Journal of Research on Religion & Health.2018;4(2):54- 68

Journal Homepage: http://journals.sbmu.ac.ir/jrrh

Vol. 4, No. 2, Spring 2018 Journal of Research on Religion & Health

54

Payam Varaee1* , Khodamorad Momeni

1, Asie Moradi

1

1- Department of Psychology, Faculty of social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran. *Correspondence should be addressed to Mr. Payam varaee; Email: varaee.payam@stu.razi.ac.ir

Article Info

Received: Des 16, 2017

Received in revised form:

Feb 14, 2018

Accepted: Mar 3, 2018

Available Online: Mar 21, 2018

Keywords:

Attitude toward religion

Death anxiety

Elderly

Psychological well-being

Abstract

Background and Objective: Considering the vital importance of the

elderly’s well-being and the rapid growth of their populations, studying

the role of various variables in the well-being of the elderly is necessary;

therefore, the present study was conducted with the aim of investigating

the relationship between psychological well-being and religiosity and

death anxiety in the elderly.

Method: This research adopted a descriptive, correlational design. The

statistical population of this study consisted of all elderly men in

Kermanshah's part-time elderly care centers comprising 700 people in

total. Out of this population, 200 individuals were selected by simple

random sampling. The research instruments were Psychological Well-

Being Questionnaire (Ryff, 1989), Muslim Attitudes toward Religion

(Wilde and Joseph, 1997), and Death Anxiety Inventory (Templer, 1970).

Entry criteria included: 1) a score of 22 at the cognitive state test, 2) a

minimum age of 60 years, 3) a minimum of junior high school education,

4) enough monthly earnings. People who did not have these conditions

were excluded. Pearson correlation coefficient and s tepwise multiple

regression were used for data analysis. All ethical issues were observed in

the study and the researchers declared no conflict of interests.

Results: The findings showed that there was a significant, positive

relationship between psychological well-being and religiosity (r= 0.39,

P<0.001) and a measurable, negative association between psychological

well-being and death anxiety (r=-0.19, P<0.001). The results of stepwise

regression analysis also showed that Islamic attitude, death anxiety, and

Islamic rituals can significantly predict 22% of psychological well-being

in elderly people (P<0.001).

Conclusion: Overall, psychological well-being can be increased in the

elderly through increasing attention to the role of religiosity in life and the

application of strategies that reduce the anxiety of death.

Please cite this article as: Varaee

P, Momeni

Kh, Moradi

A. Prediction of psychological well-being based on attitude toward religion and death

anxiety in the elderly men of Kermanshah's part -time elderly care center. J Res Relig Health. 2018; 4(2): 54- 68.

Background and Objective: The population of

elderly in Iran is growing quickly (1). This growing

population faces mental needs, the most important of

which is psychological well-being. Seniors with a high

psychological well-being will be able to overcome the

difficulties and challenges they encounter in this period

of their lives (2, 3).

Religiosity is one of the main parts of individuals’ lives

that can influence their psychological well-being (4, 5).

Death anxiety is also one of the most important

existential challenges of the elderly (6). Therefore,

death anxiety can affect seniors’ psychological well-

being. In the domain of the role of religion on well-

being, and also the relationship between death anxiety

and well-being, contradictions exist in the available

literature. Therefore, the present study aimed to

investigate the relationship between seniors’ religiosity

Prediction of psychological well-being based on attitude

toward religion and death anxiety in the elderly men of Kermanshah's part-time elderly care center

Summary

Vol. 4, No. 2, Spring 2018 Journal of Research on Religion & Health 55

Varaee, et al./ J Res Relig Health 2018; 4(2): 54- 68 Prediction of psychological well-being based …

and death anxiety, on the one hand, and psychological

well-being, on the other hand.

Method: This research adopted a descriptive,

correlational design. The statistical population of this

study consisted of all elderly men in Kermanshah's

part-time elderly care centers comprising 700 people in

total. Out of this population, 200 individuals were

selected by simple random sampling. Entry criteria

included: (1) a score of 22 at the cognitive state test,

(2) a minimum age of 60 years, 93) a minimum of

junior high school education, (4) enough monthly

earnings. People who did not have these conditions

were excluded. Pearson correlation coefficient and

stepwise multiple regression were used for data

analysis.

The following instruments were used for data

collection:

Mini–Mental State Examination: This questionnaire

is used in psychological examinations for detecting

cognitive impairment. The maximum score is 30 and

grades equal to or lower than 23 represent cognitive

impairment (7).

Ryff Scale Psychological Well-being: The short

version of the Ryff Scale Psychological Well-being (18

items) was used in this study (8, 9). The correlation of

the short version and the main scale range from 0.70 to

0.89 (2). Also, in this research, Cronbach's alpha for

the entire questionnaire was 0.87.

Muslim Attitudes toward Religion Scale: This scale,

which comprises 14 items, measures Muslims’

attitudes toward Islam. This version consists of three

factors (10). The internal reliability of the

questionnaire in Iran (calculated via Cronbach’s alpha)

was 0.93 (11). Also, the obtained Cronbach's alpha

reliability index for the questionnaire was 0.87 in the

current study.

Templar Scale death anxiety: This scale, which was

developed by Templer (1970), is the most widely used

instrument for measuring death anxiety (12). The

validity and reliability of this questionnaire was

examined in Iran, with coefficients of 0.62 and 0.73 for

split-half reliability and internal consistency,

respectively (13). In this research, the obtained

Cronbach’s alpha for the questionnaire was 0.69.

Results: The findings showed that there was a

significant, positive relationship between psychological

well-being and religiosity (r= 0.39, P<0.001) and a

measurable, negative association between

psychological well-being and death anxiety (r=-0.19,

P<0.001). The results of stepwise regression analysis

also showed that Islamic attitude, death anxiety, and

Islamic rituals can significantly predict 22% of

psychological well-being in elderly people (P<0.001).

Conclusion: The results of this study showed that

psychological well-being has a positive and significant

relationship with religiosity, hence the first research

hypothesis is approved. This finding is in line with the

results of Tiwari et al. (14) and Ivtzan et al. (15). They

are however in contrast with Brown and Tierney’s (16)

and Francis et al.’s (17) findings. This variety of

findings can be attributed to the idea that, on the one

hand, religiosity has no equal relationship with all

aspects of mental health and well-being and, on the

other hand, all aspects of religion have no equal

relationship with a particular aspect of mental health

and well-being (18). More specifically, a certain aspect

of religiosity may have positive effect on a particular

dimension of mental health. The same aspect may

exercise no effecr, or even a negative impact, on other

dimensions of mental health and well-being (19).

To explain the findings of the present research, it is

argued that religion changes people’s lifestyle in a

certain way, exercising a positive impact on health.

Through the provision of a framework for describing

and interpreting life experiences and thus providing a

sense of coherence and existential connectivity, and

through the experience of communicating with others,

religion enters a larger support system that can

contribute to psychological well-being (20).

Furthermore, the results showed that psychological

well-being had a negative and significant relationship

with death anxiety. This finding was in line with the

results of McKenzie et al. (21) and Routledge et al.

(22). Conversely, it was in contradiction with the

results of the research projects conducted by Abdel-

Khalek (23) and Urien and Kilbourne (24). In

explaining this finding, it can be argued that, according

to fear management theory, awareness of death creates

high anxiety and reduces psychological adaptive

performance, leading to psychological problems and

negatively affecting well-being because death anxiety

conflicts with the evolutionary motive for survival

(25).

In general, the results of this study showed that there is

a positive relationship between psychological well-

being in the elderly and their religiosity. On the other

hand, there is a negative association between seniors’

psychological well-being and their death anxiety.

According to the results of this study, religiosity has a

greater effect on psychological well-being in

comparison with death anxiety. Considering the

cultural and religious context of the society, besides the

importance of decreasing the anxiety of death, religious

components can be used to promote well-being among

the elderly. In general, the results of this study can be

effective in increasing the well-being of the elderly.

1. Nations U. World population ageing 2013.

Department of Economic and Social Affairs PD. 2013.

2. Ryff CD, Singer BH. Best news yet on the six-factor

model of well-being. Social Science Research.

2006;35(4):1103-19.

3. Yeung DY. Aging and Psychological Well-Being.

In: Pachana NA, editor. Encyclopedia of

Geropsychology. Singapore: Springer Singapore; 2015.

p. 1-6.

4. Emmons RA, Barrett JL, Schnitker SA. Personality

References

Vol. 4, No. 2, Spring 2018 Journal of Research on Religion & Health

56

Prediction of psychological well-being based … Varaee, et al./ J Res Relig Health 2018; 4(2): 54- 68

and the capacity for religious and spiritual experience.

The Guilford Press: New York; 2010.

5. Kamp Dush CM, Taylor MG, Kroeger RA. Marital

happiness and psychological well‐being across the life

course. Family relations. 2008;57(2):211-26.

