POLSKIE TRADYCJEI KULTURA

KULTURA POLSKA

Przez wieki Polska wykształciła swoją

własną kulturę, politykę oraz gospodarkę. Posiada ogromne

dziedzictwo kulturowe i bogatą tradycję. Na

kulturę naszego kraju przez wieki wpływy miały inne kultury, których wpływy są widoczne w wielu

dziełach, budowlach, zwyczajach itp.,

zasadniczy wpływ na charakter naszej kultury ma położenie naszego

kraju w Europie Środkowej, na obszarze

naszego kraju przenikają się kultury Europy Wschodniej i

Zachodniej.

W epoce średniowiecza, kiedy nastąpił

intensywny rozkwit chrześcijaństwa, w

kulturze widoczne były jego wpływy. W

literaturze i sztuce widać wpływy religii

chrześcijańskiej, motywy z biblijnych

opowieści oraz prezentowanie

wartości, na których opierała się religia chrześcijańska. W

architekturze również widoczne były wpływy religii chrześcijańskiej,

budowle strzeliste, wysokie (styl gotycki, romański) miały dążyć

do "boskiej doskonałości i piękna".

W średniowieczu założono Związek Gospodarczy Miast Hanzeatyckich,

w skład, którego wchodziły miasta: Gdańsk,

Amsterdam, Hamburg Rotterdam. Dzięki niemu

kupcy mogli zakładać placówki handlowe poza

granicami swojego państwa, umożliwiało im to rozszerzenie własnej

działalności, nowe możliwości

inwestowania. Było to również powodem

przenikania się kultur i tradycji. Liczne najazdy

pruskie, mongolskie, litewskie oraz przybycie

Krzyżaków na ziemie polskie miały zasadniczy

wpływ na kierunek rozwoju kultury polskiej.

W epoce odrodzenia nastąpił rozkwit zaniedbanej w

średniowieczu, nauki, literatury i sztuki. Wzorowano się na kulturze antyku i

zasadach humanizmu Narodziły się nowe idee

i myśli filozoficznei prądy kulturowe.

Powstało wiele dzieł w języku łacińskim, którego walory

doceniono w renesansie. Teksty

biblijne zaczęto tłumaczyć z

greki.Wzorowano się na kulturze starożytnej i powstałych w antyku

wartościach, tradycjach.

W baroku kultura kształtowała się na tle konfliktu religijnego

pomiędzy wyznawcami reformacji

a kontrreformacji oraz sporów teologicznych i filozoficznych, ścieranie

się dwóch nurtów w filozofii, klasycznego i scholastyki. Nastąpił

rozkwit nauk przyrodniczych, myśli

opartej na podstawach logicznych

i matematycznych filozofia Kartezjusza "kluczowe

stawały się matematyczne pojęcia nieskończonościi skończoności". Wielu

polskich uczonych w okresie baroku odbywało

studia w Heidelbergu, Wiedniu, Ingolstadt. W Polsce wykształcił się

również swoisty kierunek w kulturze zwany

barokiem sarmackim, oparty na wzorach i

tradycjach szlacheckich.

Epoka oświecenia (XVII - XVIII wiek), to okres

rozkwitu myśli filozoficznej opartej na

racjonalizmie, empiryzmie,

antydogmatyzmie głownie przedstawiciele

to: R.Descartes, J. Locke, P. Bayle. Nastąpił rozwój

metafizyki, B. Spinoza, G.W. Leibniz, myśli opartej na prawach

natury i umowy społecznej - T. Hobbes oraz naukach ścisłych - I. Newton. W literaturze oświecenia ważną rolę

odgrywała publicystyka polityczna, głównymi

przedstawicielami byli: H. Kołątaj, S. Staszic.

