor.

Büyük HedeflerFabrika turu sırasında, gelecekle ilgili hedeflerinden de bahsedenSarsılmaz CEO’su Latif Aral Aliş, firmalarında toplamda 650 kişiçalıştığını ve hafif silahlar alanında, üretim kapasitesi ve teknolojiolarak dünyanın ilk 5 şirketi arasında olduklarını; marka değerlerinidaha da arttırdıkları zaman, ilk 3’ün içine gireceklerini belirtti.Dünyada Sarsılmaz’ın çok iyi tanındığını vurgulayan Aliş, marka çalışması kapsamında, ABD pazarında SAR ARMS markası ile varlıkgösterdiklerini; hedef pazarları olan ABD’de, ürün sergi alanı, depo ve imalat yatırımı yapacaklarını; bu pazardaki amaçları arasında, federal polisin silah tedarikçisi olmanın da yer aldığını ifade etti.

Otokar Genel Müdür YardımcısıAli Rıza Alptekin

Alp Havacılık Yönetim KuruluBaşkanı Tuncer Alpata

FNSS Genel Müdürü K. Nail Kurt

28


Milli Savunma Bakanlığı (MSB)’nın himaye ve deste-ğinde, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı(TSKGV)’nın sorumluluğunda, TÜYAP Tüm Fuarcılık

Yapım A.Ş.’nin organizasyonunda düzenlenen IDEF’13, 7-10 Mayıs tarihleri arasında, İstanbul’da gerçekleştirildi.Fuara, 52 ülkeden, toplam 794 firma katıldı. Bunların 255’i yerli,539’u yabancı firmalardı. 25 ülkenin milli katılım düzenlediğifuarı, 81 ülkeden ve 2 uluslararası kuruluştan, toplam üye sa-yısı 529 olan 105 adet heyet ziyaret etti. Ayrıca, fuar kapsa-mında; 22 bakan, 4 bakan yardımcısı, 5 genelkurmay başkanyardımcısı, 6 kuvvet komutanı ve 8 müsteşar ağırlandı;1700’den fazla ikili görüşme gerçekleştirildi. Böylece, IDEF’13,2011 yılındaki fuara göre, katılımcı firma sayısında yüzde 25 vemilli katılımda yüzde 30 oranında artış gösterdi.

Talep Edilen İyileştirmeler YapılıyorFuarın ilk günü düzenlenenaçılış törenine; Türkiye BüyükMillet Meclisi (TBMM) BaşkanıCemil Çiçek, Milli Savunma Ba-kanı Dr. İsmet Yılmaz ile fuarınprotokol davetlileri baştaolmak üzere, çok sayıda davetlikatıldı. Törende ilk konuşmayı,TSKGV Genel Müdürü HayrettinUzun yaptı. Uzun, fuarda, ihti-yaç ve tedarik makamları ileyerli ve yabancı savunma sana-yicileri için uygun iş birliği or-

tamları yaratmayı hedeflediklerini, bu hedef doğrultusundayaptıkları çalışmalar sonucunda, IDEF’in bölgenin en büyükfuarı haline geldiğini ve dünyada da ilk 5 fuardan birisi oldu-ğunu ifade etti. Katılımcı ülke ve firma sayısı ile sergilenen yeniteknoloji ürünlerin sayısının her fuarda arttığına dikkat çekenUzun, IDEF’in, Türkiye için olduğu kadar diğer katılımcı ülkelerile savunma sanayisi şirketleri için de önemli bir tanıtım mer-kezi ve pazar konumunda olduğunu belirtti. Uzun, tüm bu söy-lemlerinin kanıtı olarak, 2011 yılında düzenlenen bir öncekifuar ile bu yılki fuarı karşılaştıran şu rakamları iletti: 70 olanülke sayısı 82’ye; 437 olan savunma tedarikinden sorumlu üstdüzey yabancı delegasyon sayısı 506’ya; 633 olan katılımcıfirma sayısı 781’e ve 23.500 m2 olan sergi alanı 28.500 m’yeyükseldi.Uzun, her fuarda katılımcılarla yaptıkları anketler ve görüşme-lerle elde ettikleri bilgi ve tecrübeler ışığında, bir sonraki fuarın

IDEF 2013 ÖZEL

İlk olarak 1993 yılında düzenlenen ve bu yıl 11’incisi gerçekleştirilen IDEF, Türk Savunma Sanayisi’nin

en büyük gövde gösterisi olma özelliğini devam ettiriyor. Fuar,

bu yıl da yeni ürünlerin ilk kez sergilendiği; geliştirilmekte olan ürünlerin modelleri ile yer aldığı;

envantere giren ürünlerin ise işlevselörnekleri ile ziyaretçilerin karşısına

çıktığı bir etkinlik oldu. Böylece TürkSavunma Sanayisi, geldiği noktayı,

bir kez daha gözler önüne serdi.Ümit BAYRAKTAR / [email protected]

Savaş BİÇER / [email protected]. Burak CODUR / [email protected]

Can EREL / [email protected]

Türk Savunma

Sanayisi’nin En Büyük

Gövde Gösterisi

29


daha başarılı geçmesi ve katılım-cıların memnuniyetini arttırmakiçin gerekli düzenleme ve tedbir-leri aldıklarını, bu kapsamda, buyılki fuarda; Genelkurmay Baş-kanlığı, Kuvvet Komutanlıkları,Jandarma Genel Komutanlığı,Sahil Güvenlik Komutanlığı veEmniyet Genel Müdürlüğü ile ka-tılımcıların buluşması için gö-rüşme ofisleri hazırlandığınıanlattı. Uzun, katılan firmalara;seminer, konferans ve toplantılariçin yeterli sayıda salon sağlan-masını ve deniz platformlarının Büyükçekmece Koyu’nda sergi-lenmesini de fuarın yenilikleri arasında saydı. Uzun’un değindiğison yenilik ise katılımı teşvik amacıyla düzenlenen; en büyükstandı kuran firma, en fazla sayıda firma ile katılan ülke ve özelbir jürinin belirlediği en iyi stant tasarımı ödülleri oldu. Uzun,sözlerini, herkesi, 5-8 Mayıs 2015 tarihlerinde düzenlenecekIDEF’15 fuarına davet ederek tamamladı.

Yabancı GirişimcilerinVarlığı ÖnemliTörende ikinci konuşmayı, MilliSavunma Bakanı Dr. İsmet Yıl-maz yaptı. Bu yıl fuarın denizboyutunun daha da geliştiğine,katılımcı firma sayısının vesergi alanının arttığına dikkatçeken Dr. Yılmaz, fuarın, sa-vunma alanında teknolojik ge-lişmelerin takibi ve tedarikprogramlarında uluslararası işbirliklerinin geliştirilmesi içinbir platform olduğunu belirtti.Dr. Yılmaz, sektör ile ilgili değerlendirmeleri kapsamında;özgün ürünlere önem verdiklerini, savunma sanayisini ulus-lararası alanda rekabet edecek şekilde yapılandırdıklarını, Türközel kuruluşlarının yanı sıra savunma sanayisine yatırım yap-mak isteyen yabancı girişimcilerin varlığının da Türkiye’de bu-lunmayan teknolojilerin kazandırılması açısından çok önemliolduğunu ve bu alanda yatırım yapacak firmalara desteklerinindevam edeceğini söyledi. Amaçlarının savunma sanayisi ala-nında maliyet etkin projeler gerçekleştirerek iş birliğini en üstseviyeye çıkarmak olduğunu ifade eden Dr. Yılmaz, etkin kul-lanım ile arta kalan kaynakların, toplumun refahına ve geliş-

mesine katkıda bulunacağını, busayede uluslararası barışın ko-runmasına da büyük katkı sağ-lanacağını sözlerine ekledi.

Temenni Edilen ŞeyinTemin Edilmesi GerekiyorAçılış töreninde son konuşmayıTBMM Başkanı Cemil Çiçekyaptı. Türkiye’nin barış için çabagösterdiğini ve dünyanın bir ye-rinde barışın tesisi için Türki-ye’nin bir katkısı olabilecekse,bu katkıyı verdiğini vurgulayan

Çiçek, temenni edilerek barışın gelmeyeceğini; temenni edi-len şeyin temin edilmesi gerektiğini; bunun da birinci yolu-nun güçlü bir savunma sanayisinden geçtiğini ifade etti.Tarihsel bilgiler ileten Çiçek, 600 yıldan uzun süren Osmanlıdöneminde, bu coğrafyada, 200’den fazla savaş gerçekleş-tiğini; en uzun süreli barış döneminin ise Cumhuriyet dö-nemi olduğunu söyledi. Geçmişte, Türkiye’nin haklı olduğubir konuda ambargoya maruz kaldığını hatırlatan Çiçek,böyle bir durumun bir daha yaşanmaması için de savunmasanayisinin önemli olduğunu belirtti. Çiçek, savunma tekno-lojilerinin, Türkiye’nin 2023 hedefine katkılarına değinereksözlerini tamamladı.

SSM-SSI İş BirliğiSavunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Savunma ve Hava-cılık Sanayi İhracatçıları Birliği (SSI), fuarda “SSM ve SSI Bu-siness Lounge” adı altında ortak bir hizmet alanı kullanarak,iki kurum arasındaki iş birliğini gözler önüne serdi. Bualanda, SSM ve SSI’nın yanı sıra MSB de çeşitli temaslargerçekleştirdi.Fuarda üst düzey imzalar da atıldı. 8 Mayıs’ta, Milli SavunmaBakanı Dr. İsmet Yılmaz ve Savunma Sanayii MüsteşarıMurad Bayar'ın katılımlarıyla, Türkiye ile Azerbaycan ara-sında Savunma Sanayii İşbirliği Anlaşması imzalandı. 9 Ma-yıs’ta ise fuar nedeni ile Türkiye’de bulunan Mısır ArapCumhuriyeti Savunma ve Üretim Bakanı Abdul Fattah KhalilAl-Sisi’nin, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ka-bulü sırasında, özellikle sınır ve sahil güvenliği alanlarındaTürkiye-Mısır ortak savunma üretim ve tedariki projeleriningerçekleştirilmesi için 250 milyon dolar tutarında TürkEximbank kredisi verilmesi yönünde destek sağlamasındamutabık kalındı.

Ödüller ASELSAN, ABD ve Tawazun’aYeni ürünlerin tanıtıldığı ve çok sayıda imzanın atıldığı fuarda,en büyük stant alanı ödülü ASELSAN’a, en fazla sayıda firmaile katılan ülke ödülü ABD’ye, en başarılı stant tasarımı ödülüise Birleşik Arap Emirlikleri’nin Tawazun firmasına verildi.Fuar için özel bir sayı çıkartan MSI Dergisi, fuarı 7 kişilik birekiple izledi. MSI Dergisi IDEF Özel Sayısı, Türk Savunma Sa-nayisi’nde faaliyet gösteren firmaların geniş bir yelpazesine yervermesi ile katılımcıların ilgisini çekti. Fuardaki tüm gelişme-leri okuyuculara aktarabilmek için tüm imza ve ödül törenle-rine katılarak hazırladığımız ve iki bölüm halindeyayınlayacağımız IDEF gelişmeleri ve izlenimlerine ilişkin de-ğerlendirmelerimizin ilk bölümünü, takip eden sayfalarda oku-yucularımızın ilgisine sunuyoruz.

Aksi belirtilm

edikçe tüm fotoğraflar:©

MSI D

ergisi

30


ALTAY İlk Defa Ön Plana ÇıktıÖnceki yıllarda icra edilen IDEF fuarlarına yabancı çözüm or-taklarıyla birlikte katılan ALTAY, bu yıl, kendi standı ile sergialanında yer aldı. ALTAY’ın standında, Müşterek Taarruz Füzesi(Joint Strike Missile / JSM)’nin bire bir boyutta bir modeli ileSistem Durum İzleme (System Status Overview) bileşeni ALTAYYazılım tarafından tasarlanarak geliştirilmiş olan ve ilk ihracatı2010 yılında gerçekleştirilen MSI 90U Denizaltı Savaş YönetimSistemi’nin işlevsel Sonar Konsolu sergilendi. Kongsberg ta-rafından, 2030’lu yılların tehdit ortamı esas alınarak geliştirilenJSM’nin, Türkiye’nin de proje ortakları arasında yer aldığı F-35’te de kullanılması öngörülüyor. Uçağın 6 farklı dâhili veharici mühimmat taşıma istasyonuna takılabilecek olan füze;hareketli su üstü ve kıyı hedefleri, hava savunma sistemleri vekritik kara hedeflerine karşı kullanılacak. ALTAY’ın geniş ürünyelpazesinden diğer ürünler de stantta tanıtıldı. Bunlardan MilliSavunma Bakanlığı Bilgi Sistemi (MBS), Üs / Liman Sualtı Gö-zetleme Sistemi (YUNUS Projesi) ve Kablo Güdümlü TorpidoReferans Sistemi yazılımları, ziyaretçiler tarafından en çok ilgigören ürünler arasında yer aldı. Bunların yanı sıra denizaltımodernizasyonuna yönelik yapılan tanıtımlar da ziyaretçiler ta-rafından dikkatle izlendi. ALTAY, fuarda, Makedonya SavunmaBakanlığı Delegasyonu’nu, Norveç Silahlanma Direktörü’nü veNorveç Delegasyonu’nu, Brezilya Savunma Bakanlığı Delegas-yonu’nu ve Bosna Hersek Savunma Bakanlığı Delegasyonu’nuağırladı. Fuarda, ALTAY’ın yürüyen projeleri hakkında da bilgialdık. MBS Projesi’nin ikinci aşaması olarak görülen çalışmadateslim aşamasına gelen ALTAY, gelecek dönemde, iki çalışmaüzerinde durmayı planlıyor. Bunlardan birincisi, özellikle dev-riye görevi yürüten deniz platformları üzerinde kullanılabilecekve etkin bir haberleşme altyapısı oluşturabilecek bir Ar-Ge pro-jesi. İkincisi ise ilave yeteneklere sahip donanımların üzerinegeliştireceği kontrol ve yönetim yazılımlarına sahip bir su altıgözetleme sistemi. ALTAY yetkilileri, fuar ile ilgili genel değer-lendirmeleri kapsamında; bundan sonra icra edilecek fuar vediğer faaliyetlerde, ana yüklenici pozisyonundaki şirketlerinyanı sıra değişik konularda ürün hazırlayan ve projelerde farklıseviyede katkıda bulunan KOBİ’lere yönelik ilginin, başta Sa-vunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) olmak üzere, bütün teda-rikçi makamlarca arttırılmasının kendilerine cesaretvereceğini ve SSM’nin stratejik planında ifade ettiği sanayi ka-tılımını teşvik edeceğini değerlendirdiklerini belirttiler.

ASELSAN, Yoğun MesaisiniIDEF’e TaşıdıGeniş ürün yelpazesini, fuarın en büyük stant alanında sergi-leyen ASELSAN, yoğun mesaisini, fuar boyunca sürdürdü.ASELSAN, IDEF’te, kendisinin ana yüklenici pozisyonunda ol-duğu çalışmalarla ilgili 10 adet sözleşme ve mutabakat muh-tırasına imza attı. ASELSAN’ın altyüklenici konumunda olduğuimzalar da katıldığında, bu rakam 12’ye çıkıyor.İmzaların ilki, fuarın birinci günü olan 7 Mayıs’ta atıldı. ASELSAN, Endonezya'nın Pt. Len firması ile taktik telsizlerinteknoloji transferine dair sözleşme imzaladı. Tutarı 2,7 milyondolar, süresi 10 ay olan sözleşme kapsamında gerçekleşecekteknoloji transferi ile ASELSAN tasarımı yazılım tabanlı taktiktelsizlerin Endonezya Silahlı Kuvvetlerinin tüm birimlerindekullanılması öngörülüyor.Fuarın ikinci gününün etkinliklerinin ilki, HİSAR Alçak İrtifaHava Savunma Füze Sistemi (HİSAR-A) ve HİSAR Orta İrtifaHava Savunma Füze Sistemi (HİSAR-O) projeleri kapsamındaimzalanan iş birliği mutabakatı oldu. Törende, Savunma SanayiiMüsteşarlığı (SSM) ve projede yer alan firmalar, projelerin ba-şarıyla gerçekleştirilmesine yönelik iş birliği mutabakatı imza-ladılar. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)’nin ihtiyaçlarıdoğrultusunda, ASELSAN liderliğinde, yerli savunma firmala-rının kabiliyetlerinden yararlanılarak ve milli imkânlarla geliş-tirilmekte olan HİSAR-A ve HİSAR-O sistemlerinde;

IDEF 2013 ÖZEL

©A

LTA

Y

31


ROKETSAN füzeden, TÜBİTAK SAGE füze harp başlığı ile ısılpilden, Meteksan Savunma ile ASELSAN HBT Grup Başkanlığıveri bağından ve MilSOFT Link 16 yazılımından sorumlu olarakçalışmalarını sürdürüyor. Füzelerde kullanılacak arayıcı baş-lıklar da ASELSAN tarafından geliştiriliyor.Bu projelerin elektromanyetik uyumluluk analiz ve testleri defuar sırasında imzalanan bir sözleşmeye konu oldu. ASELSANile TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) arasında 9 Mayıs’ta imzalanan sözleşme gereğince, TÜBİTAK UME, pro-jenin ihtiyaçlarına uygun şekilde, tüm sistemlerin elektroman-yetik uyumluluk ve birlikte çalışabilirlik analiz ve testlerikonularında çalışacak. Bu çalışmalar; göndermeç ya da almaçözellikli alt sistemlerin birlikte çalışabilirliğinin ve sistemlerinharici RF etkiler altında çalışabilirliğinin sağlanması amacıylayapılacak olan yerleşim, analiz, test ve doğrulama faaliyetlerinide içerecek.

Deniz Platformlarının Radarları da ASELSAN’danDeniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.lığı) için inşa edilecekTF2000 hava savunma harbi fırkateyninin ana sensörü olacakÇok Amaçlı Faz Dizili Radar (ÇAFRAD) sistemine yönelik ÇAFRAD Faz-1 Projesi Sözleşmesi İmza Töreni de 8 Mayıs’tagerçekleştirildi. SSM ile ASELSAN arasında atılan imza ileÇAFRAD’ın ASELSAN tarafından TÜBİTAK ve diğer yurt içi

kurum ve kuruluşların katılımıyla gerçekleştirilmesi ve TF2000platformuna entegre edilmesi konusunda ilk adım atıldı. Aşa-malı olarak gerçekleştirilecek çalışmaların ilk safhasında, tek-noloji geliştirme prototipi geliştirilecek. Bu prototip, çokfonksiyonlu radar ile aydınlatma radarlarının birer yüzünü içe-recek, ayrıca proje zamanını kısaltmak amacıyla her bir yüz,gerekli doğrulamaları yapmaya yetecek kadar donanım içere-cek. Denemelerde ise TF2000 kapsamında kullanılması öngö-rülen güdümlü mermilerden bir tipinin güdümününgösterilmesi hedefleniyor. Nihai ÇAFRAD konfigürasyonu;erken ihbar amaçlı bir uzun menzilli radar, çok fonksiyonluradar adıyla bir arama takip radarı ve bir aydınlatma radarıolmak üzere, 3 temel radardan ve elektronik taramalı özellikte,dönmeyen IFF anteninden oluşacak. Söz konusu 3 radar tipi desabit, çok yüzlü anten yapısına sahip olacak.ASELSAN’ın 8 Mayıs’ta SSM ile imzaladığı bir diğer sözleşme,Aktif / Pasif Konvoy Koruma Sistemi (MİLKAR-5A5) TedarikiSözleşmesi oldu. 2010 yılında, Kara Kuvvetleri Komutanlığı(K.K.K.lığı)’na teslim edilen prototip MİLKAR-5A3 sistemi ilegerçekleştirilen birlik denemeleri ve çalışma frekans bandınıngenişletilmesine yönelik hazırlanan fizibilite raporu sonu-cunda; bu sistemin MİLKAR-5A5 konfigürasyona getirilmesi ve6 adet MİLKAR-5A5 sisteminin daha tedarik edilerek KİRPİaraçlarına entegre edilmesi kararı alındı. Bu karar uyarıncaimzalanan sözleşme kapsamında ASELSAN, geniş bantlı tunerve çok yüksek işlem / örnekleme hızına sahip almaç yapısı; çokyüksek hızda işaret üretme altyapısına sahip DDS tabanlı aktif /pasif (reaktif) teknik üreteç birimi; tespit ve karıştırma algorit-maları ve süreci hızlandıracak, protokol kaynaklı gecikmeleriengelleyecek özel kontrol yazılımı konularında çalışacak.ASELSAN’ın 8 Mayıs gündemindeki diğer 2 sözleşme ise TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler AraştırmaMerkezi (BİLGEM) ile imzalanan iş birliği anlaşmalarıydı. “4 Di-limli Lazer Dedektör ve Okuma Devresi Geliştirilmesi” ve “Yük-sek Güçlü Lazer Sistemi Geliştirmesi” başlıklı anlaşmalarlaASELSAN ile TÜBİTAK BİLGEM, bu konularda iş birliği niyetle-rini ortaya koydular.

32


İş Birlikleri Üniversitelerle GenişliyorASELSAN’ın, fuarın 3. günü olan 9 Mayıs gündemi ise üniver-sitelerle iş birliklerine yoğunlaştı. İlk imza, radar ve elektronikharp projeleri için tümleşik devre çiplerinin tasarım altyapısınıngeliştirilmesi çalışmaları kapsamında; SiC Tabanlı GaN Anah-tar Tümleşik Devre Geliştirilmesi Projesi için SSM, ASELSANve Bilkent Üniversitesi arasında atıldı. Mükemmeliyet Ağları(MÜKNET) çerçevesinde el alınan projede, ASELSAN ve

BİLKENT Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (NANOTAM) tarafından, 8-12 GHz bant aralığında çalışacakSiC tabanlı GaN anahtar tümleşik devre elemanları proto-tiplerinin tasarımı, üretimi ve karakterizasyonu gerçekleş-tirilecek. Projede ortaya çıkacak ürün ve süreçlerle yüksekgüç ve yüksek hızda çalışan GaN anahtarların tümüyleyerli imkân ve kabiliyetler kullanılarak gerçekleştirilmesiöngörülüyor. Yine Bilkent Üniversitesi NANOTAM ile im-zalanan bir diğer proje olan SiC Alttaş üzerine GaN tabanlıGüç Transistör Geliştirilmesi Projesi’nde ise 1-2 GHz, 2-6 GHz, 8-12 GHz ve 6-18 GHz frekans bant aralıklarındaçalışacak dört farklı GaN tabanlı güç transistör prototip-lerinin tasarımı, üretimi ve karakterizasyonu gerçekleşti-rilecek.

Ümit BAYRAKTAR: Öncelikle, ASELSANaçısından IDEF fuarına yönelik bir değerlendirme yapabilir misiniz?Necmettin BAYKUL: ASELSAN, 38 yıllıkbir şirket ve ilk IDEF’ten beri fuara katı-lıyoruz. Bu yıl, fuarda, 2.200 m2lik biralanda, 70 ürünümüzü sergiliyoruz. Tabiiki ASELSAN’ın ürünleri 70’ten çok dahafazla. Bir değerlendirme yapıyoruz;gerek yurt içi ve yurt dışı alıcılar açısın-dan gerekse yeni çıkardığımız ürünleriteşhir etmek açısından ve sergileyeceği-miz ürünleri belirliyoruz. Bu ürünlerimizi5 bölümde sergiliyoruz. Bunlardan birin-cisi, kara kuvvetlerine ilişkin ürünler.İkincisi, deniz kuvvetlerine yönelik ürün-ler. Üçüncüsü, hava kuvvetlerine aitürünler. Dördüncüsü, hava savunma sis-temleri, ki bu konuya son 2 yıldır çokönem veriyoruz. Bir de sivil ağırlıklıürünlere önem vererek onları sergiledi-ğimiz sınır ve kamu güvenliği bölümüvar. Biraz önce söylediğim gibi, müşteri-lerimizi, hedef kitleyi dikkate alarak veTÜBİTAK ile üniversitelerle gelişmeleridikkate alarak sergiledik. Mesela üniver-

site boyutunda Galyum Nitrat tabanlıtransistör ve çip yapımını konuşuyoruz.Bir süredir Bilkent Üniversitesi ile çalışı-yorduk. O şimdi hayata geçiyor. Aslındayaptığımız çalışma, yalnızca Bilkent’i, An-kara’daki üniversiteleri kapsamıyor. Çokgeniş boyutta çalışıyoruz. Çünkü bu olayaçok geniş perspektiften ve uzun vadelibakıyoruz. Bu kapsamda, ülke genelinde21 üniversite ile çalışıyoruz. 162 taneproje var hatırladığım kadarıyla. Şu anakadar 112 milyon dolar kaynak aktarıldıbu konuya. Çok büyük Ar-Ge projeleri ya-pıyoruz. Zaten Türkiye’de yapılan tüm Ar-Ge’nin yüzde 4’ünü, tek başımıza bizyapıyoruz. Savunma sanayisinde yapılanAr-Ge’nin ise yüzde 39’unu biz gerçek-leştiriyoruz. Yalnız bizim ciromuzdan, kâ-rımızdan yaptığımız Ar-Ge miktarı,ciromuzun standart yüzde 7’si; ama şu an

itibariyle yüzde 19,7’sini bu işe ayırmışdurumdayız. Çok önem veriyoruz. Zatenbunları yapmadan özgün ürün çıkmıyor.

Ümit BAYRAKTAR: IDEF’te sergilenenlerarasında, özellikle üzerinde durmak istediğiniz bir ürün ya da ürünler var mı?Necmettin BAYKUL: Biliyorsunuz, 4 grupbaşkanlığımız var. Hangi birisinin birürününü söylesem diğeri alınır. Ancak birkaçına değinmek istiyorum. Örneğingüdüm kitleri… Biliyorsunuz hava kuv-vetlerinin kullandığı klasik mühimmatlarvar; onları güdümlü hâle getiriyoruz.

Ümit BAYRAKTAR: Akıllandırıyorsunuzyani?Necmettin BAYKUL: Evet, onları akıllan-dırıyoruz. Dolayısıyla atıldıktan sonra, is-tenen hedefe; koordinat verirseniz

IDEF 2013 ÖZEL

Ana GündemİhracatFuar sırasında, ASELSAN Yönetim Kurulu Başkanı Necmettin Baykul ile de kısabir söyleşi gerçekleştirdik.

ASELSAN, TÜBİTAK SAGE ile birlikte geliştirdiği güdüm kiti

çözümlerini sergiledi.

