Student: Goran Vujasin Seminarski rad

1. U V O D

Podno grijanje je vrsta panelnog grijanja kod kojeg ulogu grija~a u prostorijama preuzima pod. Sam pod kao grija~ sastoji se od dva osnovna elementa:- cijevi polo`enih u obliku serpentina, spirala ili kombinovano kroz koje

cirkuli{e toplotni radni flid, - betonskog estriha s kojim su cijevi zalivene sa zavr{nim podom.Toplota se sa cijevi direktno prenosi na podnu konstrukciju sa koje se odaje u prostoriju.

Princip podnog grijanja je veoma star na~in centralnog zagrijavanja objekata. Sre}e se kod starih naroda u sjevernim dijelovima Kine i Tibeta u periodu 1200 godina pre Hrista, kod starih Grka i Rimljana u periodu 211 do 217 godine nove ere a prona|eni su i ostatci u na{in krajevima i to od 1895 godine u Petrovaradinskoj tvr|avi i Katoli~koj katedrali u Novom Sadu te u dana{njoj Sremskoj Mitrovici.

Razvoj savremenog podnog grijanja po~inje 1930 godine u Francuskoj, uz kori{}enje ~eli~nih cijevi kao toplotnog prenosnika. Uglanom su, sve do 1960 godine, ugra|ivane crne ~eli~ne cijevi ~ije su kori{}enje pratile razne te{ko}e - posebno korozija cijevi te razni monta`ni problemi.

Vremenom su ~eli~ne cijevi zamjenjene bakarnim cijevima, obzirom na dobre mehani~ke osobine bakra - posebno veliku otpornost na koroziju. Razvojom tehnike podnog grijanja do dana{njih dana kao prenosnik toplote izba~ene su iz upotrebe ~eli~ne pa i bakarne cijevi a uglavnom se koriste plasti~ne mase kao polietilen ili polietilen sa aluminijskim ulo{cima.

1

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

2. KARAKTERISTIKE PODNOG GRIJANJA

2.1. Temperaturni profil sistema podnog grijanja

Podno grijanje je niskotemperaturno zra~e}e toplovodno grijanje gdje ulogu grejnog tijela preuzima pod u prostoriji. Toplotna energija prenosi se pomo}u tople vode maksimalne 'polazno - povratne' temperature 55/45 C; u odnosu na klasi~an toplovodni sitem 90/70 C sa radijatorima, cijevnim registrima ili konvektorima kao grejnim tijelima. Voda kao radni medijum prinudno cirkuli{e, tjerana cirkulacionom pumpom toplotnog izvora, kroz cijevi podnog grijanja polo`ene u konstrukciju poda te zalivene termostabilnim cementnim estihom u sklopu sa zavr{nim podom. Na taj na~in toplotna energija se ravnomjerno rasporedi podom i zra~enjem istog prenosi u prostoriju. Poznato je da ~ovjek preko stopala (nogu) gubi istu koli~inu toplote kao preko cjelokupne ostale povr{ine tjela (profesor J. Amor), pa je fiziolo{ki povoljnije da u zoni nogu temperatura bude vi{a, a u zoni glave ni`a. Zbog takve osjetljivosti sni`enje temperature na stopalu za vi{e od 4 C ~ovjek osje}a kao izrazitu hladno}u u nogama. Osnovnim principom funkcionisanja podnog grijanja, kod kojeg je temperatura uz pod vi{a a prema stropu opada, ostvaruje se najbli`i idealnom na~in grijanje prostora po ~ovjekov organizam - 'topla noga, hladna glava'. Tako|er je kod podnog grijanja u odnosu na druge vrte grijanja (radijatorsko, vazdu{no, plafonsko i sli~no) najpovoljniji temperaturni profil grijanog prostora (odnos temperature prema visini prostrije) a isti je prema dr. Kollmar dat slikom.

2

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

2.2. Podno grijanje i ugodnost u prostoriji

Granice u kojima se ~ovjek osje}a ugodno zavise od njegovih navika, aktivnosti, odjevanja te fizikalnih parametara okoline. Aktivnost ~ovjeka vezana njegovim navikama, odjevanjem na radnom mijestu ili odmoru i sli~no, uti~e na odnos izme|u odane topote okolini i toplote koja se stvara u ~ovjekovom tijelu. U fizikalne parametre okoline spadaju: temperatura, relativna vlaga, brzina kretanja vazduha te temperatura zidova i predmeta koji okru`uju ~ovjeka u okolini. Podnim grijanjem, u odnosu na sve dosad postoje}e sisteme grijanja, mo`e se uticati na fizikane parametre okoline a radi postizanja bolje ugodnosti u prostorijama. Tim u vezi kod podnog grijanja analiziraju}i fizikalne parametre okoline dolazimo do slijede}ih zaklju~aka:- temperatura vazduha mo`e biti za jedan (1) do dva (2) C ni`a nego

kod drugih sistema bez posljedica za ugodnost; temperatra u prostoriji mo`e biti +18 C a da temperatura iznad poda u visini nogu bude bar tako visoka kao kod radijatorskog grijanja (radijator smije{ten uz spoljnji zid ispod prozora),

- na relativnu vla`nost vazduha u prostoriji ne mo`emo podnim grijanjem direktno uticati (uticaj podnog grijanja na vla`nost vazduha je indirektan jer u prostorima podnog grijanja nema radijatora na kojima se zbog pra{ine stvaraju kondenzaciona jedra - toga na povr{ini poda nema kod podnog grijanja po{to je temperatura poda bitno ni`a od teperature povr{ine radijatora),

- podnim sistemom grijanjem se posti`u znatno ni`e brzine strujanja vazduha u grijanim prostorijama, odnosno znatno je manja konvekcija; time je znatno pove}an osje}aj ugodnosti posebno kod starijih osoba,

3

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

- temperatura zidova grijanih prostorija treba biti 18-20 C {to se podnim grijanjem bez problema posti`e,

- podnim grijanjem se tako|er, u odnosu na sve ostale vrste grijanja, posti`e najpovoljnija temperatura predmeta koji okru`uju ~ovjeka u prostoriji.

Iz navedenog proizilazi da sistem podnog grijanja pozitivno uti~e na osje}aj ugodnosti ~ovjeka u prostoriji. Doktor Frank je izvr{io mjerenja temperature noge (Tn) u cipeli, u zavisnosti od temperature poda (Tp) i vazduha iznad poda (Pv) i prema podatcima koje je dobio dokazao da u svakom slu~aju ~ovjekova noga odaje toplotu podu.

2.3. Prednosti podnog grijanja

Prednosti podnog grijanja u odnosu na klasi~an radijatorski sistem toplovodnog grijanja sistema 90/70 C su slijede}e:- niska temperatura vode, polazna temperatura vode ja maksimum 50

do 55 C,- u{teda toplotne energije i do 30 %,- pove}anje korisne povr{ine prostorija i to 10 do 15 %,- u{teda u investicionim tro{kovima cca 25 %,- pravilan raspored temperature u prostoriji ('medicinski'),- niske temperature vazduha,- konstantna relativna vla`nost vazduha,- mala brzina cirkulacije vazduha,- grijna tijela su nevidljiva,- mogu}nost kori{}enja niskotemperaturnih izvora energije,- kre~enje prostorija predvi|a se svakih 10-12 godina.

