Plastyczność dorosłego mózgu - Serwis chwilowo … strona mocy Ile może stracić część...
Transcript of Plastyczność dorosłego mózgu - Serwis chwilowo … strona mocy Ile może stracić część...
O czym mowa● Historia:
– „Statyczny” mózg i rdzeń kręgowy● Czasy obecne:
– Neurogeneza– Synaptogeneza– Gimnastyka chorego i zdrowego mózgu– Zmiany niechcianych zachowań i rozwijanie
kreatywności
2
O czym mowa● Przyszłość:
– Leczenie chorób mózgu i układu nerwowego– Wspomaganie działania zdrowego mózgu
● Ryzyko:– Wyleczenie jednych uszkodzeń a wywołanie innych– Społeczne aspekty podnoszenia sprawności umysłu
3
Historia● Ukształtowany mózg
może tylko tracić neurony
● Uszkodzenia się nie leczą
● Nie tworzą się nowe połączenia
● Konkretne części mózgu mają na stałe przypisane zadania● © Ricardo Jurado
4
Mózg dziś:● Dorosły mózg może tworzyć nowe neurony● Te neurony mogą na stałe wchodzić w struktury
mózgu● Prostymi środkami można wspomagać działanie
mózgu i go zmieniać● Można świadomie zmieniać i tworzyć sieci
neuronalne odpowiedzialne za nasze zachowania● Można rozwijać w sobie zdolność kreatywnego
myślenia 5
Neurogeneza● Zachodzi w hipokampie i
komorach (przodomózgowie)● Komórki prekursorowe wędrują
w inne miejsca mózgu
● Hipokamp dorosłego szczura:
– CZERWONE – dorosłe neurony– ZIELONE – nowe neurony– NIEBIESKIE – komórki
macierzyste 6
Neurogeneza● Jest procesem sterowanym przez czynniki
wzrostu – naturalnie występujące w mózgu, np:
– „Sonic hedgehog” - mnożenie się niedojrzałych neuronów
– Notch i białka morfogenetyczne kości – wybór formy docelowej (neuron/glejowa)
– Mózgopochodny czynnik neurotroficzny, neurotrofiny i insulinopodobny czynnik wzrostu – utrzymanie komórek przy życiu, osiągnięcie przez nie pełnej funkcjonalności 7
Synaptogeneza● Jest konieczna by utrzymać przy życiu nowo
powstające neurony● Być może wiąże się z zapamiętywaniem
9
Synaptogeneza● Kolce dendrytyczne zmieniają kształt w ciągu
minut:
● Zdjęcia mózgu żywej myszy wykonane w jednodniowych odstępach
● Po ich nałożeniu widać, gdzie zaszły zmiany10
Gimnastyka mózgu● Nowe neurony i synapsy
tworzą sie szybciej:– Wystarczy się pouczyć– Przeżyć coś ciekawego– Regularnie ćwiczyć?
● Do ich utrzymania przy życiu konieczna jest ich integracja z istniejącymi sieciami
11
Gimnastyka mózgu● Uszkodzone lub źle
funkcjonujące części mózgu mogą być zastąpione przez inne:– Po udarze– Przy porażeniu mózgowym– Przy zaburzeniach obsesyjno-
kompulsyjnych – Przy dysleksji
12
Gimnastyka mózgu● Serie intensywnych
ćwiczeń umysłowych i fizycznych (np. “ogranicz i wymuś”) mogą zlikwidować lub zmniejszyć skutki urazu
● Choćby czytanie gazet pomaga spowolnić chorobę Alzheimera
13
Zmiany niechcianych zachowań● Naturalna skłonność
mózgu do automatyzacji czynności => (złe) nawyki
● Nawyki to łatwiejsze decycje, ale trudniejsze zmiany
● Jak zmienić trwałe połączenia neuronalne odpowiedzialne za dane działanie? 14
Zmiany niechcianych zachowań● Model Rubikonu:
– 1 krok: Postanowienia a markery somatyczne
– 2 krok: Analiza impulsów wywołujących niechciany nawyk
– 3 krok: Wypracowanie postępowania w określonych sytuacjach
– 4 krok: Utrwalenie nowych połączeń neuronalnych
15
Zdolności twórcze● Nie tylko genialne jednostki wyróżniają się
twórczym myśleniem
● Wysokie IQ nie czyni człowieka pomysłowym
● Niektóre cechy charakteryzujące ludzi kreatywnych: płynność koncepcyjna, zróżnicowanie i giętkość, oryginalność, dopracowanie pomysłów, wyczuwanie problemu, przedefiniowanie problemów
16
Rozwój zdolności twórczych● Przepis na twórczy umysł:
– Zadziwienie – pielęgnuj w sobie ciekawość świata i kwestionuj rzeczy uważane za oczywiste
– Motywacja – staraj się podsycać swoje zainteresowanie czymś
– Odwaga intelektualna – kwestionuj utarte schematy i utarte nawyki („zawsze się tak robiło”)
– Relaks – poświęć trochę czasu na marzenia i swobodne rozmyślania, znajdź swoje sposoby na relaks. Właśnie wtedy pojawiają się najepsze pomysły
18
Leczenie● Parkinson, Huntington,
uszkodzenia rdzenia kręgowego:– Uzupełnianie obniżonego
poziomu neuroprzekaźników
– Przeszczepianie tkanki mózgowej z płodów
– Wobec braku sukcesów: próby z zarodkowymi komórkami macierzystymi
● Zdrowe i ginące komórki produkujące dopaminę (choroba Parkinsona)
19
● Mózg dorosłego szczura po udarze – miesiąc po terapii czynnikami wzrostu:
– ŻÓŁTY – nowe komórki nerwowe
Leczenie● Neurogeneza w przyszłości?
– Podawanie czynników wzrostu bezpośrednio do mózgu (bariera krew-mózg)
– Lub prościej: podawanie leków pobudzających ich wytwarzanie
– Wspomaganie lekami pamięci, procesów myślowych, koordynacji 20
Leczenie● Nowe metody rehabilitacyjne:
– Lepiej opracowane ćwiczenia
– Połączenie ćwiczeń z lekami
– Wykorzystanie komputerów i innych technologii
może umożliwić leczenie wielu chorób i poprawić wyleczalność uszkodzeń...
... jeśli mózg naprawdę jest aż tak plastyczny...21
Ciemna strona mocy● Ile może stracić część
mózgu przejmująca funkcje innej?
● Podział ludzi na biednych i „mądrych”
● Indukcja nowotworów lub innych chorób?
● Inne nieprzewidziane efekty manipulowania tkanką mózgową 22