33


koordinata, lazer huzmesi gönderirsenizlazerin olduğu yere yönleniyorlar. Bununharicinde, mesela bunlara akıllı kanattaktık. Dolayısıyla menzilleri bir kaç katarttı. Pilot, tehlikeli bölgelere girmeden,çok uzak mesafelerden bırakmak sure-tiyle mühimmatını çok hassas olarak he-defe ulaştırabiliyor. Bunların önemliolduğunu düşünüyorum.Bir diğer husus, radar konusu çok önemlibizim için. Havan tespit radarı yaptık; 2saniye içerisinde havanın nereden ateş-lendiğini tespit ediyor. Onu hem orayaatış yapacak üniteye bildiriyor, hem dehavan mermisinin düşeceği yere alarmikazı gönderiyor. Onların tedbir almasınısağlıyor. Dolayısıyla 6 km uzaklıktaki birhavanı tespit ediyor, o havanı etkisiz hâlegetirecek silahı buluyor, yönlendiriyor.Bunun haricinde, hava savunma sistem-lerinden ve tanktan bahsedeyim. Leopard 2A4 tankının elektronik sistem-lerini, tamamen özgün hâle getirdik. Atışkontrol sistemi, muharebe sistemi, gecegörüş sistemi, stabilizasyon sistemi vediğerleri, hepsinin bize ait olan hususla-rını, elektronik hâle getirdik. Tüm bu mo-dernizasyonun fiyatı ise rekabet edebilirbir rakam olarak ortaya çıktı. Müşterininistediği zaman bunları verebiliyoruz. Ya-zılımından donanımına kadar, hepsi bizeait. Kalitesi de tabi ki çok iyi. Dolayısıylatercih edilebilir. Hava savunmaya gelir-sek, ifademin başında söylediğim gibi,hava savunmaya çok önem veriyoruz.Stantta gördüğünüz zırhlı araç üzerin-

deki uçaksavar sisteminde, 35 mm’likhava savunma topları var. 2 tanesi biraraç üzerinde bulunuyor. Bunlar parça-cıklı mühimmat atıyor. Bu özel mühim-matı da biz geliştirdik. Bu mühimmat,bizim istediğimiz yerde paralanarak ha-vada, istediğimiz mesafede bir perdeoluşturuyor. Karşıdan gelen hedefi önlü-yor ve orada imha ediyor. Mühimmatıniçerisinde dönü ölçerler var. Verdiğimizdönü miktarına ulaşınca, orada patlıyor.Bu sistemi, zırhlı ve mekanize birlikleri-mizi takip edebilmesi için, amfibi özellik-leri de olan çok yetenekli bir araca monteettik. Onu da FNSS yaptı. Üzerinde hemsilahı hem de radarı var. Dolayısıyla bir-birlerini takviye edecek, otonom çalışa-cak şekilde tasarlandılar.

Ümit BAYRAKTAR: Biraz da ASELSAN’ın2012 ve 2013’e ilişkin rakamsal verilerden bahseder misiniz?Necmettin BAYKUL: Bizim önem verdi-ğimiz hususlar arasında ihracat yer alı-yor. Şu an 45 ülkeye ulaştık. 2012 yılındabir hesap yöntemine göre, 175 milyondolar, bir diğer yönteme göre de 205 mil-yon dolar ihracat yaptık. Bu, bir öncekiyıla oranla yüzde 265 artış gösteriyor.“İhracat konusunda neden 2 rakam ver-diniz?” diyebilirsiniz. O da şundan kay-naklanıyor: Bazı ürünleri, cihazları vesistemleri doğrudan başka bir ülkeye sa-tıyoruz. Bu, doğrudan ihracat oluyor.Ama bazılarını da Türk firmalarına satı-yoruz. Mesela bir tersaneye satıyoruz. O

tersane de bunları bir geminin üzerinekoyuyor ve gemiyi ihraç ediyor. Biz, gemiihraç etmediğimiz için tersaneye vermişoluyoruz. Onlar onu satmış oluyor.

Ümit BAYRAKTAR: DEARSAN’ın Türkmenistan ihracatı gibi.Necmettin BAYKUL: Evet çok güzel birörnek verdiniz. Orada kullanılıyor. Bizimiçin önemli olan ürettiğimizi satabilmek.Ama ihracata da özel bir önem veriyoruz.Çünkü çok büyük bir Ar-Ge potansiyeli-miz var. Biraz önce belirttiğim gibi çokbüyük Ar-Ge harcamalarımız var. Bunune kadar üretime, ne kadar ihracata dön-dürürsek insanlara da faydası olur diyedüşünüyorum.

Ümit BAYRAKTAR: Eklemek istediğinizbir şey var mı?Necmettin BAYKUL: Büyük bir yatırım,bir hamle içindeyiz. Gölbaşı civarında 200milyon dolarlık bir radar tesisi kuruyo-ruz. O da şekillendi, yavaş yavaş ortayaçıktı. Kaba inşaatı bitmek üzere. Dolayı-sıyla onun içerisine teçhizatlar girince,ASELSAN, Türkiye’nin radar merkezinide kurmuş olacak. Size de geldiğiniz için,bu röportajı yaptığınız için teşekkür edi-yorum. Başarılarınızın da devamını dili-yorum.

ASELSAN Yönetim Kurulu Başkanı Necmettin Baykul’a, bize zaman ayırdığıve verdiği bilgiler için okuyucularımızadına teşekkür ediyoruz.

MUHAFIZ 30 mm Stabilize Top Sistemi

34


ASELSAN, bir diğer proje olan 0,25 µm SiGeC BiCMOS Tekno-lojisi İçin Standart Hücre Kütüphanesinin Hazırlanması Pro-jesi’ne, TÜBİTAK BİLGEM ve Mikroelektronik AraştırmaGeliştirme Tasarım ve Ticaret Ltd. Şti. (MKR-IC) ile imza attı.Bu projede; SiGeC BiCMOS teknolojisi ile yarı iletken üretmeküzere, TÜBİTAK BİLGEM Yarı İletken Teknolojileri Araştırma

Laboratuarı (YİTAL)’nda kurulu altyapıdan, elektronik endüstrisinin azami derecede istifade etmesini sağlayacakStandart Hücre Kütüphanesi’nin oluşturulması ve doğrulan-ması ile MKR-IC tarafından Standart Hücre Kütüphanesi’ndebulunan bazı radyo frekans devre elemanlarının tasarımı, Pro-ses Tasarım Kiti’nin oluşturulması ve doğrulanması faaliyetleriyerine getirilecek.Günün son imzası ise ASELSAN ile NTI Ltd. Şti. arasında,MEMS Dönüsayar Projesi için atıldı. ASELSAN’ın Kundağı Mo-torlu Namlulu Alçak irtifa Hava Savunma Silah Sistemi ve Ateşİdare Cihazı (KMNAİHSSS / AİC) Projesi’nin ve 35 mm OerlikonModernizasyonu ve Parçacıklı Mühimmat Tedariki (OMPMT)Projesi’nin Ar-Ge yükümlülükleri kapsamında gerçekleştirile-cek projede, havada paralanan (air-burst) mühimmatın isteni-len noktada paralanmasını sağlamak amacıyla mühimmatınhavadaki dönüş sayısını sayabilecek bir dönüsayarın MEMSteknolojileri kullanılarak tasarlanması ve üretilmesi amaçla-nıyor.ASELSAN, imza ve törenlerle dolu geçen fuarı, TÜYAP tarafın-dan verilen En Geniş Stand Ödülü’nü alarak tamamladı.

IDEF 2013 ÖZEL

Kundağı Motorlu Namlulu Alçakİrtifa Hava Savunma SilahSistemi (KORKUT) Komuta KontrolAracı

Dryteks’ten Askerin AyağınıRahat Ettirecek ÇözümAyak giyecekleri ve eldivenlerde su geçirmezlik ve nefes alırlıkteknolojisi Outdry’ın Türkiye yetkili temsilcisi olan Dryteks Tek-nik Tekstil Ltd. Şti., fuarda, ayakkabı ve botların su içerisindeyürüme performanslarını simüle eden, adım test cihazı ile ilgiodağı oldu. Ürünleri ile ilgili bilgilendirme yapan Dryteks GenelMüdürü Mehmet Tuncer, dünyada ayakkabı ve botlarda su ge-çirmezlik ve nefes alabilirliğin iki farklı teknoloji ile sağlandığınıbelirterek, bunların ayak giyeceğinin içine bir çorap şeklindesu geçirmez membranlı astar monte edilmesi teknolojisi ileayak giyeceğinin saya arkasına su geçirmez ve nefes alabilirmembran kaplanmasını içeren Outdry teknolojisi olduğunusöyledi. Bu iki teknoloji arasındaki farklara da değinen Tuncer;çorap sistemli teknolojilerde yoğun işçilik gerektiğini ve tümdikişlerin kaynak bandı ile kapatıldığını; Outdry sisteminde isedikiş bulunmadığını, böylece daha az işçiliğe ihtiyaç duyuldu-ğunu anlattı. Üretim aşamasındaki bu farklılıkların yanı sırakullanım aşamasında da askerin rahatını doğrudan etkileyenfarklılıklar bulunuyor. Tuncer’in aktardığı bilgilere göre, çorapsistemli teknolojilerde, ayak giyeceğine su girmesi durumunda,su, ancak çorap kısmında durdurulabiliyor. Bu durum da ayakgiyeceğinde ağırlaşma ve yavaş kurumaya neden oluyor.Outdry teknolojisinde ise ayak giyeceğine gelen suyun saya ar-kasına lamine edilen membran aracılığıyla durdurulması sa-yesinde, ayak giyeceği içine hiçbir şekilde su girmiyor. Ayrıcaçorap sistemli teknolojilerde, çorapla ayak giyeceğinin sayasıarasına su girmesi nedeniyle nefes almanın engellenmesi veayak terlemeleri ortaya çıkıyor. Outdry teknolojisinde tüm buolumsuzluklar olmadığı için, nefes alma fonksiyonu kesintisizolarak işlevini yapabiliyor.Fuarda hedef kitlesine ulaşmayı başaran Dryteks’in standını;MSB Müsteşar Teknik Yardımcısı ve Jandarma Lojistik Komu-tanı başta olmak üzere, çok sayıda askeri yetkili ziyaret etti. Zi-yaretçiler, test cihazında, su içinde yürüyüşü simüle edilenbotlardaki Outdry teknolojisinin farkını, canlı olarak gözlemle-diler. Tuncer, Outdry teknolojisi kullanan botların, Kara Kuv-

vetleri Komutanlığının düzenlediği bot tasarım yarışmasına ka-tıldığını, son elemeye kalan 3 firmadan ikisinin ürettiği botlarınbu teknolojiyi kullandığı ve arazi denemelerinin her 3 firmadanbot tedarik edilerek yapılmasının beklendiği bilgisini de iletti.Fuardan memnun kalan Dryteks, bir sonraki IDEF fuarındadaha da geniş bir stant ile yer almayı planlıyor.

FİGES, Denizaltı Çalışmalarında da Varım Dedi

Tasarım, analiz ve test mühendislerinden oluşan uzman kad-rosuyla savunma, havacılık ve otomotiv sektörlerinde, konsepttasarımından prototip imalatına kadar geniş bir yelpazedeanahtar teslim proje hizmetleri veren FİGES, fuarda, çok sayıdamisafir ağırlamanın yanı sıra bir sözleşmeye de imza attı. Sa-vunma Sanayii Müsteşarlığı ile HAVELSAN arasında yürütül-mekte olan Denizaltı Dalış Simülatörü (DEDAS) Projesi’ninteknoloji kazanım yükümlülüğü projesi olarak kurgulanan De-nizaltı Manevra Modeli Geliştirilmesi (DEMMOG) Projesi kap-samında, 9 Mayıs’ta, HAVELSAN ile FİGES, Simsoft ve İstanbulTeknik Üniversitesi arasında imzalandı. Gerçekleştirilen tö-rende, FİGES adına imza, Genel Müdür Dr. Şadi Kopuz tarafın-dan atıldı. Böylece FİGES; MİLGEM, Yeni Tip Karakol Botu,Denizaltı Kurtarma Ana Gemisi (MOSHIP) ve Kurtarma ve Ye-dekleme Gemisi gibi Türkiye’nin önemli gemi projelerinin yanısıra denizaltı alanında da önemli katkılarda bulunmayı hedef-lediği bir çalışmanın ilk adımını atmış oldu.

36


IDEF 2013 ÖZEL

A - Dış KabukB - MembranC - Ter

©FİG

ES©

FİGES

©O

utDry

38


FNSS, Paletli Araç Ailesini GenişletiyorIDEF’i yeni ürünlerinin tanıtımı için kullanan firmalar arasındayer alan FNSS, KAPLAN ve ZMA30 (30 Ton Sınıfı Zırhlı Muha-rebe Aracı) paletli araçlarını ilk defa sergiledi. Özellikle 18-40ton sınıfı araçların kullanılmasının mümkün olmayacağı arazişartları ve düşük kapasiteli yol ve köprü alt yapılarına sahipcoğrafyada harekât icra edebilecek çevik bir araç olarak tasar-lanan KAPLAN, kullanıcılarına; NATO STANAG 4569 Seviye3a’ya uygun mayın koruması ve STANAG 4569 Seviye 4’e uygunbalistik koruma, paletli araçların hareket kabiliyeti, opsiyonelamfibi yetenek, genişlemeye uygun elektronik altyapı ve hibritgüç paketi kullanımına uygun güç sistemi olanaklarını sunuyor.PARS ailesinde olduğu gibi ön tarafında sürücü ve araç komu-tanına geniş bir görüş imkânı sağlayan periskoplar bulunduranaraç, “tank avcısı”, “zırhlı keşif” ve “zırhlı muharebe aracı” kon-figürasyonlarında kullanılabiliyor. Bu konfigürasyonlara uyguninsanlı ve insansız kuleler taşıyabilmesi öngörülen araç, fu-

arda, ROKETSAN OMTAS füzeleri ile teçhiz edilmiş “STA-Px”adı verilen güdümlü tanksavar aracı konfigürasyonu ile boygösterdi. KAPLAN, bu konfigürasyonda; araç komutanı, sü-rücü, nişancı ve iki doldurucu personelden oluşmak üzere,azami 5 personel taşıma kapasitesine sahip.ZMA ve AKINCI ZMA ürünleri ile Türkiye ve ihracat pazarlarındaönemli başarılar kazanmış olan FNSS, bu ürün grubundaki lider-liğini, yeni nesil paletli muharebe aracı olan ZMA30 ile sürdür-meyi hedefliyor. ZMA ve AKINCI ZMA temel alınarak tasarlananaraç, öncüllerine göre, daha yüksek ağırlığa, çok daha gelişmişsüspansiyon kapasitesine ve arttırılmış güç grubu performansınasahip. Bu özellikleri sayesinde, 105 mm top ve hava savunmaplatformları dâhil, çok daha ağır yükleri taşıyabilmesi planlananZMA30, bu değişikliklere rağmen, amfibi özelliğini koruyor. Araç,fuarda; ASELSAN ana yükleniciliğinde yürütülen, 35 mm KundağıMotorlu Namlulu Alçak İrtifa Hava Savunma Silah Sistemi Projesikapsamında geliştirilen Silah Sistemi Aracı (SSA) sürümü ileASELSAN standında; aynı projede kullanılacak Komuta KontrolAracı (KKA) sürümü ile ise FNSS standında sergilendi.

IDEF 2013 ÖZEL

PENÇE kulesini taşıyan PARS 6x6

KORKUT Silah SistemiAracı konfigürasyonunda

ZMA30

KAPLAN STA-Px

40


IDEF 2013 ÖZEL

FNSS Araçlarına Birinci Sınıf KorumaFNSS, araç tasarımı ve çeşitleri konularında yenilikler ortayakoymanın yanı sıra araçların çeşitli ayrıntıları ile ilgili stratejikadımlar da atıyor. Fuar sırasında, bu kapsamda, Hollanda’nınDSM Dyneema firması ile bir niyet mektubu imzalayan FNSS,araçlarında sunduğu üstün korumayı daha da ileriye götür-meyi hedefliyor. Dyneema markası ile ultra yüksek molekülerağırlıklı polietilen (UHMwPE) elyaf üreten ve balistik koruyucumalzemelerde dünya çapında lider konumda bulunan DSMDyneema ile FNSS, mevcutlarından daha hafif, daha yüksekperformanslı ve daha maliyet etkin koruma çözümleri geliş-tirmek için iş birliği yapacaklar. Niyet mektubu imzası için, 8 Mayıs’ta, DSM Dyneema standında gerçekleştirilen imza tö-renine, Hollanda Savunma Bakanı Jeanine Hennis-Plasscha-ert de katıldı.FNSS ve DSM Dyneema arasındaki iş birliği, zırhlı araçlardayaşanan önemli bir soruna, daha iyi bir çözüm bulmayı hedef-liyor. RPG gibi tehditler, zırhlı araçlarda, araç içinde balistikparça yayılımına neden olabiliyor. Zırh, araca yönelen tehdidibertaraf etse bile araç içinde yayılan bu balistik parçalar, araçiçindekilerin yaralanmasına ya da hayatını kaybetmesine nedenolabiliyor. Dyneema BT10 balistik bant malzemesi ile üretilenşarapnel tutucu balistik levhalar, bu durumun oluşmasını en-gellemek ya da balistik parçaların yayılımını en aza indirgemekiçin kullanılıyor. FNSS’nin PARS araç ailesinde de bu levhalarbulunuyor. Bu levhaların sağladığı koruma kadar, kolay monteedilebilmesi, hafif olmaları ve düşük maliyete sahip olmaları,bir zırhlı aracın rakiplerine göre daha üstün bir konumda bu-lunmasını sağlayan ayrıntılar arasında yer alıyor.Konu ile ilgili olarak fuar sırasında, FNSS’de başmühendis vebalistik uzmanı olarak çalışan Javier Garcia’dan bilgi alma fır-satımız oldu. Garcia, DSM Dyneema ile ortak geliştirme yapa-caklarını; geliştirecekleri malzemenin ağırlık, maliyet etkinlikve performans parametrelerini değerlendirerek son halini şe-killendireceklerini belirtti. FNSS olarak bu tür malzemelerinüretimini yapmadıklarını, diğer yandan, bünyelerinde bulunanbalistik test altyapısı ile tüm koruma sistemlerini kendileriningeliştirdiğini ve test ettiğini anlatan Garcia, DSM Dyneema ilebaşlattıkları iş birliği ile bir adım öteye gitmeyi hedeflediklerinive bunun stratejik bir iş birliği olduğunu ifade etti. Malzeme vebu malzeme ile geliştirilen koruma sistemlerinin ilk örnekle-rinin, bu yılın sonunda ya da gelecek yılın başında ortaya çık-ması planlanıyor. FNSS ile DSM Dyneema’nın fikri mülkiyethaklarına ortak olarak sahip olacağı malzeme ile üretilecekkoruma sistemlerinin, FNSS’nin geçmişte teslim ettiği araçlarada takılabilmesi öngörülüyor.

FOKUS, Lazer Hedef İşaretleyicisi ile Dikkat Çektiİstanbul Tuzla’da, toplam 850 m2lik tesislerinde; lazer, elek-tro-optik, radyo frekans, sinyal elektroniği ve sayısal elektronikgibi faaliyet alanlarında çalışan ve stratejik öneme sahip, yük-sek teknolojiler üzerine Ar-Ge faaliyetlerinde bulunması iledikkat çeken FOKUS Mühendislik Ltd., fuarda, stratejik ortaklıkyaptığı FOTONİKS firmasının standında yer aldı. Firma, fuarda,öz kaynakları ile özgün olarak geliştirdiği lazer teknolojisini vebu teknolojinin uygulamalarından biri olan güdümlü mühim-matlara yönelik PECKER-1010 serisi lazer hedef işaretleyicisinitanıttı. Konu ile ilgili bilgi aldığımız FOKUS Genel Müdürü TunçNahi, FOKUS’un aktif olduğu alanların başında gelen lazer tek-nolojileri ile ilgili ola-rak son yıllarda yaptığıatılımların yurt dışın-dan da ilgi gördüğünüve FOKUS’un geliştir-diği patentli teknolojisiile tasarladığı lazersistemlerinin, perfor-mans açısından dünyakriterlerini yakalayıp,uç noktalara ulaştığınısöyledi. Nahi, geliştir-dikleri diyot pompalıNd:YAG lazer teknolo-jisinin sivil ve askerialanlarda bir çok uy-gulaması olduğunu belirterek, lazer hedef işaretleyicilerininyanı sıra kızılötesi (infrared / IR) karıştırıcı ve tehdit önleme;yüksek güç ve enerjili tahrip lazer sistemleri; IR algılama sistemleri; lazer ile oluşturulan plazma spektros-kopi (Laser Induced Breakdown Spectroscopy / LIBS) ve LIDARuygulamaları üzerine de çalıştıklarını anlattı. Sergiledikleri tek-nolojiye dört ülkeden, beş dünya devi firmanın büyük ilgi gös-terdiğini ifade eden Nahi, bu firmalardan bazılarının PECKER-1010 lazer hedef işaretleyici sistemini kendi ülkele-rinde üretmeyi de düşündüklerini ve ilerleyen günlerde yeni işbağlantıları yapmayı beklediklerini sözlerine ekledi. 23,4x14x5,5 cm boyutlarındaki 2 kg ağırlığa sahip PECKER-1010;1064 nm dalga boyunda, diyot pompalı, 80 mJ çıkış enerjisinde,14 nsn darbe genişliğinde 200 urad ışın yayılımı, NATO STANAG3733 ile uyumlu olması gibi özellikleriyle dikkat çekiyor.

©Fo

kus

Türkiye, HUD TeknolojisineFotoniks ve Koç Üniversitesi ileAdım AtacakFotoniks, fuarın önemli sözleşmele-rinden birisine imza atarak, Koç Üni-versitesi ile birlikte yüklenici olarakyer alacağı, hava platformlarına yöne-lik Başüstü Gösterge (Head Up Display/ HUD) Teknoloji Kazanım Projesi’ni, 9 Mayıs’ta, TUSAŞ ile imzaladı. Proje,TUSAŞ ana yükleniciliğinde yürütülenMilli Görev Bilgisayarı Geliştirilmesi (ÖZGÜR) Projesi kapsa-mında, hava platformlarında kullanılacak HUD’un tasarım alt-yapısının oluşturulması, teknoloji kazanımı ve geliştirilmesineyönelik bilgi birikiminin sağlanması ve üretilecek prototip ilegösterim yapılmasını içeriyor. Fotoniks; uçuş, seyrüsefer veatış sembollerinin gösterildiği HUD’un optik alt biriminin tasa-rımı ve üretiminden sorumlu olacak. Koç Üniversitesi ise yenigelişen ekran teknolojileri ve görüntü kaynaklarını araştırarak,seçilen teknolojinin gösterimini yapacak. Fotoniks, bu önemliimzanın yanı sıra standında sergilediği özgün ürünleri ile dedikkat çekti. Özellikle teknik ayrıntılarına MSI Dergisi’nin IDEFÖzel Sayısı’nda yer verdiğimiz ATLAS Modüler Keşif ve Gözet-leme Sistemi, ziyaretçilerin yoğun ilgisi ile karşılaştı.

IDEF 2013 ÖZEL

44


HAVELSAN AtaktaIDEF’te ürünleri ve tanıtım faaliyetleri ile atağa kalkan HAVELSAN, yeteneklerini ve ürünlerini tüm katılımcılara,zaman zaman renkli yöntemlerle sundu. Bu tanıtım atağındabaşrolü, HAVELSAN Genel Müdürü Sadık Yamaç üstlendi.Yamaç, özellikle imza törenlerinde, imza atılan konudaki HAVELSAN projeleri ve yetenekleri ile ilgili kısa ve bilgilendiricikonuşmalar yaparak, bugüne kadar gerçekleşen törenlerdegörmeye alışık olduğumuzdan farklı bir profil çizdi ve HAVELSAN’ın marka değerine önemli bir katkıda bulundu.HAVELSAN’ın imza ve tanıtım etkinlikleri, fuarın 2. ve 3. gün-lerinde gerçekleşti. 8 Mayıs’ta gerçekleştirilen imza törenleri-nin gündemi, simülasyon teknolojileri oldu. ATAK Projesikapsamında temin edilecek sistemlerin en verimli ve etkin şe-kilde kullanılmasını sağlamak amacıyla HAVELSAN tarafındangeliştirilecek olan ATAK Helikopter Simülatörü için imzalar,Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile HAVELSAN arasındaatıldı. Helikopter pilotları ve teknisyenlerinin, T129 helikopte-rine intibakında ve tazeleme, acil durum, harbe hazırlık ve gö-reve yönelik eğitimlerinde kullanılacak olan sistemin altbileşenleri şöyle sıralanıyor:n 1 adet T129 Tam Görev Simülatörü (TGS),n 1 adet T129 Kısmi Görev Simülatörü (KGS),n 1 adet Silah ve Aviyonik Sistem Eğiticisi (SASE),n 3 adet Dibrifing Sistemi,n 1 adet Bilgisayar Tabanlı Eğitim Sistemi (BTES),n 1 adet Sanal Bakım Simülatörü (SBS),n Tesis Destek Sistemleri,n 1 adet Bakım ve Arızacılık Simülatörü (BAS) (Opsiyonel) ven Eğitim Sisteminin Faz-2 konfigürasyonuna yükseltilmesi

(Opsiyonel).TUSAŞ’ın da ana alt yüklenici olarak yer aldığı projede, ilkürünler olan SBS ve BTES’in, projenin 26. ayında; son ürün olanTGS’nin ise 42. ayında teslim edilmesi planlanıyor. Projede te-darik edilecek sistemlerin mümkün olduğunca yerli sanayi ka-tılımı ile gerçekleştirilmesi amacı kapsamında, taktik çevreyazılımı HAVELSAN ve yerli bir alt yüklenicisi tarafından geliş-tirilecek. Ayrıca, bir görüntü üreteci yazılımının, proje kapsa-mında, ancak proje çalışmalarında bağımsız olarak yerli birsanayi firması tarafından geliştirilmesi ve ileride tedarik edile-

cek simülatör projelerinde kullanılması da hedefleniyor.Günün ikinci imzası, Temel Eğitim Uçağı Simülatörü (TESİM)Sözleşmesi kapsamında, BTES ve Uçak Sistemleri Arıza EğiticiSistemi (UÇSAR) Opsiyonları Ek Sözleşmesi için yine SSM ileHAVELSAN arasında atıldı. BTES projesi ile pilot adaylarınınsınıf ortamında veya bireysel çalışmalarına imkân sağlayacakyazılım ve içerik, tamamen yerli olarak üretilecek; UÇSAR pro-jesi ise benzer bir eğitim sistemini, bu uçakların bakımında gö-revli personelin hizmetine sunacak. Projelerin 24 ay içerisindetamamlanması hedefleniyor.HAVELSAN’ın 8 Mayıs’ta attığı 3. imza, TÜBİTAK Bilişim ve BilgiGüvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (BİLGEM) ile im-

IDEF 2013 ÖZEL

zalanan iş birliği anlaşması oldu. Anlaşma ile Denizaltı TaktikSimülatörü (DATAS) ve Denizaltı Dalış Simülatörü (DEDAS)kapsamındaki bilgi birikimini ve kabiliyetleri kullanarak yurtdışında ortak projeler gerçekleştirilmesi amaçlanıyor.HAVELSAN, “Defence Out Of a Box” (DOOB) adını verdiği ko-muta kontrol bilgi sisteminin tanıtımını da fuar sırasında, 8 Ma-yıs’ta gerçekleştirdi. HAVELSAN, Ar-Ge çalışmalarına 2011yılında başladığı DOOB ile servis tabanlı bir mimariye sahip,modüler, dış sistemlerle kolay entegre olabilen ve üçüncü ta-raflarca yeni özellik eklenebilmesine imkân tanıyan bir sistemgeliştirdi. 2012 yılı içinde bir NATO tatbikatında da denenen vebu tatbikatta, 5 ayrı ülkenin 6 farklı sistemi ile gerçekleştirilentoplam 19 testi başarıyla geçtiği belirtilen sistemin, ihracat po-tansiyelinin de yüksek olduğu değerlendiriliyor.

