117

ÖzTelevizyon alanında yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte ulusal televizyon kanal-

larının sayısı artmış ve küresel medya ağlarını oluşturmuştur. Bu gelişmeler ile yeni bir sanat formu ve endüstri alanı olarak ortaya çıkan çizgi diziler, yaratıcısının kültüründen etkilendiği gibi yaratıldığı toplumun kültürel değerlerini de farklı kültürlere tanıtmada büyük bir rol oynamıştır. Yabancı kaynaklı çizgi diziler, popüler kültür ürünü olarak ül-kemizde de uzun süre etkisini göstermiş ve etki alanına Türk çocuklarını da dâhil etmiş-tir. Tematik çocuk kanallarının yaygınlaşması ile birlikte yerli üretimlere daha çok yer verilmiş ve çizgi diziler kültürel inşada önemli rol oynamışlardır. Maysa ve Bulut çizgi filmi de bunun en iyi örneklerinden biridir. Yapılan bu çalışmada da Gerbner’in kültürel ekme kuramsal yaklaşımından faydalanarak TRT Çocuk ekranlarında yayımlanan Maysa ve Bulut çizgi dizisinde verilen yerel kültür aktarımı, niteliksel içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Araştırmada TRT Çocuk kanalında gösterilen Maysa ve Bulut çizgi dizi-sinin yirmi bölümü izlenilmiştir. Bu bölümler de gelenek ve görenekler, oyunlar, dil gibi başlıklar altında yerel kültürel unsurlar belirlenmiştir. Amaç çizgi filmlerin kültürel mira-sın aktarımında katkısı olup olamayacağını tespit etmektir. Tamamıyla yerli yapım olan Maysa ve Bulut`un içeriğinde pek çok kültürel öğenin yer aldığı tespit edilmiştir. Konuyla ilgili az sayıda yayın bulunması nedeniyle araştırmanın ileride bu alanda yapılacak ça-lışmalara katkı sağlaması öngörülmektedir.

Anahtar Kelimler: Maysa ve Bulut, Yerel Kültür Aktarımı, Çizgi Dizi, TRT, Çocuk.

POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

*) ErciyesÜniversitesiİletişimABDDoktoraÖğrencisi,(e-posta:zehrarts@gmail.com).**)Yrd.Doç.Dr.,ErzincanÜniversitesi,SağlıkHizmetleriMYO,ÇocukGelişimiProgramı,

(e-posta:suzuneryurt@gmail.com).

Zehra DURSUN (*)Serap UZUNER YURT (**)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 21 Sayı: 69 (Kış 2017)

118 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

Presentation of Locality in Popular Culture: "Maysa and Bulut" ExampleAbstract

Along with technological developments in the field of television, the number of na-tional television channels has been increased and it has created global media network. Cartoons that emerged as a new art form and industrial field, play an important role both influencing by its own culture and also promoting the cultural values of its own culture to different cultures with these developments. The foreign-born lineage series as a popular cultural product have been effective in our country long period of time and have included Turkish children in the area of influence. Along with expanding of thematic children's channels, local productions have been given more space and cartoons have played an important role in cultural construction. Maysa and the Bulut cartoons are among the best examples of this. In this work, local culture transfer in the cartoon named Maysa and Bulut that is broadcasted on TRT Children's channel has been examined by qualitative content analysis method, by using Gerbner's theoretical approach of cultural sowing. Twenty sections of the Maysa and the Bulut lineage shown on the TRT Children’s channel were watched in the survey. In these sections, local cultural elements are deter-mined under the titles such as traditions and customs, games, and language. The aim is to determine whether cartoons can contribute to the transfer of cultural heritage. It is determined that Maysa and Bulut which is completely local production contains many cultural elements. Due to the limited number of publications related to the subject, it is foreseen that the researcher will contribute to the work in the future.

Keywords: Maysa and Bulut, Local Culture Transfer, Cartoon, TRT, Children.

Girişİletişimteknolojilerialanındayaşanangelişmelerhergeçengüninsanlarıhayatlarını

etkilemekte,dünyayıgiderekküreselleştirmektedir.Bununenbüyükörneğisanayidev-rimiileortayaçıkankültürendüstrisiileyaşanmış,bununsonuolarakuyduteknolojisin-deyaşanangelişmelerilebirçoktoplumunvarlığından,kültüründenhaberdarolunmayabaşlanmıştır.Bubakımdan,ülkelerarasıhaberleşmeağlarınınyaygınlaşması,başkakül-türlerdenetkilenmeyidünyaölçeğindehızlandırmıştır(Erkal,2000,s.20).Küreselhare-ketlerinoluşumuveyayılmasıdiğeryandanyerelkültürlerinbastırılmasınanedenolmuş,toplumların kendilerine has özellikleri ortadan kalkmıştır (Hülür, 2000, s.27). Ayrıcaendüstriyel kapitalizm ile birlikte egemenolan, alt sınıfın denetimsiz boş vakit etkin-liklerinideğerhalegetirmişvebaskıcıyaşamastratejisiileboşvaktivehazlarıdenetimaltına almıştır (Fiske, 2012, s.90-91).Kültür endüstrisinin ürünüolarakdevreyegirenkitle iletişimaraçlarından radyo, sinemave televizyonda insanlaragenişbir fantazyadünyasısunmuştur.19.yüzyıldagündelikhayat,modernleşmesüreciiledahafarklıbirbiçimalmış,gelenekseltoplumyapısıpekçokkurumuyladeğişimeuğramıştır(Oskay,1983,s.181-182).

119POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

Gerbner,kitleiletişimaraçlarınınetkileriningücünü,onlarınbirsanayitoplumundaimgeseldüşüncelerinvebilincinekilmesiişleviniüstlenebilmeyeteneğindegörmektedir.Modernkitleiletişiminindevrimciözeliğini,eskininzaman,yervestatüsınırlarınınöte-sindehızlı,sürekliveinandırıcıolarakortakdüşünceveeylemiçintarihselyenitemelleroluşturmasınabağlamaktadır(Gerbner’denAktaranAlemdarveErdoğan,1998).

Kitleiletişimaraçları,kültürendüstrisininbirpropagandaaracıdır.Kültürendüstrisinielindebulundurankesimlerdekitleiletişimaraçlarıilekendiçıkarlarıdoğrultusundakül-türelürünleriüretmektedir(Erdoğan,2014,s.273).Gerbner’inekmekuramındabahset-tiğigibimedyanınbirkültürdevarolandeğervetutumları,yaniegemendeğervetutum-larıekmektedir(Gerbnner,1982)Kitleiletişimaraçlarınınizleyicisiisegerçektetüketicikonumuna indirgenen bireyler konumundadır. Farklı bireyleri standartlaştırma işleviniüstlenenbuaraçlar,izleyiciyiedilginkılarakyönlendirmegücünesahiptir.Buyönlendir-meninözündeisebireyisistemeentegreetmeamacıyatmaktadır(ErdoğanveAlemdar,2005, s.196).Kitle iletişim araçlarından televizyon ise kültürün küreselleşmesinde enönemli rolü oynamaktadır.Televizyon, toplumun her kesimine ve her yaş grubundakiinsana hitap etmektedir. Bu nedenle insanların yaşam şekilleri, kültürel anlayışları veolaylarabakışaçılarıüzerindeetkiliolmaktadır.Kültürendüstrisiileortayaçıkanpopülerkültürürünleridetelevizyonilebirlikteizleyicinindüşdünyasınasokulmuşveizleyici-debirkaçışvedoyumhissiyaratmıştır.Postman’a(2010)göreTelevizyondadayatılanpopülerkültürürünleri,insanlarındüşünmesiengellenmekteveizleyiciyetozpembebirhayatsunmaktadır.İnsanlarzamanlatelevizyonunbaskısındanhoşlanmayıvebubaskı-yıiçselleştirerekonunlaberaberyaşamayıöğrenmektedirler.Özellikleçocuklarayöne-liküretilençizgidizilervebuürünleritemsiledenkahramanlar,kültürendüstrisiiçindeönemlivestratejikbiryertutmakta;üretilenpopülerkültürüyenikuşaklarabenimsetmeişleviniüstlenmektedir.Popülerbirkültürürünüolanbuçizgidizileryaygınlaşankitleiletişimaraçlarınındaetkisiyleçocuklarınvazgeçemediğibireğlenceunsuruhalinegel-miş;uluslararasıçocukkanallarınındaartmasıileçocuklarıntelevizyonkarşısındadahafazlazamangeçirmesinesebepolmuştur.Böyleceçocuklar,kültürendüstrisiiledolaşımasokulanyabancıkültürürünüolançizgidizideverilenkültürelkodları,bunlarınkendile-rineaitolupolmadığınıanlamadan,ayırtedemedenalmaktadır.

Uzunsürekültürendüstrisinindeetkisiiledolaşımasokulanyabancıçizgidiziya-pılarıülkemizdedeyakınzamanakadaretkiliolarakpopülerkültürünbirparçasıhalinegelmiştir.Özellikle80'liyıllardansonraherevdetelevizyonbulunmasıvekanalsayısı-nınartmasıpopülerkültürülkemizdehızlayayılmayabaşlamışvetoplumdabüyükbiretkileşimyaratmıştır.Buhızlı ilerleyişvedeğişim,bazıkültürkalıplarınıdeğiştirmeyevebirkitletoplumunuçıkarmayabaşlamıştır(Kızıldağ,2001,s.24).Yıllarcaülkemizdeyayımlananveçocuklar tarafındanbeğeni ile izlenilenNinjaKaplumbağalaradlıçizgifilm,buamacahizmetedenenönemliörneklerdendir (Atan,1995,s.38).ÇizgifilminismiveiçeriğiJaponNinjakültüründenesintilertaşımaktadır.KahramanlarınınisimleriRönesans’ınönemliaydınlarına/ressamlarınaaitadlarınseçilmesi,kahramanlarınensev-diğiyiyeceğinpizzaolmasıvb.gibibatıkültürüneaitkodlarçocuklaraöğretilipbenimse-

