PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO DE GREGO · O Departamento de Grego é pluripersonal e o xefe do...
Transcript of PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO DE GREGO · O Departamento de Grego é pluripersonal e o xefe do...
PROGRAMACIÓN
DEPARTAMENTO DE GREGO
IES MONELOS
CURSO 2018-2019
2
ÍNDICE 2
I. MARCO LEXISLATIVO 4
II. COMPOSICIÓN DO DEPARTAMENTO E DISTRIBUCIÓN DAS MATERIAS 4
III. GREGO 5
INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN 5
CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE 6
OBXECTIVOS DO BACHARELATO 7
OBXECTIVOS DA MATERIA DE GREGO 8
1. GREGO 1º BACHARELATO
1.1. CONCRECIÓN NOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 9
Temporalización 9
Grao mínimo para superar a materia 11
Procedementos e instrumentos de avaliación 13
1.2. METODOLOXÍA 13
1.3 CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO 14
1.4. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 15
2. GREGO 2º BACHARELATO
2.1 CONCRECIÓN NOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 16
Temporalización 16
Grao mínimo para superar a materia 17
Procedementos e instrumentos de avaliación 18
2.2. METODOLOXÍA 19
2.3 CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO 19
2.4. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS 20
IV. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO 20
V. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS
MATERIAS PENDENTES 23
3
VI. AVALIACIÓN INICIAL 23
VII. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE 23
VIII. CONCRECIÓN DOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE 25
EDUCACIÓN EN VALORES 25
CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA 26
CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC 27
CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR 28
IX. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS 30
X. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS
PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS 30
XI. PROGRAMACIÓN DE CULTURA CLÁSICA 31
XII. PROGRAMACIÓN DE LATÍN 47
ANEXO I 68
ANEXO II 80
4
I. MARCO LEXISLATIVO
A presente programación baséase no seguinte marco lexislativo:
• Ley Orgánica de Educación 2/2006, de 3 de maio (LOE), modificada pola Lei Orgánica
deEducación para la Mejora de la Calidad Educativa 8/2013, de 9 de diciembre (LOMCE).
• Real Decreto 1105/2014, do26 de decembro, polo que se establece o currículo básico
daEducación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato.
Orden ECD/65/2015, de 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias,
os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, a Educación Secundaria Obrigatoria e
do Bacharelato.
• Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da Educación
SecundariaObrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia.
II. COMPOSICIÓN DO DEPARTAMENTO E DISTRIBUCIÓN DAS MATERIAS
O Departamento de Grego é pluripersonal e o xefe do departamento imparte durante este curso as
seguintes materias:
▪ Grego I en 1º de bacharelato (4 horas semanais)
▪ Grego II en 2º de bacharelato (4 horas semanais)
▪ Latín II en 2º de bacharelato D (4 horas semanas)
▪ Latín II en 2º de bacharelato B-C (4 horas semanais).
Asignáselle a un profesor interino de Latín as restantes materias do departamento, que deseguido se
relacionan:
▪ Un grupo de Latín I de 1º de bacharelato B-D (4 horas semanais)
▪ Un grupo de Latín I de 1º de bacharelato B-C (4 horas semanais)
▪ Un grupo de Latín de 4º de ESO (3 horas semanais)
▪ Un grupo de Cultura Clásica de 3º ESO (2 horas semanais)
5
III. GREGO
INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
A materia de Grego na etapa do bacharelato ten como primeira finalidade introducir ao
alumnado no coñecemento da lingua grega nos seus aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos, co
obxecto de lle permitir acceder directamente aos textos orixinais máis importantes da tradición
literaria helénica, a través dos cales chegou ata nós unha boa parte do denominado legado clásico.
O estudo da lingua e máis da literatura grega serve, ademáis, como instrumento idóneo para
se iniciar nun coñecemento directo do pensamento e a cultura grega antiga, que constitúe a base da
civilización occidental.
Por outra banda, a través do estudo das peculiaridades morfosintácticas do grego antigo é
posible chegar a comprender máis profundamente conceptos lingüísticos que resultan esenciais para
avanzar no coñecemento e o uso correcto tanto da lingua propia como doutras linguas estudadas polo
alumnado.
O estudo da materia organízase en bloques, que aparecen nos dous cursos de bacharelato.
Estes bloques refírense, tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que
ambos os aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da
civilización grega, sen as que non é posible apreciar na súa verdadeira dimensión a importancia do
seu legado.
O primeiro destes bloques parte da relación entre o grego antigo e outras linguas da familia
indoeuropea, para analizar o papel que estas últimas tiveron na orixe e na formación de moitas das
linguas que se falan na actualidade.
Ao estudo dos aspectos netamente lingüísticos dedícanse tres bloques: o primeiro, previsto só
para o primeiro curso, céntrase nalgúns elementos básicos da lingua e, moi especialmente, no
procedemento de escritura; os outros dous bloques son a morfoloxía e a sintaxe. O fin último vai ser
analizar e comprender os propios textos, aos que se dedica outro dos bloques de contidos previstos
nos dous cursos, sempre de dificultade progresiva e adaptados aos contidos que o alumnado manexe
en cada momento.
Nos dous cursos dedícase un bloque ao estudo da civilización grega, co obxecto de identificar
non só os fitos máis importantes da súa historia senón tamén os aspectos propios da súa organización
política e social e da súa identidade cultural, visibles nos papeis familiares, nos traballos, nos avances
científicos e técnicos, nas festas e os espectáculos e, sobre todo, nas manifestacións relixiosas.
Procúrase neste bloque establecer unha comparación coa situación actual que enriqueza a nosa
identidade.
6
No segundo curso de bacharelato, o estudo da cultura grega oriéntase pricipalmente ao
coñecemento das manifestacións literarias, aproveitando os coñecementos da lingua xa adquiridos
para introducir o alumnado no estudo da orixe e a evolución dos xéneros, mediante a lectura de
fragmentos das obras orixinais, utilizándoas como instrumento para comprender as claves esenciais
da sociedade en que viron a luz.
Para rematar, dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta
imprescindible para avanzar no coñecemento de calquera lingua. Préstase especial atención á
etimoloxía, non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces grecolatinas nas
linguas modernas senón, ademáis porque contribúe a que o alumnado adquira unha mellor
comprensión da súa propia lingua, axudándolle a precisar o significado de termos coñecidos ou a
descubrir outros que descoñecía incorporándoos ao seu vocabulario.
CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE
A continuación refiro de forma xeral a contribución ao desenvolvemento das competencias
clave da materia de Grego, de modo que será na análise dos contidos da materia Grego I e II que
aparece nas táboas ao final do documento, onde de forma específica se desenvolverá a aprendizaxe
por competencias.
• Competencia en comunicación lingüística (CCL): é a competencia clave con máis presenza
nesta materia, xa que o estudo da lingua, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento
interno, do seu léxico e dos seus textos ha de redundar nun maior coñecemento e dominio das
linguas propias.
• Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT):
trabállanse nos temas de cultura e civilización e nas epígrafes referidas á localización
xeográfica e temporal.
• Competencia dixital (CD): a procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa
utilización, entendidas como un proceso guiado polo profesorado, deberán servirnos para
programar traballos colaborativos e producir novos materiais.
• Aprender a aprender (CAA): o labor de análise morfosintáctica e tradución non só constitúe
por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a
7
memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o
razoamento e impulsando esta competencia.
• Competencias sociais e cívicas (CSC): traballaranse no bloque referido á civilización. A vida
no mundo grego, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración
e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un
xuízo crítico da realidade.
• Competencia en conciencia e expresión cultural (CCEC): presente no estudo da literatura
grega e nos contidos referidos ás artes plásticas, ás festas, ós espectáculos, ás manifestacións
relixiosas e ós xogos deportivos.
• Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CCEC): presente nos bloques de contidos non
lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e
proactivo.
OBXECTIVOS DO BACHARELATO
O bacherelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lles permitan:
a. Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha
conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de
autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na
construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.
b. Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable
eautónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacíficamente
os conflitos persoais, familiares e sociais.
c. Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres,analizar
e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a
violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas
por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas
con discapacidade.
Afianzar os hábitos ded. lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o
eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
e. Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.
8
f. Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g. Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da
comunicación.
h. Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus
antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no
desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.
i. Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as
habilidades básicas propias da modalidade elixida.
l. Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos
métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía
ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio
ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.
m. Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa,
traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
n. Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes
de formación e enriquecemento cultural.
ñ.Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social,
e impulsar condutas e hábitos saudables.
o. Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.
p. Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á
súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.
OBXECTIVOS PARA A MATERIA DE GREGO
A materia de Grego concíbese nos dous cursos de bachererato como unha introducción xeral á lingua
grega antiga a fin de permitir ao alumnado acceder directamente aos textos orixinais más importantes
da tradición literaria helénica, a través dos cales chegou ata nós unha boa parte do chamado legado
clásico.
A lingua será o vehículo privilexiado de acceso aos contidos culturais, literarios, relixiosos,
históricos, etc., polo que na súa aprendizaxe considerarase prioritaria non só a morfoloxía, senón a
formación e derivación de palabras, a sintaxe e o léxico.
O estudo da lingua grega e os seus textos permitirá, ademais, iniciarse nun coñecemento
directo do pensamento e a cultura grega antiga, que constitúen a base da civilización occidental. Non
se trata, pois, só de que o alumnado aprenda grego, senón de que sexa así máis consciente das raíces
históricas da súa propia lingua e cultura.
9
1. GREGO 1º BACHARELATO
1.1. CONCRECIÓN NOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
TEMPORALIZACIÓN
Aplicaranse os estándares de aprendizaxe que aparecen no anexo I ao final desta
programación para cada un dos contidos descritos máis abaixo.
Primeira avaliación (48 sesións) 1. A lingua grega: B1, B2
• O indoeuropeo: B1.2.1; B1.2..2; B1.3.1; B1.3.2; B1.4.1
• Breve historia da lingua grega B1.1.1; B1.5.1; B1.6.1; B1.7.1; B1.8.1
• Orixes da escritura. Sistemas de escritura: B.2.1.1
• Alfabeto grego: orixe, evolución e caracteres: B2.2.1; B2.2.2; B2.3.1
• Signos de acentuación e puntuación: B2.6.1
• Clasificación dos fonemas: B2.4.1
• Transcrición: B2.5.1
2. Sistema nominal: B3
• O grego, lingua flexiva. Tipos de palabras: variables e invariables: B3.1.1; B3.2.1
• Formantes das palabras: B3.3.1
• Concepto de declinación: declinaciones gregas. Enunciado e paradigmas: B3.4.1 • Flexión
nominal (1º e 2º declinación, adxectivos 1º clase) e pronominal: B3.5.1; B3.5.2
3. Sistema verbal grego. B3.
• Verbos temáticos: B3.6.1; B3.6.2; B3.6.3; B3.6..4; B3.6.5
4. As preposicións (I) B3
5. Sintaxe: B4
• Casos gregos: B4.1.1; B4.2.1
• Concordancia: B4.3.1
• Elementos de la oración: B4.4.1
• Oración simple: oracións atributivas e predicativas: B4.5.1
• Análise e tradución de frases e textos: B4.11.1; B4.12.1
6. Textos
• Iniciación ás técnicas de tradución: B6.1.1
• Iniciación ás técnicas de retroversión e comentario de textos: B6.3.1
• Análise morfolóxica e sintáctica. Comparación de estructuras gregas coas da lingua propia:
B6.5.1
10
7. Cultura: B5
• Períodos da historia de Grecia: B5.1.1; B5.1.2; B5.1.3; B5.1.4
• Organización política e social de Grecia:B5.2.1; B5.2.2
8. Léxico: B7
• Vocabulario básico grego de uso frecuente e principais prefixo se sufixos: B7.1.1; B7.1.2;
B7.1.3
• Descomposición de palabras nos seus formantes: B7.2.1
• Helenismos máis frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e o seu
mantemento: termos patrimoniais, cultismos e neoloxismos: B7. 3.1
• Identificación de lexemas, sufixos e prefixos helénicos usados na lingua propia: B7. 3.2 •
Familias etimolóxicas e semánticas B7. 5.1
Segunda avaliación (40 sesións)
1. Flexión nominal B3.3.1; B3.4.1; B3. 6.1 (3º declinación-temas en consoante-, adxectivos
2º e 3º clase) e pronominal (Relativo): B3.5.1; B3.5.2;
2. Sistema verbal grego. Verbos temáticos e atemáticos: B3.6.1; B3.6.2; B3.6.3; B3.6..4;
B3.6.5; B.3.6.6; e formas persoais e non persoais: B3.7.1
3. As preposicións (II) B3
4. Sintaxe: B4
• Oracións compostas. Oracións de relativo: B4.6.1;
• Análise e tradución de frases e textos: B4.11.1; B4.12.1
5. Textos B6
• Iniciación ás técnicas de tradución: B6.1.1; B6.2.1; B6.2.2
• Iniciación ás técnicas de retroversión e comentario de textos: B6.3.1; B6.4.1
• Análise morfolóxica e sintáctica. Comparación de estructuras gregas coas da lingua propia:
B6.5.1
• Lectura comprensiva de textos traducidos: B6.6.1
6. Cultura: B5
• A familia: B5.3.1
• Traballo e lecer: oficios, ciencia e técnica.
• Festas e espectáculos: B5.4.1; B5.4.2
7. Léxico: B7
11
• Vocabulario básico grego de uso frecuente e principais prefixo se sufixos: B7.1.1; B7.1.2;
B7.1.3
• Descomposición de palabras nos seus formantes: B7.2.1
• Helenismos máis frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e o seu
mantemento: termos patrimoniais, cultismos e neoloxismos: B7. 3.1
• Identificación de lexemas, sufixos e prefixos helénicos usados na lingua propia: B7. 3.2
• Familias etimolóxicas e semánticas: B7. 5.1
Terceira avaliación (43 sesións)
1. Flexión nominal B3.3.1; B3.4.1; B3.6.1 (3º declinación-temas en vocal-, graos do
adxectivo) e pronominal (indefinido, interrogativo e numerais): B3.5.1; B3.5.2;
2. Formas verbais: persoais e non persoais: B3.7.1
3. As preposicións (III) B3
4. Sintaxe: B4
• Construcións de infinitivo e participio: B4.7.1; B4.8.1; B4.9.1; B4.10.1
• Análise e tradución de frases e textos: B4.11.1; B4.12.1 5.
• Análise morfolóxica e sintáctica: B6.1.1; B6.3.1. Comparación de estructuras gregas coas
da lingua propia: B6.5.1
• Lectura comprensiva de textos traducidos: B6.6.1
• Lectura comparada e comentario de textos en lingua grega e na lingua propia: B6.7.1
• Produción de textos propios breves en lingua grega: B6.8.1
6. Cultura: B5
• Mitoloxía e relixión: B5.5.1; B5.6.1; B5.6.2; B5.6.3; B5.7.1; B5.8.1
7. Léxico: B7
• Vocabulario básico grego de uso frecuente e principais prefixo se sufixos: B7.1.1 B7.1.2;
B7.1.3
• Descomposición de palabras nos seus formantes: B7.2.1
• Helenismos máis frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e o seu
mantemento: termos patrimoniais, cultismos e neoloxismos: B7. 3.1
• Identificación de lexemas, sufixos e prefixos helénicos usados na lingua propia: B7. 3.2
• Familias etimolóxicas e semánticas: B7. 5.1
GRAO MÍNIMO PARA SUPERAR A MATERIA
Os contenidos da materia de Grego se presentan distribuidos en sete bloques que recollen os
aspectos esenciais da lingua, o léxico e a historia, cultura, arte e civilización de Grecia:
12
- Bloque 1. Lingua grega
- Bloque 2. Sistema de lengua grega: elementos básicos.
- Bloque 3. Morfoloxía.
- Bloque 4. Sintaxe.
- Bloque 5. Grecia: historia, cultura, arte e civilización.
- Bloque 6. Textos
- Bloque 7. Léxico
A lingua grega. (Bloques 1, 2, 3, 4). Grao mínimo de consecución un 50%.
• Do indoeuropeo ao grego moderno.
• Alfabeto grego. Pronunciación. Signos gráficos. Transcrición.
• Clases de palabras. Flexión nominal, pronominal e verbal. Paradigmas máis frecuentes.
Valor e uso dos casos. A concordancia. As preposicións.
• Sintaxe das oracións: nexos e partículas, a oración simple, a coordinación; inicio do estudo da
subordinación (construcións sinxelas de infinitivo e participio, subordinadas de relativo.
Introdución ao uso das partículas subordinantes máis frecuentes).
Os textos gregos e a súa interpretación. (Bloque 6). Grao mínimo de consecución un 50%
• Iniciación á lectura comprensiva, ás técnicas de tradución e ao comentario de textos gregos.
Análise morfosintáctica.
• Lectura comprensiva de obras e fragmentos traducidos.
O léxico grego e a súa evolución. (Bloque 7). Grao mínimo de consecución un 50%.
• Aprendizaxe do vocabulario grego básico en función da súa frecuencia ou da súa relevancia en
galego e castelán.
• Formación de palabras. Prefixos e sufixos. Composición e derivación. Helenismos no vocabulario
común das linguas moderna
Grecia e o seu legado. (Bloque 5). Grao mínimo de consecución un 50%
• Xeografía da Grecia antiga. Contexto xeográfico de Grecia. Sinopse da historia de Grecia. Os
grandes períodos.
• A polis grega: organización política e social.
• A vida cotiá.
13
• Relixión e mitoloxía gregas (crenzas, ritos, mitos máis importantes, incluíndo a súa continuidade
eimportancia nas manifestacións culturais do mundo occidental). • Traballo e lecer: oficios, ciencia
e técnica. Festas e espectáculos.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
Ao longo do curso realizaranse tres sesións de avaliación; a última delas coincidirá coa
avaliación final ordinaria. Nos primeiros días do mes de setembro realizarase unha proba
extraordinaria e a correspondente sesión de avaliación para o alumnado que non superase a materia
na avaliación final ordinaria.
Durante o proceso de aprendizaxe realizarase unha avaliación que determine o grao de
consecución dos obxectivos de acordo cos criterios de avaliación establecidos nesta programación,
tomando como referencia as competencias básicas e os obxectivos xerais de etapa.
Os resultados indicarannos as modificacións que debemos facer para ampliar e profundar ou
para recuperar ou para eliminar erros e problemas na aprendizaxe ou facer modificacións na
planificación inicial da materia co fin de mellorar o rendemento do alumnado.
Debido ao carácter dinámico da aprendizaxe, a avaliación debe constituír un proceso flexible
e valerse de diferentes instrumentos e procedementos. Así teremos en conta ademais dos contidos, o
traballo e actitude do alumnado, valorando positivamente a asistencia puntual, a non interrupción do
desenvolvemento da clase e o respecto polo traballo dos compañeiros e do profesorado, a
participación activa e o interese, o coidado do material propio e da aula, o cumprimento das normas
de convivencia, etc.
1.2. METODOLOXÍA
Seguindo os obxectivos xerais propostos nesta programación, enténdese a aprendizaxe coma un
proceso activo no que o alumnado é o protagonista, axudada polas directrices da profesora. Para
acadar este obxectivo, é imprescindible a potenciación do traballo persoal da/o alumna/o, tanto a nivel
individual como en grupo. Fomentarase a autonomía e iniciativa persoal, investirase o tempo
necesario en que a alumna/o adquira habilidades para buscar e procesar información, fomentado o
uso dos recurso da biblioteca do instituto e os recursos da rede. Consideramos que a aprendizaxe dun
método de estudio e investigación son tanto ou máis importantes que a asimilación duns contidos
concretos.
A maior parte do material empregado polo alumnado na aula, tanto de temas de gramática
como de cultura, será de elaboración propia por parte da profesora.
14
Cada unidade, como é lóxico nunha lingua, estará acompañada da realización de abundantes
exercicios de gramática e etimoloxía onde se apliquen os contidos explicados.
As primeiras unidades son máis densas en gramática, xa que se pretende dotar á alumna/o das
ferramentas básicas para poder traducir frases e, co tempo, pequenos textos sinxelos. Preténdese,
ademais, cargar á alumna/o o menos posible de contidos na 3ª avaliación, pois é cando máis
sobrecargado soe estar e asimila peor novos coñecementos. Esta última avaliación reservarase, na
medida do posible, para traballar a tradución con maior intensidade.
As partes de cultura e civilización gregas estarán ilustradas con lecturas de obras clásicas
complementarias, que se sinalan máis abaixo, e outros materiais de apoio como mapas, presentacións,
material da rede, etc.
O estudio do léxico farase ó longo de todo o curso, sendo unha parte importante do programa.
O alumno/a traballará facendo abundantes exercicios de xeito que adquira os coñecemento necesarios
para poder crear familias léxicas, polos procesos de derivación e composición, e formar cultismos a
partir de termos gregos.
Deste xeito preténdese proporcionar unha aprendizaxe unitaria e funcional da gramática, e
unha visión panorámica da cultura grega, que sirvan de soporte ó alumna/o que vai continuar os
estudios de grego no 2º de BAC., e de introdución xeral a aqueles que so neste curso terán contacto
con el.
A metodoloxía estará sempre condicionada pola resposta obtida ao longo do curso,
modificando os aspectos necesarios se os resultados das avaliacións non fosen satisfactorios.
1.3. CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO
ALUMNADO
Para o proceso de avaliación realizaranse probas escritas e/ou orais, valorarase o traballo
persoal do alumno/a nas actividades da aula, tanto colectivas como individuais e a súa actitude na
aula.
Establécense os seguintes criterios:
- Para aprobar unha avaliación é necesario obter polo menos 5 puntos nas probas escritas e/ou orais.-
Na nota global da avaliación as probas orais/escritas ponderarán un 80%, a actitude na aula un 10%
e o traballo persoal na casa e/ou aula un 10%.
- A nota global final será a media das avaliacións sen redondeo Para superar a materia o
alumno/adeberá obter ao menos cinco puntos nesta nota global final.
