Posavska buna iz 1836. Godine

Novi valija Salih Vedžihi-paša, je po dolasku u Sarajevo polovinom 1835. godine i zvanično

ukinuo kapetanije i Bosanski ejalet podijelio na muteselimluke.

Dosljedan u sprovođenju nizama, Vedžihi-paša je nakon nekoliko poziva, uspio privoliti sve

muteselime da se odazovu vijećanju prvaka, koje je održano tokom januara 1836. godine u

Sarajevu, pri čemu je najduže zadržao one muteselime koji su se najviše opirali prihvatanju

nizama, tj. Ali-pašu Fidahića i Mahmud-pašu Tuzlu. Mahmud-paša Fidahić je po povratku iz

Sarajeva popisao 115 mladića za nizam, dok je Ali-paša Fidahić popisao samo 40 lica.

Međutim, zbog događaja koji su slijedili nije ih uputio prema Sarajevu.

Već početkom 1836. godine, prilikom prikupljanja nizama došlo je do nove pobune, protiv

livanjskog muteselima Ibrahim-bega Firdusa. Pošto valija slanjem 150 vojnika nije uspio

ugušiti pobunu, ona se prenijela i na bihaćko područje. Da bi suzbio krajiške pobunjenike,

valija je 1. marta 1836. godine prema Krajini odlučio uputiti Ali-pašu Fidahića. Međutim, još

ranije se govorilo, da iza ovih pobuna, ustvari stoji moćni Ali-paša Rizvanbegović, te da je

valija upućivanjem Ali-paše Fidahića, potvrdio „svoje” ubjeđenje, da je on jedan od najvećih

protivnika nizama. Tako je i bilo, umjesto gušenja, on je podsticao ovu pobunu, te na taj način

„pripremao teren”, za pobunu koju će lično kasnije povesti u Posavini.

Po povratku u Bijeljinu, Ali-paša Fidahić je odmah stupio u kontakt s Mahmud-pašom

Tuzlom, koji mu je stavio na raspolaganje sina Osman bega. Potom je sa istom namjerom

obišao i druge posavske muteselime. Najučinkovitiji prijem imao je u Derventi i Modriči, gdje

se tih dana, prikupljao dodatni porez za vojsku, a čije prikupljanje je u mnogome dodatno

utjecalo na nezadovoljstvo naroda, ovih krajeva. To nezadovoljstvo se brzo proširilo na

prostor posavskog kraja.

Svjestan te činjenice, valija Vedžihi-paša je sredinom juna 1836. godine, putem savjetovanja

u Brčkom, pokušao pridobiti privrženost posavskih prvaka sultanovim reformama. Međutim,

umjesto toga, većina njih je podržala prijedlog Ali-paše Fidahića, o energičnom

suprotstavljanju reformama. Ovu odluku, Ali-paša Fidahić je u nadi da će dobiti podršku

(preko svog brata Abdi-bega, a posredstvom pukovnika Teodorovića u više navrata) odaslao

prema Kneževini Srbiji. Međutim, kao što će se ubrzo pokazati, ne samo da nije dobio

podršku iz Kneževine Srbije, već je knez Miloš i u ovom slučaju, isto kao i (1831.-1832.)

ostao na strani Uzvišene Porte. Prilikom prolaska kroz Bijeljinu i susreta s Ali-pašom

Fidahićem, a znajući njegovo opredjeljenje, uzaludno ga je bivši adakalski muhafiz, Osman-

paša Sulejmanpašić, odvraćao od pobune, i ubjeđivao da se prikloni nizamu. Nakon što je

valija Mehmed Vedžihi-paša 11. avgusta 1836. godine iz nepoznatih razloga pogubio

banjalučkog muteselima Hifzi-efendiju (koji je važio za čovjeka privrženog reformama) i

Mustafu-bega iz Travnika, među bosanskim prvacima je zavladao strah.44 Krajišnici su

krenuli s vojskom prema Jajcu i Banjaluci. U tim okolnostima, Ali-paša Fidahić je u

koordinaciji sa njima, otpočeo ranije planirane aktivnosti, na prikupljanju naoružanja i vojske

u Bijeljini. Već 18. i 19. avgusta 1836. godine prihvatio je 500 dobrovoljaca iz Gradačca, te

oko 150 iz Modriče. Međutim, te poteškoće nisu utjecale na povećanje broja nezadovoljnika,

koji su se stavljali Ali paši Fidahiću na raspolaganje. Tako se u rejonu Skugrića okupilo oko

