PowerPoint Sunusu -...

12.03.2018

1

ORM 424

SULAK ALAN EKOLOJİSİ

I. Hafta

Sulak Alanlar ve

Sınıflandırılması

Yrd. Doç. Dr. Arda Özen

Ders İçeriği ve Programı

Konular

1.Sulak Alanlar ve Sınıflandırılması

2.Sulak Alan Çevresi; Sulak Alan Toprağı, Sulak Alan

Biyojeokimyası

3.Sulak Alan Hidrolojisi

4.Sulak Alan Bitkileri ve Adaptasyonları

5.Sulak Alan Canlıları Hayvanlar ve Mikroorganizmalar

6.Sulak Alan İşlev ve Değerleri

7. Sulak Alan Sorunları

8. Su Kirliliği ve Nedenleri

9.İklim Değişikliği ve Sulak Alanlar

10.Yapay Sulak Alan ve Arıtma Sistemleri

Değerlendirme Ölçütleri

Etkinlik AdetYüzde

(%)

Ara Sınav 1 25

Ödevler 1 25

Yarıyıl Sonu Sınavı 1 50

Devamsızlık : % 30 12 hafta 4 devamsızlıktan fazla olursa öğrenci

FF2’den kalır. Vize ve Finale alınmaz.

Ders devam durumu kanaat notu olarak kullanılacaktır.

DERS KAYNAKLARI

http://www.turkiyesulakalanlari.com/wp-content/uploads/SYP_rehberi.pdf

http://www.turkiyesulakalanlari.com/

• http://www.turkiyesulakalanlari.com/wp-content/uploads/sulak-alanlar-

kitab%C4%B1-bask%C4%B1-onay%C4%B1-i%C3%A7in.pdf

• http://www.turkiyesulakalanlari.com/wp-content/uploads/T%C3%BCrkiyenin-

Sulak-Alanlar%C4%B1ndan-Yans%C4%B1malar-00-bask%C4%B1.pdf

• http://www.turkiyesulakalanlari.com/wp-content/uploads/Turkeys-Ramsar-

Sites.pdf

12.03.2018

2

Dünyanın su varlığı yaklaşık 1.4 milyar km3’dür.

Kaynak: TEMA

Tuzlu Su

Kullanılamayan Tatlı Su

Kullanılabilir Tatlı Su

Tüm bu suyun ise sadece 35 milyon km3’ü yani %2.5’i ise tatlı sudan oluşur

Su58%

Elektrik23%

İnternet10%

Doğalgaz9%

KESİNTİ KORKUSU

Kaynak: Birleşik Ödeme, 12000 Kişilik anket 12

Ekoloji, organizmalarla, içinde yaşadıkları

ortamı ve bu iki varlığa ait karşılıklı etki ve ilişkileri

inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanabilir. Bu

tanımlamadaki organizmalar, diğer bir deyim ile

canlılar; insan, hayvan ve bitkilere ait bireyleri veya

bunlardan oluşmuş toplumları ifade etmektedir.

Organizmaların içinde yaşadıkları ortam deyimi

ise cansız çevre olarak da ifade edilir ve hava, su,

toprak, ışık gibi faktörleri kapsar.

12.03.2018

3

13

Ekosistem

Kendi aralarında etkileşim içerisinde olan tüm organizmaları

ve cansız ortam bileşenlerini içine alan, mekansal olarak belirli

bir yeri kaplayan yeryüzü birimleridir.

Canlı ve cansız çevre bakımından benzer özelliklere sahip

alanlardır.

14

EKOSİSTEM

İklim

Arazi

Şekli Toprak

Mikro

Canlılar

Vejetasyon

Hayvanlar

Ekoloji Canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkileri inceler

Cansızlar Işık

Su

Rüzgar

Toprak ve sudaki Besin Maddeleri

Sıcaklık

Solar Radyasyon

Atmosfer........

•CanlılarBitkiler

Hayvanlar

Mikroorganizmalar

Ekolojik Çalışmaların KapsamıOrganizmaların çevreleri ve birbirleri ile olan ilişkilerini inceler

Abiyotik İklim Bilimi

Hidroloji

Oşinografi

Fizik

Kimya

Jeoloji

Toprak, .......