15
Dado o carácter da materia, o sistema de exame será de avaliación continua; ou sexa, en cada exame
de avaliación darase por suposto o coñecemento das avaliacións anteriores. Haberá máis de unha
proba escrita ou oral por avaliación, pero non haberá exames específicos de recuperación, pois darase
por recuperada unha avaliación si se recupera a seguinte.
A/o alumna/o deberá facer un exame final de recuperación se:
- Suspende a 3ª avaliación.
- Se ten dúas avaliacións suspensas.
- Se a cualificación global fose inferior a cinco puntos.
Este exame será semellante en contidos lingüísticos ó da 3ª avaliación, e incluirá os temas de
cultura que a alumna/o teña suspensos. Se a nota neste exame é inferior a 5 deberá realizar a proba
extraordinaria de setembro, de características semellantes ó exame final.
As probas orais realizaranse ao longo de todo o curso e consistirán en:
- Lectura e escritura (bloque 2): valorarase a corrección e fluidez.
- Diálogos: valoraranse os coñecementos de morfoloxía e sintaxe e léxico (bloques 3, 4 e 7).
As probas escritas realizaranse ao longo de todo o curso e consistirán en:
- Cuestións sobre os paradigmas nominais e verbais (bloque 3).
- Análise morfolóxico e sintáctico (bloques 3 e 4).
- Tradución de pequenos textos (bloque 6).
- Etimoloxía (Bloque 7).
- Cuestións de historia, mitoloxía, literatura... dos temas abordados na aula e presentes nas
lecturasobrigatorias especificadas no Plan lector.
1.4. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
O traballo na materia de Grego desenvolverase utilizando os seguintes materiais e recursos:
➢ Non contamos con libro de texto nesta materia.
➢ Traballarase con materiais creados e aportados pola profesora: exercicios, apuntes, guías de
lectura...
➢ Utilizaranse recursos bibliográficos procedentes da Biblioteca do instituto: dicionarios,libros
de mitoloxía e de temática clásica en xeral, novelas e relatos xuvenís ambientados na
Antigüidade Clásica, adaptacións de obras clásicas, etc.
16
➢ Textos en soporte impreso ou dixital, actividades complementarias elaboradas polo
Departamento, esquemas e ilustracións que permitan ter unha visión máis profunda e variada
de cada contido.
➢ Usaremos diverso material complementario en función dos intereses e preferencias dos
alumnos ou da necesidade de reforzar algún dos aspectos curriculares da nosa programación.
2. GREGO 2º BACHARELATO .
2.1. CONCRECIÓN NOS ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE
TEMPORALIZACIÓN
Aplicaranse os estándares de aprendizaxe que aparecen no anexo II desta programación para
cada un dos contidos descritos máis abaixo. Primeira avaliación (38 sesións)
➢ Lingua grega: dialectos antigos, do grego cláscico ao grego moderno.
➢ Revisión da flexión nominal e pronominal, e formas menos usuais e irregulares.
➢ Revisión da flexión verbal. Verbos temáticos.
➢ Revisión das formas non persoais do verbo: infinitivo e participio.
➢ Sintaxe nominal e pronominal (I)
➢ Sintaxe oracional: oracións coordinadas e oracións subordinadas de relativo.
➢ Uso de preposicións (I) ➢ Usos do artigo.
➢ Xéneros literarios: épica.
➢ Tradución e comentario de texto.
➢ Léxico: Ampliación de vocabulario básico grego: a linguaxe literaria e filosófica; helenismos
máis frecuentes do léxico especializado; descomposición de palabras nas súas formantes;
etimoloxía e orixe das palabras da propia lingua.
Segunda avaliación (39 sesións)
➢ Lingua grega: do grego clásico ao grego moderno.
➢ Sintaxe nominal e pronominal (II)
➢ Sistema verbal: modos verbais, aoristo radical.
➢ Sintaxe oracional: oracións subordinadas substantivas e oracións adverbiais (I), usos modais
(I)
➢ Uso de preposiciones (II)
17
➢ Xéneros literarios: teatro; historiografía; ➢ Tradución e comentario de texto.
➢ Léxico: Ampliación de vocabulario básico grego: a linguaxe literaria e filosófica; helenismos
máis frecuentes do léxico especializado; descomposición de palabras nas súas formantes;
etimoloxía e orixe das palabras da propia lingua.
Terceira avaliación (37 sesións)
➢ Lingua grega: do grego clásico ao grego moderno.
➢ Sistema verbal: verbos atemáticos.
➢ Sintaxe oracional: oracións subordinadas substantivas e oracións adverbiais (II), usos modais
(II).
➢ Uso de preposiciones (III)
➢ Xéneros literarios: lírica, oratoria, fábula.
➢ Tradución e comentario de texto.
➢ Léxico: Ampliación de vocabulario básico grego: a linguaxe literaria e filosófica; helenismos
máis frecuentes do léxico especializado; descomposición de palabras nas súas formantes;
etimoloxía e orixe das palabras da propia lingua.
GRAO MÍNIMO PARA SUPERAR A MATERIA
Os contenidos da materia de Grego se presentan na norma distribuidos en sete bloques que recollen
os aspectos esenciais da lingua, o léxico e a historia, cultura, arte e civilización de Grecia:
- Bloque 1. Lingua grega.
- Bloque 2. Morfoloxía.
- Bloque 3. Sintaxe.
- Bloque 4. Literatura .
- Bloque 5. Textos.
- Bloque 6. Léxico
A lingua grega. (Bloques 1, 2, 3). Grao mínimo de consecución un 50%
• Revisión da flexión nominal e pronominal. Formas menos usuais e irregulares.
• Revisión da flexión verbal regular. Verbos temáticos e atemáticos. Formas nominais do verbo.
• Afondamento no estudo da sintaxe casual.
• A oración composta. A subordinación: substantiva, adxectiva e adverbial; uso das partículas
subordinantes máis frecuentes. Construcións de participio e de infinitivo.
18
Os textos gregos e a súa interpretación (Bloque 5). Grao mínimo de consecución un 50%
• Interpretación crítica e tradución de textos. A exactitude na expresión lingüística.
• Afondamento na lectura comprensiva e tradución de textos gregos achegándose ao seu
contextosocial, cultural e histórico.
• Lectura e comentario de obras e fragmentos gregos traducidos relacionados cos diversos
xénerosliterarios asimilando as súas características formais.
O léxico grego e a súa evolución. (Bloque 6). Grao mínimo de consecución un 50%
• Ampliación de vocabulario básico grego: a linguaxe literaria e filosófica.
• Helenismos máis frecuentes do léxico especializado.
• Descomposición de palabras nas súas formantes.
• Etimoloxía e orixe das palabras da propia lingua.
Literatura. (Bloque 4). Grao mínimo de consecución un 50%
• A literatura grega e os xéneros literarios: a historiografía, a oratoria, a poesía épica, a lírica e oteatro.
Influencia da literatura grega na literatura posterior. Os xéneros literarios gregos e a súa influencia
nas manifestacións posteriores artísticas e literarias.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
Ao longo do curso realizaranse tres sesións de avaliación; a última delas coincidirá coa
avaliación final ordinaria. Nos primeiros días do mes de setembro realizarase unha proba
extraordinaria e a correspondente sesión de avaliación para o alumnado que non superase a materia
na avaliación final ordinaria.
Durante o proceso de aprendizaxe realizarase unha avaliación que determine o grao de
consecución dos obxectivos de acordo cos criterios de avaliación establecidos nesta programación,
tomando como referencia as competencias básicas e os obxectivos xerais de etapa Os resultados
indicarannos as modificacións que debemos facer para ampliar e profundar ou para recuperar ou para
eliminar erros e problemas na aprendizaxe ou facer modificacións na planificación inicial da materia
co fin de mellorar o rendemento do alumnado.
Debido ao carácter dinámico da aprendizaxe, a avaliación debe constituír un proceso flexible
e valerse de diferentes instrumentos e procedementos. Así defendemos unha avaliación que, ademais
dos contidos, reflicta o traballo e actitude do alumnado, valorando positivamente a asistencia puntual,
a non interrupción do desenvolvemento da clase e o respecto polo traballo dos compañeiros e do
19
profesorado, a participación activa e o interese, o coidado do material propio e da aula, o cumprimento
das normas de convivencia, etc.
2.2. METODOLOXÍA
Seguindo os obxectivos xerais propostos nesta programación, enténdese a aprendizaxe coma un
proceso activo no que a alumna/o é a protagonista, axudada polas directrices a profesora. Para acadar
este obxectivo, é imprescindible a potenciación do traballo persoal da alumna, tanto a nivel individual
como en grupo. Fomentarase a autonomía e iniciativa persoal, investirase o tempo necesario en que
a alumna adquira habilidades para buscar e procesar información, fomentado o uso dos recurso da
biblioteca do instituto e os recursos da rede. Consideramos que a aprendizaxe dun método de estudio
e investigación son tanto ou máis importantes que a asimilación duns contidos concretos.
No primeiro mes do curso faise imprescindible un repaso e ampliación da gramática do curso
anterior (Bloques 2,3,5 e 6). Comezarase coa tradución de textos sinxelos escolares e/ou de autores
fora de programa coma Esopo, Apolodoro, Diodoro... que escribiron en lingua koiné.
Unha vez postos ó día os principais aspectos gramaticais, o traballo centrarase maiormente na
tradución de textos de Xenofonte e Platón xa que é a parte máis pondera na nota global da alumna e
era a máis valorada na antiga proba de selectividade (7 puntos sobre 10).
O tipo de exame das antigas PAU, permitía dedicar a totalidade do tempo á os textos dunha
soa opción. Por este motivo, incidirase máis na opción A, xa que consideramos que para un alumno
ou alumna no seu segundo ano de lingua grega os textos da opción A (Xenofonte) son máis
alcanzables que os da opción B (Platón). Por outra banda, a experiencia en anos anteriores indícanos
que a opción A era a preferida polo alumnado na selectividade, e soía ser a opción na que se obtiñan
mellores resultados académicos.
Os contidos teóricos serán preparados pola profesora para que as alumnas podan dedicar o
tempo restante as etimoloxía e lecturas obrigatorias.
2.3. CRITERIOS A AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO
Para o proceso de avaliación realizaranse probas escritas e/ou orais, valorarase o traballo
persoal do alumno/a nas actividades da aula, tanto colectivas como individuais e a súa actitude na
aula. Establécense os seguintes criterios:
- Para aprobar unha avaliación é necesario obter polo menos 5 puntos nas probas escritas e/ou orais.-
Na nota global da avaliación as probas orais/escritas ponderarán un 90%, e o traballo persoal na
casa e/ou aula un 10%.
20
- A nota global final será a media das avaliacións sen redondeo Para superar a materia o
alumno/adeberá obter ao menos cinco puntos nesta nota global final.
Dado o carácter da materia, o sistema de exame será de avaliación continua; ou sexa, en cada
exame de avaliación darase por suposto o coñecemento das avaliacións anteriores. Haberá máis de
unha proba escrita ou oral por avaliación, pero non haberá exames específicos de recuperación; pois
darase por recuperada unha avaliación si se recupera a seguinte. A alumna/o deberá facer un exame
final de recuperación se:
- Suspende a 3ª avaliación.
- Se ten dúas avaliacións suspensas.
- Se a cualificación global fose inferior a cinco puntos.
Este exame será semellante en contidos lingüísticos ó da 3ª avaliación, e incluirá os temas de cultura
que a alumna teña suspensos. Se a nota neste exame é inferior a 5 deberá realizar a proba
extraordinaria de setembro, de características semellantes ó exame final.
As probas orais realizaranse durante a primeira avaliación e consistirán en:
- Lectura e escritura (bloque 5): valorarase a corrección e fluidez.
As probas escritas consistirán en:
a).Coñecementos de lingua grega: (bloques 2, 3, 5 e 6) con 7 puntos sobre 10
- Tradución de textos de Platón e Xenofonte coa axuda do dicionario - Análise morfolóxica e
sintáctica dos textos a traducir.
- Estudio das etimoloxías gregas e aprendizaxe dun vocabulario mínimo de 200 palabras.
b). Coñecementos de literatura e cultura grega (bloque 4) con 3 puntos sobre 10. Aspectos culturais
relacionados cos autores a traducir e coas lecturas obrigatorias:
- A épica e o seu contexto sociocultural. Lectura dos cantos I, VI, XVI e XXII da Ilíada de Homero-
A lírica e o seu contexto sociocultural. Lectura dunha antoloxía poética de Safo, Alceo e Arquíloco
- A obra de Xenofonte e circunstancias históricas dos s. V e IV a. C.
- A filosofía: Sócrates e Platón e circunstancias socioculturais nas que se produce a súa vida e obra.-
O Drama: Traxedia e comedia no contexto da democracia ateniense. Lectura de Edipo Rei de
Sófocles e As Nubes de Aristófanes.
2.4. MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS
O departamento de Grego non sinalou ningún libro de texto para este curso. É imprescindible
un dicionario Grego-Español.
21
Utilizaranse tamén outros recursos como: mapas históricos, libros de consulta sobre o mundo
clásico de entre unha bibliografía proporcionada polo profesor, textos gregos orixinais traducidos ao
castelán ou ao galego. O profesor tamén proporcionará ao alumnado para traducir textos gregos sobre
os que versarán as explicacións gramaticais.
IV. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A
PRÁCTICA DOCENTE
Hai catro aspectos fundamentais a ter en conta na práctica docente: a)
Planificación.
b) Motivación do alumnado.
c) Desenvolvemento do ensino.
d) Seguimento e avaliación do proceso de ensino- aprendizaxe.
Para estes catro eixes establécense indicadores de logro, aos que se lles aplicará unha
valoración e unha proposta de mellora.
a) Indicadores na planificación:
• Programa a materia tendo en conta os estándares de aprendizaxe.
• Programa a materia tendo en conta o tempo dispoñible para o seu desenvolvemento.
• Selecciona e secuencia de forma progresiva os contidos da programación de aula, tendo
enconta as peculiaridades de cada un dos grupos de estudantes.
• Programa actividades e estratexias en función dos estándares de aprendizaxe.
• Planifica as clases de modo flexible, preparando actividades e recursos axustados á
programación de aula e ás necesidades e ós intereses do alumnado.
• Establece os criterios, procedementos e instrumentos de avaliación e autoevaluación que
permitan facer o seguimento do progreso da aprendizaxe do alumnado.
• Coordínase co profesorado doutros departamentos que poidan ter contidos afíns á súamateria.
b) Indicadores na motivación do alumnado
• Proporciona un plan de traballo ao principio de cada unidade.
• Expón situacións que introduzan a unidade (lecturas, debates, diálogos).
• Relaciona as aprendizaxes con aplicacións reais ou coa súa funcionalidade.
• Informa sobre os progresos conseguidos e as dificultades atopadas.
• Relaciona os contidos e as actividades cos intereses do alumnado.
22
• Estimula a participación activa do alumnado na clase.
• Promove a reflexión dos temas tratados.
c) Indicadores no desenvolvemento do ensino:
• Resume as ideas fundamentais tratadas antes de pasar a unha nova unidade.
• Na medida do posible relaciona os conceptos novos cos xa coñecidos, intercalandopreguntas
aclaratorias, utilizando exemplos.....
• Ten predisposición para aclarar dúbidas e ofrecer axuda ao alumnado dentro e fóra da aula.
• Optimiza o tempo dispoñible para o desenvolvemento de cada unidade didáctica.
• Utiliza axuda audiovisual ou doutro tipo para apoiar os contidos na aula.
• Promove o traballo cooperativo e mantén unha comunicación fluída co alumnado.
• Desenvolve os contidos dunha forma ordenada e comprensible para o alumnado.
• Expón actividades que permitan a adquisición dos estándares de aprendizaxe e as destrezas
propias da etapa educativa.
• Expón actividades colectivas e individuais.
d) Indicadores no seguimento e avaliación do proceso de ensino- aprendizaxe:
• Realiza a avaliación inicial ao principio de curso para axustar a programación ao nivel do
alumnado.
• Detecta os coñecementos previos de cada unidade didáctica.
• Revisa, con frecuencia, os traballos propostos na aula e fóra dela.
• Proporciona a información necesaria sobre a resolución das tarefas e como poder melloralas.
• Corrixe e explica de forma habitual os traballos e as actividades do alumnado e proporciona
pautas para a mellora da súa aprendizaxe.
• Utiliza variados criterios de avaliación que atendan de maneira equilibrada a avaliación dos
diferentes contidos.
• Favorece os procesos de autoevaluación e coevaluación.
• Propón novas actividades que faciliten a adquisición de obxectivos cando estes non foron
alcanzados suficientemente.
• Propón novas actividades de maior nivel cando os obxectivos foron alcanzados
suficientemente.
23
• Utiliza diferentes técnicas de avaliación en función dos contidos, o nivel do alumnado.
• Emprega diferentes medios para informar dos resultados ao alumnado e aos pais.
V. ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DE
MATERIAS PENDENTES
Neste curso non hai ningún alumno con esta materia suspensa.
VI. AVALIACIÓN INICIAL
Só se farán probas de avaliación inicial para aquel alumnado que proceda de 1º de Bacharelato
LOMCE ou doutro sistema educativo diferente que queira cursar Grego II sen ter cursado
anteriormente esta materia.
A proba centrarase só en coñecementos lingüísticos para determinar o nivel do alumno/a e consistirá
en:
- Proba oral (3 puntos): lectura fluída dun texto en grego -
Proba escrita (7 puntos):
• Coñecemento básico dos principais paradigmas nominais e verbais.
• Análise e tradución de textos sinxelos constituídos por oracións simples.
• Coñecemento dun vocabulario mínimo de 30 palabras
• Á vista dos resultados da avaliación inicial, deseñaranse medidas de reforzo, tal como se sinala
no seguinte apartado desta programación.
VII. ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
O proceso didáctico ten que garantir un nivel mínimo para todo o alumnado, mais tamén
débese concibir de xeito que asegure un horizonte de desenvolvemento máis alá dos mínimos para o
alumnado, que parta dun nivel maior de coñecementos previos e estea máis interesado polos contidos
da área ou teña maior capacidade. A atención á diversidade contémplase pois en tres niveis: na
programación, na metodoloxía e nos materiais. Estes tres niveis están interrelacionados e
materialízanse nos seguintes apartados:
• Un ensino individualizado no cal se teña moi presente o punto de partida de cada alumno, as
súas dificultades específicas e a súa capacidade de desenvolvemento.
• Distribución dos contidos por trimestres, secuenciados en orde crecente de dificultade e
especialización.
24
• Repaso cíclico dos contidos aumentado a dificultade dos mesmos.
• Avaliación continua de xeito que se poidan repasar e fixar contidos máis facilmente.
• Elaboración de materiais de reforzo e ampliación para aplicar con flexibilidade por parte
doprofesorado no momento e coa intensidade que o alumnado precise e que se inclúen no
material complementario do profesorado: actividades de repaso ao final de cada tema,
actividades de distinto grao de dificultade, fichas de reforzo e ampliación, elaboración de
traballos complementarios,...
• Importancia da linguaxe persoal de cada alumno como eixo do proceso de aprendizaxe,
dexeito que a expresión oral e escrita só se poden traballar cun método individualizado e
tendo en conta o punto de partida de cada alumno, as súas dificultades específicas e a súa
evolución.
• Emprego da aprendizaxe cooperativa como método de axuda entre iguais.
• Propiciar un ambiente de socialización que faga evidente a función comunicativa da linguaxe
e a introdución de mecanismos de cooperación como as tormentas de ideas, a corrección
colectiva, os traballos en grupo ou a posta en común.
• Propor actividades de investigación que favorecen as técnicas de traballo autónomo e
permiten a cada alumno aplicar o seu ritmo e a forma de traballo máis axeitada ás súas
características individuais.
Correspóndelle ao profesorado determinar o momento de aplicación destas actividades,
de modo que, ao final todo o alumnado acade o nivel desexado. Se ó longo do curso detectamos
calquera tipo de carencia tentaríamos poner os medios para solventalas: cambio de ritmo na clase, uso
de distinto material, reforzos en determinados temas, atención personalizada, etc. Ademais do libro
de texto, é fundamental a selección de materiais empregados na aula: obras literarias, antoloxías,
dicionarios, materiais complementarios de reforzo e ampliación...
VIII. CONCRECIÓN DOS ELEMENTOS TRANSVERSAIS
EDUCACIÓN EN VALORES
O Latín, o Grego e a Cultura Clásica, polo seu propio carácter de achegamento á realidade do
mundo grecorromano, que foi o creador de principios e valores que aínda tomamos como modelos ou
de sistemas tan nocivos e lesivos para o individuo como o réxime escravista ou a discriminación da
muller, constitúe un marco perfecto para o desenvolvemento de determinados temas transversais.
25
Os contidos englobados baixo a denominación de temas transversais trátanse ao longo do
curso e en todos os niveis educativos, aínda que estes temas aparecen reflectidos de forma específica
nalgúns bloques de contidos:
✔ Educación moral e cívica: a sociedade clásica foi a creadora de principios e valores que
seguemos considerando modélicos como a democracia e a liberdade, e por outro lado,
presenta aspectos conflitivos coma o escravismo, a discriminación sexual ou o totalitarismo
espartano que provocan o noso sentimento de rexeitamento.
✔ Educación para a paz: partindo do estudo da Historia de Grecia e Roma e, en especial as
políticas imperialistas de Atenas, Alexandre Magno, Roma.., aprender a defender a paz e a
non violencia para a solución de conflitos.
✔ Educación para a igualdade: a análise crítica da estrutura da sociedade e da familia grega e
romana debe levar ao alumnado a desenvolver unha actitude de respecto cara calquera
individuo, sen ter en conta o seu sexo, raza, ideoloxía...
✔ Educación para a saúde: partindo da máxima latina “mens sana in corpore” e o estudo do
deporte e medicina no mundo antigo, concienciar ao alumnado de que debe desenvolver
hábitos saudables.a través das costumes da hixiene e alimentación dos romanos fomentarase
no alumnado o concepto de saúde como benestar físico e mental.