6. Ryff CD, Keyes CLM. The structure of

psychological well-being revisited. Journal of

personality and social psychology. 1995;69(4):719.

7. Cockrell JR, Folstein MF. Mini-mental state

examination. Principles and practice of geriatric

psychiatry. 2002:140-1.

8. Ryff CD. Happiness is everything, or is it?

Explorations on the meaning of psychological well-

being. Journal of personality and social psychology.

1989;57(6):1069.

9. Khanjani M, Shahidi S, Fath Abadi J, Mazaheri M,

Shokri O. Factor Structure and Psychometric Properties

of Short Form (18 questions) Ryff Psychological Well-

Being Scale in Male and Female Students. Thought and

behavior in clinical psychology. 2014;8(32):27-

36.(Full Text in Persian)

10. Wilde A, Joseph S. Religiosity and personality in a

Moslem context. Personality and Individual

Differences. 1997;23(5):899-900.

11. Ghorbani N, Watson PJ, Ghramaleki AF, Morris

RJ, Hood Jr RW. Muslim attitudes towards religion

scale: Factors, validity and complexity of relationships

with mental health in Iran. Mental Health, Religion &

Culture. 2000;3(2):125-32.

12. Templer DI. The construction and validation of a

death anxiety scale. The Journal of general psychology.

1970;82(2):165-77.

13. Rajabi G, Bohrani M. Factor Analysis of Death

Anxiety Scale Questions. Journal of Psychology.

2001;4(20):331-44.(Full Text in Persian)

14. Tiwari S, Singh R, Chand H. Spirituality and

Psychological Wellbeing of Elderly of Uttarakhand: A

Comparative Study Across Residential Status. 2016.

15. Ivtzan I, Chan CP, Gardner HE, Prashar K. Linking

religion and spirituality with psychological well-being:

Examining self-actualisation, meaning in life, and

personal growth initiative. Journal of religion and

health. 2013;52(3):915-29.

16. Brown PH, Tierney B. Religion and subjective

well-being among the elderly in China. The Journal of

Socio-Economics. 2009;38(2):310-9.

17. Francis LJ, Elken A, Robbins M. The affective

dimension of religion and personal happiness among

students in Estonia. Journal of Research on Christian

Education. 2012;21(1):84-90.

18. Koenig HG. Faith and mental health: Religious

resources for healing: Templeton Foundation Press;

2009.

19. Krauss SW, Hood Jr RW. A new approach to

religious orientation: The commitment-reflectivity

circumplex: Rodopi; 2013.

20. Levin JS. Dimensions and correlates of general

well-being among older adults. Journal of Aging and

Health. 1994;6(4):489-506.

21. McKenzie EL, Brown PM, Mak AS, Chamberlain

P. ‘Old and ill’: death anxiety and coping strategies

influencing health professionals' well-being and

dementia care. Aging & mental health.

2017;21(6):634-41.

22.Routledge C, Ostafin B, Juhl J, Sedikides C, Cathey

C, Liao J. Adjusting to death: the effects of mortality

salience and self-esteem on psychological well-being,

growth motivation, and maladaptive behavior. Journal

of personality and social psychology. 2010;99(6):897.

23. Abdel-Khalek AM. Happiness and death distress:

Two separate factors. Death studies. 2005;29(10):949-

58.

24. Urien B, Kilbourne W. On the role of materialism

in the relationship between death anxiety and quality of

life. ACR North American Advances. 2008.

25. Solomon S, Greenberg J, Pyszczynski T. A terror

management theory of social behavior: The

psychological functions of self-esteem and cultural

worldviews. Advances in experimental social

psychology. 1991;24:93-159.

68 -54 (:2)4;2018البحث في الدين و الصحّة. مجلة

موقع المجلة على شبكة الإنترنت: http://journals.sbmu.ac.ir/jrrh

البحث في الدين و الصحّة مجلة 1439 ربیع، 2، العدد 4السنة

57

1ي، آسيه مراد1يمراد مؤمن، خدا *1يام ورعبي .قسم علم النفس العام، كلیة العلوم الاجتماعیة، جامعة الرازي، كرمنشاه، إيران -1 varaee.payam@stu.razi.ac.ir :البريد الإلكترونيّ ؛ يام ورعبی موجهة إلى السید لمراسلاتا *

معلومات المادة 1439 لاولا ربیع 27: الوصول الاولی جمادی 27: وصول النص النهايی

1439 1439الثانی جمادی 14: القبول 1439رجب 4: النشر الإلكتروني

:الألفاظ الرئيسيّة الرفاه النفسي لشیخوخةا من الموت القلق الدين تجاه وق الم

الملخّص المتغيرات بالنظر إلى الدور المهم والمتصاعد لرفاه المسنين، فإن دراسة دور :خلفية البحث وأهدافه

المختلفة في الرفاهیة تبدو ضرورية، لذلك يستهدف البحث الحالي، دراسة العلاقة بين الرفاه النفسي .ينل المسناوالقلق من الموت لدى الرجتدين وال

في ئيتمع الإاصاالمج لقد تأل هذه الدراسة الوصفیة هي من نوع الارتباط. :منهجية البحثمنهم بواسطة عینة عشوائیة 200، تم اختیار في دور رعاية المسنين مقیمرجل مسن 700الدراسة من لدين من ا ينسلمالملرفاه النفسي، مقیاس موق ل "ري "استبیان ،وشملت أدوات البحث بسیطة.الحصول نممام في البحث، لاالقبول ل. وتشمل معايير "تمبلرلـ" وتلما، واستبیان قلق "وايلد وجوزي لـ"

امتلاك شهادة ثانوية ، سنة 60أكثر من العمرالنفسي، الوضع في اختبار 22على درجة أكثر من ط. و الشر هالأشخاص الذين لیس لديهم هذ رفض. تم والراتب الشهري بما فیه الكفاية، على الأقل

ة جمیع ت مراعاتم ولتحلیل البیانات، تم استخدام معامل ارتباط بيرسون وتحلیل الانحدار التدريجي. الموارد الأخلاقیة في هذا البحث، واضافة الى هذا، فإن مؤلفي المقالة لم يشيروا الى تمارب المصالح.

علاقة ( و r=39/0هامة بين الرفاه النفسي والتدين ) ايجابیةأظهرت النتائج وجود علاقة :كشوفاتال(. وأظهرت نتائج تحلیل الانحدار >001/0Pالموت )بين الرفاه النفسي وقلق (r=-19/0) سلبیة

يمكن أن تتنبأ على اسب الأهمیة((المناسك الدينیة الموت و من قلق الو النظرة الدينیة أن التدريجي (. >001/0P٪ من الرفاه النفسي لدى كبار السن )22بنسبة

مع تصاعد الاهتمام بدور التدين في الحیاة وتطبیق الاستراتیجیات التي تقلل من قلق إذن، :النتيجة الرفاه النفسي في كبار السن. رفع مستوىالموت، يمكن

:التالي الترتيب على المقالة استناد يتمVaraee

P, Momeni

Kh, Moradi

A. Prediction of psychological well-being based on attitude toward religion and death anxiety in the elderly men of

Kermanshah's part -time elderly care center. J Res Relig Health. 2018; 4(2): 54- 68.

التنبؤ بمستوى الرفاه النفسي على اساس الموقف من الدين وقلق الموت لدى كبار السن في مركز كرمنشاه لرعاية المسنين

68 -54(: 2)4؛ 1397ی پژوهش در دین و سلامت. مجله

سایت مجله: وب http://journals.sbmu.ac.ir/jrrh

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

58

1یمراد هیآس، 1یمؤمن خدامراد ، *1یورع امیپ

.رانیا ،کرمانشاه ،یدانشگاه راز ،یعلوم اجتماع ی دانشکده شناسی، روان گروه -1

varaee.payam@stu.razi.ac.ir :نامهیارا؛ یورع امیپ آقایخطاب به مکاتبات

اطلاعات مقاله

96 آذر 25 :دریافت 96 بهمن 25 :دریافت متن نهایی

96 اسفند 12 پذیرش:

97 فروردین 1: نشر الکترونیکی

واژگان کلیدی:

اضطراب مرگ

شناختی یستی روانبهز سالمندی

نیدنگرش به

چکیده

نقش یبررس سالمندان،بهزیستی و روزافزون مهم با توجه به نقشهدف: سابقه و

با هدفپژوهش حاضر ین ؛ بنابرارسد ضروری به نظر میرهای مختلف در بهزیستی متغیّ

مرد در سالمنداناضطراب مرگ و داری دینبا شناختی بهزیستی روان ی بررسی رابطه

صورت گرفته است.

