polio hakkında gerekenler - ptu.typo3cms.dkptu.typo3cms.dk/fileadmin/FILER/PDF/ISSUU_PDF/... ·...

polio hakkında bılınmesı gerekenler ˙ ˙ ˙

˙

2 3polio hakkında bılınmesı gerekenler˙˙ ˙ ˙ polio hakkında bılınmesı gerekenler˙˙ ˙ ˙

Polio, santral sinir sistemine saldıran ve vücudun kaslarını felç edebilen bulaşıcı bir virüstür. Virüs aynı zamanda solunum kaslarına, gırtlak, sindirim borusu, bağırsak ve mesane kaslarına da zarar verebilir. Son olarak vücudun örneğin kan basıncı, solunum ve uyku gibi otomatik işlevlerini düzenleyen omuriliğin kafatası içindeki uzantısı olan beyinciğe zarar verebilir.

Polio sonrasında ortaya çıkan rahatsızlıklar çok farklı olabilir. Polioya yakalananların çok büyük bir çoğunluğu kaslarının halen güçsüz olmasına ve (sabitleyiciler, baston, tekerlekli sandalye ve respiratör gibi) yardımcı araç ve gereçler kullanmalarına rağmen çok iyi bir

Polio (çocuk felci) nedir?

Polio kendini nasıl gösterir?

Hastalık daha çok çocuk ve gençlerde görülür, çocuk felci adı da bu sebepten verilmiştir. Danimarka’da 1990’lerdeki büyük salgın-lar sırasında 24.000’den fazla polio vakası görülmüştür. Bu hastalardan yaklaşık 12.000’i hala yaşamaktadır. Danimarka’da 1960’ların ortasından beri hemen hemen hiç kimse polioya yakalanmamıştır, çünkü polio aşısı normal çocuk aşı programının içerisine dahil edilmiştir. Dünya genelinde polio tamamen ortadan kalkmamıştır, bu sebeple hâlâ örne-ğin Afganistan, Pakistan ve Nijerya’da polioya yakalanan çocuklar bulunmaktadır.

rehabilitasyondan geçtikten sonra, hemen he-men normal bir yaşam sürebiliyorlar. Güçsüz kaslar bir kısım hastada vücutta dengesizlik ve dolayısı ile eklemler ve kasların yanlış zorlanmaları sebebi ile ağrı verebilir.

4 polio hakkında bılınmesı gerekenler˙˙ ˙ ˙ polio hakkında bılınmesı gerekenler˙˙ ˙ ˙

Eskiden polio hastalarının maksimum seviyedeki bir rehabilite programından sonra ulaştıkları durumun istikrarlı olarak bütün hayatları boyunca süreceğine inanılıyordu. 1980’lerin sonlarında polia geçirmiş olan hastaların polio salgını sırasında büyük felçler yaşamamış olmalarına rağmen zamanla kaslarında yeni güçsüzleşme problemleri yaşadıklarının farkına varılmıştır. Bu Post Polio Sendromu – Post Polio Syndrom (PPS) yada kısaca post polio olarak geçer. Günümüzde yaklaşık 7000 Danimarka-

Günümüzde polio enfeksiyonunun ilerleyen yıllar içerisinde sebep olabileceği rahatsızlıkları iyileştirebilecek herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak çoğu vakada belirtileri azaltmak mümkündür. Aşağıda ifade edilen belirtilerin başka hastalıklarda da görülebileceğine dikkat etmek önemlidir. Bu sebeple öncelikle bu hastalıklar açısından muayene edilmek önemlidir.

Post polio nedir

Güç kaybıHem daha önce kas gücü kaybı olmayan kas-larda hem de polio nedeni ile kas gücü kaybı olan kaslarda kas gücü giderek düşüyor ola-bilir. Kas gücünün ne kadar düştüğü kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterir. Bu durumda faaliyetlerinizi sahip olduğunuz kas gücüne göre ayarlamanız ve bu şekilde zorlanmalar-dan kaçınmanız gereklidir. Yardımcı araç ve gereçler genellikle kuvvet eksikliği sorununu telafi edebilirler, böylece faaliyetlerinizin bir kısmını yapmaya devam edebilirsiniz.