Biyotik Hayvan davranışları

Taksonomi

Fizyoloji

Genetik

Biyokimya

Matematik

12.03.2018

4

Wetland hydroperiod is the seasonal pattern of the water

level of a wetland. It defines the rise and fall of a

wetland’s surface.

Relative

depth

J F M A M J J A S O N D

Su seviyesi

Aylar

O S M N M H T A E E K A

Çok çeşitli hidrolojik koşullar

Su ya yüzey suyu olarak yada bitkilerin kökleri seviyesinde bulunur

Kendine has Toprak ve

Kimyasal Döngüler içerir.

BiyotaSuda yaşayan bitkiler (Hidrofit) ve

ona bağlı çok zengin biyo çeşitlilik

Sulak alanların 3 Temel Özelliği

12.03.2018

5

Toplam kapladıkları alan 7-9 milyon km2 (%4-6)

Sulak alanların Dünyada Yayılımı

!!!!!! Antartika hariç her yerde bütün coğrafyalarda bulunurlar.

2.6 M km2

tropikal

2.1 M km2

subtropikal.

1 M km2 Ilıman

2.6 M km2 boreal

0.2 M km2 Kutup

Bölgesinde

bulunur.

*Dünyanın en kurak yeridir, kıtanın bazı yerlerine 2 milyon sene yağmur

yağmamıştır.

*Antarktika'yı ortalama 2.000 m kalınlığında büyük bir buz katmanı zırh

gibi örter.

*Güney Kutbu'nda yeryüzünün en soğuk ve en fırtınalı iklimi egemendir.

Ortalama sıcaklık yaz aylarında -20° C’dir ve bu, güneyden fırtınalar

estiğinde -70 °C'ye kadar düşebilir. Coğrafi Güney Kutbu noktasında

bulunan ABD gözlem istasyonunda yapılmış ölçümlerde sıcaklığın yıllık

ortalamasının -50° C olduğu, en sıcak ayda ancak -29° C'ye yükseldiği

belirlenmiştir.

!!!!!! Sulak alanlar Antartika hariç her yerde bütün coğrafyalarda

bulunurlar.

Türkiye, sulak alanlar bakımından Avrupa ve Ortadoğu’nun en önemli

ülkelerinden biri kabul edilmektedir. Bunun başlıca iki sebebi

bulunmaktadır;

• Birincisi Türkiye’nin farklı ekolojik karakterdeki zengin ve

çeşitli sulak alan habitatlarına sahip olması,

• İkincisi ise batı palearktik bölgedeki 4 önemli kuş göç yolundan ikisinin

Türkiye üzerinden geçmesidir.

• Özellikle göçmen kuşlar açısından anahtar konumunda olan ülkemiz

1994 yılında Ramsar Sözleşmesini imzalamıştır. Ülkemizde, 135

uluslararası önemde (14’ü RAMSAR alanı) sulak alan olduğu tespit

edilmiştir.

Sulak alanların Ülkemizde Yayılımı Sulakalan Ekosistemi

Karasal ekosistem ile göl, nehir gibi sucul

ekosistem arasında geçiş gösterirler ve

Hidrolojik koşullara bağlı olarak her iki

ekosistemin özelliklerini de taşırlar.

Karasal Ekosistem Sulakalan

Besin

girdisi

Besin ve sucul

canlı hareketi

Hidroloji

Fiziko-

kimyasal

Bazen/her zaman

suyla kaplı

Genel olarak

yüksek: su bitkileri

Besin: kaynak,

değiştirir

Karasal ekosistemle geçiş içindeki

Göller/sulakalanlar

Biyota

Sulak alanlar, gerek ekolojik dengenin sağlanmasında,

gerekse biyolojik çeşitliliğin korunmasında büyük önem

taşımalarının yanı sıra, yöre ve ülke ekonomisine çok

büyük katkıları olan ekosistemlerdir.

Gelecekte yaşanacak büyük krizlerin ve çatışmaların su

kaynakları ve sulak alanlar üzerinde yoğunlaşacağı

gerçeği de dikkate alındığında bu alanların ne kadar

mühim olduğu daha da iyi anlaşılmaktadır.