Teknoloji Kazanımları da GündemdeydiHAVELSAN’ın 9 Mayıs gündemi ise teknoloji kazanım yüküm-lülüğü projeleri oldu. DEDAS Projesi’nin teknoloji kazanım yü-

kümlülüğü kapsamında, Denizaltı Manevra Modeli Geliştiril-mesi (DEMMOG) Projesi Simsoft-FİGES iş ortaklığı ile; Atak Si-mülatörü (ATAKSİM) Projesi’nin teknoloji kazanımyükümlülüğü kapsamında Milli Görüntü Üreteci Geliştirilmesi(İMGE) Projesi Simsoft ile; Sahil Güvenlik Radar Sistemi (SGRS)Projesi’nin teknoloji kazanım yükümlülüğü kapsamında FarklıGüvenlik Seviyesine Sahip Ağlar Arası Güvenli Veri AlışverişiStandartlarının Oluşturulması (Kelepçe) Projesi ise TÜBİTAKBİLGEM ile imzalandı.HAVELSAN’ın fuar kapanışı ise Katar AW139 Helikopter Simüla-törü Projesi’nin başlangıç toplantısı için 10 Mayıs’ta düzenlenentören ile yapıldı. HAVELSAN’ın Kore Cumhuriyeti’ne teslim ettiğiCN235 simülatörünün ardından 2. simülatör ihracatı olan ve söz-leşmesi 3 ay önce imzalanan projede, 2,5 sene sonunda bir eğitimtesisinin anahtar teslimi olarak Katar’da hizmete girmesi öngö-rülüyor. Etkinliğe katılan ve kısa bir konuşma da yapan SavunmaSanayii Müsteşarı Murad Bayar, HAVELSAN’ın simülatör ala-nında dünyanın ilk 5 şirketi arasında bulunduğunu söyledi.

46


Meteksan Savunma, Uzmanlık Alanlarını GenişletiyorRadar sistemleri ve su altı akustiği konularındaki uzmanlığı,yürüttüğü projelerdeki başarıları ile tescillenen MeteksanSavunma, fuarda, bu çalışmalarının devamı niteliğindeki ikiönemli projeye imza attı. Türkiye’nin milimetre dalga ban-dında çalışan ilk radar sistemi MİLDAR’ın prototipini geçti-ğimiz yıl tamamlayan Meteksan Savunma, 9 Mayıs’ta, TUSAŞile Hava Platformları İçin Milimetre Dalga Radarı Geliştiril-mesi İşbirliği Mutabakatı’nı imzaladı. Savunma Sanayii Müs-teşarlığı (SSM) tarafından yürütülmekte olan HavaPlatformları için Milimetre Dalga Radarı Geliştirilmesi Pro-jesi kapsamında; helikopter platformları için atış kontrol vearazi profili oluşturacak ve insansız hava aracı (İHA) plat-formları için atış kontrol ve SAR özellikleri olacak radar ileİHA platformlarına yönelik otomatik iniş kalkış sisteminimilli imkânlarla tasarlayıp geliştirecek olan Meteksan Sa-vunma, TUSAŞ ile analiz ve test faaliyetlerinde iş birliğiyapma konusunda mutabakata vardı. Yürütülecek çalışma-

larda, taarruz helikop-terlerinin vuruş ve bekagücünü önemli ölçüdearttırabilecek milimetredalga atış kontrol radarıteknolojisinin kazanımı,geliştirilecek prototipüzerinde gösterilecek.Ayrıca muharipİHA’larda kullanılabile-cek atış kontrol ve SARgörüntüleme özellikleriolan radar sistemi ileyine İHA platformlarınıngüvenli iniş kalkışınıgerçekleştirmek üzerekullanılan otomatik inişkalkış radar teknolojiside çalışmalar kapsa-mında geliştirilecek.Meteksan Savunma’nın

fuar kapsamındaki ikinci imzası, SSM ile imzalanan DeğişikTip ve Frekansta Akustik Transdüser / Projektör / Hidrofonve Malzemelerinin Geliştirilmesi İşbirliği Mutabakatı oldu.Diğeri gibi 9 Mayıs’ta imzalanan mutabakat; su altı hedefle-rinin tespiti, sınıflandırılması ve izlenmesi için hassas algı-lama ve yön bilgisi sağlayacak; arama, keşif ve gözetlemeamaçlı olarak kullanılabilecek; küçük boyutlu, yüksek has-sasiyetli, ileri teknoloji ürünü akustik dizinlerin geliştirilme-sine olanak tanıyan fiber optik akustik algılayıcılar ile akustikvektör sensörlerinin milli imkânlarla tasarlanıp geliştirilme-sini konu alıyor. Yapılacak çalışmalar ile su altı akustiği ala-nında, uluslararası pazarda yakın bir gelecekte yer almasıbeklenen ileri teknoloji ürünü algılayıcılarla rekabet edebi-lecek milli akustik sensörlerin geliştirilmesi hedefleniyor.Elde edilecek teknolojik altyapı sayesinde, liman ve bölgekoruma maksatlı su altı sensör ağları, su altı arama ve uyarısistemleri ve sonoboylar gibi uygulamalar için önemli birbilgi birikimi de elde edilmiş olacak. Geliştirilecek akustiksensörler; torpido karşı tedbir sistemlerine entegre edilecekince, hafif ve az yer kaplayan çekili dizinlerde, sismik araş-tırma dizinlerinde, insansız su altı ve su üstü araçlarının çe-kili dizinlerinde ve su altı platformlarına monteli yandizinlerde pasif algılama sistemleri olarak kullanılabilecek.

IDEF 2013 ÖZEL

MilSOFT, Hem İç Hem deDış Pazara Yönelik İmzalar AttıMilSOFT, fuar sırasında, yurtiçinde tek adres olduğu Link 16ile ilgili yeni bir imza atarken;büyük tecrübesi bulunan bilgi yö-netim sistemleri konusunda dabir ihracat başarısı kazandı. 8 Mayıs’ta gerçekleştirilen HİSARAlçak İrtifa Hava Savunma FüzeSistemi (HİSAR-A) ve HİSAR Ortaİrtifa Hava Savunma Füze Sistemi(HİSAR-O) projeleri iş birliği mu-tabakatını Savunma Sanayii Müs-teşarlığı, ana yüklenici ASELSANve diğer alt yüklenici firmalarlabirlikte imzalayan MilSOFT, pro-jede “Link 16 Alt Yüklenicisi” ola-rak yer alacak. MilSOFT cephesindeki ikinci imza, PakistanHavacılık Kompleksi (Pakistan Aeronautical Complex / PAC)Kamra ve Pakistan’ın Interactive Group Pakistan firması ile“PAC Kamra Kurumsal Bilgi Yönetimi Sistemi Geliştirme Pro-jesi Mutabakat Muhtırası” için atıldı. Muhtıra ile temeli atılan

iş birliği kapsamında, PACKamra için kurumsal seviyede,hem teknik hem de idari süreç-lerin yönetimini gerçekleştire-cek ve tüm işlemleri kâğıtsızolarak yapabilecek bir yönetimsistemi geliştirilecek. Sistemdeyer alacak modüller arasında;üretim yönetimi, entegre lojis-tik ve üretim planlaması vekontrolü modülleri de buluna-cak. Sistem, S1000D gibi ulus-lararası platformlarla da

uyumlu olacak. PAC Yönetim Kurulu Başkanı Korgeneral Sohail Gul, konu ile ilgili yaptığı değerlendirmede, sistemin;insan kaynakları yönetiminin verimliliğini arttıracağını; karar-ların zamanında alınmasına yardımcı olacağını ve ürünlerininlojistik yönetimi destekleyeceğini vurguladı.

48


EJDER 4x4 ve EJDER TOMA,IDEF'te Görücüye ÇıktıNurol Makina ve Sanayi A.Ş (NMS), EJDER ürün ailesinin yeniüyeleri EJDER 4x4 ve EJDER TOMA’yı, ilk defa IDEF’te sergiledi.Fuarın ilk günü, açılış töreni öncesinde üstü kapalı olan EJDER4x4, tören sonrasında, Milli Savunma Bakanı Dr. İsmet Yılmazliderliğindeki protokolün NMS standına gelmesi ile gün yüzüneçıktı. Askeri birliklerin ve güvenlik güçlerinin kırsal ve kentselalanlardaki harekât ihtiyaçlarına cevap vermek üzere tasarla-nan EJDER 4x4; her türlü çevre koşulunda ve arazide dinamik,atik, yüksek balistik zırh ve mayın patlamalarına karşı koru-maya sahip, modüler, çok yönlü, bakımı ve idamesi kolay birmuharebe ve iç güvenlik aracı olarak öne çıkıyor. Araç, 4 tonavaran faydalı yük taşıma kapasitesi ile farklı silah sistemlerini

taşıyabileceği gibi ve keşif, komuta-kontrol, iç güvenlik ve am-bulans başta olmak üzere, çeşitli konfigürasyonlarda da kul-lanılabilecek. EJDER TOMA ise ailenin diğer üyeleri gibi zırhlıbir şase üzerine şekillendirilmesi ile önceki TOMA sürümle-rinden farklılaşıyor.NMS, fuarda iş birliklerine yönelik iki de imza attı. Bunlardanbirincisi, 7 Mayıs’ta, BAE Systems ile imzalanan mutabakatmuhtırasıydı. Türkiye ve Türkiye’nin yakın çevresinde, askerihavacılık alanında ürünler ve servisler konularında iş birliğiniöngören muhtıra kapsamında, muharip jet uçaklarına yönelikdestek ve entegre eğitim çalışmaları da yer alıyor. NMS GenelMüdür Yardımcısı Dr. Anıl Karel, imzalanan muhtıra ileNMS’nin havacılık alanındaki faaliyetlere ilk adımı attığını vur-guladı. İkinci imza ise 8 Mayıs’ta, İngiltere’nin Jankel Armouring Limited şirketi ile atıldı. Anlaşma, bu şirketin ürün-

IDEF 2013 ÖZEL


lerinin Türkiye’nin ihtiyaçları uyarınca yerlileştirilerek ortaküretimini konu alıyor. Dr. Karel, hafif zırhlı araçlar ve korumasistemleri üzerinde 20 yıldır çalışmakta olan Jankel’in NMS’yitamamlayan yeteneklerinin, NMS için önemli bir fırsat yarattı-ğını belirtti. Bu iş birliğinin ilk adımı olarak, fuarda, Jankel’inHunter korumalı devriye aracı da NMS standında sergilendi.NMS standının bir diğer konuğu ise TURKAR 4x4 ASTEVO as-keri itfaiye aracı oldu. Konu hakkında bilgi aldığımız Dr. Karel,TURKAR ile yaptıkları iş birliği anlaşması uyarınca sergiledik-leri aracın ve çok amaçlı kullanım konsepti ile üretilen diğerTURKAR ürünlerinin, değişik ihtiyaçlara yönelik ürün portföy-lerini tamamladığını belirtti. Dr. Karel, iş birlikleri ile genişle-yen çözüm yelpazelerinin fuarda ilgi çeken hususlardan birisiolduğunu da değerlendirmelerine ekledi.

50


Her İhtiyaca Bir OtokarOtokar, fuarda, oldukça geniş bir stantta, tüm araç yelpazesinisergiledi. IDEF öncesinde yaptığı basın turu ile yeni araçlarıTULPAR, COBRA II ve URAL ile kule çözümlerini BAŞOK, ÜÇOKve BOZOK’u tanıtan Otokar, bu araç ve kuleleri de IDEF’te ser-giledi. Otokar’ın standında, aşağıda sıralanan, toplam 16 adetaraç yer aldı:n Türkiye’nin milli ana muharebe tankı ALTAY’ın,

atış testleri için hazırlanan ikinci ön prototipi,n TULPAR paletli zırhlı muharebe aracı,n COBRA II 4x4 taktik tekerlekli zırhlı aracı,n URAL 4x4 taktik tekerlekli zırhlı aracı,n 105 mm’lik CMI topu taşıyan ARMA 8x8 zırhlı ateş destek aracı,n 30 mm’lik MIZRAK kuleli ARMA 8x8 zırhlı muharebe aracı,n 12,7 mm’lik BOZOK kuleli ARMA 6x6 zırhlı personel taşıyıcı,n 25 mm’lik BOZOK kuleli ARMA 6x6 zırhlı personel taşıyıcı,n COBRA keşif aracı,n KESKİN uzaktan komutalı silah sistemli COBRA,n COBRA Tanksavar silah taşıyıcı araç (STA),n KALE mayına dayanıklı personel taşıyıcı,n KAYA II mayına dayanıklı personel taşıyıcı,n Zırhlı Personel Taşıyıcı,

n Land Rover Defender 110 komuta kontrol aracı ve n Land Rover Defender 130 çift kabin aracı.Araç ve kuleleri fuar öncesinde görme imkânı bulanlar içinOtokar cephesinde IDEF’in asıl sürprizi ise ARMA 8x8'in Cockerill CT-CV 105HP kulesi taşıyan sürümünü görmek oldu.Böylece ARMA, zırhlı personel taşıyıcı ve zırhlı muharebe aracıgibi görevlerin yanı sıra yüksek kalibreli top taşıma gibi zorlubir görevi de yerine getirebileceğini göstermiş oldu.ALTAY cephesinde ise tankın, bir önceki fuarda tam ölçekli ma-ketinin tanıtılmasının ardından gerçekleşen ilk IDEF’te, testlerdebaşarı ile görev yapan prototipinin tanıtılması, projede işlerin yo-lunda gittiğinin en önemli göstergelerinden birisi oldu. OtokarGenel Müdürü Serdar Görgüç, fuar kapsamında, ALTAY projesininson durumu ile ilgili bilgilendirme de yaptı. Fuarda milli ana mu-harebe tankı ALTAY’ın ikinci ön prototipinin sergilendiğini belirtenGörgüç, geçtiğimiz Kasım ayında tanıtılan ve ALTAY’ın hareketkabiliyetlerinin test edildiği ilk prototipin 3000 km’nin üzerinde yolkat ettiğini, Mart ayında Sarıkamış’ta kış testlerini gerçekleştir-diğini; fuarda sergilenen ikinci prototipin ise Aralık ayından beriatış testlerini sürdürdüğünü anlattı. Görgüç, projenin ikinci aşa-ması olan Detay Tasarım Aşaması’nda sona yaklaştıklarını ve pro-jenin son aşaması olan Prototipleme ve Kalifikasyon Aşamasıkonusunda çalışmalarını sürdürdüklerini de sözlerine ekledi.

IDEF 2013 ÖZEL

URAL Cockerill CT-CV105HP kulesini taşıyan ARMA 8x8

İtalya da Öztiryakiler DediBaşta yiyecek hazırlanması olmak üzere,askerin en büyük yardımcılarından olanseyyar sahra üniteleri konusunda dünya-nın en önde gelen firmaları arasına adınıyazdıran Öztiryakiler, fuarda, en son İtal-yan Silahlı Kuvvetleri tarafından seçilen,yeni nesil modüler sahra mutfağını vediğer ürünlerini sergiledi. Öztiryakiler, 10 Mayıs’ta, ürünlerini ve faaliyetlerinianlattığı bir de basın toplantısı düzenledi. Toplantıda konuşanÖztiryakiler İhracat Bölge Müdürü Kerem Turan, yaklaşık 1300

çalışana ve 120.000 m2 imalatalanına sahip şirketin nihai he-definin, askeri kamp sistemle-rinin tamamını sunabilmekolduğunu belirtti. Sunduklarıçözümlerin fark yaratan özel-liklerinden birisinin, kullandık-ları brülör teknolojisiolduğunu anlatan Turan; yeninesil brülörlerinin, sıkıştırıl-mış hava ile yakıtı yakmak ye-rine, pompa ve fan aracılığı ilemazot püskürterek yanmayıgerçekleştirdiğini, böylece

ilave bir kompresöre ihtiyaç duyulmadan, daha sessiz bir ça-lışma sağlandığına dikkat çekti. Yeni nesil brülörler, aynı za-manda çok daha az elektrik gücüne ihtiyaç duyuyor. Turan, herbir brülör için 400 W’lık bir enerji sarfiyatı söz konusu oldu-ğunu; 4 birimden, diğer bir deyişle 4 brülörden oluşan komplebir mutfak için, 2 kVA’lık küçük bir jeneratörün yeterli olabildi-ğini söyledi. Acil durumlarda mutfak, araç aküsünden de bes-lenebiliyor. Fuarda sergilenen modüler sahra mutfağının,İtalya’nın talep ettiği konveksiyon fırın ünitesi dışında, İtalya’yateslim edilecek mutfakla aynı olduğunu belirten Turan; bu ül-kenin, test için gönderilen ilk ürünü onayladığını, 33 adet mut-fağı içeren üretimin başlaması için nihai onayın beklendiğiniifade etti. Öztiryakiler’in üretim kapasitesine de vurgu yapanTuran, Irak Silahlı Kuvvetleri için, 500 adet sahra mutfağını,ayda 50 adetlik bir üretim temposu ile teslim edebildiklerini deilettiği bilgilere ekledi.

52


ROKETSAN, İHA'larla da VuracakROKETSAN standı, firmanın yakından tanınan UMTAS, OMTASve CİRİT füzeleri ile 122 mm ve 300 mm roketlerinin, denizaltısavunma harbi roketinin ve bunları taşıyan çok çeşitli sistem-lerin yanı sıra yeni bir ürüne de ev sahipliği yaptı: ROKETSAN’ınkendi öngörüsü ve öz kaynakları ile geliştirme çalışmalarınabaşladığı, Mini Akıllı Mühimmat. Kavramsal tasarım aşama-sında olan mühimmat; insansız hava aracı (İHA) başta olmaküzere hafif uçakların taşıyabileceği boyutlarda, havada bırakıl-dıktan sonra hedefine süzülerek yönelecek ve lazer güdümünesahip olacak şekilde geliştiriliyor. Konu ile ilgili bilgi aldığımızROKETSAN yetkilileri, Mini Akıllı Mühimmat’ın ağırlığının 50 libreden (yaklaşık 22,7 kg) az olmasının öngörüldüğünü veuçağın irtifasına ve hızına bağlı olarak, mühimmatın bırakıldığınoktadan azami 8 km ötedeki hedefleri vurabilecek yeteneğesahip olmasının hedeflendiğini belirttiler. Proje, ROKETSAN’ınteknolojik birikimlerinin üzerine inşa ediliyor. Tanksavar füzeürün ailesi çalışmaları kapsamında ROKETSAN tarafından ge-

liştirilen arayıcı ve güdüm alt bileşenleri temel alınarak geliş-tirilen Mini Akıllı Mühimmat; ön tarafında lazer algılayıcı, onunarkasında güdüm bölümü, gövdesinin geri kalanında yüksekinfilaklı parçacık etkili harp başlığı ve kuyruğunda da yönlen-dirici kanatçıklardan oluşacak. Mühimmatın harp başlığı; alanetkisi ile hafif yapılar, zırhsız araçlar, radar antenleri, silahmevzileri gibi hedeflere ve 50 m çaptan büyük bir alana dağıl-mış personele karşı etkili olacak. ROKETSAN, henüz herhangibir sözleşme kapsamında olmayan sistem ile yeni gelişen birpazarda, CİRİT füzesinde olduğu gibi, ilk ve önde gelen oyun-cular arasında yer almayı hedefliyor.Fuarda açık alanda da ürünlerini sergileyen ROKETSAN’ınürünleri, kendi standının dışında da yer aldı. Açık alanda, Eurocopter tarafından sergilenen EC635 helikopteri, CİRİT füzesi ile katılımcıların karşısına çıktı.

Teknolojik Liderlik SürecekROKETSAN, fuar sırasında iki de imza attı. Bunlardan ilki, 7 Mayıs’ta, TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri TeknolojilerAraştırma Merkezi (BİLGEM) ile imzalanan ve yeni nesil lazerarayıcı başlıklarda kullanılmak üzere; dedektör, okuma elek-troniği ve ASIC yapılarının tasarımı ve prototip üretimini kap-sayan iş birliği mutabakatıydı. İmzaların atılmasından sonrakısa bir açıklama yapan ROKETSAN Genel Müdürü SelçukYaşar, TÜBİTAK BİLGEM tarafından geliştirilen 4 dilimli dedek-törün, halen ROKETSAN tasarımı füze sistemlerinin lazer ara-

yıcı başlıklarında kullanılmakta olduğunu, bu yeni iş birliğiçalışması kapsamında ise lazer teknolojilerini daha ileriyegötürerek, daha hassas güdümlü füzeler için daha gelişmişdetektörler geliştireceklerini söyledi. Yaşar, tüm bu çalış-maların, yerlilik oranı ve ihracat kısıtlarından bağımsızlık

IDEF 2013 ÖZEL

T-300 Çok Namlulu Roketatar Sistemi

54


IDEF 2013 ÖZEL

için önemli olduğunu vurgulayarak, TÜBİTAK BİLGEM’in geliş-tirme faaliyetlerinin başarı ile sonuçlanacağı konusunda duy-dukları güveni ifade etti. TÜBİTAK BİLGEM Başkanı Dr. HasanPalaz ise devletin Ar-Ge kuruluşu olarak görevlerinden birisi-nin de bu tür kritik parçaların yurt içinde geliştirilmesi ve sa-nayiye kazandırılması olduğunu belirtti.İkinci imza, Alman firmaları ThyssenKrupp Marine Systems veDiehl Defence ile atıldı. IDAS (Interactive Defence and AttackSystem for Submarines / Denizaltılar İçin Etkileşimli Savunmave Taarruz Sistemi) füzesini konu alan iş birliği anlaşması, öngeliştirme süreci devam eden ve dalmış durumdaki bir deniz-altıdan ilk atışın 2014 yılında yapılması planlanan projede, ROKETSAN’ın harp başlığı ve kontrol eyleyici sistem (ControlActuation System / CAS) ile ilgili faaliyetlerde yer almasını içe-riyor. Anlaşma uyarınca ROKETSAN; harp başlığının geliştiril-mesi, kalifikasyonu ve seri üretimini gerçekleştirecek ve CAS’ınsistem seviyesi tasarım faaliyetlerinde, testlerinde ve seri üre-timinde görevler alacak. Su altındaki denizaltılardan fırlatıla-rak, hava, su üstü ve kara hedeflerine karşı kullanılabilecek,fiber optik kablo güdümlü bir füze olan IDAS, yenilikçi bir yak-laşımla denizaltıların muharebe gücünü arttırmayı vaat ediyor.Projede, ana yüklenici Diehl’in yanı sıra Nammo da bir diğerortak olarak bulunuyor. Mini Akıllı Mühimmat

56


STM, Üniversitelerle İş Birliği YaparakGüçleniyorSTM, fuarı, çözümlerini sergilemeninyanı sıra önemli imzalar atmak için dekullanan firmalar arasında yer aldı.Hepsi 8 Mayıs’ta atılan bu imzalardan4 tanesi üniversitelerle yapılan iş bir-liklerini kapsarken, beşincisi yurt dı-şına yönelikti.Bahçeşehir Üniversitesi (BAU) ile birdanışmanlık sözleşmesi imzalayanSTM, BAU tarafından yürütülen, De-nizaltı Gemisi ile Helikopter arasında Güvenli Optik Haber-leşme Sistemi (DEHEGOPHS) Tasarım ve Üretimi Projesi’nde;üniversitenin ihtiyaç duyacağı teknik bilgilerin, dokümantasyondesteğinin, testler ile ilgili değerlendirmelerin ve olası testplatformlarının koordinasyonunun sağlanması ile ilgili husus-larda rol alacak. Proje, Savunma Sanayii Müsteşarlığının “Tek-noloji Kazanım Yükümlülüğü” kapsamında öngördüğü Ar-Geprojeleri arasında yer alıyor ve denizaltı ile helikopter arasında,güvenli optik haberleşme sisteminin prototipinin tasarlanaraküretilmesi çalışmalarını içeriyor.İkinci imza, Pirireis Üniversitesi ile deniz sistemleri alanındaaraştırma, geliştirme ve uygulama faaliyetlerini gerçekleştir-mek ve muhtelif disiplinlerde çalışmalar yürütmek; birikim vetecrübeleri bir araya getirerek güç birliği oluşturmak ve gele-cekte ortak olarak gerçekleştirilebilecek projeler için çalışmakamaçlarıyla imzalanan mutabakat protokolüne atıldı. Protokolçerçevesinde; öğrenci ödevi, bitirme tezi, doktora çalışmalarıgibi eğitim ve öğretim projeleriyle birlikte, ortak Ar-Ge faali-yetlerinde bulunma, teknoloji geliştirme ve teknoloji kazanımprojeleri oluşturma ve yürütme, ortak seminer ve konferanslariçin konuların tespiti, bu konular için iş planlarının hazırlanmasıve stratejilerin belirlenmesi çalışmaları gerçekleştirilecek.Üçüncü ve dördüncü imzalar ise İstanbul Teknik Üniversitesi(İTÜ) ve Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) ile imzalanan, benzeriçerikli mutabakat protokolleriydi. Gemi inşası ve deniz bilim-leri konularına ilişkin muhtelif disiplinlerde birikim ve tecrü-beleri bir araya getirerek güç birliği oluşturmayı ve gelecekteortak olarak gerçekleştirilebilecek projeler için çalışmayı konualan protokoller çerçevesinde; öğrenci ödevi, bitirme tezi, dok-tora, ortak Ar-Ge projesi ve ortak seminer ve konferanslar içinkonuların tespiti, bu konular için iş planlarının hazırlanması ve

stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını gerçekleştirilecek.STM’nin yurt dışına yönelik imzası ise Suudi Arabistan’ın Atheeb Grubu ile atıldı. Denizcilik alanındaki mühendislik faa-liyetlerini konu alan mutabakat muhtırası ile iki firma arasın-daki iş birliğinin çatısı kuruldu. Nihai amaç ise SuudiArabistan’da yürütülecek projeler olarak açıklandı.

TEI’den İHA Motor AilesiTEI’nin IDEF’te dikkat çeken ürünleri, insansız hava aracı (İHA)uygulamalarına yönelik özgün motorları oldu. Hem çekici hemde itici konfigürasyonlarda kullanılabilen TP38 turboprop motoru,TUSAŞ’ın özgün hızlı hedef uçağı Şimşek için geliştirilen TJ90 tur-bojet motoru ve TP38 turboprop motorunun çekirdek kısmınıoluşturan TJ35 turbojet mo-toru ile turbojet motorlarınındenemeleri için kullanılantest İHA’ları, stantta öneçıkan ürünlerdi. Böylece,Türkiye’nin, İHA çalışmaları-nın, özellikle ihracat başarı-ları ile sonuçlanmasıyolunda en kritik birleşenle-rin başında gelen motor ko-nusunda da önemli bir yol kat ettiği, fuarda gösterilmiş oldu. Bumotorlardan TJ90’ın yer testleri ile Şimşek üzerindeki uçuş test-lerinin 2013 yılında tamamlanması planlanıyor. TJ35 cephesindeen önemli gelişmelerden birisi, özgün elektronik kontrol ünitesi(FADEC) ile başarılı yer ve uçuş testlerinin gerçekleştirilmesioldu. TP38’in ise yıl sonunda satışa hazır bir ürün haline getirile-bilmesi için tasarım, imalat ve test çalışmaları yoğun bir şekildedevam ediyor. TEI, başta F110 jet motoru olmak üzere diğer mo-torlara yönelik üretim ve bakım, onarım ve yenileme kabiliyetle-rini de ziyaretçilerinin ilgisine sundu.

