1.GİRİŞ

Polimerler son kullanım yerine göre sınıflandırıldığında,

Elyaflar

Plastikler

Boyalar

Yapıştırıcılar

Kauçuklar

Olarak incelenebilir. Kauçuklar ise,

Doğal kauçuklar

Sentetik kauçuklar

olmak üzere 2 grup altında incelenebilir.

Cis polibütadien kauçuğu (CBR) sentetik kauçuk grubuna giren, Oto ve uçak lastiği

imalatı, dolgu tekerlek lastiği imalatı, kablo ve tel izolasyonu, V kayışları taşıyıcı konveyör

bandı imalatı, yer döşemesi imalatı, antişok polistiren ve ABS üretiminde kullanılan bir

polimer türüdür. Cis polibütadienin en önemli özelliği,çok sıçrama kabiliyetidir. Düşük ısı

neşrederek yüksek sıçrama özelliği CBR’den yapılan malzemelere yüksek elastikiyet

kazandırır. Kolay işlenir. Gerilme mukavemeti için az dolgu maddesi ister. Tabii kauçuktan

daha fazla olan esneklik kabiliyetini geniş bir sıcaklık aralığında muhafaza eder. Düşük

sıcaklıkta (110 oC) kristallenir. İnert gazları çok iyi geçirir. Kaymaya karşı mukavemeti

zayıftır. Darbeye karşı mukavemeti olan Antişok Polistiren üretiminde de kullanılır ve düşük

jel ihtiva etmesi bu üretimde istenilen bir özelliktir. Kötü çentiklenme özelliği vardır.

Sentetik Kauçuk Sektöründe Cis-Polibütadien Kauçuğu üretimi katalizör sistemlerine

göre çeşitlilik gösterir. Başlıca Ti-Br Prosesi, Ni-Br Prosesi , Nd-Br Prosesi, Li-Br Prosesi,

Aifin-Br prosesi ile üretilebilen CBR 1,3 bütadien monomerinin polimerizasyon reaksiyonu

sonucu oluşmaktadır. Türkiye’de CBR üretimi 2001 yılına kadar yalnızca Petkim Petrokimya

Holding A.Ş. Yarımca Kompleksinde yapılmaktadı idi. Fakat, Petkim çalışır durumda olan 5

fabrikası ile (SBR, CBR, KS, BDX ve PS) Yarımca Kompleksini 1.11.2001 tarihinde

Tüpraş’a devretmiştir. 1998 yılı verileri göz önüne alındığında CBR üretiminin 20000 ton/ yıl

olduğu 2004 yılında ise 16,9 bin ton CBR kauçuğu üretilmiş olduğu görülmektedir. Raporda

CBR üretimine ait akım şeması verilerek üretimi ile ilgili detaylı bilgi sunulmaktadır.

1

2. POLİMERLER HAKKINDA GENEL BİLGİ

Polimerler; çok sayıda molekülün kimyasal bağlarla düzenli bir sekilde bağlanarak

olusturdukları yüksek molekül ağırlıklı bilesiklerdir. “Poli” Latince bir sözcük olup çok

sayıda anlamına ğelir. Polimerler “monomer” denilen birimlerin bir araya ğelmesiyle

olusmaktadır. Polimerler, MER adı verilen moleküllerin uzun zincirler olusturmasıyla

olusurlar. En çok bilinen MER’ler; etilen, propilen, butadien, isobütilen, isoprendir. MER’ler

değisik sekillerde polimerleşme imkanına sahiptir. Polimer reaksiyonlarına bakıldığında, bu

reaksiyonlar ya katılma reaksiyonları, yada kademeli polimerleşme (kondenzasyon

polimerleşme) reaksiyonları seklinde yürür. Katılma reaksiyonlarında bağlar açılır ve açılan

bağlar birbirlerine direk yada bir küçük molekül vasıtasıyla bağlanır, kondenzasyon

reaksiyonlarında ise iki mer aralarından küçük molekül çıkartarak birbirlerine bağlanırlar.