✔ Educación do consumidor: educar no consumo responsable e nos dereitos do consumidor
mediante o estudo da vida cotiá de Grecia e Roma.
✔ Educación ambiental: estudo da relación do home do mundo antigo co medio mariño e
terrestre para aprender a respectar a contorna.
✔ Educación para a coeducación e a igualdade entre os sexos co estudo crítico da situación da
muller no mundo antigo.
✔ Educación moral e cívica co estudo das diferenzas culturais do mundo antigo e da tolerancia
á diversidade en certos momentos da Historia antiga como o helenismo e certos aspectos do
Imperio romano, para fomentar a tolerancia ante a diversidade cultural e fomentar a
multiculturalidade.
✔ Educación sexual aprendendo a abordar as cuestións relacionadas co sexo coa naturalidade
que nos ensinan en moitas ocasión os clásicos e coñecendo a vida amorosa e erotismo no
mundo antigo.
✔ Educación viaria para adquirir hábitos de seguridade nas vías públicas estudando o urbanismo
e o sistema viario no mundo antigo, en especial en Roma, e a vidá cotiá.
26
CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA
Para acadar unha boa convivencia no centro é necesaria educación en valores partindo do
respecto, tolerancia e cooperación. É imprescindible conseguir a integración de todo ao alumnado na
vida do centro para lograr un clima participativo e democrático, para o que propoñemos algunhas
accións como:
- Dar unha boa acollida ao alumnado e, en especial, ás novas incorporacións,
procurándolleunha integración doada e o máis rápida posible.
- Axudar no labor de difusión dos dereitos e deberes dos membros da comunidade
educativadando a coñecer o RRI.
- Detectar as condutas disrutivas e aplicar as medidas correctoras adecuadas a
cadasituación, intervindo cunha actitude dialogante co fin de acadar unha mellora no comportamento.
- Informar ao titor ou titora das condutas disrutivas e das medidas correctoras aplicadas, se fose o
caso.
- Introducir no programa XADE tanto as faltas de puntualidade como as de asistencia
non máis tarde do último día de cada semana co fin de facilitar o labor do titor ou titora.
- Na práctica docente diaria coidar de que o clima da aula sexa positivo e
respectuoso,fomentar a participación e o diálogo de forma que se expoñan con liberdade e se escoiten
con respecto as ideas, opinións e valoracións alleas.
- Utilizar e valorar positivamente o diálogo como forma de solucionar diferenzas e
paraextraer conclusións e obter solucións a situacións problemáticas.
- Fomentar o respecto pola autonomía dos demais e promover a igualdade entre alumnos
ealumnas independentemente da súa condición, sexo, cultura, relixión, raza ou nacionalidade.
- Facer un seguimento do alumnado, en especial dos cambios que houbera
nocomportamento, como rexeitamento ou indiferenza cara un compañeiro ou compañeira,illamento
nos tempos de lecer... para previr posibles casos de acoso escolar Nestes casos deberase comunicar
esa información ao titor ou titora, quen a transmitirá á Xefatura de Estudos e ao Departamento de
Orientación.
- Informar ou solicitar información ao profesor titor ou profesora titora, non só sobre
orendemento académico do alumnado, senón tamén sobre o seu comportamento, relación cos
compañeiros e compañeiras e a súa integración na aula.
27
CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC
A utilización dos recursos tecnolóxicos permítenos aproveitar ó máximo as novas
posibilidades que nos ofrecen para a obtención, o procesamento e a transmisión da información. As
principais vantaxes da súa utilización son:
- Realización de tarefas de unha forma rápida, cómoda e eficiente.
- Acceso a unha grande cantidade de información de forma rápida.
- Realización de actividades interactivas.
- Desenvolvemento da iniciativa e das capacidades do alumnado.
- Aprendizaxe a partir dos propios erros.
- Cooperación e traballo en grupo.
- Alto grao de interdisciplinaridade.
- Motivación do alumnado.
- Flexibilidade horaria.
Todo isto debe contribuír a que o alumnado, ao final da súa escolarización obligatoria, estea
capacitado para o uso de sistemas informáticos, de Internet e de programas básicos. O departamento
de Grego colaborará co plan de integración das tecnoloxías da información e comunicación,
utilizando programas e contornos que faciliten a consecución dos obxectivos propostos nesta materia
e fomentará o uso dos medios informáticos dos que dispón o centro a fin de mellorar o proceso de
ensino aprendizaxe.
O departamento proporcionará ao alumnado para súa consulta un listado de diferentes páxinas
web relacionadas co mundo clásico:
• www.cnice.mec.es
• www.luduslitterarius
• www.chironweb.org
• www.culturaclasica.com
• www.culturaclasica.net
• www.elolimpo.com
• www.lanzadera.com/greciayroma
CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR
O departamento de Grego entende a lectura como un proceso centrado no texto. O proceso de
lectura debe asegurar que o lector comprende o texto e que pode construír unha idea acerca do seu
28
contido. Cada tipo de texto presupón unha forma determinada de lectura, pero será o propio lector o
que determine o grao de esixencia lectora.
Os obxectivos que este departamento determina son os seguintes:
• Fomentar o gusto pola lectura de textos clásicos de diferente temática.
• Mellorar o rendemento do alumnado traballando a comprensión oral e escrita.
• Fomentar o uso das novas tecnoloxías como ferramenta de acceso aos recursos da
información.
• Fomentar o uso de distintas versións dun mesmo tema para que o alumnado desenvolva o seu
sentido crítico.
• Aumentar as capacidades do alumnado para a aprendizaxe a través da lectura.
As materias deste departamento pretenden contribuír á adquisición dun nivel de lectura
axeitado utilizando unha metodoloxía a través de distintas vías:
• A través dunha lectura comprensiva de distintos textos e da busca e tratamento dainformación
obtida. Deste xeito, reflexionando sobre a información dun texto, o alumnado pode participar
en debates e traballos de grupo e adquirir un vocabulario específico relacionado coa cultura
clásica.
• Grazas ao traballo coas distintas fontes de información, redactando textos descritivos,
realizando mapas conceptuais, elaborando resumos, completando textos aos que lles falta
información e distinguindo factores determinantes nunha situación: causa, desenvolvemento
e consecuencias.
• Potenciando habilidades relativas á elección con criterio propio, crítica de distintas
posturas e defensa de argumentos propios.
• Utilizando distintos tipos de lectura: lectura silenciosa, lectura selectiva para extraer unha idea
global, lectura lenta, para gozar lendo e lectura informativa.
Dedicación dun mínimo de 10 mm. de cada clase á lectura mecánica de textos gregos, para
conseguir certa fluidez lectora nun sistema alfabético diferente do latino.
GREGO I
- Lectura individual con carácter obrigatorio das seguintes obras:
- Edipo Rey (Sófocles)
- Unha obra representada no Festival de Teatro Grecolatino de Lugo 2018.
29
Como lecturas voluntarias propóñense as seguintes:
• Mitos da antiga Grecia, R. Graves, ed. Xerais
• La Ilíada y la Odisea, Marcia Willians, ed. Acanto
• Los mitos griegos, Marcia Willians, ed. Acanto
• Guárdate de los Idus, Lola Gándara, ed. SM
• Misterios Romanos, relatos baseados no mundo romano, C. Lawrence, ed. Salamandra
• A cabeza da Medusa, Marilar Aleixandre, ed. Xerais
• El oro del gladiador, Andrea Schacht, ed. Anaya
• Veni, vidi en bici, Valentina Blanco, ed. Alfaguara
• O Medulio. O norte contra Roma, F. Lillo Redonet, ed. Toxoutos
• Teucro, o arqueiro de Troia, F. Lillo Redonet, ed. Toxoutos
• A Odisea contada aos nenos, Rosa Navarro Durán, ed. Rodeira
• Naves negras ante Troya. La historia de la Ilíada, Rosemary Sutcliff, ed. Vicens Vives
• Las aventuras de Ulises. La historia de la Odisea, Rosemary Sutcliff, ed. Vicens Vives
• Cuentos y leyendas de los héroes de la mitología, María Duarte, ed. Anaya
• Cuentos y leyendas de los juegos de Olimpia, Brigitte Évano, ed. Anaya
• Cuentos y leyendas del nacimiento de Roma, Francois Sautereau, ed. Anaya
• Cuentos y leyendas de la Odisea, Homero (adapt. de Jean Martín), ed. Espasa- Calpe
• Cuentos y leyendas de la Ilíada, Homero (adapt. de Jean Martín), ed. Espasa- Calpe
• La plata de Britania, Lindsey Davis, ed. Edhasa
• El héroe (cómic), David Rubín, Astiberri Ediciones
• 300 (cómic), Frank Miller, Norma editorial
• La Odisea (cómic), Pérez Navarro y Martín Saurí, Norma editorial
• Epicuro, el Sabio (cómic), William Messner-Loebs & Sam Keith, Norma editorial
GREGO II
Lectura individual con carácter obrigatorio das seguintes obras, posible obxecto de exame na
reválida:
- Cantos I, VI, XVI, XXII. da Ilíada de Homero.
- Fragmentos de lírica arcaica: Safo, Alceo e Arquíloco.
- Edipo Rei de Sófocles.
- As Nubes de Aristófanes.
30
- Algunha das lecturas complementarias propostas para Grego I.
IX. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
En función das preferencias, intereses e posibilidades organizativas coas que contemos
intentaremos realizar as seguintes actividades:
• Participación no concurso on-line de Cultura Clásica Odisea 2018.
• Asistencia ó Festival de Teatro Grecolatino para ver representadas unha comedia e unha
traxedia grecolatinas, obras que previamente leremos e comentaremos na aula.
• Asistencia aos Obradoiros de Cultura Clásica e a un itinerario mitolóxico pola cidade de
Santiago.
X. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓNS DA PROGRAMACIÓN
DIDÁCTICA
Mediante a autoavaliación do proceso do ensino, o departamentos de Grgo comprobará ao
longo do curso se se acadan os obxectivos propostos na programación didáctica, en relación cos
resultados académicos, e proporán as modificacións pertinentes para a súa mellora. Farase unha
reflexión e análise dos seguintes elementos:
- A idoneidade da selección, distribución e temporalización dos obxectivos e contidos.
- A idoneidade da metodoloxía seguida e dos materiais e recursos didácticos empregados.
- A adecuación dos criterios de avaliación relacionados coa adquisición das competencias clave.
- A adecuación dos obxectivos ás distintas características e necesidades especiais do alumnado - A
eficacia dos procedementos e instrumentos de avaliación.
- Revisión dos criterios de cualificación.
- O desenvolvemento das actividades extraescolares e complementarias e das relacionadas co
PlanLector do centro, coa integración das TICs e co Plan de Convivencia.
As modificacións que se desprendan desta avaliación faranse constar na memoria final dos
departamentos xunto cunha proposta de medidas correctoras que se terán en conta no deseño da
Programación Didáctica do seguinte curso.
O xefe do departamento
Pablo García-Pombo Fernández
31
XI. PROGRAMACIÓN DE CULTURA CLÁSICA
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
A materia de Cultura Clásica supón o primeiro achegamento sistemático, e quizais o único, ao mundo
grecorromano, do que poida dispor o alumnado ao longo do seu proceso formativo. Integrada no
currículo da educación secundaria obrigatoria, compaxina o coñecemento e comprensión do mundo
clásico cunha toma de conciencia da súa presenza no mundo actual.
O estudo do mundo grecolatino nas áreas da cultura, a literatura, as artes e as ciencias, e o
recoñecemento da súa transmisión e continuidade, será de grande importancia para tomar e ter
conciencia da súa identidade.
Esta materia ten un obxectivo básico: coñecer os aspectos máis relevantes das sociedades e as culturas
de Grecia e Roma e descubrir desde o mundo de hoxe o fío que nos guía ata elas. A cultura grecolatina,
patrimonio común e irrenunciable, é a base necesaria dunha parte moi considerable do pensamento
humano occidental, e as formas creadas polo xenio de gregos e romanos constitúen o soporte e a
esencia da nosa civilización.
Mediante a comparación constante entre o seu contorno e a diversidade dos clásicos grecorromanos
o alumnado será quen de recoñecer en que medida o seu presente é froito, xa directo, xa interpretado
por sucesivas xeracións, dun rico proceso creador que transcorre ao longo de máis de trinta séculos
de historia. Pero esta achega, aínda que moi importante, non é exclusivo, polo que deberá valorar
tamén aqueles elementos asimilados doutras culturas. Así mesmo, comprobará de que xeito a cultura
clásica se converte na enerxía vivificadora de todo renacemento cultural, e en particular de aquel co
que se inaugura a época moderna.
O coñecemento do marco xeográfico e histórico e dos aspectos máis relevantes das sociedades grega
e romana, desde as que se transmitiron modos de vida, institucións ou creacións literarias, técnicas e
artísticas achegará un instrumento de referencia necesario para entender a configuración e o progreso
de Europa, os antecedentes históricos da organización social, e a delimitación dos dereitos das
persoas.
O estudo básico dos fundamentos das linguas grega e latina, das regras elementais de evolución
fonética e da formación das palabras dota o alumnado dos coñecementos necesarios para comezar a
entender a evolución lingüística, determinar os procesos de cambio fonético e semántico e ilustrar os
procedementos que actúan na formación do léxico.
A cultura que modelou o noso presente e fixa boa parte dos nosos canons estéticos é tamén
transmisora de valores universais, que entroncan a nosa herdanza cultural coas raíces do mundo
clásico.
O achegamento ás narracións míticas xunto coa lectura, aínda que fragmentaria, de textos da literatura
clásica axudará a observar como temas e tópicos da cultura grecolatina se transmitiron ata hoxe e
seguen vivos nos nosos escritos e mesmo nas expresións da lingua cotiá.
O seu carácter opcional fai necesario dotar ao ensino desta materia dunha gran flexibilidade para
adecualo á realidade de cada centro e do seu alumnado. Cómpre recordar tamén que a programación
da materia de Cultura Clásica é a mesma para 3º e 4º da ESO, xa que o alumnado non a pode cursar
nos dous anos. A única diferencia entre as dúas será que en 3º curso dispomos de dúas horas semanais
32
mentres que en 4º temos tres. Isto fará que en 4º poidamos deternos algo máis nas explicacións e
poderemos profundizar algo máis en cada unidade do que se fará en 3º da ESO.
2. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE
O decreto 86/2015, do 25 de xuño, estableceu unhas competencias clave ou destrezas básicas
necesarias para a aprendizaxe das persoas ao longo da vida. Poderíase definir a competencia clave ou
básica como a capacidade de responder ás demandas complexas e levar a cabo tarefas diversas da
forma adecuada. Supón unha combinación das habilidades prácticas, coñecementos, motivacións,
valores éticos, actitudes, emocións e outros compoñentes sociais que actúen conxuntamente para o
logro dunha acción eficaz. As competencias claves son aquelas nas que se sustentan a realización
persoal, a inclusión social, a cidadanía activa e o emprego.
Ao abeiro do devandito decreto 86/2015, e de acordo coas consideracións que se acaban de expoñer,
identificáronse sete competencias básicas:
1. Competencia en comunicación lingüística.
2. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.
3. Competencia dixital.
4. Competencia para aprender a aprender.
5. Competencias sociais e cívicas.
6. Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor.
7. Competencia de conciencia e expresións culturais.
As contribucións desta materia á competencia en comunicación lingüística (cuxa relación de
estándares de aprendizaxe avaliables é CCB2.3.1, CCB2.3.2, CCB3.1.1, CCB3.2.1, CCB5.1.1,
CCB5.2.1, CCB5.2.2, CCB5.3.1, CCB5.4.1, CCB5.4.2, CCB5.5.1, CCB5.6.1, CCB6.1.1, CCB6.2.1,
CCB6.3.1, CCB6.4.2, CCB6.5.1, CCB6.6.1, CCB6.6.2, CCB6.7.1, CCB6.7.2, CCB6.8.1, CCB6.8.2,
CCB6.9.1, CCB6.10.1, CCB6.11.1, CCB6.12.1, CCB7.1.1, CCB7.3.1) son moi importantes. A través
da lectura comprensiva de textos variados, da busca e tratamento da información obtida, así como a
síntese para a expresión oral e escrita, contribúe á adquisición da competencia en comunicación
lingüística.
A lectura comprensiva dunha realidade certamente afastada do contorno do alumno, a comprensión
duns conceptos totalmente novos e a necesidade ineludible de aprender a expresalos dunha forma
ordenada ten un valor moi estimable. Pero se por algo destaca esta materia no eido da lingua é por ser
un instrumento inmellorable para a adquisición dun vocabulario pasivo e activo baseado nos termos
que se expliquen ao longo do curso, incluídos os seus compoñentes e as regras de combinación. A
introdución breve ao estudo diacrónico das linguas, incluído entre os obxectivos, contribuirá a unha
percepción máis matizada do que é un sistema lingüístico.
A percepción do contorno propio como o único posible limita a capacidade do alumnado de facerse
preguntas que poidan levalos a unha relación co contorno máis produtiva e gratificante. O contacto
con culturas dotadas doutras inquedanzas, doutros valores e dou tras relixións fará que relativicen as
súas propias certezas e sexan quen de analizalas criticamente. Máxime nestas que, en tantos aspectos
xeográficos, económicos, artísticos e organizativos, seguen a estar presentes no mundo actual,
servindo de nexo entre a meirande parte dos países do mundo que nos rodea.
33
O coñecemento de como se serviron do contorno, de como aproveitaron os recursos naturais, de como
os transformaron, posibilitará unha meirande facilidade para o coñecemento e a interacción co mundo
físico.
A competencia en conciencia e expresión culturais (cuxa relación de estándares de aprendizaxe
avaliables é CCB2.3.1, CCB2.3.2, CCB3.1.1, CCB3.2.1, CCB3.2.2, CCB3.2.3, CCB3.2.4, CCB3.3.1,
CCB3.4.1, CCB4.1.1, CCB4.1.2, CCB4.2.1, CCB4.3.1, CCB4.4.1, CCB4.5.1, CCB6.1.1, CCB6.2.1,
CCB6.3.1, CCB6.4.2, CCB6.11.1, CCB6.12.1, CCB7.2.1) foméntase mediante o coñecemento dos
fundamentos da literatura clásica, da arquitectura, da escultura, da arte en xeral que debe dar un leve
sustento teórico ao que é o comezo do aprecio e do goce da arte como produto da creación humana e
como testemuño da historia. O coñecemento dos restos arqueolóxicos do contorno debe axudar a
aprender a valorar as obras do pasado e a apreciar os esforzos pola súa conservación. Cóntase, así,
con referencias para facer unha valoración crítica de creacións artísticas posteriores inspira das na
cultura e na mitoloxía grecolatinas, ou das mensaxes difundidas polos medios de comunicación que,
en moitos casos, toman a súa base icónica do repertorio clásico.
O estudo e análise dos coñecementos científicos e técnicos da época, así como a súa influencia no
progreso da cultura occidental contribúe asemade a adquisición da competencia matemática e da
competencia en ciencia e tecnoloxía (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é
CCB1.1.1, CCB2.1.1, CCB2.2.1, CCB2.2.2, CCB2.2.3, CCB2.2.4, CCB3.2.3, CCB3.3.1, CCB3.4.1,
CCB4.1.2, CCB4.2.1, CCB4.3.1, CCB4.4.1, CCB4.5.1, CCB5.4.1, CCB5.4.2, CCB6.3.1,
CCB6.4.1).
Contribúen á adquisición da competencia social e cívica (cuxa relación de estándares de aprendizaxe
avaliables é CCB1.2.1, CCB2.1.1, CCB2.2.1, CCB2.2.2, CCB2.2.3, CCB2.2.4, CCB2.3.1, CCB2.3.2,
CCB3.2.2, CCB3.2.3, CCB3.3.1, CCB3.4.1, CCB4.4.1, CCB5.1.1, CCB5.2.1, CCB5.2.2, CCB5.3.1,
CCB5.4.1, CCB5.4.2, CCB5.5.1, CCB5.6.1, CCB6.4.1, CCB6.5.1, CCB7.3.1) o coñecemento das
institucións e o modo de vida dos gregos e romanos como referente histórico de organización social,
participación dos cidadáns na vida pública e delimitación dos dereitos e deberes dos individuos e das
colectividades, no ámbito e no con torno dunha Europa diversa unida en moitos aspectos pola cultura
grecolatina. Paralelamente, o coñecemento das desigualdades existentes nesa sociedade favorece
unha reacción crítica ante a discriminación pola pertenza a un grupo social ou étnico determinado, ou
pola diferenza de sexos. Implícase así o alumnado nunha actitude de valoración positiva da
participación cidadá, da negociación e da aplicación de normas iguais para todos como instrumentos
válidos na resolución de conflitos. Doutra parte, se o traballo é cooperativo, impúlsase o respecto pola
diferenza de criterios e pola liberdade de expresión.
O uso crítico da rede como fonte de información, o emprego de aplicacións informáticas para a
elaboración de documentos de aula, servirán para completar a achega da cultura clásica á adquisición
da competencia no tratamento da información e competencia dixital (cuxa relación de estándares de
aprendizaxe avaliables é CCB1.1.1, CCB1.2.1, CCB2.1.1, CCB2.2.1, CCB2.2.3, CCB2.2.4,
CCB3.1.1, CCB3.2.1, CCB3.2.2, CCB3.2.3, CCB3.2.4, CCB4.1.1, CCB4.1.2, CCB4.2.1, CCB4.3.1,
CCB4.4.1, CCB4.5.1, CCB5.4.1, CCB5.6.1, CCB6.1.1, CCB6.3.1, CCB6.4.1, CCB6.5.1, CCB6.7.2,
CCB7.4.1).