120 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

tilmekistenmiştir.Dışkaynaklıbuçizgidiziler2000’liyıllarakadarulusalkanallardaboygöstermiştir.Ülkemizdeuyduyayınteknolojisindeyaşanangelişmelerilebirliktetematikçocukkanallarıortayaçıkmışveyerelyapımlarüretilmeyeağırlıkverilmiştir.Günümüz-detelevizyonunbutematikleşemeeğiliminebağlıolarakortayaçıkanbukanallardaço-cuklariçingününhemenhersaatindeçizgidiziyayınlarıverilmiştir.BukanallardanbiriolanTRT Çocuk,eğlendirirkeneğitmeyitemelilkeedinmişveyerelöğelereönemverenanlayışileyayınakışınıhazırlamıştır.Kanal,3-14yaşgrubunaveailelerinehitapetmek-te çocukların kendini ifade edebilmesini, özgüven kazanmasını, oynayarak, eğlenerekeğitiminiveailelerinbukonudabilinçlenmesineyönelikyerelyapımlarayervermiştir.TRT Çocuk Keloğlan, Dede Korkut, Barbaros, Karagöz ve Hacivat, Perili Köşk, Kaşağı, Pembe İncili Kaftan, Yüksek Ökçeler, Serçe, Dorugibiedebîürünlerisenaryolaştırıpçizgidiziuyarlamasıolarakekranlarataşıdığıgibi,kendikültürümüzütanıtacakyapımlaradayervermiştir.YörüklerinyaşamıvekültürlerinikonualanMaysa ve Bulutdabuyapım-lardanbiridir.TamamıylayerliyapımolanMaysa ve Bulut içeriğindepekçokkültürelöğeye yer verdiği için çalışmamız için iyi bir örneklem olduğu düşünülmüştür. Çizgidizi,MaysaadındaküçükbirkızınüzerindenYörükyaşamınıgünümüzçocuklarınaan-latmaktadır.Dizi,Yörüklerininanışları,bayramkutlamaları,giyimşekilleri,gelenekleri,ebeveynilişkileri,kültüreletkinlikleri(halkozanı,HacivatKaragözoyunu)gibipekçokunsurubarındırmaktadır.

Çalışmanın Amacı ve YönetimiBuçalışmanınöncelikliamacıTRT Çocukekranlarındayayınlananyerliüretimolan

Maysa ve Bulutçizgidizisini inceleyerek inşaedilenyerelkültürelöğeleriGerbner’inkültürekmeteorisinegöretespitetmekvebelirlenenkategorilerlenelerikültürelolarakyenidenürettiğinibelirlemektir.Buçizgi,şiddetiçermemekte,öğreticiyanlarıileTürk-çeyiiyikullanarakbelirlenenhedefkitleyehitapetmektedir.Yerliçizgidizilerkonusundaniceliksel/nitelikselaraştırmalarınsınırlıolmasıvedolayısıylakonuyla ilgiliazsayıdayayınbulunması,çalışmanınileridebualandayapılacakçalışmalarakatkısağlayacağıveçocuklarayerelöğeleritanıtmadakatkıkatkıdabulunacağıöngörülmektedir.Yapılanbuçalışmadadabuvarsayımlardanhareketleküreselkültüreaitpopülerkültürdeğerlerikar-şısında,Türkiye’desonyıllardaüretilenyerliçizgidizileraracılığıylaçocukizleyicilereTürkkültürüneaitdeğervepratiklerinyenidenüretildiğigösterilmeyeçalışılmıştır.

Çalışmadayakınzamanakadarpopülerkültürünetkisialtındaşekillençizgidizileringünümüzdeyerelkültüraktarımınbiraracıolaraknasılkullanıldığınadeğinilecek,konuTürkyapımıbirçizgidizolanveTRT ÇocukekranlarındayayımlananMaysa ve Bulut üzerindenörneklendirilmeyeçalışılmıştır.AraştırmadaTRT Çocukkanalındagösterilen Maysa ve Bulutçizgidizisinin20bölümüincelenmiştir.

Buçalışmadaanalizyöntemiolaraknitelikseliçerikanalizçözümlemesikullanıl-mıştır. TRT Çocuk kanalı internetsitesindençizgidizinin20bölümüneulaşılmışvebubölümlerintamamıizlenilerekaile,yemek,gelenekvegörenekler,oyunlar,dilgibibaş-lıklaraltındayerelkültürelunsurlarıbelirlemeyolunagidilmiştir.

121POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

Bir Türk Kültür Aktarım Aracı Örneği Olarak Maysa ve Bulut TRT Çocuktelevizyonundaçizgidizikategorisindeyeralanvehergünakşam21.30’da