Kondenzasyon polimerleşmede çoğu zaman iki kimyasal önce mer olusturur, sonra olusan

merler kondenzasyon yada katılma reaksiyonu ile polimerlesirler. Polimerlerin zincir

uzunlukları da farklı farklı olabilir. Polimer zinciri içerisinde doymamıs bağ yada baska bir

mer olabilir. Kısacası teorik olarak sonsuz sayıda mer, polimerleşme, zincir dizilisi, uzaydaki

konumu, zincir boyu, karısımı mümkündür buda polimer dünyasını canlı kılar. Polimerlerin

çesitliliği, değisik özelliklerde sınırsız malzeme imkanını sağlamaktadır. Bu bakımdan

sanayide çok ğenis kullanım alanına sahiptirler [1].

2.1. Plastikler

Plastikleri, termoplastikler ve termoset malzemeler olarak iki gruba ayırabiliriz.

Termoplastikler, ısıtıldığı zaman Tg (camsı geçis sıcaklığı) üzerinde yumusar ve

sekillenebilir; soğutulduğunda ise sertlesebilir. Bu tür bir islem defalarca tekrarlanabilir. PA

(poliamid-nylon), poliesterler (PE), polikarbonatlar (PC), polietilen (PE) termoplastik

malzemelerdir (Uzun ve Eriskin, 1984).

Termoset malzemeler, kritik bir sıcaklığın üzerinde sık bir çapraz bağlanmaya

uğrayarak kalıcı olarak sertlesir ve tekrar ısıtıldığında yumusamazlar. Bu maddeler boyutsal

bir kararlılığa sahiptirler ve darbe dirençleri fazladır. Tekrar kalıplama ile sekilendirilemeyen

plastiklerdir. Bu nedenle çapraz bağlanma sırasında sekillendirilmesi ğerekir (Uzun ve

Eriskin, 1984). Termosetlerin genel özellikleri: sağlam olmaları, darbe dayanımlarının yüksek

olması, yüzeylerinin çok düzgün olması, çoğunun renklendirilebilmesi, sıcak ve soğuk

dayanımlarının iyi olması, tekrar sekillendirilememesi, sert olmaları, kırılgan olmaları, solvent

dayanımlarının çok iyi olmamasıdır (Uzun ve Eriskin, 1984) [1].

2

2.2 Elastomerler

Oda sıcaklığında orijinal boyunun en az iki misline uzatılabilen ve bu uzamayı

sağlayan kuvvet ortadan kaldırıldığında hemen hemen orijinal haline dönebilen polimerik

malzemeler elastomer olarak tanımlanır.

Elastomerler daha kapsamlı bir olarak "Çok düsük sıcaklıklarda cam gibi sert olan, çok

yüksek sıcaklıklarda koyu sıvımsı akıskan özellikler göstermeyen, oda sıcaklığından,

parçalanma sıcaklığına kadar ğenis bir alan içerisinde elastik özellikler gösteren, kauçukların

seyrek çapraz bağlanması (cross linking) sonucu elde edilen polimerik malzemeler" seklinde

tanımlanabilir (Smith, 1993). Elastomerlerin zincir molekülleri rasgele düzenlenmistir ve

nispeten az çapraz bağlantılar gösterirler. Bu polimer kategorisi, genis bir ağ gibi hafif çapraz

bağıntılı olarak düsünebilir.

Elastomerleri, diğer polimer gruplarından ayıran en önemli özellikleri; yüksek kopma

uzamaları, kabul edilebilir düzeyde kopma mukavemetleri, asınma dirençleri, solvent ve dıs

hava sartlarına dayanım gibi özelliklerle sahiptirler. Makro moleküller içindeki atomik

bağlantılar gibi, köprülerdeki atomik bağlantılar, sadece çok yüksek sıcaklıklarda kırılabilirler

ve sıcaklık düstüğü zaman tekrar teskil edilmezler. Bununla birlikte elastomerler belli bir

genisliğe kadar sisebilir ve moleküller arasında çok az çapraz bağlantılar gösterdikleri için

yağ ve benzin gibi küçük moleküller elastomer Elastomer, kauçuk olarak tanımladığımız

polimerlerin seyrek çapraz bağlanması ile olusan ağ veya ağ yapısı halidir. Elastomer hal için

polimerin,

Yüksek molekül ağırlığına

Düsük zincirler arası kuvvete

gelisigüzel zincir yapısına

Çapraz bağlanabilme özelliğine sahip olması gerekir.

