Regelgeving Archeologie

April/mei 2017

Inhoud

1. Wettelijk kader

2. Erkende archeoloog

3. Archeologische opdeling van Vlaanderen

4. Processen

5. Financiering

6. Recente aanpassingen en evaluatie 2017

Wettelijk kader

Wettelijk kader

Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013

Onroerenderfgoedbesluit van 16 mei 2014

Ter vervanging van het Archeologiedecreet van 30 juni 1993

Oude regelgeving:• Vlaamse overheid bepaalt noodzaak tot archeologisch

onderzoek via advies bij bouwvergunning• Vlaamse overheid legt aanpak op voor het archeologisch

onderzoek d.m.v. “bijzondere voorwaarden” bij de archeologische vergunning

Nieuwe regelgeving:• Decretale drempelcriteria bepalen vooraf noodzaak tot

archeologisch onderzoek• Erkende archeoloog stelt zelf plan van aanpak

archeologisch onderzoek voor, Vlaamse overheid bekrachtigt voorstel

Erkende archeoloog

Erkende archeologen

Zowel natuurlijke personen (140) als rechtspersonen (24)

‒ Lijst van erkende archeologen beschikbaar op www.onroerenderfgoed.be

Erkende archeologen dragen de eindverantwoordelijkheid van elke stap binnen het archeologietraject

Code van Goede Praktijk

Voluit: Code van Goede Praktijk voor Archeologie en Metaaldetectie

Doel: standaard voor de kwaliteit van het archeologisch onderzoek in Vlaanderen

Voor de uitvoering van en rapportering over archeologische vooronderzoeken, archeologische opgravingen en het gebruik van metaaldetectoren

Vastgesteld door minister (16/12/2016) - Bindend!

Niet naleven CGP is reden voor schorsen of intrekken erkenning

Code van Goede Praktijk

Kader voor de erkende archeoloog

Criteria voor beoordeling kwaliteit

Procesbeschrijving

Archeologische opdeling van Vlaanderen

Archeologische opdeling van Vlaanderen

Beschermde archeologische sites

Vastgestelde inventaris van archeologische zones

Vastgestelde kaart van gebieden waar geen archeologie te verwachten valt

Gebieden zonder bijzonder archeologisch statuut

Gegevens beschikbaar op:‒ geo.onroerenderfgoed.be

‒ beschermingen.onroerenderfgoed.be

‒ inventaris.onroerenderfgoed.be

Ligging van de definitief beschermde archeologische sites in Vlaanderen

Beschermde archeologische site

Beschermde archeologische sites

Voorbeeld: middenneolitische site van Ottenburg

Zie: beschermingen.onroerenderfgoed.be en geo.onroerenderfgoed.be

Vastgestelde archeologische zone

Ligging van de vastgestelde archeologische zones in Vlaanderen

Vastgestelde archeologische zones

Voorbeeld: historische stadskern van Vilvoorde

Zie: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/cai/zones?gebeurtenis=deo_gebeurtenis.1145&pagina=3ieEn zie ook: geo.onroerenderfgoed.be

Voorbeeld uit de kaart van gebieden waar geen archeologie te verwachten valt (“GGA”: gebieden geen archeologie)

Legende:rood: de vastgestelde archeologische zone van de historische stadskern van Gentgrijs: de gebieden waar geen archeologisch erfgoed verwacht wordt in en rond Gent

Gebieden waar geen archeologie te verwachten valt

Gebieden waar geen archeologie te verwachten valt

Zie: geo.onroerenderfgoed.be

Gebieden zonder bijzonder archeologisch statuut

Zie: geo.onroerenderfgoed.be

Processen

Archeologisch onderzoek

Drie kaders:

Archeologisch onderzoek bij vergunningsplichtige ingrepen in de bodem

(Archeologisch onderzoek met het oog op wetenschappelijke vraagstellingen)

(Archeologisch onderzoek na toevalsvondsten)

Onderzoek bij vergunningsplichtigeingrepen

Onderzoek verplicht in kader van bouwwerken

stedenbouwkundige vergunningen

verkavelingsvergunningen

Drempelwaarden: stedenbouwkundig Beschermde archeologische site: altijd onderzoek

Gebieden waar geen archeologisch erfgoed meer te verwachten valt: nooit onderzoek

