Preventie van arbeidsverzuim

Hanno van Eldik Preventieadviseur psychosociale aspecten

Inspiratiesessie HRwijs, Hasselt

17 september 2015

Inhoud

1. Wat is arbeidsverzuim?

2. Hoe vaak komt het voor?

3. Hoe kan ik het meten?

4. Wat kan ik eraan doen?

1. WAT IS ARBEIDSVERZUIM?

Soorten afwezigheden

• Zwangerschap, geboorte, vaderschap of adoptie

• Loopbaanonderbreking

• Verlof om dwingende reden

• Klein verlet, educatief verlof

Gewettigde Afwezigheid

• Ziekte

• Arbeidsongeval

• Ongewettigde afwezigheid Strikt Verzuim

Soorten verzuim

Wit Verzuim

Grijs Verzuim

Zwart Verzuim

Afwezig Ja Ja Ja

Voelt zich ziek? Ja Ja Neen

Werkonbekwaam Ja ? Neen

Maar ook: ‘roze verzuim’

2. HOE VAAK KOMT HET VOOR?

Evolutie van het verzuim, 2001-2013

Bron: Securex,2014

Verzuimpercentage – totaal

Verzuimpercentage – naar duur

Verzuimfrequentie

Verklaring

1. Vergrijzing van de beroepsbevolking

Verdubbeling aandeel 50-plussers

Minder frequent maar langer afwezig

2. Stijgende werkstress

Spanningsklachten: fysiek en psychisch

Oorzaak van 37% van de afwezigheidsdagen in 2013, t.o.v. 24% in 2005

Aandeel werknemers volgens frequentie van het ziekteverzuim (2013)

Bron: Securex,2014

Topdagen ziekteverzuim 2013 (Securex, 2014)

3. HOE KAN IK HET METEN?

Verzuimindicatoren

1. Verzuimpercentage

2. Verzuimfrequentie

3. Gemiddelde verzuimduur

4. Bradford-factor

1. Verzuimpercentage

Verzuimpercentage: verzuimde tijd t.o.v. te presteren tijd

Totaal aantal dagen verzuim x 100

Totaal aantal te presteren dagen per jaar

Teller: ziekteverlof, zwangerschap en geboorte, arbeidsongevallen, gewettigde en ongewettigde afwezigheid

Noemer: geen loopbaanonderbreking, contractbreuk, ouderschapsverlof, palliatieve zorg, inclusief vakantie- en feestdagen, onvolledige werkdagen tellen als volledige dag bij deeltijdse werknemers

Bron: SDWORX

2. Verzuimfrequentie

• Verzuimfrequentie: Hoe frequent/vaak meldt een wn zich ziek?

• Frequentie voor verzuimers:

Som aantal nieuw begonnen ziektegevallen

Totaal aantal verzuimers

• Frequentie voor totale populatie:

Som aantal nieuw begonnen ziektegevallen

Totaal aantal werknemers

Bron: SDWORX

3. Gemiddelde verzuimduur

• Verzuimduur: Hoe lang is de gemiddelde duur van afwezigheid?

• Per werknemer:

Totaal aantal dagen ziekteverzuim per jaar

Aantal nieuw begonnen ziekteperiodes

• Voor het bedrijf:

Som van gem. ziekteverzuimduur per wn

Totaal aantal wn in het bedrijf

Bron: SDWORX

4. Bradford-factor

• Maat voor de impact van het absenteïsme

Bepalen in welke mate de afwezigheden de werking van de organisatie verstoren

(De frequentie van afwezigheid is meer storend dan de duur)

• Formule: Frequentie² x aantal dagen afwezigheid op jaarbasis

Bron: SDWORX

4. WAT KAN IK ERAAN DOEN?

Waarom verzuim aanpakken?

Bron: Securex,2014

Waar heb ik vat op?

Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx

Werkstress en ziekteverzuim

• Percentage frequent afwezig (3x in afgelopen 12 maand) bij werknemers die wel en niet aangeven gestresseerd te zijn

Bron: Securex, 2007

Arbeidstevredenheid en verzuim

• Frequentie ziekteverzuim bij werknemers die wel en niet aangeven tevreden te zijn

Tevreden medewerkers (score > 8 op 10)

Ontevreden medewerkers (score < 5 op 10)

Bron: SD Worx, 2008

Welzijn op het werk werkt!

Taakeisen & hulpbronnen

Motivatie & Stress

Kwaliteit, productiviteit

verzuim, imago, …

De 5 A’s van welzijn

Arbeidsinhoud Arbeidsverhoudingen

Arbeidsvoorwaarden Arbeidsomstandigheden

Arbeidsorganisatie

• Taakverdeling

• Procedures

• Communicatiekanalen

• Verdeling verantwoordelijkheden

• Beleid van de organisatie (visie, missie, …)

• …

• Type werkrooster: flexibele arbeidsuren, ploegenarbeid, nachtwerk, deeltijdse arbeid, overuren, gesplitste uurrooster

• Type contract: contracten van korte duur, opeenvolgende contracten

• Loon en sociale voordelen • Wijze waarop het werk wordt beoordeeld • Opleidingsmogelijkheden • Carrièremogelijkheden • Evenwicht tussen privé- en beroepsleven • Job(on)zekerheid • …

• Vereiste fysieke inspanningen • Veiligheid • Blootstelling aan trillingen • Blootstelling aan moeilijke klimaatomstandigheden • Blootstelling aan lawaai • Verlichting en verluchting • Aanwezigheid van gevaarlijke (chemische) stoffen • Positie waarin de werknemer zijn werk moet uitvoeren • Beschikken over goed materiaal (een goede stoel, goede

werktuigen) • …

Arbeidsomstandigheden

• Werkritme • Werklast (de psychische, lichamelijke en emotionele

belasting) • Complexiteit van de taken • Vereiste competenties • Variatie van het werk (monotonie of diversiteit) • Flexibiliteit van het werk (voorzienbaarheid van het werk,

mogelijkheid om te anticiperen, gevraagde veranderingen) • Autonomie in het werk • Deelname aan de besluitvorming • Nauwkeurige definitie van het uit te voeren werk

(dubbelzinnigheid van de rol) • Informatie die wordt gegeven m.b.t. de uit te voeren taak

(slecht gedefinieerde taken, weinig nauwkeurige doelstellingen)

• Controle van het werk • Ethische conflicten: een taak moeten uitvoeren die in strijd

is met persoonlijke waarden • …

• Kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie…)

• Managementstijl • Graad van rechtvaardigheid (willekeur,

erkenning) • Eventueel geweld in de relaties (lichamelijk

en psychologisch geweld) • Paradoxen (tegenstrijdige opdrachten) • Wijze waarop de samenwerking wordt

georganiseerd en conflicten worden opgelost • Werksfeer • Pesterijen en ongewenst seksueel gedrag • Contactmogelijkheden (sociaal isolement op

de werkplaats, communicatie) • …

Preventiebeleid: een positieve spiraal

1. Aftasten

2. De risicoanalyse maken

3. Een actieplan opstellen

4. Het actieplan uitvoeren

5. Het actieplan evalueren

Risicoanalyse?

• Schriftelijke vragenlijst

• Individueel, voor alle werknemers

• Op papier of online

• Verschillende vragenlijsten en modules

• Snel en gemakkelijk veel gegevens ophalen, statistieken

Kwantitatief

• Individuele interviews

• Focusgroepen

• Werkgroep met ‘experten’

• Verschillende methodes

• Gegevens in de diepte, directe participatie, oplossingsgericht werken

Kwalitatief

Actieplan?

• Welke welzijnsgebieden vragen om verbetering?

• Welke acties zullen meeste impact op stress en motivatie hebben?