12.03.2018

6

Sulak alan Yönetimi ve Yöneticisi Sulak alan Yönetimi ve Yöneticisi: Bilimsel

yaklaşımla, kurumsal, yasal ve ekonomik yaklaşımlar

arasında denge kurmayı hedefler ve sürdürülebilir bir

sulak alan yönetimini hedefler.

Sulakalan Bilimcisi: sulak alan fonksiyon ve

değerlerini oluşturan tüm süreçleri ve mekanizmaları

araştırıp ortaya koymaya çalışır.

• Sulak alan ekosistemlerinin kesin ve net bir

tanımını yapmak oldukça zordur. Sulak alanlar

mevsimsel olarak karasal ya da sucul ekosistem

özelliği taşıyabilirler. Ülkelerdeki devletler, bilim

adamları ya da organizasyonlar kendi amaçlarına

göre farklı sulak alan tanımlamaları yapmıştır ve bu

nedenle tanımlamada yaklaşım farkları ortaya

çıkmaktadır.

• Uluslararası anlaşmalarla başlayan sulakalan

koruma önem kazanınca 1970 ‘lerden başlayarak

kesin bir tanım ihtiyacı doğdu.

• Doğal veya Yapay

• Devamlı veya Geçici

• Suları durgun veya Akıntılı

• Tatlı, Acı veya Tuzlu

• Denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi

geçmeyen derinlikleri kapsayan

• Bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerler olarak tanımlanır.

Ramsar Sözleşmesi’ne göre*;

*İran’ın Ramsar kentinde 1971 yılında imzalanan ve sulak alanların korunmasını

ve akılcı kullanımını hedefleyen, kısaca Ramsar Sözleşmesi adıyla anılan

sözleşmeye

Türkiye, 1994 yılında taraf olmuştur.

Ramsar

Sulak Alan Tipleri

Sulak alan sistemleri, Ramsar Sözleşmesi tarafından, sulak

alanların coğrafi koşullarına ya da oluşum mekanizmasına

göre 42 sulak alan tipi sınıflandırılmıştır.

Denizel ve Kıyısal Sulak

Alanlar

Karasal Sulak

Alanlar

Yapay Sulak

Alanlar

12.03.2018

7

1. Denizel / Kıyısal Sulak Alanlar

A sürekli sığ denizel sular (git döneminde 6 metreden sığ; koylar ve boğazları kapsar)

B denizel sucul gelgit yatakları; yosun yatakları, tropik denizel söğütlükleri kapsar

C mercan resifleri

D kayalık denizel sahiller; kayalık denizötesi adaları ve falezleri kapsar

E kum ve çakıllı sahiller; kumul burunları, girintileri, adacıkları, kumul sistemleri

F haliç suları; haliçlerin ve deltalardaki haliç sistemlerinin sürekli suları

G gelgit çamur, kum ya da tuz düzlükleri

H gelgit sazlıkları; tuzcul sazlıklar ve söğütlükler, tuzlalar, acı – tatlı gelgit sazlıkları

I gelgit ormanlı sulak alanlar; mangrov bataklıkları, gelgit tatlısu bataklık ormanları

J kıyısal acı/tuzlu lagünleri; görece sığ denizle bağlantılı, acı – tuzlu lagünleri kapsar

K kıyısal tatlısu lagünleri; tatlısu delta lagünlerini kapsar


A

sürekli sığ denizel sular

(git döneminde 6 metreden sığ koylar ve boğazları da kapsar)


B denizel sucul gelgit yatakları;

yosun yatakları, tropik denizel çayırlıkları kapsar


C Mercan resifleri

Mercan resifleri canlı organizmaların ürettiği

yapılardır. Az miktar besin içeren deniz sularında

bulunur. Çoğu resifte, baskın organizmalar kalsiyum

karbonattan oluşan bir dış iskelete sahip taş

mercanları ve kolonyal sölenterlerdir. İskeletsel

materyaller, dalga hareketleri ve biyoerozyon ile

parçalanıp yığılarak yaşayan mercanlar ve çok

çeşitli hayvanlar ve bitkilerden oluşan yaşamı

destekleyen kalsiyumlu bir oluşum meydana

getirirler.