4

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Podno grijanje je takozvani niskotemperaturni re`im grijanja sa maksimalnim temperaturama vode u 'polazu' 55 i 'povratu' 45 C, te temperaturnom ralikom 'polazne' i 'povratne' vode do maksimum 10 C. Ovo iz razloga velikih napona koji se pojavljuju u podnoj konstrukciji kao posljedica temperaturnih razlika kod zagrijavanja i prekida grijanja prostorija. Podnim grijanjem se posti`e znatna u{teda toplotne energije, obzirom da se za svaki stepen zni`enja temperature u prostoriji u{tedi 6 % pogonske energije za grijanje te da podno grijanje isklju~ivo zahtijeva dobro toplotno izolovan objekat (toplotni gubitci moraju zadovoljavati uslov da je odnos instalisane koli~ine toplote i povr{ine tretiranog poda grijanog prostora maximum 100 W/m2). Korisna povr{ina prostorije, obzirom da se grijna tijela kod podnog grijanja nalaze u podu (nevidljiva su), pove}ava se za cca 10 do 15 % povr{ine - tim u vezi nema radijatora da zauzimaju koristan prostor. U{teda u investicionim tro{kovima podnog grijanja je oko 25 %, pri ~emu je va`no napomenuti da su investicioni tro{kovi u gra|evinske radove koja prate instalisanje elemenata podnog grijanja ne{to ve}a - zbog zahtjeva podnog grijanja za dobro izolovane grijane prostorije, ali iste nadomje{}uje ~injenica da se kre~enje prostorija grijanih podnim grijanjem vr{i svakih 10 do 12 godina. Pravilan raspored temperature u prostorijama, niske temperature vazduha, konstantna relativna vla`nost te mala brzina cirkulacije vazduha prostora grijanih podnim grijanjem; znatno uti~e na osje}aj ugodnosti, ostvarenje principa 'tople noge - hladna glava' te olak{ava egzotermne reakcije u plu}ima ~ovjeka. Podno grijanje je jedini sistem grijanja za koji se danas kao toplotni izvori uveliko koriste niskotemperaturni izvori energije te tim u vezi mogu}e je: kori{}enje toplotnih pumpi, indirektno kori{}enje sun~eve energije te kori{}enje 'povratne' vode iz klasi~nih sistema grijanja uz obaveznu odgovaraju}u regulaciju. Time se, uz optimalna investiciona ulaganja, posti`e najkvaliteniji i po udobnost ljudskog organizma najpovoljniji na~in grijanja prostorija.

2.4. Primjena podnog grijanja

Radi izuzetnih prednosti te odre|enih specifi~nosti, podno grijanje je na{lo vi{estruku primjenu. Primjena podnog grijanja mo`e se razvrstati u tri oblasti odnosno segmenta kori{}enja i to:- za grijanje zemlje u staklenicima i plastenicima u cve}arstvu i

povrtlarstvu i sli~no.

5

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

- za grijanje podnih povr{ina javnih parkirali{ta, ulaza u ku}e gara`e, plo~nika i raskr{}a mostova, aerodromskih pista i sli~no,

- za snadbjevanje toplotnom energijom, odnosno grijanje stambeno-poslovnih objekata, vjerskih objekata i gotovo svih drugih vrsta objekata,

a) Grijanje zemlje u staklenicima i plastenicima

Za grijanje zemlje u plastenicima i staklenicima kao i za spoljnje obradive povr{ine u vrtovima i ba{tama, uveliko se u dana{nje vrijeme koristi podno grijanje i to niskotemperaturnog toplovodnog re`ima grijanja 35/25 C. Ovakvim temperaturnim re`imom, dakle maksimalnom 'polaznom' temperaturom od 35 C, obezbe|uje se neposredno grijanje korjena biljke u zemlji te njen br`i rast i bolje razvijanje. Tako|er se posti`e optimalna biolo{ka temperatura za rast i cvetanje cvije}a i povr}a, pri ~emu dubina polaganja podnih cijevi zavisi od uslova obrade zemlje i vrste biljki. Kod ovog sistema podnog grijanja cijevi se pola`u cca 30 cm u dubinu zemlje a razmak me|u njima je 30 cm (temperaturna razlika 'polazno'-'povratnog' cijevovoda je cca 6 - 8 C, odavanje toplotne energije je cca 52.00 W/m2 a temperatura zemlje oko korjena biljke je cca 20 C.

b) Grijanje podnih povr{ina parkirali{ta, ulaza u ku}e i gara`e, plo~nika i raskr{}a, mostova, aerodromskih pista i sli~no

Za grijanje podnih povr{ina javnih parkirali{ta, ulaza u ku}e i gara`e, plo~nika i raskr{}a, mostova, aerodromskih pista i sli~no, koristi se podno grijanje i to niskotemperaturnog toplovodnog re`ima grijanja 45/35 C. Ovo je vrsta podnog grijanja sa maksimalnom 'polaznom' temperaturom tople vode od 45 C a jo{ se koristi i za grijanje podnih povr{ina specifi~nih radionica i industrijskih pogona, u stajama i pili}arnicima, u otvorenim sportskim igrali{tima a za topljenje snijega i spre~avanje smrzavanja istog te tako|er u plastenicima i staklenicima za gajenje povr}a ili cvije}a. Kod ovog sistema podnog grijanja cijevi se pola`u cca 10 cm u dubinu a razmak me|u njima je 20 cm (temperaturna razlika 'polazno'-'povratnog' cijevovoda je cca 7 - 9 C a odavanje toplotne energije je cca 62.00 W/m2, temperature zavr{ne betonske podloge su relativne obzirom na vrstu zavr{nih obloga i vrste objekata).

6

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

c) Grijanje objekata podnim grijanjem

Podnim grijanjem mogu}e je grijanje svih vrsta objekata posebno obzirom na dobre termi~ke, hemijske i mehani~ke osobine izolacionih materijala . Podnom centralnom grijanju svakog objekta prethodi izrada projektne dokumentacije koja treba da sadr`i tekstualni i prora~unski dio te nacrte. Prora~unskim dijelom dokumentacije odre|uje se potrebna instalisana koli~ina toplote potrebna za zadovoljenje toplotnih gubitaka objekta, odnosno odre|uje se potrebna za ugradnju koli~ina cijevovoda podnog grijanja. Preduslov za ugradnju podnog grijanja za razne vrste objekata je efikasna toplotna izolacija obuhvatnih povr{ina, kao i ta~an i pravilan prora~un gubitaka toplote u svim prostorijama koje `elimo grijati. Za prora~un su potrebni gra|evinski podaci o predmetnom objektu, polo`aj istog obzirom na strane svijeta, klimatski uslovi podru~ja gdje je objekat lociran, podaci o gra|evinskoj fizici, toplotnoj izolaciji i konstrukciji, podaci o vrsti i na~inu grijanja te podaci o spoljnjim i unutra{njim temparaturama. U praksi je, bez obzira na izbor sistema podnog centralnog grijanja, odabira vrste cijevi podnog grijanja, zatim odabira zavr{nog poda i sli~no; redosljed teorijskog prora~una instalacije podnog grijanja slijede}i:1. Izvr{i se prara~un gubitaka toplote svih lokalnih prostorija objekta

('prora~un transmisiono ventilacionih gubitaka toplote' - prema DIN 4701),

2. Zatim se izvr{i oduzimanje toplotnih gubitaka poda i gubitaka toplote zbog prekida lo`enja (7 do 20 %) od prora~unatih pod 1. gubitaka toplote lokalnih prostorija,

3. Formulom q = Q / A (W/m2) izvr{i se prora~un potrebne specifi~ne toplote, odnosno prora~un potrebne snage grijanja po m2 tretiranog prostora (ukoliko je q < 100 W/m2 sistemom podnog grijanja mogu}e je pokriti sve toplotne gubitke, ukoliko je pak q > 100 W/m2 podnim grijanjem se ne mogu podmiriti svi toplotni gubitci pa se u tom slu~aju koriste dodatna ili odustaje od podnog grijanja).