yayınlananMaysa ve Bulutprogramıçocuklarınyanındayetişkinleredehitapetmektedir.Eskişehir'debiranimasyonstüdyosutarafındanyaklaşık5aylıkçalışmasonundahazır-lananMaysa ve Bulutadlıçizgidizisi,ToroslardakibirYörükobasındaçadırlardayaşa-yanlarınmasallarını,kültürünü,yaşantısınıveçocuklarınrüyalarınıanlatmaktadır.ÇizgidizindeyeralanMaysa,küçükbirYörükkızıdır.ÇobanlıkyapanBulutiseMaysa’nınenyakınarkadaşıdır.Toroslardayaşamaktadırlarve 'Akçaoba'adındakurgusalbirYörükaşiretinemensupturlar.Buikiarkadaşınoyunları,maceraları,türkülerivemasallarladoluyaşamlarıizleyicilerihemeğlendirmektehemdeonlaraYörüklerinhayatıhakkındabilgivermektedir.Budizideikilimaceradanmacerayakoşmaktadır.Herbölümdefarklıolay-larlakarşıkarşıyakalanbuikilininbaşınagelmeyenkalmaz.Yaşadıklarısorunlarıçözmedeiseyadedeler,yaebeveynleryadaarkadaşlarıyardımeder.Dedelerinbilgelikyönüyleöneçıkması,ninelerinmasalanlatması,annevediğergençkızlarınyoğurtmayalamasıvesütsağması,Yörükçadırlarınınkurulmasıvezamanıgeldiğindegöçetmeninnasılolaca-ğınıgöstererekToroslardasüregelengöçebeyaşantıhakkındabizebilgivermektedir.

Görsel 1: MaysaveBulut

BULGULARMaysa ve Bulut, YörükobasıolanAkçaobaveburadayaşayanbeşaileninhikâyesini

anlatmaktadır.ÇizgidizininbaşlıcakarakterleriMaysaveBulut`tur.Maysaannesi,ba-

122 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

bası,dedesiveninesiilebirlikteyaşamaktadır.Çizgidizidediğeraileler,Bulut,KirazveGülselikardeşler,çınarkarakterleriüzerindenverilmiştir.AyrıcaobadayaşayanbirdeBoraçizgikarakterivardır.Bora’nınailesiyokturveAkçaobahalkıBora’nınailesiniaramaktadır.

Türkmenailelerinde sözügeçen, reiskonumunuüstlenen tarafbabadır.Babadahaçokçadırındışındakifaaliyetlerdekendinigöstermektedir.Aileiçinbirtakımdurumlar-daerkekkadınadanışmaktadır.Türkmenerkeğidespotdeğildir.Bazıdurumlardakadı-nınsözünüdinlemekteveonakarşıyükümlülükleribulunmaktadır(NecefveBerdiyev,2003,s.302-303).BuTürkmenaileyapısıçizgidizidedeverilmiştir. Maysa’nındedebilgebiradamdır.AkçaobaadındakiYörükaşiretininilerigelenlerindendir.Aşiret,köyegidipYerleşikHayatageçmekistesedeMaysa'nındedesiHikmetOzan'ıbulmadanbirköyeyerleşmeyi istemez.Buradadaaileninenbüyüküyesinin sözüneönemverildiğigörülmektedir.Devran’daMaysa’nınbabasıveailenindiğerreisidir.Devran’daçadırındışındakiişlerleuğraşmaktadır.Ayrıcabazıyemeklerinyapımındaobaerkekleridekadı-nayardımetmektedir.Örneğintarhanayapımındaerkeklerbuğdayıöğütmektevekömeyapımıiçinceviztoplamaktadırlar.

AilenindiğerbüyüküyesiMaysa’nınninesiGüneşAna’dır.GüneşAnaYaşlıvebilgebirTürk kadınıdır ve hemenhemenher bölümle çalışmakla ilgili öğütler verir.Dedegibininenindesözügeçmektedir.Maysa’nınannesiPerçemdetamanlamıylaözveriliçalışkanbirTürkkadınıdır.EvişleriyleuğraşırdöneminsosyalyaşantısındakiTürkAna-sı tipine tamolarakuyumludur.GünselideMaysa'nınarkadaşıdır,çizgidizideyardımseverliğiönplanaçıkmaktadır.Annesineveevişlerineyardımcıolmaktadır.Çizgidizi,karakterleriileçocuklaraTürkkültüründeaileninneolduğunugösteren,büyükleresaygıveküçüklerekarşısevgiileyaklaşımınverildiğiiyibirTürkmenaileörneğinioluştur-maktadır.TemsillerüzerindenYörükkültüründeailekavramıgösterilmeyeçalışılmıştır.

ÇizgidizininizlenilenbölümlerindeAnadolucoğrafyasınaaityemekleryaptıklarınadairbulgulararastlanılmıştır.Obakadınlarınınhamurlaraçmakta,yoğurtmayalamakta,bulgurpilavıvetarhanaçorbasıyapmaktadır.ÇizgidizininbirbölümündeAkçaOba’nınbüyüklerivegençler,kömeyapmakiçinceviztoplamayaçıkmış,obakadınlarıisetop-lanancevizler ilekömevepestil yapmaktadırlar. Kışgeldiğindedebayanlarpekmezkaynatmaktadırlar.Çizgi dizi de çocuk izleyicileregelenekselAnadoluyemekkültürühakkındabilgiverilmektedir.

123POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

Görsel 2:KömeYapımı.

