Prim.Mr. sci dr. Nermana Mehić-Basara

Federalno Ministarstvo zdravstvaRadionica: “Mentalno zdravlje u svim politikama i intersektorska saradnjaSarajevo, 25.10.2011. godine

Prema definiciji SZO, mentalno zdravlje je važan dio sveukupnog blagostanja čovjeka.

Mentalno zdravlje ne znači samo odsustvo psihičke bolesti (neuroza, psihoza, depresija, poremećaj ličnosti, zloupotreba alkohola i droga, PTSD) već znači doživljaj zadovoljstva životom, duševnu ispunjenost – ono stanje koje svi opisujemo kao osjećaj sreće

Mentalno zdravljeMentalno zdravlje

Iako se tradicionalno mentalno zdravlje veže za pojam (hronične) duševne bolesti, a liječenje za hospitalizaciju, mentalno zdravlje ima mnogo širi kontekst.

U vezi sa mentalnim zdravljem su: ljudska prava, socijalna zaštita, zapošljavanje, stigma i diskriminacija i dr.

Mentalno zdravljeMentalno zdravlje

Planiranje Planiranje politike i politike i

programaprograma

ZastupanjeZastupanje

Poboljšanje Poboljšanje kvalitetakvaliteta

Planiranje i Planiranje i finansiranje finansiranje

pružanja pružanja uslugausluga

Politike i Politike i programi programi radnih radnih mjestamjesta

Veća Veća dostupnost i dostupnost i

korist od korist od psihotropnih psihotropnih

lijekova lijekova

Informacijski Informacijski sistemsistem

Ljudski Ljudski resursi i resursi i treningtrening

Mentalno Mentalno zdravlje djece zdravlje djece

i i adolescenataadolescenata

Istraživanje Istraživanje i evaluacijai evaluacija

Legislativa Legislativa i ljudska i ljudska

pravapravaFinansiranjeFinansiranje

Organizacija Organizacija uslugausluga

SZO, Evaluacija politike mentalnog zdravljaSZO, Evaluacija politike mentalnog zdravlja

• 450 miliona ljudi boluje od nekog duševnog ili neurološkog poremečaja.

• Jedan od četiri ćovjeka će trpiti zbog nekog duševnog ili neurološkog poremećaja u neko doba svog života.

• 121 milion ljudi trpi zbog depresije a 50 miliona zbog epileptične bolesti.

• 24 miliona boluje zbog šizofrenije.

•10-20 miliona ljudi u svijetu godišnje pokuša suicid a 1 milion izvrši samoubistvo.

• Dvije milijarde ljudi danas konzumira alkohol, 200 miliona konzumira različite PAS

Svjetska statistika....Svjetska statistika....

Afrika

31

18 43

Evropa Obje Amerike

43

Jugoistoćna Azija

2727

Istočni Mediteran Zapadni Pacifik

31

Pokret Mentalno zdravlje u zajednici je započeo sredinom prošlog vijeka u SAD, a svoj vrhunac doživio 60’ i 70’ godina gotovo u cijelom svijetu.

Iako je pojam socijalne psihijatrije poznat još od prije rata, ipak se puna afirmacija “psihijatrije u zajednici” desila u poslijeratnom periodu u Bosni i Hercegovini

Još je rezolucijama Savjeta Evropske Unije i SZO iz 1975 godine priznat značaj štetne veze između mentalnih problema i društvene marginalizacije, nezaposlenosti, beskućništva i poremećaja koji nastaju zbog zloupotrebe alkohola i droga.

Samim tim je negativan uticaj ratne psihološke traume na mentalno zdravlje u Bosni i Hercegovini očekivan.

Poslijeratne štete mentalnog zdravlja stanovništva ogledaju se u 1.750.000 osoba koje imaju neki sa stresom povezani psihički poremećaj.

Deklaracija o mentalnom zdravlju za Evropu, donesena na Evropskoj ministarskoj konferenciji 2005 godine u Helsinkiju navodi:

Nema zdravlja bez mentalnog zdravlja.

da su mentalno zdravlje i mentalno blagostanje osnov kvalitetnog života i produktivnosti pojedinca, porodice, zajednice i nacije.

Deklaracijom su precizirane aktivnosti na postizanju mentalnog blagostanja i socijalne uključenosti osoba sa mentalnim problemima: Promocija mentalnog zdravlja Razvijanje uticaja na sve javne politike koje se tiču

mentalnog zdravlja Borba protiv stigme i diskriminacije Usmjerena podrška (djeca, omladina, stare osobe) Izgradnja kapaciteta i sposobnosti ljekara opšte

prakse i zdravstvenih službi na primarnom nivou, umrežavanje sa specijalističkim službama, efektivan pristup u prepoznavanju i tretmanu osoba sa mentalnim problemima.

Omogućavanje liječenja osobama sa mentalnim problemima

Uspostavljanje partnerskih odnosa sa drugim službama

Zapošljavanje i obrazovni programi

Finansiranje

Ministri zdravlja zemalja članica Evropske regije SZO su se obavezali da će do 2015 godine, između ostalog Usvojiti politiku zaštite mentalnog zdravlja u

skladu sa evropskim standardima Sprovoditi prevenciju suicida i uzroka štetnog

stresa, nasilja, depresije, anksioznosti i poremećaja uslijed zloupotrebe alkohola i droga.

