Percepcja dzieci autystycznych.

Wpływ zaburzeń integracji

sensorycznej na uczenie się i zachowanie.

PROCESY PERCEPCYJNE: Percepcja - organizacja i interpretacja

wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. 

Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu 

zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń. (W. Kopaliński)

Dwa rodzaje struktur poznawczych: Związana z wyobraźnią. Odbierane przez

nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.

Związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni.

Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzieć, słyszeć, czuć smak, zapach, dotyk i zmiany temperatury. Jest to także poczucie świadomości (otoczenia).

Percepcja w szerokim sensie oznacza rejestrację (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na bodziec.

ETAPY PROCESU POSTRZEGANIA:

odbiór wrażeń,

postrzeganie w wąskim znaczeniu,

identyfikacja i rozpoznawanie.

I.OSOBLIWOŚCI SPOSTRZEGANIA: Istotą autyzmu jest odrzucenie przez dziecko

porozumienia – także bezsłownego z matką( a potem z innymi ludźmi) i odrzucenie doznań wpływających od zmysłów informacyjnych o świecie zewnętrznym ( wzrok, słuch , dotyk poznający).

Oba te czynniki są współzależne: zarówno niezdolność do kontaktu z matką, jak i niezdolność do orientacji w świecie może być źródłem lęku. Im bardziej zablokowana jest bliskość z matką, tym silniejszy lęk, który z kolei paraliżuje gotowość do poznania świata.

DELECATO STWORZYŁ PODZIAŁ ZABURZEŃ

1. Wzrok – zaburzenia mogą polegać na niedowrażliwości (jakby ktoś nie widział), nadwrażliwości (widzi nawet najmniejsze szczegóły, co może rozpraszać uwagę), biały szum (widzi jakby swoje wnętrze, patrzy „poprzez”).

2. Słuch – zaburzenia mogą polegać na niedowrażliwości (jakby nie słyszał), nadwrażliwości (słyszy jednocześnie dźwięki, na które zwykłe osoby nie zwracają uwagi, np. bzyczenie muchy), biały szum (słyszy odgłosy wydobywające się z wnętrza swojego organizmu, np. bicie serce, przepływ krwi w żyłach, odgłosy trawienne).

3. Węch – zaburzenia mogą polegać na niedowrażliwości (jakby nie czuł żadnych zapachów), nadwrażliwości (czuje najłagodniejsze zapachy w dużej odległości, intensywne mogą powodować mdlenie), biały szum (ma poczucie, że nieustannie czuje jakiś zapach, mimo, iż tak się nie dzieje).

4. Smak – zaburzenia mogą polegać na niedowrażliwości (nie czuje smaku tego, co je, może więc pić benzynę - częste płukanie żołądka), nadwrażliwości (czuje intensywny smak potraw, dlatego nie je wszystkiego, gdyż może być to za silne odczucie), biały szum (mimo, iż nie ma nic w ustach, nieustannie odczuwa jakiś smak).

5. Czucie – zaburzenia mogą polegać na niedowrażliwości (nie czuję, gdy go ktoś dotyka, wrzątku, lodowatej wody), nadwrażliwości (nie pozwala się dotykać, każdy delikatny dotyk silnie odczuwa), biały szum (ma poczucie, że wciąż coś go dotyka, choć tak się nie dzieje).

INTEGRACJA SENSORYCZNA: Można definiować na wiele sposobów, ponieważ

teoria SI i terminy ją określające mają wiele aspektów.

Możemy o niej mówić w relacji i wzrostu fizycznego, zachowania,

uczenia się ruchu, koordynacji, sprawności fizycznych, percepcji, zmysłów, sensomotoryki, mowy i języka, świadomości, uwagi i koncentracji, zapamiętywania

się tego czego nauczono, równowagi, samoakceptacji.

INTEGRACJA SENSORYCZNA: Inaczej sensomotoryczna (SI) - podświadome

współdziałanie zmysłów człowieka umożliwiające wykonywanie codziennych czynności. Brane są pod uwagę takie m.in. zmysły jak

dotyk, 

równowaga, 

propriocepcja.

STADIALNY MODEL SI: CZTERY STADIA ROZWOJOWE INTEGRACJI SENSORYCZNEJ: KONCEPCJA SEKWENCYJNOŚCI ROZWOJU SI:POZIOM I: Zaczyna się w życiu płodowym i trwa przez pierwsze miesiące

życia dziecka. Ewolucja czynności odruchowych (odruchy postawy,

prostowania i równowagi). Dalszy rozwój (doskonalenie się) narządów zmysłów (dotyku, czucia głębokiego, równowagi i innych), (doskonalenie się) narządów zmysłów (dotyku),

Integracja bodźców dotykowych, proprioceptywnych i przedsionkowych wpływa na rozwój funkcji ssania, połykania i dalszego kształtowania się dojrzałości pokarmowej.