4. Na kraju se formulom tp = q/ +tzr (C) prora~una povr{ina temperature poda tretiranog prostora (u formuli je prelaz toplote kao zbir toplote konvekcije poda i zra~enja poda = 12 do 14 W/m K).

U praksi je eksperimentalnim metodama utvr|eno da temperatura povr{ine poda ne smije prelaziti 29 do 30 (C), jer grijanje prostora postaje neudobno a u ekstremnim slu~ajevima mo`e dolaziti i do pucanja zavr{nog poda.

7

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Tim u vezi, obzirom na vrstu zavr{nog poda, eksperimentalnim putem i izradom odgovaraju}ih tabela i analiza, do{lo se do podataka za vrijednosti faktora pove}anje specifi~ne toplote (f) kako slijedi:- zavr{ni pod - cementni estrih bez obloge ..........f = 1,00- zavr{na podna obloga - lameni parket................f = 1,24- zavr{na podna obloga - itison............................f = 1,30- zavr{na podna obloga - keramika.......................f = 1,06. Prora~unata specifi~na toplota formulom q = Q / A se dakle, nakon odabira vrste zavr{nog poda, uve}ava za iznos f i iznosi q' = q x f. Po prora~unu i odabiru svih ma{inskih elemanata instalacije podnog grijanja (cijevi za podno grijanje, cijevnih kolektora i sekundarnog cijevovoda), vr{i se prora~un gubitaka pritiska - radi izbora toplotnog izvora (kotlovnice) sa ostalim elementima za funkcionalan pogon (cirkulacione pumpe, regulacionog sistema, ekspanzionog i sigurnosnog sistema te prate}ih armatura)

d) Primjer podnog grijanja industrijskog pogona tekstila

Ovim primjerom obra|en je prizemni dio jedne od industrijskih pogona za proizvodnju tekstila u Novom Gradu. Tretiran je prostor od 82,40 m2 ukupne neto povr{ine, a koji se sastoji od proizvodnog dijela (67,00 m2), ulaznog prostora sa garderobama (11,60 m2) i dva sanitarna ~vora (2 x 1,90 m2 = 3,80 m2). Tok prora~una datog tekstom iz prethodnog lista, na osnovu kojeg }e se odabrata oprema podnog grijanja, je kako slijedi:

1. Prora~un gubitaka toplote

Svaki objekat ima tri vrste gubitaka toplote i to: transmisione, infiltracione i ventilacione. Transmisioni su gubici toplote kroz gra|evinske elemente objekta, infiltracioni su gubici kroz zazore (procjepe) prozora i vrata objekta a ventilacioni su gubici obzirom na zapreminu i potreban po udobnost boravka minimalan broj izmjena vazduha prostorije.Ukupni gubici toplote prostorije su zbroj transmisionih i infiltracionih gubitaka. Ventilacioni gubici se uzimaju u obzir samo ako su ve}i od infiltracionih i tada su ukupni gubici toplote prostorije zbroj transmisionih i ventilacionih gubitaka.

8

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Transmisioni gubici (Qtran.) se ra~unaju za svaku vrstu elemenata prostorija (prozor, vrata, zid, pod, tavanica i sli~no), ra~unaju se formulom: Qtran. = A x k (tu - ts).Nakon izra~unatih gubitaka toplote svih gra|evinskih elemenata prostorije isti se uve}avaju: - gubicima za prekid lo`enja objekta (7 do 20) % Q tran. (za primjer na{e prostorije 15 %) i- gubitcima za orjentaciju prostorija objekta (-5 do +5) % Q tran (za na{ primjer 5 %).Ukupni transmisioni gubici su zbroj gubitaka svih gra|evinskih elemenata prostorije i gubitaka za prekid lo`enja i orjentaciju.Infiltracioni (Qinf.) se ra~unaju formulom: Qinf. = x (a x l) x H x r x (tu-ts).Ventilacioni gubitci (Qvent.) se ra~unaju formulom: Qven. = 0,17 V (tu-ts).U gornjim formulama je:- A = 82,40 (m2) ... povr{ina tretiranog prostora,- k (W/m2 C).........koeficijent prolaza toplote gra|evinskih elemenara i

to: k = 3.00 za spoljnja vrata, k = 2.80 za spoljnje prozore, k = 0.60 za spoljnje zidove, k = 0.60 za pod na zemlji, k = 1.50 za pregradni zid i k = 1.00 za me|uspratnu konstrukciju.- tu ..........................unutra{nja temperatura prostorije (tu = 20 C),- ts...........................spoljnja projektna temperatura (za Novi Grad, ts = -

20 C),- ............................korekcioni faktor za visinu zgrade ( = 1),- a............................koeficijent propustljivosti procjepa (a = 0.60),- l.............................du`ina procjepa (l = 70 m),- H...........................karakteristika zgrade (H = 2.18),- r.............................karakteristika prostorije (r = 0.70) i- V...........................zapremina prostorije (V = A x h = 230,72 m3).Tok prora~una gubitaka toplote prostorije za industrijski pogon tekstila iz prethodnog lista:

a) Transmisioni gubici:- spoljnja vrata Qsv. = A x k x (tu-ts) = 1,40 x 2,40 x 3,00 x (20 + 20)

= 403 W- spoljnji prozor Qsp. = A x k x (tu-ts) = (1,4x1,4x7 + 0.8x0.8x3) x2,8 x

40 = 1537 W- spoljnji zid Qsz. = A x k x (tu-ts) = (36,50x3,0 - 15,64) x 0,60 x 40

= 2196 W- pod Qpd. =A x k x (tu-tz) = 82,40 x 0,60 x (20 - 3)

= 840 W

9

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

gubitci kroz gra|evinske elemente ...............................................................= 5168 W

Ukupni transmisioni gubici su zbroj gubitaka gra|evinskih elemenata prostora uve}anih za gubitke prekida lo`enja (15 %) i orjentacije objekta (5 %), odnosno: Qtran. = 5168 + 5168 x (0,15 + 0,05) = 1,20 x 5168 = 6201,00 W

b) Infiltracioni gubitci: Qinf. = x (a x l) x H x r x (tu-ts) = 1 x 0,60 x 70 x 2,18 x 1 x (20+20) = 2564 W

c) Ventilacioni gubitci: Qinf. = 0,17 V x (tu - ts) = 0,17 x 230,72 x (20 + 20) = 1569 W