As actividades relativas á recollida, selección e análise da información, a aplicación de técnicas de
síntese, a identificación de palabras clave e a distinción entre ideas principais e secundarias achegan
instrumentos básicos para a adquisición desta competencia, tan relacionada con destrezas para a
continua formación persoal.s elementos básicos das linguas grega e latina, na medida en que propicia
34
a disposición e a habilidade para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía,
disciplina e reflexión, exercita a recuperación de datos mediante a memorización e sitúa o proceso
formativo nun contexto de rigor lóxico, inciden no logro da competencia de aprender a aprender (cuxa
relación de estándares de aprendizaxe avaliables é CCB1.1.1, CCB1.2.1, CCB2.1.1, CCB2.2.2,
CCB2.3.1, CCB2.3.2, CCB3.2.2, CCB4.5.1, CCB5.4.1, CCB5.4.2, CCB5.5.1, CCB5.6.1, CCB6.2.1,
CCB6.5.1, CCB6.6.1, CCB6.6.2, CCB6.7.1, CCB6.8.1, CCB6.8.2, CCB6.9.1, CCB6.10.1,
CCB6.11.1, CCB7.1.1, CCB7.2.1, CCB7.4.1).
Contribúe ao desenvolvemento da competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor (cuxa
relación de estándares de aprendizaxe avaliables é CCB2.2.1, CCB5.2.1, CCB5.5.1) na medida en
que se utilizan procedementos que esixen planificar, seleccionar, avaliar distintas posibilidades e
tomar decisións. O traballo cooperativo e a posta en común dos resultados implica valorar as achegas
doutros compañeiros, aceptar posibles erros, comprender a forma de corrixilos e non se render ante
un resultado inadecuado. En definitiva, achega posibilidades de mellora e fomenta o afán de
superación.
3. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO
1. Localizar no tempo e no espazo os procesos e acontecementos históricos máis relevantes das
culturas grega e latina para ter unha correlación espacio-temporal de todas as referencias que se farán
ao longo do curso.
2. Recoñecer e identificar aspectos diversos da cultura grecolatina relativos á lingua, á literatura, á
filosofía, á ciencia, a técnica, ao dereito, a Administración do Estado, ao urbanismo, á arquitectura,
ás artes plásticas, valorando a súa unidade e, ao mesmo tempo, a diversidade.
3. Valorar a mitoloxía clásica, especialmente a grega, como elemento unificador da cultura
grecolatina e inspirador da cultura ao longo da historia europea. Identificar en formas de relixiosidade
actuais elementos que estean presentes nos mitos ou ritos propios da relixión grecorromana.
4. Valorar a conciencia de pertenza a un contorno social e cultural, identificando elementos de
continuidade da cultura clásica na propia, respectando a diversidade de identidades culturais.
5. Mellorar a capacidade discursiva na lingua materna mediante o coñecemento do latín como lingua
matriz e o grego como fonte de léxico.
6. Reflexionar sobre os mecanismos da lingua latina para a formación das palabras, co fin de entender
a súa conformación no galego e no castelán.
7. Desenvolver o hábito de razoamento obxectivo e sistemático, contrastando as estruturas
lingüísticas e culturais clásicas coas maternas.
4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE E
TEMPORALIZACIÓN
4.1. PRIMEIRA AVALIACIÓN
Grecia antiga e Roma: marco xeográfico e cronolóxico. Expansión
a) A Grecia antiga: marco xeográfico (estándares aplicables: CCB1.1.1, CCB1.2.1)
a.1) O nome do país.
35
a.2) Características xerais:
- situación xeográfica.
- importancia do mar.
b) A antiga Grecia: marco histórico (estándares aplicables: CCB2.1.1, CCB2.2.1, CCB2.2.2,
CCB2.2.4).
b.1) Primeiras civilizacións:
- cretense ou minoica: características.
- micénica ou aquea: características.
b.2) A época arcaica (ss. VIII-VI a.C.)
- A "polis".
- Formas de goberno da "polis".
b.3) A época clásica (ss. V- 1ª metade do IV a.C.).
- caída da democracia.
b.4) A época helenística:
- o imperio de Alejandro Magno.
- características sociopolíticas.
c) A antiga Roma: marco xeográfico (estándares aplicables: CCB1.1.1, CCB1.2.1)
c.1) O nome do país.
c.2) Características xerais:
- situación xeográfica; o Lacio e Roma.
- o Mare Nostrum.
d) A antiga Roma: marco histórico (estándares aplicables: CCB2.1.1, CCB2.2.1, CCB2.2.2,
CCB2.2.4).
d.1) Fundación de Roma: lenda vs. realidade histórica.
d.2) O goberno na Roma monárquica. Fin da monarquía.
d.3) A república: institucións.
- Espartaco.
- César.
d.4) O imperio.
- a figura de Augusto.
- expansión e caída do imperio. Aparición do cristianismo.
36
Sistemas políticos. Vida familiar e social (estándares aplicables: CCB5.1.1, CCB5.2.1, CCB5.2.2)
a) Sistemas políticos da antigüidade grecolatina.
a.1) Organización política de Grecia: monarquía, aristocracia, oligarquía, democracia e tiranía.
- A "polis" grega. Concepto: Atenas vs. Esparta.
a.2) Organización política de Roma:
- monarquía: órganos de goberno.
- república: órganos de goberno.
- imperio: órganos de goberno.
a.3) Pervivencia das formas e do léxico políticos.
b) Organización social pública e privada.
b.1) As clases sociais en Grecia e Roma.
b.2) A vida familiar:
- Grecia: a familia. Léxico de parentesco.
- Roma: a familia. Léxico de parentesco
- os primeiros anos da vida.
- morte e funerales. Ronseis fúnebres. Epitafios.
c) O lecer en Grecia e Roma: diversións e espectáculos (estándares aplicables: CCB5.5.1,
CCB5.6.1).
- Grecia: as Olimpíadas.
-Roma: espectáculos públicos.
4.2. SEGUNDA AVALIACIÓN
A mitología (estándares aplicables: CCB3.1.1, CCB3.2.1, CCB3.3.1)
a) Relixión grega:
- o panteón olímpico.
- adivinación e oráculos.
b) Relixión romana:
- relixión primitiva.
- culto ao emperador.
- cultos orientais. Cristianismo.
37
c) Orixe grega e latino do vocabulario relixioso.
d) Mitología grecorromana.
d.1) Definición de mito. Comprensión dos fenómenos mitológicos.
d.2) Deuses e heroes:
- Deméter/Ceres/Proserpina/Hades/Plutón.
- Hércules.
- Orfeo.
d.3) Lendas máis famosas:
- guerra de Troya.
- fundación de Roma.
O alfabeto (estándares aplicables: CCB6.1.1, CCB6.2.1, CCB6.3.1)
a) Sistemas de comunicación humana.
a.1) Breve historia.
a.2) A comunicación escrita con imaxes gráficas:
- pictogramas.
- ideogramas.
a.3) A comunicación escrita con imaxes acústicas:
- jeroglíficos.Champollion e a pedra de Rosetta.
- silabarios.
- alfabetos.
b) Alfabeto grego e abecedario latino:
b.1) Alfabeto grego: orixe semítico. Derivados actuais.
b.2) Abecedario latino: orixe grega.
- diversos tipos de letras.
- innovacións.
b.3) O noso abecedario: orixes e adaptacións:
- abecedario galego.
- abecedario castelán.
c) A marabillosa historia das letras:
38
- anécdotas das letras.
- difusión do alfabeto grego e do abecedario latino.
- os números romanos.
O latín e o grego, linguas flexivas. A flexión nominal, pronominal e verbal (estándares aplicables:
CCB6.4.2, CCB6.10.1).
a) A historia das orixes: o indoeuropeo, tronco lingüístico común:
- o descubrimento do indoeuropeo.
- linguas idoeuropeas e clasificación.
- linguas non indoeuropeas na península: o caso do vasco.
b) As linguas indoeuropeas, linguas flexivas:
- concepto de flexión
- categorías da flexión nominal e pronominal: xénero, número e caso.
- categorías da flexión verbal: tempo, modo, voz, número e persoa.
c) A flexión nominal, pronominal e verbal latina:
- principais declinaciones.
- pronombres persoais e posesivos.
- principais tempos, modos, voces das conjugaciones latinas.
Pervivencia das linguas clásicas. Lexemas, prefixos e sufijos de orixe grega e latino nas linguas
europeas (estándares aplicables: CCB6.6.1, CCB6.6.2, CCB6.7.2).
a) Procedementos de derivación de orixe grega e latino:
- concepto de derivación.
- prefixos de orixe latino.
- prefixos de orixe grega.
b) Procedementos de composición de orixe grega e latino:
- concepto de composición.
- lexemas de orixe latino máis frecuentes en posición inicial.
- lexemas de orixe grega máis frecuentes en posición inicial.
c) Helenismos e latinismos de uso frecuente:
- cultismo e palabra patrimonial.
39
- os dobletes etimológicos.
4.3. TERCEIRA AVALIACIÓN
Realizacións arquitectónicas. Restos arqueológicos do contorno (estándares aplicables: CCB4.1.1,
CCB4.2.1, CCB4.4.1).
a) Trazos de carácter xeral:
a.1) Antecedentes:
- a arte grega. As ordes arquitectónicos.
- a arte romana. Arquitectura funcional.
a.2) Obras en Hispania:
- pontes.
- cidades: do campamento á cidade.
- planos.
- acueductos.
- calzadas.
- templos.
- lugares de lecer.
b) Trazos de carácter particular: Gallaecia.
- pontes romanas.
- faros.
- cidades.
- rede viaria.
Romanización de Hispania. Gallaecia (estándares aplicables: CCB2.3.1, CCB2.3.2)
a) A península antes da chegada dos romanos. Os primeiros colonizadores: gregos, fenicios,
cartagineses.
b) A península na órbita romana. Romanización:
- causas da invasión e primeiras incursiones.
- asimilación e resistencia: Viriato; Numancia.
40
- explotación e división administrativa durante a República e o Imperio.
- axentes romanizados.
c) O caso concreto de Gallaecia:
- os primeiros contactos e expedicións romanas.
- resistencias: resposta do mundo "castrexo". Relacións indígeno-romanas.
- organización do territorio.
- explotacións mineras.
- crenzas relixiosas: indígenas vs. romanos. Cristianismo.
- onomástica e toponimia específica.
5. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA
Os mínimos esixibles para unha avaliación positiva na materia son os seguintes:
1. Identificar en textos traducidos de autores clásicos e modernos, despois de resumilos, aspectos
históricos ou culturais. Con este criterio preténdese comprobar a capacidade do alumnado para extraer
a información relevante sobre aspectos históricos e/ou culturais, previamente traballados, en textos
variados.
2. Localizar no tempo e no espazo as etapas básicas das culturas grega e romana e os seus feitos máis
relevantes, os elementos de cambio e continuidade e as relacións con outras culturas coetáneas. Con
este criterio preténdese comprobar a capacidade de identificar en textos e situar no espazo e no tempo,
feitos relevantes da historia das culturas clásicas, previamente traballados.
3. Identificar as formas básicas de organización social e política de Grecia e de Roma e a súa
continuidade no mundo de hoxe. Preténdese comprobar se o alumnado é quen de comprender a
organización sociopolítica de Grecia e de Roma, así como establecer comparacións coa existente na
actualidade.
4. Localizar no espazo xeográfico as civilizacións grega e romana, así como recoñecer os elementos
relevantes do patrimonio arqueolóxico e artístico na Gallaecia e Hispania. Preténdese comprobar a
capacidade para localizar en mapas o espazo das civilizacións antigas, así como recoñecer e situar os
restos máis relevantes na Galicia e na España actual.
5. Distinguir nas diversas manifestacións literarias, artísticas e, incluso, científicas de todos os
tempos, a mitoloxía clásica como fonte de inspiración. Preténdese comprobar se as alumnas e os
alumnos, despois de traballar na clase os mitos máis salientables, son quen de identificalos en
manifestacións literarias e doutro tipo, adecuadas á súa idade.
6. Identificar elementos do legado lingüístico común das linguas románicas actuais. Recoñecer o
vocabulario grecolatino nas linguas modernas. Búscase comprobar se o alumnado, acudindo ás
aprendizaxes xa adquiridas nas outras linguas, é quen de recoñecer elementos comúns a todas elas no
vocabulario.
41
7. Recoñecer os trazos esenciais de cada xénero literario. Preténdese comprobar se o alumnado coñece
os elementos básicos dos xéneros literarios clásicos, acudindo ás aprendizaxes xa adquiridas nas
outras linguas.
8. Identificar aspectos significativos da achega da cultura clásica á civilización occidental no campo
do pensamento, da ciencia e da técnica. Preténdese comprobar se o alumnado é capaz de relacionar
as achegas do mundo clásico nos eidos do pensamento, ciencia e técnica, ao mundo actuais.
9. Valorar criticamente a herdanza dos clásicos e as posibilidades de influencia no mundo actual,
estable cendo relacións entre algúns dos valores, disposicións e costumes. Con este criterio preténdese
comprobar se o alumnado, coa axuda do profesorado, é quen de analizar a permanencia do legado
clásico na actualidade, así como a evolución co paso do tempo.
10. Manexar recursos que permitan elaborar, coa axuda do profesorado, un traballo temático sinxelo
sobre calquera aspecto da produción artística e técnica, a historia, as institucións, ou a vida cotiá en
Roma. Preténdese comprobar a capacidade do alumnado para elaborar un pequeno traballo sobre
algún dos aspectos do legado do mundo clásico e a capacidade de exposición posterior na aula.
Valorarase o grao de planificación e a selección da información, que se debe facer acudindo a fontes
variadas, así como a presentación clara e ordenada e a utilización dos medios informáticos.
6. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
A avaliación levarase a cabo tendo en conta os diferentes elementos que constitúen o currículo, é
dicir, as competencias clave, os obxectivos, os contidos e os criterios de avaliación.
6.1. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN
6.1.1. AVALIACIÓN ORDINARIA
Ao longo do curso realizaranse tres sesións de avaliación, unha por cada trimestre. A última desta
avaliación coincidirá coa avaliación final ordinaria do mes de xuño.
6.1.2. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA
Coa lexislación vixente está previsto un exame extraordinario de setembro para o alumnado que non
acade cualificación positiva na convocatoria de xuño. Na data de setembro que acorde o centro
educativo realizarase un exame escrito, sendo necesario obter unha nota mínima de 5 para superalo.
O alumnado que nesta convocatoria siga sen acadar cualificación positiva e promocione de curso,
levará a materia pendente, para a superación da cal se celebrará a proba extraordinaria correspondente
segundo a lexislación vixente establece.
6.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
Para avaliar a materia poderanse utilizar os seguintes instrumentos: Probas escritas (exame clásico),
podendo ser este de preguntas cortas, de respostas directas, de tipo test, de preguntas teóricas, etc.
Probas orais Traballos feitos individualmente ou en grupo. Valoración do caderno de clase.
Anotacións procedementais derivadas da observación directa, como saídas didácticas na clase,
capacidade organizativa, presentación dos traballos, etc. Valoración da curiosidade e interese pola
materia, do comportamento, da integración no grupo de traballo, creatividade e investigación persoal.
Outras anotacións derivadas da observación directa.
42
7. METODOLOXÍA ESPECÍFICA DA MATERIA
Levaranse a cabo diversos tipos de actividades que pasamos a describir a continuación:
Actividades de presentación-motivación: Para introducir ao alumnado no tema que se aborda e
espertar o seu interese sobre os contidos da unidade, poderá establecerse un pequeno debate a partir
dalgún artigo de prensa, noticia de actualidade, imaxe, texto dun autor clásico, etc., relacionado co
tema a tratar, realizar unha tormenta de ideas con preguntas abertas ou analizar e comentar un vídeo
relacionado co tema.
Actividades de avaliación de coñecementos previos: Para obter información acerca de que saben e
que procedementos, destrezas e habilidades teñen desenvolvidas os/as alumnos/as sobre un tema
concreto, pode realizarse unha tormenta de ideas sobre os principais conceptos da unidade, ou un “test
de coñecementos previos” co que o profesor pode facerse unha idea de cada alumno/a e da clase en
xeral. Non se trata de poñer nota ao alumnado, senón de proporcionar ao profesor a información que
necesita para favorecer aprendizaxes significativas e funcionais.
Actividades de desenvolvemento dos distintos contidos: Coa finalidade de que o alumnado adquira
novos coñecementos, empregaranse varios métodos: Método dogmático-maxistral: Para introdución
a un tema ou unidade, exposición de temas puntuais ou propostas de técnicas de traballo. Método
histórico: Para un breve estudio dun obxecto tecnolóxico a través do tempo. Método de proxectos:
Para a construción dun obxecto tecnolóxico sinxelo, incluíndo a fase de deseño, planificación e
construción.
Actividades de consolidación: Para que os/as alumnos/as contrasten as novas ideas coas previas e
apliquen as novas aprendizaxes, realizarán actividades nas que se traballarán tanto os contidos
conceptuais, como os procedementais e actitudinais.
Actividades de síntese-resume: Para que o alumnado estableza a relación entre os distintos contidos
aprendidos, así como contrastalos cos que xa tiñan, poden elaborar mapas conceptuais sobre os
contidos da unidade ou elaborar un resume .
Actividades de reforzo: Para aqueles/as alumnos/as que non alcancen os obxectivos ou que teñen un
ritmo de aprendizaxe máis lento deseñaranse actividades destinadas a desenvolver os contidos de
reforzo.
Actividades de ampliación: Para o alumnado que teña un ritmo máis rápido de aprendizaxe
realizaranse actividades como a busca de información en outras fontes das proporcionadas de xeito
ordinario na aula sobre algún dos contidos do tema.
Actividades de avaliación: Son as actividades dirixidas á avaliación formativa e sumativa que non se
cubriron polas actividades de aprendizaxe dos tipos anteriores.
Nos distintos temas non será necesario empregar todas estas actividades, senón que haberá que
axustalas ás características dos contidos e obxectivos a tratar, e ás características do alumnado.
8. MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
43
O libro de texto utilizado é PODIUM (Vicens Vives) elaborado por Lucio-Ignacio LLopis y Francisco
Sánchez Elvira.
O ensino desta materia poderase realizar na aula normal do grupo ou, para aqueles temas nos que sexa
preciso, nas aulas de informática ou multimedia. Outros recursos que se poden utilizar son a
proxección de películas e documentais, a proxección de presentacións de diaposítivas, os blogues do
alumnado e a utilización do encerado dixital (ordenador e videoproxector).
Ademais estará a disposición dos/as alumnos/as toda a bibliografía, documentación e outros recursos
existentes no centro (departamento, biblioteca, etc.).
O alumnado precisará o seguinte material individual: Caderno cuadriculado para apuntes e realización
de exercicios escritos. Bolígrafos, lapis e goma. Ordenador nas aulas de informática e multimedia.
Material de debuxo, se procede. Conta de correo electrónico para enviar e recibir materiais didácticos.
9. CRITERIOS SOBRE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO
9.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN
Realizaranse probas periódicas para comprobar o grao de obxectivos alcanzados. A valoración das
mesmas servirá para adecuar o ritmo de traballo e mesmo para corrixir os erros cometidos. As
alumnas e alumnos da materia de Cultura Clásica haberán de demostrar que lograron asimilar os
contidos durante o curso.
A avaliación organizarase en torno a tres momentos fundamentais: Avaliación prognóstica: para
detectar os coñecementos, preconceptos e prexuízos que sobre cada punto dos contidos vaiamos
tratar; Avaliación continuada: na que valoraremos preferentemente a adquisición progresiva de
conceptos, procedementos e actitudes; Avaliación sumativa: ao remate de cada etapa recolleremos os
resultados alcanzados polo alumnado nun momento dado, e especialmente ao final do proceso.
En cada trimestre faremos unha ou dúas probas escritas e/ou orais acordes cos contidos explicados
ata ese momento nas que, ademais destes, valoraranse os seguintes puntos:
Ortografía. Lectura e expresión escrita comprensiva. Correcta presentación do caderno persoal e dos
traballos propostos ao longo do trimestre. Interese e esforzo amosados. Colaboración nas actividades
de grupo.
A cualificación final de cada avaliación será froito das notas obtidas en cada proba, dos traballos
persoais ou de grupo elaborados, e da actitude das alumnas e alumnos (intervencións en clase,
preguntas, exercicios, esforzo diario), a ortografía, expresión e presentación dos traballos, e o interese
demostrado ao longo de todo o trimestre.
Ademais de superar os devanditos contidos procedementais e actitudinais, o alumnado haberá de
demostrar, despois de cada bloque, que adquiriron os conceptos mínimos para comezar o
desenvolvemento do seguinte. En caso contrario haberá de recuperar eses contidos.
O alumnos e alumnas terán que evidenciar que leron os libros e obras literarias de lectura obrigatoria
nalgunha proba escrita e/ou oral, mediante a elaboración dunha reseña dos mesmos, ou calquera outro
medio que no seu momento se determine.
44
As características da materia e do ciclo no que se desenvolve esixen un sistema de avaliación continua,
tendo en conta os seguintes criterios: tres avaliacións superadas: materia aprobada coa nota media
aproximada; 1ª avaliación suspensa, resto aprobadas: materia aprobada coa nota media aproximada;
unha avaliación suspensa: recuperación dos contidos non superados; tres, dúas ou terceira avaliación
suspensas: recuperación de toda a materia.
As probas de recuperación extraordinarias terán como contidos mínimos os incluídos na presente
programación e á disposición da Comunidade Educativa na Xefatura de Estudos do Centro. Os
criterios de avaliación serán os mesmos que nos demais casos.
9.2. CONCRECIÓN DA CUALIFICACIÓN DO ALUMNADO
9.2..1. Avaliación de Contidos: Establecemos un 90% da nota para o conxunto de Contidos
conceptuais e procedementais e un 10% para os actitudinais.
9.2.2. Criterios para calcular a nota da avaliación: media ponderada de Conceptos e Procedementos
segundo a seguinte fórmula: media dos resultados nas probas escritas e orais de cada Unidade
Didáctica e do uso dos instrumentos correspondentes para a realización de traballos e exercicios
durante o trimestre ata acadar un 90%. A isto hai que engadirlle o valor de actitudes e participación
ata sumar un 10% da nota.