Mercan resifleri yaklaşık olarak okyanusların yüzey

alanlarının yüzde birini örter. Genelde özellikle

Pasifik Okyanusu'nda olmak üzere tropikal sularda

sığ derinliklerde bulunur, ancak derin ve soğuk su

mercanları da daha küçük ölçekte

bulunabilmektedir. Mercan resifleri dünyadaki en

zengin ve en çeşitli ekosistemlerinden bazılarını

oluştururlar.


Dkayalık denizel sahiller; kayalık deniz ötesi adaları ve falezleri (dik kayalık

sahiller) kapsar


Ekum ve çakıllı sahiller; kumul burunları, girintileri, adacıkları, kumul sistemleri

Antalya Patara

Sinop Sarıkum

12.03.2018

8

FHaliç suları; Nehrin ağzındaki koy, nehrin denizle birleştiği geniş ve açık

yer. Haliç bir ya da birden fazla akarsuyun denizin tuzlu suyuyla karıştığı su

kütleleridir.

Karasal ortamla deniz arasındaki bu geçiş alanları temel olarak denizin

dalga etkisiyle oluşur, ancak rüzgarın ve yine dalgaların aşındırma etkisiyle

yayvan bir morfolojiye sahip olur, sonuçta daha akarsuya benzer bir yapıya

kavuşur.

1. Denizel / Kıyısal Sulak Alanlar 1. Denizel / Kıyısal Sulak Alanlar

Ggelgit çamur, kum ya da tuz düzlükleri

Gel–git arası deniz seviyesi farkı fazla

olduğundan, kot farkının az olduğu sahil

kesimlerinde bu çekilme mesafesi

kilometrelerle

ifade edilen boyutlara ulaşabilir. Denizin

çekildiği dönemde ortaya çıkan kumul

düzlükler

önemli ekosistemler oluştururlar.


Hgelgit sazlıkları; tuzcul sazlıklar ve çayırlıklar, tuzlalar, acı – tatlı gelgit sazlıkları

Gel–git arası deniz seviyesi farkının fazla olduğu, kot farkının az olduğu sahil

kesimlerinde çekilme nedeniyle çok

geniş alanlar oluşabilir. Bu alanlarda sazlanma olduğu takdirde, özellikle denizel

habitatlara

bağımlı türler için son derece kıymetli ortamlar oluşabilir.


Iormanlı gelgit sulak alanları;

mangrov bataklıkları, gelgit tatlısu bataklık ormanları


Jkıyısal acı/tuzlu lagünleri; görece sığ denizle bağlantılı, acı – tuzlu lagünleri kapsar

Lagünler, denizden kıyı kordonu ile ayrılan

göl. Bu kıyı kordonu, bir set veya dar bir

kanal da olabilir. Lagünler, bir akarsuyun

taşıyıp getirdiği kumları, kıyıya yığması ile

olduğu gibi, denizin sürükleyip getirdiği

çakıl, kum ve molozların bir koy veya

körfez önüne yığılmasından da meydana

gelebilir

Hersek Lagünü


Kkıyısal tatlısu lagünleri;

tatlısu delta lagünlerini kapsar

Diğer lagün sistemleriyle aynı şekilde

oluşurlar. Fark ise, lagünü besleyen tatlı

suların

lagünün hidrokimyasal bileşimini tatlı su

baskın olacak şekilde değiştirmesidir. Bu

durumda

sucul fauna da tatlı su baskın bir

hidrokimyasal yapıya göre şekillenir.

Özellikle tuzlusu

bağlantısının (sıklıkla denizle olan bağlantı)

sürekli olmaması ve bu dönemselliğin

boyutu,

lagündeki suyun kimyasal yapısının ne

derece tatlı su karakterinde olacağını

belirler.

