Hoeveel nieuwe studenten aan de opleiding tot leerkracht basisonderwijs (voor het gemak verder pabo genoemd) zouden deze gedachte herkennen? Het aanwezige publiek telde rond 10 pabo-docenten en zij schatten: driekwart. Dat is opmerkelijk: ze studeren voor een beroep waarin leesvaardigheid een grote rol speelt.

Even tussendoor. De Leesmonitor is een prachtig instrument, in de wandelgangen ook zeer geprezen. Maar een speurtocht met pabo als zoekterm leverde niets relevants op. Het is geen wonder dat van diverse kanten tijdens de studiedag werd geopperd dat uitbreiding naar de pabo een goed idee zou zijn.

Gelukkig is er wel het een en ander verschenen over jeugdliteratuur op de pabo. Bijvoorbeeld in 1998 de studie Voorlezen en jeugdliteratuur in de curricula van de Pabo’s, van Martha Otter en Harry Paus. Een citaat uit de conclusie:

Het is er sinds 1998 niet beter op geworden, werd geconcludeerd.

In 2007 verscheen Lezen graag! Leesbevordering op pabo en roc, van Margriet Chorus. Citaat uit de conclusie:

En ook hierin is de afgelopen 8 jaar niets veranderd. Dit was een rapport met pittige conclusies en aanbevelingen, maar het zette helaas weinig zoden aan de dijk.

We gaan met dit citaat even de kat de bel aanbinden. Heeft Gerlien van Dalen gelijk en moet er vooral verleid worden? (Overigens had zij het over het primair en secundair onderwijs, niet over beroepsopleidingen.) Er werd aan getwijfeld of veel pabo-docenten hun studenten tot lezen kunnen verleiden. Let wel, wij hadden in de workshop te maken met pabo-docenten met een bovengemiddelde belangstelling voor jeugdliteratuur. Ze waren niet voor niets naar deze studiedag gekomen. Wij komen aan het onderwerp van deze workshop:

Een rondvraag ter plekke leerde dat de deelnemende pabo-docenten geen van allen een verplichte leeslijst met vaststaande titels hanteren, maar wel een variabele lijst en een vorm van toetsing. Geen van hen overlegt daarover buiten de eigen vakgroep, allen zouden inspirerende voorbeelden geweldig vinden. De aanwezige pabo-docenten hanteren lijsten met tussen de 20 en 30 titels. Toch zijn ze het bij voorbaat eens met Jacques Vriens, die vindt dat pabo-studenten toch minimaal 60 titels zouden moeten lezen. We stelden gezamenlijk vast dat er grote afstand is tussen wat pabo-docenten vinden dat hun studenten zouden moeten kunnen, en waartoe ze volgens diezelfde docenten in staat zijn. Ik stelde voor mijzelf vast dat er eveneens afstand zit tussen wat pabo-docenten vinden dat ze zouden moeten kunnen en wat ze in werkelijkheid doen. Maar ja, waar niet. We hebben allemaal onze wensenlijstjes en dromen. We liepen in snel tempo wat bronnen langs.

Dit lijstje bleek bekend, maar is niet echt geschikt voor de pabo-docenten (onevenwichtige verdeling over leeftijden). Nee, dan de lijst van Jacques Vriens.

Die 60 titels pasten niet op een dia, dus werd de lijst ter plekke uitgedeeld. Hij is als bijlage bij dit verslag gevoegd. Discussie werd even uitgesteld. Want eerst liepen we in snel tempo wat bronnen door.

Voorbeeldlijsten welkom, was de conclusie.

Treurig voorbeeld van bronnen…

Interessant voorbeeld van een pabo-student die het lezen serieus neemt.

Deze bron bleek niet zo bekend als ik had gedacht.

Deze ook niet.

Ook deze bron: relatief onbekend.

Voorbeeld van een online-recensent die langzamerhand al heel wat titels heeft besproken.

Ja, en dan Verborgen talenten… alleen toegankelijk voor wie het boek heeft gekocht. Nog geen overall-titellijsten, wel bruikbare titels per hoofdstuk.

Niemand bleek een lijstje bij zich te hebben of te willen presenteren. Dit moment grepen we aan om weer terug te keren naar de lijst van Jacques Vriens. Hij kreeg het woord. De lijst werd zo’n 1200 keer gedownload (!) en hij kreeg onmiddellijk commentaar, o.a. van boze collega-auteurs die zichzelf niet terugvonden op de lijst of/en vonden dat hij zich als auteur niet aan zo’n lijst moet wagen.