پژوهش شامل یآمار ی است. جامعه یازنوع همبستگ یفیپژوهش توص نیا: کار روش

200که ،تاسوقت سالمندان شهر کرمانشاه نیمه ینگهدار یسراها سالمندمرد 700 ی نامه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش روش تصادفی ساده از آنان به نفر

و و جوزف لدیوا نینگرش مسلمانان به د اسیمق، فیر یشناخت روان یستیبهز

شامل کسبنیز به پژوهش ورود یارهایبود. معتمپلر اضطراب مرگ ی نامه پرسش

داشتن سال، 60داشتن سن حداقل ،یروان تیدر آزمون وضع 22 یبالا ی هنمر برای گذراندن زندگی بود. انهیدرآمد ماهداشتن حداقل و بالاتر ای ییراهنما لاتصیتح

ها از داده لیتحل یبرا .از مطالعه خارج شدند نبودند طیشرااین دارایکه یافراد

در این پژوهش استفاده شد. گام به گام ونیرگرس لیو تحل رسونیپ یهمبستگ بیضرگونه تضاد براین، نویسندگان مقاله هیچ ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه همه

اند. منافعی گزارش نکرده

( r=39/0) داری شناختی با دین بهزیستی روانبین که داد ها نشان یافته ها: یافته

دارد وجود داری ی منفی و معنی رابطه (r=-19/0مرگ )با اضطراب و مثبت ی رابطه

(001/0P<). ؛ تیاهم بیترت به که داد نشان گام نیز به گام رگرسیون تحلیل نتایج

بینی طور معناداری قادر به پیش ی بهمناسک اسلام واضطراب مرگ ی،اسلام نگرش .(>001/0P) سالمندان بودند شناختی در درصد از بهزیستی روان 22

ی راهبردهایی ریکارگ بهو یداری در زندگ دینتوجه به نقش با نیبنابراگیری: نتیجه

را در شناختی یستی روانبهز توان یم، دشو یماضطراب مرگ که موجب کاهش

سالمندان افزایش داد.

:است صورت این به مقاله استناد

Varaee P, Momeni

Kh, Moradi

A. Prediction of psychological well-being based on attitude toward religion and death anxiety in the elderly men of

Kermanshah's part -time elderly care center. J Res Relig Health. 2018; 4(2): 54- 68.

شناختی بر اساس نگرش به دین و اضطراب نبینی بهزیستی روا پیش

شهر کرمانشاه وقت نیمه ینگهدار مرکز مرگ در مردان سالمند

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397بهار ، 2ی شماره، 4ی دوره

59

...ه دین شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

شده است بینی پیش سالگی است. 60سالمندی عبور از مرز

میلیون و 26تعداد سالمندان کشور به رقم 2050در سال

. (1) برسددرصد از کل جمعیت 26هزار نفر، یعنی 393ی که از سلامت و بهزیستی روانی برخوردار باشند، سالمندان

ن آنااز کهولت سن در متأثرکاهش توانایی شناختی و جسمی

قادر خواهند بود در برابر مشکلاتی و (2)شود بسیار کند میی کرده شیاند چارهاتفاق خواهد افتاد، این دوران برایشان که در

بهزیستی نیبنابرا. (3) کنندی مناسبی را اتخاذ ها حل و راه

است و برخورداردر این دوران از اهمیت حیاتی شناختی روان

لازم است محققان به نقش متغیّرهای دخیل در آن توجه کرده .(4)و آنها را بررسی کنند

بر مفاهیم تحولی 1شناختی ریف مدل بهزیستی روان

که رشد 4وگارتنین و 3بوهلر ،2کسونیار ازجملهی پردازان هینظر کنند، استوار است؛ را فرآیندی مداوم در طول عمر توصیف می

شناختی در سالمندان از مدل برای ارزیابی بهزیستی روان نیا

در پژوهش حاضر رو، ؛ ازاین(5)یی برخوردار است اهمیت ویژه

شناختی عبارت است از آن استفاده شده است. بهزیستی رواناز تلاش برای کمال و به حداکثر رساندن استعدادهای شخصی

شناختی را برداشت افراد از بهزیستی روان 5سیک وریف .(6)

ی زندگی که شامل پذیرش خود،و اجتماعابعاد مختلف فردی مثبت ارتباط شخصی، رشد ی در زندگی،هدفمند پیروی، خود

.(7)اند بر محیط است، تعریف کرده و تسلط گرانیبا د

بر تواند یم که (8) استمسائل زندگی افراد ترین مهماز 6دین

دین یعنی .(9) بگذاردشناختی تأثیر بهزیستی روانو احساس که حول محور مفهوم یی از باورها، اعمال مجموعه

7نینگرش به د. (10)حقیقت غایی، سامان گرفته است

در مقایسه و (11) دارد یستیو بهز در سلامت یشتریب تیاهمی دهنده ، نشان8ینیدال نسبت سطحی اشتغ های به با جنبه

9یی دارتری بوده است که از عوامل زمینه های ریشه ویژگی

پذیرند و شاخص بهتری برای کارکرد عمومی می تأثیر کمتر

اری فرد د نگرش به دین را دین نیبنابرا. (12)دینی فرد است در پژوهش حاضر نیز جهیدرنت. (13 و 11) آورند یم حساب به

1( Ryff's psychological well-being model

2( Erikson

3( Buhler

4) Neugarten

5( Ryff, Keyes

6( Religion

7( Attitude towards religion

8) Religious involvement

9( Contextual factors

داری سنجش میزان دین از ابزار نگرش به دین برای

ی نقش دین در حوزهاست. شده گرفتهبهره کنندگان شرکتمحور اصلی که مناقشاتی وجود دارد جامعه ودر بهزیستی فرد

است که آیا دین در سلامت سؤالآن پاسخ به این

از . فارغ(11) شود یمشناختی سهیم است یا مانع آن روانهای در حال رشد پیشنهاد ی پژوهش بدنه تنازعات نظری،

ی برامنجر شود. به بهزیستی تواند یمداری که دین دنده می

نشان دادند خود در پژوهش 10همکاران و یواریتنمونه

یکه سطوح بالاتر خواهند داشت یبالاتر یستیبهزی سالمنداننیز در 11همکاران و تزانیوآی. (14) دادندنشان را تیاز معنو

بر یاز نوع و تجارب مذهب را جدای تیمعنو تیاهم پژوهشی

.(15) ندا هکردتأیید در میان سالمندان شناختی روان یستیبهزدر را خورده افراد سال یستیو بهز نید نیب ی رابطهنیز 12الحق

یفیک ی مطالعه نیحاصل از ا جینتاکرده که بررسی پاکستان

داشتند، تیرضا یکه از زندگ یسالمندان ه استنشان داد

. در(16) دادند میقرار خود ییبعد از مرگ را هدف نها یزندگرا موجب بهبود تیمعنو 13و همکاران یکربپژوهشی دیگر

و ی. احمد(17) افتندیشناختی در افراد مسن روان یستیبهز

مطالعه را بررسی 16پژوهشی فراتحلیلی در نیزهمکاران ی دهنده مطالعه نشان 10که دندیرس جهینت نیو به ا کردند

،است یستیو بهز تیمعنو نیب یمثبت و معنادار ی رابطه

ی ارتباط چیبود که ه نیا انگریب ی دیگر که دو مطالعه درحالی

هم تیمطالعه نشان داد که معنوچهار وجود ندارد و بین آنها .(18) باشدشته دا یستیبر بهز یهم اثر منف ،اثر مثبت تواند می

نیبه ادیگری در پژوهش 14یندلایهولمس و فهمچنین

تواند طور مثبت و معناداری می به تیکه معنو دندیرس جهینتو نی. روزمار(19) بینی کند شناختی را پیش روان یستیبهز

یبررسرا یستیو بهز تیمعنو نیب ی رابطهنیز 15واچهولتز

مثبت یهمبستگ یستیبا بهز تیکه معنو نددکردند و نشان دا

افتندیدر نیهمچن 16همکاران و میک .(20) داری دارد و معنی ی شناختی رابطه روان یستیداری با بهز و دین تیکه معنو

نیز 17قوهیحافئز و رف .(21) دهد را نشان می یمثبت و معنادار

تیکه معنو افتندیسالمندان مسلمان در ی درباره یدر پژوهششناختی را روان یستیبهز یطور معنادار داری به و دین

های پژوهش این در حالی است که .(22)کند میبینی پیش 10

) T iwari et al. 11

) Ivtzan et al. 12

) Ul Haq 13

) Kirby et al. 14

) Holmes & Findlay 15

) Rosmarin & Wachholtz 16

) Kim et al. 17

) Hafeez & Rafique

مقدمه

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

60

ه دین...اساس نگرش ب شناختی بربینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

و هولدرو 1و همکاران سیفرانس دیگری مانند پژوهش

23) افتندینبین دین و بهزیستی یمعنادار ی رابطه 2همکاران ادآوری 3هربرت و همکارانش حتی در پژوهشی دیگر .(24 و