Kocaçay Lagünü,Bursa

12.03.2018

9

2. Karasal Sulak Alanlar

L sürekli karasal deltalar

M sürekli dere/nehir/ırmaklar; şelalaleri de içerir

N mevsimsel/geçici/düzensiz dere/nehir/ırmaklar

O sürekli tatlısu gölleri (8 ha’dan fazla); geniş menderes göllerini de kapsar

P mevsimsel/geçici tatlısu gölleri (8 ha’dan fazla); taşkın ovası göllerini de kapsar

Q sürekli tuzlu/acı/alkalin göller

R mevsimsel/geçici tuzlu/acı/alkalin göller ve ovalar

Sp sürekli tuzlu/acı/alkalin sazlık ve gölcükler

Ss mevsimsel/geçici tuzlu/acı/alkalin göller ve ovalar


Tp sürekli tatlısu sazlık/gölcükleri; göletler (8 ha’dan küçük), inorganik topraklarda en

azından büyüme sezonunun çoğunda su altında ve bitki gelişen bataklıklar, sazlıklar

Ts mevsimsel/geçici tatlısu sazlık/gölcükleri; inorganik topraklarda yol banket çukurları,

mevsimsel su basar söğütlükler, sulak çayırlar

U ağaçsız turbiyerler; açık batak veya fundalıklar, bataklıklar

Va alpin sulak alanları; alpin söğütlükleri, mevsimsel kar eriyikleri

Vt tundra sulak alanları; tundra gölcükleri, mevsimsel kar eriyikleri

W fundalık baskın sulak alanlar; fundalık bataklık ve sazlıklar

Xf tatlısu, ağaçlı sulak alanlar; inorganik topraklarda tatlısu bataklık ormanları, mevsimsel

subasar koruluklar, ağaçlı bataklıklar

Xp ağaçlı turbiyerler; turba bataklık ormanları

Y tatlısu kaynakları, vahalar

Zg Jeotermal sulak alanlar

Zk yeraltı karst ve mağara hidrolojik sistemleri


Lsürekli karasal deltalar

Karalardaki, iç suları (göl, baraj gölü)

besleyen akarsuların mansapta, son

noktada

oluşturdukları alüvyonlu birikinti

yapılarıdırlar. Boyutları akarsuyun debisi,

dolayısıyla taşıma

kapasitesi ve arazi eğimi gibi iç ve dış

faktörlerce kontrol edilir. Taşkın

dönemlerinde su altında kalan, suyun

çekilme döneminde ise yüzeylenen küçük

adacıklar, çoğu kez su

kuşlarının üreme ve kışlaması açısından

hayati önem taşır.


Msürekli dere/nehir/ırmaklar;

şelalaleri de içerir

Nmevsimsel/geçici/düzensiz

dere/nehir/ırmaklar


Osürekli tatlısu gölleri (8 ha’dan fazla);

geniş menderes göllerini de kapsar

Tüm su yılı boyunca, ekosistem işlevlerini sağlayacak şekilde

su aynasına sahip,hidrokimyasal açıdan “tatlı su” karakterine

sahip su bulunduran göller bu sınıfta ele alınır. Su

seviyesi dönemsel olarak değişse de, alanın sulak alan olarak

tanımlanmasına neden olan biyoçeşitlilik unsurlarının

ekosistem içerisindeki varlıklarını devam ettirebileceği

miktarda su daima vardır.

12.03.2018

10


P mevsimsel/geçici tatlısu gölleri

(8 ha’dan fazla); taşkın ovası göllerini de kapsar


R

mevsimsel/geçici tuzlu/acı/alkalin göller ve ovalar


Sp

sürekli tuzlu/acı/alkalin sazlık ve gölcükler


Ss

mevsimsel/geçici tuzlu/acı/alkalin göller ve ovalar


Tp

sürekli tatlısu sazlık/gölcükleri;

göletler (8 ha’dan küçük), inorganik topraklarda en azından büyüme sezonunun çoğunda su altında

ve bitki gelişen bataklıklar, sazlıklar


Ts

mevsimsel/geçici tatlısu sazlık/gölcükleri;

inorganik topraklarda yol banket çukurları, mevsimsel su basar çayırlar, sulak çayırlar

12.03.2018

11


U ağaçsız turbiyerler;

açık batak veya fundalıklar, bataklıklar

Özellikle geçmiş dönemlerde suya yüzde

yüz doygun durumda olmuş olan, ancak

günümüzde çeşitli sebeplerle hidrolojik

açıdan bu vasfını yitirmiş turbiyerler bu

tanım altında ele alınmaktadır. Bugün

ekonomik olarak işletilmekte olan pek çok

turbiyer bu özelliklere sahiptir.