IDEF 2013 ÖZEL

TP38

58


TUSAŞ Standı Uçan Ürünlerle Dolduİki yıl önceki IDEF’ten bu yana geçen süre içinde, çeşitli özgüngeliştirme projelerinde önemli adımlar atan TUSAŞ’ın bu yılkistandı, uçuşunu gerçekleştirmiş, önemli bir bölümü teslimataşamasında olan ürünlerle doluydu. Bunlar arasında öne çıkan2 tanesi, kuşkusuz işlevsel örnekleri ile sergilenen T129 heli-kopteri ve ANKA insansız hava aracı (İHA) oldu. T129, fuarın ilkgününde Büyükçekmece Koyu'nda bir gösteri uçuşu gerçekleş-tirdi ve fuarın tek uçuş gösterisine de imza atarak bu anlamdafuarı renklendirdi.Toplam 1170 m2 büyüklüğünde bir stant ile fuarda yer alan TUSAŞ’ın sergilediği diğer önemli ürünler arasında; R-300 in-sansız helikopteri, GÖKTÜRK-2 uydusunun modeli, helikoptermodernizasyonu çalışmaları kapsamında geleceğin kokpiti veHÜRKUŞ’un C modeli kapsamında önerilen, yeni nesil hafif ta-arruz ve keşif uçağının ön bölümünün, tam ölçekli modeli, iş-levsel kokpiti ve kullanması öngörülen mühimmat yer aldı.Ayrıca İHA ürün ailesinin diğer üyeleri; hedef uçak sistemleriTURNA ve ŞİMŞEK ile Ortak Yer Kontrol İstasyonu da tanıtılanürünler arasındaydı.

Geniş standında, özellikle T129 ve ANKA ile ulusal basının ilgiodağı olan TUSAŞ, atılan imzalar konusunda da yoğun bir fuargeçirdi. Fuarın ikinci günü olan 8 Mayıs’ta Savunma SanayiiMüsteşarlığı (SSM) ile atılan imzalarla ANKA Blok A İHA Siste-mi’nin kabulü gerçekleştirildi ve GÖKTÜRK-3 Sentetik AçıklıklıRadar (SAR) Uydu Sistemi Geliştirme Projesi Ön Tasarım Söz-leşmesi imzalandı.

ANKA’da Hedef: Bu Yıl İçinde İki İhracatBir önceki fuarda prototipi sergilenen ANKA projesinde, geçensüre içinde sistem entegrasyon laboratuvarında doğrulanan ya-zılımlar ve Otomatik İniş Kalkış Sistemi (OİKS), uçak üzerine en-tegre edilerek devreye alındı ve uçuş test faaliyetlerineyoğunlaştırılarak devam edildi. Gerçekleştirilen yüzün üzerindeuçuşta, Ana Veri Linki Sistemi (VLS), Yedek VLS, OİKS ve havaaracı ile farklı rüzgâr limitleri ile otomatik iniş kalkış testleri;

IDEF 2013 ÖZEL

59


otopilot ile farklı farklı görev senaryolarını içeren uçuş testleri,faydalı yük uçuş testleri ve güçlendirilmiş motor ile uçuş per-formans testleri gerçekleştirildi. Ayrıca, ANKA'nın daha yüksekirtifalara çıkabilmesi, daha uzun süre havada kalabilmesi vedaha fazla yük taşıyabilmesi için en önemli faktörler arasındayer alan, hava aracı ağırlığının azaltılması konusunda çalışma-lar yapılarak uçak üzerinde önemli ağırlık azaltma işlemlerigerçekleştirildi. Diğer taraftan, maliyetlerin düşürülmesi, fonk-siyonelliğin arttırılması ve kullanım kolaylığı açısından, havaaracındaki elektronik elemanlar ve yazılımlar iyileştirildi, dahaaz yakıt harcanması ve hava aracı güvenliğinin arttırılmasınayönelik çalışmalar yapıldı. Tüm bu gelişmeler paralelinde,ANKA Blok A'nın SSM tarafından hazırlanan kriterler çerçeve-sinde kabulüne yönelik faaliyetlere, 2012 yılının Eylül ayındabaşlandı ve art arda tamamlanan başarılı uçuşlar ve yer testlerisonrasında, 1 Şubat’ta, SSM tarafından yürütülen Özgün TİHA

Geliştirme Programı Blok A Kabul Faaliyetleri tamamlandı.Fuar sırasında düzenlenen törende de kabul sertifikasının im-zalanması gerçekleştirildi.Tören öncesinde, ANKA ile ilgili çalışmaların geleceğine yönelikbir bilgilendirme de yapan SSM Uzay ve İnsansız SistemlerDaire Başkanı Müjdat Uludağ, gelişen harekât ihtiyaçlarını kar-şılayacak şekilde, ANKA'nın uydu sistemi ile bütünleştirilerek,uydu üzerinden kontrolünün sağlanacağını ve bu yeteneğe sahip10 uçaklık seri üretim sözleşmesinin imzalanmasında son aşa-maya gelindiğini bildirdi. Uludağ ayrıca, uluslararası alandabüyük ilgi gören ANKA'nın, başta bölge ülkelerinde olmaküzere, tanıtım ve iş geliştirme faaliyetlerine devam edildiğini,bu yıl içinde, en az iki bölge ülkesi ile satış ve ihracat sözleşmesiimzalanmasının hedeflendiğini sözlerine ekledi. ANKA'nın, önü-müzdeki dönemde, bazı uluslararası fuarlarla uçuş gösterimlitatbikatlara katılması da planlanıyor.

HÜRKUŞ C’nin ön bölümünün maketi,taşıyabileceği mühimmat ile birlikte sergilendi.

R-300 insansız helikopteri

60


GÖKTÜRK-3’te İmzalar TamamSistem Geliştirme Projesi Ön Tasarım Sözleşmesi imzalananGÖKTÜRK-3 SAR Uydusu, 3 Ocak’ta yapılan Savunma Sanayiiİcra Komitesi (SSİK) toplantısında alınan karar gereğince,TUSAŞ ana yükleniciliğinde ve TÜBİTAK Uzay TeknolojileriAraştırma Enstitüsü ve ASELSAN'ın desteğiyle milli olarak ge-liştirilecek. Uydu, GÖKTÜRK-1 Keşif Gözetleme Uydusu Projesikapsamında TUSAŞ’ta kurulmakta olan, Uydu Montaj Entegras-yon ve Test (UMET) Merkezi yetenekleri kullanılarak ve uyduteknolojileri konusunda yurt içinde kazanılmış kabiliyetler dik-kate alınarak tedarik edilecek. İki aşamada tamamlanması ön-görülen proje ile yüksek çözünürlüklü SAR sensörü kullanılarakTürk Silahlı Kuvvetlerinin karasuyu ve hava sahası kısıtlamalarıolmaksızın, gece ve gündüz, her türlü hava şartında uydu gö-rüntüsü ihtiyacı karşılanacak.Fuarın ikinci gününde, TUSAŞ ile Alenia Aermacchi arasında birmutabakat muhtırası da imzalandı. İmzanın ardından, MELTEM-3 Programı ile ilgili basın toplantısı gerçekleştirildi.

TUSAŞ’ın Yetenekleri ve Kalitesi, Sikorsky Tarafından da ÖdüllendirildiFuarın ikinci gününün bir diğer önemli etkinliği, Sikorsky firmasıtarafından, TUSAŞ’a, yapısal parça alanında “Yılın Tedarikçisi”ödülünün verilmesi oldu. Törende bir konuşma yapan SikorskyAskeri Sistemler Başkanı Samir Mehta, ödülün önemine vurguyaptı ve TUSAŞ ile 1996 yılında, yıllık 200.000 dolar mertebesindeolan iş hacimlerinin, 40 milyon dolara ulaştığına dikkat çekti.

IDEF 2013 ÖZEL©

TU

SAŞ

TUSAŞ tarafından yürütülen Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Kavramsal Tasarım Projesi(FX/TX)’nde ortaya çıkan tasarım alternatiflerinin çizimleri, TUSAŞ standında sergilendi.

61


Mehta, TUSAŞ tarafından üretilen parçaların, sadece Türkiye’ninve uluslararası müşterilerinin teslim aldığı helikopterlerde değil,ABD’ye teslim ettikleri helikopterlerde de kullanıldığını belirtti.Ödülün verilme şartları hakkında da bilgi veren Mehta, temel kri-terlerin; zamanında teslimat, rekabetçi fiyat ve kalite olduğunusöyledi. Mehta, kalitenin vazgeçilmez olduğunu; bunu en iyi şe-kilde sağlayan TUSAŞ’ın, aynı zamanda teslimat tarihlerine uyma,hatta planlanandan daha erken teslimat yapma konularında dakusursuz bir performans sergilediğini sözlerine ekledi. TUSAŞGenel Müdürü Muharrem Dörtkaşlı ise törende yaptığı konuş-mada, TUSAŞ Yapısal Grup Başkanlığı’nın geçtiğimiz sene de çe-şitli ödüller aldığını hatırlattı. Dörtkaşlı da Sikorsky ile işhacimlerine değinerek, 2006 yılı civarında, ayda 1 milyon dolarlıkiş hacmine ulaştıklarını; artık haftada 1 milyon dolar rakamınayaklaştıklarını, önlerindeki hedefin ise günde 1 milyon dolaraulaşmak olduğunu belirtti.

TUSAŞ, Kamu Araştırma Merkezleri, Yan Sanayi ve KOBİ’lerle El EleFuarın 3. günü ise TÜBİTAK, yan sanayi ve KOBİ’lerle atılan im-zalara sahne oldu. TUSAŞ, TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliğiİleri Teknolojiler Araştırma Merkezi (TÜBİTAK BİLGEM) tara-fından geliştirilen Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi'nin (GİS)TUSAŞ tarafından geliştirilmekte olan helikopter otopilot siste-minde kullanılması amacıyla bir iyi niyet ve ortak çalışma an-laşması imzalandı. İmza töreninde kısa bir konuşma yapanTUSAŞ Helikopter Grup Başkanı Emre Yazıcı, sektörün derinli-ğinin arttığını gösteren bir imza attıklarını vurgulayarak, TÜBİTAK enstitüleri ile iş birliklerinin devam edeceğini belirtti.Yapılacak çalışmalarda GİS, helikopter otopilotu gibi ileri tek-noloji ve yüksek sistem emniyet seviyesi gerektiren bir projede,ilk kez kullanılmış olacak.TUSAŞ’ın attığı diğer imzalar; Fotoniks ile Başüstü Gösterge(Head Up Display / HUD) Teknoloji Kazanım Projesi Sözleşmesive Meteksan Savunma ile Hava Platformları İçin MilimetreDalga Radarı Geliştirilmesi Projesi Test Faaliyetlerine YönelikNiyet Mektubu oldu.

Fuarın son imzası ise Türk Savunma Sanayisi’nin ve TUSAŞ’ıngeldiği noktayı başka bir açıdan gösteren bir etkinlik oldu. Pa-kistan Havacılık Kompleksi (PAC Kamra)’nin ANKA için imal et-tiği ilk detay parçanın teslim töreni, TUSAŞ standındagerçekleştirildi.TUSAŞ, fuarın 3. günü bir de basın toplantısı düzenleyerek şir-ketin geldiği noktayı ve ürünlerini tanıttı. Toplantıda; TUSAŞStrateji ve Teknoloji Yönetimi Başkanı Yılmaz Güldoğan, UçakGrup Başkanı Özcan Ertem, Helikopter Grup Başkanı Emre Ya-zıcı, Uzay Sistemleri Grup Başkanı İbrahim Keskiner ve İHA Sis-temleri Grup Başkanı Serdar Ölez, yerli ve yabancı basınmensuplarına, projeler ve çalışmalar hakkında bilgi iletti. Ya-bancı basın mensuplarının da büyük bir ilgi gösterdiği toplantıdakonuşulan konular, yabancı yayın organlarının fuar ile ilgili gün-lük haberlerinde önemli bir yer buldu.

©T

USA

Ş

IDEF 2013 ÖZEL

TÜBİTAK, Dolu Dolu Bir Fuar GeçirdiTÜBİTAK, savunma, bilişim ve uzay alanlarındakibaşarılı projelerini sergilediği fuarda, ulusal veuluslararası alanda önemli anlaşmalara da imzaattı. TÜBİTAK standında, Savunma Sanayii Araş-tırma ve Geliştirme Enstitüsü (SAGE), Bilişim veBilgi Güvenliği İleri Teknolojileri Araştırma Mer-kezi (BİLGEM), Uzay Teknolojileri AraştırmaEnstitüsü (UZAY), Marmara Araştırma Merkezi(MAM) ve Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME)’ninürünleri yer aldı. TÜBİTAK SAGE; SOM, HassasGüdüm Kiti (HGK), Kanatlı Güdüm Kiti (KGT) ve Nüfuz EdiciBomba (NEB)’yı sergilerken, TÜBİTAK UZAY; GÖKTÜRK-2 uy-dusunun maketini, tüm Türkiye’yi kapsayan uydu görüntüsü veritabanını, milli uçuş bilgisayarı BİLGE’yi, görüntü sıkıştırma sis-temi GEZGİN’i, elektrikli itki sistemi HALE’yi, kızılötesi uydu ka-merası KUZGUN’u ve Balistik Görüntü Analizi ve TanımaSistemi BALİSTİKA’yı tanıttı. TÜBİTAK BİLGEM’in en çok dikkatçeken ürünü ise Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi (GİS) oldu. Fu-arda çeşitli sözleşmeler ve iş birliği anlaşmaları imzalayan TÜBİTAK BİLGEM:

n HAVELSAN ile Sahil Gözetleme Radar Sistemi Projesi kapsamında teknoloji kazanımı projesi olarak ele alınan Kelepçe’yi,

n ASELSAN ile 0,25µm SiGeC BiCMOS Teknolojisi İçin Standart Hücre Kütüphanesinin Hazırlanması Projesi’ni ve fotodedektör ve dedektör okuma devreleri geliştirilmesive üretimi ile lazer teknolojileri konularında iş birliği mutabakatlarını,

n TUSAŞ ile Milli Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi’nin Helikopter Otopilot Geliştirme Projesi’nde Kullanımı İyi Niyet ve Ortak Çalışma Anlaşması’nı ve

n ROKETSAN ile yeni nesil lazer arayıcı başlıklarda kullanılmak üzere, dedektör, okuma elektroniği ve ASIC yapılarının tasarımı ve prototip üretimi konusunda iş birliği mutabakatını imzaladı.

TÜBİTAK BİLGEM, uluslararası alanda da aktifti. NATO’nun bilgigüvenliği ve telekomünikasyon projelerini yürüten ajansı NCIAile TÜBİTAK BİLGEM arasında, Ar-Ge alanında iş birliği anlaş-ması imzalandı. Diğer enstitülerden TÜBİTAK UZAY, SavunmaSanayii Müsteşarlığı ve TUSAŞ ile GÖKTÜRK-3 projesini, UMEise ASELSAN ile elektromanyetik uyumluluk analiz ve testlerinikapsayan bir sözleşme imzaladı.

©TÜBİT

AK

Kanatlı Güdüm Kiti

64


Vestel Savunma’nın İHA AilesiHazırSavunma sanayisinde VestelSavunma ve AYESAŞ ile varlıkgösteren Zorlu Grubu, fuarda,her iki şirketin ürünlerini ser-gilediği geniş bir stantla yeraldı. Grubun vurgusu ise Kata-pult / Paraşüt Özellikli Taktikİnsansız Hava Aracı (İHA) Te-darik Projesi kapsamında ge-liştirilen sistemler oldu.KARAYEL’in yanı sıra proje ge-reksinimleri arasında olma-masına rağmen, VestelSavunma tarafından operatör-lerin eğitimine katkı vermekiçin geliştirilen BORA İHA’sının da yer aldığı stant, hem basın-dan hem de katılımcılardan ilgi gördü. Fuar sırasında yetkililertarafından iletilen bilgilere göre, KARAYEL’in testleri Sivrihi-sar’da devam ediyor. Yer testlerini tamamlayan aracın, ilk uçu-şunu yakın zamanda yapması bekleniyor.

Zorlu Grubu, fuarın ilk günü, açılış töreninin hemen öncesindedüzenlediği basın toplantısı ile fuarda gerçekleşen yoğun basınfaaliyetlerinin de başlangıcını yaptı. Geniş katılımlı toplantıda,Zorlu Holding CEO’su Ömer Yüngül ile Vestel Savunma GenelMüdürü Aziz Sipahi, grubun faaliyetleri ile ilgili bilgilendirmeyaptı. Yüngül, sözlerinin başında, 6. kez katıldıklarını fuara ver-diklerini önemi vurguladı. Önceki yıllarda, firmaların stantla-rında, geliştirmekte oldukları ürünlerin fotoğraflarınıngörüldüğünü hatırlatan Yüngül, artık somut ürünlere yer veril-diğini belirterek, bu ürünlerin en önemli bileşeni olarak gör-dükleri yazılım konusunda özel bir parantez açtı. Yazılımınözgün olmaması durumunda, dışa bağımlılığın ortadan kalk-masından bahsedilemeyeceğini belirten Yüngül, grup olarak,Türkiye’nin yazılım alanında en büyüklerinden birisi olduklarınıve savunma sanayisine de bu konudaki bilgilerini kullanmak veaktarmak için girdiklerini ifade etti. Savunmada, yaklaşık 7 se-nelik süreçte 25 milyon doları aşan yatırım gerçekleştirdikleribilgisini ileten Yüngül, bu yatırımın geri dönüşünün henüz ger-çekleşmediğini; savunma sanayisinin süreçlerinin, grubundiğer iş kollarına göre oldukça yavaş ilerlediğini; diğer yandan,savunma sanayisinin asıl kazanımının teknolojik gelişim oldu-ğunu söyledi. Yüngül, savunma sanayisindeki çalışmalarının ge-leceğinden de bahsetti. Kablaj üretimini sivil havacılık tarafınada taşımayı planladıklarını ve gelecek yıldan itibaren Airbus veBoeing gibi havacılık firmalarına kablaj üretmeye başlamayı he-deflediklerini belirtti. Vestel Savunma’nın, KARAYEL ve BORAile yer aldığı insansız hava aracı (İHA) pazarındaki hedefini ise

Türkiye’de teslimatları gerçekleştirdikten sonra, yılda 50 ila 60hava aracı üretmek olarak açıkladı. Yüngül, Türk Silahlı Kuv-vetlerinin referansı ile bu ürünlerini özellikle Orta Doğu paza-rında satmayı amaçladıklarını ifade etti. Bu kapsamda VestelSavunma, fuar boyunca çeşitli temaslarda da bulundu. Yüngül,mevcut durumda 15 milyon dolar civarında olan yıllık ihracat-larını, 2014 yılından itibaren her yıl ikiye katlamayı hedefledik-lerini de sözlerine ekledi.

İlklerin Projesi KARAYELToplantıda İHA sistemleri ile ilgili ayrıntılı bilgiler ileten Aziz Si-pahi, bu araçların; orman yangınları, arama kurtarma ve çevrekirliği ile mücadele gibi sivil görevlerde de kullanılabileceğini;fakat güvenli olmadıkları ile ilgili önyargılar ve İHA konusundadünyada oturmuş düzenlemelerin henüz bulunmaması nedenleriile sivil kullanımın gündeme yeterince gelemediğini anlattı. Dü-zenleme alanında en önemli kriterlerden birisinin, uçuşa elve-rişlilik sertifikası alınması olduğunu vurgulayan Sipahi, VestelSavunma’nın, bu konuda, hem Türkiye’de hem de İsrail de dâhilolmak üzere bölgede ilk olduğunu; KARAYEL’in, NATO’nun uçuşaelverişlilik standardına göre tasarlandığını ve üretildiğini belirtti.Bu yaklaşımın, proje maliyetlerini yaklaşık yüzde 50 arttırdığını;diğer yandan bu sertifikasyonun, tüm dünyaya Türkiye’nin bustandartta bir uçağı olduğunu duyurmak adına önemli bir adımolduğunu söyledi. Bu sertifikasyona ek olarak, KARAYEL’in yazı-lımı, emniyet kritik yazılım geliştirme konusunda bir sivil havacılıkrehberi olan DO-178’e uygun olarak geliştirildi. Sipahi, bu duru-mun da İHA sektöründe bir ilk olduğuna dikkat çekti.

IDEF 2013 ÖZEL

BORA İHA

Alenia Aermacchi ve TUSAŞ Güçlerini BirleştiriyorBu yıl kuruşunun 100. yılını kutlayan ve aynı isimle, hiçbir kesintiolmaksızın 100 yıl boyunca faaliyetlerine devam eden dünya ge-nelindeki tek havacılık şirketi olan Alenia Aermacchi, fuar sıra-sında, TUSAŞ ile önemli bir mutabakat muhtırası imzaladı.Deniz Gözetleme Kabiliyetli Deniz Karakol Uçağı (MELTEM-3)projesi kapsamında ana yüklenici olarak görev alan Alenia Aer-macchi ve alt yüklenici olarak yer alan TUSAŞ, imzalanan muh-tıra ile üçüncü ülkelerde, ortak çıkarları doğrultusunda, çeşitliçözümlerle ilgili endüstriyel ve ticari iş birliği yapacaklarınıbeyan ettiler. Muhtıra uyarınca, Alenia Aermacchi ve TUSAŞarasında bir koordinasyon kurulu oluşturulacak ve bu kurul, dü-zenli olarak toplanacak. Mutabakat muhtırasının imzası için dü-

zenlenen törende, MELTEM-3projesi ile ilgili bilgilendirme deyapıldı. Orijinal proje sözleş-mesi, deniz karakol uçağı kon-figürasyonunda 10 adetATR-72-500 uçağının teslima-tını öngörürken, projede yaşa-nan gelişmeler sonucunda,teslim edilecek sistemler, ATR-72-600 üzerine şekillendi-rilecek; 2 adet genel maksatuçağı ve 6 adet deniz karakol

uçağı olarak değişti-rildi. ATR-72-600 mo-deli, 500 modelinegöre iyileştirilmişmotor, daha yüksekperformans ve sayı-sal kokpit yeniliklerinisunuyor. Ayrıca, bumodel daha güncelolduğu için, önümüz-deki 30 yıllık dönem-deki bakım ve

idamesinin de önemli avantajlar barındırdığı belirtiliyor. Perso-nel ve yük taşınması amaçları ile kullanılması öngörülen genelmaksat uçakları ile ilgili çalışmalar İtalya’da devam ediyor veuçakların Haziran ve Temmuz aylarında teslim edilmeleri plan-lanıyor. Deniz karakol uçaklarının ilki ise Nisan ayında TUSAŞ’ageldi. Bu uçak üzerindeki modifikasyonlar devam ediyor. İlkuçağın, 2017 yılının Şubat ayında Deniz Kuvvetleri Komutanlı-ğına teslim edilmesi; tüm teslimatların da 2018 yılı içinde ta-mamlanması hedefleniyor.

Eurosam, Testi Geçen Sistemi ve Ekibini GetirdiMBDA ve Thales ortak şirketi olan ve Türkiye’nin Uzun MenzilliBölge Hava ve Füze Savunma Sistemi Projesi’nde SAMP/T sis-temi ile yarışmakta olan Eurosam, fuarda, İtalyan Silahlı Kuvvet-leri envanterindeki SAMP/T sisteminin bazı modüllerini sergiledi.Bu modüllerle birlikte, 6 Mart’ta sistemin balistik füzelere karşıgerçekleştirilen 3. testinde görev alan takımın üyeleri de yer aldı.Şirketin faaliyet gösterdiği ülkelerin yetkilileri de Eurosam’abüyük ilgi gösterdi. Fuarın ilk günü, İtalya ve Fransa büyükelçileriile bu ülkelerin savunma bakanlığı yetkilileri, Eurosam standınıziyaret ettiler. Eurosam yetkilileri, 8 Mayıs’ta, Türkiye’ye sunduk-ları çözüm ile ilgili bir basın toplantısı düzenlediler. Toplantıda;Yönetim Kurulu Başkanı Antonio Perfetti, Genel Müdür MichelVigneras ve Takım Lideri Sergio Cavicchi, SAMP/T’nin gerçekleş-tirdiği en son test ve Türkiye’ye yapılan teklif ile ilgili çeşitli bilgileraktardılar. 6 Mart’ta gerçekleştirilen testte, diğer iki testte olduğugibi, 300 km menzilli bir balistik füzeyi simüle eden hedef etkisizhâle getirildi. Bu testi farklı kılan nokta ise testin NATO komutave kontrol sistemi ile iş birliği içinde gerçekleştirilmesi oldu. Böy-lece SAMP/T, NATO sistemleri ve prosedürleri ile uyumlu çalı-şabileceğini de göstermiş oldu. Türkiye’ye yaptıkları teklifkonusunda da bilgi ileten yetkililer, ihale sürecinde, İtalya veFransa’dan gördükleri politik ve diplomatik desteğe vurgu yaptı-lar. Türkiye’nin tüm ihtiyaçlarını karşıladıklarının özellikle altınıçizen yetkililer, sistemin tüm simülasyon senaryolarının yönetimikabiliyetinin aktarılmasını, bu konuda örnek olarak verdiler. Top-lantıda dikkat çekilen bir başka konu ise Eurosam’ın Türk Sa-vunma Sanayisi ile iş birliği konusunu, ihaleye katıldığı andanitibaren ele alması oldu. Yetkililer, hem üretim hem de geliştirmekonusunda azami katılımı sağlamak için çalışmalar yaptıklarınıbelirttiler. Eurosam’ın sanayi iş birliği teklifi, proje kapsamı ilesınırlı kalmıyor. Gelecekte yürütülecek çalışmaların yanı sıraSAMP/T’nin deniz platformlarına uyarlanması gibi çalışmalar daiş birliğinin kapsamında yer alıyor.