خود یزندگ یاز مؤمنان ممکن است معنا رخیشوند که ب می

بر سلامت آنها یتأثیر منف نید نیبنابرا ؛درک نکنند نیاز د راکنند استدلال مینیز 4کوهن و کرنس. (25) باشدداشته

تواند به شده است، اما می یستیموجب افزایش بهز دینگرچه ا

.(26) باشدمربوط زینارضایتی از زندگی، ناکامی و افسردگی ن

نمونه از سالمندان چینی 9619 در 5یرنیتراون و ب نیهمچن کردندگزارش یستیو بهز تیمعنو بین یقو یمنف ی رابطه

در جهت ییها تلاشو ها یزن گمانهبه اینکه جهتو با ؛(27)

ی دین و بهزیستی صورت گرفته رابطه و بهترشناخت بیشتر ی ریگ جهینترا هنوز برای ها کوششاین پژوهان نیداما ؛ است

رسد که بنابراین ضروری به نظر می؛ (13) دانند ینمکافی

های بیشتری در این زمینه صورت گیرد. پژوهش

شناختی، اضطراب رواناز دیگر متغیّرهای مؤثر بر بهزیستی دانند روزی خواهند مرد و این است. سالمندان می 6مرگ

های وجودی آنان ترین چالش از مهم رو شدن با مرگ یکی روبه

وفصل کردن این چالش کمک شایانی به است که حلو 7لهتو ی سویی طبق گفته از .(7)کند شان می بهزیستی

دهد اضطراب مرگ با نشان می شواهدی وجود دارد که 8تمپلر

که معیارهای وجودی مانند هنگامی ی،شناخت سازگاری روان

فیتعر در زندگی و رضایت از زندگی هدف خودشکوفایی،منطقی است نی؛ بنابرا(28) داردی معکوسی ، رابطهشود یم

شناختی )فارغ از ی روانستیو بهزفرض کنیم اضطراب مرگ

یی که با هم دارند، که البته همین نوع رابطه نیز رابطهنوع ی سالمندی محسوب های دوره مورد مناقشه است( که چالش

که ضرورت دارد معیار وجودی هستندشوند، دو مفهوم و می

اسلامی باتوجه به ضعف -ی آنها در فرهنگ ایرانی به رابطه

ی تحقیقاتی مبتنی بر فرهنگ ایرانی و دین اسلام پیشینه بیشتر توجه شود.

ترس از مرگ است که افراد تجربه یضطراب مرگ، نوعا

ناپذیر بودن مرگ اجتناباز یآن درک و آگاه لیدلو کنند می رایز، دارد یشتریب تیسالمندان اهم یمرگ برا. (29) است

طرفی از. (30)بینند تر می مرگ را به خود نزدیک انآن 1) Francis et al.

2) Holder et al.

3) Hebert et al.

4) Cohen & Cairns

5) Brown & Tierney

6) Death anxiety

7( Lehto

8( Templer

تیفیکو یسازگار مرتبط با مرگ یها ها و واکنش نگرش

در .(31)دهد می قرار ریتأثتحت شدت بهرا لمندانسا یزندگکنند بیان می 10و مدیریت ترس 9کسونیاری ه، نظریهاین زمین

به یکپارچگی را و زندگی معنا با مرورسالمندی که بتواند

یستیبهزدر او کاهش و از مرگ و اضطرابآورد، ترس دستی هایی که در آن رابطه پژوهش. (33 و 32) یابد او ارتقا می

بررسی شده، محدود است؛ از ی روانیستیو بهزاضطراب مرگ

مناقشاتی است.های این حوزه نیز دارای سوی دیگر پژوهش

در پژوهش خود بین شادکامی و 11عبداالخالقی مثال برااما ، (34) اوردین به دستپریشانی مرگ همبستگی معناداری

بین 12السابواطور همزمان عبدالخالق و تحقیق دیگری به در

ی منفی ضعیف رابطهرضایت از زندگی و پریشانی مرگ ارزش در مورد نآنا .(35) کردندمعناداری گزارش

اذعان داشتند که مورد ها افتهپذیری و کاربردی این ی بینی پیش

یی مانند پژوهش ها که پژوهشاعتماد نیستند و توصیه کردند

مرتبط با مرگ )مانند اضطراب مرگ( 13ی عوامل رابطه رحاضهای مشابه، این راه. از (28) کنندبررسی شتریرا بو بهزیستی

زندگی نیز برقرار تیفیو کی اضطراب مرگ تعارض برای رابطه

دادند در پژوهشی سلیمانی و همکاران نشان است؛ برای مثالبینی پایین کیفیت زندگی را پیش سطوح مرگ، اضطراب

نشان 14لبورنیکی و وری این در حالی است که؛ (36) کند می

تأثیر مستقیم ندارد دادند که اضطراب مرگ بر کیفیت زندگی

به این نتیجه رسیدند که شفایی و همکاران نیهمچن .(37)ی معناداری وجود بین اضطراب مرگ و کیفیت زندگی رابطه

به این همکاران ودر پژوهش دیگری نیز خاکی . (38)ندارد

ی نتیجه رسیدند که بین کیفیت زندگی و اضطراب مرگ رابطهطور که مشاهده شد، این همان .(39)معناداری وجود ندارد

های پژوهشی دیگر یافته نتایج نیز متناقض است. در ادامه به

در جهت تواند یمشده است که مرتبط با تحقیق حاضر اشاره

و مکینزیی باشد. ستیو بهزی اضطراب مرگ رابطه دأییتتواند که اضطراب مرگ می در پژوهشی نشان دادند 15همکاران

. در پژوهش دیگری (40)باشد بر سلامت روان تأثیرگذار

شناخت مرتبط با نیز نشان دادند که 16همکارانو دجیروتلزندگی و در هدف ذهنی، ارزش تواند رضایت زندگی، مرگ می

و شدتی منفی، اضطراب کاوش را کاهش دهد و عاطفه 9) Erikson's theory

10( Terror management theory

11) Abdel-Khalek

12) Al-Sabwah

13) Factors

14) Urien & Kilbourne

15) McKenzie et al.

16) Routledge et al.

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397بهار ، 2ی شماره، 4ی دوره

61

...ه دین شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

پایینی دارند، نفس عزتاجتناب اجتماعی را در افرادی که

نیز نشان دادند که بین همکارانی و دیمؤ .(32)افزایش دهد ؛ (41) داردی منفی وجود اضطراب مرگ و سلامت روانی رابطه

ی اضطراب با توجه به آنچه بیان شد، بررسی رابطه نیبنابرا

شناختی در سالمندان ضروری به نظر مرگ و بهزیستی روان رسد. می

ی دین و اضطراب مرگ را با ی، تحقیقاتی که رابطهطورکل به

ی سالمندان در سطح جهان در نمونه شناختی بهزیستی روان

طرفی با توجه به از بررسی کند، بسیار محدود است.طور ی که بهپژوهش رسد نظر میی پژوهشگران، به جستجو

اضطراب شناختی را بر اساس زمان بخواهد بهزیستی روان هم

هدف نیبنابرا؛ داری بررسی کند، انجام نشده است مرگ و دینداری و اضطراب مرگ با دین ی رابطهبررسی پژوهش حاضر

بررسی درصددو است شناختی در سالمندان بهزیستی روان

است: برآمدهی ذیل ها هیفرض

شناختی رابطه دارد و داری با بهزیستی روان ی اول: دین فرضیهشناختی را در سالمندان تغییرات بهزیستی روانقادر است

ی دوم: اضطراب مرگ با بهزیستی فرضیه بینی کند. پیش

شناختی رابطه دارد و قادر است تغییرات بهزیستی روان بینی کند. شناختی را در سالمندان پیش روان

یآمار ی جامعه این پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی است.