AkçaobaadındakiYörükaşiretininkonar-göçerhayatıbırakıpyerleşikhayatageç-meyeçalışanYörükailesinikonuedinenMaysaveBulut,Anadolu’yaaitunutulmayayüztutmuşbirçokgelenekvegöreneğedeiçeriğindeyervermiştir.Yörükailelerinyoğunolarakbulunduğuyerleşimalanlarındagelenekvegöreneklerindahayaygınolduğubi-linmektedir.Göçeraşiretlerinönemlibirözelliğide,millivemanevideğerlerindedinle,kendikültürlerinibirleştirerekkendiözkültürlerinikorumalarıdır(Doğan,2010,s.683). Çizgidizininilkbölümündeyaylaklarından,kışlaklarınagöçedenAkçaObalılar,biryan-daneşyalarınıtoplamaktabiryandandahayvanlarınısüslemektedir.Sürününbaşınadakervanbaşıseçerler.Yörükgeleneğindeolduğugibikervanbaşıolanlarahediyeverirler.DizideBulut,KervanbaşıKiraz’ahediyeedebilmekiçin,Maysa’yaonunboncuktakıla-rındanbirinibozupKiraziçinyenibirboncuktankolyeyapmakistediğinisöyler.FakatMaysa,boncuklarınınçokdeğerliolduğunu,aslabozdurmayacağınısöyler.Bununüzeri-neBulutdaGüneşAna’nınKiraz’ınrahatsızlanankardeşineilaçyapabilmesiiçinsimetriçiçeğibuluphediyeeder.

Çizgidizidetespitedilendiğerbirgelenekise,dişbuğdayıgeleneğidir.Bebekdişçı-kardığıiçinkaynatılandişhediği(dişbuğdayı)anlatılır.Bebeğinönünenesnelerkoyulur.Bebekneyiseçerseilerdeonasahipolacağınainanılır.Ramazangelenekleri,iftar,sahur,karagözeğlencesi,horozşekeri,leblebitozu,bayramhazırlığı,hediyeleşmedegösterilendiğergelenekvegörenekunsurlarıdır

Eskidensokaktaoynananveartık‘geleneksel’olaraktanımlananoyunlar,halkkültürüiçindekendineyerbulmuş,eğlenceimkânınınkısıtlıolduğudönemlerdetoplucaoynananetkinliklerolmuştur.Yapılanaraştırmadaincelemelersonucuçizgidizide“gece-gündüz,“kulaktan-kulağa”oyunlarınınoynandığıgözlemlenmiştir.

124 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

KullanılanTürkçeçizgidizininhitapettiğiyaşgrubununanlamayacağıseviyededir.Çizgidizidehalkarasındakullanılantanımlamalarvekelimelerkorunmaktadır.Örneğin;çizgidizideAnadolu’dasöylendiğigibinene,dede,emmi,ağabey,ana,oğul,evlatsöz-cüklerisıkçakullanılır.Bakraç,kervanbaşı,köme,oba,tarhana,ozan,dişhediğigibifolk-lorikkelimelerkullanılarakgeleneğevurguyapılmışvekültürkorunmayaçalışılmıştır.

Dede’ninfarklıbölümlerdehalkedebiyatımızınönemliisimlerindendörtlüklerokur:7.bölümdedede,taşımalıeğitimiçinobayagelenöğretmene:

“Yunus da der ya /İlim ilim bilmektir/İlim kendin bilmektir/Sen kendini bilmezsen/ Bu nice okumaktır.”

Dede, 9.bölümdeise:“Ne güzel demiş Karacaoğlan! /Kaşın çatı kalemdir/Mağrur olma bu âlemdir/Diye-

ceğim bir selamdır”dizelerinisöyler.Çocuklarıneğitimine,gelişimineuygunolacakşekildekelimeaçıklamalarıvekül-

türeltanıtımlaryapılmıştır.Örneğin15.bölümdeMaysa’yamesajvemektuphakkındabilgiverilmektedir.1.bölümdekervanbaşıolmanınnedemekolduğu,11.bölümdebebekdişçıkardığıiçinkaynatılandişhediğini(dişbuğdayı),12.bölümdeisesütdişianlatıl-maktadır.

Kıyafetler Yörüklerin geleneksel kıyafetlerindendir.Anadolu Yörük kadınının, enönemlisüslenmearaçlarıtakıvebaşlıklarıdır.Başlıkvebaşörtüleridegeneldemücev-herlerle, taş, boncuk ve uğurlarla süslenir(www.turkcuisyerleri.com/geleneksel-yoruk-kadini-taki-ve-basliklari).Çizgidizidedekadınlar saçlarınaveyazmalarınaboncuklartakmaktadırlar.Kadınlarınbaşlarındaalınlıklar, tepeliklerkullanılmıştır.Erkekler,belekuşakbağlamakta,yelekvekörüklüşalvar,yünçorapveçarıkgiymektedirler.

Görsel 3:KadınveErkekKıyafetveAksesuarları

125POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

GeçimkaynaklarınıntemelihayvancılığadayananYörükler,hayatlarınıkonar-göçerolarakyaylakvekışlıklardageçirirler.Çizgidizideaçıkbirşekilde,Yörükyaşantısıgö-rülmektedir.Kahramanlar,göçebeyaşamaktadırlar,yazvekışyerdeğiştirmektedirlerveçadırdakalırlar.