Elastomerler, seyrek çapraz bağlanma sonucunda molekül zincirlerinin birbirlerine göre sabit

bir konumda olmaları nedeniyle, kauçuklardan farklı olarak yüksek sıcaklıklarda termoplastik

davranıs göstermezler[1].

3. KAUÇUK

Kauçuk çok amaçlı, genis kullanım alanı olan, yasamın her alanında iç içe olduğumuz

bazıları hayati önem tasıyan lastik malzemelerin tek hammaddesidir. Kauçuklar oda

sıcaklığında amorf, ortam sıcaklığından daha düsük camsı geçis sıcaklığı (Tg ) olan çapraz

3

bağlanmamıs; ama çapraz bağlanabilme özelliğine sahip, yani vulkanize edilebilen ve seyrek

çapraz bağlanabilerek elastomer haline dönüsebilen polimerlerdir.

Sekil-1’de çapraz bağlanmamıs ve bağlanmıs polimer yapıları gösterilmistir [1].

Sekil-1. de çapraz bağlanmamıs ve bağlanmıs polimer yapıları

Yüksek sıcaklıkta ve deforme edici kuvvetlerin etkisi altında koyu sıvımsı akıs özelliği

gösterirler. Böylece uygun sartlar altında sekillendirilebilirler. Çapraz bağlanabilme özelliği

vulkanizasyonla açıklanabilir. Vulkanizasyon, kauçuğun kimyasal yapı değisikliğine

uğrayarak (çapraz bağlanma reaksiyonu) ve geri dönüsümsüz olan elastik özelliklere sahip bir

duruma gelmesi ve getirilmesi islemidir. Vulkanizasyon öncesi yüksek plastik özellikler,

vulkanizasyon sonrası, yerini yüksek elastik özelliklere bırakır. Kauçuklar sarmasık halde

duran molekül zincirlerinin uzatılabilme özellikleri nedeniyle, oda sıcaklığında önemli bir

elastikliğe sahiptir. Uygun sartlar altında sekillendirilebilirler. Sıcaklık arttıkça, malzemenin

akıskanlığı artar ve giderek termoplastik davranıs gösterirler. Çapraz bağlanabilme özelliği

vulkanizasyonla açıklanabilir. Çizelge 1’ de çapraz bağlanmamıs ve çapraz bağlanmıs

polimerlerin özelliklerine değinilmistir.

Çizelge 1. Çapraz Baglanmamıs ve Çapraz Baglanmıs Polimerlerin Özellikleri

4

Çapraz baglanabilme, yani vulkanizasyon sartlarının olusabilmesi için:

Vulkanize edilebilir bir kauçuk karısımının,

Sıcaklık

Basınç

Zaman

faktörlerine ihtiyaç vardır (Savran, 2001).

3.1 Kauçuk Çesitleri

Kauçuklar en genel anlamda dogal ve sentetik kauçuklar olarak sınıflandırılabilir.

Yaygın bir sınıflandırma da kullanım yaygınlıgına göre yapılandır. Kullanım yaygınlıgına

göre, kauçuklar genel kullanım kauçukları ve özel kullanım kauçukları olarak

sınıflandırılabilir. Genel kullanım kauçukları, kauçuk tüketiminin %95'ini olusturmaktadır.

Özel kullanım kauçukları içinde en önemlileri klor kauçugu (CR) ve nitril kauçugudur (NBR)

Diger kauçukların tüketimlerinin toplamı %2 civarındadır. Yüksek esneklik ve mekanik

özellikler gerektiren yerlerde kullanılır [1].

Cis polibütadien (CBR) kauçuğu sentetik kauçuk sınıfına dahil olduğundan raporda sentetik

kauçuklar üzerinde daha detaylı bir araştırma yapılmıştır.