وقت نیمه ینگهدار یمرد سالمند سراها 700شامل آن

روش به از آنان نفر 200؛ که استسالمندان شهر کرمانشاه انتخاب شدند. ابزارهای تشخیصی مبتنی بر ساده تصادفی

تحت تأثیر اختلال توجه، اختلال حواس و تواند یمنامه پرسش

نقص ارتباطی سالمندان باشد. بنابراین لازم است وجود یا نبود

بررسی شود تا از اعتبار پاسخ ی شناختی سالمندانها اختلالی نامه پرسشآنان اطمینان نسبی حاصل کرد. بدین منظور از

ی بند درجهکه روش عملی برای 1یروانمختصر وضعیت

ی ورود ها ملاکبنابراین ؛ ی است، استفاده شده استشناختدر 22ی بالای برای این تحقیق عبارت بود از: داشتن نمره

داشتن ،سال 60 کم آزمون وضعیت روانی، داشتن دست

انهیدرآمد ماهداشتن حداقل و بالاتر ای ییراهنما لاتصیتح

ها ملاکنداشتن هرکدام از این .برای گذراندن زندگی .دش یمیی موجب خروج آزمودنی تنها به

1( Mini–Mental State Examination

ابزارهای استفاده شده در این پژوهش عبارت است از:

مقیاس مختصر وضعیت روانی

های روانی برای اختلالات شناختی نامه در معاینه این پرسشاز

از عملکرد شناختی و پنج محدوده دشو یم استفاده

ی( را و طراح یادآوری و محاسبه، توجه ،ثبت ی،ابی )جهت 23های است؛ و نمره 30آن ی . حداکثر نمرهکند یمآزمایش

اختلال شناختی ) دهد می اختلال شناختی را نشان تر نییپایا

(. 30-24و نرمال= 23-18، خفیف یا متوسط=17-0شدید=

نامه که روایی و پایایی آن نیز تأیید شده است، در این پرسشکم تحصیلات راهنمایی یا ستصورتی کاربرد دارد که افراد د

ی نهیمعا یابیهنجار. (42) دنباشهشتم متوسطه داشته

ییسالمندان در شهر تهران از روا یشناخت تیمختصر وضع گزارش 78/0کرونباخ برابر یبرخوردار بود و آلفا یبخش تیرضا

درصد و 90 تیحساس 21برش ی ابزار در نقطه نیشد. ا

ها هنمر یهمبستگ همچنین درصد به دست آمد. 84 یژگیو

.(43) بود رمعنادا 05/0در سطح لاتیبا سن و سطح تحص

یفشناختی ر بهزیستی روانمقیاس

ی مقیاس بهزیستی سؤال 18ی کوتاه نسخهدر این پژوهش از ی و همکاران آن را جان خان که (6) 2فیرشناختی روان

. ریف در سال (44)اند، استفاده شده است اعتباریابی کرده

در آن 2002و در سال ی؛طراحی آن را فرم اولیه 1989عامل است. مجموع 6نسخه، مشتمل بر نیا تجدیدنظر کرد.

ی کلی بهزیستی عنوان نمره عامل به 6های این نمره

ی دهنده نشانی بالاتر، نمره شود. شناختی محاسبه می روان

ی کوتاه نسخهشناختی بهتر است. همبستگی بهزیستی روانتا 70/0شناختی ریف با مقیاس اصلی از بهزیستی روانمقیاس

یکرونباخ برا یآلفا نیهمچن .(3) استدر نوسان بوده 89/0

.ه استبه دست آمد 87/0نامه در پژوهش حاضر کل پرسش وایلد و جوزف نیدمقیاس نگرش مسلمانان به

یی را برای سنجش نگرش یه گو 14این مقیاس 3و جوزف لدیوا

نسخه، مشتمل بر سه عامل نیا اند. ساخته 4مسلمانان به اسلامو سنجد یمی کل این مقیاس نگرش به دین را نمره است.

باشد به این معنی است که ی فرد در آن بیشتر هرچقدر نمره

.(45) است دارتر نیداست؛ یعنی تر مثبتنگرش او به دین برابر کرونباخ نامه در ایران با روش آلفای ی درونی پرسشیایپا

است و همبستگی این مقیاس را با علاقه به دین، 93/0

31/0و 60/0ترتیب داری برونی به داری درونی و دین دین

2( Ryff Scale Psychological Well-being

3) Wilde & Joseph

4( Muslim Attitudes toward Religion Scale

روش کار

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

62

ه دین...شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ و ورعی

کل یکرونباخ برا یآلفا نیهمچن .(46) کردنددرصد گزارش

.ه استبه دست آمد 87/0نامه در پژوهش حاضر پرسش

تمپلر اضطراب مرگ مقیاس

که از یی استیهگو 15 یاسیمق 1اضطراب مرگ تمپلر اسیمقمحسوب سنجش اضطراب مرگ یبرا هایاسمق ینپرکاربردتر

متغیّر است و 15 تا صفرهای فرد بین هنمر. (47)شود می

در فرهنگ ی بالا معرّف میزان بالای اضطراب مرگ است. نمره

است. شده گزارش 83/0یی آن بازآزمااصلی ضریب پایایی زمان آن در فرهنگ اصلی، با همبستگی آن با یی همروا

گزارش 40/0 یافسردگو 27/0های اضطراب آشکار مقیاس

در ایران نیز نامه پرسشیی و روایی این ایپا. (48) است شدهو 62/0بررسی شد و بر این اساس ضریب پایایی تصنیفی

ی روایی برا است. شده گزارش 73/0ضریب همسانی درونی

نگرانی مرگ و مرگ از دو آزمون مقیاس مقیاس اضطراب

همبستگی بیضراستفاده شده است و مقیاس اضطراب آشکاربه 43/0و 40/0ترتیب مقیاس اضطراب مرگ با هر کدام به

نامه در کل پرسش ینباخ براوکر یآلفا .(48)ه است آمددست

.ه استبه دست آمد 69/0 نیز پژوهش حاضرمراکز در سه نوبت با مراجعه به ،لازم یمجوزها دریافتپس از

با و پس از ارتباط وقت سالمندان شهر کرمانشاه نیمه ینگهدار

یبرا ، ابتدا هدف پژوهشآنان تیکنندگان و جلب رضا شرکت

ها درنامه لازم پرسش های ییو با راهنما توضیح داده شد افراددقت خواسته شد که به نو از آنا داده شدقرار شاناراختی

موردنظر را متناسب با یها را بخوانند و پاسخ ها سؤال

بدون را تا حد امکان یسؤال وخود انتخاب کنند یها یژگیو یشد. برا آوریجمع فردی صورتنگذارند. اطلاعات به جواب

پژوهش به یها نامه پرسش به کنندگان شرکت ییپاسخگو

داده شد که نانیاطم نیاکننده در پژوهش سالمندان شرکتکه کسانی و ماند خواهد محرمانهشده از آنان افتیاطلاعات در

توانند در هر پاسخ دهند می ها سؤال نیبه ا ستندین لیما

تیدرنها .خود را ادامه ندهند یهمکاریی، از پاسخگو یی مرحله

پژوهش یها نامه کنندگان به مجموع پرسش نفر از شرکت 200نداشتن برای نیپاسخ دادند. همچن یکاغذ-صورت قلم به

نامه برای سالمندان پرسش ،در هنگام خواندن یینایب یخطاها

مسائل تیمنظور رعا شد و به هیباسواد، خوانا و درشت تهآگاهانه از تمام سالمندان یکتب ی نامه تیرضا ،یاخلاق

لیتحل و هیتجز رایشد. ب دریافتکننده در پژوهش شرکت

ن،یانگیم یها شاخص از یفیها در بخش توص داده

1( Templer scale death anxiety

بخش و در ؛نهیو کم نهیشیب ریمقاد و استاندارد انحراف

ونیرگرس و رسونیپ یهمبستگ بیاز ضر یاستنباط یشناخت روان یستیبهز ینیب شیپ یبرا گام به گام ی چندگانه

استفاده شد. سالمندان

نیانگیم با ی مرد کننده شرکت 200مل بر تمش یینها ی نمونه

از آنان درصد 5/86 بود. 41/3استاندارد انحراف و 07/64 یسن

دلیل به-بدون همسر نفر( 22درصد ) 11نفر( متأهل، 173)نفر( مطلقه 1درصد ) 5/0نفر( مجرد و 4درصد ) 2، -فوت

گونه نفر( هیچ 118)های پژوهش از نمونهدرصد 59بودند.