Va alpin sulak alanları; alpin çayırlıkları, mevsimsel kar eriyikleri

Alp–Himalaya kuşağında yer alan

dağlar arasında, başta buzulların

erimesi olmak

üzere çeşitli fiiksel koşullar altında

oluşmuş olan sulak alan

ekosistemleridirler. Alansal

büyüklükleri fazla olmamakla birlikte,

özellikle insan etkisinden uzakta

olmaları sebebiyle sulak alanlara

bağımlı türler açısından güvenli, temiz

habitatlar oluştururlar. Suları genellikle

tatlı su karakterindedir. Derinlikleri

değişken olan bu sulak alanlar

barındırdıkları su hacminin

büyüklüğü, boşalım unsurları gibi

fiiksel özelliklere bağlı olarak

mevsimsel ya da sürekli olabilirler.


Vt tundra sulak alanları; tundra gölcükleri, mevsimsel kar eriyikleri

Kuzey ülkelerinde rastlanan,

yapısına likenlerin de katıldığı

bodur ot toplulukları tundra olarak

tanımlanır. Ilıman kuşağın

kuzeyinden kutuplara doğru

yaklaşıldıkça ormanların yerini,

bodur çalılar ile karayosunları ve

likenlerden meydana gelen

tundralar alır.

Tundra gölcükleri ve kar eriyiklerinin

oluşturduğu, daha çok Rusya’ya özgü sulak alan ekosistemleridirler.


W

fundalık baskın sulak alanlar; fundalık bataklık ve sazlıklar

Fundalık karakterinde olan

su basar ağaçlıklar, sazlıklar

ve bataklıkları kapsar.


Xf

tatlısu, ağaçlı sulak alanlar;

Anorganik topraklarda tatlısu bataklık ormanları, mevsimsel subasar koruluklar,

ağaçlı bataklıklar

İğneada subasar ormanı


Xp

ağaçlı turbiyerler;

turba bataklık ormanları

12.03.2018

12


Y

tatlısu kaynakları, vahalar


Zg Jeotermal sulak alanlar


Zk

yeraltı karst ve mağara hidrolojik sistemleri

3. İnsan Yapısı Sulak Alanlar

1 su ürünleri üretim havuzları (örneğin balık)

2 havuzlar; çiftlik havuzları, depolama havuzları, küçük tanklar (8 ha’dan küçük)

3 sulanan araziler; sulama kanalları ve çeltikler

4 mevsimsel taşkın tarım arazileri (yoğun kullanılan sulak çayır ve otlaklar)

5 tuz işletme alanları; tuz panoları, tuzlalar vd.

6 su depolama alanları; rezervuarlar/barajlar/bentler/göletler (8 ha’dan büyük)

7 kazılar; moloz/kiremit/kil kazıları, maden ocakları

8 atıksu arıtma alanları; çökeltme havuzları, oksidasyon havzaları

9 kanal ve kanaletler, arklar


1 su ürünleri üretim havuzları (örneğin balık)


2 havuzlar;

çiftlik havuzları, depolama havuzları, küçük tanklar (8 ha’dan küçük)

12.03.2018

13


3

sulanan araziler; sulama kanalları ve çeltikler


4

mevsimsel taşkın tarım arazileri (yoğun kullanılan sulak çayır ve otlaklar)


5 tuz işletme alanları; tuz panoları, tuzlalar vd.


6 su depolama alanları;

rezervuarlar/barajlar/bentler/göletler (8 ha’dan büyük)


7 kazılar; moloz/kiremit/kil kazıları, maden ocakları


8 Atık su arıtma alanları; çökeltme havuzları, oksidasyon havzaları

12.03.2018

14


9 kanal ve kanaletler, arklar

PowerPoint Sunusu -...

Documents

Transcript of PowerPoint Sunusu -...