©Eu

rosa

m

66


IDEF 2013 ÖZEL©

Eurosam

68


Lockheed Martin, Türk Savunma Sanayisi ile İş Birliklerine Vurgu YaptıLockheed Martin, fuarda, Türk Savunma Sanayisi ile yaptığı işbirliklerine vurgu yaptı ve mevcut iş birliklerini genişletecekbir de yeni imza attı. Firmanın Türkiye ile yürüttüğü en önemliprogram olan F-35 Müşterek Taarruz Uçağı, fuarın da önemlibir gündem maddesini oluşturdu. 8 Mayıs’ta, F-35’in uluslar-arası üretimine büyük katkı sağlayan 10 Türk firmasının katı-lımı ile özel bir imza töreni gerçekleştirildi. Törende birkonuşma yapan Lockheed Martin F-35 Programı Entegrasyonve İş Geliştirme Başkan Yardımcısı Steve O'Bryan, F-35 prog-ramının testlerinde yaşanan gelişmeleri özetledi ve üretimcephesinde sayıları arttırdıklarını, uçağın birim fiyatının isedüşmeye devam ettiğini belirtti. O'Bryan’ın ilettiği bilgiler ara-sında, Türkiye henüz resmi olarak F-35’i sipariş etmemiş olsada Türk firmaları ile toplam miktarı 300 milyon doları geçensözleşmeler imzaladıkları da yer aldı. Törende daha sonra,üzerinde Türk firmalarının katkıları ile ilgili bilgilendirmeninve bir F-35 fotoğrafının bulunduğu tablo, firma temsilcileri ta-rafından sırayla imzalanırken firmaların projeye verdiği katkı-lar da özetlendi:n 2004 yılından bu yana programa destek veren Alp Havacılık;

F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları ve asamblelerini, iniş takımı bileşenlerini ve F135 motorunun titanyum yekpare fan rotorları (Integrated Bladed Rotor / IBR)’nı üretiyor.

n F-35 Elektro-optik Nişangâh Sistemi'nin parçası olan gelişmişoptik bileşenler için üretim yaklaşımları geliştiren ve F-35 CNIAviyonik Elektronik Arabirim Kontrol Cihazı üzerinde NorthropGrumman ile birlikte çalışan ASELSAN, yakın zamanda tam ölçekli üretim faaliyetlerine başlayacak.

n AYESAŞ, iki temel F-35 bileşeni olan füze uzaktan kumandaarayüz ünitesi ve panoramik kokpit ekranının elektronik kartlarının tek tedarikçisi konumunda bulunuyor.

n F-35 elektrik kabloları ve ara bağlantı sistemi EWIS’in yüzde 40'ını üreten Fokker Elmo, tüm merkezi bölüm kablosistemleriyle TUSAŞ’ı da destekleyecek. Fokker Elmo ayrıca,motor için, büyük bir kısmı İzmir'deki tesislerinde üretilecekolan EWIS’i geliştirecek.

n 2005 yılından bu yana F-35 eğitim sistemlerini destekleyenHAVELSAN, gelecekte Türk F-35 Entegre Pilot ve Bakım Eğitim Merkezi (ITC) ve Türkiye'deki ilgili eğitim sistemleriningeliştirilmesi için öncü bir rol üstlenecek.

n 2005 yılından bu yana F-35 programında yer alan Kale Havacılık, TUSAŞ ile birlikte, F-35 uçak gövdesi yapısal parçalarını ve düzeneklerini üretiyor. F-35’in üç türevinin de

iniş takımı kilit asambleleri için Heroux Devtek'i tek tedarikçiolarak destekleyen Kale Havacılık ayrıca, motor donanımlarınınüretimi amacıyla İzmir'de, Pratt&Whitney ile bir ortak girişimoluşturdu.

n 2004 yılından bu yana F-35 Programı’nı destekleyen MİKES,BAE Systems ve Northrop Grumman için F-35 uçak bileşenlerive asambleleri sağlıyor.

n ROKETSAN ve TÜBİTAK-SAGE, F-35 uçağında dâhili olarakkullanılması planlanan SOM füzesinin geliştirme, entegrasyonve üretimini yürütüyor.

n 2008 yılından beri F-35 Programı'nı stratejik olarak destekleyenve tüm F-35 uçaklarında kullanılan donanımları sağlayanTUSAŞ, Northrop Grumman ile birlikte, uçak orta gövdesi üretim ve montajı, kompozit dış kaplama ve silah bölmesi kapakları ile fiber kompozit hava girişi kanallarının üretiminiyürütüyor. Pilonlar ve adaptörler dâhil, F-35’in Alternatif GörevEkipmanları (AME)’nın yaklaşık yüzde 50'sini üreten TUSAŞ,Pratt&Whitney ile imzaladığı stratejik anlaşma doğrultusunda,önümüzdeki dönemde, motorların üretim hattından çıkışı vebakım faaliyetleri ile ilgili bölgede lider bir konuma gelmeyihedefliyor. TUSAŞ ayrıca, Otonom Lojistik Global Destek(ALGS) sistemi kapsamında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin organikdepolarını temsil etmek üzere seçildi.

Fuar sırasında kısa bir söyleşi yapma fırsatı bulduğumuz O'Bryan,F-35 projesinde, Türk firmaları için potansiyel iş hacminin 12 mil-yar dolar olduğunu belirtti. Türk firmalarının program için vaz-geçilmez ortaklar olduğunu vurgulayan O'Bryan, Türkfirmalarının rekabetçi gücünün, maliyet etkin çözümleri tetikle-diğini söyledi.

İş Birliği HAVELSAN ile GenişliyorDeniz platformlarına yönelik savaş yönetim sistemlerini kapsa-yan bir iş birliği anlaşmasını 2011 yılında imzalayan LockheedMartin ve HAVELSAN, Lockheed Martin’in Aegis Silah Sistemi ileHAVELSAN’ın savaş yönetim sistemi çözümlerinin birlikte çalı-şabilirliğini, 9 Mayıs’ta, HAVELSAN standında düzenlenen bir ta-nıtımla gösterdiler. İki firmanın çalışmaları kapsamında,Lockheed Martin HAVELSAN’a, Aegis siteminin bileşenleriningerçekçi simülasyonlarını sağladı ve HAVELSAN da bunları,savaş yönetim sistemi çözümleri ile entegre edebileceğini veAegis sisteminin SPY-1 radarından alınan bilgileri kullanabilece-ğini gösterdi. Fuarda bu düzeneğe sahip entegre savaş yönetimsistemi çözümünü katılımcıların ilgisine sunan HAVELSAN’ın he-defleri arasında, Aegis sisteminin potansiyel kullanıcıları ara-sında olan Orta Doğu bölgesi ülkeleri de bulunuyor. Aegissistemi, 6 ülkenin envanterinde bulunan toplam 100’den fazla ge-mide kullanılıyor.

IDEF 2013 ÖZEL©

Lockheed Martin

IDEF 2013 ÖZEL

Raytheon’danGelişen İhtiyaçlaraMobil Test SahasıBilinen ürün yelpazesinin dı-şına çıkarak geliştirdiği mobiltest sahası çözümü “MobileRange”i ilk olarak, geçtiğimizŞubat ayında, Birleşik ArapEmirlikleri’nde düzenlenenIDEX fuarında tanıtan Rayt-heon, IDEF’te de bu ürünevurgu yaptı. Haberleşme,optik ve telemetri bileşenlerinden oluşan, entegre bir çözümolan Mobile Range, kara, deniz ya da hava yolu ile nakledilerekdünyanın herhangi bir yerinde kurulabilme özelliğine sahip.RF bandında veri yayınlayan her türlü sistemin testi için kul-lanılabilen sistem, iki kişi tarafından 4 saatte kurulabiliyor vegerekirse bir ağ bağlantısı ile uzaktan yönetilebiliyor. Modüleryapıdaki sistem, parabolik ya da düz panel anten sistemleri ileçalışabiliyor. Mobile Range, özellikle adanmış bir test sahasınayatırım yapmaya zamanı ya da kaynağı olmayan ülkelere yö-nelik bir çözüm olarak sunuluyor. Ayrıca, kurulu olan test sa-halarını desteklemek için de kullanılabiliyor. Sistemin önemliözelliklerinden birisi de stabilizasyon yeteneği sayesinde, ge-

milere ve takip içeren testlerde uçaklara da konuşlandırıla-bilmesi.Fuar sırasında sistem ile ilgili görüştüğümüz Raytheon FüzeSistemleri bölümünden Braaden Schmidt, piyasada MobileRange benzeri sistemler olsa da Raytheon’un füze sistemi ge-liştirme konusundaki derin tecrübesi ile çok üstün bir sistemgeliştirdiğini vurguladı. Schmidt, sistemi neden IDEF’te öne çı-karttıklarını da açıklayarak; Savunma Sanayii Müsteşarlığının2013 Performans Programı dokümanında, tercihen Aksarayve Sinop bölgelerine kurulacak birer füze sistemi test alanın-dan bahsedildiğini, Mobile Range’in de bu ihtiyaç için en uygunürün olduğunu belirtti.

©R

ayth

eon

Can EREL: Bay Nieberding, okuyucularımızın sizleri daha iyi tanıyabilmesi için özgeçmişinizden bahsedebilir misiniz?Joe NIEBERDING: 1966 yılında CarrollÜniversitesi’nin Fizik bölümünden lisansdiploması aldım ve NASA Glenn Araş-tırma Merkezi’nde çalışmaya başladım.Buradaki ilk işim, Centaur üst kademeprogramı kapsamında görev ve yörüngetasarımlarını kapsıyordu. NASA’da çalı-şırken Toledo Üniversitesi’nden mühen-dislik bilimleri dalında yüksek lisansaldım. Kariyerimin erken dönemlerinde,Kennedy Uzay Merkezi’nden gerçekleş-tirilen 65 adet Atlas/Centaur veTitan/Centaur görevi sırasında, fırlatmaekibinin üyesi olarak yer aldım. Fırlatmavasıtaları ve uzay görevleri için gelişmişfırlatma mimarisi tasarımı konularındauzman olarak tanınıyorum. Kariyerimboyunca, NASA’nın çeşitli inceleme he-yetlerinde yer aldım. Sovyetler Birliği da-ğıldıktan sonra, Rusya’da temaslardabulunan ilk delegasyonda da yer aldım.NASA’dan 2000 yılında emekli olmadanönce, birçok gelişmiş kavram çalışma-sını iş lideri olarak yönettim. Emeklili-ğimden itibaren, NASA ve diğer devletkurumlarında çeşitli danışmanlık görev-lerinde bulunuyorum. Bu dönemde, BayRoss ile birlikte, AEA firmasını kurduk veartık yaygın olarak bilinen “Mission Success First: Lessons Learned” kur-sunu kurguladık. Aynı zamanda 47 yıllıkevli ve 4 çocuğu olan bir babayım.

Can EREL: Bay Ross, sizin de özgeçmişinizi öğrenebilir miyiz?Larry ROSS: Ben de 1963 yılında, Man-hattan Koleji’nden elektrik mühendisliğidalında lisans diploması aldım ve mezu-niyetimin hemen ardından NASA Lewis(şimdiki adı ile Glenn) Araştırma Merke-zi’nde çalışmaya başladım. Joe ile 1966yılında tanıştım ve o zamandan beri, 48yıldır birlikte çalışıyoruz. Havacılık veuzay sanayiine yaklaşık 48 yıldır teknik veyönetsel katkı sağlıyorum. NASA’da

72


SÖYLEŞİ

Uzay Sanayisinde 50 Yıllık Deneyim Genç Mühendislerin Hizmetinde

Havacılık ve uzay, teknik bilginin yanı sıra zamanla edinilendeneyimin de çok önemli olduğu bir alan; hele sistematize

edilerek kurumsallaştırılmış deneyim... Farklı çalışma alanlarında, üzerinde çalışılan ürünü defalarca değiştirip

çalışmasını denemek mümkün iken, havacılık ve özellikle deuzay çalışmalarında çoğu durumda deneme şansı çok

sınırlı… Sistematize edilerek kurumsallaştırılan deneyimfaaliyetlerin her bir (ana ve alt) aşamasında yaşanan

sorunların kök sebeplerinin kronolojik ve istatistikî detay incelemeye de uygun bir veri tabanında kayıt altına alınması

ve kullanılabildiği için havacılık ve uzay çalışmalarındaönemli hataların yapılmasının önüne geçebiliyor.

Havacılık ve uzay çalışmalarının başarısında insan faktörünün etkisi ve alınan dersler ile ilgili düzenlenen ve

AEA LLC şirketinin kurucuları Joe Nieberding ve Larry Rosstarafından verilen "Mission Success First: Lessons Learned"

kursunda, yaklaşık 50 yıllık doğrudan deneyim aktarılıyor.Mayıs ayında Türkiye’de 3. kez düzenlenen kursu

kurgulayan, hazırlayan ve vermekte olan dostlarım Joe Nieberding ve Larry Ross ile SÖYLEŞİmsi köşemizin

ilk söyleşisini gerçekleştirdik.Can EREL / [email protected]

Joe Nieberding ve Larry Ross ile SÖYLEŞİmsi

görev yaptığım 32 yıl içinde, FırlatmaAraçları Direktörlüğü, Uzay Direktörlüğüve Araştırma Merkezi Direktör Yardım-cılığı sonrası 1990-1994 yılları arasındayaptığım Glenn Araştırma Merkezi Di-rektörlüğü ile son buldu. Kariyerimin ilkevrelerinde, Atlas/Centaur ve Titan/Cen-taur Programlarında mühendislik veprogram yöneticilikleri yapmıştım. 1986yılında, Delta 178 Arıza İnceleme Komi-tesi’nin başkanı olarak görev aldım. NASA’dan 1995 yılında emekli olduktansonra, NASA’da, havacılık ve uzay ile ilgilidiğer devlet kurumlarında ve ticari kuru-luşlarda danışmanlık yaptım. AEA şirke-tini de Bay Nieberding ile beraberkurduk. Ben de 48 yıllık evli ve 4 çocuğuolan bir babayım.

Verildikçe Gelişen KursCan EREL: Kurs ile ilgili yaklaşımınızdanbahsetmek gerekir ise, neler söylenebilir?Larry ROSS: Kursumuz, Harvard ÖrnekOlay İnceleme (Harvard Case Study) yak-laşımı uyarınca kurgulandı. Kursta, çeşitliuzay araçlarında, fırlatma vasıtalarında veuçaklarda gerçekleşen kazaları ya da ka-zalara çok yaklaşıldığı durumları konualan, çok sayıda olayı ele alıyoruz. Mevcutdurumda, bu olayların sayısı 42. Bu olay-larda ne olduğunu ve neden olduğunu de-tayları ile anlatıyoruz. “Neden” bölümündeişlerin planlandığı gibi gelişmesini engel-leyen sistematik nedeni arıyoruz. Her ola-yın sonunda, alınan derslerdenbahsediyoruz. Böylelikle, farklı olaylarıntemelinde ortak tehditler olduğunu ve bubulgularla gelecekte yaşanabilecek so-runların önüne geçilebilmesinin olanaklıolduğunu göstermeyi hedefliyoruz.

Can EREL: Sunduğunuz “Mission Success First: Lessons Learned” isimli kursunuzun, insanoğlunun uzay ve havacılık alanında 50 yılı kapsayan birdöneminde yaşanan 40’tan fazla olay ve kök sebeplerini inceliyorsunuz; bu olaylarla ilgili bilgileri nasıl topladınız?Joe NIEBERDING: 2006 yılında, Ares 1projesini inceleyecek bir panelin üyesiolarak atandım. Fırlatma vasıtaları ile il-gili derin tecrübem nedeni ile panelde,bu tür vasıtalarda yaşanan arızalar vebunların nedenleri hakkında 1 saatlik birsunum yapmam istendi. Sunumunamacı, panelin inceleme sürecindedoğru soruları sormasını sağlamaktı. İlkaşamada Centaur arızaları ile ilgili tec-rübeme dayanarak bir hazırlık yaptım vebu süreçte Bay Ross’un yardımına dabaşvurdum. Hazırlıklar sırasında bu türbilgilerin, hatta daha fazlasının, bir kurshaline getirilmesinin yararlı olacağı fikrioluştu. Böylece, kendi boş zamanları-mızda, aylarca veri toplama çalışmalarıyürüttük. Bay Ross ile kendi tecrübele-rimizi, NASA Glenn Araştırma Merke-zi’nin arşivlerinde bulduklarımızlabirleştirdik. Elde ettiğimiz belgeler ara-

sında, kamuya açık olan NASA arıza ra-porları vardı ve bunları kullanarak, sa-dece resmi ve gerçek bilgilere dayananolayları ortaya koyduk. İzleyen süreçte,çalışmamızı havacılık ve uzay olarakikiye ayırdık. Bu aşamada da sadece gü-venilir bilgilere eriştiğimiz olayları kul-landık. Zamanla, kursu daha çok kezgerçekleştirdikçe, katılımcılardan dakendilerinin yaşadıkları olaylarla ilgilibilgiler geldi. Hazırlanması 6 yılımızı alansüreçte bugünkü olay kümemiz oluştu.Kullandığımız tüm bilgi ve veriler ka-muya açık ve hepsine erişilebiliyor, hep-sinin referansını veriyoruz ve bunları aynızamanda diğer alan uzmanları ile birliktede değerlendiriyoruz.

Can EREL: Her bir kursu nasıl kurguluyorsunuz?Larry ROSS: Kurs içeriğinde kötü sonuhazırlayan sebepleri arayan örnek olayyaklaşımını kullandığımızı belirtmiştik.Kurs kapsamında her bir örnek olayı in-celemeden önce, bu konuyla ilgili kaynakve malzemeyi değerlendiriyoruz. Örne-ğin, uzay sektörü başlığında uzay çalış-malarında dünya genelinde elde edilenbaşarı ve yaşanan kaza istatistiklerinideğerlendiriyoruz. Başarıyı etkileyen yö-netsel konularla ilgili belli bulgulara de-ğiniyoruz. Kurs kapsamında incelenenörnek olaylar, katılımcıların günlük ola-rak yaşadıkları problemlerle bağdaştırı-labilmesine yardımcı olabilmek için 14farklı “tema” altında toplanmıştır. Örnekolaylar incelendikten sonra, bireysel ola-rak alınan derslerin düzenlenmesi ileoluşturulan “uygulama kuralları” olarakadlandırılabilecek bir kümeyi katılımcı-lara sunuyoruz.

73

Centaur 6A roketi (solda). Centaur, 27 Kasım 1963’teilk fırlatma denemesinde ateşlendiğinde, hidrojeni yakıt olarak kullanan ilk roket oldu (altta).


©NASA

©NASA

©NASA

19 Ocak 1995 günü araştırma programı için sonuçuşunu yapan X-31, hava bilgi probundaki buzlanmanedeni ile kontrolden çıktı ve düştü. Pilot, uçaktanatlayarak kazadan kurtuldu.

Can EREL: Kursta sunulan ana bulgu var mı?Joe NIEBERDING: Pek çok ana bulgudanbahsediyoruz. Bunlar arasında en önem-lilerinden birisi, olumsuzluklara nedenolan şeylerin zamandan bağımsız olarakortaya çıkması. 50 yıl önce gerçekleşenolayların ana nedenleri, günümüzde hâlagerçekleşmeye devam ediyor. Yaşananolaylarla ilgili yeni diyebileceğimiz çok azsayıda neden var, bu yüzden eski olaylarıincelemek çok önemli. Bir diğer anabulgu, kazalar ve kaza olmasına çok yak-laşılan olaylar, bir şekilde insan hatasıile bağlantılı oluyor. Uygulanmayan pro-sedürler, kritik bilgiler konusunda ileti-şim kurmayan insanlar, yetersizuygulanan sistem mühendisliği ve kötükurgulanmış testler, insan kaynaklı et-menler arasında yer alıyor. Kursta ince-lediğimiz 42 olayın sadece bir tanesi,doğru olarak tasarlanmış ve üretilmişbir parçanın kusuru ile ilgili.

Can EREL: Kursun amacını nasıl ifadeedebilirsiniz?

Joe NIEBERDING: Bay ROSS ve ben,bugün birçok genç NASA mühendisinin,çok iyi eğitim almalarına rağmen, uygu-lamaya yönelik bilgi ve deneyim konu-sunda eksik olmalarından endişeediyoruz. Artık NASA eskiden olduğukadar çok sayda yeni sistem geliştirmi-yor, bu yüzden uygulamaya yönelik bilgive deneyim edinmek zorlaşıyor. Gele-cekte, NASA yeni bir büyük proje başlat-tığında, başarı için gereken çalışanlarınuygulama deneyiminden nasıl emin ola-cağız? Bu yüzden kariyerlerimizin bu sondöneminde yaklaşık 50 yıllık iş tecrübe-sini paylaşmaya karar verdik. İkimiz debaşarılardan çok hatalardan öğrendiği-miz görüşündeyiz, bu nedenle tarihselakışında hata ve başarısızlıklara ve bun-ların ana sebeplerine eğilmeye kararverdik. Bu kapsamda, kurs, havacılık veuzay çalışmalarındaki kazalar ve başarı-sızlıkların nedenleri ile ilgili bir bakışaçısı sağlamayı amaçlıyor. Örnekler uzayçalışmaları ağırlıklı olsa da en ağırlıkverdiğimiz örnekler arasında deneysel

X-31 uçağı ile ilgili kaza da yer alıyor. Buörnek, havacılık ve uzay çalışmalarındayaşanan kazaların ne kadar çok ortaknoktası olabileceğini gösteriyor. Aslında,kazaların çok büyük çoğunluğu insan ha-tasından kaynaklandığı için alınan ders-ler otomotiv, nükleer enerji ve sağlık gibibaşka sektörlere de uyarlanabilmekte-dir. Bu sektörlerde de kursumuza katı-lanlar alınan derslerin kendi sektörleriiçinde geçerli olduğunu belirterek bugözlemimizi doğruladılar.Bay Ross ile beraber kursumuzda insantarafından tasarlanıp işletilen sistemlerianlatıyoruz. Bu sistemlerdeki hatalarıntarihi incelendiğinde, hataların kök se-beplerinin büyük oranda değişmedensürdürdüğünü göstermektedir. Bu köksebeplerden alınacak dersler, havacılık,uzay ve diğer teknik sistemlerin tasarla-yıcılarına önceki kazalarla ilgili örnekolay kayıtlarının detaylı analizinin sis-teme özel derslerin belirlenmesindefayda sağlayacağını göstermektedir. Alı-nan bu dersler, ilgili kazalarda bulunan

74


SÖYLEŞİ©

NASA

NASA Glenn Araştırma Merkezi

©TUSA

Ş

©TUSA

Ş

kök sebepleri azaltabilecek somut stra-tejilere de dönüştürülebilir.Kurs kapsamında sunulan pek çok kazadabizlerin de görev almış olması, bu kaza-larla ilgili değerlendirmelere kişisel yo-rumlarımızı da ekleyebilmemizi sağlıyor.Ayrıca, neden ders alın(a)madığı ve bununiçin neler yapılabileceği konularında da ki-şisel görüşlerimizi paylaşıyoruz.

Genç ve İyi Mühendisler Dünyanın Her Yerinde AynıCan EREL: Bugüne kadar hangi kurum ve kuruluşlar bu kursu aldılar?Larry ROSS: Kursu, geçtiğimiz 7 yıllıkdönemde, yaklaşık 65 kez düzenledik.Kursu alan kurum ve kuruluşların ara-sında, NASA’nın merkez teşkilatı ilearaştırma merkezleri ve laboratuvarları,Avrupa Uzay Ajansı, ABD’li birçok hava-cılık şirketinin yanı sıra TÜBİTAK ve Ana-dolu Üniversitesi de yer alıyor.

Can EREL: Kursun Türkiye’de düzenlenmesi fikri nasıl ortaya çıktı?Larry ROSS: Öncelikle Türkiye’ye gelişi-miz konusunda en büyük sürprizi bizimyaşadığımızı belirtmek isterim. Birkaç yılönce, NASA Glenn Araştırma Merke-zi’nde verdiğimiz kursu alanlar arasındabulunan, merkezin çalışanlarından Dr.Süleyman Gökoğlu, kursu Türkiye’de dedüzenlememiz gerektiğini söyledi. Bufikre çok olumlu baktık, diğer yandanbunun nasıl gerçekleşebileceği konu-sunda en ufak bir fikrimiz yoktu. Dahasonra, Dr. Gökoğlu, sizin Türkiye’de ha-vacılık alanında etkili bir kişi olduğunuzubelirterek size ulaştı. Sizin çabalarınızla,Eskişehir’de bulunan Anadolu Üniversi-tesi, Türkiye’deki ilk kursun düzenleyicisioldu. Burada, Prof. Dr. Hikmet Kara-koç’un çabalarını da anmak isterim.

2012 yılının Mart ayında, önce TÜBİTAK’ta, birkaç gün sonra da Ana-dolu Üniversitesi’nde bu kursu düzenle-dik. Anadolu Üniversitesi’ndeki kursta,TUSAŞ’tan İbrahim Keskiner Bey ile ta-nıştık ve kendisi, kursun 2013 yılında TUSAŞ’ta düzenlenmesini talep etti.Böylece sizin ve İbrahim Bey’in çabalarıile kurs Mayıs ayında TUSAŞ için düzen-lendi. Gelecekte de başka kurslar dü-zenleyebileceğimizi umuyoruz.

Can EREL: Türkiye’de düzenlediğinizkurslar ile ilgili gözlemeleriniz hakkındaneler söylemek istersiniz?Joe NIEBERDING: Nelerle karşılaşacağı-mız konusunda bir fikrimiz yoktu. Tür-kiye’ye gelmeden önce, Dr. Gökoğlu ve eşiile bir Türk restoranında yemek yedik vebize Türk âdetleri ve yemekleri ile ilgilibilgiler ilettiler. Ankara’ya geldiktensonra Doç. Dr. Tuğrul Seyhan Bey ve dok-tora öğrencisi Yasin Şöhret Bey bizimleyakından ilgilendi. Türkiye’de bulunduğu-muz sürede gördüğümüz ilgiden çok et-kilendik. TÜBİTAK’ta düzenlediğimizkursun sonunda, 2’si erkek, 2’si bayan 4

mühendis yanımıza geldi. Birkaç dakikazaman ayırmamızı ve kariyerleri ile ilgilibazı tavsiyeler vermemizi istediler. On-larla 45 dakika geçirdik. Genç ve iyi mü-hendisler dünyanın her yerinde aynı.

Can EREL: Son olarak, gelecek planlarınızdan bahsedebilir misiniz?Larry ROSS: Kurs içeriğini, yeni örnekolay incelemeleri ekleyerek ve kursualanlardan gelen geri bildirimler ışığındagüncellemeye devam ediyoruz. İçeriksürekli güncelleniyor. Kurs içeriğinin,sadece havacılık ve uzay alanlarına hitapetme ile sınırlanamayacağına inanıyoruz.Yakın zamanda, sağlık sektöründen bi-zimle temasa geçenler oldu. Gelecektediğer sektörlerle ilgili çalışmalarımızgündeme gelebilir. Ayrıca anlattıkları-mızı bir kitap haline getirmemiz yönündeyorumlar da alıyoruz. Tabii tüm tespit vegelişmeleri değerlendirirken sürekli ola-rak “emekli” olduğumuzu hatırlamayaçalıştığımız da bir sır değil.Joe Nieberding ve Larry Ross’a, bizezaman ayırdığı ve verdiği bilgiler içinokuyucularımız adına teşekkür ediyoruz.

75


©NASA

Centaur kademesinin LCROSS uydusu ile ilerleyişini gösteren temsili çizim

©TUSA

Ş

76


BUSİAD, etkinliğe, Yö-netim Kurulu BaşkanıOya Yöney liderli-

ğinde, 40 sanayi kuruluşun-dan 74 temsilciyle; SASADise 30 sanayi kuruluşundan71 temsilciyle katıldı. Etkin-liğin açılış oturumunda ilkkonuşmayı, SASAD YönetimKurulu Başkan YardımcısıCengiz Ergeneman yaptı.Konuşmasında, savunmasanayisinin otomotiv sektö-ründen farklılıklarını anla-

tan Ergeneman, savunmasanayisinde; ihtiyaçlarınmilli olarak karşılanması-nın, 5 yılın ötesinde uzun va-deli planlamanın, Ar-Ge’nin,yüksek kalitenin, nitelikli işgücünün ve proje yönetimi-nin önemine vurgu yaptı. Savunma sanayisindeher şeyin kullanıcının ihti-yaçlarını belirlemesi ilebaşlayabileceğini belirtenErgeneman, yeni girilenfaaliyet alanlarının özümse-

nip, uzmanlık kazanılarak,ihracat yapabilecek noktayagelinmesinin en az 10-15sene sürdüğünü de değer-lendirmelerine ekledi. Er-geneman, sözlerini, Bursalısanayicilerle güçlerini bir-leştirmeleri durumunda,başarabilecekleri işler ol-duğunu belirterek tamam-ladı.Daha sonra söz alan SASADGenel Sekreteri HüseyinBaysak, konuşmasının ilkbölümünde, SASAD’ın tarih-çesi ile mevcut yapısı ve yö-

ÖZEL HABER

Savunma Sanayisi Bursa ile Köprü KuruyorBursa Sanayici ve İş Adamları Derneği (BUSİAD) ve Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği (SASAD)’nin ortaklaşa düzenlediği “Sanayiciler İş Birliği Günleri”, 21-22 Mayıs günlerinde, Ankara’da gerçekleştirildi. Etkinliğin ilk gününde, ikili görüşmeler yapıldı; ikinci gününde ise Ankara’da bulunan savunma sanayisi firmalarının tesisleri ziyaret edildi.K. Burak CODUR / [email protected]

SASAD Yönetim KuruluBaşkan Yardımcısı Cengiz Ergeneman

Tüm

Fot

oğra

flar

: ©M

SI D

ergi

si

77


netim kurulu hakkında bilgi-ler iletti. Baysak, konuşma-sında, Bursalı işadamlarınasavunma sanayisinde nasıl işyapılabileceğine yönelik bil-giler de verdi. Mevzuat ile il-gili ayrıntılara değinenBaysak; kanunları, üretimizin belgesi işlemlerini, ihra-cat izni işlemlerini, tesis gü-venlik belgesi işlemlerini veiş almayı düzenleyen esas-ları anlattı. Baysak, konuş-masının son bölümünde,sektöre ait ciro, ihracat veAr-Ge harcaması rakamla-rını katılımcılarla paylaştı.