Kultura kształtująca się na przestrzeni wieków, nadaje

każdemu narodowi, regionowi indywidualny styl

i odrębność, dzięki którym wyróżniają się one od innych. Kultura mówi o sile i potędze

danego narodu.W dzisiejszych czasach obserwujemy dynamiczny

napływ kultury amerykańskiej, która kształtuje wiele naszych zachowań oraz wpływa na styl dzisiejszej sztuki. Następuje

zacieranie granic i barier kulturalnych dzięki łatwemu przekazowi informacji oraz

łatwości podróżowania. Polska przystępując do Unii

Europejskiej musi dbać o zachowanie własnych tradycji i odrębności tak by nie zatracić

ogromnego dziedzictwo kulturowego jakie posiada.

TRADYCJE POLSKIE

Polacy uchodzą za naród lubiący świętować, przywiązany do tradycji, podtrzymujący dawne obyczaje. Najdawniejsze obrzędy, zwłaszcza te

sięgające jeszcze czasów pogańskich, dawno już zatraciły swój magiczny charakter, stając się barwnym

reliktem przeszłości i elementem zabawy. Związek z tradycją odczuwa się najmocniej w czasie obchodów

największych świąt kościelnych takich, jak Boże Narodzenie, Wielkanoc czy Boże Ciało, podczas

którego organizowane są procesje, czy dzień Wszystkich Świętych. Sporą popularnością cieszą się

wciąż pielgrzymki do miejsc otaczanych kultem religijnym; dla katolików jest to m.in. częstochowski klasztor na Jasnej Górze, dla Żydów grób cadyka w

Leżajsku, dla prawosławnych Grabarka.

Żałoba

W wielu kulturach i w wielu krajach żałobę manifestują

krewni oraz współmałżonkowie zmarłej osoby. Jeśli jednak zmarła

ważna osoba dla całego kraju lub świata, wtedy władze

ogłaszają żałobę narodową i odwołane są rozrywki na

terenie całego kraju.

Osobę, która ma żałobę w Polsce można rozpoznać po czarnych ubraniach raz po

tym że powstrzymuje się od korzystania z rozrywki.

W kalendarzu uroczystości państwowych

najważniejsze miejsce zajmuje rocznica odzyskania przez

Polskę niepodległości w 1918 r., obchodzona

11 listopada, oraz rocznica uchwalenia w

1791 r. pierwszej polskiej konstytucji,

świętowana 3 maja. W tych dniach, ustawowo

wolnych od pracy, organizowane są

uroczyste akademie, pochody, koncerty i

festyny.

W Polsce obchodzi się także święta o nieco innym charakterze.

Należą do nich: Dzień Kobiet (8 marca), Dzień Matki (26 maja), dzień Babci (21 stycznia) ,

Dzień Dziadka (22 stycznia) , Dzień Ojca (23 czerwca), Dzień

chłopaka (30 września) czy Dzień Dziecka (1 czerwca),, któremu towarzyszą liczne

imprezy dla najmłodszych.

Dzień Matki

Zwyczaj obchodzenia corocznie Dnia Matki w Polsce

przypadającego na 26 maja. Jest to wyraz szacunku i

wdzięczności wobec rodzicielki. Matki w dym dniu zazwyczaj obdarowywane są

kwiatami, drobnymi prezentami, a przez mniejsze

dzieci laurkami

Dzień Ojca

święto będące wyrazem szacunku dla ojców. W Polsce

obchodzony 23 czerwca, jednak jeszcze mało

ugruntowany – w odróżnieniu od Dnia Matki.

Dzień Babci – święto obchodzone w Polsce 21 stycznia. W ten dzień wnuki składają życzenia swoim babciom.

Dzień Dziadka – święto obchodzone w Polsce 22 stycznia. W ten dzień wnuki składają życzenia swoim dziadkom.

Międzynarodowy Dzień Dziecka – święto wszystkich dzieci na całym

świecie.W Polsce i w innych krajach słowiańskich

(np.: Czechy, Słowacja, Ukraina) obchodzone jest 1

czerwca od roku 1952.

Dzień Kobiet to coroczne święto obchodzone 8 marca, jako

wyraz szacunku dla ofiar walki o równouprawnienie kobiet. Ustanowione zostało w 1910

roku.