Gubici toplote tretiranog prostora - zbir transmisionih i infiltracionih gubitaka iznose: Og.t. = Otran. + Qinf. = 6201 + 2564 = 8775 W

2. Prora~un koli~ine toplote koja ne uti~e na podno grijanje (Qn.p.g.)

Na podno grijanje ne uti~u gubici poda prostorija i gubitak na prekid grijanja.Gubitak poda - iz prethodnog teksta ............................................................ = 840 WGubitak na prekid lo`enja - iz prethodnog teksta (0.15 x 5168)...................= 775 WGubici toplote koji ne uti~u na podno grijanje (Qn.pd.)................................=1615 W

Ukupni gubici toplote tretiranog prostora, za izbor opreme podnog grijanja je: Quk. = Qg.t. - Qn.p.g. = 8775 - 1615 = 7160 W

3. Prora~un specifi~ne toplote (q)

Formula za prora~un specifi~ne toplote tretiranog proastora: q = Quk./A = 7160 / 82,40 = 86,90 W/m2Obzirom da je zavr{ni pod prostorije keramika, stvarna specifi~na toplota iznosi:q' = f x q = 1,06 x 86,90 = 92,10 W/m2

4. Prora~un povr{ina temperature poda (tp)

Prora~un povr{ine temperature poda tretiranog prostora vr{i se formulom:

10

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

tp = q'/ +tzr (C) = 92,10 / 12 + 20 =7,675 + 20 = 27,675 C

5. Dijagramom i tekstom iz slijede}eg lista a na osnovu 'prora~unate specifi~e toplote' (g) i prora~unate 'povr{ine temperature poda' (tp); izvr{en je prora~un i izbor cijevi podnog grijanja uz usvojen profil cijevi 16x2 mm, razmak vo|enja cijevi s = 0,15 m te temperaturu tretirane prostorije 20 C.Odabrano je 600 metara cijevi za podno grijanje profila 16x2 mm, raspore|enih u 5 cirkulacionih krugova po 120 metara du`ine sa jednim uzidnim razdjelnikom

3. ELEMENTI PODNOG GRIJANJA

Sklop elemenata za funkcionalan pogon instalacija podnog grijanja sadr`i ma{inske i gra|evinske komponente. Ma{inski elementi instalacije podnog grijanja obuhvataju:- primarni cijevovod podnog grijanja,- cijevne razdijelnike (kolektore) podnog grijanja i- sekundarni cijevovod za vezu primarnog cijevovoda sa toplotnim

izvorom. Gra|evinski elementi instalacije podnog grijanja obuhvataju:- termoizolacioni sloj na armirano-betonskoj podnoj plo~i prostorija,- hidroizolacioni sloj i- cementni estrih za prekrivanje cijevi podnog grijanja sa zavr{nim

podom.

3.1. Ma{inski elementi instalacije podnog grijanja

A) Primarni cijevovod podnog grijanja

Primarne cijevi podnog grijanja montiraju se u pod, ~ine grejna tijela instalacije podnog grijanja a do sada su se koristile ~eli~ne, bakarne i plasti~ne cijevi.

a) ^eli~ne cijevi kao grejna tjela podnog grijanja

Do 1960 godine ugra|ivane su crne ~eli~ne cijevi - ^ 0000 ili ^1212 prema JUS C.B5. 221. i JUS C.B5. 225, od materijala od kojeg su bile i cijevi za razvodne mre`e kod klasi~nih sistema centralnog grijanja. ^eli~ne cijevi se ozna~avaju sa D x s gdje je:

11

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

......................oznaka za pre~nik (presjek) cijevi,D ................... spolja{nji pre~nik cijevi (mm), s ................... debljina stijenke cijevi (mm).Uglanom su se koistile ~eli~ne cijevi koje se profila 21,3 x 2,30 (trgova~ka oznaka 1/2" ili DN 15) 26,9 x 2,30 (trgova~ka oznaka 3/4" ili DN 20) a velik problem upotrebe ovih cijevi bili su korozija i sama monta`a sistema (korozija je naro~ito bila izra`ena prilikom grijanja poda oko zimskih bazena sa morskom vodom, monta`ni problemi sastojali su se u ote`anom zavarivanja pojedinih cijevnih segmenata).

b) Bakarne cijevi kao grejna tjela podnog grijanja

Umjesto crnih ~eli~nih cijevi, poslije {ezdesetih godina pro{log vijeka, zahvaljuju}i fizi~kim i tehnolo{kim karakteristikamaa (dobra termi~ka provodljivost i otpornost na koroziju) u sistemima podnog grijanja po~elo se sa ugradnjom bakarnih cijevi. U podnom grijanju naj~e{}e su kori{tene plastificirane bakarne cijevi (oblo`ene mekim PVC-om ili polietilenom), a primjenu su na{le i u radijatorskim toplovodnim instalacijama jednocijevnog i dvocijevnog grijanja, posebno gdje je vo|enje cijevi u podu ili uzidno.Za proizvodnju bakarnih cijevi koristi se dezoksidisani visokofosforni bakar oznake DVP1-Cu, prema JUS C.D1.002 sa garantovanim sadr`ajem bakra 99,99 % i sadr`ajem fosfora od 0,015 do 0.045 %. Fizi~ke karakteristike bakra DVP1-Cu prema JUS C.D1.002 su slede}e:- specifi~na te`ina.................................... 8,90 kg/dm3,- temperatura toppljenja.......................... 1083 C,- zatezna ~vrsto}a.................................... 220 - 270 N/mm2,- koeficijent linearnog {irenja................. 16,80 x 1/1000000 m/m,- koeficijent provo|enja toplote.............. 340 W/mK, - elektri~na provodljivost......................... 42 S (1/).Fizi~ke karakteristike mekog PVC-a kao za{tite Cu cijevi za podno grijanje su slijede}e:- gustina ..................................................1550 kg/m3,- istezanje................................................ 207 %,- ~vrsto}a na kidanje............................... 14 N/mm2- maksimalna radna temperatura............. +95 C,- minimalna temperatura savijanja.......... -10 C.Bakarne cijevi se ozna~avaju oznakom Cu Dxs gdje je:Cu................... hemijski znak bakra, D ................... spolja{nji pre~nik cijevi (mm), s ................... debljina stijenke cijevi (mm).Uglavnom su za podno grijanje kori{tene plastificirane bakarne cijevi i to profila Cu 15x1 ili Cu 16x1 a rije|e Cu18x1.