نفر( فشارخون، 55درصد ) 5/27 ی نداشتند؛ی زمینه یماریب 9درصد ) 5/4 ،یو عروق یقلب یمارینفر( ب 17درصد ) 5/8

ی ی زمینه یماریب رانفر( سرطان 1درصد ) 5/0و ابتینفر( د

86/1 ی افراد انهیدرآمد ماه نیانگیند. مکردخود گزارش

و ونیلیم 1و حداقل 86/0استاندارد تومان با انحراف ونیلیمتومان بود. سطح ونیلیم 3تومان تا حداکثر هزار 200

57درصد ) 5/28قرار بود که نیبه ا بیترت به آنان لاتیتحص

نفر( 44درصد ) 22 ،ییراهنما دارای تحصیلات نفر(نفر( 19درصد ) 5/9 پلم،ینفر( د 66درصد ) 33 ،یرستانیدب

نفر( 2درصد ) 1و سانسی( لنفر 12درصد ) 6 پلم،ید فوق

خود را اسلام نیکنندگان د شرکت ی بودند. همه سانسیل فوق

یفیتوص یها گزارش کردند. شاخص عیو مذهب خود را تش آمده است. 1 ی پژوهش در جدول شماره یرهایّمتغ

هایافته

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397بهار ، 2ی شماره، 4ی دوره

63

...ه دین شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

پژوهش یرهایّمتغی نهیشیو ب نهیکم ی هاستاندارد و نمر انحراف ن،یانگیم. 1جدول

نمره ینبالاتر نمره ینتر ینپائ استاندارد انحراف میانگین متغیّر

18 3 4 48/11 پذیرش خود() شناختی بهزیستی روان

18 3 97/2 12 شناختی )هدفمندی( بهزیستی روان

18 3 76/3 20/11 دیگران( شناختی )روابط مثبت با بهزیستی روان

18 4 38/3 01/13 شناختی )رشد شخصی( بهزیستی روان

18 4 35/3 99/11 شناختی )خودمختاری( بهزیستی روان

18 4 93/2 45/13 شناختی )تسلط بر محیط( بهزیستی روان

101 33 89/15 14/73 کل() شناختی بهزیستی روان

24 2 67/4 95/18 کمک شخصی() نگرش دینی

20 2 93/3 92/14 نگرش اسلامی() نگرش دینی

12 0 07/3 09/6 مناسک اسلامی() نگرش دینی

54 4 76/9 97/39 کل() نگرش دینی

14 3 63/2 57/8 اضطراب مرگ

های ضریب های پژوهش از آزمون در ادامه برای بررسی فرضیه

چندگانه به همبستگی گشتاوری پیرسون و تحلیل رگرسیون

چندگانه رگرسیون آزمون گام استفاده شد. به ی گام شیوه

( مستقل بودن 1است از: هایی دارد که عبارت فرض شپی -خطاها از یکدیگر که برای بررسی آن از آزمون دوربین

تا 5/1ی این آزمون بین استفاده شد. اگر مقدار آماره 1واتسون

توان استقلال مشاهدات را پذیرفت و قرار داشته باشد می 2این آماره در پژوهش حاضر مقدار. (49) کردتحلیل را دنبال

استقلال مشاهدات تأییدی دهنده است که نشان 968/1برابر با

( خطاها دارای توزیع نرمال باشد که این مفروضه نیز 2 است؛

نسبت زیع بهدارای تو و خطاهااست برقراردر پژوهش حاضر کوچک اریبسمیانگین خطاها مقداراست؛ چراکه نرمال

( است؛992/0) کمعیار نزدیک به ی و انحرافنزدیک به صفر( )

برای بررسی آن ؛ کهخطی بین متغیّرهای مستقل ( نبود هم3. استفاده شد 3انسیوارو عامل تورم 2تحملی از دو آماره

است میزان تحمل مشهود 3 ی شمارهکه در جدول طور همان

؛ بسیار مطلوب است و عامل تورم واریانس برابر یک بود؛ که

وجود نیب شیپخطی بین متغیّرهای ی هم پدیده نیبنابرا ندارد.

1) Durbin-Watson

2( Tolerance

3( Variance Inflation Factor

پژوهش یرهایّمتغ یهمبستگ بیضرا .2جدول

6 5 4 3 2 1 متغیّرها

( بهزیستی 1

کل() شناختی روان1

( نگرش دینی2

کمک شخصی()

30/0

** 1

( نگرش دینی3

نگرش اسلامی()

36/0

**

71/0

** 1

( نگرش دینی 4

مناسک اسلامی)

34/0

**

37/0

**

45/0

** 1

( نگرش دینی5

کل()

39/0

**

88/0

**

89/0

**

68/0

** 1

( اضطراب مرگ619/0-

**

19/0

** 11/0- 06/0- 16/0* 1

05 /0 P< *001/0 P<**

شناختی با دهد که بهزیستی روان نشان می 2ی شمارهجدول

ی و با اضطراب مرگ رابطه دار ی مثبت و معنی داری رابطه دین منفی و معناداری دارد.

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

64

ه دین...شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ و ورعی

داری و اضطراب مرگ دین های مؤلفه قیشناختی ازطر روان یستیگام بهز به گام ونیرگرس لیتحل ی خلاصه .3جدول

متغیّر گامی آماره

t

ی آماره

F

ضریب

همبستگی

ضریب

تعیین

یبضر

یون رگرس

استاندارد

ضریب

رگرسیون

یراستانداردغ

زانیم

یمعنادار

ی مفروضه

یخط هم

-نیدورب

واتسون

1

617/29 361/0 130/0 تورم

واریانس تحمل

نگرش

یاسلام442/5 361/0 456/1 001/0 1 1

2

739/22 433/0 188/0

نگرش

اسلامی015/6 389/0 570/1 001/0 986/0 014/1

اضطراب

مرگ732/3- 241/0- 456/1- 001/0 986/0 014/1

3

379/19 478/0 229/0 968/1

نگرش

اسلامی016/4 285/0 149/1 001/0 783/0 278/1

اضطراب

مرگ871/3- 245/0- 475/1- 001/0 986/0 014/1

مناسک

اسلامی326/3 228/0 179/1 001/0 790/0 266/1

گام به گامی تحلیل رگرسیون خلاصه 3ی جدول شمارهاضطراب و داری دین های ازطریق مؤلفه شناختی روان بهزیستی

، F و t ی دهد. در این جدول مقادیر آماره مرگ را نشان می

R) ( و ضریب تعیینR) ضریب همبستگیداری برای معنی( 2

همراه مقادیر ضریب رگرسیونی های رگرسیونی به مدل( برای β) استانداردشده( و ضریب رگرسیونی B) غیراستاندارد

شده است. هر یک از متغیّرهای حاضر در مدل، نشان داده

، در گام 617/29 در گام اول Fی طبق این جدول مقدار آمارهآمده است که دست به 379/19و در گام سوم 739/22دوم

گام دارند. درواقع مدل کلی رگرسیون در هر سه همگی معنی

، در 130/0 ضریب تبیین در گام اولدار است. همچنین معنیدست آمده است. به 229/0و در گام سوم 188/0گام دوم

نگرش طور که از جدول مشخص است در نخستین گام همان

بر اساس بیشترین همبستگی با بهزیستی اسلامی

دار و مثبت دارد. شناختی وارد معادله شد و ضریب معنی روانشد و ز به متغیّر اول اضافه نی مرگ اضطرابدر دومین گام

آمد و در سومین گام، دست داری برای آن به تأثیر معنی

شد که همگی اثر معنادار به دو متغیّر اضافه اسلامی مناسکی توان گفت هر دو فرضیه ها می ی این یافته درنتیجه داشتند.

شود. پژوهش تأیید می

بر شناختی روان یستیبهزبینی پیشهدف پژوهش حاضر

. نتایج استدر سالمندان داری و اضطراب مرگ اساس دین

ی رابطهداری دینبا شناختی روان یستیبهز که نشان دادی اول پژوهش تأیید بنابراین فرضیه ؛مثبت و معنادار دارد

های پژوهشیافته از پژوهش حاضر، با نتایج نیا .دشو یم

همسو (15) همکارانو تزانیویآ و (14) همکارانی و واریتفرانسیس و ؛(27)ی رنین و توبرا های اما با نتایج پژوهش است

.همخوانی نداشت (24 و 23) همکارانو هولدر و همکاران

تواند این باشد که از ها می یکی از دلایل این گوناگونی یافتهی ستیو بهزی ابعاد سلامت روان داری با همه سو، دین یک

های دین و جنبه ی ی یکسانی ندارد و از سوی دیگر، همه رابطه

ی ستیو بهزی خاص از سلامت روانی داری با یک جنبه دین

ی یعنی احتمال دارد جنبه ؛(50) ندارندی یکسانی رابطهی خاصی از سلامت روانی ی جنبهداری فقط برا خاصی از دین

مفید باشد و همان جنبه برای بُعد دیگری از سلامت روانی و

باشد و یا حتی امکان دارد اثر منفی تیاهم یببهزیستی فرد ی پژوهش حاضر یافته نییتباما در مورد . (51) باشدداشته

را بهبود یسبک زندگ یا یوهش یی گونه به دینگفت توان یم

یسلامتی رو یاثر مثبت تواند یم یقتحقدرکه بخشد یم

گیری بحث و نتیجه

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397بهار ، 2ی شماره، 4ی دوره

65

...ه دین شناختی بر اساس نگرش بیستی روانبینی بهزپیش 68-54: 1397(، 2)4همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ و ورعی

و یفتوص یبرا یتدارک چهارچوب یقازطر دینداشته باشد.