Ağrılar Ağrı vücudun aşırı zorlandığına dair bir belir-tidir. Bu durumda en önemlisi faaliyetlerinizi mümkün olduğu kadar vücudun kaldırabi-leceği kapasiteye uygun hale getirmenizdir. Masaj, sıcak, gevşeme egzersizleri ve aku-punktur ağrıları gidermede faydalı olabilir. En son aşamada ağrı kesici ilaçlar gerekli olabilir ama bu vücudun sınırlarına saygı gösterme-nizi unutmanız yani vücudunuzu gereğinden fazla zorlamanız ve böylece sorunu daha da büyütmeniz riskini beraberinde getirir.

Post polio nasıl kendini gösterir?

5værd at vide om polıo

lının post polio ile yaşadığı tahmin edilmek-tedir. Şu ana kadar kan testleri yada muayeneler ile bu hastalığı teşhis etmek mümkün olma-mıştır. Bu sebeple teşhis sadece 4.sayfada belirtilen kriterlerin var olması durumunda konulmaktadır. Polio geçirilip geçirilmediğine dair herhangi bir şüphe varsa EMG-muaye-nesi olarak bilinen muayene yaptırılabilir. Bu muayene nörofizyoloji bölümünde gerçekleş-tirilir ve aile hekimi tarafından bölüme sevk gerçekleşebilir.

Aşağıda belirtilen kriterler mevcutsa post polio sendromundan bahsedilir:

1. Polio geçirilmiş olmalı2. 15 yıldan daha uzun bir dönem istikrarlı kas

fonksiyonları olmuştur3. Yeni kas güçsüzlükleri veya anormal kas

yorgunlukları ortaya çıkmıştır4. Kas güçsüzlüğü 1 yıldan daha uzun bir

süredir devam etmektedir5. Kaslarda güçsüzlük yapabilecek diğer

hastalıklar elenmiştir.


Kas rahatsızlıklarıPoliodan etkilenen kaslar çok farklı rahat-sızlıklar verebilirler: 1. Ağrı, 2. Bütün kasın ağrılı olması ve sürekli kramp geçirmesi 3. Kas spazmı/kas seğirmesi 4. Bir kas lifinde kasılmalar sonrası görülen kas atması. Her dört rahatsızlık uyku esnasında daha sık görülür. Kas rahatsızlıkları aşırı zorlanmanın belirtisi olabilir.

Yutma zorluğuYutma zorluğu tipik olarak yemeğin boğazı-nıza kaçma eğilimi yada yemeğin boğazınız-dan ve yemek borusundan aşağı inmesinde zorlanma olarak kendini gösterir. Kilo verme yada tekrarlayan akciğer iltihapları gibi belir-gin problemler yaşıyorsanız, bu tür problem-ler üzerine tecrübe sahibi olan bir üniversite hastanesinde uzman bir doktor tarafından muayene edilmelisiniz.

Solunum zorluğuSolunum kaslarının güçsüzleşmesi veya omuriliğin kafatası içindeki uzantısı olan beyincikteki solunum merkezinin zayıflaması, gerektiği kadar iyi nefes alıp vermemenize se-bep verebilir. Göğüs kafesinin sertliği yada eğ-riliği de solunum ile ilgili problemlere sebep verebilir. Bu durum zamanla sinsice ortaya çıkabilir ve siz bunu zamanla artan yorgunluk olarak hissedersiniz. Sadece Rishospital’deki Doğu Solunum Merkezi - Respitationscenter Øst på Rigshospitalet ve Århus Hastanesin-deki Batı Solunum Merkezi - Vest på Århus Sygehus polio hastalarında görülen solunum problemleri hakkında deneyim sahibidir.

Uyku problemleriPolio geçirmiş kişiler pek çok sebepten uyku problemleri yaşayabilirler. Uyku problemleri-niz varsa Doğu Respirasyon Merkezi – Res-pirationscenter Øst (Rigshospital’inde) yada Batı Respirasyon Merkezinde – Respirations-center Vest (Århus Hastanesinde) muayene edilmeniz sağlıklı olur.