Dzień Chłopaka - święto obchodzone 30 września

(rzadziej też 10 marca). Jest ono męskim odpowiednikiem Dnia Kobiet, z tym że świętują go raczej młodzi mężczyźni.

Dziewczęta wręczają im wówczas drobne prezenty.

Spośród lubianych i kultywowanych tradycji warto także wymienić Andrzejki - ostatnią

zabawę przed Adwentem, połączoną z rozmaitymi wróżbami na nadchodzący rok. Najpopularniejszą z

nich jest odczytywanie przyszłych losów z

kształtów, jakie przybiera gorący wosk

wlewany do zimnej wody.

Świętem, które w polskiej tradycji zajmuje bardzo ważne miejsce jest Boże Narodzenie. Szczególna atmosfera panuje

w Wigilię. Z tym dniem związanych jest też najwięcej

obrzędów, obyczajów i wierzeń. Wigilia to jedno z

najbardziej rodzinnych polskich świąt. Dużą rolę w

tworzeniu świątecznej atmosfery odgrywa wystrój mieszkania. We wszystkich

domach króluje pięknie przystrojona choinka, bez

której trudno wyobrazić sobie Boże Narodzenie. To jedna z

młodszych tradycji świątecznych. Pierwsze

choinki pojawiły się w Polsce w XIX w., głównie w miastach,

w domach Niemców i ewangelików pochodzenia niemieckiego. Stopniowo

zwyczaj rozszerzył się na całą Polskę. Wcześniej polskie

domy zdobiły w czasie świąt zielone gałązki jodły, świerku lub

sosny.

Elementem świątecznego wystroju były też snopy zbóż, siano oraz słoma. Miały zapewniać dobre

urodzaje, miały też przypominać o ubogim

narodzeniu Jezusa. Zwyczaj ten przypomina

dziś niewielka wiązka siana wkładana pod obrus. Dziś w wielu domach pod świąteczny obrus wkłada się także pieniądze, a po

wieczerzy do portfela rybią łuskę lub ość - wszystko to ma zapewnić dostatek w nadchodzącym roku. Na stole przygotowuje się dodatkowe nakrycie,

przeznaczone dla zbłąkanego wędrowca. Pusty talerz to także

wyraz pamięci o bliskich, którzy odeszli.

Wieczerzę wigilijną, którą tradycyjnie rozpoczyna się

wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy, poprzedza wspólna

modlitwa, odczytanie fragmentu Ewangelii o

narodzinach Jezusa. Później następuje dzielenie się

opłatkiem, świętym chlebem na znak pojednania, miłości,

przyjaźni i pokoju. Towarzyszy temu wzajemne składanie życzeń. Ten sam znak pojednania i pokoju

czynią pomiędzy sobą wyznawcy prawosławia,

dzieląc się przed wieczerzą wigilijną proskurą, zwaną

także prosferą - bułką przaśną.

Polska wieczerza składa się wyłącznie z dań postnych. Najczęściej przyrządza się

ich 12, bo tyle jest miesięcy w roku lub według innej

interpretacji - bo tylu apostołów poszło za

Chrystusem.Rzadko jednak liczy się

skrupulatnie kolejne dania. Im jest ich więcej, tym

większy dostatek zapanuje w nadchodzącym roku. Każdej potrawy należy

przynajmniej skosztować. Wywodzi się to z

odwiecznej tradycji nakazującej szacunek

płodom ziemi i przygotowanym z nich

pokarmom. Po kolacji w wielu domach rozpoczyna

się wspólne śpiewanie kolęd. Wieczór wigilijny

kończy się zwykle udziałem w Pasterce, uroczystej

mszy o północy.

Kolędy, pastorałkiŚpiewanie kolęd w

okresie Bożego Narodzenia to zwyczaj

praktykowany na całym świecie,

trwający od wieków po dzień dzisiejszy.

Tradycja łączy ludzi biednych i bogatych, o różnym pochodzeniu

społecznym i wykształceniu.