W konsekwencji, przyczynia się do kształtowania sprawności narządów biorących udział w mówieniu( język, wargi, mięśnie okrężne ust, policzków). Oprócz tego słabiej rozwijają się reakcje posturalne: przewracanie się z brzucha na plecy, pełzanie, stanie i chodzenie.

Czytanie i pisanie staje się wyczerpującym zadaniem

STADIALNY MODEL SI: CZTERY STADIA ROZWOJOWE INTEGRACJI SENSORYCZNEJ: Poziom II Trwającym do końca pierwszego roku ( szczególnie ważny jest drugi i trzeci

kwartał tego okresu życia) Następuje łącznie bodźców pochodzących z układu przedsionkowego, z

receptorów czucia głębokiego oraz z układu dotykowego. Rozwój schematu ciała (wyobrażenia i świadomości posiadania ciała. Rozwój dużej motoryki i planowania czynności ruchowych. Integracja ruchów obu stron ciała (obustronność) Dzięki prawidłowej integracji informacji płynących z wyżej wymienionych

układów percepcja własnego ciała, koordynacja stron ciała, praksja ( planowanie motoryczne).

Planowanie pewnych typów ruchu i uwidaczniają się kłopoty z wykonywaniem działań wymagających współpracy dwóch rąk. niemożliwa staje się manipulacja zabawkami, wykonywanie takich czynności jak: zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, z wykonywaniem precyzyjnym czynności manualnych w zabawach klockami, w rysowaniu, w nauce pisania.

Prawidłowy rozwój schematu ciała jest warunkiem właściwego rozwoju wielu czynności ruchowych, w tym również mowy i sprawności rąk. Dzieci mogą sprawiać wrażenie chaotycznych w działaniu skupiających uwagę.

Bardzo wolno uczą się nowych umiejętności.

Umiejętność ta pojawia się około czwartego miesiąca życia, a zarazem potem rozpoczyna próby chwytania przedmiotów. Rozwój samatognozji wiąże się z rozwojem praksji ( planowania motorycznego).

Dysfunkcja w odbiorze i scalaniu wrażeń zmysłowych na tym etapie, mogą objawiać się u dzieci w późniejszym okresie, czego przykładem jest syndrom dyspraksji.

POZIOM III:

Kształtuje się od około czwartego roku życia dziecka przez okres przedprzedszkolny. Na tym poziomie następuje integracja bodźców pochodzących z układu przedsionkowego, czuciowego i proprioceptywnego oraz wzrokowego i słuchowego stanowiącą o percepcji wzrokowej, słuchowej, a dziecięca aktywność jest coraz bardziej celowa, rozwijają się zdolności manipulacyjne. Rozwój zdolności do wykonywania

Bardziej złożonych i skomplikowanych ruchów (koordynacja „dotykowo – wzrokowo – kinestetyczna”), zwiększona celowość czynności.

Rozwój „małej motoryki”, planowanie Czynności ruchowych i dominacji storn Oprócz zintegrowanych informacji płynących z oczu i rąk, mózg do celowej

pracy potrzebuje informacji z receptorów mięśni i skóry. Integracja bodźców wzrokowych z bodźcami słuchowymi, przedsionkowymi, proprioceptywnymi i dotykowymi, umożliwia dziecku wykonywanie takich czynności jak: wkładanie kurtki, budowanie z klocków, malowanie i rysowanie.

Dopływu wrażeń z bazowych systemów sensorycznych wymaga artykulacja. Dzieci z zakłóceniami w obrębie systemu przedsionkowego rozwijają mowę

z pewnym opóźnieniem. Dysfunkcja integracji sensorycznej nie pozwalają na czucie ułożenia języka w ustach, przez co mowa jest niewyraźna.

POZIOM IV: Rozwijający się w okresie przedszkolnym, a nawet w początkowym

okresie wczesnoszkolnym, to efekt końcowych procesów przetwarzania bodźców zmysłowych, występujących na poprzednich trzech poziomach.

Układ nerwowy funkcjonujący jako całość, na tym etapie specjalizacji jednej z półkul mózgu. Ustalenie dominacji półkul mózgowych i stron ciała.

Aby mogło do tego dojść, obie półkule muszą współpracować ze sobą. Komunikacja międzypółkulowa decyduje również o lateralizacji czynności ciała. Proces lateralizacji zaczyna się około szóstego roku życia dziecka, a powinien zakończyć się około 6.roku życia dziecka.