12

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

c) Plasti~ne cijevi kao grejna tjela podnog grijanja

U dana{nja vremena za podno grijanje se uglavnom koriste dvije vrste cijevi od ve{ta~kih plasti~nih masa i to:- cijevi za podno grijanje od polietilena (PE), polipropilena (PP) i

polivinilhlorida (PVC),- cijevi za podno grijanje od polietilena sa aluminijumskim ulo{kom.Polietilenske cijevi imaju slijede}e fizi~ke karakteristike:- srednja gusto}a ..................................................0.93 gr/cm3,- linearni koeficijent toplotnog {irenja.................1,50 x 1/10000 1/ K,- toplotna provodljivost........................................0,20 W/mK,- modul elasti~nosti kod savijanja........................1000 N/mm2,- povr{inski otpor.................................................5 x 10 .Polietilenske cijevi sa aluminijskim ulo{kom (oznaka PE-RT/Al/PE-RT, PVC/Al ili PeX) sastoje se iz pet slojeva (po dva sloja polietilena - vanjski i unutra{nji dio cijevi, auminijski ulo`ak - sredi{nji dio cijevi i dva vezuju}a sloja polietilenskog dijela i aluminijskog ulo{ka).

Polietilenske cijevi kao i polietilenske cijevi sa aluminijskim ulo{kom ozna~avaju se oznakom Dxs gdje je: ......................oznaka za pre~nik (presjek) cijevi, D ................... spolja{nji pre~nik cijevi (mm), s ................... debljina stijenke cijevi (mm).Uglavnom se za podno grijanje koriste cijevi profila 16x2 ili 18x2 a rije|e 20x2.

B) Cijevni razdijelnici (kolektori) podnog grijanja

Cijevni razdijelnici (kolektori) su sabirnici pojedinih cirkulacionih krugova instalacije podnog grijanja, iz kojih je mogu}e izvr{iti pu{tanje u pogon, isklju~enje ili regulaciju odgovaraju}eg dijela instalacije podnog grijanja. Rade se od raznih vrsta cijevi (~eli~nih, bakarnih ili inox cijevi) kao 'polazno'-'povratni' sklop za mogu}nost priklju~ka obi~no do deset (10) lokalnih cirkulacionih krugova podnog grijanja. Opremljeni su potrebnom armaturom za funkcionalan pogon i to:- armaturom za zatvaranje (otvaranje) kolektora - kuglaste slavine,- lokalnom armaturom za otvaranje ili zatvaranje pojedinih cirkulacionih

krugova podnog grijanja (radijatorski ventili i prigu{nice),

13

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

- armaturom za punjenje ili pra`njenje kolektorske instalacije (slavine za punjenje ili pra`njenje),

- odzra~nom armaturom za odzra~enje kompletnog kolektorskog kruga podnog grijanja.

Kolektori sa kompletnom armaturom montiraju se uzidno ili nadzidno u odgovaraju}i metalni ili plasti~ni ormari} sa mogu}no{}u zaklju~avanja. Dole navedenim slikama, prikazano je nekoliko vrsta cijevnih kolektora podnog grijanja.

C) Sekundarni cijevovod instalacije podnog grijanja

Sekundarni cijevovod instalacije podnog grijanja predstavlja cijevovod koji distribui{e toplotnu energiju od toplotnog izvora do cijevnih kolektora a iz istih za cijevi podnog grijanja. Vodi se od toplotnog izvora (kotlovnice) do kolektora dijelom horizontalno a dijelom vertikalno - ovisno o vrsti grijanih objekata te polo`aju i rasporedu cijevnih kolektora u objektu. Za sekundarni cijevovod koriste se ~eli~ne ili bakarne cijevi, a bez obzira koje se koriste, iste se isporu~uju i montiraju u skladu sa radnim pritiskom i pre~nikom cijevi. Kvalitet materijala cijevi mora odgovarati postoje}im JUS propisima i standardima o kvalitetu materijala. Cijevovodi i razvodna cijevna mre`a, uvek se pola`e sa nagibom od minimum 4 promila (zavisno o vrsti fluida). Prolaz cijevi kroz me|uspratne konstrukcije i zidove mora biti slobodan, usljed toplotnih izdu`enja. Na ovim mjestima postavljaju se ~aure od lima ili cijevi koje moraju biti ~vrsto ugra|ene u konstrukciju. Priklju~ci cijevovoda za izvod razdijelnika podnog grijanja moraju biti dovoljno duga~ki da ne bi do{lo do njihovog pucanja pri toplotnom izdu`enju vertikalnih vodova. Pored toga priklju~ci moraju imati odgovaraju}i pad kako u nepovoljnim slu~ajevima ne bi do{lo do zadr`avanja vazduha a time i prekida cirkulacije radnog medija, odnosno prestanku grijanja lokalnih priklju~aka. Spojevi cijevi moraju biti izvedeni pomo}u zavarivanja ili lemljenjem a samo izuzetno na pojedinim mjestima (kod priklju~ka na kolektorske izvode) mogu se upotrijebiti fazonski dijelovi u navojnoj vezi. Za zavarivanje ~eli~nih cijevi, moraju se izvesti svi propisani pripremni predradovi na krajevima cijevi radi ravnomernog i pravilnog varenja a pri samom zavarivanju slojevi vara moraju se nanositi pravilno tako da ne do|e do smanjenja unutra{njeg

14

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

preseka cijevi. Tako|er, spoljna povr{ina zavarenog spoja mora biti dobro obra|ena, tako da se po zavarenom sloja var naknadno ne obra|uje. Spajanje bakarnih cijevi (uglavom se za sekundarni cijevovod instalacija podnog grijanja koristi bakarni cijevovd u {ipci) vr{i se lemljenjem u sklopu sa odgovaraju}im fazonskim bakarnim elementima. Spojevi cijevi, bez obzira na vrstu cijevovoda, ne smeju se izvoditi u zidovima i me|uspratnim konstrukcijama. Cijevni vodovi se postavljaju zidno sa propisnim dvorednim cijevnim pri~vrsnicama ili dvorednim nosa~ima; mogu}a je i uzidna monta`a ali u tom slu~aju cijevovod mora biti hidro i termo za{ti}en.

3.2. Gra|evinski elementi instalacije podnog grijanja

U gra|evinske elemente instalacija podnog grijanja spadaju termo i hidro izolacioni sloj na armirano-betonskoj podnoj plo~i prostorija, cementni estrih za prekrivanje cijevi podnog grijanja te zavr{ni pod.

Polaganju cijevovoda podnog grijanja u objektu prethode pripremni radovi, pri ~emu se polaganju mo`e pristupiti tek onda kada je objekat zatvoren odnosno postavljena sva vanjska i unutra{nja vrata, zastakljeni prozori, zidovi omalterisani, uvedene instalacije vodovoda, kanalizacije i elektro instalacije te izvr{eno besprijekorno ~i{}enje sa eventulnim ravnanjem i gla~anjem betonskih podloga. Po izvr{enim navedenim prethodnim pripremnim radnjama, na najprikladnijem mijestu u zgradi postavljaju se, u uzidnom ili nadzidnom ormari}u, cijevni razdijelnici podnom grijanja sa prate}om kompletnom armaturom. Po izvr{enim gore navedenim radnjama, ugra|uju se gra|evinski elementi instalacije podnog grijanja i to:- samostalni termoizlacioni sloj (stiropor, presovana mineralna vuna ili

sli~no),- samostalni hidro sloj (polietilenska ili aluminijska folija),- armaturna ~eli~na mre`a za koju se plasti~nim obujmicama ili

vezicama vezuju cijevi podnog grijanja,- cementni estrih kojim se ravnomjerno prekrivaju ve} postavljene cijevi

instalacije podnog grijanja,- zavr{ni pod prostorije.