Görsel 4:ÇadırHayatları

Yörüklerdekadın, evinayaktakalmasınısağlayanenönemlifonksiyonuyerinegetir-mektedir.Kilimi,çadırıheybeyi,kadındokur.Evinihtiyacıolanhemenbütünelişiyleya-pılabilecekeşyalarıkadınyapar.Hayvandansütükadınsağar.Üzerlerinegiyilengiysilerikadındiker(Seyirci,1996;199).ÇalışmamızınörnekleminioluşturanMaysa ve Bulut’dadakadınlarınbenzerişleryaptığıgözlenmiştir.

Görsel 5: KadınlarHalıDokurken

126 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

Tartışma ve SonuçMedyavemedyaürünlerininkültürelemperyalizmaracıolarakküreselhegemonya-

nınyayılmasınahizmetetmesiilebirlikteçizgidizilerdebirerküreselkültürtaşıyıcıol-muştur.Uzunsürekültürendüstrisininyarattığıpopülerkültüretkisindekalanveyabancıkaynaklıçizgidizianlayışıgünümüzdeyerelyapımlarınçoğalmasıileetkisiazaltmıştır.Uydu teknolojinde yaşanan gelişmelerle tematik kanallar da artmış buna bağlı olarakyerelyapımlarınsayısıgüngeçtikçeartmayabaşlamıştır.

Kasım2008`deyayınabaşlayanTRT Çocuk,Türkdilinin vekültürünündoğrubirşekildetanıtılmasını,çocuklarınoynayarak,eğlenerekeğitiminivebilinçlenmesiniamaç-lamaktadır.TRT‘nin2010yılıgenelyayınplanındakanalınamacı;Çocuklarımızınmillîvemanevideğerlerimizebağlıbilgiveteknolojiyledonatılmış,evrenseldeğerleribilenvatanına,milletineveinsanlıkâleminefaydalıbireylerolarakyetişmelerininsağlanma-sına yardımcı olmak” şeklinde ifade edilmiştir. Programlarında toplumumuzun ortaközellikleri,davranışbiçimleri,dinîinançları,geleneklerivedeğeryargılarıgözönündebulundurularak, yabancılaşmaya sebep olacak konulara yer verilmeme anlayışı içindeyayınakışıhazırlamıştır(TRT,2010,s.13–14).

Yerelkültürizlerisürenbuçalışmadaçocuklarayerelvekültürunsurlarınıbenim-setmekamacıylaçizgidizilerinbir araçolarakkullanılabileceğinigöstermektedir.Sonyıllardateknolojiningelişmesiylebirliktegeçmiştehalkhikâyelerivemasallarınyapmışolduğukültür aktarma işlevinigünümüzdeçizgifilimlerüstlenmiştir.Kültürelmirasınaktarılmasında önemli birer araç haline gelmiştir.Kültürel devamlılık için bu kültürelanlatılarçizgifilimsenaryolarıiçinönemlibirerkaynakoluşturmaktadır.

TRT Çocuk televizyonundayayımlananMaysa ve Bulut bütünüyleyerelkültürunsur-ları taşıyanYörükleriveYörükkültürünüanlatanbiryapımdır.Ekmeanalizinintemelvarsayımıüzerineincelenençizgidizide,ailehayatından,kültüre,gelenekgöreneklere,çocuklarınoynadığıoyunakadar,pekçokyerelöğelererastlanmıştır.

Gerbner’egöre(1982)Televizyonmerkezileşmişbiröyküanlatmasistemidir.Dra-ması, reklamları,haberleriveötekiprogramlarıylaherevebirortak imajlarve iletilerdünyasıgetirir.Halktelevizyonunsimgeselçevresiiçindedoğarvetelevizyonuntekrar-lanandersleri ile yaşar.Televizyongelecekteki tercihleri ve kullanımları etkileyen tu-tumları eker (yetiştirir).Gerbner’inmerkezileşmişöykü sistemiyaklaşımıgünümüzdededevametmektedir.Çocuklar,okumayazmaöncesihikâyeleri,masallarıtelevizyondanöğrenmektedir.Gerbner’inifadeettiğigibiçocuklar, hikâyelerin kitle tarafından üretil-diği evlere doğuyorlar ve bir haftadaki her günde ortalama yedi saat bu hikâyelere erişi-yorlar. Uyanık kalınan süre ve hatta rüyalar bu hikâyelerle dolduruluyor. (Gerbner’denAkt.Erdoğan,1998).Günümüzdetelevizyonunbutematikleşemeeğiliminebağlıolarakçocuklariçinyayınyapanvegününhemenhersaatindeçizgifilmyayınlayankanallardabulunmaktadır.BudaGerbner’ingörüşünüdestekleyiciniteliktedir.