Zdolność do: Koncentracji uwagi, organizacji i porządkowania wrażeń oraz

odpowiedniego reagowania na nie. Nauki (czytanie, pisanie, liczenie). Wykonywania skomplikowanych czynności ruchowych. Samokontroli, szacunku do samego siebie, myślenia abstrakcyjnego

i rozumowania.

Zaburzenia lateralizacji przejawiają się deficytami w zakresie obustronnej koordynacji ruchowej, przekraczania środkowej linii ciała mogą dotyczyć również ruchów gałek ocznych.

Jeżeli ruch nie jest płynny, występują drgnięcia, gubienie śledzonego przedmiotu, dziecku może mieć trudności w rysowaniu, w pisaniu, układaniu z części, liczeniu (np. będzie pomijało elementy, litery i cyfry).

Zaburzenia w procesie lateralizacji będą miały wpływ na funkcjonowanie dziecka w szkole i w życiu codziennym.

Najczęściej spotykane problemy występujące na tym tle to: trudności w nauce czytania (dzieci gubią litery, słowa, mylą linię w której czytały), trudności w pisaniu, szczególnie przy przepisywaniu z tablicy ( gubią linię lub całe wyrazy i zdania), trudności z pismem liter o podobnych kształtach, trudności z różnicowaniem lewa-prawa, obniżony poziom graficzny pisma.

OBJAWY ZAUWAŻONE PRZEZ RODZICÓW I NAUCZYCIELI:

Hiperaktywność Hipoaktywność Problemy z koncentracją uwagi

Nadpobudliwość emocjonalna

Obniżony poziom koordynacji wzrokowo – ruchowej

Niezdarność ruchowa Zaburzenia poczucia kierunku

Problemy w obcowaniu z innymi dziećmi

Problemy w samoobsłudze i wykonywaniu codziennych czynności

Niska samoocena

Należy pamiętać, że objawy te w ramach poszczególnych zespołów klinicznych mogą występować w różnych kombinacjach i w różnym nasileniu.

Ich pojawienie się nasuwa podejrzenie zaburzeń SI.

Aby wykluczyć inne przyczyny, konieczna jest dokładna diagnoza.

WSKAŹNIKI ZABURZEŃ U NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI:

Ma trudności z jedzeniem (trudności ze ssaniem, gryzieniem, preferowanie ograniczonych typów pokarmów)

Ma trudności ze spaniem (trudności w zasypianiu, częste wzbudzenia w nocy i kłopoty z ponownym zaśnięciem)

Dziecko jest bardzo poirytowane przy zmianie ubrania, wydaje się mu być niewygodnie w określonych typach ubrań

Nie lubi być przytulane, odpycha się od osoby, która go trzyma w ramionach

Jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też jest letargiczne, ospałe

Występują opóźnienia w rozwoju w zakresie „kamieni milowych” : dziecko późno siada, późno raczkuje (lub pomija ten etap), późno stawia pierwsze kroki, późno wypowiada pierwsze słowa lub wypowiada całe zdania pomijając okres gaworzenia, wokalizacji

Unika manipulacji zabawkami/przedmiotami zwłaszcza tymi, które wymagają zręczności

Mało wyraźna reakcja na ból, opóźniona reakcja na ból

Nie umie się samo uspokoić np. poprzez ssanie smoczka, patrzenie na zabawkę, słuchanie głosu opiekuna.

WSKAŹNIKI ZABURZEŃ U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM: Trudności z opanowaniem treningu czystości Potyka się, obija o przedmioty, ma słabą równowagę,

jest niezgrabne ruchowo Nie zwraca uwagi na skaleczenia Jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo

hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,

Nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,

Bardzo źle znosi mycie głowy, mycie twarzy Ma kłopoty z nauką jazdy na rowerze

Unikanie nowych zabaw ruchowych Jest nadmiernie aktywne, wciąż w ruchu lub też

jest letargiczne, ospałe Ma trudności z opanowaniem lub unika

czynności takich jak: zapinanie ubrań, zdejmowanie butów, wiązanie butów, rysowanie, wycinanie

Szybko przechodzi od płaczu do śmiechu, ma nagłe wybuchy złości

Opóźnienia w rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją, trudno zrozumieć, co dziecko mówi

Dziecko ma trudności ze zrozumieniem poleceń Dziecku trudno skupić się na jednej czynności

WSKAŹNIKI ZABURZEŃ DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM: Jest nadwrażliwe na hałas (często zatyka uszy, samo

hałasuje – mruczy, śpiewa pod nosem), nadwrażliwe na pewne zapachy,

Nie lubi być przytulane, nie lubi pewnych typów ubrań, narzeka na metki,

Dziecko nie może usiedzieć w miejscu, jest wciąż w ruchu, wierci się w ławce, wstaje podczas lekcji lub też dziecko jest ospałe, prowadzi siedzący tryb życia,

Dziecko ma trudności z czytaniem zwłaszcza na głos,

Dziecko ma kłopoty z pisaniem, pisze wolno, nie mieści się w liniach, nieprawidłowo trzyma długopis.