Voorbeelden:

Arbeidsverhoudingen: (team)bemiddeling, opleiding communicatie, sensibilisatie ongewenst gedrag, gedragscode, …

Arbeidsinhoud: verhogen van afwisseling en autonomie in het werk, teamwerk, controle over werkritme, duidelijke taakverdeling, …

Arbeidsorganisatie: informatie en communicatie, duidelijke procedures, visie en doelen, verantwoordelijkheden, …

Arbeidsomstandigheden: veiligheid, aangename werkomgeving, …

Waar heb ik vat op?

Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx

Verzuimdrempel verhogen

• Ziekmeldingsregistratie: persoonlijk contact met leidinggevende

- Persoonlijk, niet via HR of receptie

- Door werknemer, niet de partner

- Contact, geen doktersbriefje in brievenbus of scan in mailbox

- Terugbellen als leidinggevende (voicemail)

• Medische controle

• Verzuimprotocol: wie doet wat en wanneer?

Waar heb ik vat op?

Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx

Hersteldrempel verlagen

• Contact houden met zieke werknemer

• Ziekenbezoek

• Aangepast werk stimuleren

Waar heb ik vat op?

Gebaseerd op: Beslissingsmodel Philipson & SDworx

De herstelfase

• Terugkomstgesprek • Herintegratiegesprek • Verzuimgesprek

– Streng: 2 x ziek/jaar – Soepel: 4 x ziek/6maand (cijfers) – Best: directe leiding – Verzwaring bij meer verzuim – Sensibilisatie leidinggevenden

• Opvolging door arbeidsgeneesheer • Coaching • Disciplinaire maatregel

Gesprekken over verzuim

• Belangrijk instrument om: – informatie over het ziekteverzuim te verkrijgen

– belangstelling voor de werknemer(s) te tonen

– reïntegratie op de werkvloer te bevorderen

– verzuimgedrag te corrigeren daar waar nodig

• Onderscheid diverse gesprekken: – Verzuimmeldingsgesprek: ziekmelding

– Verzuimbegeleidingsgesprek: tijdens afwezigheid werknemer

– Terugkeergesprek: bij terugkeer van de werknemer

– Verzuimgesprek: bij frequent of zwart verzuim

Gespreksvaardigheden

• Actief luisteren

• Vragen stellen

• Feedback geven

Een verzuimbeleid opmaken

Stap 1 • Stuurgroep opstellen

Stap 2 • Onderzoeksfase

Stap 3 • Opmaak plan van aanpak

Stap 4 • Implementatie

Stap 5 • Evaluatie

Com

munic

atie!

Stap 1: Stuurgroep opstellen

• Representatief • Niet te groot: 4 à 8 personen

• Wie?

– Personeelsdienst – Werkgeversafgevaardigde – Leidinggevende – Werknemersafgevaardigde – IPA – PAPA – PA-AG – Communicatieverantwoordelijke – …

Stap 2: Onderzoeksfase

• Verzuimcijfers in kaart brengen

• Gegevens controle opvragen

• Arbeidsongevallen

• Risicoanalyse

• Gezondheidskompas

Stap 3: Opmaak plan van aanpak Definiëren doelen en visie

• Doelen:

– Directe en indirecte kosten reduceren (%)

– Maar ook: duidelijkheid, eenduidigheid, juist beleid, vakbonden of personeel vragen ernaar, taboe van ziekte doorbreken (open dialoog)

• Visie:

– Zorg voor de medewerker, geloof in de medewerker

– Humanisme en openheid

– Verzuimbeleid is een onderdeel van een totaal personeelsbeleid

– …

Stap 4: Maatregelen treffen

Stap 5: Evaluatie

Stap 1 • Stuurgroep opstellen

Stap 2 • Onderzoeksfase

Stap 3 • Opmaak plan van aanpak

Stap 4 • Implementatie

Stap 5 • Evaluatie

Com

munic

atie!

Contactgegevens

Hanno van Eldik

Preventieadviseur psychosociale aspecten

Premed vzw

Tiensevest 61 bus 2

3010 Leuven

Tel: 016/308.111

Fax: 016/308.110

E-mail: Hanno.vanEldik@premed.be