SUSRET I SUKOB RELIGIJA I

CIVILIZACIJA NA PROSTORU BIH

Mentor: Student:Doc.Dr Igor Zekanović Branka Kukrić

UVOD Bosna i Hercegovina kao zemlja JI Evrope

zanimljiva je i kao geografska cjelina, kao i njen istorijsko – geografski razvoj, naseljavanje, susret raznih religija i civilizacija i mnogih drugih njenih činilaca

Najznačajnije civilizacije koje su ostavile najviše traga na ovim prostorima su vizantijska, tursko – istočnjačka, zapadnoevropska civilizacija. U religije koje su ostavile najviše traga na našim prostorima, a i danas su najznačajnije, spadaju hrišćanska ( pravoslavna i katolička ) i islamska religija.

-slika 1. – karta Bosne i Hercegovine –Izvor: http://img20.imageshack.us/img20/8919/94857326.jpg

 

GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE BOSNE I HERCEGOVINE

Bosna i Hercegovina se nalazi u centralnom tj. središnjem djelu Balkanskog poluostrva. Površina joj iznosi 5.129 km2 i imala je 4.394.574 stanovnika ( po popisu iz 1991. godine ). Na sjeveru, zapadu i jugozapadu graniči sa Republikom Hrvatskom, na istoku sa Srbijom i na jugoistoku sa Crnom Gorom.

-Sastoji se od četiri geografske cjeline: 1.Srednja Bosna – planinski srednjobosanski prostor2.Peripanonska Bosna – poljoprivredno najvažniji dio države3.Bosansko – Hercegovački visoki krš – planinsko kraški prostor zapadne Bosne i Hercegovine4.Niska Hercegovina – mediteranska regija, brežuljkasti i planinski kraj

ISTORIJSKO – GEOGRAFSKE OSNOVE BOSNE I

HERCEGOVINEBosna i Hercegovina je prostor na kojem se vijekovima susreću, sukobljavaju i prožimaju civilizacije i religije sa svim svojim dobrim i lošim osobinama. Na ovom prostoru sučeljavju se tri različita kulturno – istorijska kruga: pravoslavni ili istočnohrišćanski, katolički ili zapadnohrišćanski i islamski ili tursko – istočnjački

Kao važan vojni i politički faktor za Bosnu i Hercegovinu, Osmanlijsko carstvo se spominje tek u drugoj polovini 14 v. Turska vojska sa sultanom Mehmedom 2 na čelu osvojila je Bosnu 1463. godine, a Hercegovinu dvadesetak godina kasnije. Od tada na ovim prostorima počinje uticaji islamske kulture i tradicije.

Okupacijom Bosne i Hercegovine 1878. godine započinje period austrougarske vladavine koje karakterišu političke, ekonomske i socijalne promjene. Poslije Prvog svjetskog rata geoprostor Bosne i Hercegovine ulazi u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Odlukama sa drugog zasjedanja AVNOJ – a novembra 1943. godine u Jajcu, završetkom Drugog svjetskog rata i proglašenjem Federativne Narodne Republike Jugoslavije, uspostavljena je administrativno – politička jedinica Bosne i Hercegovine kao jedna od šest republika FNR Jugoslavije.

CIVILIZACIJE U BOSNI I HERCEGOVINI

 

Ljudska civilizacija je istorija civilizacija. Kultura je kao živi organizam koji ima period nastanka, rasta i nestanka, dok civilizacija predstavlja poslednji stadij u razvoju kulture, kada poslije njenog procvata dolazi do zastoja i nestanka.

Prostor Bosne i Hercegovine je svojim geografskim položajem bio pogodan za naseljavanje raznih civilizacija kroz vijekove. Na ovim prostorima se susreću ispreplitani razni kulturni uticaji, od vizantijskih, tursko – istočnjačkih, zapadnoevropskih, patrijahalni koji su ostavili najviše uticaja na našim prostorima.  

Vizantijska civilizacija

Vizantijska civilizacija se rasprostirala u srpskoj i bugarskoj zemlji Srednjeg Vijeka. Prema pojedinim arheolozima i istoričarima pretežan uticaj ove kulture može se naći na arhitekturi, u administraciji, u vjerskoj organizaciji, zakonodavstvu, literature itd.

Tursko – istočnjački uticaji 

Prije turske invazije istočnjački uticaji su se osjećeli u Jugoistočnim djelovima Balkanskog poluostrva. Tursko – istočnjački uticaji su se rasprostirali po Poluostrvu naročito u doba turske vladavine.

Uticaji zapadne i srednjeevropske

kulture Dodiri između Zapada i

balkanskog svijeta javili su se u doba Krstaških ratova. Značajan je bio uticaj Mletačke Republike. Zapad je svoj uticaj vršio u 19 v. preko Jadranskog i Jonskog mora I odatle se širio u unutrašnjost.