Gerbner ekmekurama ile fazla televizyon izleyen insanların az televizyon izleyeninsanlardandahaçoketkilendiğiyaklaşımınıönesürmüş,ekmekuramıilemedyayısos-

127POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

yalleştirici araçlar olarak değerlendirmiştir.Kurama göre çok fazla televizyon izleyeninsanlar,televizyonprogramlarındayaratılanvesunulandanazizleyenegöredahaçoketkilenmektedirler.Özellikledahaazhayattecrübesiolançocuklarvegençler,enformas-yonaracıolarak televizyonadiğerlerindendahaçokbağımlıdurumdadırlar.Ekmeyö-nündekietkisinedahaçokaçıktırlar(Yaylagül,2008,s.11).OkulöncesigrubaaitbuyerliüretimçizgifilmiolanMaysa ve Bulutdaiseyoğunbirkültürelekmesözkonusudur.Buyapım,kahramanlarınkullandığıdil,kıyafetleri,yaşamtarzlarıvetoplumsalilişkileriileaynızamandakültürelbiraraçolup,toplumsaldeğerlerinyenidenüretilmesindeönemliroloynamaktadır.

EkmeKuramı,medyanınbirkültürdevarolandeğervetutumlarıyaniegemendeğervetutumlarıektiğinisöyler.Yanimedya,buinsanlarıbirbirinebağlayandeğerleriyayarvebudeğerlerisürdürür(Yaylagül,2008,s.64).Gerbnervearkadaşlarınagöreteleviz-yon,imgelerivemesajlarıaracılığıylatoplumdavarolanegemendeğerleri,algıları,ortakimgeleriizleyicilerininzihinlerineekmektedir(Özer,2005,s.76).Ülkemizdeyayımlanantematikkanal olanTRT Çocuk ise eğlendirirken eğitmeyi temel ilke edinmiş veyerelöğelereönemverenanlayışileyayınakışınıhazırlamıştır.Kanal,3-14yaşgrubunaveailelerinehitapetmekteçocuklarınkendiniifadeedebilmesini,özgüvenkazanmasını,oy-nayarak,eğlenerekeğitiminiveailelerinbukonudabilinçlenmesineyönelikyerelyapım-larayervermiştir.ÇalışmamızınörnekleminioluşturanTRTÇocukkanalındayayınlananMaysa ve Bulutyapımıiseyayınpolitikasınabağlıolarakbelirlenmişveyerlikodlarlaüretilmiştir.

Sonzamanlardayapılançalışmalardaçizgidizilerinkültüraktarımaracıolarakna-sılkullanıldığıüzerinebirkaççalışmayapılmıştır.Karakuş(2016)dabenzerbirçalışmayapmış,Unesco’nun2013yılındakabulettiği11kültürelmirasınMaysa ve Bulutçizgidizisindevarlıkyoklukdurumunuincelemiştir.Bunlarıniçerisindesadeceâşıklıkgelene-ğiişlendiğivediğer10kültürmirasınaaitbilgitespitedilememiştir.Yinedesonuçolarakbuçalışmadada çizgidizininkültür aktarımıolarakönemlibir araçolduğu sonucunaulaşılmıştır.

“TematikÇocukKanallarındaYayınlananÇizgiFilmlerdeYerelveKüreselİzler”adlıçalışmasındayerliveyabancıçizgidizilerdekikültürelunsurları,yerelveküreselkar-şıtlığıiçindeincelenmiş,TRT Çocuk televizyonundayayınlananKeloğlan ve Laura’nın Yıldızı ve Planet Çocuk adlıuluslararasıtelevizyonkanalındayayınlananRichie Rich ve Taş Devri adlıçizgidizileriöreğindekültüraktarmaişlevitartışılmıştır(Kaya,2014).Buçalışma,çocuklarayerelveküreselkültürunsurlarınıbenimsetmekamacıylaçizgidizile-rinbiraraçolarakkullanılabileceğinigöstermektedir.

Türkmen(2012) çizgidizilerinkültüraktarımaracıolaraknasılkullanıldığı/kulla-nılmasıgerektiğinedeğinilmişvekonuTürkyapımıbirçizgidiziolanPepee üzerindenörneklendirilmeyeçalışılmıştır.“ÇizgiFilmlerinKültürAktarımındakiRolüve Pepee”çalışmasındaTürkmen, Pepeeçizgidizisininyeterliolmamaklabirlikte,Türkkültürünüaktarımaracıolarakfaydalanmanınbilincindeyapılansistemliilkörneklerdenbirioldu-ğusonucunaulaşmıştır.

128 / Zehra DURSUNYrd. Doç. Dr. Serap UZUNER YURT EKEV AKADEMİ DERGİSİ

“Kültürel Mirasın Çizgi Film Senaryolarında Kullanılması” çalışmasında özgünveulusalbirçizgidizigeleneğininortayaçıkarılmasındakültürelmirasınnedenlizen-ginbirkaynakoluşturduğuortayakonmayaçalışılmıştır (Alicenap,2015). ÇalışmadaTürkiye’desenaryoanlamındakültürelgelenektenyeterinceveyaratıcıbirşekildeyarar-lanılmadığısonucunaulaşılmıştır.