Vastgestelde archeologische zone: onderzoek indien perceel/percelen +300m², behalve effectieve ingreep in de bodem -100m²

Ongekend (buiten bescherming, AZ of GGA): onderzoek indien perceel/percelen +3000m², behalve effectieve ingreep in de bodem -1000m². Bijkomende uitzondering voor private natuurlijke of rechtspersonen, in gebied anders dan wonen en recreatie: effectieve ingreep in de bodem -5000m²

Drempelwaarden: verkaveling Beschermde archeologische site: altijd onderzoek

Gebieden waar geen archeologisch erfgoed meer te verwachten valt: nooit onderzoek

Vastgestelde archeologische zone: onderzoek indien perceel/percelen +300m²

Ongekend (buiten bescherming, AZ of GGA): onderzoek indien perceel/percelen +3000m²

Ingreep in de bodem

Ingreep in de bodem = elke wijziging van de eigenschappen van de ondergrond door verwijdering of toevoeging van materie, verhoging of verlaging van de grondwatertafel, of samendrukken van de materialen waaruit de ondergrond bestaat.

Ruim lezen: niet beperkt tot de effectieve uitgravingen (bv. individuele funderingsputten), maar betreft de volledige bebouwde/bewerkte zone (inclusief randinfrastructuur, omgevingsaanleg en werfzone)

Onderzoek bij vergunnings-plichtige ingrepen

Nut van de archeologienota

Doelstelling van het archeologisch traject: ‒ Archeologisch erfgoed aanwezig?‒ Maatregelen noodzakelijk? Welke?

Voordelen:‒ Geen verrassingen bij het verkrijgen van de vergunning‒ Goed inzicht in de duurtijd en de kostprijs van archeologisch

onderzoek ‒ Mogelijkheid tot aanpassing van de plannen

Stappenplan opmaak archeologienota Aanvrager vergunning stelt

erkend archeoloog aan Archeoloog start altijd met

bureauonderzoek‒ Weegt vervolgens telkens af

of en welke onderzoeken verder nodig zijn

Onderzoek zonder ingreep in de bodem (bv. bureauonderzoek)Onderzoek met ingreep in de bodem (bv. proefsleuven)

Vooronderzoek mét ingreep in de bodem Regulier traject: vóór de vergunningsaanvraag

Erkende archeoloog dient melding in bij agentschap of Onroerenderfgoedgemeente

Weigering of voorwaarden binnen 15 dagen

Resultaat vooronderzoek: archeologienotaInhoud

Resultaten van het vooronderzoek Programma van maatregelen (gemotiveerd advies + plan van

aanpak):‒ Geen maatregelen‒ Behoud in situ‒ Opgraving‒ Uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem

Maatregelen kunnen gefaseerd zijn mits motivatie Competenties van de uitvoerders Kostenraming en geschatte duur (niet bindend)

Voorstel over bewaren en deponeren van archeologisch ensemble

Archeologienota

Archeologienota: bekrachtiging

indienen bij agentschap of onroerenderfgoedgemeente door erkend archeoloog

bekrachtiging, weigering, of voorwaarden binnen 21 dagen termijn verstreken = bekrachtiging bekrachtigde archeologienota = toelating voor een eventuele

opgraving na vergunning of voor een uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem

beroep mogelijk tegen weigering of voorwaarden

Bekrachtigde Archeologienota

Bekrachtigde archeologienota of archeologienota met bewijs van indiening voor bekrachtiging: bouwvergunning

toevoegen aan aanvraag van stedenbouwkundige vergunning of verkavelingsvergunning

door bouwheer vergunningverlener neemt naleven bekrachtigde archeologienota

op als voorwaarde in vergunning

Nota (uitgesteld vooronderzoek)

Uitzonderingsprocedure: uitgesteld vooronderzoekmet ingreep in de bodem

indien vooronderzoek met ingreep in de bodem niet kan voorafgaand aan vergunningsaanvraag

indienen bij agentschap of onroerenderfgoedgemeente door erkend archeoloog

bekrachtiging, weigering, of voorwaarden binnen 21 dagen

Nota (uitgesteld vooronderzoek): wanneer? Uitzondering!