Patrijahalni režim

Patrijahalna osnova kod južnih slovena datira još od njihove zakarpatske domovine, razvijala se dalje na Balkanskom poluostrvu i u srednjem vijeku počela slabiti. Organizacija u plemena i zadruge oslabila je ili iščezla pod uticajem Vizantije

RELIGIJE U BOSNI I HERCEGOVINI

Religiju možemo odrediti kao vjerovanje u natprirodno izraženo kroz religijske obrede I simbole, o kojima se brinu religijske organizacije i religijsko vođstvo. U ovom poglavlju ćemo se upoznati sa religijama na prostoru Bosne i Hercegovine, onim najznačajnijim, a to su hrišćanstvo ( pravoslavno i katoličko ) i islam, koji su obilježili ovaj prostor.

 

Hrišćanstvo  Za hrišćansku religiju mnogi

vjeruju da je nastala na tlu Palestine. Međutim zaboravlja se da su grčki i grčko – rimski elementi hrišćanstvu otvorili put do svjetske istorije. Raspadom antičkog društva i postankom Rimskog carstva, došlo je do stvaranja predstave o univerzalnom Bogu koji bi bio spasilac najnižih društvenih slojeva Imperije.

KatolicizamJedna od najrasprostranjenijih

religija u svijetu. Papa Klement 12 je 1735. godine u Bosni osnovao apostolski vikarijat, a papa Leon 13 je osnovao vrhbosansku crkvenu pokrajinu koja je obuhvatila i Hercegovinu. U Vrhbosansku nadbiskupiju spadaju dvije biskupije: Banjalučka i Mostarsko – duvanjska i Trebinjska biskupija

-slika 2.Katolička crkva u Banjoj Luci-Izvor:http://static.panoramio.com/photos/original/6027007

0.jpg

Pravoslavlje

Srpska pravoslavna crkva se djeli na mitropolije i eparhije. Kod nas se nalazi Dabrobosanska mitropolija sa sjedištem u Sarajevu, Banjalučka eparhija sa sjedištem u Banjoj Luci, Zvorničko – Tuzlanska eparhija sa sjedištem u Tuzli i Zahumsko – hercegovačka eparhija sa sjedištem u Mostaru.

-slika 3.Pravoslavna crkva u Banjoj Luci-Izvor:http://www.destinacije.com/Slike/BiH/CrkveiSvetista/S

rpska_Pravoslavna_Crkva_Svete_Trojice.JPG

Islam

Najmlađa religija, nastala u 7 v n.e u Arabiji. Nastanak svoje religije islamisti vežu za proroka Muhameda. Kur’an je osnovni pisani izvor islamskog učenja. Na Balkanu islam je masovno prodirao u 15 I 15 v. U Bosnu je došao kada je ona pala pod Tursku vlast i od tada teče proces islamizacije.

-slika 4.Alipašina džamija u Sarajevu – Izvor:http://sarajevo.co.ba/wp-content/uploads/Alipa

%C5%A1ina-d%C5%BEamija-Sarajevo.jpg

POLITIČKO – GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SUSRETA RELIGIJA I CIVILIZACIJA U BOSNI I HERCEGOVINI

 Politička istorija zemlje bila je u znaku sukobljavanja triju glavnih vjerskih i etničkih blokova: muslimansko – bošnjačkog, pravoslavno – srpskog i katoličko – hrvatskog. Vjerski segmenti su se počeli oblikovati u 11 v.nakon raspada jedinstvene hrišćanske zajednice na Zapadnu i Istočnu crkvu na području savremene bosanskohercegovačke države, te procese islamizacije djela bosanskog hrišćanskog stanovništva pod vlašću Osmanskog carstva.

ZAKLJUČAK 

Bosna i Hercegovina, kao centralna balkanska država i dio bivšeg Jugoslovenskog prostora, imala je i još ima najsloženiju etnodemografsku strukturu. U dugom istorijskom periodu na ovom prostoru su se snažno prožimali i spajali različiti društveno – istorijski i kulturno – civilizacijski uticaji Istoka i Zapada, koji su višestruko determinisali raniju i današnju kompoziciju stanovništva.

Raznovrsna etnička slika, izmješanost razlišitih nacija, religija i kultura pokazuje da je formula jedna država – jedna nacija apsolutno neprimjenjiva na Balkanu, kao i u Bosni i Hercegovini. Za dalji razvoj Bosne i Hercegovine neophodna je saradnja sva tri konstitutivna naroda.

LITERATURA

1.Anita Kurtjak, Političko – geografske karakteristike susreta religija i civilizacija u Bosni i Hercegovini, Diplomsi rad, Banja Luka 2011.