9.2.3. Sistema de cualificación das actitudes, valores e normas (10% da nota): asiste con regularidade
e puntualidade (cada falta inxustificada: -0,01) ..............0,1% é respectuosa/o; non ten faltas de orde
nos partes de clase ..............................0,1% fai as Actividades con limpeza e orde nos traballos ou
caderno de clase ............0,2% interese pola materia: participa con regularidade e/ou fai
preguntas....................0,2% coñece e respecta as normas de uso e utilización de recintos e materiais
...........0,2% ten espírito crítico nas súas valoracións e o fai dun xeito construtivo ...................0,2%
9.2.4. Criterios para calcular a nota final da materia: para superar a materia é imprescindible superar
dúas das tres avaliacións, sendo unha delas a 3ª. A nota final será igual a nota da 3ª avaliación xa que
non se elimina materia e a avaliación é continua. Poderá ser maior se o alumnado mantivo unha
progresión nas notas das tres avaliacións e inferior se é ao contrario.
9.2.5. Criterios de corrección de exercicios e probas: Faltas de ortografía e puntuación: criterios
aplicables ao uso da lingua vehicular (galego, castelán, etc.): erro de grafemas: -0,2 puntos; erro de
signo ortográfico (acentuación, puntuación...): -0,1 puntos. Presentación: limpeza, borranchos,
caligrafía e respecto polas marxes. Por cada un dos elementos considerados na presentación ata -0,5
puntos. Exactitude na resposta e solución de actividades: terase en conta o rigor na resolución das
actividades e a corrección na indagación, estudo e asimilación de datos. Expresión: valorarase a
correcta utilización da lingua vehicular, tendo en conta a riqueza léxica e semántica usada nas
respostas. Este criterio ten valor positivo: unha mellor expresión significará unha maior cualificación
na proba ou traballo. Desenvolvemento da actividade: resolución axeitada en tempo e forma. Sobre
unha nota de 10, valorarase cada unha das preguntas segundo a súa importancia, o que se lles
comunicará antes do comezo do exercicio, ben oralmente ou ben no mesmo folio da proba.
10. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA
DOCENTE
45
O proceso de ensino e a práctica docente serán avaliados polo xefe do departamento, atendendo ao
cumprimento da programación adoptada e respectando os estándares de aprendizaxe establecidos,
seguindo a técnica chamada double-blind, aplicada, por unha banda, ao alumnado, é, por outra, ao
profesor que imparte a materia.
11. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E
AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Sendo a primeira vez que se imparte a materia no ensino secundario obrigatorio, non é posible facer
nin seguimento, nin recuperación nin avaliación de materias pendentes.
12. DESEÑO DA AVALIACIÓN INICIAL E MEDIDAS INDIVIDUAIS E COLECTIVAS E
MEDIDAS QUE SE POIDAN ADOPTAR COMO CONSECUENCIA DOS SEUS RESULTADOS
Nos primeiros días do curso escolar en setembro poderase realizar unha proba específica sinxela para
avaliar o grao de dominio dos contidos mínimos que se consideran imprescindibles para construír
sobre eles as novas aprendizaxes propias da materia.
Antes da sesión de avaliación inicial, mediante observación directa nas clases, tamén se recollerá
información das peculiaridades da forma de aprender de cada alumno/a (habilidades, estratexias e
destrezas desenvolvidas, é dicir, manexo de procedementos) así como información sobre o grao de
integración social do alumno/a (consigo mesmo, cos compañeiros e compañeiras e co profesorado).
13. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE
Cada alumno e cada alumna é distinto dos demais. Os seus coñecementos, ideas e crenzas previas son
distintos; tamén o son as súas capacidades, os seus ritmos de desenvolvemento e de traballo e o seu
estilo de aprendizaxe. Se queremos que todos aprendan non podemos pensar que todos saben o
mesmo, adquiren as mesmas capacidades, teñen os mesmos intereses ou a mesma maneira de
aprender.
A atención á diversidade debe orientarse a quen teña dificultades para acadar os Obxectivos, pero
tamén a quen os supere e poida amplialos para así axustarmos a Avaliación ás súas necesidades
psicolóxicas e educativas. Así, nas nosas actividades intentamos dar cabida ás dúas opcións para
combinármolas na aula e para comprometer a todo o grupo no proceso.
Presentamos tarefas para seren realizadas en pequenos grupos formados por alumnado heteroxéneo
nos que as capacidades de uns poidan ser aproveitadas polos demais.
Atendendo a estas características, procuraremos que a materia de Cultura Clásica permita desenvolver
ao máximo as capacidades do alumnado que así o demande, e na mesma liña faremos un seguimento
o máis personalizado posible co fin de que cada quen desenvolva ao máximo as súas potencialidades.
Para iso, cando na aula se detecten casos de alumnos ou alumnas que requiran unha atención especial
referente ao seu proceso de aprendizaxe ou de comportamento, incorporaranse actividades específicas
que permitan a adquisición de aprendizaxes a distinto nivel, informando tamén desta situación ao titor
ou á titora correspondente.
46
14. CONCRECIÓN DO ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN
Tal como se recolle nos obxectivos xerais do proxecto educativo do noso centro, o obxectivo
fundamental é o exercicio da educación entendida como un proceso de maduración humana, que
estimule o interese polo estudio e o espírito de superación, e que fomente a integración social e a
realización individual, tanto intelectualmente como laboral do alumnado.
Así, desde esta materia tamén se quere transmitir unha serie de valores ao noso alumnado para que
os apliquen á súa vida cotiá. Entre outros valores traballaranse os seguintes:
A) Aprender a ser responsable. Explicar as responsabilidades que deben aprender a adquirir os
alumnos e alumnas para poder formarse máis axeitadamente como persoas:
Responsabilidade cun mesmo ou mesma.
Responsabilidade coas tarefas a desenvolver.
Responsabilidade no consumo.
Responsabilidade coa sociedade.
B) Aprender a ser respectuoso/a. Aportar información, reflexión e debate sobre os catro ámbitos nos
que debemos aplicar o respecto se queremos conseguir unha convivencia equilibrada:
Aprender a ser respectuoso cun mesmo ou mesma.
Aprender a ser respectuoso cas/cos demais.
Aprender a ser respectuoso co entorno.
Aprender a ser respectuoso coa diferenza.
C) Aprender a ser empático/a. Explicar a necesidade de ser quen de entender os/as demais, de
poñernos no seu lugar, para así, fortalecer as relacións humanas, fomentar a comunicación entre as
persoas e mellorar a sociedade. Poderían tratarse os seguintes temas:
Sensibilidade cas/cos demais.
Solidariedade e cooperación.
Amizade.
Civismo.
D) Aprender a autorregularse. Explicar a importancia do autocoñecemento. Se o alumnado se coñece
a si mesmo será capaz de controlar os seus impulsos negativos e poderá afrontar as contrariedades
cunha actitude máis positiva. Os puntos a traballar serían:
Autocoñecemento.
Autocontrol das emocións.
Aceptación das normas.
Alegría e optimismo.
47
15. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
Tanto para o alumnado de Cultura Clásica como para os de Grego en Bacharelato programamos a
asistencia á representación dalgunha obra de teatro clásico que poida vir á nosa vila ou, de non ser
así, acudindo á Mostra de Teatro Clásico que se celebra cada ano na cidade de Lugo
<http://www.seecgalicia.org>. Esta actividade pode ser realizada conxuntamente cos Departamentos
de Latín e de Lingua Galega.
Intentaremos motivar ao alumnado para que participen en diferentes concursos de creación artística
ou de investigación como o convocado pola Asociación de profesores de Grego de Galicia EPOS, o
concurso de investigación “Es de libro” convocado por CEDRO (Centro Español de Derechos
Reprográficos), e calquera outro que poida xurdir ao longo do curso.
16. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN
DIDÁCTICA EN RELACIÓN CON RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESO DE MELLORA
Ao finalizar o curso en xuño, o departamento elaborará unha memoria final onde se recollerán os
seguintes puntos en relación a esta materia:
A) Porcentaxe do cumprimento da programación.
B) Xustificacións da parte da programación non impartida.
C) Modificacións introducidas durante o curso en relación coa programación didáctica.
D) Motivos das modificación feitas.
E) Propostas de melloras para a programación didáctica do próximo curso.
F) Análise dos resultados das avaliacións do alumnado en relación cos cursos anteriores.
XII. PROGRAMACIÓN DE LATÍN
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
A materia de Latín, tanto no cuarto curso de ESO coma no primeiro de bacharelato proporciona as
bases lingüísticas, históricas e culturais precisas para entender aspectos esenciais da civilización
occidental; permite unha reflexión profunda sobre as linguas galega e castelá e contribúe eficazmente
á aprendizaxe das linguas modernas de orixe romance ou doutras influídas polo latín. Constitúe tamén
un coñecemento imprescindible para todas as persoas que optaron por unha primeira especialización
no campo das humanidades ou das ciencias sociais.
Os contidos propostos para Latín I céntranse en dous grandes ámbitos, a lingua e a cultura,
distribuídos en catro bloques:
Estudo progresivo das características da lingua latina.
48
A aprendizaxe da lingua latina e da súa gramática terá como obxectivo último a comprensión e
tradución de textos literarios orixinais dunha complexidade progresiva, para o que é posible partir de
textos adaptados ou elaborados. Segundo se suxire no DCB de Latín para 4º de ESO, parece
recomendable seguir un método no que as regras morfosintácticas se deduzan da práctica da lectura
e da tradución e no que a súa aprendizaxe sistemática constitúa unha segunda fase.
Comprensión e interpretación de textos latinos.
Os textos seleccionados responderán a diferentes épocas e xéneros literarios e poderán presentarse,
tanto na súa forma orixinal, coas adaptacións necesarias para facilitar a súa comprensión, como en
traducións. O profesorado poderá servirse tamén de textos elaborados graduados que faciliten o
acceso progresivo aos textos orixinais.
A práctica da tradución de textos latinos ha contribuír tamén á reflexión sobre a lingua propia,
buscando a correcta adecuación entre as estruturas lingüísticas de ambas as linguas.
Estudo do léxico latino e a súa pervivencia en galego, castelán e outras linguas modernas.
A adquisición dun vocabulario latino, baseado nunha frecuencia de uso, constitúe un instrumento para
a comprensión e tradución de textos, ao tempo que permite mellorar na expresión oral e escrita en
galego e en castelán, así como en linguas estranxeiras.
Pódese adquirir ese vocabulario básico a través dos textos traballados, co que a súa aprendizaxe se
realiza nun contexto determinado que facilita a súa asimilación.
A lectura de textos traducidos e orixinais constitúe un instrumento privilexiado para pór o alumnado
en contacto coas mostras máis importantes da civilización romana: a creación literaria e a produción
artística; a ciencia e a técnica; as institucións políticas, relixiosas e militares; a vida familiar, a
organización social e a ordenación xurídica.
A selección de textos de xéneros e épocas diversas atenderá ao criterio de ofrecer unha visión
completa e equilibrada da historia e da sociedade romanas. A sistematización de todos eses datos
extraídos de diversas fontes documentais, incluídas as que brindan as tecnoloxías da
información e da comunicación, e a súa comparación constante cos que ofrecen as sociedades actuais
permitirán unha valoración razoada da achega de Roma á conformación do ámbito cultural e político
europeo.
As tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) ofrecen novas e atractivas perspectivas no
estudo da lingua e cultura romanas que convén aproveitar, como o uso de metodoloxías interactivas
no estudo da lingua latina, procura de textos, imaxes e vídeos na internet, ferramentas de presentación
e comunicación de resultados, etc.
A gradación dos contidos lingüísticos debe basearse no índice de frecuencia, situando no primeiro
curso o máis habitual. Corresponde ao primeiro a lectura comprensiva e tradución de textos breves e
sinxelos a través dos cales se asimilarán as estruturas da morfoloxía regular, os valores sintácticos
máis usuais e os aspectos básicos da civilización romana.
2. CONTRIBUCIÓN DA MATERIA AO LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE
49
O decreto 86/2015, do 25 de xuño, estableceu unhas competencias clave ou destrezas básicas
necesarias para a aprendizaxe das persoas ao longo da vida e animou aos estados membros a dirixir
as súas políticas educativas nesta dirección. Defínese a competencia clave ou básica como a
capacidade de responder ás demandas complexas e levar a cabo tarefas diversas da forma adecuada.
Supón unha combinación das habilidades prácticas, coñecementos, motivacións, valores éticos,
actitudes, emocións e outros compoñentes sociais que actúen conxuntamente para o logro dunha
acción eficaz. As competencias claves son aquelas nas que se sustentan a realización persoal, a
inclusión social, a cidadanía activa e o emprego.
a) Competencia en comunicación lingüística (CCL).
No marco do latín esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é
LA1B1.5.1, LA1B1.5.2, LA1B1.6.1, LAT1B2.3.1, LAT1B2.4.1, LA1B3.1.1, LA1B3.2.1,
LA1B3.3.1, LA1B3.4.1, LA1B3.4.2, LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2,
LA1B3.7.1, LA1B3.8.1, LA1B4.1.1, LA1B4.2.1, LA1B4.3.1, LA1B4.4.1, LA1B4.5.1, LA1B4.6.1,
LA1B4.7.1, LA1B5.1.1, LA1B5.1.5, LA1B5.2.1, LA1B5.2.2, LA1B5.4.2, LA1B5.5.2, LA1B5.6.1,
LA1B5.6.2, LA1B5.7.1, LA1B6.1.1, LA1B6.2.1, LA1B6.3.1, LA1B6.4.2, LA1B6.5.1, LA1B6.6.1,
LA1B7.1.1, LA1B7.1.2, LA1B7.2.1, LA1B7.3.1, LA1B7.4.1, LA1B7.4.2, LA1B7.5.1) incluiría o
desenvolvemento das seguintes habilidades: Interpretar a información nun texto descubrindo o latín
como unha lingua viva cun gran legado, coñecendo a estrutura da lingua latina e achegándose á
comprensión da gramática funcional das linguas europeas a través da interpretación dos elementos
morfosintácticos e da práctica da tradución. Adquirir e aprender un vocabulario específico
relacionado co latín mediante o estudo da formación das palabras e os fenómenos de evolución
fonética, usando a linguaxe como instrumento de comunicación, coñecendo as etimoloxías de orixe
grega e latina do vocabulario culto e o específico da ciencia e a técnica, fomentando o interés e
respecto por todas as linguas. Recuperar a información dun texto identificando as ideas xerais e
secundarias, propoñendo exemplos e identificando os seus rasgos característicos. Organizar a
información dun texto e reflexionar sobre ela identificando presuposicións, formándose unha opinión,
xustificando o seu punto de vista, separando feitos de opinións e de hipóteses verosímiles.
Comunicarse correctamente, tanto oralmente como na escrita, en debates, traballos en grupo ou
individuais e produccións propias.
b) Competencia dixital (CD).
Preténdese con esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é LA1B1.2.1,
LA1B1.5.3, LAT1B2.1.1, LA1B3.3.1, LA1B3.6.2, LA1B5.1.4, LA1B5.2.2, LA1B5.3.1, LA1B5.4.2,
LA1B5.5.1, LA1B5.5.2, LA1B5.8.1, LA1B5.9.1, LA1B5.9.2, LA1B7.2.1, LA1B7.4.2) o
achegamento do alumnado as fontes de información e a súa aplicación no proceso de aprendizaxe,
especialmente no relativo as novas tecnoloxías como instrumento utilísimo para a busca de
información sobre o mundo antigo, empregando páxinas web na recollida de fontes, análizando esas
fontes, comparando entre elas e investigando contradiccións e diverxencias, e integrando a
información proporcionada. Todo elo ten que ir unido ao desenvolvemento da capacidade crítica do
alumnado para poder valoralas (utilidade, obxectivos, grao de fiabilidade ou manipulación...)
c) Competencia para aprender a aprender (CAA).
Esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é LA1B1.2.1, LA1B1.5.1,
LA1B1.6.1, LAT1B2.2.1, LA1B3.2.1, LA1B3.3.1, LA1B3.5.1, LA1B3.6.1, LA1B3.7.1, LA1B3.8.1,
LA1B4.2.1, LA1B4.5.1, LA1B4.6.1, LA1B5.1.3, LA1B5.3.1, LA1B5.6.2, LA1B5.9.2, LA1B6.1.1,
50
LA1B6.2.1, LA1B6.3.1, LA1B6.4.1, LA1B7.1.1, LAT1B7.3.1, LA1B7.4.2) permitirá ao alumnado
unha certa autonomía na súa relación coas fontes ás que poderá enfrontarse nos seus estudios
posteriores, dotándoos dos medios para tratar correctamente a información mediante as seguintes
técnicas e habilidades de estudo: Reflexionar sobre a estrutura da lingua latina, investigando a orixe
das palabras, estudando o legado da lingua latina nas linguas romances e non romances e realizando
actividades sobre a lingua. Traballar con distintas fontes de información, redactando textos
descriptivos de carácter histórico, biográfico ou mitolóxico, elaborando xustificacións, distinguindo
os factores determinantes nunha situación (causas, desenvolvemento e consecuencias) e suliñando
ideas principais e secundarias Elaborar resumos e realizar traballos por escrito coas súas partes ben
diferenciadas Completar textos aos que lles falta información, relacionando a parte exposta cos seus
coñecementos previos
d) Competencia en conciencia e expresións culturais (CCEC).
Trataranse mediante esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é
LA1B1.1.1, LA1B1.3.1, LA1B1.4.1, LA1B1.5.3, LAT1B2.1.1, LAT1B2.3.1, LA1B5.1.1,
LA1B5.1.2, LA1B5.2.1, LA1B5.3.1, LA1B5.5.1, LA1B5.5.2, LA1B5.6.1, LA1B5.6.2, LA1B5.7.1,
LA1B5.8.1, LA1B6.4.1, ) todas as habilidades que inciden na correcta presentación do ámbito
xeográfico-espacial e temporal da civilización romana e o seu legado. Tamén se promoverá o uso da
obra de arte como fonte de información e como estímulo para a formación do seu espíritu estético e
o respecto pola herdanza cultural e do patrimonio histórico-artístico do mundo clásico. Estas
habilidades serán: Interpretación de planos de monumentos antigos Análise de obras de arte para sacar
información histórica e social Valoración da importancia do patrimonio cultural doutras épocas
Análise da pervivencia do pasado no presente Interpretación dos símbolos nas obras de arte
Adquisición dun vocabulario específico Comparación dos distintos estilos e correntes artísticas
Representacións creativas sobre un tema Estudio de mapas para a localización xeográfica do mundo
grego e romano, e a expansión do Imperio Romano por Europa e o Mediterráneo Interpretación de
fontes iconográficas e a súa correcta adscripción a unha época determinada
e) Competencia de sentido da iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE).
Trátase, con esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é LA1B5.1.2,
LA1B5.1.5, LA1B5.4.1, LA1B5.4.2, LA1B5.6.1), da potenciación de valores importantes no ser
humano como o autocontrol, a autoestima e a creatividade que permitan ao alumnado formarse como
persoas e enfrontarse ás diferentes situacións na vida, asumindo situacións particulares, mediante a
toma de decisións e a defensa da propia opinión, con argumentos razoados que aumenten a confianza
en si mesmos na busca de solucións aos problemas. Esto se fará animándoos a tomar decisións e a
elixir con criterio propio, criticar posturas, defender os seus argumentos e imaxinar como cambiaría
unha situación se tivese cambiado algunha das causas que a produciron.
f) Competencia social e cívica (CSC).
Tratará de ser adquirida esta competencia (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é
LA1B1.1.1, LA1B1.3.1, LA1B1.4.1, LAT1B2.3.1, LA1B5.1.1, LA1B5.1.2, LA1B5.1.3, LA1B5.1.5,
LA1B5.2.2, LA1B5.4.1, LA1B5.4.2, LA1B5.6.1, LA1B5.7.1, LA1B5.9.1, LA1B5.10.1, LA1B6.4.1,
) a través do estudio da sociedade e a política no mundo romano, para reflexionar sobre a evolución
da condición da muller, a orixe do pensamento democrático, a importancia do diálogo, o respecto
polas opinións dos demais, e a tolerancia cara á outros xeitos de entender a vida. As habilidades que
se potenciarán serán: a reflexión crítica sobre as ideas de democracia, libertade, solidariedade,
51
corresponsabilidade e participación cidadá, atendendo principalmente aos dereitos e deberes (no
pasado e no presente), a empatía, o exercicio do diálogo, a participación en debates, o uso do xuízo
moral para elixir e tomar decisións e a valoración dos intereses persoais e de grupo á hora de tomar
decisións.
g) Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT).
O estudo e análise dos coñecementos científicos e técnicos da época, así como a súa influencia no
progreso da cultura occidental contribúe asemade a adquisición da competencia matemática e da
competencia en ciencia e tecnoloxía (cuxa relación de estándares de aprendizaxe avaliables é
LA1B1.1.1, LA1B1.5.1, LA1B1.5.3, LAT1B2.2.1, LA1B3.1.1, LA1B4.1.1, LA1B4.4.1, LA1B5.1.4,
LA1B5.2.1, LA1B5.3.1, LA1B5.7.1, LA1B5.9.1, LA1B5.9.2, LA1B5.10.1, LA1B6.4.2, LA1B7.2.1).
3. CONCRECIÓN DOS OBXECTIVOS PARA O CURSO
O latín contribuirá a que os alumnos desenvolvan, como resultado dos procesos de aprendizaxe, as
seguintes capacidades:
- Coñecer e utilizar os aspectos fonéticos, morfológicos, sintácticos e léxicos básicos da lingua latina,
iniciándose na interpretación e tradución de textos sinxelos.
- Reflexionar sobre os elementos fundamentais que constitúen as linguas, recoñecendo as relacións
existentes entre as estructuras da lingua latina e as outras linguas que se derivan dela, especialmente
a galega e a castelá, constatando nelas a herdanza orixinaria.
- Analizar diversos textos, traducidos e orixinais, distinguindo as súas características esenciais e os
xéneros literarios aos que pertencen.