Vooronderzoek met ingreep in de bodem is:‒ onmogelijk: bv. het terrein is nog bebost, rooien kan pas na

bouwvergunning‒ juridisch onwenselijk: bv. de vergunningsaanvrager is nog geen

eigenaar van het terrein, onteigening gebeurt pas na bouwvergunning‒ economisch onwenselijk: bv. winkelcomplex met te grote onzekerheid

over het verkrijgen van de bouwvergunning‒ maatschappelijk onwenselijk: bv. natuurgebied waar eerst andere

sectorale afwegingen gemaakt moeten worden of ingrepen wenselijk zijn

Keuze voor het uitgesteld traject = keuze van de aanvrager van de vergunning, in samenspraak met de erkende archeoloog‒ wordt gemotiveerd in de archeologienota

Nota (uitgesteld vooronderzoek)

Inhoud (gelijkaardig aan archeologienota)

Resultaten van het uitgestelde vooronderzoek met ingreep in de bodem

Programma van maatregelen (gemotiveerd advies + plan van aanpak):‒ Geen maatregelen‒ Behoud in situ‒ Opgraving

Competenties van de uitvoerders Kostenraming en geschatte duur (niet bindend)

Voorstel over bewaren en deponeren van archeologisch ensemble

Opgraving

door erkende archeoloog aanvang melden bij agentschap en erkende OE-gemeente toelating zit vervat in bekrachtigde (archeologie)nota uitvoeren conform OE-decreet, CGP, plan van aanpak uit

(archeologie)nota, voorwaarden bij (archeologie)nota

Resultaat 1 opgraving: archeologierapportArcheologierapport

binnen 2 maanden na einde van het veldwerk

beknopt verslag uitgevoerde werken en resultaten

beschrijving verdere aanpak

indienen bij het agentschap

niet gebonden aan een weigering of goedkeuring

Resultaat 2 opgraving: eindverslag

Eindverslag

binnen 2 jaar na het einde van het veldwerk

volledig verslag van de opgraving en bekomen resultaten

op basis van verwerking

indienen bij het agentschap

erkende archeoloog publiceert

agentschap stelt digitaal ter beschikking

niet gebonden aan een weigering of goedkeuring

Onderzoek bij vergunnings-plichtige ingrepen

Afwijkende vergunde werken

Als de vergunde werken verschillen van de werken opgenomen in de bekrachtigde archeologienota (bv. door vergunningsvoorwaarde), dan geldt de bekrachtigde archeologienota niet als toelating voor de maatregelen

Opnemen in de vergunning dat een bekrachtigde nota moet worden bekomen

Taken initiatiefnemer

Nagaan of archeologisch onderzoek voorafgaand aan vergunningsaanvraag noodzakelijk is (art. 5.4.1. en 5.4.2. Onroerenderfgoeddecreet)

Aanstellen erkend archeoloog

Bekrachtigde archeologienota toevoegen aan aanvraag vergunning

Archeologisch onderzoek zoals bepaald in bekrachtigde archeologienota laten uitvoeren

Bij uitgesteld traject: bekrachtigde nota bekomen, gevolgd door de uitvoering ervan

Taken vergunningverlenende overheid Controleren of een bekrachtigde archeologienota aanwezig

moet zijn bij de vergunningsaanvraag

Nagaan of werken in de bekrachtigde archeologienota overeenstemmen met werken in de vergunningsaanvraag

Opnemen naleven van de bekrachtigde archeologienota als voorwaarde in de vergunning

Bij afwijkende vergunde werken: opnemen als voorwaarde in vergunning dat een bekrachtigde nota bekomen moet worden, gevolgd door de uitvoering ervan

Geen advies meer vragen aan agentschap (behalve bij beschermd erfgoed)

Taken agentschap Onroerend Erfgoed Beoordelen melding vooronderzoek met ingreep in de

bodem

Beoordelen archeologienota / nota

Toezicht op correcte uitvoering onderzoek door erkende archeoloog, evalueren erkende archeoloog

Publiek beschikbaar stellen van archeologienota, nota, eindverslag

Onderhouden inventaris archeologische zones, kaart GGA, beschermde archeologische sites

Voorzien in kwaliteitskader archeologisch onderzoek

Taken erkende onroerenderfgoed-gemeente Beoordelen melding vooronderzoek met ingreep in de

bodem

Beoordelen archeologienota / nota

Uitzondering: meldingen en (archeologie)nota’s m.b.t. percelen op het grondgebied van meerdere gemeenten

