PRIRODNI GAS - GORIVO ENERGETSKE...
16
PRIRODNI GAS - GORIVO ENERGETSKE TRANZICIJE Dejan D. Ivezid Univerzitet u Beogradu– Rudarsko-geološki fakultet
Transcript of PRIRODNI GAS - GORIVO ENERGETSKE...
PRIRODNI GAS - GORIVO ENERGETSKE
TRANZICIJE
Dejan D. Ivezid
Univerzitet u Beogradu– Rudarsko-geološki fakultet
UVOD
• Sektor prirodnog gasa obuhvata
• proizvodnju i uvoz prirodnog gasa,
• skladištenje,
• snabdevanje,
• transport i distribuciju.
• Tredi najviše korišden primarni izvor energije u Srbiji.
• Značaj - učešde u energetskoj potrošnji pojedinih sektora:
• Oko 80% u toplanama,
• Oko 1/4 u industriji
• Oko 1/4 u javnom i komercijalnom sektoru
• Oko 10% u domadinstvima
ISTORIJAT
• 1952. godina, transport sa gasnog polja Velika Greda do Vršca
• 1963. godina, regionalni gasovod Kikinda - Elemir - Čoka - Jermenovci - Pančevo i Elemir - Gospođinci - Novi Sad -Beočin
• 1973. godina, Program gasifikacije istočnog dela SFR Jugoslavije
• 1979. godina, uvoz prirodnog gasa iz SSSR-a i intenzivan razvoj gasovodnog Sistema (YU916)
• 80-ih, gasovodni sistem povezuje sva gasna polja u Vojvodini sa potrošačima, omoguduje uvoz gasa iz Rusije preko Mađarske i tranzit gasa za Bosnu i Hercegovinu
ISTORIJAT
• Do sredine 80-ih, dominantno korišdenje u industriji kao tehnološkog goriva i u hemijskoj industriji kao sirovine
• 90-ih, šire uključivanje sektora široke potrošnje (domadinstva i komunalni sektor)
• Rekordna 1990. godina, 2.750 miliona m3
• 13% od ukupne potrošnje energije i 17% od finalne potrošnje energije.
• u sektoru transformacija oko 15%, u finalnoj neenergetskoj potrošnji oko 15% i u finalnoj energetskoj potrošnji oko 70%,
• 2011. godina, Podzemno skladište gasa Banatski Dvor
Gasna infrastruktura
• Transportni sistem
• Distributivni sistem
• Skladište prirodnog gasa
• Raspoloživi kapacitet interkonektora sa Mađarskom za potrebe kupaca prirodnog gasa u Srbiji
• 11 miliona m3/dan
• sa stepenom iskorišdenja interkonektora od 90% omoguduje godišnji uvoz od oko 3,6 milijardi m3
• Potrošnja prirodnog gasa sezonski izrazito neravnomerna i iskorišdenost kapaciteta znatno niža u letnjim mesecima
Tehničke karakteristike transportnog sistema
JP Srbijagas Yugorosgaz-Transport
Kapacitet ≈ 18 mil. m3/dan ≈ 2,2 mil. m3/danPritisak 16–75 bar 16–55 barDužina 2.454 km 125 kmNazivni prečnici DN 150–750 mm DN 168–530 mmBroj kompresorskih stanica 1 -Snaga kompresorskih stanica 4,4 MW -Broj ulaza u transportni sistem: 13 1Iz drugog transportnog sistema 1 (Horgoš) 1Sa proizvodnih polja 11 -Iz podzemnog skladišta 1 -Broj izlaza iz transportnog sistema 248 5MRS na izlazu sa trans. sistema 245 5Primopredajne stanice 2 -Izlaz u trans. sistem Yugоrоsgaz-a 1 -Interkonektor prema BiH 1 -Skladište prirodnog gasa 1 -
Proizvodnja prirodnog gasa u zemlji
• Jedini proizvođač prirodnog gasa je NIS a.d. Novi Sad.
• Prirodni gas se proizvodi iz 78 bušotina, a najznačajnija gasna polja su: Međa, Martonoš, Itebej, Torda plitko, Miloševo
• Nakon pripreme: 97,5% u transportni s., 2,5% u distributivni s.