Dziecko wolno wykonuje zadania, jest prawie zawsze ostatnie

Dziecko jest niezdarne, często potyka się

Przyjmuje nieprawidłową postawę przy biurku

Myli słowa dźwiękowo podobne Mowa dziecka jest niewyraźna,

występuje nieprawidłowa artykulacja Dziecko ma trudności z koncentracją

uwagi

PROBLEMY Z PRZETWARZANIEM SENSORYCZNYM: Integracja sensoryczna jest bardzo ważnym zagadnieniem

w terapii dzieci mających trudności z przetwarzaniem sensorycznym lub cierpiącym na jego zaburzenia (SPD).

Badania pokazują, że większość dzieci ze spektrum autyzmu ma problemy, szczególnie ze słuchem, dotykiem i wrokiem.

Szacuje się, że w każdej grupie jest jedno dziecko z problemami sensorycznymi.

Natomiast w grupie z zaburzeniami ze spektrum (ASD) aż 50-80 procent ma trudności z przetwarzaniem sensorycznym.

BADANIA DZIECI Z AUTYZMEM W SZKOLE: Badania pokazują, że większość dzieci

ze spektrum autyzmu ma problemy, szczególnie ze słuchem, dotykiem i wrokiem.

Szacuje się, że w każdej grupie jest jedno dziecko z problemami sensorycznymi.

Natomiast w grupie z zaburzeniami ze spektrum (ASD) aż 50-80 procent ma trudności z przetwarzaniem sensorycznym.

PRZETWARZANIE SENSORYCZNE: Jest zdolnością mózgu do prawidłowego

scalania informacji dostarczanych przez zmysły.

Sygnały przekazywane przez zmysły: Dotyku, powonienia, smaku, wzroku i

słuchu, łączą się w mózgu wcześniej pozyskiwanymi informacjami, czyli wiedzą utrwaloną w pamięci, aby nadać sens otaczającej nas rzeczywistości.

U ludzi z niezaburzonym przetwarzaniem sensorycznym proces zachodzi płynnie i dlatego wiedzą oni, co się dzieje i co mają zrobić. Bez świadomego wysiłku filtrują swoje odczucia, żeby się tych nieistotnych.

Przetwarzania sensoryczne zaczyna się od uświadomienia sobie (rejestracji) jakiegoś odczucia. Następnie dochodzi do interpretacji – napływające informacje trzeba jakoś zrozumieć. W trakcie ostatniego etapu – organizacji etapu- organizacji – dziecko wykorzystuje do wywoływania reakcji. Może to być zachowanie emocjonalne, reakcja fizyczna lub kognitywna.

ZABURZENIA PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO: Jeśli napływająca informacja sensoryczna nie jest odpowiednio łączona w mózgu, dziecko odczuwa ją inaczej. Nie zawsze dociera do niego właściwy obraz jego własnego ciała i otoczenia, a to błędne wyobrażenie powoduje problemy z rozwojem, przetwarzaniem informacji i zachowaniem.

Niełatwo jest mu dopasować się do sytuacji, ponieważ często ma trudności z analizą trudności z analizą sygnałów zmysłowych. Neurobiologia jest sysfunkcjonalna, co skutkuje zniekształceniem percepcji.

Aby uczyć się otoczającego świata, ludzie muszą być zdolni do postrzegania, interpretowania i przetwarzania informacji.

Jeżeli tego nie potrafią, odczuwają dyskomfort, który objawia się na przykład wyłączeniem się lub trzepotaniem rękami.

Dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego mogą mieć trudności z odczytaniem wiadomości z zewnątrz werbalnych, jak i niewerbalnych. Dysfunkcja ta sprawia, że potrafią dopasować się otoczeniu nie potrafią funkcjonować jak inni ludzie.

Mogą być nadwrażliwe na dźwięk i dotyk lub nie dawać sobie rady z rozpraszającym zgiełkiem bądź fakturą ubrania. Reagują na takie bodźce impulsywnymi zachowaniami motorycznymi, hałasowaniem lub ucieczką.

Nadwrażliwość taka nazywa się nadreaktywnością lub defensywnością sensoryczną.

