PREFERENCJE POKARMOWE BOBRA W WIGIERSKIM … · PREFERENCJE POKARMOWE BOBRA W WIGIERSKIM PARKU...
Transcript of PREFERENCJE POKARMOWE BOBRA W WIGIERSKIM … · PREFERENCJE POKARMOWE BOBRA W WIGIERSKIM PARKU...
PREFERENCJE POKARMOWE BOBRA
W WIGIERSKIM PARKU NARODOWYM
Wojciech MisiukiewiczWigierski Park [email protected]
Pierwsze stanowisko bobrowe w obecnych granicach Parku opisywano w latach 1944-1949 przy ujściu rzeki Czarnej Hańczy do Jez. Wigry.
W celu ochrony kolejnych rodzin bobrowych zasiedlających brzegi wigierskich jezior i rzek, w latach 1959 i 1962 utworzone zostały dwa rezerwaty częściowe.Pierwszy z nich ,,Ostoja bobrów Stary Folwark", o powierzchni 120 ha., objął obszar ujścia rzeki Czarnej Hańczy do jeziora Wigry.Drugi rezerwat ,,Ostoja bobrów Zakąty", położony w sąsiedztwie miejscowości Zakąty, o powierzchni 7 ha., powołany został w 1962 roku.
W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych liczebność bobrów na terenie Parku wynosiła około 250
osobników. Obecnie wielkość tą szacuje się na około 160 szt.
Silne zagęszczenie populacji powoduje migrację zwierząt oraz zasiedlanie obszarów śródpolnych
Duża liczba rodzin bobrowych sprawia, że wigierską populację zaczynają nękać zjawiska charakterystyczne dla populacji przegęszczonych- wzrost konkurencji i związane z tym migracje,- obniżenie potencjału reprodukcyjnego,- ograniczenie wielkości miotu,- pasożyty wewnętrzne (przywry),- uwięzienie pod lodem,- rozjeżdżanie na szosach,- zagryzienia w wyniku walk międzyosobniczych,- wilki.
Preferencje pokarmowe bobra europejskiego
Badania i obserwacje terenowe prowadzone były w okresach: 1.VIII - 31.X.1999r. oraz 1.III - 30.IV.2000r.
Celem pracy było wykazanie oraz analiza zmian zachodzących w
środowisku leśnym pod wpływem działalności bobra europejskiego.
Zakres prac obejmował:
- ustalenie preferencji pokarmowych bobra wśród gatunków drzewiastych i
krzewiastych.
- określenie stopnia bogactwa i zasobności bazy żerowej na badanym
obszarze.
- zbadanie sezonowych zmian w drzewostanie na badanych terenach
wywołanych obecnością i działalnością bobra.
- określenie stopnia penetracji terenu przez bobry.
Prace wstępne polegały na wyborze powierzchni badawczych zlokalizowanych w trzech przekrojowych środowiskach:- środowisko śródpolne - wsie: Królówek oraz Piotrowa Dąbrowa (Obwód Ochronny Lipniak)- środowisko fitosocjologicznie ,,bogate” - rzeki: Wiatrołuża oraz Maniówka (Obwód Ochronny Lipniak)- środowisko fitosocjologicznie ,,ubogie” - Suchar Wielki (Obwód Ochronny Słupie), Suchar Widny (Obwód Ochronny Mikołajewo)
Właściwe prace polegały na założeniu prostopadłym do brzegów wód transektów o stałej szerokości 2m. Za minimalną długość transektów przyjęto 50 m., zaś w celu dokładnego uchwycenia zmian w środowisku jak również stopnia penetracji terenu przez bobry, wartość tą zwiększano wraz z występowaniem zgryzień na powierzchniach badawczych. Dla dokładniejszego zobrazowania zmian zachodzących pod wpływem działalności bobra, wszystkie transekty podzielono na podpowierzchnie, których granice przebiegały co 10 m. począwszy od linii brzegowej.
Właściwe prace polegały na:- opisie i klasyfikacji zgryzień wszystkich gatunków drzew i krzewów występujących na wyznaczonych transektach. Wykorzystując zapisy historyczne Wigierskiego Parku Narodowego dotyczące inwentaryzacji czynnych stanowisk bobrowych, ustalono terminy pierwszych zasiedleń badanych terenów przez rodziny bobrowe. Obserwacje prowadzone były w okresie 1.VIII - 31.X.1999r. i dotyczyły inwentaryzacji wszystkich, również najstarszych zgryzień.- powtórnej inwentaryzacji zgryzień bobrowych na wyznaczonych transektach, w okresie 1.III - 30.IV.2000r. Obserwowano wyłącznie świeżo uszkodzone drzewa i krzewy, zgryzione w okresie największego oddziaływania bobrów na środowisko leśne.