• Mali obim konvencionalnih resursa i bilansnih rezervi, relativno visokstepen istraženosti i ograničenost istražnog područja
• Relativno visok koeficijent iskorišdenja, što je uzrokovalo prirodni pad proizvodnje
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Proizvodnja prirodnog gasa (milioni m3)
TRŽIŠTE PRIRODNOG GASA U SRBIJI
• Zakon o energetici
• Tredi energetski zakonodavni paket EU
• JP Srbijagas obavlja delatnost na 52,4% ukupne distributivne mreže
• 85% prirodnog gasa se proda na slobodnom tržištu
POTROŠNJA PRIRODNOG GASA
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Пптрпшоа прирпднпг гаса у перипду 2011-2017. гпдина
Губици
Индустрија (укључујући енергане и рафинерију)
Прпизвпдоа електричне енергије
Дпмаћинства и пстали пптрпшачи
Тпплане
Финална пптрпшоа за неенергетске сврхе
Сппствена пптрпшоа у енергетскпм сектпру
Srbija u mreži evropskih gasovoda
NORWAY
MOROCCO ALGERIATUNISIA LIBYA
BELARUS
SWITZERLAND
SERBIA
FYROM
BOSNIA
UKRAINE
BULGARIA
GREECE
ROMANIA
HUNGARY
CROATIA
SLOVENIA
ITALY
AUSTRIA
SPAINPORTUGAL
FRANCE
LUXEMBOURG
BELGIUM
NETHERLANDS
GERMANY
CZECH REPUBLIC
SLOVAKIA
UNITED KINGDOM
IRELAND
DENMARKSWEDEN
FINLAND
LITHUANIA
LATVIA
ESTONIA
POLAND
TURKEY
RUSSIA
IMPORTER OR TRANSIT COUNTRIES TO EU
EU COUNTRIES
NON-EU COUNTRIES TREATED AS EU COUNTRIES IN GEMFLOW
Planovi za ”blisku” budućnostProjekat Pravci snabdevanja Kapacitet
“Turski tok”* Rusija 13,88 milijardi m3 godišnje
Srbija – BugarskaRusija
Južni koridor (Azerbejdžan, LNG i dr.)
4,93 miliona m3/dan
Srbija – HrvatskaSeverna Afrika
LNG
4,1 miliona m3/dan
Srbija – RumunijaRumunija
Južni koridor
4,38 miliona m3/dan
Proširenja kapaciteta podzemnogskladišta gasa Banatski Dvor
Kapacitet: 0, 8 - 1 milijarda m3
- Povlačenje: 9,96 miliona m3/dan - Utiskivanje: 5,52 miliona m3/dan
*Gasni interkonektor za transport prirodnog gasa čija de trasa prolaziti kroz teritoriju Republike Srbije i prelaziti državnu granicu Republike Srbije, radi povezivanja sasusednim transportnim sistemima u Republici Bugarskoj i Mađarskoj
- TE-TO Pančevo, 200 Mwe- Širenje transportne i distributivne mreže
Budućnost korišćenja prirodnog gasa
GorivoKoeficijent emisije
(kg CO2/GJ)
Biomasa (neodrživo korišdenje ) 109,6
Lignit 106,0
Mrki ugalj 101,2
Nafta 74,1
Prirodni gas 56,1
Potencijal globalnog zagrevanja (GWP)“Faktor koji prikazuje apsorpciono delovanje jedne masenejedinice datog GSB-a u odnosu na ekvivalentnu jedinicu ugljen-dioksida u određenom vremenskom periodu”SRPS ISO 14064-2:2007
Prirodni gas u energetskoj tranziciji
- Proizvodnja električne energije (kompatibilnost sa OIE kapacitetima)
- Integracija sa OIE za niskotemperaturne potrebe
- Transport (LNG, CNG)
- Proizvodnja vodonika (uz primenu CCS)
h >60%
… i posle toga
Northern Gas Networks. 2016 Leeds City Gate H21. See https://www.northerngasnetworks.co.uk/wp-content/uploads/2017/04/H21-Report-Interactive-PDF-July-2016.compressed.pdf
- „H21 Leeds Citi Gate“ je studija koja je za cilj imala
utvđivanje izvodljivosti, sa tehničkog i ekonomskog
stanovišta, konverzije postojede gasovodne mreže u Lidsu u
100% vodoničnu mrežu
- Projekat je pokazao :
- Gasna mreža ima potreban kapacitet za takvu
konverziju
- Može se ostvariti uz minimalne smetnje kupcima
- Minimalne potrebe za novom energetskom
infrastrukturom
- Tehnologija postoji
- Ključni problem konverzija uređaja I CCS
Zaključna razmatranja
• Srbija:
• Transformacija sistema sa jednim pravcem i izvorom snabdevanja, uz dominaciju jedne kompanije na tržištu, u sistem sa više pravaca i izvora snabdevanja, uz prisustvo više značajnih učesnika na tržištu.
• Potrošnja?
• Cena prirodnog gasa, razvoj gasne infrastrukture, cene ostalih energenata i dr.
• Promena BDP-a, promena kupovne moći stanovništva, primena ekoloških propisa, demografski pokazatelji, struktura industrijske proizvodnje i dr.
• Dešavanja sa velikim privrednim sistemima (npr. Azotara Pančevo, MSK Kikinda), kao i realizacija nekih energetskih projekata (Snabdevanje Beograda toplotnom energijom iz TE „Nikola Tesla A” toplodalekovodom, izgradnja termoelektrana na prirodni gas)
• Dalje povećanje uvozne zavisnosti - sa 82,3% u 2017. godini na oko 90% do 2025. godine.
• Sigurnost snabdevanja i razvoj tržišta zavisi od velikih infrastrukturnih projekata
• Svet:
• “Bridge fuel” energetske tranzicije