Bursa İş BirliğineHazırBUSİAD Yönetim KuruluBaşkanı Oya Yöney de etkin-

likte bir konuşma yaptı. Yak-laşık 1 yıl önce BUSİAD’ınorganizasyonu ile Bursa’datoplandıklarını hatırlatanYöney, Bursa olarak sa-vunma sektöründe dahafazla rol alırlarsa yerlilikoranında ve ileri teknolojikullanımında daha iyi yer-lere gelebileceklerine inan-dıklarını belirtti. Yöney,Bursa’da kurulu olan oto-motiv, tekstil ve makine sa-nayilerinin ve bu alanlardakitecrübenin, savunma ve ha-vacılığa hizmet edebilece-ğini de ifade etti. Rakamsalbilgiler de veren Yöney,2012 yılında, Bursa’dan ger-çekleşen otomotiv ve yan sa-nayi ihracatının 7.113.000.000dolar olduğunu; tekstil

sektörü için bu rakamın1.054.000.000; hazır giyim vekonfeksiyon sektörü için620.000.000; makine ve ak-samları için ise 584.000.000dolar olduğunu söyledi.Etkinliğin açılış oturumu-nun son konuşmasını, SSMSanayileşme Daire Başkan-lığı Sektörel Strateji ve Ya-tırım Müdürü M. Arif Sezginyaptı. SSM’yi, çalışmalarınıve projelerini anlatan Sez-gin, sunumunu; “savunmatedarik sistemi”, “savunmasanayinin bugünü ve proje-ler”, “sanayileşme, offset,teknoloji yönetimi ve ihra-cat” ve “savunma sana-yinde yan sanayi temelisterleri” başlıkları altındagerçekleştirdi.

Yoğun ProgramEtkinliğin ilk gününün öğle-den sonraki bölümünde, et-kinlik için oluşturulangörüşme salonunda, sa-vunma sanayisi firmaları ile Bursalı firmalar, etkinliköncesi oluşturulan görüşmematrisine uygun olarak, top-lam 4 saat süren ikili görüş-meler gerçekleştirdi. Etkinliğin ikinci gününde isesırası ile ASELSAN, TUSAŞ,FNSS ve HAVELSAN tesis-leri ziyaret edildi. Ziyaretlersırasında, firma tanıtımları-nın yanı sıra bu firmalarıntedarik politikaları ve altyüklenicilerinden ve yan sa-nayi firmalarından beklenti-ler konulu sunumlar dayapıldı.

SASAD Genel Sekreteri Hüseyin Baysak

BUSİAD Yönetim Kurulu Başkanı

Oya Yöney

SSM Sanayileşme Daire Başkanlığı Sektörel

Strateji ve YatırımMüdürü

M. Arif Sezgin

MSI Dergisi: Öncelikle okuyucularımıza,kısaca MODSİMMER’i tanıtabilir misiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER,1998 yılında, Türk Silahlı Kuvvetleri(TSK), Orta Doğu Teknik Üniversitesi(ODTÜ) ve Savunma Sanayii Müsteşarlığı(SSM) arasında imzalanan bir protokoledayanarak kuruldu. Önce MODSİMLABadında bir laboratuvar olarak başladı;sonra 2001 yılı içerisinde merkeze dönüştü. Burada, TSK’nın ihtiyaçlarınayönelik, onlarla birlikte çalışarak geliş-tirdiğimiz bazı ortak projelerimiz oldu.Şu ana kadar 8 proje tamamladık.MODSİMMER, gerçekten çok farklı birörnek. NATO Modelleme ve SimülasyonGrubu’ndan, 3 yıl önce bir davet aldım vebu örneği onlara anlattım. Çok beğendi-ler. Çünkü çok iyi bir silahlı kuvvetler,kamu, üniversite ve sanayi iş birliğini bu-rada görebiliyoruz ve bu, bize özgü birmodel. MODSİMMER’in kuruluşu ile so-nuçlanan süreçte, bazı projeler tanımla-narak, ODTÜ’de bu konuda öğretimüyeleri ve öğrenciler yetiştirildi. O proje-leri yaparken, TSK’nın ilgilendiği alana,bazı öğrenci ve öğretim üyeleri yönlendi,sonrasında da bu öğrenciler, mezun ol-duktan sonra, sektörde çalışmayadevam ettiler. Şu anda HAVELSAN,ASELSAN ve STM gibi firmalarda çalışanbirçok mezunumuz var.MODSİMMER’i şöyle düşünmek lazım:MODSİMMER’in tüzel bir kişiliği yok.MODSİMMER, ODTÜ’nün bir araştırmamerkezi; dolayısıyla biz ODTÜ’yüz.ODTÜ’nün bir araştırma merkezi olarak,yönetim kurulumuzda TSK’dan 3 üye,SSM’den 1 üye ve ODTÜ’den 3 üye bulu-nuyor. Dolayısıyla bu merkez, aslındaüniversite ile dış dünyayı birbirine bağla-yan bir köprü.Örneğin buranın müdürü olarak benimkadrom, Bilgisayar Mühendisliği Bölü-mü’nde; burada kadrom yok. Biz öğretimüyelerini teşvik ediyoruz, davet ediyoruz;bazen burada uzmanlık bulamayınca,üniversite dışından öğretim üyelerinidavet ediyoruz ve ihtiyaçlara yanıt ver-meye çalışıyoruz.

MSI Dergisi: MODSİMMER’in akademik çalışmaları hakkında neler söyleyebilirsiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Aslında buraya aitbir akademik program yok; burası biraraştırma merkezi. Ancak ODTÜ Enfor-matik Enstitüsü altında, TSK’nın talebiüzerine, zamanında bir yüksek lisansprogramı açıldı. Ondan sonra da TSKmensubu 57 öğrenciyi mezun ettik. Kara

78


RÖPORTAJ

Modelleme ve Simülasyonun Sinerji Merkezi:MODSİMMERÖzgün bir model ile silahlı kuvvetler, kamu, üniversite ve sanayi iş birliğini oluşturmak için kurulan Orta Doğu Teknik Üniversitesi - Türk SilahlıKuvvetleri Modelleme ve Simülasyon Araştırma veUygulama Merkezi (MODSİMMER), 1998 yılından buyana, modelleme ve simülasyon alanındaki hedeflereulaşabilmek amacıyla farklı disiplinlerin bir arada çalıştığı ve projelerin yürütüldüğü idari ve akademikbir birim olarak faaliyetlerini sürdürüyor.MODSİMMER tarafından, 2005 yılından beri, iki yılda bir düzenlenmekte olan Ulusal Savunma Uygulamaları Modelleme ve Simülasyon Konferansı(USMOS)’nın 5’incisi öncesinde, MODSİMMER Müdürü Prof. Dr. Veysi İşler ile merkezin tarihçesi,altyapısı, faaliyetleri ve USMOS ile ilgili bir söyleşigerçekleştirdik.Ümit BAYRAKTAR / [email protected]. Burak CODUR / [email protected] EREL / [email protected]

©M

SI D

ergi

si

Harp Okulunda Savunma Bilimleri Ensti-tüsü açılınca, TSK mensupları çoğunluklaoraya yöneldiler. Biz de kendi programı-mızı sivillere yönelik devam ettirdik. Sonbirkaç yıldır öğrenci almıyoruz. Oradakiyapımızı yeni açılan bir programda, oyunteknolojilerinin yüksek lisans progra-mında kullanmaya başladık.

MSI Dergisi: Sahip olduğunuz altyapı ve imkânlar hakkında ne gibi bilgiler verebilirsiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER,gerek üniversitelerin gerekse firmaların,çeşitli kısıtlamalar nedeniyle sahip ola-mayacağı yazılım ve donanım olanakla-rını sunabiliyor. Örneğin; yeni hizmetegirmekte olan hareketli simülatörümüz,bu yeteneğe sahip olmayan; diğer yandanhareket algoritmasını sınamak isteyenakademik birimler ve ticari kuruluşlar ta-rafından kullanılabiliyor. Bir diğer örnek,hareket yakalama sistemi (motion cap-

ture)’miz. Her firma, her zaman kullanıl-mayan ve maliyeti de pek düşük olmayanbu sistemi kuramayabilir ya da sisteminihtiyaç duyduğu geniş hacimli alan nede-niyle bünyesine almak istemeyebilir. Do-layısı ile ortak kullanım önem kazanıyorve MODSİMMER de bu imkânı tanıyor.Kuşkusuz bu altyapı, şimdiki KalkınmaBakanlığı, eski ismi ile Devlet PlanlamaTeşkilatının desteği ile ortaya çıktı, bunoktayı da vurgulamamız gerekir.

Üniversiteler, OlanaklarımızıÜcretsiz KullanabiliyorMSI Dergisi: Kazanımlarınız kapsamında,temelde öğrenci yetiştirilmesinden bahsettiniz. Diğer kazanımlarla ilgili deayrıntılar verebilir misiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Kuşkusuz öğren-cileri yetiştirmek, başlı başına büyük birkazanç. Bunun yanında, ilk aşamada yü-rütülen 8 projede, öğretim üyelerimiz,çok ciddi seviyedeki bilgi birikimlerini

projelere aktardılar ve bu projelerin so-nucunda, ürünler ortaya çıktı. Sanayi ileiş birliğimiz de önemli aşama kaydetti.Son zamanlarda ele aldığımız 3 proje defirmalarla birlikte gerçekleştirildi: HAVELSAN ile birlikte yapılan MüşterekGörev Kuvveti Modelleme ve SimülasyonSistemi (MGKMOS) ve STM ve AnelArgeile yaptığımız projeler. Bunlar, üniversi-tenin, araştırma yönünün öne çıktığı pro-jelerdi. Biz, firmaların rolünü almayıhiçbir zaman istemedik; bir projeyi alıpkendi başımıza yapmak da istemiyoruz.Burada bir yazılım ekibi ya da profesyo-nel bir ekip tutmuyoruz, böyle bir planı-mız da bulunmuyor. Daha çokproblemlerin çözüm yöntemlerini bulup,bunu sanayiye aktarma yoluyla katkıla-rımızı veriyoruz. Tabi bu arada, bunu ya-parken öğretim üyesi kendinigeliştiriyor; öğrenci ve mezunlar yetişi-yor ve bu sektörde gerekli olan insankaynağı ile bilgi birikimi de oluşuyor.

MSI Dergisi: MODSİMMER’in ODTÜ bünyesinde kurulması, kuşkusuz ODTÜ için bir şans. Ankara ve Türkiye’deki diğer üniversitelerleilişkileriniz hakkında da bilgi verebilir misiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Aslında o yıllarda,benzer bir protokol, İstanbul Teknik Üni-versitesi (İTÜ) ile de yapılmıştı. Orada daneredeyse aynı büyüklükte bir laboratu-var kuruldu. Geride bıraktığımız süreçte,burası büyüdü ve bir merkeze dönüştü,İTÜ’de kurulan laboratuvar ise bir süresonra kapandı. MODSİMMER’deki ola-nakları, hem devlet hem de vakıf üniver-siteleri, hiçbir kısıtlama olmaksızınücretsiz kullanabiliyor. Bilkent, Hacet-tepe ve Koç üniversiteleri, altyapımızıkullanan üniversiteler için verebileceğimörnekler arasında yer alıyor.

MSI Dergisi: USMOS kuşkusuz önemli bir tanıtım aracı. Onun dışında, bu merkezi ve imkânlarını tanıtmaya yönelik başka çalışmalarınız var mı?Prof. Dr. Veysi İŞLER: 2011 yılında, MODSİMMER alt yapı olanaklarını tanı-tan bir seminerler dizisi düzenledik.Bunu da üniversitelere ve teknokent fir-malarına, afişlerle ve e-postalarla du-yurduk. Çok yoğun bir tempomuz oldu.Üniversite içinde de kendi öğretim üye-lerimizi davet ettik; onlara burayı tanıttık.Basında da hakkımızda haberler çıktı.Ayrıca, 2010 yılında, SSM çalışanlarınayönelik bir çalıştay düzenledik ve MODSİMMER’i anlattık.

79


MODSIMMER’in kara, deniz ya da havaaraçlarına yönelik kullanılabilen hareketlisimülatörü, devreyegirdiğinde, bu yeteneğesahip olmayan; diğer yandan hareket algoritmasını sınamakisteyen akademik birimler ve ticari kuruluşlar tarafından kullanılabilecek.

©M

SI Dergisi

80


RÖPORTAJ

MODSİMMER Olmasaydı İlerleme Bu Kadar Hızlı OlmazdıMSI Dergisi: Modelleme ve Simülasyon,milli kritik teknoloji olarak görülüyor. Bu alandaki yerlilik oranı konusundaneler söyleyebilirsiniz? Yerlilik oranınıarttırma konusunda MODSİMMER’in ne gibi katkıları oluyor?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER’inbu alanda doğrudan katkıları olsa dadaha çok dolaylı katkıları oluyor. Model-leme ve simülasyon geniş bir yelpazeyikapsıyor. Harp simülasyonları ve eğitimsimülasyonları başta olmak üzere, çeşitlialanlar var. Genel olarak yerlilik oranıkonusunda hesaplanmış ya da ortaya çı-kartılmış bir veri yok; yine de özellikleTSK’nın ihtiyaç duyduğu eğitim simülatör-leri konusunda, yerlilik oranının yüzde 50’yigeçtiğini rahatlıkla söyleyebilirim ve buoran sürekli artıyor. Bazı ülkelere ihracat-lar da olmaya başladı; hem HAVELSANhem diğer büyük ve küçük firmalarıneğitim simülatörleri konusunda ihracat-ları var. NATO’nun Modelleme ve Simü-lasyon grubunda Türkiye olarak çok

etkiniz. TSK personeli, bu çalışma grup-larına katılıyor; sanayiden ve akademikdünyadan da katılım var. MODSİMMERaracılığı ile bu gruba en az 4-5 öğretimüyesi devam etti. En çok katkı veren ül-keler arasında, 3’üncü sıradayız diye ha-tırlıyorum.Yerli katkı oranı konusunda şunu da be-lirtmek isterim: 80/20 kuralı olarak da bi-linen Paleto İlkesi var; yüzde 80’lik birdüzeye gelmek, yüzde 20’lik bir çaba ilemümkün olabiliyor, ama mükemmeliyetdilimine, yüzde 80’den yüzde 100’lük dili-mine ulaşmak için ise yüzde 80 çaba har-camak gerekiyor. Biz neredeyse o noktayaulaştık. Daha mükemmel nasıl olabiliriz?Buraya kadar yapılması gerekenleri yapa-rak geldik; ama iş artık daha zor. Firma-larımız ve diğer kurumlarımızda bir şeyleryapıyor ama üniversitelere burada çok işdüşüyor. Mükemmel diyeceğimiz seviye-lere ulaşabilmek için, Ar-Ge’nin üniversi-teler ile birlikte yapılması gerekiyor. Yüzde50-60 yerlilik oranı yakalanabilir; amayüzde 90’a çıkartmak gerçekten çok zor-dur, yüzde 100 ise belki de imkânsızdır.

MSI Dergisi: MODSİMMER olmasaydıTürkiye’nin modelleme ve simülasyonalanındaki durumu ne olurdu?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Belki bu kadar hızlıilerlenemezdi. Çünkü MODSİMMER’deortaya çıkarılan bilgi, çok rahatlıkla fir-malara ulaştı. Bazı projeleri birlikte yap-tık, onlar da edindikleri bilgi ve tecrübeyidiğer projelerde de kullandılar; bu iyi birşey. MODSİMMER olmasaydı, ama pro-jeler gündeme gelmeye devam etseydi,muhtemelen firmalarımız kendi içle-rinde veya dışarıdan destek alarak çalış-malarını sürdürmeye çalışacaklardı.Şimdiki kadar sistematik olur muydu,emin değilim. Bir yandan da şunu biliyo-ruz: Bazı firmalarımız, gerçekten riskliAr-Ge çalışmalarını bile çok iyi ve siste-matik yapıyor. Bizim farkımız şu: Üniver-site Ar-Ge’yi genellikle ticari bir kaygıgütmeden yapabiliyor; o yüzden daharahat gerçekleştiriyor. Firma bunu yapa-mıyor, o riski alamıyor. “Şunu da dene-yeyim, bunu da deneyeyim” diyemiyor.Biz bunu tezlerde yapabiliyoruz. Öğren-ciye “Hadi bakalım şunu bir dene, sonu-cunu bir gösterelim” diyebiliyoruz.Oradan ortaya bir ürün çıkmamasınakarşın bazı bilgiler çıkıyor. O bilgileri dedaha sonra USMOS gibi konferanslarda,herkesle paylaşıyoruz. MODSİMMER ol-masaydı, herhalde alan bilgisinin derin-liği bu kadar olmazdı. Örneğin; bazı iyi

Harp simülasyonları ve eğitim simülasyonları başta olmak üzere, çeşitli alanlar var. Genel olarak yerlilik oranı konusunda hesaplanmışya da ortaya çıkartılmış bir veri yok; yine de özellikle TSK’nın ihtiyaçduyduğu eğitim simülatörleri konusunda, yerlilik oranının yüzde 50’yigeçtiğini rahatlıkla söyleyebilirim ve bu oran sürekli artıyor.

©H

AV

ELSAN

firmalarımıza baktığımız zaman, mut-laka üniversitelerle ciddi iş birlikleri ol-duğunu görüyoruz. Bizim bazı firmalaraçok önemli katkılarımız olmuştur. Bubazen öğrencilerimiz vasıtasıyla oluyor.Modelleme ve simülasyon, 30-40 yıldırçalışılan, oturmuş bir alan değil, yeni ge-lişen bir alan. Sürekli yeni standartlar,yöntemler, ihtiyaçlar ortaya çıkıyor. O yüzden üniversitenin rolü önemli.

MSI Dergisi: Tamamlanan ve yürüyen çalışmaların süreçleri yerli olsa da kullanılan yazılım ve donanımların hep yurt dışı kaynaklı olduğunu görüyoruz. Bu durum çalışmalarda bir sıkıntı yaratıyor mu?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Kullanılan dona-nım Türkiye’de üretilebilir; fakat şu andasöz konusu olan rakamlar göz önünealındığında, bu çok da maliyet etkin birgirişim olmayacaktır. Donanımın kritikbir bileşen olduğunu düşünmüyorum.Bir modelleme simülasyon projesindeen önemli bileşen, model. Modeli eğerçok iyi bir şekilde ortaya koyabildiysenizve yazılıma buna aktarabildiyseniz işin

önemli bir kısmını yapmış oluyorsunuz.Bir de tabi bunun standartlara uygun birşekilde uygulanması, geliştirilmesi vegerçekleştirilmesi var. Tüm bunları, bizde dâhil olmak üzere, Türkiye’deki uz-manlar yapabiliyor.Diğer yandan, Türkiye’de, tam kapsamlıuçuş simülatörleri için bir görüntü üre-teci henüz yok. O, gerçekten çok yüksekteknolojiyi gerektiren bir çalışma. Küçükve orta çaplı bazı çalışmalar var, dahaileriye dönük çalışmalar da başlıyor.

NATO’da Aktif RolMSI Dergisi: NATO’daki çalışmalara katılımdan bahsetmiştiniz. NATO tarafındaki çalışmalarınızın Türkiye’yegeri dönüşü ne mertebede oluyor?Prof. Dr. Veysi İşler: Aslında MODSİMMER’inkurulması, bu konuya dayanıyor diyedüşünüyorum. 1990’lı yılların sonla-rında, NATO çalışmaları başlayınca,TSK’daki ilgili personel, bir üniversite-nin desteğinin olması gerektiğini dü-şünmüş ve onun üzerine ODTÜ’ye

82


RÖPORTAJ

Bilişsel ve OtonomRobotikAraştırmalarıKOVAN’da OlgunlaşıyorMODSİMMER’in ODTÜ Yerleşkesi’ndekibinasının en üst katında, dünyaçapında otonom robotik araştırmalarıyapan, KOVAN Araştırma Laboratuvarıyer alıyor. ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü kapsamındafaaliyet gösteren KOVAN’da, ağırlıklıolarak bilişsel robotik alanında çalışmalar yürütülüyor. KOVAN, rol aldığı Avrupa Birliği (AB) projelerinin yanı sıra savunma sanayisinde de TUSAŞ ile birlikte yürüttüğü çalışmayla boy gösteriyor.MODSİMMER’deki incelemelerimiz sırasında, laboratuvarın yöneticisiDoç. Dr. Erol Şahin’den de çalışmaları ile ilgili bilgi alma fırsatımızoldu. İlk olarak, KOVAN’ın daha önceden yazılı ve görsel basında sıklıkla yer almasını sağlayan iCub insansı robotu ve bu robot ile ilgiliyaptıkları çalışmaları aktaran Doç. Dr. Şahin, iCub’ın, AB destekli “RobotCub” projesi kapsamında geliştirildiğini, o proje sonunda robotlardan 6 tanesinin, teklifler alınarak, dünyanın çeşitli laboratuvarlarına ücretsiz olarak verildiğini, kendilerinin de dünyaçapında yapılan 31 teklif arasında 6. gelerek iCub’a sahip olduklarınıanlattı. 53 serbestlik derecesine (ekleme) sahip olan iCub, Türkiye’ninen karmaşık robot platformu niteliğini taşıyor. Robotun fiyat etiketi ise 300.000 avro civarında.

iCub’ı kullanarak AB’nin ROSSI (RObotlarda duyu-motor ve SoSyal etkileşim yoluyla İletişimin ortaya çıkışı) projesinde Almanya, İngiltere, İsveç ve İtalya’dan ortakları ile yer alan KOVAN, robotlardaöğrenme konusuna eğiliyor. Robotların, dildeki değişik kavramlarlakendi hareketleri arasındaki bağlantıyı öğrenmesi üzerine yoğunlaştıklarını belirten Doç. Dr. Şahin, konuyu bir örnek vererekaçıkladı. “Bardağı kaldır” gibi bir komutun basit görünmekle birlikte,aslında bir sürü belirsizliği içerdiğine dikkat çeken Doç. Dr. Şahin,kaldırmanın değişik şekillerinin bulunduğunu, komutu anladıktansonra, kaldırma şeklinin seçilmesinin önemli olduğunu belirtti. Doç. Dr. Şahin, diğer yandan, endüstriyel robotların kontrollü birbölgede, sürekli tanımlı bir işi yaptıklarını; insanlarla iletişimin olduğuserbest ve esnek ortamlarda ise robotların neyi nasıl yapacaklarını

iCub insansı robotu, Türkiye’nin en karmaşık robot platformu niteliğini taşıyor.

©M

SI D

ergi

si

©M

SI D

ergi

si

83


öğrenmelerinin daha değişik bir uzmanlık gerektirdiğini söyledi. Doç. Dr. Şahin, verdiği örneğe, alet kullanımını da ekledi. Buna göre,bir aletin kullanımının öğrenilmesi, o aletin özelliklerinde bazı değişiklikler yapıldığı durumlarda, aletin kullanımı için yeterli olmuyor. Birbirine benzer özelliklere sahip olan, bununla beraber farklı işler için de kullanılan keser ve çekiç örneği de robotlar için aş-maları gereken bir öğrenme zorluğu oluşturabiliyor.Bu çalışmaların savunma sanayisi ile bağına da kısaca değinen Doç. Dr. Şahin, bir robotun bir askeri izlemesinin başka bir şey, o asker ile sesli iletişim kurmasınınve komutları yerine getirmesininbaşka bir şey olduğunu belirterek,kendilerinin etkileşim tarafınayoğunlaştıklarını ifade etti.

Sürü Halinde ve OtonomÇalışabilen İHA’larKOVAN, insansız araçlar konusundada önemli çalışmalara imza atıyor.Daha önce karada ilerleyebilen robotların sürü halinde çalışmasıile ilgili projelere imza atan laboratuvar, TUSAŞ ile birlikte insansız hava aracı (İHA) konusundada çalışmalar yürütüyor. Genellikleher İHA’nın bir pilot ya da operatörtarafından kontrol edildiğini, aynıanda uçan İHA sayısının arttığı durumlarda ise bu kullanım şekliniuygulamanın mümkün olmadığını anlatan Doç. Dr. Şahin, özellikle mikro ve nano boyutlu İHA’ların yaygınlaşması ilebunlardan onlarcasının aynı anda kullanımını içeren konseptlergeliştirilmeye başlandığına dikkat çekti. Bu gelişmeleri takip edenTUSAŞ, KOVAN’dan, bu konuda bir gösterim yapmasını talep etmiş.

Doç. Dr. Şahin, bu amaçla, TUSAŞ’tan da destek alarak, 4 adet 4 rotorlu(quadcopter) mini İHA (model araç olarak da sınıflandırılabilir) tedarikettiklerini ve 6 aylık bir çalışma sonrasında, bu İHA’ları sürü halindeçalıştırmayı başardıklarını anlattı. KOVAN’da yapılan çalışmada,İHA’lardan bir tanesi lider olarak belirleniyor ve bu İHA, kendisine verilen rotada ilerliyor. İki adet İHA ise lideri, otonom olarak takipediyor. Doç. Dr. Şahin, TUSAŞ’a gösterimini yaptıkları bu sistemin,dünyadaki örneklerinden çok farklı ya da onlara göre yenilikçi olmasada 6 ay gibi bir sürede gelinen noktanın önemli olduğunu ifade ederek,

çalışmalarına TUSAŞ ile devam etmeyi planladıklarını söyledi.İHA platformlarının çevredekicisimleri ve İHA’ları algılamayeteneklerinin henüz olmadığını ve daha çok engelsiz olduğuvarsayılan bir ortamda, GPS ileönceden belirlenmiş rotalarıntakip edilerek araziyi gözlemdekullanıldıklarını belirten Doç. Dr. Şahin, araştırmalarının,mikro İHA platformları içinçevrelerini ve diğer İHA’ları algılayabilecek sistemleringeliştirilmesini hedeflediğinisöyledi. Bu tür algı sistemleri için,ağırlık ve güç gibi konuların enönemli sınırlayıcı parametreler

olduğuna ve bu yüzden zor olduğuna da değinen Doç. Dr. Şahin, denemeler kapsamında, kapalı ortam olması gereken uçuş alanının çevresinin ağ ile korunduğunu, ideal şartlarda bu alanın 50 m x 50 m yüzölçümüne ve 10 m yüksekliğe sahip olması gerektiğini,dış ortamda ise geniş ve düz pistlere ihtiyaç duyduklarına dikkat çekti.

böyle bir teklif gelmiş. Son zaman-larda, bizim de NATO Çalışma Gru-bu’na önemli katkılarımız olmayabaşladı; önce biz onlardan bir şeyleraldık, şimdi daha çok biz onlara ver-meye başladık. Çok güzel bir iş birliğihalinde devam ediyor.