Dzieciom, które w ten sposób reagują, może przeszkadzać faktura ubrania, metka lub sposób nałożenia skarpetek. Wielu z nich wybrzydza przy jedzeniu. Nie sposób nakłonić ich do zjedzenia czegoś, na co nie mają ochoty. Niektóre chodzą na palcach, żeby uniknąć doznań sensorycznych wynikających z dotykania podłogi całą powierzchnią stóp. Przeszkadza im zwykle oświetlenie.

Mogą być nadwrażliwe na zapachy, na przykład przejście obok działu mięsnego w supermarkecie jest dla nich nie do zniesienia. Inne dzieci z powodu swojej wrażliwości, często zatykają sobie uszy, nawet słysząc nie do zniesienia.

Dzieci borykające się z problemami z przetwarzaniem sensorycznym mogą reagować w przeciwny sposób – mówi się wtedy, że są podreaktywne.

Nie unika dotykania i bycia dotykanym, bez przerwy w cos uderza, tupie, poszukując dodatkowej stymulacji. Zamiast unikać poruszania się i zmęczenia, może nadmiernie potrzebować gwałtownych ruchów, uwielbia kręcić się wokół własnej osi, huśtać się i skakać. Trudno za nim nadążyć.

Łatwo kręci mu się w głowie - albo zupełnie nie odczuwa zawrotów. Może wydawać się niespokojne i nadaktywne ze względu na swoją podwrażliwość.

Próbuje zwiększyć czujność, szukając stymulacji sensorycznej. Takie dziecko naraża się na niebezpieczeństwo, na przykład wybiega na ulicę lub zeskakuje z dużej wysokości.

Jest to spowodowane poreaktywnością na odczucia, która sprawia, że brak mu wystarczającego mechanizmu obronnego.

Zwykle ma bardzo wysoki próg bólu i może nie zauważyć, że się zraniło.

Ponadto niektóre dzieci mogą przechodzić z jednej skrajności w drugą. Poziom ich pobudzenia jest zmienny i niekoniecznie adekwatny do bodźca. Dlatego bardzo trudno jest przewidzieć, jak zareagują.

TYPY ZABURZEŃ PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO:

Lekarz Stanley I.Greenspan i terapeutka zajęciowa dr Lucy J.Miller dzielą integrację sensoryczną na trzy kategorie.

TYP MODULACJI SENSORYCZNEJ –(SMD- SENSORY MODULATION DISORDER) Modulacja sensoryczna to proces, za którego

pomocą sygnały z układu sensorycznego przenoszą informacje o intensywności, częstotliwości, czasie trwania, stopniu złożoności i nowości bodźca. Zwykle nie reagujemy ani przesadnie, ani niedostatecznie.

W swojej książce Sensational Kids Miller opisuje zaburzenia modulacji sensorycznej (SMD) jako niemożność dopasowania intensywności reakcji do intensywności odczucia.

Prowadzi to do nadreaktywności, która objawia się zwiększoną czujnością:

Nawet we śnie [ich] ,,silnik’’ pracuje zbyt szybko, jak silnik samochodu, który na luzie ma zbyt wysokie obroty. Wtedy dźwięki i inne odczucia wydają się dziecku bardziej intensywne […] niż jego typowo rozwijającego się rówieśnikowi. Nawet zwykłe […] trzaśnięcie [drzwiami] może wstrząsnąć [dzieckiem], powodując natychmiast wzmożoną czujność, podobnie jak huk dobiegający z kotłowni zaniekoiłby każdego z nas’’

TYP II ZABURZENIA RUCHOWE O PODŁOŻU SENSORYCZNYM (SBMD-SENSORY-BASED-MOTOR DISORDER) Dysfunkcja ta pojawia się, gdy informacje

sensoryczne z układów proprioceptywnych i przedsionkowego są błędnie interpretowane lub niewłaściwe przetwarzane. Układ propriceptywny informuje nas, co robią części naszego ciała, nawet w ciemności, kiedy ich nie widzimy, i jak dużo siły potrzebujemy do wykonania określonych zadań.

Jeżeli ośrodkowy układ nerwowy dziecka nieprawidłowo wykorzystuje informacje z tych układów, może ono cierpieć na podtyp SBMD o nazwie dypraksja.

Jest to niemożność wykonywania serii czynności, potrzebnych do tego, by na przykład kogoś naśladować, uprawiać sport, jechać rowerem czy wejść na drabinę.

Dziecko z dyspraksją jest niezgrabne, często niechcący psuje zabawki albo potyka się o coś. Może też wolec zabawę w wyobraźni ( na siedzące)niż uprawianie sportów.