یدن نوعکرموجب آن فراهم و به یتجارب زندگ یرتفس یقازطرو همچنین یوجود یوستگیپ هم احساس انسجام و به

یستمس یککه به داخل شدن در یگرانمعاشرت با د ی تجربه

یستیدر بهز تواند یم شود، یتر منجر م بزرگ یتیحما .(52) کند شناختی مشارکت روان

یشناخت روان یستینتایج پژوهش نشان داد که بهزهمچنین

. بنابراین دارد یو معنادار یمنف ی با اضطراب مرگ رابطه

یافته از پژوهش حاضر، با نیا .دشو یمتأیید زینی دوم فرضیهمکینزی و ،(41) همکارانمؤیدی و های پژوهشنتایج

و روتلیدج و (36)، سلیمانی و همکاران (40) همکاران

عبداالخالق های با نتایج پژوهشهمسو است و (32) همکارانی و خاک (38)یی و همکاران شفا ،(37) لبورنیکی و وری ،(34)

چرایی این یافته مورد در همخوانی ندارد. (39) همکاران و

ی از آگاه ؛ترسی مدیریت با توجه به نظریه که توان گفت می

شناختی روان عملکرد کند، بالایی ایجاد می اضطراب مرگ،شناختی را به دنبال دهد، مشکلات روان سازگارانه را کاهش می

؛ زیرا اضطراب گذارد یممنفی بر بهزیستی تأثیر طور و بهدارد

. این (53) ستا بقای تحولی برای زهیانگ بامرگ در تضاد کند که افراد با وجود داشتن آگاهی نسبت نظریه نیز بیان می

این طریق و ازتوانند آرامش نسبی داشته باشند به مرگ می

این نظریه، افراد طبق. (32) ابندبه بهزیستی بیشتری دست ی

کنند، زیرا از مداوم اضطراب مرگ را تجربه نمی طور بهاختی مختلفی برای کاهش اضطراب مرگ شن ی روانها روش

شان کنند که زندگی افراد درک می مثلاًکنند، استفاده می

باارزش و معنادار است و با مرگ فقط بُعد جسمی آنان از بین ؛ بنابراین افراد باور دارند که وجودشان هدفی گسترده رود یم

و از این طریق اضطراب مرگ خود و پرمعنا است داریپا دارد،

شود بهزیستی می شیافزادهند که خود موجب ا کاهش میر

ی مناسب رهایگ ضربهآگاهی از مرگ در افرادی که اما ؛(32)شود که شناختی ندارند موجب افزایش اضطراب مرگ می روان

بنابراین ؛ شود این خود سبب کاهش بهزیستی در آنان می

تواند این اثر را شناختی می ی روانرهایگ ضربهتوان گفت میو تواند در درک یکی از نظریاتی که می. (54) کندخنثی

شناختی کمک کند ی روانرهایگ ضربهی کارکرد این چگونگ

دیدگاه است که 1اجتماعی اریکسون-روانی-ی رشدی نظریه

. (55) کند ی اضطراب مرگ فراهم می یی درباره گستردهتحولی نیآخر بخشی از این نظریه که به این موضوع مرتبط است،

1( Erikson's theory of psychosocial development

2یکپارچگی خود در برابر ناامیدی همان ای رشدی ی مرحله

ابدی یم معناداری که در این مرحله زندگی خود را فرد است.کند که را حل می ی رشدی خود دورهتی بحران این طور مثب به

آن افزایش بهزیستی تبع بهکاهش ترس از مرگ و موجب

ی به فناناپذیری نمادی نوع بهافراد نیا .(56) دشو روانی میی مقابل، بعضی از سالمندان فکر در نقطهاما . (57) رسند یم

ی نحوهو به اند دادهدر ، هاند گذراندهکنند روزهایی را که می

دستاوردهای خود و اند و از گذشته زندگی نکرده خوبی

از ترس افرادی، نیچن. شوند یم دیناام رو، ؛ ازایناند یناراضموجب که کنند یممرگ و اضطراب مرگ بالایی را گزارش

.(58) دشو شناختی فرد می کاهش بهزیستی روان

طورکلی، نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین بهزیستی به و بای مثبت داری رابطه شناختی در سالمندان و دین روان

توان یمی وجود دارد و دار یمعنی منفی اضطراب مرگ رابطه

ی نیب شیپشناختی سالمندان را اساس بهزیستی روان نیبر ا

داری البته یادآوری این نکته نیز لازم است که متغیّر دین .کردبه بافت با توجهبیشتری از اضطراب مرگ دارد و تأثیر

اهمیت به راهبردهای در کنار توان یم، ی جامعهنیو دفرهنگی

ی دینی در افزایش بهزیستی ها مؤلفهکاهش اضطراب مرگ از بهره گرفت. سالمندان

. نخستین است هایی بوده محدودیت دارایاین پژوهش

توانست بود که می ها نامه پرسشمحدودیت آن حجم بالای

نیدوم .دموجب خستگی جسمی و روانی سالمندان شوویژه در یی به نامه پرسشدهی خودگزارشمحدودیت روش

عرفداری بود؛ که با توجه به ی متغیّرهایی مانند دین حوزه

از آنچه دارتر نیدجامعه، گاهی افراد تمایل دارند خود را توجه به محدودیت اول، پیشنهاد باهستند نمایش دهند.

های فرم کوتاه برای تحقیقات نامه استفاده از پرسش دشو یم

گیرد و با توجه به محدودیت دوم قرار اولویت سالمندان در

گفت برای پرداختن به فرآیندهای پویای مرتبط با توان یمی ها بافتزمان و در گذر دردین، پژوهشگران باید افراد را

یها تیبا توجه محدود نیهمچن ؛متعدد مطالعه کنند

به یاستان در دسترس یستیاز طرف سازمان بهز جادشدهیا ج،ینتا نیا میلازم است در تعم ق،یتحق نیسالمندان زن در ا

زیزنان سالمند ن ی در جامعه ناًیپژوهش ع نیشود و ا اطیاحت

آن یریپذ میبه تعم جینتا ی سهیاجرا شود تا بتوان ضمن مقا

کمک کرد. زین

2( Ego Integrity vs Despair

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

66

ه دین...شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

ارشد یمقطع کارشناس ی نامه انیمقاله برگرفته از پااین

ی دانشگاه نامه ی پایان در کمیته و مسئول است ی سندهینوبه تصویب نهایی رسیده 29/06/1396رازی کرمانشاه در تاریخ

ییدانشجو ی هسته یمال های تیحما. بدین وسیله از است

دانشگاه «یدوم زندگ ی مهین ،یسالمند»نام محور به پژوهشنشاه، استان کرما یستیکل بهز ی از اداره و همچنین یراز

وقت سالمندان شهر نیمه یهدارنگ یکارکنان محترم سراها

که با صبر و صداقت خود یزعزی سالمندان ویژه به و کرمانشاه

یتشکر و قدردان ،پژوهش شدند نیا دنیبه ثمر رس موجب شود. می

ی این پژوهش گونه تضاد منافعی درباره نویسندگان مقاله هیچ

ندارند.

1. Nations U. World population ageing 2013.

Department of Economic and Social Affairs PD. 2013.

2. Yeung DY. Aging and Psychological Well-Being.

In: Pachana NA, editor. Encyclopedia of

Geropsychology. Singapore: Springer Singapore; 2015.

p. 1-6.

3. Ryff CD, Singer BH. Best news yet on the six-factor

model of well-being. Social Science Research.

2006;35(4):1103-19.

4. Siedlecki KL, Salthouse TA, Oishi S, Jeswani S. The

relationship between social support and subjective

well-being across age. Social indicators research.

2014;117(2):561-76.

5. Neff K, Germer C. Self-compassion and

psychological well-being. The Oxford Handbook of

Compassion Science;2004.

6. Ryff CD. Happiness is everything, or is it?

Explorations on the meaning of psychological well-

being. Journal of personality and social psychology.

1989;57(6):1069.

7. Ryff CD, Keyes CLM. The structure of

psychological well-being revisited. Journal of

personality and social psychology. 1995;69(4):719.

8. Emmons RA, Barrett JL, Schnitker SA. Personality

and the capacity for religious and spiritual experience.

The Guilford Press: New York; 2010.

9. Kamp Dush CM, Taylor MG, Kroeger RA. Marital

happiness and psychological well‐being across the life

course. Family relations. 2008;57(2):211-26.

10. Azarbaijani M. Prepare and make a test Religious

orientation relying on Islam. 4 ed. Qom: Institute

Seminary and University; 2014. p.174.(Full Text in

Persian)

11. Aghababaei N, Arji A, Belchinoo A. Relationship

between the HexaCo Personality Model, Religiosity

and Subjective Well-Being in Iranian and Polish

Students. Islamic studies and psychology.

2014;14(8):33-54.(Fu ll Text in Persian)

12. Dezutter J, Soenens B, Hutsebaut D. Religiosity

and mental health: A further exploration of the relative

importance of religious behaviors vs. religious

attitudes. Personality and individual differences.

2006;40(4):807-18.

13. Aghababaei N, Sohrabi F, Eskandari H, Barjaili

A, Farokhi N. Formulation of a model of subjective

well-being based on religious orientation with

mediation of hope, death anxiety and meaning of life.