Zasady klasyfikacji ujętych w pracy zgryzień przyjęto według następujących parametrów:
I klasa zgryzień - pniak
II klasa zgryzień - pniak z trzymającym się na nim powalonym drzewem lub
krzewem
III klasa zgryzień - nadgryzienie - uszkodzenie drewna i łyka stojącego drzewa i
krzewu
IV klasa zgryzień - okorowanie stojącego drzewa lub krzewu
O klasa zgryzień - brak uszkodzeń
I kl. II kl.
III kl.
IV kl.
0 kl.
WynikiNa podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji zgryzień, poddano obserwacji ogółem 19577 drzew i krzewów, w tym (odpowiednio dla każdej powierzchni):Królówek – 3904 szt.Piotrowa Dąbrowa – 1775 szt.Maniówka – 2614 szt.Wiatrołuża – 8045 szt.Suchar Wielki – 1730 szt.Suchar Widny – 1509 szt.
5,19%
0,97%1,27%
0,88%
2,42%
0,47%0,88%
2,95%2,71%
0,19%0,01%
0,60%
0,08% 0,01% 0,01%0,13% 0,04%
0,04%0,01%0,24%0,24%
1,31%
0,11%0,24%
0,02%
0,30%
0,12% 0,05%0,37%
1,73%
0,03% 0,11%0,06%0,12%
-1,00%
0,00%
1,00%
2,00%
3,00%
4,00%
5,00%
6,00%
brzo
za b
roda
wkow
ata
brzo
za o
msz
ona
czer
emch
a po
spoli
ta
dąb
czer
wony
dąb
szyp
ółkow
y
grab
pos
polity
grus
za d
zika
jabłoń
dzik
a
jałow
iec p
ospo
lity
jarzą
b po
spoli
ty
jesion
wyn
iosły
klon
posp
olity
lipa
drob
nolis
tna
olsza
cza
rna
sosn
a zw
ycza
jna
świer
k po
spoli
ty
topo
la os
ika
wiąz
szy
półko
wy
wier
zba
biała
wier
zba
kruc
ha
staretegoroczne
Rys. 1 Udział procentowy określonych gatunków drzew stanowiących pokarm bobrów (I i II klasa uszkodzeń) na wszystkich badanych powierzchniach.
0,04%
45,62%
0,06% 1,18% 0,18% 0,01%
7,41%5,10%
0,01% 0,36% 0,01% 0,21%1,11%
0,29%0,24%
10,61%
0,01% 0,08% 1,44% 0,01%0,45%1,48%
-1,00%
4,00%
9,00%
14,00%
19,00%
24,00%
29,00%
34,00%
39,00%
44,00%
49,00%
dere
ń św
idw
a
kalin
a ko
ralo
wa
krus
zyna
pos
polit
a
lesz
czyn
a po
spol
ita
porz
eczk
a al
pejs
ka
porz
eczk
a cz
arna
trzm
ielin
abr
odaw
kow
ata
trzm
ielin
aeu
rope
jska
waw
rzyn
ekw
ilcze
łyko
wic
iokr
zew
such
odrz
ew
wie
rzba
iwa
wie
rzba
roki
ta
wie
rzba
sza
ra
wie
rzba
usz
ata
staretegoroczne
Rys. 2 Udział procentowy określonych gatunków krzewów stanowiących pokarm bobrów (I i II klasa uszkodzeń) na wszystkich badanych powierzchniach.
10950
2717
46 26 19630695
2 7 18-100
1900
3900
5900
7900
9900
11900
0 1 2 3 4
k lasy uszkodzeń
ilość
[w s
zt.]
stare
tegoroczne
15253
8724
186 10 112
2051
22 4 9-100
1900
3900
5900
7900
9900
11900
13900
15900
17900
0 1 2 3 4
klasy uszkodzeń
ilość
[w s
zt.]
s tare
tegoroczne
Rys. 3 Rozkład ilościowy klas uszkodzeń w grupie drzew
Rys. 4 Rozkład ilościowy klas uszkodzeń w grupie krzewów
Poddano również obserwacji zasięg max. penetracji terenu przez bobry. Zasięg ten
wyniósł dla poszczególnych powierzchni badawczych:Królówek – 180mPiotrowa Dąbrowa – 60m.Maniówka – 60m.Wiatrołuża – 90m.Suchar Wielki – 90m.Suchar Widny – 60m.