Taken Inspectie RWO

Handhaving Onroerenderfgoeddecreet‒ Boete en/of celstraf, dwangsom, schadevergoeding‒ Niet melden van toevalsvondst‒ Niet houden aan behoudsbeginsel archeologische ensembles‒ Het toestaan of aanvaarden dat een archeoloog een archeologisch

onderzoek met ingreep in de bodem uitvoert zonder erkend te zijn, zonder melding of toelating of in strijd met de voorwaarden of maatregelen van de toelating, de melding of de bekrachtigde (archeologie)nota

Handhaving VCRO‒ Naleven voorwaarden bouwvergunning

‒ Uitvoeren maatregelen uit bekrachtigde (archeologie)nota

Financiering

© B

AA

C, L

. Ho

ste

Kosten archeologisch onderzoek

Gedragen door de vergunningaanvrager

2 flankerende maatregelen: ‒ Archeologisch(e)

solidariteitsfonds(en) ‒ premie buitensporige

opgravingskosten voor occasionele bouwers (natuurlijke personen, kleine ondernemingen en verenigingen)

© B

AA

C,

Archeologisch solidariteitsfonds

Overeenkomst minister –archeologisch solidariteitsfonds‒ Berekeningswijze ledenbijdrage‒ Voorwaarden vergoeding leden‒ Doelstellingen & doelgroep‒ Duur overeenkomst

Erkenning door de minister Bekendmaking in BS Van onbepaalde duur Basistoelage van 50.000 euro

(werkingskosten)

Premie voor buitensporige opgravingskosten

Voor occasionele bouwers die de kosten niet kunnen vermarkten en waarvan niet verwacht kan worden dat ze zich aansluiten bij een archeologisch solidariteitsfonds

Bij stedenbouwkundige vergunning Natuurlijke personen en kleine ondernemingen of

verenigingen Plafond van €40.000 geschrapt sinds 1/1/2017 Maximaal 1 premie per opgraving

Recente aanpassingen en evaluatie 2017

Beoordeling (archeologie)nota

Beoordeling van de essentie door het agentschap Onroerend Erfgoed

Is de archeologische waarde en verwachting correct en voldoende onderbouwd ingeschat?

Is het programma van maatregelen dat voortvloeit uit die verwachting doeltreffend?

Is de archeologienota uitvoerbaar?

Introductie ‘archeologienota met beperkte samenstelling’

Enkel mogelijk in volgende situaties:‒ aantoonbare zekerheid dat er geen archeologisch erfgoed

aanwezig is of‒ aantoonbare zekerheid dat de werken waarvoor een vergunning

moet worden aangevraagd nooit impact hebben op eender welk eventueel aanwezig archeologisch erfgoed of

‒ aantoonbare zekerheid dat een archeologische opgraving nooit leidt tot nuttige kenniswinst

Doel: beperken omvang en benodigde tijds- en budgetinvestering archeologienota voor de bovenstaande situaties

Wijziging dossiersamenstelling vergunningsaanvraag

Sinds 01/01/2017 Ofwel een bekrachtigde archeologienota Ofwel een archeologienota met bewijs van indiening voor

bekrachtiging bij het agentschap Bekrachtigde archeologienota moet worden ingediend vóór

beoordeling vergunningsaanvraag Geen bekrachtigde archeologienota vóór verstrijken

vergunningstermijn = geweigerde vergunningsaanvraag

Kaart met gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt 2-maandelijkse vaststelling 5de versie van de GGA-kaart van kracht 2de helft mei

Grote ontginningen Lijninfrastructuur (bv. moderne kanalen, dokken,…) Archeologisch onderzochte gebieden …

Aanleveren van data voor aanvulling van de kaart wordt aangemoedigd (handleiding is te vinden op de website van onroerend erfgoed)

Meerinformatie

https://www.onroerenderfgoed.be/nl/diensten/publicaties/

www.onroerenderfgoed.be

antwerpen@onroerenderfgoed.belimburg@onroerenderfgoed.be

oost-vlaanderen@onroerenderfgoed.bevlaams-brabant@onroerenderfgoed.bewest-vlaanderen@onroerenderfgoed.be

inventaris@onroerenderfgoed.bebeschermen@onroerenderfgoed.be

erkennen.subsidieren@onroerenderfgoed.be