- Ordenar os conceptos lingüísticos propios, establecendo categorías, xerarquías, oposicións e
relacións entre ámbitos lingüísticos diversos.
- Recoñecer o papel integrador do Latín e do mundo romano en distintas áreas da ciencia, filosofía,
historia, literatura, arte, arquitectura, etc. ao longo da historia de occidente.
- Buscar e indagar en documentos, inscricións, textos e outras fontes de información, relacionando
elementos dispersos e analizando críticamente as súas interpretacións.
-Analizar a propia cultura a través da latina, valorando en que medida pervive na actualidade.
- Valorar positivamente as achegas do mundo romano como elemento integrador de diferentes
actitudes e produtor de feitos que ofrecen a clave para interpretar a historia de occidente.
- Identificar as principais realizacións do pobo romano e comprobar as distintas formas en que o
legado romano evidencia a súa presenza no mundo de hoxe.
4. CONCRECIÓN PARA CADA ESTÁNDAR DE APRENDIZAXE AVALIABLE E
TEMPORALIZACIÓN
4.1. PRIMEIRA AVALIACIÓN
52
1. O indoeuropeo. O Latín dentro das linguas indoeuropeas. O ámbito xeográfico da antiga Roma
(estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B1.1.1, LA1B1.2.1, LA1B1.3.1).
2. O abecedario latino: procedencia. Sons, sílabas e palabras: pronuncia (estándares de aprendizaxe
avaliables: LAT1B2.1.1, LAT1B2.2.1, LAT1B2.3.1, LAT1B2.4.1).
3. As categorías gramaticales do latín. Derivación e composición. A declinación latina. Funcións dos
casos latinos (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.1.1, . LA1B3.2.1, LA1B3.3.1)
4. Primeira declinación. Presente de indicativo do verbo sum (estándares de aprendizaxe avaliables:
LA1B3.4.1, LA1B3.4.2, LA1B3.5.1).
5. Segunda declinación. Pretérito imperfecto e futuro imperfecto de indicativo do verbo sum
(estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1, LA1B3.4.2, LA1B3.5.1).
6. Adxectivos de tres terminacións. Pronombres persoais e posesivos (estándares de aprendizaxe
avaliables: LA1B3.4.1, LA1B3.4.2).
7. Presente, imperfecto e futuro de indicativo dos verbos regulares. Estrutura da oración simple
(estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2,
LA1B3.7.1, LA1B3.8.1, LA1B4.1.1).
8. O enunciado do verbo. Os temas verbais. Morfemas temporais e desinencias persoais. Estudo dos
verbos regulares na voz activa (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2,
LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2, LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
9. Terceira declinación (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1, LA1B3.4.2):
temas en labial, dental e gutural
temas en líquida e nasal
temas en silbante
temas en -i e temas mixtos
4.2. SEGUNDA AVALIACIÓN
1. As preposicións (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.2.1, LA1B4.1.1).
2. Adxectivos de dúas terminacións. O adverbio (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1,
LA1B3.4.2, LA1B3.2.1, LA1B4.1.1).
3. Cuarta declinación. Presente de subxuntivo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1,
LA1B3.4.2, LA1B3.5.1).
4. Quinta declinación. Imperfecto de subxuntivo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1,
LA1B3.4.2, LA1B3.5.1).
5. Tempos de perfecto: pretérito perfecto de indicativo, pretérito pluscuamperfecto de indicativo,
futuro perfecto de indicativo, pretérito perfecto de subxuntivo, pretérito pluscuamperfecto de
subxuntivo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1,
LA1B3.6.2, LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
53
6. Pronombres demostrativos, interrogativos indefinidos e recíprocos (estándares de aprendizaxe
avaliables: LA1B3.4.1, LA1B3.4.2).
7. Graos do adxectivo: comparativos e superlativos. Adxectivos dunha terminación (estándares de
aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1, LA1B3.4.2).
8. A voz pasiva dos verbos regulares: presente, imperfecto e futuro de indicativo (estándares de
aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2, LA1B3.7.1,
LA1B3.8.1).
9. O pronombre relativo. Oracións de relativo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1,
LA1B3.4.2, LA1B4.5.1).
10. Os numerales: cardinales e ordinales (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.4.1,
LA1B3.4.2).
11. Oracións de infinitivo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B4.6.1, LA1B4.7.1).
12. Construcións de participio (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B4.6.1, LA1B4.7.1).
4.3. TERCEIRA AVALIACIÓN
1. A voz pasiva dos verbos regulares: presente e imperfecto de subxuntivo (estándares de aprendizaxe
avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2, LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
2. A coordinación. Estudo das conxuncións coordinativas (estándares de aprendizaxe avaliables:
LA1B4.1.1, LA1B4.5.1).
3. A voz pasiva dos verbos regulares: pretérito perfecto e pretérito pluscuamperfecto de indicativo
(estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2,
LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
4. A subordinación: clasificación. Oracións completivas (estándares de aprendizaxe avaliables:
LA1B4.5.1).
5. A voz pasiva dos verbos regulares: pretérito perfecto e pretérito pluscuamperfecto de subxuntivo
(estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1, LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2,
LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
6. Oracións subordinadas circunstanciais finais, consecutivas, condicionais e concesivas (estándares
de aprendizaxe avaliables: LA1B4.5.1).
7. Verbos deponentes e semideponentes (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B3.5.1,
LA1B3.5.2, LA1B3.5.3, LA1B3.6.1, LA1B3.6.2, LA1B3.7.1, LA1B3.8.1).
8. Oracións circunstaciales temporais, causales e comparativas (estándares de aprendizaxe avaliables:
LA1B4.5.1).
9. Xerundio e gerundivo (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B4.6.1, LA1B4.7.1).
54
10. Cultura clásica: períodos da historia de Roma (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B5.1.1,
LA1B5.1.2, LA1B5.1.3, LA1B5.1.4, LA1B5.1.5).
11. Cultura clásica: organización política e social de Roma (estándares de aprendizaxe avaliables:
LA1B5.4.1, LA1B5.4.2).
12. Cultura clásica: o exército (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B5.10.1).
13. Cultura clásica: Arte romana (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B5.8.1).
14. Mitoloxía e relixión romanas (estándares de aprendizaxe avaliables: LA1B5.5.1, LA1B5.5.2,
LA1B5.6.1, LA1B5.6.2, LA1B5.7.1).
5. GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN PARA SUPERAR A MATERIA
Para alcanzar o nivel de aprobado, o alumno terá que demostrar que adquiriu as capacidades
seguintes:
1. Lectura correcta de textos en latín clásico.
2. Coñecer todos os enunciados dos adxectivos e substantivos que se traballan no curso.
3. Dominar a morfoloxía dos paradigmas das cinco declinacións; a declinación dos pronomes.
4. Dominar a morfoloxía dos paradigmas verbais regulares e do verbo sum (modo indicativo) e tamén
os infinitivos activos.
5. Coñecer as desinencias verbais activas e pasivas.
6. Coñecer os pasos fundamentais e a secuencia dos mesmos para traducir un texto, segundo o traballo
realizado en clase ao longo do curso.
7. Coñecer as funcións dos casos e a sintaxe da oración simple latina en activa e pasiva.
8. Resolver correctamente a tradución de oracións de relativo (modo indicativo).
9. Traducir as oracións substantivas breves cun só nivel de subordinación (na modalidade de cláusula
de infinitivo concertado).
10. Comprender as expresións latinas incorporadas á linguaxe habitual e á culta.
11. Recoñecer as etapas máis significativas da historia de Roma e os nomes dos seus protagonistas.
12. Coñecer os aspectos máis importantes da vida cotiá dos romanos.
13. Identificar as principais divinidades e heroes da mitoloxía grecolatina.
14. Valorar o legado de Roma en Hispania.
6. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
6.1. PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN
55
A avaliación realizaráse atendendo aos puntos no que se basean as novas normativas, e decir, na
consecución das competencias básicas (lingüística, cultural, dixital, e social, automía persoal e
capacidade de aprender a aprender), na adquisición dos coñecementos programados para o curso e no
logro dos obxectivos da materia.
Esta avaliación será continua, aínda que por esixencias da organización do curso escolar realizarase
por trimestres. Esto permitirá artellar as medidas de reforzo e recuperación necesarias ao longo do
curso.
6.1.1. AVALIACIÓN ORDINARIA.
Realizaranse tres sesións de avaliación, unha por trimestre, nas que se irán comprobando o grao de
consecución das competencias básicas, dos contidos programados para cada avaliación, da
recuperación de materia pendente de avaliacións anteriores e dos obxectivos da materia. Cando se
avalie positivamente unha avaliación, consideraranse recuperadas as anteriores.
6.1.2. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA.
Se as avaliacións ordinarias diagnostican o fracaso do proceso de ensino-aprendizaxe do alumno ao
longo do curso, realizarase unha proba extraordinaria en setembro que incluiría os contidos mínimos
para a avaliación positiva.
Na data de setembro que acorde o centro educativo realizarase un exame escrito, sendo necesario
obter unha nota mínima de 5 para superalo.
O exame constará dunha tradución co seu análise morfosintactico (7 puntos) e una serie de cuestións
sobre a morfosintaxe, aspectos de léxico e cultura (3 puntos). A cualificación da materia será a
acadada exactamente neste exame.
O alumnado que nesta convocatoria siga sen acadar cualificación positiva e promocione de curso,
levará a materia pendente.
6.2. INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN
Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos:
- Ser variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos
curriculares.
- Dar información concreta do que se pretende avaliar
- Utilizar distintos códigos (verbales, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuales,...) adecuados ás
distintas aptitudes sen que se obstaculice o contido que se pretende avaliar.
- Permitir avaliar a transferencia dos aprendizaxes a contextos distintos de aqueles nos que se
adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.
Os instrumentos serán:
1. Esquemas e resumos de textos preferentemente históricos, comentarios nos que se utilicen os
coñecementos adquiridos e valoracións dos modos de vida, costumes e actitudes da sociedade romana
en comparación cos nosos.
56
2. Actividades de busca en fontes diversas, incluidas as tecnoloxías da información e a comunicación,
ou comentarios de textos, mensaxes ou imaxes.
3. Actividades de aplicación das regras evolutivas na etimoloxía das palabras ou dedución de ditas
regras a partires da comparación co termo herdado, o alumno deberá diferenciar ademais termos
patrimoniais e cultismos previamente estudiados
4. Actividades nas que se recoñezan as variacións semánticas que aportan os distintos afixos,
manexando textos con vocabulario específico das materias estudiadas.
5. Rastrexar o emprego dos latinismos en diferentes tipos de textos, literarios, periodísticos ou
mensaxes publicitarios, escritos nas linguas que son obxecto de estudio, e realizar algunha
composición breve na que se usen con propiedade.
6. Actividades que axuden a fixar os paradigmas latinos; o alumnado poderá mostrar a súa capacidade
comprensiva mediante a comparación entre un texto latino e a súa tradución, de xeito que identifique
as palabras invariables, os distintos morfemas flexivos e las estruturas sintácticas das tres linguas,
latín, galego e castelán.
7. Prácticas de análise morfosintáctico, tradución e retroversión nas que se evidencie a
correspondencia entre a análise e a versión realizada.
8. Utilización as tecnoloxías da información e a comunicación como instrumento preferente para a
presentación do seu traballo.
9. Probas escritas que se realizarán para cada bloque de contidos.
7. METODOLOXÍA ESPECÍFICA DA MATERIA
O enfoque metodolóxico deberá favorecer a capacidade de autoaprendizaxe, de traballar en equipo e
aplicar os métodos apropiados de investigación para seguir aprendendo ao longo da vida.
- Os textos converteranse no punto de partida para traballar simultaneamente os aspectos
morfosintácticos da lingua latina, o seu léxico e a súa relación co galego e co castelán, así como os
aspectos culturais relacionados cos textos traballados.
- Proporase unha secuencia de traballo axeitada e graduada por medio dunha metodoloxía activa,
preferentemente de tipo indutivo-contextual, na que as normas se convertan en posesión permanente
e en automatismo lingüístico.
- O enfoque irá dirixido a que o alumnado desenvolva e afiance as súas propias técnicas de traballo
mediante diversas estratexias.
- Procurarase xerar un clima na aula co que as alumnas e alumnos sintan a necesidade de participar
activamente no proceso de ensino-aprendizaxe, asegurándonos de que eses intentos, mesmo se son
erróneos, sirvan de estímulo para intentalo de novo.
- Neste senso, crearanse contextos de aprendizaxe e avaliación que comprometan o alumnado e que
o leven a planificar e avaliar as súas realizacións, identificando os avances e as dificultades, de cara
a autorregular o seu propio e singular proceso de aprender a aprender.
57
- Promoverase a participación do alumnado en pequenos traballos de investigación, coa orientación
precisa para que poida acadar a capacidade de realizar un proxecto de investigación escolar de forma
autónoma.
- Haberá que distinguir niveis de dificultade no contido e nas actividades para cubrir as diversas
necesidades educativas do alumnado.
- Promoverase a utilización das TIC para informarse, aprender e comunicarse e para utilizar con
sentido crítico, como recurso formativo, materiais de procedencia diversa.
8. MATERIAIS CURRICULARES E OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
8.1. MATERIAIS CURRICULARES
O material empregado serán os libros Gramática Latina e Ejercicios latinos de Eduardo Valentí Fiol,
da editorial Bosch.
8.2. OUTROS RECURSOS DIDÁCTICOS
Organización dos espazos
- Espazos propios do grupo (aula). As clases desenvolveránse habitualmente na aula asignada para
esta materia, que ao ser optativa conta, normalmente, cun número reducido de alumnos. Segundo o
tipo de actividades a realizar, o traballo será individual ou facendo pequenos agrupamentos.
- Espazos compartidos polos alumnos. Poderanse compartir e utilizar outros espazos, tanto interiores
do centro educativo como exteriores.Por exemplo:
- Biblioteca.
- Sala de informática.
- Sala de usos múltiples.
- Salón de actos
- Espazos fóra do centro educativo: cando a acividade a desenvolver o precise, poderá acudirse cos
alumnos a outros espazos con valor educativo externos ao centro: teatro, biblioteca municipal,
museos, etc.
Outros materiais didácticos
Ademais do libro de texto empregaranse todos aqueles materiais con contidos educativos referentes
á materia de latín que estean ao noso alcance. Moitos deles serán facilitados pola biblioteca escolar:
monografías, obras literarias, dicionarios mitolóxicos, textos latinos e gregos traducidos, películas,
documentos en CD-ROM e enlaces de interese na rede informática.
9. CRITERIOS SOBRE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN DO ALUMNADO
9.1. CRITERIOS DE AVALIACIÓN
58
A avaliación é unha actividade imprescindible nas tarefas docentes. Toda acción educativa debe ir
acompañada dun proceso que valore e introduza propostas de mellora e que guíe e informe aos
participantes (profesorado, alumnado...) sobre o desenvolvemento dos procesos educativos e das súas
posibles modificacións.
Plantexamos a avaliación como unha actividad básicamente estimativa e investigadora, que facilita o
cambio educativo e o desenvolvemento profesional dos docentes.
A avaliación proposta identifícase coas seguintes características: debe ser continua, durante todo o
proceso educativo, debe ser integradora. tendo en conta as capacidades xeraies establecidas nos
obxectivos da etapa, a través das expresadas na materia de latín, debe ser formativa, cualitativa e
contextualizada, vinculada ao seu entorno e a un proceso concreto de ensino e aprendizaxe.
Os criterios de avaliación serán os seguintes:
1. Comprender e ser capaz de traducir textos latinos breves e sinxelos, orixinais, adaptados ou
elaborados, coa maior fidelidade posible.
Con este criterio preténdese comprobar, a través de exercicios de comprensión e posterior tradución
literal dun texto, a competencia lingüística en latín e a capacidade de recoñecer as diversas estruturas
dunha lengua flexiva. Os textos serán breves, orixinais ou elaborados e de dificultade mínima.
Poderán contribuír á valoración da consecución de obxectivos os exercicios doados de tradución
inversa ou de elaboración en latín de pequenas mensaxes orais e escritas.
2. Recoñecer en textos latinos sinxelos os elementos básicos da morfoloxía regular e da sintaxe da
oración, en función da comprensión do texto latino, apreciando variantes e coincidencias con outras
linguas coñecidas, especialmente co galego e co castelán.
Este criterio pretende comprobar se o alumnado adquiriu as nocións de morfoloxía e de sintaxe que
lle permitan recoñecer as características dunha lingua flexiva e identificar formas, funcións e
elementos fundamentais, todo iso sempre co obxectivo primordial de comprender e traducir o texto
latino. O alumnado relacionará eses elementos básicos cos das lenguas galega e castelá ou outras
coñecidas por el.
3. Ler e comentar textos traducidos de diversos xéneros ou referentes ao mundo romano e distinguir
aspectos históricos e culturais contados neles.
Con este criterio preténdese determinar a capacidade de comprender o contido esencial dun texto,
delimitar as súas partes e establecer a relación entre elas. O estudante poderá manifestar a súa
competencia mediante exercicios de lectura comprensiva de textos con sentido completo,
contrastando os textos latinos con textos de literatura actual e valorando a súa vixencia na actualidade.
4. Recoñecer no léxico do galego, do castelán e doutras linguas faladas na Península palabras de orixe
latina e analizar a súa evolución fonética, morfolóxica e semántica, así como deducir regras básicas
de derivación e composición.
Este criterio trata de constatar se o alumnado ten conciencia de que as linguas faladas na Península
evolucionaron desde o latín, agás o eúscaro, que recibiu del importantes achegas léxicas. Deberanse
relacionar palabras do galego e do castelán ou doutras linguas romances cos seus correspondentes
étimos latinos e identificar os cambios fonéticos, morfolóxicos e semánticos producidos no curso da
súa evolución.
59
5. Identificar os aspectos máis importantes da historia do pobo romano e da súa presenza no noso país
e recoñecer as pegadas da cultura romana en diversos aspectos da civilización actual.
Con este criterio comprobarase o coñecemento do pasado romano, especialmente centrado na
Península Ibérica, e a constatación da súa vixencia no mundo actual. Posibles exercicios son o traballo
sobre fontes escritas e iconográficas, sobre pezas conservadas nos fondos museísticos e xacementos
arqueolóxicos, ou a procura nos medios de comunicación de referencias ao mundo romano.
6. Planificar e realizar, seguindo as pautas do profesorado, algún traballo de investigación sobre a
presenza do mundo romano no contorno, consultando as fontes directas (restos arqueolóxicos,
epigrafía, textos antigos) e utilizando as TIC como ferramenta de organización e comunicación dos
resultados.
Este criterio pretende verificar que o alumnado distingue no seu contorno os elementos do mundo
clásico, recoñecéndoos como herdanza do noso propio pasado, e que os interpreta correctamente
mediante a utilización selectiva de fontes diversas. Tamén trata de avaliar a capacidade de indagar
nas fontes directas e tomar contacto cos materiais ordenando os datos obtidos e elaborando o traballo
mediante o uso das TIC como ferramentas fundamentais. Neste sentido recoméndase o uso de páxinas
web, blogs, páxinas colaborativas, enciclopedias e dicionarios en liña, programas de presentacións e
outras ferramentas da internet.
7. Comentar narracións didácticas, novelas históricas, bandas deseñadas ou películas documentais e
de ficción relativas ao mundo romano.
Este criterio pretende que o alumnado practique o hábito da lectura comprensiva e a visión crítica de
películas documentais e de ficción relacionadas co mundo romano.
9.2. CONCRECIÓN DA CUALIFICACIÓN DO ALUMNADO
Non haberá probas de recuperación propiamente ditas, debido a que, ao levar un sistema de avaliación
continua onde a materia incluída no exame non é eliminada para a seguinte proba, o exame seguinte
recuperará o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral de cada alumno. Na última avaliación
valorarase o seu traballo en conxunto, partindo sempre da base da nota conseguida nesta última proba.
Trátase dunha avaliación continua, pero en cada trimestre farase como mínimo unha proba escrita.
En 1ª de Bacharelato a tradución valerá o 70% e o outro 30% restante corresponderá ás preguntas de
tipo teórico. Para que sexa considerada válida deberá ter unha presentación adecuada e ser
perfectamente lexible. Requírese unha expresión escrita correcta e ausencia de faltas de ortografía
(cada falta de ortografía restará 0’2).
As cualificacións faranse de forma numérica e sen decimais. Considérase cualificacións positivas
aquelas superiores o iguais a 5.
Os alumnos e o profesor decidirán de forma consensuada as datas para facer os exames, e a nota de
cada avaliación sairá de: proba/as escritas e probas quincenais escritas ou orais, traballos e lecturas
(90%), e a participación na clase e actitude persoal cara á materia (10%).
10. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA
DOCENTE
60
O proceso de ensino e a práctica docente serán avaliados polo xefe do departamento, atendendo ao
cumprimento da programación adoptada e respectando os estándares de aprendizaxe establecidos,
seguindo a técnica chamada double-blind, aplicada, por unha banda, ao alumnado, é, por outra, ao
profesor que imparte a materia.
11. ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E
AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES
Sendo a primeira vez que se imparte a materia no bacharelato, non é posible facer nin seguimento,
nin recuperación nin avaliación de materias pendentes.
12. MEDIDAS DE ATENCIÓN A DIVERSIDADE
Cada alumno/-a é diferente en intereses, capacidades, coñecementos previos e ritmos de aprendizaxe.
A optatividade da materia de latín, e a experiencia de cursos anteriores indican que o número de
alumnos matriculados nela soe ser reducido. Isto supón unha vantaxe para a atención personalizada
dos alumnos que permitirá o deseño de actividades individualizadas tanto para aqueles alumnos que
presenten dificultades na súa aprendizaxe como para aqueles que polas súas altas capacidades e
intereses requiran un ritmo máis avanzado que o do resto do grupo.
