De weg kwijt…welke weg kies je

dan?

Elske Marije Abma, internist ouderengeneeskunde

Universitair Centrum Ouderengeneeskunde

UMCG

(potentiële) belangenverstrengeling Geen

Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …

nee nee

nee nee

Disclosure belangen E.M. Abma

Casus mw. H,

• Jan 2012: verwijzing naar UCP ivm met angst en paniek bij plotse desorientatie

• Verwijzing naar UCO ivm heteroanamnestisch achteruitgang in algeheel functioneren en verdenking cognitieve stoornissen sinds pensionering

Casus mw H 67 jaar

• Geheugenstoornissen met confabuleren, apraxie, executieve functiestoornissen, gedragsverandering met verwaarlozing van zelf en huis.

• Er zijn derhalve stoornissen op meerdere cognitieve domeinen met verstoring van het dagelijks leven en patiente voldoet daarmee aan de criteria voor een dementiesyndroom.

• DD • M. Alzheimer, • frontotemporele dementie • en vanwege de uitgesproken eufore stemming en grootheidsideeen een

hypomane/manische episode. Dit laatste echter bij een blanco psychiatrische voorgeschiedenis, normale schildklierfunctie en geen medicatie die een dergelijke episode zouden kunnen uitlokken.

• Ter nadere diagnostiek volgt een MRI van de hersenen en een (psychiatrische) familieanamnese.

• MRI: Uitgebreide atrofie frontopariëtotemporaal, met

ook opvallende atrofie van de entorhinale cortex en hippocampi. Tevens uitgebreide leucoariose (Fazekas 2-3).

Conclusie: Dementiesyndroom, waarschijnlijk van het type

Alzheimer, daarnaast ook uitgebreide vasculaire schade.

Diagnose gesteld en dan…

• Medicatie: nee

• Retour huisarts en…

• Verwijzing naar Team 290 (Groningen)

• Inschakelen/uitbreiden thuiszorg

• Odensehuis • Ontmoetingsplek voor en door mensen met dementie

• Mantelzorggroep

Maar in het echt….

• 1e controle: paniek/angst/boosheid bij horen diagnose

• 2e controle: rustiger, vertelt helder verhaal en overwegingen tav euthanasie vraag

» Moeder van patiente

» Huisarts

• 3e controle: paniek suicide gedachten geuit

Vervolg: hoe help ik deze patiente het beste?

• Korte termijn: (Acute) psychische nood • (Spoed)consult ouderenpsychiater

– Tweede meningen:

• Ouderenpsychiater ivm euthanasievraag: niet ingegeven door psychiatrische stoornis?

• Neuroloog ivm twijfel aan diagnose

Tweede mening

• Conclusie ouderenpsychiater:

• Geen psychiatrisch toestandsbeeld onderhavig aan euthanasiewens

Tweede mening

• Conclusie neuroloog: Geleidelijk ontstaan en progressieve achteruitgang van

cognitieve en gedragsneurologische stoornissen, waarbij gezien de bevindingen bij eerder onderzoek deze ook geobjectiveerd worden en er derhalve formeel gesproken mag worden van een dementieel syndroom.

De MRI ondersteunt een etiologische diagnose ziekte van

Alzheimer. Mijns inziens is er bij anamnese (tot in detail kan zij een

lucide verhaal vertellen) enige moeite om dit bij een typische presentatie van de ziekte van Alzheimer te plaatsen.

Euthanasie bij dementie In sommige gevallen kunnen artsen een euthanasieverzoek van een patiënt met dementie inwilligen. Dit kan bijvoorbeeld als een

wilsbekwame, dementerende patiënt een verzoek

doet bij de arts en hij of zij aan de zorgvuldigheidseisen

voldoet. Sommige mensen zijn bang dat ze ooit misschien aan dementie gaan lijden. Dit kan een reden zijn om een wilsverklaring op te stellen. Ook patiënten die net gaan dementeren, willen soms een wilsverklaring opstellen. In deze wilsverklaring geeft de patiënt aan wat zijn wensen zijn rondom zijn behandeling of levenseinde. De patiënt kan in de wilsverklaring ook aangeven dat hij euthanasie wil laten uitvoeren als hij aan dementie lijdt. Daarom is het van belang dat de patiënt regelmatig met de huisarts bespreekt wat

zijn wensen voor behandeling en levenseinde zijn. Een arts mag euthanasie verlenen als de omschrijving in de wilsverklaring zich in de loop van de ziekte voordoet. Ook moet het verzoek voldoen aan de zorgvuldigheidseisen uit de wet. Een arts mag alleen euthanasie verlenen als er sprake is van (onder meer) uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Een arts is niet verplicht om euthanasie uit te voeren.

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/levenseinde-en-euthanasie/vraag-en-antwoord/wie-kan-om-euthanasie-vragen.html

Wat te doen? • Neuroloog: second opinion tav diagnose • Psychiater gevraagd: beoordelen toestandsbeeld en overname casus van aios (verslaglegging hieromtrent)

• Ziekenhuisjurist: juridisch kader; niet eerder in UMCG • Overleg SCEN

• Ziekenhuisapotheker • overleg met hoofdverpleegkundige/medisch manager E3VA

tav evt opname op afdeling voor euthanasie

• pte vult met zus (en dochter evt) papieren in van vvve opnieuw.

• alternatieven bespreken

Reflectie

• overleg met team UCO over euthanasie

• gesprek met huisarts opnieuw

• refereermiddag over euthanasie bij dementie – Lid toetsingscommissie:

– 5 toetsingscommissie beoordelen allen casus

– Sowieso gesprek met commissie

• literatuur

Wat maakt euthanasie anders bij dementie

• Waarom wel? Waarom niet?

Einde

Becau se I cou ld n ot s top for Dea th –

He k in dly s topped for m e –

Th e Car r iag e h eld bu t ju s t Ou r selves –

An d Im m or ta lity.

We s lowly dr ove – He k n ew n o h as te

An d I h ad pu t away

My labor an d m y leisu r e too,

For His Civility –

We passed th e Sch ool, wh er e Ch ildr en s t r ove

At Recess – in th e Rin g –

We passed th e F ields of Gazin g Gr a in –

We passed th e Set t in g Su n –

Or r a th er – He passed Us –

Th e Dews dr ew qu iver in g an d Ch ill –

For on ly Gossam er, m y Gown –

My Tippet – on ly Tu lle –

We pau sed befor e a Hou se th a t seem ed

A Swellin g of th e Gr ou n d –

Th e Roof was sca r cely vis ible –

Th e Cor n ice – in th e Gr ou n d –

Sin ce th en – 't is Cen tu r ies – an d yet

Feels sh or ter th an th e Day

I fir s t su r m ised th e Hor ses ' Heads

Wer e towar d Eter n ity –

Em ily Dick in son