Trzech Króli Chrześcijańskie

święto obchodzone 6 stycznia na cześć trzech wschodnich

mędrców przybyłych do Betlejem aby

oddać pokłony Jezusowi.

Karnawał – inaczej zapusty, mięsopust – okres zimowych balów, maskarad,

pochodów i zabaw. Rozpoczyna się

najczęściej w dniu Trzech Króli a

kończy w Środę Popielcową

Popielec, Środa Popielcowa (staropolska Wstępna Środa) – w kalendarzu chrześcijańskim

pierwszy dzień Wielkiego Postu. Jest to dzień pokuty przypadający 40 dni (nie licząc niedziel, które są

pamiątką Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa) przed

Wielkanocą. Według obrzędów katolickich tego dnia kapłan

czyni popiołem znak krzyża na głowie wiernego (w Polsce

praktykowane jest posypanie głowy popiołem), mówiąc jednocześnie: Pamiętaj, że

jesteś prochem i w proch się obrócisz lub Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię, co ma przypomnieć człowiekowi o

kruchości jego życia i nieuchronnej śmierci.

Jedną z podtrzymywanych do dziś tradycji jest topienie Marzanny, które odbywało się w czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Dla

naszych przodków obyczaj ten związany był z odwiecznym rytmem wegetacyjnym.

Wyrażał radość z nadchodzącej wiosny, która oznaczała odrodzenie się świata, przyrody,

zapowiadała przyszłe plony, a więc dostatek. Marzanna - symbol zimy - to słomiana kukła o kobiecej postaci, ubrana w białe płócienne szaty, przystrojona koralami i wstążkami. Na

Śląsku odziewano ją w paradny strój weselny, na głowę wkładano wianek.

Marzannę obnoszono po wszystkich domach we wsi, po czym zdzierano z niej ubranie i

rozrzucano je po polach. Następnie topiono ją w rzece, stawie, jeziorze lub po prostu w

większej kałuży. Bywało, że kukłę podpalano i płonącą wrzucano do wody. Marzannę

wyprowadzano ze wsi jedna drogą, drugą zaś wprowadzano tzw. maik -ozdobione

wstążkami, koralikami, kwiatami i wstążkami zielone gałęzie symbolizujące wiosnę. W kolejnych stuleciach obrzęd ten nabierał

coraz bardziej zabawowego charakteru. Dziś topienie Marzanny jest przede wszystkim

zabawą dzieci i młodzieży, odbywającą się 21 marca. Świętuje się wówczas dzień wiosny i

wagarowicza.

Najbarwniejszym świętem religijnym poprzedzającym Wielkanoc jest Niedziela Palmowa, obchodzona

uroczyście w kościołach całego kraju na pamiątkę triumfalnego

wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Głównym atrybutem święta są palmy, które jednak niewiele mają wspólnego z gałązkami

palmowymi, jakimi witano Chrystusa w Świętym Mieście.

Najczęściej są to bukiety z bukszpanu i suszonych kwiatów oraz gałązek wierzbowych. W niektórych regionach robi się

palmy osiągające wysokość kilku metrów. Zdobi się je kolorowymi wstążkami, barwionymi trawami,

kwiatami suszonymi lub sztucznymi, wykonanymi z kolorowej bibułki. Dawniej wierzono, że poświęcone w

czasie mszy palmy nabierają szczególnych właściwości, np.

zapobiegają chorobom. Po mszy św. uderzano się nimi nawzajem, życząc sobie zdrowia, bogactwa i

urodzaju

Wielkanoc— najstarsze i najważniejsze święto

chrześcijańskie upamiętniające

zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Poprzedzający ją tydzień, stanowiący okres

wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń, nazywany jest

Wielkim Tygodniem. Ostatnie trzy doby tego tygodnia: Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota i

Niedziela Zmartwychwstania znane są jako Triduum

Paschalne (Triduum Paschale). W chrześcijaństwie wprawdzie każda niedziela jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa,

ale Niedziela Zmartwychwstania jest z nich

najbardziej uroczysta.