Innym podtypem są zaburzenia posnaturalne. Cierpiące na nie dziecko robi wrażenie osłabionego i łatwo się męczy. Nie używa konsekwentnie ręki dominującej ani nie przekracza linii środkowej ciała.

TYP III ZABURZENIA DYSKRYMINACJI SENSORYCZNEJ (SDD- SENSORY DISCRIMINATION DISORDER) Jest to nieumiejętność rozróżnienia podobnych

wrażeń zmysłowych. Dyskryminacja sensoryczna polega na

odbieraniu pochodzących ze zmysłów informacji, aby je połączyć, zinterpretować, przeanalizować i powiązać z już gromadzonymi danymi, czyli dobrze je wykorzystać. Dzięki temu wiemy, co mamy w dłoni bez patrzenia na nią, znajdujemy różne rzeczy po omacku, rozmieszczamy napisany tekst na stronie. rozróżniamy zapachy i fakturę przedmiotów oraz słyszymy, co ktoś do nas mówi, mimo hałasów w tle.

Objawem tego zaburzenia może być brak uwagi, problemy z organizacją czy słabe wyniki w szkole.

Problemy sensoryczne są bardzo różne i niepowtarzalne jak odciski palców.

Poirytowane z powodu drapiącego swetra uznaje za typową reakcję sensoryczną.

Jeżeli jednak dziecko, na skutek wrażenia dotykowego lub innej informacji sensorycznej, zupełnie się wycofuje, staje się nadpobudliwe albo rzuca się na kogoś, jego problemy sensoryczne są na tyle poważne, że wymagają interwencji.

W czasie terapii Ayres skupiła się na trzech podstawowych układach zmysłowych:

dotykowych,

przedsionkowych

i proprioceptywnym.

TRZY GŁÓWNE UKŁADY SENSORYCZNE:

Układ dotykowy

Układ przedsionkowy Układ proprioceptywny

Jest największym układem zmysłowym w naszym cieli. Składa się z receptorów w skórze, które wysyłają do naszego mózgu dane na temat różnych czynników, na przykład światła, dotyku, bólu, temperatury i nacisku.

Mieści się w uchu wewnętrznym ( kanałach półkolistych ) i wykrywa ruch oraz zmiany w położeniu głowy.

położony wzdłuż włókien mięśniowych,

Układ dotykowy ma zatem dwie funkcje: ochronną (obronną) i rozpoznawczą (rozróżniającą).Muszą one współgrać, żebyśmy mogli funkcjonować i wykonywać codzienne czynności.

Od tego układu zależy napięcie mięśniowe, równowaga i koordynacja obustronna.

W ścięgnach i więzadłach, związany jest z podświadomym postrzeganiem położenia własnego ciała i jego ruchu.

W rezultacie dziecko z tą dolegliwością wycofuje się, unika grup ludzi i brudzenia sobie rąk, odmawia przyjmowania określonych pokarmów i noszenia pewnych ubrań, używa koniuszków palców zamiast całych dłoni.

Wrażenia zmysłowe są przetwarzane pod wpływem informacji z układu przedsionkowego. Pełni on zatem w naszych mózgach funkcję łączącą.

Pozwala nam automatycznie dopasować się do różnych sytuacji, na przykład zejść z krawężnika, usiąść w fotelu, utrzymać pionową pozycję na nierównej powierzchni.

UKŁAD PRZESIONKOWY: Dzieci nadwrażliwe na stymulację

przedsionkową mogą reagować przerażeniem, ucieczką lub agresją w stosunku do innych. Zwyczajne zajęcia ruchowe wywołują lęk u niektórych z nich. Dzieci te czasem wydają się niespokojne i niezdarne. Unikają placów zabaw, wind i schodów ruchomych, a nawet jazdy samochodem. Niektóre nie dają się podnieść i nigdy nie odrywają obu stóp od podłoża.

Podreaktywny układ przedsionkowy z kolei oznacza często nadmierny ruch, na przykład gwałtowne obroty, skakanie, kręcenie się wokół własnej osi, długie huśtanie, bezustanne wiercenie się lub wiszenie do góry nogami. Dzieci z tym problemem mogą się kołysać, kiedy są zdenerwowane, co jest rodzajem uspokajającej autoterapii.

Bez przerwy próbują stymulować swój układ przedsionkowy, żeby osiągnąć stan spokoju i jednoczesnej czujności.

UKŁAD DOTYKOWY: Nadwrażliwość układu dotykowego,

zwana również obronnością dotykową, może prowadzić do błędnej percepcji dotyku.