MSI Dergisi: NATO ile ya da NATO için yürütülen projelerle ilgili örnek verebilirmisiniz? Bunlarla ilgili sektörde, neredeyse hiçbir bilgi yok diyebiliriz.

Prof. Dr. Veysi İŞLER: Doğru. Aslında bugrubun, bütçeli proje yürütme olanağıyok. Projeleri herkes kendi kaynağı ileyapıyor. Örneğin bir arazi veri tabanı or-taya çıkarmayı hedefleyen “MissionLand” diye bir proje var ve ona bizim dekatkımız oldu. Doğrulama, Geçerlilemeve Akreditasyon (Validation, Verificationand Accreditation) grubuna da önemlikatkılarda bulunduk; bu grupta stan-dartlar ortaya çıktı. Bunlara benzer, enaz 3-4 tane çalışmada Türkiye olarak yer

aldık ve bunların çoğu MODSİMMERüzerinden oldu. Her bir proje için, bizüniversitedeki bir öğretim üyesini tahsisettik ve onun seyahat ve diğer masrafla-rını biz karşıladık. Bu çalışmalarda ücretdiye bir şey yok; herkes yapıyor, öğreni-yor ve bunu paylaşıyor. Ayrıca fizibiliteraporları ve kılavuzların ortaya çıktığıprojelerde de yer aldık. Şu anda, çalış-maları devam eden 10’un üzerinde ça-lışma grubunun içindeyiz. Her birçalışma grubu da çok güncel teknoloji-leri kapsıyor.

Sınırlarımız BelliMSI Dergisi: MODSİMMER’in bir koordinatör olarak ya da üst makam olarak rol alması gibi bir amacınız ya da beklentiniz var mı?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER’in,bu işin idari yönünün sorumluluğunu al-mamasında fayda olduğunu değerlendi-riyorum. Öyle bir görev verilirse ayrı biryapılanmaya ihtiyaç olur. SSM’nin Sana-yileşme Daire Başkanlığı ile Ar-Ge veTeknoloji Yönetimi Daire Başkanlığı, bukonularla ilgileniyor.

MODSİMMER’de kurulu olan hareket yakalama sistemi,

seyrek kullanılan ve geniş hacimgerektiren bu sistemi bünyelerinde

kurmayı tercih etmeyen kurum ve kuruluşlara da hizmet veriyor.

KOVAN, mikro ve nano boyutlu İHA’ların onlarcasının aynı andakullanımını içeren konseptler üzerinde çalışıyor.

©M

SI Dergisi

©M

SI Dergisi

Biz kendimizi bir üst makam olarak değil,araştırmacı olarak görüyoruz. Bu alandaaraştırmalar yapıyoruz ve ortam sağlıyo-ruz. Örneğin; bir takım fizibilite çalışma-larında ortaya çıkan test altyapılarını bizburada barındırıyoruz. Öğretim üyeleri,kamudan veya sanayiden bir takım uz-manlar gelip bu altyapıları kullanabilirler.Bunların yanı sıra SSM’nin sahip olduğuve burada konuşlandırılmış olan bazı alt-yapılar da var. Onları da herhangi bir ücretödemeden, SSM’nin izni ile kullanabilirler.

MSI Dergisi: Modelleme ve simülasyonalanında, projeler arasındaki koordinasyoneksiklikleri sonucunda birbiri ile uyumsuz sistemler geliştirilmesi ya dabazı yetenek kazanımlarının tekrarlanmasıgibi nedenlere kaynakların verimsiz kullanılması gibi bir durum söz konusu mu?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Modelleme ve si-mülasyon alanında bir takım standartlarvar. Simulation Interoperability Stan-dards Organization (Simülasyon BirlikteÇalışabilirlik Standartları Kurumu) diyebir yapılanma var; buna NATO da katkıveriyor. Tüm bu standartlara ve düzen-lemelere uygun olarak geliştirme yap-mak gerekiyor. Geliştirilen bir sisteminbenzerini ya da aynısını geliştirmek iste-yen firmaları, diğer bir deyişle rekabetiyasaklayamazsınız; başka birisi çok dahaiyisini geliştirebilir. Ayrıca teknoloji degelişmeye devam ediyor, bir süre sonrasistemler eskiyor. Ama bir yandan da ge-liştirilen ürünlerin yeniden kullanımınıda sağlamak gerekiyor. SSM bu konularıçok iyi biliyor ve gerekli adımları atıyor.

MSI Dergisi: Bu noktada, projelerde yer alama konusunda yaklaşımınız ve uygulamalarınız neler?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Örnekler vererekaçıklayayım. Bize bazen proje doğrudangeliyor; A projesi geliyor mesela. Biz dediyoruz ki; bu projenin zor kısımlarını, bi-linmeyen kısımlarını biz yapalım. Sonra-sını da bu işi rutin olarak yapabilecek birfirmaya verelim, onlar da geri kalanınıkodlasınlar, geliştirsinler diyoruz. Bu-rada o projede çalışacak akademik per-sonel, MODSİMMER’e, sırf o proje içingeliyor ve kadroları da geldikleri yerdekalıyor. Proje boyunca, MODSİMMER’inlaboratuvar imkânlarını kullanarak yada sadece tesisi kullanarak çalışıyor,proje bitince ya da kendi akademik ça-lışmaları bitince de gidiyorlar. Bu dabizim güçlü yönümüz. Firmalar bunuyapamaz, iş bittiğinde o kişileri işten çı-kartır; çünkü bütçesi yoktur. Bizde iseeğer proje yoksa bölümüne döner ya daburada çalışır, araştırmasını yapar, te-zini yapar bitirir. Bazen bize proje geli-yor, diyorlar ki; “Bu yazılımgeliştirilecek”. Bizim CMMI gibi belge-lendirilmiş bir sertifikamız yok. AslındaCMMI, SPICE gibi düzenlemelereuygun, ISO 9001-2008 uyarınca tanım-lanmış süreçlerimiz var. O yandan birsorunumuz yok; ama yazılım geliştirmegibi profesyonelce bir işi yapmak içinayrı bir yapıya ihtiyaç var. Bizde o yok veöyle bir yapıyı oluşturmayı da şu andatercih etmiyoruz. Çünkü üniversite-lerde, prototipe kadar olan süreç yapı-labiliyor; yani ürünleşme olmuyor.

Hatta ön prototip çıkıyor, prototip deçıkmıyor. Dünyadaki süreç de bu zaten,biz de bunun doğru olduğunu düşünü-yoruz.

Askeri Modelleme ve Simülasyon Ayrı Bir AlanMSI Dergisi: Kadrosu MODSİMMER’deolan araştırma görevlileri de bulunuyor,değil mi?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Evet, çok sayıda ol-masalar da burada görevliler ve üniversi-telerin ilgili bölümlerinde yüksek lisans vedoktora eğitimlerine de devam ediyorlar.

MSI Dergisi: ODTÜ Rektör YardımcısıProf. Dr. Volkan Atalay, katıldığı bazı faaliyetlerde; öğrenci yetiştirdiklerini,yüksek lisans ve doktora yaptırdıklarını,sanayinin de bu öğrencilerin üniversitedekalmalarına fırsat vermeden istihdam ettiğini, böyle giderse bir süre sonra öğrenci yetiştirecek öğretim elemanı kalmayabileceğini ifade ederek, içindebulundukları durumu anlatıyor. Benzerbir sorun, modelleme ve simülasyon alanında ve MODSİMMER için de söz konusu mu?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Evet, böyle birsorun var. Bence firmalarımızın, işinaraştırma boyutuna daha fazla önemvermeleri gerekiyor. Küresel ölçekte re-kabet edebilmeleri ve derinlik kazanabil-meleri için, buna ihtiyaç var. Maalesefbazı öğrencilerim, modelleme ve simü-lasyon konusunda çalıştıkları firmalardao kadar yoğunlar ki araştırmalarına ayı-racak vakit bulamıyorlar. Hâlbuki bu ko-nuları çok iyi organize etmek, üniversiteile birlikte koordine olmak lazım.

MSI Dergisi: Modelleme ve simülasyonalanında öğretim üyesi açığı var mı?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Böyle bir açık ol-duğunu söyleyebiliriz. Bu alanda, Türki-ye’de çok fazla çalışan insan yok; aslındadünyada da çok fazla insan yok bence.ABD’de bu alanda çalışan çok güçlü bir-kaç üniversite var. Türkiye’de, bu alandaçalışan öğretim üyesi en fazla ODTÜ’de.“Askeri Modelleme ve Simülasyon” ayrıbir alan, hatta bu alana özel akademik ya-yınlar da var. Bu alan için biraz daha farklıbir bilgi birikimi gerekiyor. ODTÜ’de bu birikim var, başka üniversi-telerde birkaç öğretim üyesini de buradasayabiliriz. Kuşkusuz mevcut sayıları art-tırmak gerekiyor. Bu da proje ile oluyor;proje varsa öğretim üyeleri geliyor, kısasürede o alana giriyor, öğreniyor ve katkıvermeye başlıyor.

84


RÖPORTAJ

“Askeri Modelleme ve Simülasyon” ayrı bir alan, hatta bu alana özel akademik yayınlar da var. Bu alan için biraz daha farklı bir bilgibirikimi gerekiyor. ODTÜ’de bu birikim var, başka üniversitelerde birkaç öğretim üyesini de burada sayabiliriz.

©M

SI Dergisi

MSI Dergisi: “Spin-off” kavramı kapsamında, MODSİMMER’de yürüyençalışmalar kapsamında, teknokent ya da teknokent dışında şirketleşenleroldu mu?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER’dendemeyelim de ODTÜ’den bu tür “spin-off”lar çıkıyor. Genellikle bunlar bizimöğrencilerimiz oluyor. Tabi bu alanda daçalışan çok fazla firma yok Türkiye’de,10-15’i geçmez.

MODSİMMER, Kamu ve Sivil Sektöre Açılmak İstiyorMSI Dergisi: Bu sene USMOS’ta, kamu ve sivil sektörlere açılım da olacak. Öncelikle, askeri ve sivil farkı olmaksızın,modelleme ve simülasyon alanında Türkiye’nin genel durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu bağlamda MODSİMMER’i nasıl konumlandırıyorsunuz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: MODSİMMER as-lında yapı olarak, model olarak iyi biryerde oturuyor, kurumsal bir yeri var.Fakat şu an kendisine verilen sorumlu-luk, bence kapasitesinin çok altında.Türkiye’de MODSİMMER dışında, bualanda sistematik bir yaklaşım yok.MODSİMMER’in kurulması, sistematik yak-laşımın bir parçası; ama daha sonra devamedememiş. Şu anda MODSİMMER’dedevam eden, büyük çaplı bir modellemesimülasyon projesi yok; bir tanesi yenibitti. Günümüzde, hem kamu alanındahem de savunma sanayisinde çok ciddibütçeli projeler var. Bunların çok küçükbir kısmı buraya yansıyor. Bu durum,MODSİMMER Müdürü olarak beni kaygı-landırıyor: Böyle giderse bence sektöryeterli derinliği bulamayacak. Sivilalanda durum biraz daha karamsar,orada hiç faaliyet ve ilişki yok.

MSI Dergisi: Sivil havacılık tarafında ne tür çalışmalar yapabilirsiniz?Prof. Dr. Veysi İŞLER: O alanda ciddi birbilinçlendirme yapmamız gerekiyor; bazıproblemlerin modelleme ve simülasyonile daha iyi çözüleceği bile bilinmiyor. Bu-güne kadar kendimizi sivil tarafa yeterinceifade edememiş olabiliriz. Diğer taraftan,mevcut binamız da yeni tamamlandı sayı-lır. 2010 yılında taşındık ve altyapımız yeniyeni tamamlandı; tesis güvenlik belgesi debiraz zaman aldı. Şimdi tanıtım faaliyetle-rine daha çok ağırlık verdik.

MSI Dergisi: MODSİMMER’in kurgusunda, imzalanan bir protokolle

gelen, TSK’nın bir ortaklığı var. Bu durum, kamu tarafında ve sivil taraftaiş yapmanıza engel olacak mı?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Şunu söyleyebili-rim, özellikle TSK’dan gelen üyelerimiz,bilgi birikimimizi çift kullanım olarak hiz-mete sunmamızı tavsiye ediyor; tek biryere bağlı olmamamız için ve burada eldeedilen bilgi birikimini sivile de aktarmakiçin teşvik ediyor. Bizim yönetmeliğimizdede bunu engelleyen hiçbir madde yok.

MSI Dergisi: Sivil ve askeri projelerinkullanmak istedikleri kaynakların çakışması durumunda ne olacak?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Öncelik savun-mada; ama şu anda herhangi bir ça-kışma yok. Ayrıca kapasitemizin daha iyikullanılabileceğini ve planlanabileceğinideğerlendiriyorum.

MSI Dergisi: Kamu tarafında sahiplenme olması için, yönetim kurulunuzda kamudan temsilcilerin olması gündeme gelebilir mi?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Olabilir. Model-leme ve simülasyon teknolojilerinin;Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığın-dan Sağlık Bakanlığının ilgi alanlarınakadar, çok çeşitli kullanım alanları var.Savunma sanayisinden çok daha büyükaslında. Şu anda kullanıyorlar, ihalelereçıkıyorlar, bu işleri yaptırıyorlar. Hattasavunma sanayisinde çalışan firmalar dabu ihalelere teklifler veriyorlar; ama

hepsi kendi içinde kalıyor. Sivil sektör-deki düzenleyici organizasyon ve koordi-nasyon yeterli değil.

Önde Gelen Ulusal KonferansMSI Dergisi: Gelecekte USMOS’un uluslararası bir yapıya kavuşturulmasısöz konusu olabilir mi?Prof. Dr. Veysi İŞLER: Biz USMOS’u baş-latırken, modelleme ve simülasyon ala-nında Türkçe kaynak olmadığındanhareket ettik ve Türkiye’de çalışanları biraraya getirme hedefini ortaya koyduk. Oyüzden Türkçe olarak devam etmeye veulusal olarak kalmasına dikkat ettik.Uluslararası hale getirdiğinizde, yurt dı-şından, örneğin Çin’den çok talep gele-bilir. USMOS, bu alanda, dünyadaki eneski ulusal konferanslardan biridir. 2005yılında başladık. Belki Türkçe oturumlarile birlikte bir de uluslararası kısım ya-pılabilir ya da bir kongre olabilir, o kongrenin içerisinde 2 tane değişik et-kinlik olabilir. Ama bunun için tüm pay-daşların destek vermesi gerekiyor;çünkü bir konferansı, etkinliği organizeetmek, düzenlemek kolay olmuyor. Üni-versitedeki birçok öğretim üyesi gönüllüolarak buna katkı veriyor, MODSİMMERde bunu gönüllü olarak yapıyor.

MODSİMMER Müdürü Prof. Dr. Veysiİşler’e, bize zaman ayırdığı ve verdiğibilgiler için okuyucularımız adına teşekkür ediyoruz.

85


©Sim

soft©

Simsoft

Simülasyonlarda kullanılan animasyonlardan bir kare

Simsoft tarafından geliştirilen konvoy simülatörü

Gelişmiş ülkelerde, tüm planlama faaliyetlerinin ayrılmazbir parçası olarak görülen GZTF analizleri, ülkemizde deson yıllarda, kamu kurumları ve özel kuruluşlar tarafın-

dan yaygın olarak yapılmaya başlanmıştır. Sivil havacılık sek-törümüzle ilgili kapsamlı GZTF analizleri, TOBB Türkiye SivilHavacılık Meclisi tarafından yayınlanan yıllık sektör raporlarıile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından 4yılda bir yapılan şura çalışmaları kapsamında yer almaktadır.Bu çalışmada, TOBB Türkiye Sivil Havacılık Meclisi 2011 ve2012 yılı sektör raporları ile 2009 yılında yapılan 10. UlaştırmaŞurası ve bu yılın son çeyreğinde yapılması öngörülen 11. Ulaş-tırma Şurası ön çalışmaları kapsamında yer alan GZTF analiz-leri, genel olarak değerlendirilecek ve yorumlanacaktır.Bilindiği üzere, sivil havacılık sektörü; hava yolları, hava taksi vegenel havacılık işletmeleri, havalimanı (hava seyrüsefer dâhil),terminal, yer hizmetleri ve ikram şirketleri, imalat ve uçakbakım-onarım-yenileme (BOY) işletmeleri, uçak yakıt, güvenlikvb. kuruluşları gibi pek çok işletme ve kuruluştan oluşmaktadır.Ayrıca, sektörü düzenleyen, denetleyen veya hizmet veren birçok

kurum ve kuruluş da görev yapmaktadır. 2012 yılsonu itibariyle15’i hava yolu, toplam 173 havacılık işletmesi, 1.135 hava aracıile faaliyette olup 49 havalimanımız uçak seferlerine açıktır. Sek-törde, yaklaşık 150.000 personel görev yapmaktadır.Yukarıda belirtilen GZTF analiz çalışmaları, sektörün çoğunlu-ğundan temin edilen bilgiler ile oluşturulmuş, çok sayıda tespitive ayrıntıları içermektedir. Bu çalışmalar kapsamında yer alanGZTF analizleri, birbiriyle ilgili konular birleştirilerek Türk SivilHavacılığı GZFT Analizi Özeti Tablosu’nda gösterildiği şekildegenelleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.

Güçlü YönlerTablonun incelenmesinden görüleceği üzere, ülkemiz sivil ha-vacılık sektörünün güçlü yönleri olarak, coğrafi konum ve hızlagelişmekte olan sivil havacılık faaliyetleri öne çıkmaktadır. Tür-kiye’nin, konumu itibariyle sivil havacılık faaliyetlerinde bölgeselbir merkez olabileceği bilinen bir gerçektir. Ülkemiz, gelişmişbatı ile hızlı bir gelişme içinde olan doğu ülkeleri arasında önemlibir köprü durumundadır. Özellikle İstanbul, THY’nin planlı bü-yüme stratejisiyle batı / doğu, kuzey / güney arasında çok önemlibir dünya transit merkezi haline gelmiştir. Sivil havacılık faali-yetlerinin gelişimine verilen politik destek ile ülkemiz faaliyet-lerinde süreklilik gösteren hızlı bir büyümenin yanı sıra baştayap-işlet-devret modeli kapsamında gerçekleştirilen havaliman-ları ve terminal tesislerimiz olmak üzere, dünyaya örnek teşkileden altyapı yatırımları kazanılmıştır. Türk şirketleri, bu kap-samdaki başarılı yatırım ve işletme faaliyetlerini, diğer birçok ül-keye de taşımıştır. Eğitim faaliyetleri de birçok yükseköğretimkurumunun açtığı programlar ile gelişmiştir.Hava ulaşımının diğer ulaşım modlarına olan – hız, konfor veemniyet – üstünlüğü, mevcut talebi her geçen gün daha da art-tırmaktadır. Özellikle, iç hatlar yolcusunda sağlanan artış,bunun en belirgin göstergesidir.

86


ANALİZ

Türk Sivil Havacılık Sektörü GZTF AnaliziGZTF (G; güçlü yönler-Z; zayıf yönler-T; tehditler-F; fırsatlar)analizi, çok genel olarak bir sektörün, işletmenin veya konunun güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek iç ve dış çevreden kaynaklanan fırsat ve tehditleri ortaya çıkarmayöntemidir. Amaç; var olan içsel güçlü yönler ile zayıf yönlerigeliştirmek ve mevcut tehditleri en aza indirerek, dışsal fırsatları en iyi şekilde değerlendirmenin önünü açmaktır.GZTF analizleri, sorun tanımlama, çözüm oluşturma, iş geliştirme ve stratejik planlama öncesinde mutlaka yapılması ve belirli zaman aralıklarında güncellenmesi gereken çalışmalardır.Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER* / [email protected]*TOBB Türkiye Sivil Havacılık Meclisi, Meclis Akademik Danışmanı

Son yıllarda, sivil havacılık ile ilgili yükseköğretim kurum sayısı da kontenjan sayısı da sürekli artıyor.

©A

nadolu Üniversitesi H

avacılık ve Uzay B

ilimleri Fakultesi

FırsatlarTüm bu gelişmeler ve güçlü yönler, beraberinde fırsatları da ge-tirmektedir. Her şeyden önce, ülkemiz genç, dinamik ve üretkenbir nüfusa sahiptir. Dünyada yaşanan tüm ekonomik krizlere veyakın bölgelerdeki savaş durumlarına rağmen, ülkemiz ekono-misi gelişimini sürdürmeyi başarmış, gelen turist sayısındakiartış eğilimi sürmüştür. Birçok ülke hava yolu için, küçülme,hatta pazardan çekilmeyle sonuçlanan kriz ortamı, başta THYolmak üzere, Türk şirketleri için gelişme, büyüme fırsatı yarat-mıştır. Hava ulaşımı, artık diğer ulaşım modlarıyla da destekle-nebilmektedir. Havalimanı ve terminal işleticilerimiz, diğerülkelerde yatırım ve işletme faaliyetlerini arttıracak konumdadır.Kargo taşımacılığımızın da gelişme fırsatı mevcuttur. Son yatı-rımlar ile (THY HABOM), BOY hizmetlerinde bölgesel merkezolunabilme aşamasına gelinmiştir. Havacılık eğitim kurumları,yabancı öğrencilere de eğitim verecek kabiliyetlere sahiptir.Uluslararası projelerde, daha çok yer alınmaya başlanmıştır.Uçak komponentleri üretimi gittikçe artmaktadır. Bu fırsatların,dikkatli bir planlama ile gerçeğe dönüştürülmesi mümkündür.

Zayıf YönlerTüm bu gelişmelere ve fırsatlara rağmen, sivil havacılığımızınzayıf yönleri ve gelişmenin önündeki tehditler de mevcudiyetinikorumaya devam etmektedir.Yapılan çalışmalarda, en belirgin zayıf yönler olarak, ulusalmevzuattan kaynaklanan sorunlar ve sektör kuruluşları ara-sındaki eşgüdüm eksikliği öne çıkmaktadır. Mevcut yasal dü-zenlemelerin, günümüzün gelişen teknolojilerinin hızlı işletmefaaliyetlerine göre yenilenmesi gerekli görülmektedir. Bukonu, sektör kuruluşlarının da görüşleri alınarak çözümlen-melidir. Ayrıca, çok sayıda kurum ve kuruluşun görev sahasınagiren sivil havacılık faaliyetlerinde, birçok komisyon, komite vb.oluşuma rağmen, gerekli iletişim ve iş birliği hâlâ tam olarak

sağlanamamaktadır. Bu durum, yapısal düzenlemelerden ol-duğu kadar, sektöre ilişkin master plan ve stratejik planlarınolmayışından kaynaklanmaktadır. Plansız, stratejisiz büyüme-nin sağlıklı gelişmeyi kısıtlayacağı; sorunları büyüterek çözüm-süz hale getireceği kaçınılmaz bir gerçektir.Diğer yandan, sivil havacılık faaliyetlerinin yüksek maliyeti, sür-dürülebilirlikte, sektör kuruluşlarını oldukça zorlamaktadır.Yükselme eğilimindeki yakıt fiyatları ve kur değişimleri, sek-törü olumsuz etkilemektedir. Özellikle tarifesiz ve iç hat uçuş-larda, aşırı rekabet ortamlarından kaçınılması gerekmektedir.Hizmet veren kuruluşlar açısından da tarife düzenlemelerindefayda sağlamayan gereksiz indirimler yapılmamalıdır.Hızla gelişmekte olan sivil havacılık sektörümüzün son yıllardaortaya çıkan en zayıf yönü ise yetişmiş teknik personel ihtiya-cıdır. Özellikle pilot, teknisyen ve kontrolör eksiklikleri, gelişimiaksatabilecek özelliktedir. Bu konuda birçok önlem alınmışolsa da özellikle pilot sayısındaki yetersizliğin ortadan kalkmasızaman alacaktır.Ülkemiz, uçak parçaları üretiminde önemli bir gelişme sağla-mış olmakla birlikte bunların sertifikasyonunda hâlâ sorun ya-şanmakta; sertifikasyon işlemleri için diğer ülkelereyönelinmektedir. Maliyet arttırıcı bu durum – sorumlu kamukurumları tarafından - en kısa sürede çözümlenmelidir.

87


Avrupa Birliği’nin Clean Skyprogramı, havacılık alanında

yeşil teknolojilergeliştirmeyi hedefliyor.

©D

LR

Hava taksisi sektörü, özellikle bu amaçla kullanıma uygun çok hafif iş jetlerinin ortaya çıkması ile önemli bir gelişim gösterdi.

©Eclipse A

erospace

TehditlerSivil havacılığımızın önündeki tehditler ise iç ve dış kaynaklı ge-lişimlere göre şekillenmektedir. Küresel ekonomik krizler vesavaş ortamları, sadece sivil havacılık için değil, tüm sektörleriçin en önemli tehdit kaynaklarıdır. Her ne kadar, sivil havacılıkfaaliyetleri kriz ortamlarından kısa sürelerde kurtulsa da çokönemli ekonomik kayıplar yaşanmaktadır. Sivil hava taşımacılıkfaaliyetlerinde, tüm diğer ülkelerde yaşanan bir diğer önemliortak tehdit, havalimanı ve hava sahası kapasitelerinin hızla ye-tersiz hale gelebilmesidir. Zamanında yetişmeyen yatırımlarveya yenilenmeyen teknolojiler, birçok ülkede sorun yaratmak-tadır. Bu durum, Atatürk Havalimanı için de söz konusu olup,3. havalimanı yapımı daha fazla gecikmemelidir.Diğer ülkelerle ortak bir diğer önemli tehdit, çevre koruma uy-gulamalarının sivil havacılık faaliyetleri gelişimi üzerindeki kı-sıtlayıcı baskısıdır. Gaz salımlarının azaltılması için hava aracımotor teknolojileri sürekli geliştirilmekte, biyo yakıt kullanımıyaygınlaşmaktadır. Havalimanlarında, yenilenebilir enerji kay-nakları kullanımı artmaktadır. Çevre sakinlerinin hava araçlarıkaynaklı gürültüden rahatsızlığı bağlamında büyümesi kısıtla-nan havalimanları mevcuttur. Bazı havalimanları, gürültü gi-derici (yalıtım) uygulamalar için maddi katkı sağlamaktadır.