13. CONCRECIÓN DO ELEMENTOS TRANSVERSAIS QUE SE TRABALLARÁN
Tal como se recolle nos obxectivos xerais do proxecto educativo do noso centro, o obxectivo
fundamental é o exercicio da educación entendida como un proceso de maduración humana, que
estimule o interese polo estudio e o espírito de superación, e que fomente a integración social e a
realización individual, tanto intelectualmente como laboral do alumnado.
Así, desde esta materia tamén se quere transmitir unha serie de valores ao noso alumnado para que
os apliquen á súa vida cotiá. Entre outros valores traballaranse os seguintes:
A) Aprender a ser responsable. Explicar as responsabilidades que deben aprender a adquirir os
alumnos e alumnas para poder formarse máis axeitadamente como persoas:
Responsabilidade cun mesmo ou mesma.
Responsabilidade coas tarefas a desenvolver.
Responsabilidade no consumo.
Responsabilidade coa sociedade.
B) Aprender a ser respectuoso/a. Aportar información, reflexión e debate sobre os catro ámbitos nos
que debemos aplicar o respecto se queremos conseguir unha convivencia equilibrada:
Aprender a ser respectuoso cun mesmo ou mesma.
Aprender a ser respectuoso cas/cos demais.
61
Aprender a ser respectuoso co entorno.
Aprender a ser respectuoso coa diferenza.
C) Aprender a ser empático/a. Explicar a necesidade de ser quen de entender os/as demais, de
poñernos no seu lugar, para así, fortalecer as relacións humanas, fomentar a comunicación entre as
persoas e mellorar a sociedade. Poderían tratarse os seguintes temas:
Sensibilidade cas/cos demais.
Solidariedade e cooperación.
Amizade.
Civismo.
D) Aprender a autorregularse. Explicar a importancia do autocoñecemento. Se o alumnado se coñece
a si mesmo será capaz de controlar os seus impulsos negativos e poderá afrontar as contrariedades
cunha actitude máis positiva. Os puntos a traballar serían:
Autocoñecemento.
Autocontrol das emocións.
Aceptación das normas.
Alegría e optimismo.
14. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
En colaboración co departamento de Grego, está programada a participación de todo o alumnado
matriculado nalgunha materia que este departamento imparte nas Xornadas de Teatro Grecolatino de
Lugo, que se veñen celebrando no mes de marzo. Proporase asistir a unha comedia (pola tarde), e de
mañá visitar o Lugo romano ou ven o castro de Viladonga. O obxectivo sería acercar ó alumnado ao
teatro grecolatino, de xeito que esta actividade lúdica serva para comprender mellor o mundo clásico;
visitar o Lugo romano, para que coñezan e comprendan o seu propio pasado ou visitar un castro celta
para comprender as culturas prerromanas.
15. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN
DIDÁCTICA EN RELACIÓN CON RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESO DE MELLORA
Ao finalizar o curso en xuño, o departamento elaborará unha memoria final onde se recollerán os
seguintes puntos en relación a esta materia:
A) Porcentaxe do cumprimento da programación.
B) Xustificacións da parte da programación non impartida.
C) Modificacións introducidas durante o curso en relación coa programación didáctica.
D) Motivos das modificación feitas.
E) Propostas de melloras para a programación didáctica do próximo curso.
62
F) Análise dos resultados das avaliacións do alumnado en relación cos cursos anteriores
PROGRAMACIÓN DE SEGUNDO DE BACHARELATO
A continuación incorpórase a programación correspondente á materia de Latín do segundo curso de
bacharelato, continuación natural da de primeiro, polo que é de aplicación o establecido verbo das
competencias clave no apartado 2, ao que remitimos para evitar repeticións innecesarias, engadindo
soamente os estándares de apredizaxe concretos cando proceda.
En relación co proxecto lector, faise saber que a natureza da propias materia de Latín obvia a
dedicación dun apartado especial a este aspecto, tendo en conta que o currículos Da materia versa
case exclusivamente sobre a lectura, tanto nos seus obxectivos como nos seus contidos,
procedementos e criterios de avaliación. En canto á integración das tecnoloxías da información e
comunicación, traballarase cos recursos facilitados pola seguinte dirección:
http://clasicas.usal.es/portal_recursos/.
OBXECTIVOS XENERAIS
A materia Latín II contribuirá a que os alumnos desenvolvan, como resultado dos procesos de
aprendizaxe, as seguintes capacidades:
- Coñecer e utilizar a morfosintaxis e o léxico da lingua latina necesarios para a tradución e
interpretación de textos de complexidade moderada, con axuda do dicionario
- Identificar e interpretar etimologías latinas no vocabulario castelán e galego, así como no
vocabulario doutras linguas estudadascoñecidas
- Interpretar textos literarios, orixinais e traducidos, de complexidade gradual, captando a súa
estrutura e o seu contido conceptual
- Apreciar os valores éticos, estéticos e políticos do mundo latino a través dos seus textos
- Desenvolver técnicas de traballo intelectual mediante o comentario e o uso crítico de documentos,
bibliografía, material audiovisual, inscricións, etc.
CONTIDOS
PRIMEIRA AVALIACIÓN
1. Técnicas de tradución (LA2B5.1.1, LA2B5.2.1, LA2B5.3.1, LA2B5.4.1, LA2B5.5.1)
2. Función das palabras dentro da frase I (LA2B3.1.1, LA2B3.5.1)
3. A flexión nominal e verbal: particularidades I (LA2B2.1.1, LA2B2.2.1, LA2B2.3.1,
LA2B2.4.1, LA2B2.4.2, LA2B2.5.1)
4. Valor dos tempos e dos modos verbais: indicativo, subxuntivo, imperativo (LA2B2.5.2)
5. A subordinación: oracións completivas; oracións condicionais e concesivas (LA2B3.1.1,
LA2B3.2.1, LA2B3.3.1, LA2B3.4.1)
6. Os principais xéneros literarios latinos: épica e lírica. Autores máis representativos
(LA2B4.2.1)
63
7. Os modelos literarios latinos e a súa influencia nas literaturas europeas I: transmisión
(LA2B4.1.1)
8. A mitoloxía latina I (LA2B4.5.2)
9. Elementos esenciais do pensamento e da literatura latinos: a súa pervivencia a través do tempo
e a súa significación actual I (LA2B4.3.1, LA2B4.3.2)
10. Vocabulario de nova adquisición I (LA2B6.1.1)
11. Conexións etimológicas co léxico actual da técnica, da ciencia e da cultura nas linguas coas
que estea familiarizado o alumno I (LA2B6.2.1, LA2B6.2.2, LA2B6.3.1, LA2B6.4.1)
SEGUNDA AVALIACIÓN
1. Técnicas de tradución II (LA2B5.1.1, LA2B5.2.1, LA2B5.3.1, LA2B5.4.1, LA2B5.5.1)
2. Función das palabras dentro da frase II (LA2B3.1.1)
3. A flexión nominal e verbal: particularidades II (LA2B2.1.1, LA2B2.2.1, LA2B2.3.1,
LA2B2.4.1, LA2B2.4.2, LA2B2.5.1)
4. A subordinación: oracións temporais, causales e comparativas (LA2B3.1.1, LA2B3.2.1,
LA2B3.3.1, LA2B3.4.1)
5. Os principais xéneros literarios latinos: teatro. Autores máis representativos (LA2B4.2.1)
6. Os modelos literarios latinos e a súa influencia nas literaturas europeas II: transmisión
(LA2B4.1.1)
7. A mitoloxía latina II (LA2B4.5.2)
8. Elementos esenciais do pensamento e da literatura latinos: a súa pervivencia a través do tempo
e a súa significación actual II (LA2B4.3.1, LA2B4.3.2)
9. Vocabulario de nova adquisición II (LA2B6.1.1)
10. Conexións etimológicas co léxico actual da técnica, da ciencia e da cultura nas linguas coas
que estea familiarizado o alumno II (LA2B6.2.1, LA2B6.2.2, LA2B6.3.1, LA2B6.4.1)
TERCEIRA AVALIACIÓN
1. Técnicas de tradución III (LA2B5.1.1, LA2B5.2.1, LA2B5.3.1, LA2B5.4.1, LA2B5.5.1)
2. Función das palabras dentro da frase III (LA2B3.1.1)
3. A flexión nominal e verbal: particularidades III (LA2B2.1.1, LA2B2.2.1, LA2B2.3.1,
LA2B2.4.1, LA2B2.4.2, LA2B2.5.1)
4. Valor dos tempos e dos modos verbais: particularidades (LA2B2.5.2)
5. A subordinación: oracións finais e consecutivas (LA2B3.1.1, LA2B3.2.1, LA2B3.3.1,
LA2B3.4.1)
6. Os principais xéneros literarios latinos: prosa. Autores máis representativos (LA2B4.2.1)
64
7. Os modelos literarios latinos e a súa influencia nas literaturas europeas III: transmisión
(LA2B4.1.1)
8. A mitoloxía latina III (LA2B4.5.2)
9. Elementos esenciais do pensamento e da literatura latinos: a súa pervivencia a través do tempo
e a súa significación actual III (LA2B4.3.1, LA2B4.3.2)
10. Vocabulario de nova adquisición III (LA2B6.1.1)
11. Conexións etimológicas co léxico actual da técnica, da ciencia e da cultura nas linguas coas
que estea familiarizado o alumno III (LA2B6.2.1, LA2B6.2.2, LA2B6.3.1, LA2B6.4.1)
PROCEDEMENTOS
1. Identificación e análise, en textos latinos (na medida do posible, orixinais) dos elementos
básicos da morfología regular e irregular (nominal, pronominal e verbal) e da sintaxe da
subordinación.
Identificación das semellanzas e diferenzas do Latin co Galego e co Castelán.
2. Lectura comprensiva de obras ou fragmentos traducidos.
Interpretación de textos latinos e tradución dos mesmos ao Galego e ao Castelán.
Identificación e comentario dos elementos esenciais de textos de diversos xéneros literarios,
e recoñecemento das súas estruturas básicas.
Análise da estrutura morfosintáctica latina e da equivalente na lingua a que se traduce.
Resumo, oral ou escrito, do contido de textos latinos preferentemente narrativos, delimitando
os seus partes.
Utilización do dicionario.
Produción de textos breves escritos en latín, utilizando as estruturas propias da lingua latina.
3. Recoñecemento da orixe latina e da evolución fonética, morfológica e semántica no léxico das
linguas coñecidas polos alumnos, especialmente as romances, así como de palabras cunha clara
relación etimológica.
Comparación das linguas románicas coñecidas polos alumnos co Latín, de modo que se
deduzan regras de derivación a partir dunhas constantes observadas previamente.
Utilización de regras de derivación e composición para a formación de palabras galegas e
castelás.
Identificación do vocabulario específico de orixe grecolatino que é de uso habitual nas
disciplinas que se estudan no Bacharelato.
4. Identificación dos aspectos socioculturais máis importantes da historia do pobo romano e da
súa presenza na península Ibérica.
Identificación dos elementos esenciais dun texto literario (argumento, estrutura, etc.).
65
Diferenciación das ideas principais fronte ás secundarias en textos orixinais de distintos
xéneros literarios.
Planificación e realización de traballos de investigación sobre o rastro da romanización no
mundo actual (costumes, festas, tradicións, etc.) e sobre restos arqueolóxicos, inscricións, etc.,
manexando fontes de diversa índole.
AVALIACIÓN
Haberá tres avaliacións ao longo do curso, en cada unha das cales efectuaranse, como mínimo,
dúas probas.
Cada unha das probas mencionadas constará da tradución dun texto —coa axuda do
dicionario— de dificultade gradualmente ascendente a medida que se sucedan as probas en cuestión.
De acordo cos criterios que no apartado seguinte —a saber, criterios de avaliación— refírense,
a proba de tradución con dicionario poderá recibir unha cualificación máxima de 6 puntos.
Constará tamén, cada proba, da análise morfosintáctico dun texto sen dicionario, escollido
entre os textos traducidos en clase polos alumnos.
De acordo cos criterios que no apartado seguinte —a saber, criterios de avaliación— refírense,
a proba de análise morfosintáctico sen dicionario poderá recibir unha cualificación máxima de 3
puntos.
Constará, tamén, cada proba, dunha comprobación dos coñecementos de natureza histórica,
filosófica, social, cultural eou literaria dos alumnos.
De acordo cos criterios que no apartado seguinte —a saber, criterios de avaliación— refírense,
a proba de comprobación de coñecementos de natureza histórica, filosófica, social, cultural eou
literaria podrá recibir unha cualificación máxima de 1 punto.
Será requisito indispensable para superar a materia obter, como mínimo, unha cualificación
de 3 puntos na proba de tradución con dicionario, unha cualificación de 1,5 puntos na proba de análise
morfosintáctico sen dicionario, e unha cualificación de 0,5 puntos na proba restante.
A natureza das probas de tradución con dicionario e de análise morfosintáctico sen dicionario
será continua e progresiva, isto é, a superación dunha determinada proba levará a recuperación de
precédenastes. Respecto da proba restante, non se poderá obter unha cualificación final de aprobado,
como mínimo, sen superar todas e cada unha delas, é dicir, sen obter, cando menos, unha cualificación
de 0,5 puntos sobre 1 punto en todas e cada unha das probas.
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
En cada avaliación tratarase de constatar a capacidade dos alumnos para:
- identificar e analizar en textos latinos orixinais os elementos da morfología e da sintaxe da frase e
apreciar variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas polo alumnado.
- resumir, oralmente ou por escrito, textos latinos, elaborando esquemas básicos do seu contido e
diferenciando as ideas principais das secundarias.
66
- verter ás linguas galega ou castelá, parcial ou totalmente e de modo coherente, textos latinos
procedentes de autores clásicos ou medievais pertencentes a diversos xéneros literarios.
- recoñecer no léxico das linguas romances faladas no Estado ou nas faladas polo alumnado a orixe
latina e a súa evolución fonética, morfológica e semántica, e deducir regras básicas de derivación e
composición.
- identificar os aspectos máis importantes da historia do pobo romano e da súa presenza na península
Ibérica, e constatar a pervivencia dos seus elementos socioculturais no mundo actual.
- relacionar os elementos fonéticos, morfológicos, sintácticos e léxicos fundamentais constitutivos do
latín e doutras linguas coñecidas polo alumnado e as súas estruturas sintácticas.
- identificar e comentar os elementos esenciais de textos de diversos xéneros literarios e recoñecer as
súas estruturas básicas.
LATÍN II
CONTIDOS MÍNIMOS
Seguidamente faise unha relación daqueles contidos imprescindibles para que, ben en xuño,
ben en setembro, ben en convocatorias posteriores, os alumnos poidan obter, cando menos, a
cualificación de aprobado:
Demostración de aptitude a través dunha tradución "razoable" dun texto de aproximadamente cinco
liñas de extensión.
Análise morfosintáctico dun texto.
Comentario lingüístico-literario do texto de que se trate.
Principais xéneros literarios: épica e lírica; teatro; prosa
D. Pablo García-Pombo Fernández
67
Departamento de Grego
68
Grego. 1º de Bacharelato
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
d
g
h
Marco xeográfico da lingua
grega.
Coñecer e localizar en mapas
o marco xeográfico da lingua
grega.
Localiza nun mapa o marco xeográfico en
que ten lugar o nacemento da lingua grega
e a súa expansión.
CD
CSC
a
g
h
Familias lingüísticas. O
indoeuropeo.
Explicar a orixe da lingua
grega a partir do indoeuropeo
e coñecer os principais
grupos lingüísticos que
compoñen a familia das
linguas indoeuropeas.
Explica a orixe da lingua grega e a
relación coas outras linguas da familia
indoeuropea.
CAA
CCEC
Enumera e localiza nun mapa as
principais ramas da familia das linguas
indoeuropeas.
CD
CCL
g
h
Familias lingüísticas. O
indoeuropeo.
Entender o concepto de
familia lingüística e de
indoeuropeo.
Explica o concepto de familia lingüíistica. CCL
Identificar o indoeuropeo
como a lingua nai da maioría
das linguas faladas en Europa
hoxe en día.
Define o concepto de indoeuropeo e
explica o proceso de creación do termo.
CCL
Establece a filiación das linguas de
Europa delimitando nun mapa a zona de
orixe e zonas de expansión.
CD
CCL
d
h
n
Historia da lingua grega: desde
micénico ata o grego moderno.
Coñecer as etapas da historia
da lingua grega.
Coñece as etapas da evolución da lingua
grega, desde o micénico ata o grego
moderno.
CCL
Bloque 1. Lingua grega
69
d
h
n
Historia da lingua grega: desde
micénico ata o grego moderno.
Identificar exemplos de
escritura micénica e
alfabética.
Identifica a escritura Lineal B como un
silabario, e a evolución dos caracteres do
alfabeto.
CCL
d
h
n
Historia da lingua grega: desde
micénico ata o grego moderno.
Recoñecer a evolución da
lingua grega ata chegar ao
momento actual.
Coñece a pronuncia da lingua grega
moderna e utiliza algunas palabras e
expresións básicas.
CCL
d
n
Variedades dialectais. Recoñecer a división
dialectal da lingua grega e
identificar a súa expansión
xeográfica.
Sitúa nun mapa as diversas variedades
dialectais da lingua grega.
CCL
CS
Bloque 2. Sistema de lingua grega: elementos básicos
a
d
g
h
Orixes da escritura. Sistemas de
escritura.
Coñecer diferentes sistemas
de escritura e distinguilos do
alfabeto.
Recoñece diferentes tipos de escritura
segundo a súa orixe e tipoloxía e
describindo os trazos que distinguen a uns
doutros.
CCL
a
d
g
h
Orixes e evolución do alfabeto
grego.
Coñecer a orixe do alfabeto
grego, a súa influencia e a
súa relación con outros
sistemas de escritura usados
na actualidade
Explica a orixe do alfabeto grego e
describe a evolución dos seus signos a
partir da adaptación dos signos do
alfabeto fenicio.
CCL
Explica a orixe e a evolución dos
sistemas de escritura de diferentes
linguas, partindo do alfabeto grego, e
sinala as adaptacións que se producen en
cada unha delas.
CCL
70
a
d
e
Caracteres do alfabeto grego. Coñecer os caracteres do
alfabeto grego na súa forma
minúscula e maiúscula,
escribilos e lelos coa
pronuncia correcta.
Identifica e nomea correctamente os
caracteres que forman o alfabeto grego,
na súa forma minúscula e maiúscula, e
escríbeos e leos correctamente.
CCL
d
e
f
Clasificación dos fonemas:
pronuncia.
Recoñecer o cadro
clasificatorio dos fonemas da
lingua grega xunto coa súa
Sitúa todos os fonemas da lingua grega no
cadro clasificatorio dos fonemas e sabe
describilos desde o punto e o modo de
CCL
pronuncia. articulación.
d
e
f
Transcrición de termos dos
caracteres gregos.
Coñecer e aplicar as normas
de transcrición para
transcribir termos gregos ao
abecedario galego e castelán.
Coñece e aplica as normas de transcrición
para transcribir termos gregos ao
abecedario galego e castelán.
CCL
d
e
f
Signos diacríticos e de
puntuación.
Coñecer os acentos, espíritos
e demais signos diacríticos e
de puntuación, o seu valor e a
súa colocación.
Coñece o valor e colocación dos acentos,
espíritos e demais signos diacríticos e de
puntuación.
CCL
Bloque 3. Morfoloxía
d
e
f
O grego, lingua flexiva. Tipos
de palabras: variables e
invariables.
Coñecer o concepto de
flexión lingüística.
Distingue unha lingua flexiva doutra non
flexiva.
CCL
71
d
e
f
i
O grego, lingua flexiva. Tipos
de palabras: variables e
invariables.
Distinguir e clasificar as
categorías de palabras a partir
do seu enunciado.
Distingue palabras variables e invariables,
explica as características que permiten
identificalas e define criterios para
clasificalas.
CCL
d
e
f
Formantes das palabras.
Coñecer, identificar e
distinguir os formantes das
palabras.
Identifica e distingue en palabras
propostas os seus formantes, sinalando e
diferenciando lexemas e afixos, e
buscando exemplos doutros termos nos
que estean presentes.
CCL
CAA
d
e
f
Concepto de declinación:
declinacións gregas.
Enunciado e paradigmas.
Comprender o concepto de
declinación/ flexión.
Enuncia correctamente diversos tipos de
palabras en grego, distinguíndoos a partir
do seu enunciado e clasificándoos
segundo a súa categoría e declinación.
CCL
d
e
f
Flexión nominal e pronominal.
Coñecer as declinacións,
encadrar as palabras dentro
da súa declinación, declinalas
correctamente, e analizar e
traducir formas nominais e
pronominais.
Declina palabras e sintagmas en
concordancia, aplicando correctamente
para cada palabra o paradigma de flexión
correspondente.
CCL
Analiza desde o punto de vista
morfolóxico substantivos, adxectivos,
determinantes e sintagmas de
concordancia, e tradúceos correctamente
ao galego e/ou ao castelán.
d
e
f
Sistema verbal grego. Verbos
temáticos e atemáticos.
Conxugar correctamente as
formas verbais
estudadas,analizalas
morfoloxicamente e
traducilas.
Declina e/ou conxuga correctamente
palabras propostas segundo a súa
categoría, e explica e ilustra con
exemplos as características que
diferencian os coneptos de conxugación e
declinación
CCL
72
Clasifica verbos segundo o seu tema, e
describe os trazos polos que se recoñecen
os modelos de flexión verbal.
CCL
Explica o uso dos temas verbais gregos e
identifica correctamente as formas
derivadas de cada un deles.
CCL
d
e
f
Formas verbais persoais e non
persoais.
Diferenciar entre formas
persoais e non persoais do
verbo e recoñecer as
categorías gramaticais
presentes en cada unha
delas.
Distingue formas persoais e non persoais
dos verbos, explica os trazos que
permiten identificalas e define criterios
para as clasificar.