3.1.1. Sentetik Kauçuklar

Sentetik Kauçuklar olarak bilinen ürünler Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR), Cis

Polibütadien Kauçuğu (CBR), Sentetik Lateks ve Diğer Sentetik kauçuklardır. Türkiye’de

sentetik Kauçuk Sektörü kapsamına giren kauçuk cinslerinin Dış Ticaret İstatistiklerinde

gösterilen tasnifi şöyledir:

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) GTİP No : 40.02.19.90

Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) GTİP No : 40.02.20.29

Sentetik Lateks GTİP No : 40.02.21/29/31/41/51/52

Diğer Sentetik Kauçuklar GTİP No : 40.02.61/62/64/66/67/69

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) :

Stiren ve Bütadien’in soğuk tip reçete ile kontinü sistemle üretilen, Emülsiyon

Polimerizasyonu ile elde edilen ve %22.5 - %24.5 bağlı stiren içeren bir kopolimer olup genel

maksat kauçuğudur.

5

Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) :

Bütadien 1,3 monomerinin özel şartlarda polimerizasyonu ile elde edilen sentetik

kauçuk türüdür.

Kullanılan Hammadde ve Kimyasal Maddeler:

- Bütadien 1,3 - Metanol

- Büten 1 - Stabilizör

- Benzen - Extander oil

- Kobalt Katalizör[3].

Sentetik Lateks:

Stiren ve Bütadien’in emülsiyon polimerizasyonu ile elde edilen ve içerisinde yüksek

oranda bağlı Stiren bulunan bir kopolimerdir.

Ham Kauçuk:

Fabrikadan çıktıktan sonra içine hiçbir katkı maddesi katılmamış ve hiçbir işlemden

geçirilmemiş olan kauçuktur.

Vulkanize olmuş kauçuk:

İçine gerekli katkı maddeleri katıldıktan sonra preste pişirilmiş kauçuktur [2].

Sentetik Kauçukların Genel Özelliği

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) :

Açık Formülü :

Yüksek sıcaklık, yağ ve çözücülere karşı çok dirençlidir. Fiziksel özelliklerinin

geliştirilmesi için karbon siyahı ve diğer dolgu maddelerinin ilavesi gerekir.

6

Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) :

Açık Formülü :

En önemli özelliği,çok sıçrama kabiliyetidir. Düşük ısı neşrederek yüksek sıçrama

özelliği CBR’den yapılan malzemelere yüksek elastikiyet kazandırır. Kolay işlenir. Gerilme

mukavemeti için az dolgu maddesi ister. Tabii kauçuktan daha fazla olan esneklik kabiliyetini

geniş bir sıcaklık aralığında muhafaza eder. Düşük sıcaklıkta (110 oC) kristallenir. İnert

gazları çok iyi geçirir. Kaymaya karşı mukavemeti zayıftır. Darbeye karşı mukavemeti olan

Antişok Polistiren üretiminde de kullanılır ve düşük jel ihtiva etmesi bu üretimde istenilen bir

özelliktir. Kötü çentiklenme özelliği vardır [2].

Sentetik Kauçukların Kullanım Alanları

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR), bütün sentetik kauçuklar üretim ve tüketiminin

en büyük kısmını kapsar. Bu oran %60 ‘dır. Polibütadien Kauçuğu soğuğa ve aşınmaya karşı

dayanıklı olmasına karşın bilhassa ıslak yollarda kayma direnci yetersizdir. Dolayısıyla tek

başına fazla kullanılmamaktadır. Genellikle SBR ile karıştırılarak karakteristikleri

iyileştirilebilir ve binek otomobil lastiklerinde kullanılır. Poliisopren doğal kauçuğa en yakın

elastomerdir. Ancak, SBR ve Polibütadien’e nazaran üretim maliyeti daha yüksek olduğundan

az miktarda (toplam üretimin %2’si) üretilmektedir. Etilen, Propilen, Butil Nitril kauçuklar

gibi diğer elastomerler toplam sentetik kauçuk tüketiminin küçük bir kısmını meydana

getirirler. Bunlar lastik sektörünün dışında, mekanik parçalar, tablolar,borular, contalar ve su

depolarında kullanılmaktadır [2].