W Wielką Sobotę wierni przychodzą do świątyń, w których kapłani błogosławią

pokarmy przeznaczone na świąteczny stół, czyli tzw. święcone (święconkę) - kończy

się przecież czas postu. W Polsce tradycje święcenia pokarmów sięgają XIV stulecia.

Najpierw święcono tylko pieczonego z ciasta chlebowego baranka, dziś w

wielkanocnym koszyku powinno znaleźć się co najmniej siedem rodzajów pokarmu, z których każdy coś symbolizuje. Chleb, gwarantujący dobrobyt i pomyślność, jest

dla chrześcijan przede wszystkim symbolem Ciała Chrystusa. Jajko to znak odradzającego się życia, zwycięstwa nad

śmiercią. Sól to minerał życiodajny, dawniej wierzono w jej odstraszającą wszelkie zło moc. Wędlina zapewnia zdrowie, płodność i dostatek. Ser jest

symbolem przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody, chrzan symbolizuje

wszelkie siły i fizyczną krzepę. Ciasto (przede wszystkim wielkanocne baby,

kołacze i mazurki) weszło do święconego koszyka jako ostatnie i jest symbolem umiejętności i doskonałości. Zgodnie z

tradycją, powinien to być wypiek domowy.

Zgodnie z tradycją, poświęcone pokarmy spożywa się podczas uroczystego śniadania po niedzielnej mszy rezurekcyjnej. Zasiada się wówczas przy suto zastawionym stole,

na którym królują szynki, kiełbasy, pasztety, rolady, schaby, drób przyrządzany na różne sposoby, jajka, wielkanocne baby,

mazurki, kołacze, serniki. Z ciepłych dań podaję się m.in. żur na białej kiełbasie lub na wywarze z wędzonki, zupę chrzanową z

jajkiem i białą kiełbasą bądź zwyczajny barszcz z jajkiem. Przykryty śnieżnobiałym

obrusem stół zdobią kolorowe pisanki, wiosenne kwiaty, bazie, barwinek, zielone

kompozycje z zielonej rzeżuchy i oczywiście wielkanocny baranek z ciasta bądź lukru.

Śniadanie rozpoczyna dzielenie się poświęconym jajkiem.

Poniedziałek wielkanocnyupływa pod znakiem śmigusa-dyngusa, który

nakazywał chłopcom oblewanie dziewcząt wodą. Trudno dzisiaj powiedzieć,

jaki był pierwotny sens tego bardzo chętnie

podtrzymywanego do dziś zwyczaju. Możliwe, że

chodziło tu o akt oczyszczenia i

wzmocnienia sil rozrodczych. W wielu

okolicach w drugi dzień świąt wielkanocnych

oblewano nie tylko kobiety, ale i ziemię, by

spowodować większe plony, oraz krowy, by dawały więcej mleka.

Pisanki Z Wielkanocą od wieków

związana jest tradycja zdobienia jajek. Najstarsza polska pisanka pochodzi z X wieku, a znaleziono ją w

czasie wykopalisk w Ostrowiu. Co ciekawe, wykonano ją niemal tą

samą techniką, co współczesne pisanki.

W polskiej kulturze zdobienie jajek wielkanocnych stało się jednym z elementów

sztuki ludowej, charakteryzujące

poszczególne regiony kraju. Podarowanie pisanki

chłopcu czy dziewczynie poczytywano za dowód

sympatii

Boże ciałoŚwięto Ciała i Krwi Pańskiej

(w tradycji ludowej: Boże Ciało) w Kościele

katolickim to uroczystość liturgiczna ku czci

Najświętszego Sakramentu. Wierni

szczególnie wspominają Ostatnią Wieczerzę i

Przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. W Polsce święto to obchodzi się w czwartek

po Uroczystości Trójcy Świętej, a więc jest to

święto ruchome wypadające zawsze 60 dni

po Wielkanocy.

Urodziny

Jest to tradycja uroczystego obchodzenia (czasami

hucznie) rocznicy dnia swoich narodzin. W tym dniu najczęściej dostaje się

prezenty i słyszy setki życzeń.