10- 12 hiljada naoružanih vojnika. Toj grupi se 13. septembra 1836. Godine pridružio i Ali-

paša Fidahić sa dodatnih pet do šest hiljada vojnika, od kojih je najveći broj bio iz redova

onih koji su tokom 1833. i 1834. godine bili protjerani iz Kneževine Srbije. Nakon što je sve

snage ujedinio, Ali-paša Fidahić je 16. septembra 1836. godine krenuo prema Travniku, kako

bi se obračunao s valijom. Pošto se snage Mahmud-paše Fidahića nisu pridružile Ali-paši, on

je njemu i Zvorničanima uputio oštre prijetnje. Inače, Ali-paša je imao velike planove i želju

da se osveti Osmanlijama za slom Pokreta za autonomiju Bosne (1831.-1832.), za koji se

zajedno sa svojim najboljim prijeteljem Husein-begom Gradaščevićem zdušno zalagao. Pored

podrške Krajišnika, nadao se da će i 4.000 Arbanasa, koje je valija doveo u Travnik, kao i

1832. godine biti protiv Osmanlija. Međutim, te nade su bile uzaludne. Osman-paša

Sulejmanpašić (koji je po dolasku u Sarajevo prešao na stranu valije) je predvodio sultanovu

vojsku, koja je u žestokim obračunima kod Žepča sredinom septembra 1836. godine porazila

snage Ali-paše Fidahića. Borbe su vođene na tri lokaliteta. Prva, 16. septembra kod Vranduka,

druga 17. i 18. septembra kod Orahovice i treća 19. Septembra 1836. godine u Golubinju.

Nakon posljednje bitke, u kojoj je učestvovao i valija, Arbanasi su opljačkali Žepče, a Ali-

paša Fidahić se 21. Septembra povukao prema Bijeljini. Valija Vedžihi-paša je nakon bitke

nastavio potjeru snaga pokreta, krećući se prema Bijeljini. Već 22. septembra 1836. godine

bio je u Gradačcu, gdje je potvrdio položaj muteselimu Gradaščeviću, koji se Ali paša Fidahić

se utvrdio u Bijeljini sa oko 400 ljudi i 27. septembra 1836. godine odbio poziv valije da se

preda. Valija je odgovorio šesnaestosatnom topovskom paljbom, i tom prilikom najveći dio

grada zapalio. Ali-paša Fidahić se sutradan, tj. 28. septembra 1836. predao valiji, čime je

ugušena ova pobuna. Mahmud-paša Fidahić je tokom opsade Bijeljine bio na strani valije, a

pukovnik Teodorović mu je čestitao na pobjedi. Valija je pozvao pukovnika Teodorovića

(ranijeg starog poznanika) 28. septembra 1836. godine u Bijeljini, gdje su razgovarali o

pobuni. Valija je pukovniku Teodoroviću saopćio, da je na molbu njegovog sina „oprostio

život Ali-paši Fidahiću“, te da je čvrsto odlučio da ga udalji iz Bosanskog ejaleta. Valija je

Ali-pašu Fidahića uputio u Trapezunt, gdje je umro tokom 1845. godine, dok je bijeljinski

kadiluk dat na upravu Mahmud-paši Fidahiću. Nakon pokoravanja posavskih muteselima,

valija Vedžihi-paša je krenuo u obračun sa krajiškim prvacima, koje je, također, tokom 1837.

I 1838. godine uz pomoć Arbanasa privremeno umirio. Knez Miloš je i nakon ove pobune i

uklanjanja Ali-paše Fidahića i dalje nastavio ne samo pratiti već i kreirati dešavanja na granici

sa Bosanskim ejaletom. Tako se njegov sljedeći zahtjev odnosio na smjenu tuzlanskog i

zvorničkog muteselima Mahmud-paše Tuzle, odnosno Mahmud-paše Fidahića.