Jacques Vriens benadrukte met deze lijst slechts een voorzet te hebben willen geven, en graag te willen inruilen voor een betere. Het gaat hem er om dat lezen een alles overstijgende rol speelt in het onderwijs en dat aanstaande onderwijsgevenden daarvan doordrongen zouden moeten zijn. Het lijkt hem vanzelf spreken dat leerkrachten goed kunnen lezen, graag lezen en ook hun leerlingen tot (meer) lezen kunnen en willen aanzetten. In alle vakken speelt leesvaardigheid een rol en leesvaardigheid verhoog je door veel te lezen, liefst met plezier. Met deze korte samenvatting doe ik de gloedvol sprekende ‘ex-bovenmeester’ Jacques Vriens eigenlijk geen recht. Als geen ander weet hij zijn toehoorders ervan te overtuigen hoe belangrijk lezen is. Men leze bijvoorbeeld zijn artikel ‘”Dus jij wil mij dwingen om te lezen?” Waarom kinderboeken op school en hoe?’, dat als verdiepende tekst is opgenomen bij hoofdstuk 1 van Verborgen talenten, op de bijbehorende website. De discussie bevestigde eigenlijk de al vastgestelde afstand tussen wensen en werkelijkheid in het pabo-onderwijs.

De moraal van het verhaal, althans van de discussies tijdens deze workshop is dat er wat betreft de pabo veel werk aan de winkel is, en dat pabo-docenten behoefte hebben aan ondersteuning, ook in de vorm van voorbeeldlijsten. Zowel Stichting Lezen als LOPON zouden hierbij een grotere rol kunnen spelen. De problemen veroorzaakt door de instroom van studenten met weinig of geen leeservaring moeten op een ander niveau worden opgelost.

Bijlage De lijst van Vriens

• Elke auteur komt maar één keer voor

• Er staan enkele ‘erg oude’ boeken op, zodat studenten enig idee krijgen van wat er

in het (verre) verleden gelezen werd.

• Brede keus en verschillende genres

• Het zijn suggesties……

Onderbouw

1. Max en de Maximonsters Maurice Sendak

2. Welterusten kleine beer Martin Wadell

3. Robin en God Sjoerd Kuyper

4. Ze lopen gewoon met je mee Margaret Mahy

5. De kat in de gordijnen Dolf Verroen

6. Liedjes met een hoepeltje erom Toin Duijx/Joke Linders

7. Monkie Ingrid en Dieter Schubert

8. Valentijn (Blokboekje) Arnold Lobel

9. Agent en Boef Tjibbe Veldkamp

10. De prinses van de moestuin Annemie en Margriet Heymans

11. Grootmoeders grote oren…. Jacques Vriens

12. Wim is weg (Gouden Boekje) Rogier Boon

13. Ik wil die! Imme Dros

14. Boer Boris Ted van Lieshout

15. Vos en Haas Sylvia Vanden Heede

16. Spekkie en Sproet Vivian den Hollander

17. Aap en Beer op reis Wim Hofman

18. Kikker is verliefd Max Velthuijs

19. Bij ons in de straat Koos Meinderts

20. De boze heks Hannah Kraan

Middenbouw

1. Joris en de toverdrank Roald Dahl

2. Deesje Joke van Leeuwen

3. Erge Ellie en nare Nellie Rindert Kromhout

4. Spaghetti van menetti Kees Leibbrandt

5. Krassen in het tafelblad Guus Kuijer

6. Misschien wisten zij alles Toon Tellegen

7. Villa Fien Janneke Schotveld

8. Sinterklaas en de struikrovers Harriet Laurey

9. Het sleutelkruid Paul Biegel

10. Minoes Annie M.G. Schmidt

11. Kleine Sophie en Lange Wapper Els Pelgrom

12. Help de juf is verliefd Carry Slee

13. Voordat jij er was.. Daan Remmerts de Vries

14. Meester Kikker Paul van Loon

15. Superguppie Edward van de Vendel

16. Bij ons in de straat Anke de Vries

17. Ik en de rovers Siri Kolu

18. De Nederlandse Kolderpoëzie in 1000

en enige gedichten Gerrit Komrij

19. Sammie en opa Enne Koens

20. Het huis van Roos en Lap Allet Schouten

Bovenbouw

1. Boris Jaap ter Haar

2. Spinder Simon van der Geest

3. Mijax de wolven en de jager Jean Craighead George

4. Alleen op de wereld Hector Malot (vert. August

Willemsen)

5. Brief voor de koning Tonke Dragt

6. Hasse Simonsdochter Thea Beckman

7. Een vriendin met vuisten Mirjam Oldenhave

8. Lawines razen An Rutgers van der Loeff

9. De regels van drie Marjolijn Hof

10. Mijn bijzonder rare week met Tess Anna Woltz

11. Gebroeders Leeuwenhart Astrid Lindgren

12. Meester van de zwarte molen Ottfried Preussler

13. Oorlog zonder vrienden Evert Hartman

14. Aafkes tiental Nienke van Hichtum

15. Hoe overleef ik mijzelf Francine Oomen

16. Kladwerk Anke de Vries

17. Verkocht Hans hagen

18. Met je rug tegen de muur Klaus Kordon

19. De boten van Brakkeput Miep Diekman

20. Boy7 Mirjam Mous