GeorgeGerbner’inKültürelGöstergeleraraştırmaprojesininveEkmeKuramıtele-vizyonizlemeninizleyicileringündelikyaşamlarınaetkisinivetutumlarınıanalizetmeyiamaçedinmiştir.Gerbner,televizyondramalarınınazamaönemliolduğunu,buetkininizleyicilerintoplumsaldünyaileilgilitutum,inançveyargılarıüzerindeönemliolduğunuileri sürmektedir. İzleyicilerindavranışlarındançok tutumlarıüzerinde, insanzihnininbiçimlendirilmesi,şiddetduygusuvegenelinançlarüzerindedurmuştur(Gerbner,1982).ÇalışmamızınörnekleminioluşturanMaysa ve Bulutçizgifilmi iseçocuklaradeğerle-ri öğretmek, eğlendirirken eğitmek, dilindoğrukullanımıgibi tutulumları aşılamaktır.Ekmekuramındabelirlenenşiddetolgusunaiseçizgifilmdeyerverilmemiştir.

SonuçolarakMaysa ve Bulutisimliçizgidiziileçocuklaragelenekselvekültürelde-ğerlerinaktarımıyapılmayaçalışıldığıveMaysa ve Bulut’unkültürelmirasınkorunmasıyönündenönemlibiryapımolduğusöylenebilir.

Araştırmanın,yerliçizgidizilerkonusundaniceliksel/nitelikselaraştırmalarınsınırlıolmasınedeniyleileridebualandayapılacakçalışmalaraönayakolmasıvekatkısağla-masıöngörülmektedir.

KaynakçaAlemdar,K.veErdoğan,İ.(2005).Popülerkültürveiletişim.(2.Baskı).Ankara.Pozitif

Matbaacılık.Alemdar,K.veİ.Erdoğan(1998).Başlangıcından günümüze iletişim kuram ve araştır-

maları.Ankara:EmelMatbaası.Alicenap,T.Ç.(2015).Kültürelmirasınçizgifilmsenaryolarındakullanılması.Türklük

Bilimi Araştırmaları, 37,11-26.Atan,U.(1995).Animasyonun kültür aktarımındaki yeri.Yayınlanmamışyükseklisans

tezi.Konya:SelçukÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü.Doğan,M.veDoğan,C.(2010).Yörüklerinhayat tarzı. Sosyal Siyaset Konferansları

Dergisi, 0(49),(677-708).Edoğan, İ. (1998). Gerbner’in ekme tezi ve anlattığı öyküler

üzerinebirdeğerlendirme. Kültür ve İletişim Dergisi. 1 (2),149-180.Erdoğan,İ.(2014).Medya teori ve araştırmaları: Biliş ve davranış yönetimi amaçlı en-

düstri, devlet ve üniversite işbirliğinde, medyanın egemen ve alternatif açıkla-maları.(1.Basım).Ankara:ERKYayınları.

Erkal,E.,M.(2000).İktisadi kalkınmanın kültür temelleri.(5.Baskı)İstanbul:DerYa-yınevi.

129POPÜLER KÜLTÜR KARŞISINDA YERELLİĞİN SUNUMU: “MAYSA VE BULUT” ÖRNEĞİ

Fiske,J.(2012).Popüler kültürü anlamak.(Çev.S.İrvan).İstanbul:Parşömen.Gerbner, G. (1982). Charting the mainstream: Tv’s Contributions to Political

Orientations.Journal of communication. 32(2):100-127.http://www.trt.tv/maysa-ve-bulut/bolumler/80209http://www.turkcuisyerleri.com/geleneksel-yoruk-kadini-taki-ve-basliklari/Hülür,H. (2000).Küreselleşmeve toplumbilimkuramlaştırma sorunu.Selçuk İletişim

Dergisi.1 (2),27-36.Karakuş,N.(2016).MaysaveBulutisimlianimasyonçizgifilminkültürelöğeleraçısın-

danincelenmesi.Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13(34),134-149.

Kaya,T.(2014).Tematikçocukkanallarındayayınlanançizgifilmlerdeyerelveküreselizler.Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 1(1),63-78.

Kızıldağ,Ş.(2001).Pop müzikten popüler kültüre medya çocukları.(1.Baskı).Ankara:İşaretYayınları.

Necef,E.NveBerdiyev,A.A. (2003).Hazar ötesi Türkmenleri. (1.Baskı). İstanbul:KaknüsYayınları.

Oskay,Ü. (1983).Popüler kültürün toplumsal ortamı ve ideolojik işlevi üzerine, kitle iletişiminde temel yaklaşımlar.(Der.K.AlemdarveR.Kaya). Ankara:SavaşYayınları.

Özer,Ö.(2005).Yetiştirmekuramı:Televizyonla yaşamanınideolojikkültürelsonuçla-rınayönelikyapılanaraştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (1),75-108.

Postman,N.(2010).Televizyon öldüren eğlence.(3.Baskı).İstanbul:AyrıntıYayınları.Seyirci,M.(2000).Batı Akdeniz Yörükleri.(1.Baskı).İstanbul:DerYayınları.TRT(TürkiyeRadyoTelevizyonKurumu).(2010).TRT genel yayın planı.Ankara:Yayın

DenetlemeveKoordinasyonKuruluBaşkanlığı.Türkmen,N. (2012). Çizgifilmlerin kültür aktarımındaki rolü vePepee.Cumhuriyet

Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 36(2),139-158.Yaylagül,L.(2010).Kitle iletişim kuramları: Egemen ve eleştirel yaklaşımlar.(3.Baskı).

Ankara:DipnotYayınları.