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) Kullanım Alanları:

SBR 1500 : Otomobil lastiği,taşıyıcı bant,hortum

SBR 1712 : Ayakkabı taban ve ökçesi, mekanik eşyalar, oto paspası

7

SBR 1502 : Oto lastiği,Beyaz yanak ve Karkas kısmı, mekanik eşya, lavabo contası,

çizme,galoş,oyuncak,ayakkabı tabanı, çamaşır makinası merdanesi, spor eşyalar, lastik

örtüler

SBR 1509 : Ayakkabı sanayii

SBR 1778 : Yer döşemesi,açık renkli çizme, ayakkabı tabanı, lavabo contası, spor

eşyalar, suni sünger, oto lastiği

Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) Kullanım Alanları:

Oto ve uçak lastiği imalatı,

dolgu tekerlek lastiği imalatı,

kablo ve tel izolasyonu,

V kayışları

taşıyıcı konveyör bandı imalatı,

yer döşemesi imalatı,

antişok polistiren

ABS üretimi

3.1.1.1. Sentetik Kauçuk Sektöründe Mevcut Durum

a) Mevcut Durum

Türkiye’deki Kuruluşlar

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) ve Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) , Türkiye’de bu

sektörün tek üreticisi olan Kocaeli’nde kurulu PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. Yarımca

Kompleksi’nde üretilmekte idi. Fakat, Petkim çalışır durumda olan 5 fabrikası ile (SBR, CBR,

KS, BDX ve PS) Yarımca Kompleksini 1.11.2001 tarihinde Tüpraş’a devretmiştir. 

Çizelge-2. Sentetik Kauçuk Sektöründe Önemli Kuruluşlar

Kaynak: 1998 Petkim Yıllık Rapor

8

Yarımca Petrokimya Kompleksinde 1975 yılında üretime geçen SBR fabrikası 32500 ton/yıl

(8000 saat/yıl çalışma esasına göre) kapasitededir. Yine 1975 yılında üretime geçen CBR

fabrikası 13.500 ton/yıl (8000 saat/yıl çalışma esasına göre) kapasite ile kurulmuştur. Yapılan

iyileştirmelerle şu andaki mevcut kapasite 20000 ton/yıl’dır.

b) Mevcut Kapasite ve Kullanımı

Türkiye Sentetik Kauçuk Sektöründe Kurulu Kapasite Durumu ve Kapasite Kullanım

Oranları Çizelge-3. de verilmiştir.

Çizelge-3 : Sentetik Kauçuk Sektöründe Kurulu Kapasite Durumu ve Kapasite

Kullanım Oranları

Kaynak: SBR ve CBR Tanıtım Kitapçığı (Temmuz-1999)

c) Cis Polibütadien Üretimi

Sentetik Kauçuk Sektöründe Cis-Polibütadien Kauçuğu üretimi katalizör sistemlerine göre

çeşitlilik gösterir. Katalizör sistemlerine göre Ticari Tesisler şunlardır:

Ti-Br Prosesi : Phillips tarafından uygulanmaktadır. Ti ve Al (isobutil)3 katalizörü ile

kontinü polimerizasyonu Benzen veya Toluen çözeltisinde gerçekleşmektedir.

Ni-Br Prosesi : Bridgestone tarafından uygulanmaktadır. Ni naftenat / BF3 /Etilen

Oksit / Altriakril katalizörü ile sikloalifatik çözgenler içinde polimer elde

edilmektedir.

Nd-Br Prosesi : Bayer tarafından geliştirilmiş bir prosestir.

Li-Br Prosesi : Firestone tarafından kullanılan prosestir. Eter ve Tersiyer amin

yardımı ile Bütadien yapısı ayarlanmaktadır.

Aifin-Br prosesi : Alfin katalizörü olan Na-akil / na isopropil / NaCl yardımı ile

alifatik hidrokarbon çözgen içinde Br ile elde edilir.

Türkiye’de PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. Yarımca Kompleksi’nde üretilen Kobalt

Katalizörüyle Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) Üretimi kısaca aşağıda verilmiştir.

9

Polimerizasyonda çözücü maddeler Benzen ve Buten-1’dir. Üretim sürekli ve

reaksiyon ekzotermik olup, ikili veya üçlü reaktör zincirinde reaksiyon gerçekleşir.