YorgunlukYorgunluk vücudun aşırı zorlandığına ve yapılacak faaliyetler için enerjisi olmadığına dair bir belirti olabilir. Bu durumda gücünüz ile yaptığınız faaliyetler arasında daha iyi bir denge sağlamak yardımcı olur. Yorgunluk geceleri yeterince iyi bir uyku uyumadığınıza dair bir işareti olabilir (“uyku problemleri” bölümünü okuyunuz).

Soğuğa duyarlılıkPolio geçiren kişiler soğuğa karşı daha duyarlıdırlar. Bunun nedeni bilinmemektedir, ama kas kütlesinin azlığı, kan damarlarının azlığı ve kan dolaşımını düzenleyen refleks-lerin kötüleşmesi ortaya atılan teorilerden bazılarıdır. Soğuk kaslar daha az çalıştığı için bu kasları yormanın ve zorlamanın önüne geçilmek isteniyorsa sıcak giyinmek daha da önem kazanmaktadır.

Ses zayıflığıBoyun ve ses bandına gelen sinirlerdeki zayıf-lama sesle ilgili problemler yaratabilir. Bu tür problemler iyi şekilde bir üniversite hastane-sindeki kulak burun boğaz doktoru tarafından teşhis edilir. Ses zayıflığı solunum kaslarında-ki güç azalmasından da kaynaklanabilir.


Tedavi nasıl gerçekleşir?

PTU Bölümler arası rehabilitasyonPolio hastası olarak egzersizler ile vücudu korumak önemlidir. Polio hastaları için polio hakkında bilgi sahibi bir fizyoterapist tarafından bireysel bir egzersiz programı hazırlanması gereklidir. Bu polio hastalarının multidisipliner rehabilitasyonu (tüm uzman-lık alanları arası işbirliği) üzerinde uzman özel bir hastane olan PTU’nun Rehabilitasyon Merkezinde - PTU’s RehabiliteringsCenter gerçekleştirilebilir.

Rehabilitasyon Merkezine sevk edilen ve yönlendirilen hastalar ilk olarak bir ön uzman doktor muayenesine gelirler. Bunun sonra-sında her bir hastanın ihtiyaç ve isteklerinden yola çıkarak multidisipliner tedavi oluşturu-lur. Rehabilitasyon dönemi multidisipliner konferanslarda sürekli olarak değerlendirilen ve uyarlanan tutarlı, birbiri ile bağlantılı bir dönem olarak gerçekleştirilir. Rehabilitasyon Merkezinde ihtiyaca göre tedaviye dahil edi-len şu uzman grupları mevcuttur: Doktorlar, fizyoterapistler, psikologlar, sosyal danışman-lar, ergoterapistler, sosyal ve sağlık hizmetleri görevlileri, diyetistler ve yüzme öğretmenleri.

Gammaglobulin

Son yıllarda yurt dışında Gammaglobulin ile tedavi denenmiştir. Bunun teorisi Gam-maglobulinin omurilikteki muhtemel bir iltihabi durumu azalttığıdır. Özellikle ağrı

ve yorgunluk açısından bu deneyler umut vericidir. Bu tedavi Danimarka’da henüz kabul edilmemiştir.

Ücretsiz fizyoterapi

Polio geçirmiş kişiler eğer günlük yaşan-tılarında yardıma ihtiyaçları varsa veya ev işlerini yapabilmek için yardımcı araç ve gereçlere ihtiyaçları varsa pratisyen bir fizyoterapistten ücretsiz fizik tedavi ve rehabilitasyon alma hakkına sahiptirler.


1. Uzman yardımına başvurunKuvvetiniz kalmadıysa yada ağrılarınız sizi rahatsız ediyorsa ihtiyaçlarınızı gözden geçirtmek ve ortaya çıkan yeni durumu düzeltecek doğru yöntemi bulmak için yardım almalısınız. Aile doktorunuz ile irtibata geçin ve gerekiyorsa PTU Rehabilitasyon Merkezine - PTU’s RehabiliteringsCenter bir sevk alın.

2. Mola verin Bir saatlik işten sonra bitkin düşüyorsanız, işin yarısında vereceğiniz yarım saatlik bir mola aynı işi kırk beşer dakikalık iki seferde bitirmeniz anlamına gelebilir. tre kvarter.