38 31 22 3 4
2010
1457
1600
1131
1302
696
299 252
74 52 17 5 2 11 210 1327256
162
444364
657
894
-100
400
900
1400
1900
2400
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 17
podpow ierzchnie
ilość
[w sz
t.]drzew o
krzew
Rys. 5 Zmiany intensywności starych zgryzień w grupie drzew i krzewów w zależności od odległości od brzegu.
7153
3716 6 1
383
438
501
329
150130
17
87
10 9 13
300
145
6
48
8 66
-100
0
100
200
300
400
500
600
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15
podpow ierzchnie
ilość
[w sz
t.]drzew o
krzew
Rys. 6 Zmiany intensywności świeżych zgryzień w grupie drzew i krzewów w zależności od odległości od brzegu.
POMIAR SKŁADU ZIMOWYCH MAGAZYNÓW ŻEROWYCH
Metodyka badańPrace terenowe prowadzone były w latach 1999 - 2000.
Prace terenowe polegały na wydobyciu magazynów
żerowych oraz pomiarze gałęzi zmagazynowanych przez
bobry metodą posztuczną. Za podstawowe parametry
pomiarowe przyjęto następujące elementy:
1) klasy długości - 50 centymetrowy podział gałęzi
2) średnica w miejscu zgryzienia - w odstopniowaniu 1-go
centymetra.
Wszystkie przyjęte w pracy parametry klasyfikowano w
rozbiciu na gatunki.
Podczas pomiaru składu zimowych magazynów żerowych zinwentaryzowano ogółem 52782 szt. gałęzi, w tym odpowiednio dla poszczególnego środowiska:- środowisko rzeczne - 6772 szt.- środowisko śródpolne – 19198 szt.- środowisko jeziorne – 19818 szt.- środowisko fitosocjologicznie ,,ubogie” (suchary) – 6994 szt.
zimowy magazyn żerowy
Żeremie bobrowe
Warstwa gałęzi długich
warstwa gałęzi drobnych
Schemat nr.1 Schemat konstrukcji zimowego magazynu żerowego bobrów
Schemat nr.2 Przekrój podłużny przez konstrukcję zimowego magazynu żerowego w środowisku rzecznym.
Schemat nr.3 Przekrój podłużny przez konstrukcję zimowego magazynu żerowego w środowiskach: polnym oraz jeziornym.
Tab.1 Udział ilościowy poszczególnych klas długości zinwentaryzowanych na wszystkich badanych powierzchniach w latach 1999/2000 łącznie.
Klasy długościIlość [w szt.]< 50 9032
50-100 59960100-150 15787150-200 5640200-250 479250-300 1213300-350 24350-400 292400-450 7450-500 71500-550 4
up to 1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12-1000
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
Fig.4. Distribution of diameters of branches cached by beavers
lakeopen areadistrofic lakesriver
diameter categories [in cm]
num
bers
[in
pis]
gatunek ilość [w szt.]brzoza 11977
97dąb 925grab 137jarząb 341jesion 865klon 125kruszyna 45leszczyna 11040lipa 375olcha 5247osika 3474sosna 24śliwa 7wierzba 57830
czaremcha
Tab. Udział ilościowy poszczególnych gat. drzew i krzewów zinwentaryzowanych na wszystkich badanych powierzchniach w latach 1999/2000 łącznie.
Poddano również obserwacji zachowanie zwierząt w przypadku pozbawienia ich zmagazynowanej zimowej bazy pokarmowej. Wydobyty z wody magazyn żerowy na jednej z powierzchni badawczych został ułożony w stos w pobliżu miejsca wydobycia. Zwierzęta nie podjęły jednak próby zatopienia magazynu, natomiast zintensyfikowały wysiłki związane ze zmagazynowaniem bazy pokarmowej. W przeciągu trzech tygodni uzupełniły w 50% zimowy zapas gałęzi. Z chwilą nadejścia pierwszych przymrozków wczesnych wydobyty zimowy magazyn żerowy został zwrócony rodzinie bobrowej.
DZIĘKUJĘZA UWAGĘ