Polimerizasyondan önce monomer Bütadien 1,3 su ile yıkanarak karbonil ve polar guruplar

uzaklaştırıldıktan sonra çözücü Benzen ve Büten-1 belirli oranlarda ilave edilir. Üçlü

hidrokarbon karışımı destilasyon sisteminde sudan tamamen arındırılır. Kuru feed karışımı

polimerizasyon sistemine gönderilir. Polimerizasyonda Ziegler katalizör sistemi kullanılır.

Katalizörler Dietil Alüminyum Klorür (DEAC), Demineralize Su ve Kobalt Octoat’tır. Ayrıca

modifier olarak Bütadien 1,2 ve stabilizör olarak da Antioksidant kullanılır. Reaksiyon ısısı

Amonyak ile soğutulan reflux kondenserleri ile uzaklaştırılır. Cement adı verilen reaktör

çıkışı karışım depolanır ve sonra koagülasyon sahasına gönderilir. Bu sahada flush

destilasyon ile kauçuk ve reaksiyona girmemiş hidrokarbonlar birbirlerinden ayrılır. Kauçuk

su ile birlikte finishing sahasına gönderilir. Hidrokarbon karışımındaki Benzen, Büten-1 ve

Bütadien 1,3 ise geri kazanma sahasında ayrıştırılır ve saflaştırılırlar. Yeniden kullanılmak

üzere depolanırlar. Finishing sahasında su içerisindeki kauçuk parçalarının süzme, kurutma,

presleme ve paketleme işlemleri yapılır. CBR Kauçuğu polietilen film kaplı 33’er kiloluk

balyalar ve yaklaşık birer tonluk sandıklar halinde satışa arz edilir.

Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) ‘nun polimerizasyon reaksiyonu aşağıda verilmiştir [2].

Fabrikada Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) ‘nun

CBR 1203 ve

CBR 1220 türleri üretilmektedir.

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. Yarımca Kompleksi Cis Polibütadien Kauçuğu

(CBR) fabrikasının 1998 yılına ait fiili ortalama girdileri Çizelge-4’de verilmektedir.

Bu prosese ait akım şeması Şekil-2’de verilmiştir.

Çizelge-4. CBR Birim Üretim Girdileri (1 Ton ürün için, Mevcut Tesisler, Kobalt Katalizör

Polimerizasyonu, 1203 ürünü baz alınmıştır.) (1998 Yılına Ait) (Cari Fiyatlarla)

10

Kaynak: 1998 Yılı Program Bütçe.

11

12

d) Ürün Standartları

11.17.1996 tarihinde TSE ISO-9000 Kalite Sistem Belgesi Alan PETKİMPetrokimya

Holding A.Ş. Yarımca Kompleksi ‘nde halen ISO-14000 ‘e uyum çalışmaları başlatılmıştır.

Çizelge-5.’de SBR ve CBR Kauçuklarının temel ürün özellikleri verilmiştir [2].

Çizelge-5. SBR ve CBR Kauçuklarının Ürün Özellikleri

Kaynak: Kauçuk Ürün Özellikleri

e) Üretim Miktarı ve Değeri

Stiren Bütadien Kauçuğu (SBR) ve Cis Polibütadien Kauçuğu (CBR) üretim miktarları

ve Yıllık Artışlar Çizelge-6’da verilmiştir [2].

Çizelge-6. Üretim Miktarı

Kaynak: Petkim İstatistik Yıllığı (1998)

13

Çizelge-7 Üretim Değeri

Kaynak: Petkim İstatistik Yıllığı (1998)

f) Ticari Maliyetler

CBR kauçuğuna ait ticari ve sinai maliyetler Çizelge-9 ‘da verilmiştir[2].

Çizelge-9. CBR Maliyet Tablosu

Kaynak: Petkim Muhasebe Müdürlüğü

g) Dış Ticaret Durumu

İthalat

Çizelge-10. Petrokimya Sektörü Sentetik Kauçuk Ürün İthalatı

Kaynak : Die İthalat Raporları

14

Gümrük Vergisi Oranları : SBR 1995 yılında AB ve EFTA ülkeleri için % 1, diğer ülkeler

için % 1.5 olarak, CBR için 1995 yılında AB ve EFTA ülkeleri için % 1, diğer ülkeler için %

2 olarak uygulanmıştır. AT ile gerçekleştirilen Gümrük Birliği ile tüm ülkelere uygulanan

gümrük vergisi oranları sıfırlanmıştır.