Zwyczaj praktykowany był jeszcze w starożytnym

Rzymie, a wywodzi się z religii jako święto ku czci geniusza.

Przez wieki w kulturze europejskim tradycyjnym

symbolem urodzin był i jest tort urodzinowy

przyozdobiony tyloma świeczkami, ile lat ma

solenizant. Jubilat powinien pomyśleć sobie po ciuchu

życzenie a potem zdmuchnąć świeczki. Jeśli zrobi to za jednym razem pomyślane

życzenie się spełni.Kolejnym zwyczajem

związanym z tym świętem jest śpiewanie "Sto lat"

solenizantowi.

Imieniny

Według tradycji imiennicy świętej lub błogosławionej

osoby z kalendarza katolickiego powinni

świątecznie obchodzić ten dzień. Zwyczaj od wieków jest popularny w krajach

katolickich, głównie w Polsce. Obecnie osobie obchodzącej imieniny w danym dniu składa się

życzenia i wręcza prezenty. Solenizant

urządza poczęstunek w pracy lub przyjęcie

imieninowe.

Prima aprilis (1 kwietnia), dzień żartów – obyczaj związany z pierwszym

dniem kwietnia, zapoczątkowany mniej więcej w połowie XIII wieku. Polega on na

robieniu żartów, celowym wprowadzaniu w błąd,

konkurowaniu w próbach sprawienia, by inni

uwierzyli w coś nieprawdziwego

Tłusty czwartekTłusty czwartek to w

kalendarzu chrześcijańskim

ostatni czwartek przed Wielkim Postem.

Tradycyjnie w Polsce dozwolone jest

obżarstwo. Najpopularniejsze potrawy to pączki i

faworki.

Wszystkich Świętych chrześcijańska uroczystość

obchodzona 1 listopada ku czci wszystkich znanych i

nieznanych świętych, którzy przebywają już w

chwale zbawionych.W dniu tym przypomina się

nie tylko osoby oficjalnie uznane za święte i takimi

ogłoszone, ale przede wszystkim wszystkich

ludzi, których życie nacechowane było

świętością. Jest to także święto wszystkich, dla

których celem jest życie prowadzące do zbawienia.

Zaduszki

Tradycyjna nazwa katolickiego wspomnienia zmarłych.

Przypada ono 2 listopada, w dzień po dniu Wszystkich

Świętych. Tego dnia katolicy modlą się za wszystkich

wierzących w Chrystusa, którzy odeszli już tego świata, a teraz

przebywają w czyśćcu W Zaduszki odwiedza się

cmentarze, groby zmarłych z rodziny i uczestniczy się w

mszach, modląc się w intencji zmarłych. Tego dnia istnieje

tradycja zapalania świeczek czy zniczy na grobach zmarłych

oraz składania kwiatów, wieńców lub też innego typu

ozdób mających być symbolem pamięci o tychże zmarłych.

Sylwester - noc z 31 grudnia na 1 stycznia, kiedy to świętuje się koniec starego roku i

początek nowego. Stanowi okres

hucznych zabaw, toastów, sztucznych

ogni, petard. Organizowane są też bale sylwestrowe.

Nowy Rok międzynarodowe święto

przypadające 1 stycznia każdego roku (w

kalendarzu gregoriańskim), w Polsce jest to dzień

wolny od pracy. W powszechnie przyjętym zwyczaju obchodzenie

święta należy rozpocząć od otworzenia butelki

szampana o północy z dnia 31 grudnia na 1 stycznia

następnego roku.

Życzenia w Nowy RokJest to zwyczaj od dawna

praktykowany w Polsce. W Sylwestra o

północy, czyli w przełom Starego i

Nowego Roku ludzie składają sobie

nawzajem życzenia na całym świecie.

"Polska nie zginie, bo w sercach naszych żyć będzie po

wieki wiecznie, a szczególnie żyć będzie w sercach naszej młodzieży."

Autor: Anna Dłużyńska

Klasa I D