Islamic psychology research journal. 2016;2(2):32-

60.(Full Text in Persian)

14. Tiwari S, Singh R, Chand H. Spirituality and

Psychological Wellbeing of Elderly of Uttarakhand: A

Comparative Study Across Residential Status;2016.

15. Ivtzan I, Chan CP, Gardner HE, Prashar K. Linking

religion and spirituality with psychological well-being:

Examining self-actualisation, meaning in life, and

personal growth initiative. Journal of religion and

health. 2013;52(3):915-29.

16. Ul Haq R. Life satisfaction and basic needs among

elderly people in Pakistan: evidence from the PSES

data. The Pakistan Development Review.

2012;51(4):519-40.

17. Kirby SE, Coleman PG, Daley D. Spirituality and

well-being in frail and nonfrail older adults. The

Journals of Gerontology Series B: Psychological

Sciences and Social Sciences. 2004;59(3):P123-P9.

18. Ahmadi Z, Darabzadeh F, Nasiri M, Askari M. The

effects of spirituality and religiosity on well-being of

people with cancer: A literature review on current

evidences. Jundishapur Journal of Chronic Disease

Care. 2015;4(2).

19. Holmes OS, Findlay B. Spirituality in Australia:

Psychometric structure and association with religious

institutions and psychological well-being. Sensoria: A

Journal of Mind, Brain & Culture;2016.

20. Rosmarin DH, Wachholtz A, Ai A. Beyond

descriptive research: Advancing the study of

spirituality and health. Journal of behavioral medicine.

2011;34(6):409-13.

21. Kim SS, Reed PG, Hayward RD, Kang Y, Koenig

HG. Spirituality and psychological well‐being: Testing

a theory of family interdependence among family

تضاد منافع

References

قدردانی

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397بهار ، 2ی شماره، 4ی دوره

67

...ه دین شناختی بر اساس نگرش ببینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

caregivers and their elders. Research in nursing &

health. 2011;34(2):103-15.

22. Hafeez A, Rafique R. Spirituality and Religiosity as

Predictors of Psychological Well-Being in Residents of

Old Homes. Dialogue (Pakistan). 2013;8(3).

23. Francis LJ, Elken A, Robbins M. The affective

dimension of religion and personal happiness among

students in Estonia. Journal of Research on Christian

Education. 2012;21(1):84-90.

24. Holder MD, Coleman B, Wallace JM. Spirituality,

religiousness, and happiness in children aged 8–12

years. Journal of Happiness Studies. 2010;11(2):131-

50.

25. Hebert R, Zdaniuk B, Schulz R, Scheier M.

Positive and negative religious coping and well-being

in women with breast cancer. Journal of palliative

medicine. 2009;12(6):537-45.

26. Cohen K, Cairns D. Is searching for meaning in life

associated with reduced subjective well-being?

Confirmation and possible moderators. Journal of

Happiness Studies. 2012;13(2):313-31.

27. Brown PH, Tierney B. Religion and subjective

well-being among the elderly in China. The Journal of

Socio-Economics. 2009;38(2):310-9.

28. Abdel-Khalek AM. Love of life and death distress:

Two separate factors. OMEGA-Journal of Death and

Dying. 2007;55(4):267-78.

29. Neimeyer RA, Moore MK. Validity and reliability

of the Multidimensional Fear of Death Scale; 1994.

30. Cicirelli VG. Fear of death in mid-old age. The

Journals of Gerontology Series B: Psychological

Sciences and Social Sciences. 2006;61(2): 75-81.

31. V. Fortner RAN, Barry. Death anxiety in older

adults: A quantitative review. Death studies.

1999;23(5):387-411.

32. Routledge C, Ostafin B, Juhl J, Sedikides C,

Cathey C, Liao J. Adjusting to death: the effects of

mortality salience and self-esteem on psychological

well-being, growth motivation, and maladaptive

behavior. Journal of personality and social psychology.

2010;99(6):897.

33. Taghiabadi M, Kavosi A, Mirhafez SR, Keshvari

M, Mehrabi T. The association between death anxiety

with spiritual experiences and life satisfaction in

elderly people. Electronic physician. 2017;9(3):3980.

34. Abdel-Khalek AM. Happiness and death distress:

Two separate factors. Death studies. 2005;29(10):949-

58.

35. Abdel-Khalek AM, Al-Sabwah MN. Satisfaction

with life and death distress. Psychological reports.

2005;97(3):790-2.

36. Soleimani MA, Lehto RH, Negarandeh R, Bahrami

N, Nia HS. Relationships between death anxiety and

quality of life in Iranian patients with cancer. Asia-

Pacific journal of oncology nursing. 2016;3(2):183.

37. Urien B, Kilbourne W. On the role of materialism

in the relationship between death anxiety and quality of

life. ACR North American Advances;2008.

38. Shafaii M, Payami M, Amini K, Pahlevan S. The

relationship between death anxiety and quality of life

in hemodialysis patients. Journal of hayat.

2017;22(4):325-38.(Full Text in Persian)

39. Khaki S, Khesali Z, Farajzadeh M, Dalvand S,

Moslemi B, Ghanei Gheshlagh R. The relationship of

depression and death anxiety to the quality of life

among the elderly population. Journal of hayat.

2017;23(2):152-61.(Full Text in Persian)

40. McKenzie EL, Brown PM, Mak AS, Chamberlain

P. ‘Old and ill’: death anxiety and coping strategies

influencing health professionals' well-being and

dementia care. Aging & mental health.

2017;21(6):634-41.

41. Tayebi M, Habibi S. Relationship between Death

Anxiety and Mental Health Status among Nurses in

Hospitals Affiliated to Babol University of Medical

Sciences. J Babol Univ Med Sci. 2017;19(1):47-53.

42. Cockrell JR, Folstein MF. Mini-mental state

examination. Principles and practice of geriatric

psychiatry. 2002:140-1.

43. Foroughan M, Jafari Z, Shirin Bayan P, Ghaem

Magham Farahani Z, Rahgozar M. Validation of Mini-

Mental State Examination (MMSE) in The Elderly

Population of Tehran. 2. 2008;10(2):29-37.

44. Khanjani M, Shahidi S, Fath Abadi J, Mazaheri

M, Shokri O. Factor Structure and Psychometric

Properties of Short Form (18 questions) Ryff

Psychological Well-Being Scale in Male and Female

Students. Thought and behavior in clinical psychology.

2014;8(32):27-36.(Fu ll Text in Persian)

45. Wilde A, Joseph S. Religiosity and personality in a

Moslem context. Personality and Individual

Differences. 1997;23(5):899-900.

46. Ghorbani N, Watson PJ, Ghramaleki AF, Morris

RJ, Hood Jr RW. Muslim attitudes towards religion

scale: Factors, validity and complexity of relationships

with mental health in Iran. Mental Health, Religion &

Culture. 2000;3(2):125-32.

47. Templer DI. The construction and validation of a

death anxiety scale. The Journal of general psychology.

1970;82(2):165-77.

48. Rajabi G, Bohrani M. Factor Analysis of Death

Anxiety Scale Questions. Journal of Psychology.

2001;4(20):331-44.(Full Text in Persian)

49. Tabachnick BG, Fidell LS, Osterlind SJ. Using

multivariate statistics; 2001.

50. Koenig HG. Faith and mental health: Religious

resources for healing: Templeton Foundation Press;

ی پژوهش در دین و سلامت مجله 1397، بهار 2ی ، شماره4ی دوره

68

ه دین...اساس نگرش بشناختی بر بینی بهزیستی روانپیش 68-54: 1397(، 2)4و همکاران/ پژوهش در دین و سلامت؛ ورعی

2009.

51. Krauss SW, Hood Jr RW. A new approach to

religious orientation: The commitment-reflectivity

circumplex: Rodopi; 2013.

52. Levin JS. Dimensions and correlates of general

well-being among older adults. Journal of Aging and

Health. 1994;6(4):489-506.

53. Solomon S, Greenberg J, Pyszczynski T. A terror

management theory of social behavior: The

psychological functions of self-esteem and cultural

worldviews. Advances in experimental social

psychology. 1991;24:93-159.

54. Juhl J, Routledge C. Putting the terror in terror

management theory: evidence that the awareness of

death does cause anxiety and undermine psychological

well-being. Current Directions in Psychological

Science. 2016;25(2):99-103.

55. Erikson EH, Erikson JM, Kivnick HQ. Vital

involvement in old age: WW Norton & Company;

1994.

56. Tomer A. Death anxiety in adult life—theoretical

perspectives. Death Studies. 1992;16(6):475-506.

57. Litton RJ. The broken connection. New York:

Simon. 1979;6:131-50.

58. Meacham JA. Chapter Three Autonomy, Despair,

and Generativity in Erikson's Theory. Advances in

Psychology. 1988;57:63-98.