W rezultacie dziecko z tą dolegliwością wycofuje się, unika grup ludzi i brudzenia sobie rąk, odmawia przyjmowania określonych pokarmów i noszenia pewnych ubrań, używa koniuszków palców zamiast całych dłoni.

Dziecko z dysfunkcją dotykową często zaciska dłonie w luźne pięści, aby unikać dotykania. Może to wpłynąć na jego małą motorykę.

Objawami są również takie zachowania dziecka, jak izolować się czy ogólna drażliowość . Wtedy właśnie może dochodzić do ostrej reakcji stresowej.

Podreaktywność pojawia się u dzieci podwrażliwych na ból i temperaturę lub nieświadomych ich istnienia. Nie wiedzą one, jakie są w dotyku niektóre przedmioty. Czasem poszukują dodatkowej stymulacji i niezdarnie przekopują zabawki, gryzą przedmioty albo wpadają na ludzi lub na same meble.

Mogą nie odczuwać bolesnej stymulacji dotykowej, co sprawia, że są bezbronne w obliczu zagrożenia. Elementem interwencji powinna być intensywna stymulacja dotykowa, mająca na celu pomoc we właściwym przetwarzaniu informacji.

UKŁAD PROPRIOCENTYWNY: Pomaga ona wykształcić odpowiednie reakcje na

otoczenie. Jeżeli układ proprioceptywny jest nadwrażliwy, informacje z mięśni i stawów nie docierają jak powinny. Osoba dotknięta tym problemem nie jest w stanie właściwie interpretować danych na temat ruchu, a jej świadomość własnego ciała jest ograniczona.

Objawami tej dysfunkcji są: niezdarność, często przewracania się, dziwna postawa ciała, brudzenie się przy jedzeniu, trudności z posługiwaniem się małymi przedmiotami, np. w zapinaniu guzików i zatrzasków.

Dzieci mogą nieświadomie zbyt słabo lub zbyt mocno chwytać przedmioty lub niechcący psuć zabawki.

Wcześniejsze niepowodzenia sprawiają, że nie chcą wykonywać nowych zadań związanych z ruchem.

Niektóre dzieci cierpią z kolei na podwrażliwość, czyli mają bardzo wysoki próg bólu i potrzebują więcej informacji, żeby cos poczuć.

Typowe zachowania w tym przypadku to między innymi: nadmierne zderzanie się z przedmiotami, gryzienie, zgrzytanie zębami lub uderzenie dłońmi.

Problemem związanym z propriocepcją jest też wspomniana wyżej dyspraksja.

Praksja, inaczej planowanie motoryczne, to umiejętność planowania i wykonywania różnych zadań ruchowych, na przykład naśladowania kogoś, wspinania się na drzewo albo przepisywania słów z tablicy. Nie jest to możliwe bez prawidłowej informacji z układu sensorycznego.

Dziecku z dyspraksją trudno jest wykorzytywać sygnały zmysłowe do planowania, co i jak należy zrobić. Dlatego też może mieć problemy z nauką.

Przetwarzanie wzrokowe Przetwarzanie słuchowe

Układ przedsionkowy oraz wzrok współpracują bowiem, żeby utrzymać równowagę i ogólnie z nauką.

ma również związek z układem przedsionkowym.

Układ przedsionkowy oraz wzrok współpracują bowiem, żeby utrzymać równowagę i postawę.

Układ przedsionkowy oraz wzrok współpracują bowiem, żeby utrzymać równowagę i ogólnie z nauką.

SOCJALIZACJA (ŁAC. SOCIALIS =SPOŁECZNY) Oraz rezultat tego procesu nabywania

przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości.

Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy Kościół).

Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.

WPŁYW ZABURZEŃ SENSORYCZNYCH NA SOCJALIZACJĘ: Zaburzenia sensoryczne mogą skutkować

słabymi wynikami w szkole. Dziecko ma bowiem trudności w relacjach z rówieśnikami i ze skupieniem uwagi oraz niską samooceną. Nie rozwija się jak inne dzieci, na przykład pod względem językowym.

Zaburzenia te prawie zawsze wpływają na zachowanie: dziecko może być impulsywne, lękliwe, wycofane, zamknięte w swoim własnym świecie. Łatwo je rozproszyć. Niektórym trudno się dopasować się do nowych sytuacji. Cechuje je ogólny brak planowania.

DZIECKO AUTYSTYCZNE W SZKOLE:

Nauczyciele reagują lękiem i różnego rodzaju reakcjami obronnymi, kiedy dowiadują się, że w ich klasie pojawi się uczeń z autyzmem.