15

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

U novije vrijeme termoizolacioni i hidro slojevi instalacija podnog grijanja izra|uju se u zajedni~kom sklopu sa izvedenim ispup~enjima za postavljanje podnih cijevi - time se izbjegava i armaturna ~eli~na mre`a a monta`a gra|evinskih i ma{inskih radova je br`a i jednostavnija.

4. MONTA@A PODNOG GRIJANJA Teksom i crte`ima {to slijede, prikazano je podno grijanje sa cijevima od plasti~nih masa (polietilen, polietilen sa Al. ulo{kom i sl.) koje se danas koriste. 4.1. Spajanje cijevi podnog grijanja

Obzirom da se polietilenske cijevi za podna grijanja isporu~uju u kolutovima do 200 ili vi{e metara, pri monta`i istih se nastoji izbje}i spajanje cijevi u podu. Ukoliko se pak mora izvr{iti spajanje u podu; dvije cijevi spajaju se isklju~ivo polifuzijskim zavarivanjem kod temperature 250 do 275 C. Za taj postupak potrebna je posebna oprema i dvostruki naglavak (mufa) koji je od istog materijala kao i cijev. Istim postupkom vr{i se popravka o{te}enja cijevi (zalom, rupa ili zarez na cijevi). Ovaj postupak zavarivanja garantuje vodonepropusnost i pribli`no 100% ~vrso}e spojnog mjesta. Priklju~ak jednog grijnog registra (pod grijnim registrom podrazumjevamo jednu cijev polo`enu u obliku serpentina ili pu`a koji pokriva odre|enu grejnu povr{inu - priklju~enu na razvodni odnosno povratni razvodnik) na razdijelnike –razvodne ili povratne ventile i ostalu armaturu, izvodimo mesinganim spojnicama.Svi spojevi izvedeni ovim spojnicama moraju biti pristupa~ni radi kontrole i eventualne popravke. Svaki pojedini registar daje odre|enu koli~inu toplote a na osnovu zbira svih odre|ujemo koli~inu toplote za pokrivanje toplotnih potreba.

4.2. Monta`a spojnice na cijev podnog grijanja - Cijev (1)osije~emo uspravno na osovinu,- Zavrtanjski dio spojnice (2) zavrnemo na

16

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

mjesto monta`e (ventil, razdjelnik i sl.),- Navu~emo na cijev (1) navrtku (3) spojnice,- Prorezani prsten sa ozup~enjem (4) pro{iri se toliko da se mo`e potisnuti na kraj cijevi na kojoj je ve} navrtka,- Monta`u vr{imo vi{estrikim potiskivnjem i izvla~enjem cijevi u zavrtanjski dio spojnice: a)Cijev se uvu~e do kraja u zavrtanjski dio spojnice (time se posti`e da se prorezani prsten sa ozup~enjem makne du` cevi); b)Cijev povu~emo iz zavrtanjskog dela spojnice, zatim stavimo na cijev prsten sa unutra{njim konusom, kod toga treba paziti da konusni dio prstena nalije`e na prsten sa ozup~enjem; c)Cijev sa spojnicom uvu~emo u zavrtanjski dio spojnice, time se prsteni pomaknu du` cjevi; d)Cijev izvu~emo iz zavrtanjskog dijela i na dio cijevi koji viri iz prstena stavimo gumenu brtvu (pazimo da brtva mora prile}i na prsten).- Cijev pritisnemo do kraja u zavrtanjski dio (2) spojnice, zatim stegnemo navrtku (3). 4.3. Polaganje cijevi podnog grijanja

Cijevi podnog grijanja od polietilena su fleksibilne, {to zna~i da ih do odre|ene granice mo`emo savijati odnosno kriviti. Najmanji radijus savijanja odnosno krivljenja smije biti 15 cm. Svako smanjivanje radijusa mo`e uzrokovati zalom cijevi. Za pravilno krivljenje preporu~ujemo upotrebu {ablona. Ako je u prostoriji temperatura ni`a od 15 C preporu~ujemo, da prije polaganja - a radi lak{eg savijanja, cijev zagrijemo toplom vodom (najvi{e do 80 C ) ili toplim vazduhom. Upotreba otvorenog plamena kod savijanja polietilenskih cijevi podnog grijanja nije dozvoljena. Zalome ili druga o{te}ena mjesta na cijevima podnog grijanja treba odmah odstraniti a oba kraja cijevi me|usobno polifuzijski zavariti pomo}u dvostukog naglavka, kako je ve} opisano. Betonska podloga za polaganje cijevi podnog grijanja mora biti ~ista i glatka te zvu~no i hidro izolovana. Na podlogu stavimo toplotnu izolaciju debljine 3 do 5 cm, a zatim polietilensku foliju - za sprije~avanje prodora vlage u izolaciju. Na foliju stavimo nose}i dio cijevi: `i~anu mre`u ili metalni okvir za koje pri~vrstimo cijevi. Za pri~vr{}ivanje se koristimo specijalnim obujnicama ili cijevi jednostavno ve`emo na okvir ili `i~anu mre`u – obavezno plastificiranom `icom 1,5 cm.

17

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

U poslednje vrijeme proizvode se prefabrikovane termoizolacione plo~e (kombi stiropor plo~e sa toplotnom, zvu~nom i hidro za{titom protiv upijanja vlage iz cementnog estriha) sa utorima za ~vrsto spajanje lokalnih plo~a te sa ispup~enjima i `ljebovima za mogu}nost postavljanja cijevi podnog grijanja na odre|ene razmake (postavljanje cijevi se kod prefabrikovanih plo~a vr{i u `ljebove sa ispup~enjima tvorni~kih razmaka 5, 10, 15, 20, 25 i 30 cm).

Hronologija ma{inskih zahvata na polaganju cijevi podnog grejanja:Polaganje cijevi izvodimo po prethodno izra|enom nacrtu polaganja i to na slijede}i na~in: kotur cijevi uspravno odmotamo (pribli`no 2 m1) i kraj cijevi mesinganom spojnicom preko ventila spojimo na razvodnik. Ako iz bilo kakvih razloga razvodnici nisu montirani treba na mjestu gdje su oni prdvi|eni ostaviti toliku du`inu cijevi koliko je potrebno od poda do razvodnika plus 0,5 metra. Cijevi pola`emo u obliku serpentina, spiralno ili kombinovano.- polaganje cijevovoda podnog grijanja u obliku serpentina (zmijoliki

sistem) uslovljava ve}u temperaturu poda u blizini zidova nego u sredi{tu prostorije,

- kod spiralnog sistema cijevi su postavljene na manjoj udaljenosti jedna od druge, ~ime se posti~e jednolik raspored temperature na cijeloj povr{ini poda prostorije,

- kombinovanim na~in polaganja cijevi podnog grijanja zadovoljavaju se svi prostorni uslovi, ovaj sistem u stvari prestavlja kombinaciju zmijolikog sistema (postavljanje cijevi na rubove prostorije uz vanjske prozore i zidove) i spiralnog sistema (postavljanje cijevi u sredi{tu prostorije).