Sonuçta, özellikle AB ülkelerinin gittikçe çoğalan çevre korumauygulamaları, uçuş maliyetlerini arttırmaktadır.Ülkemiz açısından belirlenen diğer tehditler, büyük şehirleri-miz arasında yaygınlaşmaya başlayan hızlı tren seferlerininolumsuz etkisi ve hava yolu kargo taşımacılığında ulaşım mod-ları arasında yeterli geçiş sağlanamaması olarak gösterilmek-tedir. Hızlı trenin, uçak yolcusundan belirli bir pay alacağıkesindir. Yolcu, yerleşim yerine göre tercihini kullanacaktır.Örneğin; Ankara-İstanbul (Anadolu Yakası) arasındaki ula-şımda, hızlı trenin tercih edilmesi daha olasıdır. Uçak yolcula-rının, yaklaşık yüzde 15’inin hızlı trenleri tercih etmesi

88


ANALİZ

n Coğrafi konum, İstanbul’un hub olma özelliğin Hızlı bir gelişme içinde olan faaliyetler, bu gelişime verilen politik destek ve

gelişimde kazanılan süreklilikn Gelişmiş alt ve üst yapı tesisleri ile sistemlern Hava ulaşımının diğer taşıma modlarına olan

üstünlüğün Rekabetçi ortam ile kamu-özel sektör ortaklıklarında (yap-işlet-devret)

sağlanan başarın Dış yatırım faaliyetlerinin artmasın Eğitim faaliyetlerinde sağlanan gelişme

n Ulusal mevzuattan kaynaklanan sorunlar ve sektör kuruluşları arası iletişim / iş birliği eksikliği

n Sektöre ilişkin master plan / stratejik planların olmayışı, veri toplamada yaşanan sorunlar

n Sektör faaliyetlerinin yüksek işletme maliyeti ve kâr marjı düşüklüğü ile kullanılan malzemede dışa bağımlılık

n Nitelikli personel (ve eğitmen) sağlamada yaşanan güçlüklern İmalatta sertifikasyon sistemi olmamasından kaynaklanan sorunlar,

ek maliyetler ve uluslararası pazar deneyimsizliğin Tarife düzenlemede teknik analiz eksikliği

ZAYIF YÖNLER

n Genç nüfus yapısı, istihdam maliyeti düşüklüğün Yükselen ekonomi, gelişen turizmn Ulaşım modlarının birbirini destekleme potansiyelin Havalimanı ve yer hizmetleri işletmeciliğinde kazanılan deneyim,

uluslararası pazarlara açılımn Kargo taşımacılığının gelişme imkânın BOY faaliyetlerinde bölgesel hub olma imkânın Eğitim faaliyetlerinde bölgesel merkez olma

imkânın Uluslararası ortak projelere katılım imkânı

n Dış politik gelişmeler ile küresel ekonomik krizlerin yarattığı olumsuzluklar

n Havalimanları-hava sahası kapasite / gelişme sorunların Hızlı tren gelişiminin olumsuz etki riskin Kargo taşımacılığında, diğer modları arasında

geçiş sağlanamamasın Petrol fiyatlarındaki artışlarn Çevre koruma kısıtlamaların Ar-Ge faaliyetleri eksikliğin Eğitim faaliyetlerinde mevcut sıkıntılar

TEHDİTLER

Tablo: Türk Sivil Havacılığı GZFT Analizi Özeti

Alternatif yakıtlar ve bunların arasında yer alan biyo yakıtlar, havayolları kadar, uçak vemotor üreticilerinin de denemeler yaptıkları konular arasında yer alıyor.

©G

ulfs

trea

m A

eros

pace

Cor

pora

tion

Hızlı trenin, uçak yolcusundan belirli bir pay alacağınakesin gözü ile bakılıyor.

©B

omba

rdie

r

GÜÇLÜ YÖNLER FIRSATLAR

beklenmelidir. Kargo taşımacılığı ko-nusunda ise birçok Avrupa ülkesininhavalimanlarında, hızlı kargo trenibağlantısı dahi mevcuttur. Ülkemizdeise tren bağlantısı olan havalimanısayısı bile oldukça azdır. Demiryolu veuygun / yeterli karayolu (şehirlerarasıbağlantılı otobanlar) altyapısı sağlan-madan, hava kargo taşımacılığı geli-şiminin istenen düzeye çıkmasınıbeklememek gerekir.Son 10 yılda çok hızlı bir şeklide geli-şen sivil havacılık faaliyetlerimizde,mevcut eğitim yapımızın da bu gelişime uygunluğunun dikkatlibir şekilde incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir.2012-2013 akademik yılında, 14’ü vakıf, 16’sı devlet 30 yüksek-öğretim kurumunda, 10 sivil havacılık programı altında 3.601kontenjan ayrılmıştır. Son yıllarda, yükseköğretim kurum sayısıda kontenjan sayısı da sürekli artmaktadır. Ancak bu artış, sektörihtiyaçları kaynaklı olmayıp taleple ilgilidir. Program ve konten-janların gerçek ihtiyaçlara uygunluğuna yönelik bir çalışma ol-madığından, bazı programlar ihtiyacı karşılamazken, bazıprogramlarda da ihtiyacın çok üzerinde kontenjan açılmaktadır.Ayrıca, aynı isimle 2 ve 4 yıllık programlar olduğu gibi, birbirindenfarklı müfredat uygulamaları mevcuttur. Sektör deneyimli eğit-men sayısı da kısıtlıdır. Önümüzdeki yıllarda birçok sorunu be-raberinde getirecek bu durumun, bir eğitim master planıhazırlanarak çözümlenmesi zorunluluk arz etmektedir.

Sonuç olarak, ülkemiz sivil havacılık faaliyetleri hızlı bir gelişimiçindedir. Sivil havacılığımızın önünde, dünyada önde gelen ül-kelerden biri olmayı sağlayacak, önemli fırsatlar mevcuttur.Arzu edilen hedeflere ulaşmada, sağlıklı büyüme için mevcutzayıflıkların giderilmesi ve tehditler için önlemler geliştirilmesigerekmektedir. Bu, ancak ve ancak planlı ve bilinçli bir büyü-meyle sağlanabilecek bir süreç gerektirmekte olup sektöreilişkin master plan ve stratejik plan çalışmaları daha fazla ge-cikilmeden yapılmalıdır.

KAYNAKÇA1. TOBB, Türkiye Sivil Havacılık Meclisi, 2011 yılı Sektör Raporu, Nisan 2012.2. TOBB; Türkiye Sivil Havacılık Meclisi, 2012 yılı Sektör Raporu, Mayıs 2013.3. 11. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şurası ön çalışmaları.

©T

OB

B

TOBB Sivil HavacılıkMeclisi toplantıhalinde.

90


GELECEĞE DAİR Hazırlayan: Dr. K. Burak [email protected]

X-51A Waverider testprogramı kapsamındaki

son uçuş, 1 Mayıs’ta başarıyla sonuçlandı. Hava soluyan bir araçla hipersonik uçuşa dair çeşitliteknolojileri test etmeyiamaçlayan ve toplam 4 uçuşu içeren programındaha önceki 3 uçuşu, beklenmeyen sorunlarlatest amaçlarına ulaşamamıştı. Sorunsuzgerçekleşen 4. uçuşta ise X-51A, Pasifik Okyanusuüzerinde 6 dakika boyuncauçarak Mach 5,1 hıza ulaştıve 230 deniz mili (yaklaşık426 km) mesafe kat etti. Bu uçuş, hava soluyan biraraç için hipersonik hızdakaydedilmiş en uzun uçuşolarak tarihe geçti. X-51A,son test kapsamında, Edwards Hava Üssü’ndenhavalanan bir B-52H Sratofortress bombardımanuçağının kanadının altında,50.000 fit irtifaya kadar çıktı

ve bu irtifada bırakıldı. Kuyruğunda bulunan roketin 26 saniye boyuncagüç sağlaması ile Mach 4,8hıza ulaşan X-51A, roketinayrılması ile bu noktadansonra kendi yakıtı ile uçuşadevam etti ve 60.000 fit irti-fada Mach 5,1 hıza ulaştı. X-51A, kendi yakıtının güçsağladığı 240 saniye boyunca planlandığı gibi uçtuktan sonra, süzülerekyüksek hızda okyanusadüştü. Toplam bütçesi 300 milyon dolar olan ve2004 yılında başlatılan X-51A programında, hidrokarbon esaslı bir yakıtkullanılarak hipersonikuçuş gerçekleştirilmesi hedefledi. Hidrokarbonesaslı yakıtlar, silahlı kuvvetlerin mevcut lojistikzincirinde bulunmaları

nedeniyle, operasyonel biraraç için önemli bir avantajolarak görülüyor. Araç, aynızamanda yakıtı soğutmaamaçlı kullanması ile deönceki örneklerden farklılaşıyor. Hava aracınınBoeing tarafından geliştirildiğiprogramda, Pratt and Whitney Rocketdyne firmasıile ABD Hava Kuvvetleri,NASA ve DARPA da yer aldı.X-51A programını izleyecek,bütçelenmiş yeni biraraştırma programı ise şu anda gündemde yer almıyor. X-51A programının tarihçesi, Ar-Geçalışmalarının zorluklarınıve bu zorluklarla nasıl baş edilmesi gerektiğini gözlerönüne seren önemli birörnek olarak da tarihte yerini aldı. İlk uçuşu, motorbölümünde bulunan bir

yalıtım bileşeninin göreviniyapmaması nedeni ile başarısızlığa uğrayan X-51A, ikinci uçuşunda motorunun çalışmaması,üçüncü uçuşunda ise aracıhızlandıran roketin kanatçığında yaşanan birsorun nedeni ile testi tamamlayamamıştı. ABDHava Kuvvetlerinin, yaşananbaşarısızlıkların bir bölümü,denenen yeni teknolojilerleilgili olmasa da denemelerisonuna kadar desteklemesi,Ar-Ge çalışmalarındaki başarısızlıklara nasıl yaklaşılması gerektiğini birkez daha gösterdi. Tüm bubaşarısızlıkların, teknik ayrıntılarıyla ve açık bir şekilde kamuoyuna sunulması da yaşanan sürecin bir başka önemlinoktasını oluşturdu.

X-51, Hem Hipersonik Uçuşu Hem de Ar-Ge’nin Zorluklarını Sergiledi

©U

S Air Force

91


ABD Deniz Kuvvetleri Araştırma Laboratuvarı (Naval Research Laboratory / NRL) araştırmacıları tarafından

geliştirilen Ion Tiger insansız hava aracı (İHA), yakıt hücrelerinden elde ettiği elektrikle 48 saat 1 dakika süresince kesintisiz uçarak, elektrikle uçan İHA’lar arasındahavada kalma rekoru kırdı. 16-18 Nisan tarihlerinde gerçekleşen uçuş ile ilgili bilgilendirme, NRL tarafından, 9 Mayıs’ta yapıldı. NRL tarafından geliştirilen ve sıvı hidrojenin kullanıldığı yakıt pillerinden güç alan bir elektrikmotoru ile uçan İHA, deneme sırasında, yine NRL tasarımıkriyojenik yakıt deposu ve yakıt sistemini kullandı. Bir öncekirekor da yine Ion Tiger tarafından, 2009 yılında, 26 saat 2 dakikalık uçuşla kırılmıştı. 2009 yılındaki araç, yakıt olarak,5000 psi’da depolanmış gaz halindeki hidrojeni kullanıyordu.Yakıt konusunda sıvı hidrojende karar kılmış gibi görünenNRL’nin, yakıtın lojistik desteği ile ilgili önerisi ise yakıtın yerinde imal edilmesi. NRL, elektroliz gerçekleştiren bir sistem kullanarak, sudan sıvı hidrojen elde edilebileceğini; sıvı hidrojenin de sıkıştırılarak ve soğutularak depolanabileceğini; tüm bu işlemler için gerekli elektriğin ise güneş ya da rüzgâr enerjisinden sağlanabileceğini öngörüyor. (Kaynak: NRL)

Elektrikle Çalışan İHA’lar İçin Uçuş SüresiRekoru Kırıldı

©N

RL

İngiliz Kara Kuvvetleri, araçlarında yeni bir kahverengi tonunu kullanmaya başladı.

AkzoNobel firması, 20 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, “Army Brown” olarak adlandırılanyeni kamuflaj renginde geliştirdiği kaplamanın,araçlarda, İkinci Dünya Savaşı’ndan beri kullanılan kum rengi boyanın yerinialmaya başladığını bildirdi. İngilizSavunma Bakanlığı, yeni rengingeliştirilmesi çalışmaları öncesinde, Afganistan’da yüksek çözünürlüklü görüntüleralarak ve kaya ve toprak örnekleri toplayarak rengin tonunu belirledi. AkzoNobelfirması da bu rengi taşıyan, su bazlı bir kaplama geliştirdi.Püskürtme yöntemi ile aracahızlı bir şekilde uygulanan kaplama, gerektiğinde kolayca çıkartılabiliyor. Renginin yanı sırakaplamanın bir diğer önemli özelliği de kimyasal ajanları emmekapasitesi. Böylece ajanların araçiçine geçmesini önleyen kaplama, araçtansöküldüğü zaman kimyasal tehlike de ortadan kalkmış oluyor. AkzoNobel, kimyasal ajanlara tabiolduğunda renk de değiştirebilecek bir kaplama üzerindeçalışmalarını ise halen sürdürüyor. (Kaynak: AkzoNobel)

©U

K M

inistry of Defence

İngiliz Ordusu İçin Yeni Kahverengi

Yeni kaplamanın, Afganistan’da görev yapan Foxhound araçlarına uygulandığı

bilinse de İngiliz Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan bu fotoğraftaki araçta kaplamanın

kullanılıp kullanılmadığı bilinmiyor.

92


GELECEĞE DAİR

Hassas optik bileşenlerden oluşan

klasik mikroskopların muharebe alanında kullanımı, çeşitli zorluklariçeriyor: Taşınmaları özel bir özen gerektiriyor, optik bileşenleri takılırkenyapılan ayarların bozulmasıdurumunda, ayrıntılı yeniden ayarlama işlemleri tekrarlanıyor ve mikroskoplar, sıklıklateknik bakıma ihtiyaç duyuyor. Tüm bu sakıncaları ortadan kaldırmayı hedefleyen ABD Kara Kuvvetleri Araştırma Laboratuvarı(Army Research Laboratory/ ARL), ABD Deniz Kuvvetleri Araştırma Ofisi(Office of Naval Research /ONR) ve DARPA, KaliforniyaÜniversitesi (University of California, Los Angeles /UCLA)’nde gerçekleştirilenbir araştırmayı destekleyerek, konu ile ilgili ilk adımın atılmasınısağladılar. UCLA’da geliştirilen ve “halografikmikroskop” adı verilen yeni görüntüleme yöntemi;herhangi bir lens, lazer kaynağı ya da ağır ve pahalı optik birleşenler gerektirmeden mikroorganizmaları görüntülemeyi başardı.Yöntem; ışık kaynakları ve bir elektro-optik

algılayıcı kullanarak aldığı 3 boyutlu görüntüleri, yazılım aracılığı ile işleyerek, incelenen örneğin görüntüsünü hazırlıyor. Görüntülemeninhiçbir hareketli parça

kullanılmadan gerçekleştirilmesi, bu yöntemi kullanarak geliştirilecek mikroskoplarınçevresel şartlara uyum sağlamasını kolaylaştırıyor,güvenilirliğini arttırıyor ve

bakım ihtiyacını, neredeysesıfırlıyor. Yöntem, ayrıca,mikroskobun ağırlığını kilogramdan gram seviyesine, maliyetini isebin dolar mertebesinden on dolar mertebesine kadardüşürme potansiyelinesahip. ARL yetkilileri, görüntüyü 1 saniyeden kısa bir sürede hazırlayan mikroskobun, klasik mikroskoplardan daha iyi görüntü sağladığını; çalışmaların, görüntü çözünürlüğünü 0,5 mikrometreden daha da iyileştirmek için sürdüğünübelirttiler. Bilimsel çalışma olarak da yayınlanan “halografik mikroskop”ile ilgili bilgilendirme, ARL tarafından 7 Mayıs’tayapıldı. (Kaynak: ARL)

Bulanık sularda, optik yöntemlerle su altında daha iyi görüntü alabilmeninyollarını araştıran ABD Deniz Kuvvetleri Hava Muharebe Merkezi Hava

Aracı Bölümü (Naval Air Warfare Center Aircraft Division / NAWCAD) araştırmacıları, yeni bir yaklaşımla başarılı sonuçlar aldılar. NAWCAD tarafındanayrıntıları 7 Mayıs’ta açıklanan yöntem; su altında görüntüleme amacıylakullanılan lazer ışınlarının, radar sinyali ile kodlanması ve lazer ışınları içingönderme ve alma birimlerinin fiziksel olarak birbirinden ayrı platformlardakonumlandırılması esaslarına dayanıyor. Göndermeç ve almacın ayrı konumlardabulunması, almaç biriminin su altında yer alması zorunluluğunu da ortadan kaldırıyor. Almaç, bir su üstü platformunda ya da hava platformunda yer alabiliyor. Böylece, su altında bulunan ve göndermeç birimini taşıyan platformun boyutunun küçülebilmesinin de önü açılmış oluyor. Su altı görüntüsünün kalitesini iyileştiren, ayrıca görüntünün daha uzun menzillerden alınabilmesini sağlayan yöntemin, özellikle mayın tespiti vedeniz ve okyanus yüzeyi haritalarının çıkartılması çalışmalarında önemliavantajlar sağlayacağı değerlendiriliyor. (Kaynak: NAWCAD)

Askerin Mikroskobu Şekilleniyor

Bulanık Sularda Lazer Kullanımına Yeni Yaklaşım

Araştırmacıların, “Multi-angle illumination with pixel super-resolution enables lensfreeon-chip tomography” başlıklı makalesinden alınmıştır.

©U

.S. Navy

©U

.S. N

avy

Phot

o

Mart 2012’de yayınlananve KMatrix tarafındanyapılan araştırmaya

göre, yıllık 11,8 milyar sterlinbüyüklüğe sahip olan İngilteregüvenlik sektörünün satışları-nın sadece üçte biri, yıllık 100 milyar sterlini aşan küreselsiber güvenlik endüstrisikapsamında gerçekleşiyor.Yapılan çeşitli araştırma-larda, pazarın büyüklüğünedair rakamlar farklılık gös-terse de yaklaşık yüzde 10’lukbüyüme potansiyelinin, sibergüvenliği, küresel güvenlikpazarındaki en önemli sektörhaline getireceği öngörülü-yor. Siber güvenlik alanındaİngiltere’nin ihracatı, 2011 yı-lında, 805 milyon sterlin ola-rak gerçekleşti. Bu ihracatınen büyük pazarını, yüzde 31ile ABD; yüzde 19 ile Çin veyüzde 10 ile Japonya oluşturu-yor. Hindistan ise yüzde 9’lukpay ile bu ülkeleri takip ediyor.Teknolojik yenilik, eğitimli işgücü, sektörün gelişmesi için

uygun yasal ortam ve inter-net teknolojilerinin nere-deyse bütün ekonomikalanlarda yaygınlaşmış ol-ması ile kazanılan deneyim,İngiltere’yi, Booz Allen Hamil-ton sponsorluğunda hazırla-nan siber güç endeksinde debir numarada gösteriyor.İngiltere, son yıllarda, bu konu-munu destekleyecek, önemliyatırımlar da yaptı. 2010 yı-lında, İngiliz hükümeti, stra-tejik savunma ve güvenlikdeğerlendirmesi sonucunda,ulusal güvenlik stratejisineyönelik olarak Bakanlar Ku-rulu yapılanmasının altında,Siber Güvenlik ve Bilgi Gü-

vencesi birimini kurdu ve buiş için, 650 milyon sterlinkaynak ayırdı. 2011 yılında,Budapeşte Konvansiyonu İn-giltere tarafından tasdikedildi ve Londra’da, ilk ulus-lararası Siber Dünya Konfe-ransı yapıldı.

Stratejinin Ana HatlarıUKTI, pazar bakış açısı ilesiber güvenliği; ağ erişiminebağlı bilgisayar sistemlerininçeşitli şekillerdeki ataklarakarşı savunulması olarak ta-nımlıyor. Sistemleri ve kulla-nıcıları ise ev kullanıcısı,başlıca ticari işletmeler vehükümet kurumları şeklinde

sıralıyor. UKTI, vizyon olarak,İngiltere endüstrisini; ülke-lerin siber suçlar, siber terörve devlet destekli sabotaj ilemücadelede, insan haklarınasaygılı, global siber güvenliktedarik üssü olarak konum-landırmayı amaçlıyor. Bukapsamda, Siber Güvenlikİhracat Stratejisi için 5 anaadım belirlendi:1- Siber güvenliğin,

İngiltere’nin ihracat öncelikli büyüme stratejisinin temel bölümündeki öneminingözden geçirilmesi,

2- İngiliz endüstrisinin sağlayabileceği, aynı

94


SİBER GÜNLÜK Hazırlayan: Aydın ASLANTAŞ [email protected] / [email protected]

İngiltere Üniversiteler ve Bilim Bakanı David Willetts, 16 Mayıs’ta, İngiliz Ticaret ve Yatırım Kurumu (UKTI) tarafından hazırlanan Siber Güvenlik İhracat Stratejisi’niaçıkladı. Stratejinin ana hedefi, İngiltere siber güvenlik endüstrisinin, uluslararası pazarlarda kapasitesinin öne çıkarılması ve pazar payının arttırılması olarak belirlendi.

İngiltere, Siber Güvenlik İhracat Stratejisini Yayınladı

©Fo

reig

n an

d C

omm

onw

ealt

h O

ffice

zamanda İngiltere’ye has kabiliyetleri içeren,“The UK Offer” dokümanının hazırlanması,

3- Bu anlayış ile fırsatlarınkapsamının ve pazar analizleri ile UKTI tarafından atılacak adımların belirlenmesi,

4- İngiliz hükümeti ile endüstrisinin, ihracatstratejisindeki rollerininbelirlenmesi ve ihracathedeflerinin tutturulmasınoktasında nasıl beraberçalışılacağının açıklanması ve

5- Bazı risklerin yönetilmesi.Güvenilir iş ortağı olmayıamaçlayan İngiliz endüstrisi,siber güvenlik kapsamında,uluslararası pazara, derinle-mesine paket izleme teknolo-jisine sahip ağ izleme veanalizi; danışmanlık ve gü-vence servisleri; güvenli uçnokta teknolojileri; sosyalmedya analizi; mobil altyapıve cihaz güvenliği; uçtan ucaşifreleme teknolojisi; araş-tırma ve özelleştirilmiş eğitimuygulamaları ile servislerikonularında çözümler sunu-yor. Siber güvenlikte, İngilte-re’nin sağladığı anahtarteknolojilerde uluslararasıbilincin geliştirilmesi amacıile UKTI’nin, İngiliz siber gü-venlik üreticileri ile birlikte,sunulan çözümler ve servis-ler çerçevesinde detaylı birkatalog ve endüstri ile devle-tin kullanımı için çekirdeksenaryolar hazırlayacağı dastratejide belirtiliyor.İhracat fırsatlarının değer-lendirilmesi için UKTI, İngilizfirmalarının en başarılı ol-dukları alanları önceliklendi-recek. Bu alanlar; hedefli vesofistike ataklara karşı sibergüvenlik servisleri, büyük öl-çekli iletişim ve bilgi tekno-loji sistemleri ve servisleri,büyük ölçekli finansal sis-temler, araştırma kabiliyet-lerinin oluşturulması, devletistihbarat sistemlerinin ku-rulumu ve yeni iletişim, ula-şım ve enerji altyapılarınınkurulumunu içeriyor.

Hedef Pazarlar BelirleniyorSiber güvenlik ihracat strate-jisinde, hâlihazırda ihracatyapılan veya olgunlaşmış pa-zarlar olan ABD, Kanada,Yeni Zelanda, Avustralya, Ja-ponya, Çin, Fransa, Almanya,Hollanda ve İskandinav ülke-leri dışında, öncelikli olarakKuveyt, Katar, Birleşik ArapEmirlikleri ve Suudi Arabis-tan’ı kapsayan Körfez ülke-leri ile Brezilya, Hindistan veMalezya önemli pazarlar ola-rak görülüyor. Bu yeni pazar-larda fırsatlara odaklanılacağı;bununla beraber, bu ülkelerdepolitik gücün de önemli olduğubelirtiliyor. Ayrıca Endonezyave Kore Cumhuriyeti gibi Asyaülkeleri ile ekonomik büyüme-nin ve büyük ölçekli iletişimsektörüne yatırımın yüksek ol-duğu Güney Afrika, Nijerya,Mısır ve Libya’nın da siber gü-venliğe yatırım yaptığına dikkatçekiliyor ve bu ülkeler de diğerihracat fırsatları olarak tanım-lanıyor. Ülkelerin yanı sıraUKTI; NATO, Avrupa Birliği, Bir-leşmiş Milletler gibi örgütleri vedünya finans merkezleri olarakkabul edilen New York, HongKong, Singapur, Şangay, Parisve Frankfurt gibi kentleri desiber güvenlik alanında ihracathedefleri arasında sıralıyor.Stratejideki en önemli bölümise paydaşların koordinasyonuve İngiliz devletinin rolü. Busüreçte kurulacak olan Koor-dinasyon Grubu; rehberlik,önceliklerin ayarlanması,risklerin yönetilebilmesi, kay-nakların koordinasyonu vestratejinin uygulanması içinsüreçlerin izlenmesi görevle-rini yürütecek. Stratejininsonuç bölümü ise bütün konubaşlıkları kapsamında, 2013yılı için atılacak adımları ve alı-nacak eylemleri anlatıyor. Bukapsamda, UKTI tarafından;yapılan eylemlerin izleneceği,başarımların çeyreklik dönem-lerde Koordinasyon Grubu ileraporlanacağı ve yürürlüktekistratejinin yıllık olarak gözdengeçirilerek, günün ihtiyaçlarınagöre düzenleneceği belirtilmiş.


96


MSI Etkinlik TakvimiEtkinliğinize;

- en üst seviyeli,- en geniş,

katılımı sağlamak ister misiniz?Etkinliğinizi bildirin;TAKVİmsi içinde yayınlayalım.

Bilgi için: Şebnem ASİ[email protected]+90 (312) 225 41 73

Etkinlik Yayını için: +90 (312) 225 41 [email protected]

AĞUSTOSAUVSI'S UNMANNED SYSTEMS 201312-15 Ağustos 2013Washington DC, ABDwww.auvsishow.org

MAKS 201327 Ağustos – 1 Eylül 2013Zhukovsky-Moskova, Rusyawww.aviasalon.com/en

EYLÜLDSEI 201310-13 Eylül 2013ExCel - Londra, İngilterewww.dsei.co.uk/

MRO EUROPE 201324-26 Eylül 2013Londra, UKevents.aviationweek.com/current/meu

EKİMAUSA ANNUAL MEETING & EXPOSITION21-23 Ekim 2013Washington DC, ABDhttp://ausameetings.org/annual

KASIMDUBAI AIRSHOW17-21 Kasım 2013Paris, Fransawww.dubaiairshow.aero

MILIPOL 201319-22 Kasım 2013Paris, Fransahttp://en.milipol.com/Milipol/Milipol-Paris

ARALIKBRIDEX 20133-7 Aralık 2013Jerudong, Brunei Darussalamhttp://bridex2013.com/

GULF DEFENSE & AEROSPACE10-12 Aralık 2013Kuveytwww.gulfdefense.com

ŞUBAT 2014AIME - Aircraft Interiors MiddleEast 20145-6 Şubat 2014Dubai, BAEwww.aime.aero

MRO Middle East - Maintenance,Repair & Overhaul 20145-6 Şubat 2014Dubai, BAEwww.mrome.aero

SINGAPORE AIRSHOW 2014 11-16 Şubat 2014Singapurwww.singaporeairshow.com

MART 2014DIMDEX 201425-27 Mart 2014Doha, Katarwww.dimdex.com

FIDAE 201425-30 Mart 2014Santiago, Şiliwww.fidae.cl

NİSAN 2014DSA 201414-17 Nisan 2014PWTC, KL, Malezyawww.dsaexhibition.com/

MAYIS 2014SOFEX 20145-8 Mayıs 2014Amman, Ürdünwww.sofexjordan.com

Berlin Air Show ILA 201420-25 Mayıs 2014Almanyawww.ila-berlin.com

KADEX 201422-25 Mayıs 2014Kazakistanwww.kadex.kz

HAZİRAN 2014EUROSATORY 201416-20 Haziran 2014Paris, Fransawww.eurosatory.com

TAKVİ

Project1 Layout 1 - savunmahaber.com · Saab’ın Skeldar V-200’ü, Önemli Testleri Tamamladı...

Documents

Transcript of Project1 Layout 1 - savunmahaber.com · Saab’ın Skeldar V-200’ü, Önemli Testleri Tamamladı...