Priznati i unaprijediti centralnu ulogu primarne zdravstvene zaštite i ljekara opšte prakse, te jačati njihove kapacitete za preuzimanje odgovornosti za mentalno zdravlje

Razvijati službe u zajednici umjesto velikih institucija (bolnice, klinike i sl.)

1. Psihijatrijske službe pri domovima zdravlja

2. Psihijatrijski odjeli pri općim bolnicama

3. Specijalizovane psihijatrijske klinike za mentalno oboljele

4. Zavod za alkoholizam i druge ovisnosti

5. Specijalne institucije za smještaj osoba sa posebnim potrebama

Specifičnosti BiHSpecifičnosti BiH

Specifičnosti BiHSpecifičnosti BiH

Reforma mentalno-zdravstvenog Reforma mentalno-zdravstvenog sistemasistema

Kamen temeljac sadašnjeg sistema predstavljaju centri za mentalno zdravlje u zajednici.

U BiH trenutno ima 59 centara, 40 u FBiH, 1 u Brčko distriktu i 18 u RS. Svaki centar pokriva određenu geografsku regiju i određeni broj stanovnika.

Četiri najvažnija aspekta zaštite mentalnog zdravlja odvijaju se unutar Centara: promocija, prevencija, liječenje i rehabilitacija.

Centri su uvezani u organizacijsku mrežu sa psihijatrijskim odjelima u općim i univerzitetskim bolnicama, a surađuju i sa službom socijalne zaštite i sudskim i policijskim službama premda još ne dovoljno.

Reforma mentalno-zdravstvenog Reforma mentalno-zdravstvenog sistemasistema

Reforma mentalno-zdravstvenog Reforma mentalno-zdravstvenog sistemasistema

Reforma mentalno-zdravstvenog Reforma mentalno-zdravstvenog sistemasistema

Područje Kriteriji Indikator Standard

Organizacija usluga Sektorizacija Prihvaćanje principa sektorizacije 39 CMHC,Klinike,Bolnica Jagomir

Lokacija psihijatrijskih kreveta

Kreveti u općim bolnicama Najmanje 50%

Pristupačnost usluga Raspoloživi bolnički kreveti

Krevet / stanovništvo 0,5/1000

Udaljenost od najbliže MH institucije

Stanovnici koji žive manje od 1h vožnje od najbliže ustanove

<20%

Osoblje Psihijatri Psihijatri / Stanovništvo 1/10.000

Socijalni radnici Socijalni radnici / Stanovništvo 1/10.000

Psiholozi Psiholozi / Satnovništvo 0,3/10.000

Psihijatrijske sestre Sestre / Stanovništvo 4/10.000

Radni terapeuti Radni terapeuti / Stanovništvo 0,1/10.000

Budžet Budžet za mentalno zdravlje

% zdravstvenog budžeta za mentalno zdravlje

minimum10%

Ljudska prava UN Povelja o ljudskim pravima

Formalno prihvaćanje Da

Prisilno liječenje u psihijatrijskim ustanovama

Prisilne hospitalizacije (%) <10%

Enhancing Social Cohesion through Strengthening Community Mental Health Services in SEE

Razvoj socijalne kohezije kroz jačanje centara za mentalno zdravlje u zajednici u Jugoistočnoj Evropi

Zbog uspješno provedene reforme usluga mentalnog zdravlja, Bosna i Hercegovina dobila je vodeću ulogu u SEE Mental Health projektu Pakta za stabilnost.

SEE MENTAL HEALTH PROJECTSEE MENTAL HEALTH PROJECT

Poboljšanje stanja mentalnog zdravlja u Regiji Jugoistočne Evrope kroz razvoj i implementaciju

usluga mentalnog zdravlja u zajednici.

1. Razvoj / prilagođavanje politike mentalnog zdravlja i legislative

2. Stvaranje harmoniziranog modela Centra za mentalno zdravlje u regiji

3. Curricula edukacije za profesionalce mentalnog zdravlja u regiji

4. Standardizirani informacijski sistem

Formuliranje nacionalnih politika i strategija mentalnog zdravlja i akcionih planova

Izrada curricula za edukaciju profesionalaca mentalnog zdravlja

Legislativa mentalnog zdravlja harmonizirana sa EU

Harmonizirani model Centra za mentalno zdravlje Operacionalni pilot centar u svakoj zemlji Standardizirani informacijski sistem za

monitoring, planiranje i evaluaciju

Omogućiti svima potreban tretman sa težištem na primarnu zdravstvenu zaštitu

Provoditi zaštitu u zajednici Educirati opću populaciju o problemima mentalnog zdravlja Uključiti širu zajednicu, porodice i korisnike u rješavanje problema

mentalnog zdravlja. Provoditi nacionalnu strategiju i politiku i zakone o mentalnom

zdravlju. Razvijati ljudske resurse i znanja uz povezivanje sa drugim sektorima. Obezbjediti istraživanja u oblasti zaštite mentalnog zdravlja Provoditi monitoring i evaluaciju indikatora mentalno zdravstvenih

poremećaja.