CCL
Bloque 4. Sintaxe
d
e
Casos gregos. Coñecer e analizar as función
das palabras na oración
Analiza morfolóxica e sintacticamente
frases e textos sinxelos identificando
CCL
f
h
i
correctamente as categorías gramaticais ás
que pertencen as diferentes palabras e
explicando as funcións que realizan no
contexto
d
e
f
h
i
Casos gregos. Coñecer e identificar os
nomes dos casos gregos e as
súas funcións na oración, e
saber traducir adecuadamente
os casos á lingua materna.
Enumera correctamente os nomes dos
casos que existen na flexión nominal
grega, explica as súas funcións dentro da
oración e ilustra con exemplos a forma
adecuada de traducilos.
CCL
73
e
f
Concordancia.
Coñecer o concepto de
concordancia tanto nominal
(caso, xénero e número),
verbal (número e persoa).
Coñece e aplica a concordancia entre
nomes e determinantes nominais, así
como entre verbos e suxeitos.
CCL
e
f
Elementos da oración. Recoñecer os elementos da
oración: suxeito, predicado,
atributo, complementos, etc.
Analiza correctamente casos e funcións
para poder recoñecer cada elemento da
oración.
CCL
e
f
Oración simple: oracións
atributivas e predicativas.
Recoñecer e clasificar os
tipos de oración simple.
Compara e clasifica diferentes tipos de
oracións simples, e identifica e explica en
cada caso as súas características.
CCL
e
f
Oracións compostas. Distinguir as oracións
simples das compostas.
Compara e clasifica diferentes tipos de
oracións compostas, diferénciaas con
precisión das oracións simples e explica
en cada caso as súas características.
CCL
e
f
Construcións de infinitivo Coñecer as funcións das
formas de infinitivo nas
oracións.
Identifica as función das formas de
infinitivo dentro da oración, comparando
exemplos do seu uso.
CCL
f
e
Construcións de infinitivo. Identificar as construcións de
infinitivo concertado e non
concertado.
Recoñece, analiza e traduce
correctamente as construcións de
infinitivo concertado e non concertado,
relacionándoas con
CCL
construcións análogas noutras linguas que
coñece.
e
f
Construcións de participio. Coñecer as funcións das
formas de participio nas
oracións.
Identifica as función das formas de
participio dentro da oración, comparando
exemplos do seu uso.
CCL
74
e
f
Construcións de participio. Identificar as construcións de
participio concertado e non
concertado
Recoñece, analiza e traduce
correctamente as construcións de
participio concertado e non concertado,
relacionándoas con construcións análogas
noutras linguas que coñece.
CCL
d
e
f
g
i
Análise e tradución de frases e
textos.
Coñecer, comprender e
utilizar os elementos
morfolóxicos da lingua
grega, e iniciarse na
interpretación e na tradución
de textos de dificultade
progresiva.
Identifica e relaciona elementos
morfolóxicos da lingua grega para realizar
a análise e a tradución de textos sinxelos.
CCL
d
e
f
g
i
Análise e tradución de frases e
textos.
Identificar e relacionar
elementos sintácticos da
lingua grega que permitan a
análise e a tradución de
textos sinxelos.
Identifica na análise de frases e textos de
dificultade graduada elementos sintácticos
propios da lingua grega, relacionándoos
para traducilos cos seus equivalentes en
galego e/ou en castelán.
CCL
Bloque 5. Grecia: historia, cultura, arte e civilización
g
h
Períodos da historia de Grecia. Coñecer os feitos históricos
dos períodos da historia de
Grecia, encadralos no seu
período correspondente e
realizar eixes cronolóxicos.
Describe o marco histórico no que xorde
e se desenvolve a civilización grega,
sinalando distintos períodos dentro del e
identificando en cada un as conexión con
outras civilizacións
CSC
CD
CCEC
g Períodos da historia de Grecia. Coñecer os feitos históricos. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que CD
h dos períodos da historia de
Grecia, encadralos no seu
se representan fitos históricos relevantes,
consultando ou non fontes de
información.
CMCCT
75
período correspondente e
realizar eixes cronolóxicos.
Distingue as etapas da historia de Grecia,
explicando os seus trazos esenciais e as
circunstancias que interveñen no paso de
unas a outras.
CCEC
Sabe enmarcar determinados feitos
históricos na civilización e no período
histórico correspondente, póndoos en
contexto e relacionándoos con outras
circunstancias contemporáneas.
CCEC
a
b
h
m
Organización política e social
de Grecia.
Coñecer e comparar as
principais formas de
organización política e social
da antiga Grecia.
Describe os principais sistemas políticos
da antiga Grecia e compáraos entre eles,
establecendo semellanzas e diferenzas, e
cos actuais.
CSC
Describe a organización da sociedade
grega, explica as características das clases
sociais e os papeis asignados a cada unha,
relaciona estes aspectos cos valores
cívicos da época e compáraos cos actuais.
CSC
c
h
A familia.
Coñecer a composición da
familia e os papeis asignados
aos seus membros.
Identifica e explica os papeis que
desempeña dentro da familia cada un dos
seus membros, analizando a través deles
estereotipos culturais da época e
comparándoos cos actuais.
CSC
c
h
l
Traballo e lecer: oficios,
ciencia e técnica. Festas e
espectáculos.
Identificar as principais
formas de traballo e de lecer
da antigüidade.
Identifica e describe formas de traballo e
relaciónaas cos coñecementos científicos
e técnicos da época, explicando a súa
influencia no progreso da cultura
CMC
CSC
CSIEE
76
occidental.
Describe as principais formas de lecer da
sociedade grega e analiza a súa finalidade,
os grupos aos que van dirixidas e a súa
función no desenvolvemento da
identidade social.
CSC
c
h
Mitoloxía e relixión.
Coñecer os principais deuses
da mitoloxía.
Pode nomear coa súa denominación grega
e latina os principais deuses e heroes da
mitoloxía grecolatina, e sinalar os trazos
que os caracterizan, os seus atributos e o
seu ámbito de influencia.
CCL CCEC
c
h
ñ
Mitoloxía e relixión. Coñecer os deuses, os mitos e
os heroes gregos, e establecer
semellanzas diferenzas entre
os mitos e os heroes antigos e
os actuais.
Identifica dentro do imaxinario mítico
deuses, semideuses e héroes e explica os
principais aspectos que os diferencian.
CCEC
Recoñece e ilustra con exemplos o
mantemento do mítico e da figura do
heroe na nosa cultura, analizando a
influencia da tradición clásica neste
fenómeno e sinalando as semellanzas e as
principais diferenzas entre ambos os
tratamentos, asociándoas a outras
características culturais propias de cada
época.
CCEC
77
Recoñece referencias mitolóxicas directas
ou indirectas en diferentes manifestacións
artísticas, e describe, a través do uso que
se fai destas, os aspectos básicos que en
cada caso se asocian á tradición
grecolatina.
CCEC
c
h
ñ
Mitoloxía e relixión. Coñecer e comparar as
características da
relixiosidade e relixión grega
coas actuais.
Explica as principais características da
relixión grega e establece comparacións
con manifestacións relixiosas propias
doutras culturas.
CCEC
Bloque 6. Textos
e
f
g
i
Iniciación ás técnicas de
tradución.
Coñecer e aplicar os
coñecementos fonolóxicos,
morfolóxicos, sintácticos e
léxicos da lingua grega para a
interpretación e a tradución
coherente de frases ou textos
de dificultade progresiva.
Utiliza adecuadamente a análise
morfolóxica e sintáctica de textos de
dificultade graduada para efectuar
correctamente a súa tradución.
CCL
e
f
g
i
Iniciación ás técnicas de
tradución.
Utilizar con corrección
manuais e dicionarios, e
recoñecer e analizar toda a
información que
proporcionan.
Utiliza correctamente o dicionario para
localizar o significado de palabras que
entrañen dificultade, identificando entre
varias acepcións o sentido máis axeitado
para a tradución do texto.
CCL
78
Utiliza mecanismos de inferencia para
comprender textos de forma global.
CAA
CCL
e
f
g
i
Iniciación ás técnicas de
retroversión e comentario de
textos.
Coñecer e aplicar os
coñecementos adquiridos
para a retroversión de frases
ou textos de dificultade
progresiva.
Traduce do grego ao galego e/ou ao
castelán frases e textos sinxelos.
CCL
e
f
g
Iniciación ás técnicas de
retroversión e comentario de
textos.
Comentar desde o punto de
vista lingüístico e literario os
textos propostos
Utiliza os coñecementos adquiridos para
facer comentarios dos textos.
CAA
CCL
e
f
Análise morfolóxica e
sintáctica. Comparación de
estruturas gregas coas da
lingua propia.
Comparar as estruturas
gregas coas da lingua propia,
e establecer semellanzas e
diferenzas.
Compara estruturas gregas coas da lingua
propia, e establece semellanzas e
diferenzas.
CCL
e
g
Lectura comprensiva de textos
traducidos.
Realizar, a través dunha
lectura comprensiva, análise
e comentario do contido e da
estrutura de textos gregos
orixinais, adaptados ou
traducidos.
Elabora mapas conceptuais e estruturais
dos textos propostos, localizando o tema
principal e distinguindo as súas partes.
CCL
CCEC
d
e
g
Lectura comparada e
comentario de textos en lingua
grega e na lingua propia.
Realizar pequenos coloquios
en grego con frases sinxelas e
de dificultade progresiva.
Mantén un sinxelo diálogo en grego sobre
a base dun tema previamente acordado
CCL
d
g
Produción de textos propios
breves en lingua grega.
Redactar pequenos textos en
lingua grega de produción
propia.
Redacta frases sinxelas ou pequenos
textos en grego sobre un tema proposto.
CCL
79
Bloque 7. Léxico
e
f
Vocabulario básico grego:
léxico de uso frecuente e
principais prefixos e sufixos.
Coñecer, identificar e
traducir o léxico grego: as
palabras de maior frecuencia
e os principais prefixos e
sufixos
Deduce o significado de palabras gregas
non estudadas a partir de palabras da súa
propia lingua ou do contexto.
CCL
Identifica e explica as palabras de maior
frecuencia e os principais prefixos e
sufixos, e tradúceos á propia lingua.
CCL
Identifica e distingue en palabras
propostas os seus formantes, sinala e
diferencia lexemas e afixos, e procura
CCL
exemplos doutros termos nos que estean
presentes
e
f
Descomposición de palabras
nos seus formantes.
Descompor unha palabra nos
seus formantes, e coñecer o
seu significado en grego para
aumentar o caudal léxico e o
coñecemento da lingua
propia.
Descompón os formantes das palabras e
recoñece o significado dos elementos de
orixe grega.
CCL
e
f
Helenismos máis frecuentes
do vocabulario común e do
léxico especializado, e o seu
mantemento: termos
patrimoniais, cultismos e
neoloxismos.
Recoñecer os helenismos
máis frecuentes do
vocabulario común e
remontalos aos étimos gregos
orixinais.
Identifica os helenismos máis frecuentes
do vocabulario común e explica o seu
significado remitíndose aos étimos gregos
orixinais.
CCL
80
ef Identificación de lexemas,
sufixos e prefixos helénicos
usados na lingua propia.
Identificar e coñecer os
elementos léxicos e os
procedementos de formación
do léxico grego (derivación e
composición) para entender
mellor os procedementos de
formación de palabras nas
linguas actuais.
Identifica a etimoloxía e coñece o
significado das palabras de léxico común
da lingua propia.
CCL
e
f
Familias etimolóxicas e
semánticas.
Relacionar palabras da
mesma familia etimolóxica
ou semántica
Relaciona distintas palabras da mesma
familia etimolóxica ou semántica.
CCL
Grego II, 2º de bacharelato
Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Competencias clave
Bloque 1. Lingua grega
e
f
h
Dialectos antigos, dialectos
literarios e koiné.
Coñecer as orixes dos
dialectos antigos e
literarios,clasifícalos e
localízalos nun mapa.
Delimita ámbitos de influencia dos
distintos dialectos, situando con precisión
puntos xeográficos, ciudades ou restos
arqueolóxicos coñecidos pola súa
relevancia histórica.
CCL
CD
CCEC
81
d
f
Do grego clásico ao grego
moderno.
Comprender a relación
directa entre o grego clásico
e o moderno, e sinalar algún
trazos básicos que permiten
percibir este proceso de
evolución.
Compara termos do grego clásico e os
seus equivalentes no grego moderno,
constatando as semellanzas e as
diferenzas que existen entre uns e outros e
analizando a través destas as
características xerais que definen o
proceso de evolución.
CCL
CAA
Recoñecer a evolución da
lingua grega ata chegar ao
momento actual nos aspectos
fonéticos, morfosintáctico e
léxico.
Coñece a pronuncia da lingua grega
moderna e utiliza algunas palabras e
expresións básicas.
CCL
Bloque 2. Morfoloxía
d
e
f
Revisión da flexión nominal e
pronominal: formas menos
usuais e irregulares.
Identificar, analizar, traducir
e efectuar a retroversión de
calquera tipo de formas
nominais e pronominais.
Recoñece con seguridade e axudándose
co diccionario calquera tipo de formas
nominais e pronominais, declínaas e
sinala o seu equivalente en galego e/ou en
castelán.
CCL
d
e
Revisión da flexión verbal:
conxugación atemática. Modos
Identificar, conxugar,
traducir e efectuar a
retroversión de
Recoñece con seguridade e axudándose
co diccionario calquera tipo de formas
CCL
f verbais. calquera tipo de formas
verbais.
verbais, conxúgaas e sinala o seu
equivalente en galego e/ou en castelán.
82
d
e
f
Análise morfolóxica. Coñecer as categorías
gramaticais.
Nomea e describe as categorías
gramaticais, sinalando as características
que as distinguen.
CCL
d
e
f
Análise morfolóxica. Coñecer, identificar e
distinguir os formantes das
palabras.
Identifica e distingue en palabras
propostas os seus formantes, sinalando e
diferenciando lexemas e afixos, e procura
exemplos doustros termos nos que estean
presentes
CCL
d
e
f
Análise morfolóxica. Realizar a análise
morfolóxica das palabras dun
texto grego.
Sabe determinar a forma, a clase e a
categoría gramatical das palabras dun
texto, detectando correctamente coa
axuda do diccionario os morfemas que
conteñen información gramatical..
CCL
Bloque 3. Sintaxe
d
e
f
Estudo pormenorizado da
sintaxe nominal e pronominal.
Recoñecer os valores dos
casos e os usos sintácticos do
sistema pronominal.
Recoñece os valores dos casos gregos e
os usos dos pronomes en frases e textos
propostos.
CCL
a
d
e
Estudo pormenorizado da
sintaxe nominal e pronominal.
Recoñecer os usos das
preposicións e dos
complementos
circunstanciais.
Recoñece os valores das preposicións e
identifica os complementos
circunstanciais.
CCL
d
e
f
Usos modais.
Coñecer e identificar os usos
modais propios da lingua
grega.
Coñece, identifica e traduce
correctamente os usos modais propios da
lingua grega.
CCL
d
e
Tipos de oracións e
construcións sintácticas.
Recoñecer e clasificar as
oracións e as construcións
Recoñece e clasifica oracións e
construcións sintácticas.
CCL
83
f sintácticas.
d
e
f
Oración composta. Formas de
subordinación.
Recoñecer os nexos
subordinantes e os tipos de
oracións subordinadas.
Recoñece, clasifica, analiza e traduce
correctamente os nexos subordinantes.
CCL
d
e
f
i
Oración composta. Formas de
subordinación.
Coñecer as función das
formas non persoais do verbo
Identifica formas non persoais do verbo
en frases e textos, tradúceas
correctamente e explica as súas funcións.
CCL
Coñece, analiza e traduce correctamente
as construcións de participio,
relacionándoas con construcións análogas
noutras linguas que coñeza.
CCL
d
e
f
i
Análise, tradución e
interpretación de textos.
Relacionar e aplicar
coñecementos sobre
elementos e construcións
sintácticas da lingua grega en
interpretación e tradución de
textos clásicos
Recoñece, distingue e clasifica os tipos de
oracións e as contrucións sintáctivcas
gregas, relacionándoas con construcións
análogas noutras linguas que coñeza.
CCL
Identifica na análise de frases e textos de
dificultade graduada elementos
sintácticos propios da lingua grega,
relacionándoos para traducilos cos seus
equivalentes en galego e castelán.
CCL
Bloque 4. Literatura
d
e
h
i
n
Xéneros literarios: épica,
historiografía, drama (traxedia
e comedia), lírica, oratoria e
fábula.
Coñecer as características
dos xéneros literarios gregos,
os seus autores e obras máis
representativas, e as súa
influencias na literatura
posterior.
Describe as características esenciais dos
xéneros literarios gregos, e identifica e
sinala a súa presenza nos textos
propostos.
CCL
CCEC
84
d
e
Xéneros literarios: épica,
historiografía, drama (traxedia
Analizar, interpretar e situar
no tempo textos mediante
Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles
autores, obras e outros aspectos
CMCCT
CCEC
h
i
n
e comedia), lírica, oratoria e
fábula .
lectura comprensiva,
distinguindo o xénero
literario ao que pertencen, as
súas características esenciais
e a súa estrutura, se a
extensión da pasaxe elixida o
permite.
relacionados coa literatura grega.
Distingue o xénero literario ao que
pertence un texto, as súas características e
a súa estrutura.
CCL
d
e
h
i
n
Xéneros literarios: épica,
historiografía, drama (traxedia
e comedia), lírica, oratoria e
fábula.
Coñecer os fitos esenciais da
literatura grega como base da
literatura e da cultura europea
e occidental.
Explora a conservación dos xéneros e os
temas literarios da tradición grega
mediante exemplos da literatura
contemporánea e analiza o uso que se fixo
deles.
CCL
CCEC
dehin Xéneros literarios: épica,
historiografía, drama (traxedia
e comedia), lírica, oratoria e
fábula.
Establecer relación e
paralelismos entre a literatura
clásica e a posterior.
Pode establecer relación e paralelismos
entre a literatura grega e a posterior.
CCEC
d
e
h
i
Xéneros literarios: épica,
historiografía, drama (traxedia
e comedia), lírica, oratoria e
fábula.
Coñecer os autores
fundamentais da literatura
coas súas obras principais.
Nomea autores representativos da
literatura grega, encádraos no seu
contexto cultural e cita e explica as súas
obras máis coñecidas.
CCED
CD
Bloque 5. Textos
85
d
e
f
n
Tradución e interpretación de
textos gregos.
Coñecer, identificar e
relacionar os elementos
morfolóxicos da lingua grega
en interpretación e tradución
de textos gregos.
Utiliza adecuadamente a análise
morfolóxica e sintáctica de textos gregos
para efectuar correctamente a súa
tradución.
CCL
d
e
g
Uso do dicionario
Utilizar o diccionario e
procurar o termo máis
apropiado na lingua propia
para a tradución do texto
Utiliza con seguridade e autonomía o
diccionario para a tradución de textos e
identifica en cada caso o termo máis
apropiado na lingua propia en función do
CCL
CD
contexto e do estilo empregado polo/a
autor/a.
d
e
f
Comentario e análise filolóxica
de textos de grego clásico
orixinais, preferiblemente en
prosa.
Realizar a tradución, a
interpretación e o comentario
lingüístico, literario e
histórico de textos de grego
clásico.
Aplica os coñecementos adquiridos para
realizar comentario lingüístico, literario e
histórico de textos.
CCL
CCEC
a
d
h
n
Coñecemento do contexto
social, cultural e histórico dos
textos traducidos.
Coñecer o contexto social,
cultural e histórico dos textos
traducidos.
Identifica o contexto social, cultural e
histórico dos textos propostos, partindo de
referencias tomadas dos propios textos e
asociándoas con coñecementos adquiridos
previamente.
CSC
CCEC
n
d
n
Identificación das
características formais dos
textos.
Identificar as características
formais dos textos.
Recoñece e explica as partir de elementos
formais o e o propósito do texto.
CCL
Bloque 6. Léxico
86
d
e
f
Helenismos máis frecuentes do
léxico especializado e común.
Recoñecer os helenismos
máis frecuentes do
vocabulario comín e do
léxico especializado, e
remontalos aos étimos gregos
orixinais.
Identifica os helenismos máis frecuentes
do vocabulario común e do léxico
especializado, e explica o seu significado
a partir dos étimos gregos orixinais.
CCL
d
e
f
Helenismos máis frecuentes do
léxico especializado e común.
Identificar a etimoloxía e
coñecer o significado das
palabras de orixe grega da
lingua propia ou de outras,
obxecto de estudo de léxico
común e especializado.
Deduce e explica o significado de
palabras da propia lingua ou de outras,
obxecto de estudo, a partir dos étimos
gregos dos que proceden.
CCL
d
e
f
n
Ampliación de vocabulario
básico grego: linguaxe literaria
e filosófica.
Coñecer, identificar e
traducir o léxico grego.
Explica o significado de termos gregos
mediante termos equivalentes en galego
ou en castelán.
CCL
Deduce o significado de palabras gregas
non estudadas a partir do contexto ou de
palabras da súa lingua ou doutras que
coñeza.
CCL
d
e
f
Ampliación de vocabulario
básico grego: linguaxe literaria
e filosófica.
Relacionar palabras da
mesma familia etimolóxica
ou semántica.
Comprende e explica a relación entre
termos pertencentes á mesma familia
etimolóxica ou semántica
CCL
d
e
f
Etimoloxía e orixe das palabras
da propia lingua.
Recoñecer a etimoloxía e
evolución das palabras da
propia lingua.
Recoñece e distingue cultismos, termos
patrimoniais e neoloxismos a partir do
étimo grego, e explica as evolucións que
se producen nun caso e en outro.
CCL
87
d
e
f
Descomposición de palabras
nos seus formantes.
Recoñecer e identificar os
elementos léxicos e os
procedementos de formación
do léxico grego, a derivación
e a composición, para entendr
mellor os procedementos de
formación de palabras nas
linguas actuáis.
Descompón palabras tomadas tanto do
grego antigo como da lingua propia nos
seus formantes e explica o seu
significado.
CCL
Sabe descompor unha palabra nos seus
formantes e coñecer o seu significado en
grego, para aumantar o caudal léxico e o
coñecemento da lingua propia.
CCL