Ich reakcje wynikają zapewne z wielu powodów, począwszy od niewiedzy na temat tego zaburzenia, a skończywszy na wątpliwościach co do własnych kompetencji.

W przypadku uczniów z autyzmem szczególnego znaczenia nabiera metodyka nauczania. Najważniejsze jest dostosowanie metod, form i środków dydaktycznych, pod kątem indywidualnych potrzeb ucznia chorego na autyzm.

Autyzm ma szerokie spektrum tego rodzaju potrzeb, które zależą od stopnia zaawansowania choroby, etapu rozwoju, na którym znajduje się uczeń i jego indywidualnych cech osobniczych. Można rzec, że każdy przypadek autyzmu ma swoje oblicze, którego przedstawicielem jest chory. Dlatego absolutnym błędem jest generalizowanie postępowania pedagogicznego.

LĘK PRZED NOWYM ŚRODOWISKIEM: Największym problemem, przed jakim

staje dziecko autystyczne na początku swojej edukacyjnej kariery, jest pokonanie oporu w sobie.

Opór ten wynika z trudności adaptacyjnych w nowym środowisku, które napawa lękiem. Dodatkowo trudności mogą wynikać ze stopnia zaburzenia i prezentowanych przez dziecko zachowań.

Czasem dzieci autystyczne mają trudności w integracji ze środowiskiem, ponieważ zachowują się agresywnie, są nadwrażliwe na bodźce smakowe, dźwiękowe, dotykowe, słuchowe czy wzrokowe, bywają też przypadki samookaleczania się, mają problem z koncentracją i komunikacją.

Ich zachowania bywają dla otoczenia niezrozumiałe, np.: kręcenie różnych przedmiotów, kręcenie się wokół własnej osi czy kiwanie się w tył i w przód.

Nieznajomość zasad postępowania z dzieckiem autystycznym w tego typu sytuacjach może znacznie ograniczyć jego integrację z rówieśnikami oraz jego dalszą edukację.

TRUDNE ZACHOWANIA DZIECI Z AUTYZMEM:

ZABURZENIA PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO:

Występują w różnych formach, ale prawie zawsze ujawniają się w relacjach społecznych.

To, co innym sprawia przyjemność, może wywołać duży dyskomfort u dziecka problemami sensorycznymi.

Jego rówieśnicy świetnie się bawią, grając w piłkę, plotkując i radośnie piszcząc lub krzycząc.

KONTAKTY Z INNYMI LUDŹMI: Natomiast dla dziecka z

problemami sensorycznymi plac zabaw może być miejscem niebezpiecznym, nieprzewidywanym, strasznym i skomplikowanym: poziom hałasu jest zbyt wysoki, a biegające dzieci powodują dezorientację.

Przeraża również perspektywa zderzenia z kimś albo nawet nieumyślnego dotknięcia jakiegoś przedmiotu.

Jeżeli problemem jest dotyk, jeżeli układy sensoryczne odpowiedzialne za równowagę i świadomość ciała nie współgrają ze sobą, jeżeli tłum wywołuje lęk wówczas relacje społeczne nie muszą być łatwe.

ZACHOWANIE AUTYSTYCZNE:

Zachowanie takiego dziecka wydaje się ,, dziwne’’, wręcz ,,cudaczne’’, ,,sztywne’’, ,,dziecinne’’. Ponieważ próbuje się bronić, uparcie odmawiając wykonywania niektórych czynności, mówi się o nim, że jest ,,problematyczne’’ ma ,,negatywne nastawienie do wszystkiego’’. Jeżeli próbuje się w ten sposób uspokoić to trzepocze rękami albo obraca się wokół własnej osi, inne dzieci mogą unikać jego towarzystwa, ponieważ robi wrażenie odmieńca.

DZIECKO Z AUTYZMEM Jest wykluczane z towarzystwa

rówieśników, gdyż nie rozumie zasad obowiązujących w przestrzeni społecznej.

Poszukując informacji sensorycznej, przesuwa się zbyt blisko, próbuje dotknąć albo często wpada na innych.

Przechodzenie z jednej czynności do drugiej sprawia dzieciom trudności, co może skutkować napadami złości, a w konsekwencji problemami w szkole.

TYPOWE REAKCJE: W sytuacjach to niepokój, wycofanie, złość,

opór i defensywność - dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego różnią się od swoich rówieśników i dlatego nie są przez nich akceptowane.

Sygnały sensoryczne są dla tych dzieci nieprzewidywalne. Niektóre z nich wolą fakty, dane i uporządkowane przedmioty, są to rzeczy stabilne i przewidywalne.

Nie zmieniają się w zależności od stopnia pobudzenia.