Post polio ile nasıl yaşanılır?Post polio hastası olarak yapabileceğiniz en iyi şey hayatınızı genel olarak günlük faaliyetle-rinizi vücudunuzun yapabilecekleri ile dengeleyecek şekilde organize etmektir. Bu zorlama sebebi ile ortaya çıkan belirtileri giderir. Dengeleme farklı şekillerde gerçekleştirilebilir:

3. Yardımcı araç ve gereçler kullanın Vücut günlük faaliyetlerini yapamayacak duru-ma gelince yardımcı araç ve gereçler ve ban-dajlar zaruri rahatlatıcılar olabilirler. Yürümeye yardımcı araç ve gereçler düşmelerin önüne geçebilirler bu da çok önemlidir çünkü bir kemik kırığı polio geçirmiş bir hastayı fonk-siyonel seviyesi açısından çok geriye itebilir. PTU her bir hastanın problemini çözmek için hangi yardımcı araç gereçlerin gerekli olduğu konusunda yol gösterebilir.

4. Yapacağınız işleri iyi düşününÖrneğin alış verişi taşımakta zorlanıyorsanız, azar azar alış veriş yapabilirsiniz, tekerlekli bir alış veriş arabası kullanabilirsiniz, Internet üzerinden alış veriş yapabilirsiniz yada başka-larından alış veriş için yardım alabilirsiniz.

İlaç ve anastezi

Polio geçirmiş hastalar bazı ilaç türlerine ve anesteziye karşı ekstra hassas olabile-ceklerine özellikle dikkat etmeliler.

Daha fazla bilgi için www.ptu.dk/polio sitesini okuyunuz yada +45 3673 9000 numaralı telefonu arayarak ”Poliopatien-ter og operation – Polio ve ameliyat” adlı broşürü göndertin.


Benim kas gücüm: Şu Şekilde güç egzersizleri yapacağım:

Normal ve istikrarlıHiçbir kısıtlama yok ama vücudunuzun tepkileri-ne dikkat edin

Azalmış ve istikrarlıYapabileceğiniz en ağır egzersizlerin yaklaşık yarısı kadar ağırlık olan egzersizler

Azalmış ve azalmaya devam ediyor

Yapabileceğiniz en ağır egzersizlerin yaklaşık dörtte biri kadar ağırlık olan egzersizler

Çok azalmış ve azalmaya devam ediyor

Hiçbir ağırlık egzersizi yapmayın

Hemen hemen hiç gücüm yok Hiç egzersiz yapmayın

5. Durumunuza uygun egzersiz yapınEgzersizlere başlamadan önce kas gücün-deki azalmanın hareketsizlik, zorlama yada post polio sendromundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını bulmanız önemlidir. Bu konular hazırlanacak olan egzersiz progra-mını etkileyecektir.

Yaşam şekline bağlı hastalıkların önüne geçmek ve kan dolaşımını iyileştirmek için kondisyonun egzersizlerle korunması gereklidir. Yani sizi nefes nefese bırakacak kadar egzersizlier yapılmalıdır. Bunun yanı sıra yapabildiğiniz kadar kaslarınızı güç-lendirici egzersizler yapmalısınız. Toplu

egzersiz programınızın polio hastalarının egzersizleri konusunda bilgi sahibi bir fizyoterapist tarafından bireysel olarak hazırlanması tavsiye edilir.

Egzersiz programında molalar yer al-malıdır ve egzersiz programını vücudun tepkilerine göre uyarlamak önemlidir. Egzersizlerden günler sonrasına kadar devam eden ağrılar yada egzersizlerden sonra kasların zayıfladığının görülmesi eg-zersizlerin zorluk derecesinin düşürülme-si anlamına gelmelidir. Kas egzersizlerini nasıl yapabileceğiniz ile ilgili tavsiyeleri aşağıdaki şemada görebilirsiniz.


daha fazla Bilgiwww.ptu.dk Konu ile ilgili kaynak ve sitelere ait bir dizi link bulabileceğiniz PTU sitesi.