Za specifi~ne objekte, kao naprimjer objekte sa velikim staklenim povr{inama ili sli~no gdje podno grijanje ne mo`e podmiriti toplotne gubitke kompletnog objekta, primjenjuje se kombinovano grijanje (kombinuje se radijatorsko ili druge vrste grijanje sa podnim ili sli~no). Naime, obzirom da ispred velikih staklenih povr{ina nastaje velik uticaj hladno}e, na mjestima istih raspore|uju se dodatna grejna tijela povezana u temperaturni sistem podnog grijanja ili u samostalan temperaturni sistem radijatorskog ili neke druge vrste grijanja. Kotrljaju}i kotur, odmotavamo cijev a pri~vr{}ivanjem odnosno vezivanjem, zapo~nemo na 10-15 cm od zida. Rastojanje izme|u pojedinih uvoja cijevi je razli~ito, i ovisi o koli~ini toplote potrebne za grijanje prostorije. Ukoliko je razmak me|u cijevima ve}i od 30 cm preporu~uje se ispod cijevi staviti foliju, ~ime se postigne jednakomjernija raspodjela toplote u podu.

18

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Du`ina registra ne treba biti ve}a od 200 metara, zbog gubitka pritiska i otpora u cijevi. Razvodici neka budu postavljeni najmanje 60 cm visine od poda. Poslije zavr{enog polaganja svih cirkulacionih krugova podnog grijanja i cijevnih registara, napunimo sistem vodom, detaljno odzra~imo, te vr{imo kontrolu na vodonepropusnost. Tako pripremljeni sistem ostaje pod pritiskom ~itavo vrijeme zalijevanja cementnim estrihom.

Gra|evinski materijali i zahvati na hronolo{kom polaganju cijevi podnog grijanja dati su tekstom {to slijedi:

- prefabrikovana sistem plo~a - toplotno i zvu~no izolovana plo~a sa polietilenskom folijom kao parnom branom,

Napomena: prefabrikovanu sistem plo~u mo`e zamjeniti : termoizolacija (stiropor 30/50 mm ili mineralna vuna 35/55 mm ili pluta 30/50 mm – za zidnu izolaciju stiroporna traka 5 mm, polietilenska il aluminijska folija 0.02 mm te ~eli~na mre`a 20 x 15 x fi 5 mm ili mre`a 20 x 10 x fi 5 mm,- cementni estrih za zalijevanje cijevi podnog grijanja prema DIN 4109,

DIN 18353 i DIN 18202 BI.3. – marka betona MB 25, re~ni pijesak granulacije do 4 mm,

- zavr{ni pod prostorije (kamen, keramika, itison ili sli~no).

Podloga za polaganje cijevi podnog grijanja mora biti suva, ~ista i ravna te bez ikakvih materijala (kablovi, cijevi, kanalizacija ili sli~no) koji mogu dovesti do razli~itih debljina cementnog estriha. Kablovski, cijevni ili kanalizacioni vodovi moraju se pri postavljanju podnog grijanja zaobi}i. Ako je pak nemogu}e izbje}i vo|enje cijevi podnog grijanja preko kablova te kanalizacionih i vodovodnih cijevi, u tom se slu~aju postavlja takozvana dvoslojna izolacija (prvo se izolacijom propisne tvrdo}e ispunjava prostor izme|u kablova i cijevi i to do visine kablova i cijevi, zatim se preko navedene izolacije postavlja izolacija na koju se pola`u cijevi podnog grijanja).

Prije po~etka zalijevanja cijevi podnog grijanja cementnim estrihom, du` obuhvatnih zidova prostorija objekta, postavljaju se rubne izolacione trake. Trake se na posebno potrebnim mijestima pri~vr{}uju za zidne obloge (posebno u }o{kovima i kod ramova vrata) odgovaraju}im ljepilom ili na neki drugi na~in.

Zalijevanje polo`enih cijevi podnog grijanja cementnim estrihom treba da izvr{i stru~no osposobljena kompanija ili

19

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

zanatlija, pri ~emu cijevi moraju biti jednakomjerno prekrivene cementnim estrihom. Cijevi podnog grijanja se prije zalijevanja cementnog estriha moraju staaviti dvadeset ~etiri (24) sata pod optere}enje a pri zalijevanju estriha ostaju pod pritiskom. U pojedinim zonama, gdje su vodovi postavljeni u pojedina~ne krugove ili u blizini razdijelnika, zbog prevelikog broja cijevi, mo`e do}i do povi{ene povr{inske temperature na tim mjestima. U takvim slu~ajevima po`eljno je postavljanje tankog termo izolacionog sloja iznad cijevi.

Eventualni dodaci cementnom estrihu ne smiju {tetno uticati na cijevi niti na cementni estrih, pa se prethodno treba posavjetovati sa proizvo|a~em cijevi podnog grijanje ili projktantom.

Jo{ ne stvrdnuti estrih na svojoj podlozi mora biti pokretan i ne smije imati nikakvu vezu sa pokrajnjim gra|evinskim elementima kao {to su vanjski i unutra{nji zidovi prostorija i sli~no.

Debljina estriha iznad tjemena cijevi je razli~ita i ovisi o finalnoj oblozi poda (kako je dato na donjoj tabeli).

NAZIV ZAVR[NOG PODA

PROSTORIJE OBJEKTA

( - )

DEBLJINA ZAVR[NOG

PODA PROSTORIJE

(mm)

DEBLJINA ESTRIHA IZNAD

TJEMENA CIJEVI (mm)

Itison 2 - 3 25

Parket 8 30 Keramika 8 25 Mramor ili kamen 20 10 Samo cementni estrih - 30

Mje{avina cementa i pjeska ne smije biti suvi{e rijetka ve} treba da odgovara gusto}i i vla`nosti mokre zemlje. Kod velikih povr{ina treba uzeti u obzir i dilataciju estriha. Preporu~uje se da se odjednom zalije estrihom povr{inu do navi{e 12 metara du`ine (u pravcu du`e povr{ine), kod ve}ih povr{ina (povr{ine preko 40 m2) moraju se postavljati rastezljive fuge.

Ako se podno grijanje postavlja na podovima koji su u dodiru sa zemljom, potrebno je najprije na betonsku podligu

20

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

postaviti hidro, toplotnu i zvu~nu izolaciju a zatim izvr{iti postavljanje klasi~nih slojeva podnog grijanja - kako je ve} prikazano ovim tehni~kim opisima.

Prilikom zalijevanja i ravnanja estriha pazimo da ne o{tetimo cijevi. Za prevoz estriha preporu~ujemo kolica sa gumenim to~kom. Vozi se po daski polo`enoj preko cijevi. Da bi se otklonili ostatci vlage iz estriha, kao i da bi se mogla postaviti podna obloga odnosno zavr{ni pod, potrebno je prije toga estrih osu{iti. Su{enje se mo` vr{iti za zagrijavanjem ili prirodnim su{enjem.

Zagrijavanje cementnog estriha se vr{i tek dvadest jedan (21) dan nakon izlijevanja estriha, po~inje se sa temperaturom od 25 C i ta se temperatura dr`i tri (3) dana. Slijede}a ~etiri (4) dana temperatura se lagano di`e do potpunog osu{enja cementnog estriha. Zagrijavanje cementnog estriha je po`eljno ai neophodno, bez obzira da li se su{i prirodno ili prinudno (sistemom podnog grijanja), iz razloga otklanjanja eventualnih ostataka vlage iz njega.