LivtagPTU’nun aboneleri için dergisi, www.ptu.dk/livtag

"Allt du behöver veta om postpolio" (Post polio hakkında bilmeniz gereken her şey)www.rtp.se sitesinden satın alınabilir

"Post-Polio, a guide for poliosurvivors and their families" (Post Polio, polio geçirmiş hastalar ve aileleri için bir rehber) Julie K. Silver 2002.

Hasta yakınları

Polio belirtileri sadece polio hastasını de-ğil onun yakınlarını da etkiler. Bazıları için bir yakınının eskiden yapabildiği faaliyetleri artık yapamadığını söylemesini anlamak zor olabilir. Bazılar için ise bir yakınının kendini zorladığını ve yardım ve destek ihtiyacı olduğunu kabul etmekte zorlandı-ğını görmek üzücü olabilir.

Çok yakın olmayan eş dostun gözünde polio geçirmiş kişiler sağlıklı ve herhangi bir belirtileri yokmuş gibi görünebilirler, ama bu hastaların çoğu gerçekte kaynakla-rını tüketmek üzeredirler ve o an için aktif olmanın faturasını sonraki günlerde ağrılar ve yorgunluk olarak ödüyor olabilirler.

Karşılıklı saygı ve bu konuda açık görüşlü olmak genel olarak yapıcı bir yaklaşımdır. Gerekiyorsa bu broşürü konuşmak için bir araç olarak kullanın.

6. Yaşam şekliYaşam şekli ile ilgili olarak Polio geçirmiş has-talara yapılan tavsiyeler diğer herkese yapılan tavsiyelerin aynısıdır. Ancak özellikle polio geçirmiş hastalar için anlam taşıyan birkaç tavsiye bulunmaktadır.

Fazla kilolar zayıflamış kas sistemi için faz-ladan bir yük olacağı için bundan kaçınmak önemlidir, aynı şekilde stresin doğurabileceği ekstra gerginlikte kasları yoracaktır. Bunların yanı sıra aşırı alkol tüketimi sinirlerin daha da hasar görmesine katkıda bulunabilir. Polio ge-çirmiş hastalar zaten kemik erimesi ve yüksek kolesterol açısından ayrıca risk taşımaktadır-lar. Doktorunuz ile muhtemel bir koruyucu tedaviyi konuşmak iyi bir fikir olabilir.

7. Kendinize iyi bakın Zorlanmalar post polio belirtilerini çoğaltabi-lir. Bu sebeple vücudunuz yorulmadan önce kendinize dur demeyi öğretmeniz önemlidir. Çocukluğunuzdan beri mümkün olduğu kadar her işinizi kendiniz yapmaya alışkın ol-manız sebebi ile birden yapamıyorum demek ve yardım rica etmek zor olabilir, ama bu şu anki durumunuz için mantıklı bir stratejidir. Çevrenizdeki insanların çoğu yardım etmek isteyecektir, ama genellikle nerde ve nasıl yardım edebileceklerine dair yeterli bilgi ve donanım sahibi değildirler. Bunu sizin sözlü olarak dile getirmeniz gerekecektir.

Dizayn: ESSEN

SEN.CO

M // Foto: Lars Just/PTU, Colourbox // B

ASK

I: Litotryk.dk // 2012

PTU bir kaza yada hastalık sonrasında ciddi rahat-sızlıkları olan ve sayısı 100.000’i aşan Danimarkalı için eşit yaşam koşulları ve yüksek yaşam kalitesi sağlamak için çalışmaktadır.

www.ptu.dk/stoet sitesinden yada +45 36 73 90 21 numaralı telefonu arayarak derneğe üye olun.

Bu brosür Helsefoden desteği ile hazırlanmıştır

PTU • POLİO VE KAZA MAĞDURLARI DERNEĞİ Fjeldhammervej 8 • DK-2610 Rødovre • T. +45 36 73 90 00, www.ptu.dk

polio hakkında gerekenler - ptu.typo3cms.dkptu.typo3cms.dk/fileadmin/FILER/PDF/ISSUU_PDF/... ·...

Documents

Transcript of polio hakkında gerekenler - ptu.typo3cms.dkptu.typo3cms.dk/fileadmin/FILER/PDF/ISSUU_PDF/... ·...