Estrih se bez grijanja su{i najmanje dvadeset osam (28) dana i ne smije se su{iti na velikoj prirodnoj promaji.

[to se ti~e podnih obloga odnosno zavr{nog poda, u osnovi se mo`e postaviti bilo koja obloga - kako slijedi:

- kamen, mermerne plo~e ili keramika, zbog malog koeficijentaotpora prolasku toplote, imaju najve}u upotrebu kod podnog grijanja,

- tepisi, tapison, itison, vinaz ili sli~ne zavr{ne podne obloge, u slu~aju ljepljenja na podlogu od cementnog estriha, moraju se ljepiti ljepilom trajno postojanom na temperaturu do 55 C,

- parket na zagrejanom estrihu ne smije prekora~iti stepen relativne vlage od 8 do 12 %, povr{inska temperatura ne smije prekora~iti 28 C a ljepilo tako|er mora biti trajno postojano na temperaturu do 55 C.

Donji dio cementnog estriha se vi{e zagrijava od gornjeg, te usljed temperaturnih razlika donjeg i gornjeg dijela dolazi do istezanja estriha. Ovo mo`e imati nepovoljne efekte po keramiku ili kamen manjih debljina, dok na parket, itisone ili kamen i keramiku ve}e debljine nema nikakvog uticaja.

Pri funkcionalnom pogonu podnog grijanja, regulacionom opremom postavljaju se ograni~enja povr{inskih temperatura poda.

21

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Ni pri najni`im vanjskim temperaturama ne bi se trebale prekora~iti slijede}e temperature povr{ine poda:

- za kuhinje i sli~ne prostorije gdje se stoji............................................28 C,

- za zone stalnog boravka................................................ ..................... 29 C,

- za grani~ne (krajnje) zona (uz spoljnja stakla ili zidove).................... 35 C,

- za kupatila u stambeno-poslovnim objektima.....................................35 C,

- za bazenske prostore............................................................................35 C.

Kod ograni~enja temperature povr{ine poda, ograni~ava se automatski i snaga podnog grijanja, a ako se ukupni toplotni gubitci ne mogu pokriti podnim grijanjem, potrebno je vezati dodatno radijatorsko grijanje.

4.3. Probe i regulacija sistema podnog grijanja

Nakon kompletno izvedenih ma{inskih radova na polagaju cijevovoda podnog grijanja vr{i se ispitivanja, koja moraju pokazati ispravan i bezbedan rad i da se postrojenje mo`e koristiti bez opasnosti za rukovaoca, korisnike i sam objekat. Najprije se vr{i punjenje kompletnog sistema grijanja ili segmenata vodom i po~inje sa ispitivanjem na vodonepropusnost. Ispitivanja se vr{e pred zalijevanje cijevi estrihom. Svaki registar ispitujemo hladnom vodom pod pritiskom od 6 bara u vremenu 24 sata. Ako pritisak padne treba registar dopuniti vodom. Ispitivanje je uspje{no zavr{eno ako se u spomenutom vremenu ne poka`u vodonepropusna mjesta. Kada zavr{imo sa ispitivanjem, registre ostavimo pod pritiskom (min. 2 bara) sve dok se estrih ne osu{i. Prilikom pu{tanja grijanja u probni rad, u sklopu sa priklju~enim toplotnim izvorom, pazimo da nam temperatura vode u sistemu ne prekora~i temperaturu vode iz vodovodne mre`e. Temperaturu postepeno di`emo svaki dan na pribli`no 10 C dok se ne postigne radna. Radna temperatura dovodne vode u cijevne registre neka bude maksimum 55 C, ina~e mogu nastati o{te}enja estriha usljed velikih toplotnih naprezanja. Ako se zgrada ne lo`i ili do|e do du`eg prekida lo`enja a postoji mogu}nost smrzavanja, treba ispustiti vodu iz sistema - izduvavanjem.

22

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

Voda koju koristimo kao medijum za prenos toplote ne smije sadr`avati nikakve dodatke koji bi {tetno djelovali na cijevi podnog grijanja. Ako su dodaci neophodni (npr. antifriz, permant ili sli~no) onda se treba obavezno posavjetovati sa prozvo|a~em cijevi ili projektantom. Po uspelim ispitivanjima na vodonepropusnost izvode se zavr{ni radovi na instalaciji podnog grijanja u sklopu sa zavr{nim ~i{}enjem i sli~no. Toplom probom, probnim pogonom i regulacijom dokazuju se projektovani parametri, odnosno dokazuje se da je montirana instalacija podnog grijanja sa prate}om opremom ispravna i funkcionalna. Podno grijanje je niskotemperaturan sistem grijanja (maksimum 55/45 C ) sa izrazito ve}om inercijom od ostalih sistema te primjenom za objekte sa neprekidnim ili kratkim prekidima lo`enja. Zbog toga je bitna korektnaregulacija podnog grijanja a ista se vr{i iz dva razloga: - zbog izjedna~enja (uravnavanja) temperatura u prostorijama,- zbog za{tite poda od previsoke temperature (dilatacije).U praksi se koriste standardni sistemi regulacije (termostatski ventili, elektromotorni ventili sa spoljnjim termostatom, termostatom ‘razvodne’ vode, 'podnim' i sobnim termostatom); ~ime se posti`e i za{tita toplotnog izvora od niskotemperaturne korozije. Na kraju tople probe, probnog pogona i regulacije, konstatuje se da se instalacija podnog grijanja mo`e pustiti u probni pogon. Funkcionalna ispitivanja instalacije podnog grijanja u sklopu sa toplotnim izvorom mogu se vr{iti samo u takvim vremenskim uslovima da budu vjerodostojna. Tako se npr. ispitivanje toplotnog izvora (kotlovnice) sa instalacijom centralnog grejanja mo`e vr{iti kad je temperatura spoljnog vazduha ispod -5 C, pri ~emu se mjerenje temperature u prostorijama vr{i na visini 1.20 metra od poda i to sred prostorije. Zavr{nim i zvani~nim ispitivanjima instalacija podnog grijanja mora prisustovati nadzorni organ investitora. O ovim ispitivanjima mora se sa~initi zapisnik u koji se unose svi potrebni i dovoljni podaci i rezultati ispitivanja. Po zavr{etku svih radova i zavr{nim ispitivanjima, izvo|a~ je obavezan uraditi i predati investitoru projekat izvedenog stanja, 'Uputstvo za rad sistema podnog grijanja' te tako|er predati sve ateste, uputstva i garantne listove opreme.

L I T E R A T U R A:

1. Priru~nik za podno grijanje, 'Totra' - Ljubljana,

23

Student: Goran Vujasin Seminarski rad

2. Sistemi za upotrebu niskotemperaturne toplote, Ma{inski fakultet Ljubljana

3. Prospekti proizvo|a~a opreme za podno grijanje:- 'Totra' Ljubljana, Podno grijanje 'Rehau', Podno grijanje 'Brugman',

'Unipipe' cijevi za podno grijanje, Podno grijanje 'Vlahovi}'

24