* 1995 –1998 Dönemi Ortalama İthal Fiyatları :

SBR 1995 1558 USD/Ton CBR 1995 1446 USD/Ton

1996 1295 USD/Ton 1996 1284 USD/Ton

1997 1024 USD/Ton 1997 1113 USD/Ton

1998 1000 USD/Ton 1998 1155 USD/Ton

Çizelge11. AB, BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Petrokimya Sektörü Sentetik Kauçuk

İthalatı (Miktar Olarak)

Kaynak : Dıe Yıllık İthalat Raporları

İhracat

Çizelg-12. AB, BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Petrokimya Sektörü Sentetik Kauçuk

İhracatı (Miktar Olarak)

15

Kaynak : Petkim Yarımca Satış Raporları

Çizelge-13. Sentetik SBR, CBR, SBR Lateks, 1999 Dünya Üretim Kapasiteleri ve Üreticileri

Kaynak : TECNON Consulting Group

16

h) Körfez Petrokimya ve Rafineri Müdürlüğü

5.1.2001 tarih ve 2001/154 Sayılı ÖYK Kararı doğrultusunda 1 Kasım 2001 tarihinde

Petkim Yarımca PetrokimyaKompleksi, 5 fabrika ile Tüpraş’a devredilmiştir. Körfez

Petrokimya ve Rafineri Müdürlüğü adını alan tesiste, yardımcı işletmeler, SBR (kauçuk

ünitesi), CBR (kauçuk ünitesi), KS (karbon siyahı), PS (Polistiren) ünitelerinde üretim

faaliyetlerine devam edilmektedir [4].

Çizelge-14. Kapasite ve Kurulan Kapasite Oranı

Kaynak: Tüpraş (2004)

Türkiye’nin tek bütadien 1.3 fabrikası olan BDX Ünitesi, SBR ve CBR fabrikalarında

üretilen kauçuk hammaddesini üretmektedir. KS, SBR, CBR fabrikalarında üretilen

karbonsiyahı ve kauçuk sadece Yarımca Kompleksi’nde üretilmektedir. Bu fabrikalarda

kullanılan hammaddenin bir kısmı Petkim’den ya da ithalatla karşılanmaktadır. Bu nedenle,

rafineri-petrokimya entegrasyonu önem kazanmaktadır. Özelleştirme kapsamına

alındığından yıllarca yatırım yapılmayan Petkim Yarımca tesislerinde, birçok fabrika

kapatılmış, Tüpraş’a devrinden sonra çalışır vaziyette sadece 5 ünite kalmıştır.

2004 yılında;

- 40 bin ton kapasiteli KS fabrikasında, 32.686 ton KS, üretimi gerçekleştirilmiş, K.K.O.

%81,7 olmuştur.

- 35 bin ton kapasiteli BDX fabrikasında 25,4 bin ton bütadien 1.3 yapılmış, K.K.O. %77,0

olarak gerçekleştirilmiştir.

- 21,5 bin ton SBR kauçuğu, 16,9 bin ton CBR kauçuğu üretilmiş K.K.O. oranları sırayla

%65,1 ve %76,9 olmuştur. PS fabrikasında 2,2 bin ton üretim

gerçekleştirilerek K.K.O. %8,2 olmuştur.

17

Toplam 153 bin ton kapasiteye sahip olan petrokimya tesisinde K.K.O. %86,8 olarak

gerçekleştirilmiştir. Petrokimya sektörü yeni ürün çeşidi ve kullanım alanları açısından sürekli

gelişen bir sanayidir. Dünya genelinde petrokimya sanayindeki talep büyüme hızı, genel

ekonomik büyüme hızından daha fazladır. 2004-2007 döneminde kapasite artışının her yıl

için, %4 düzeyinde olması beklenmektedir. Son 7 yılda doğal ve sentetik kauçuk üretim ve

tüketimleri yaklaşık iki kat artmıştır. Önümüzdeki yıllarda artacak olan talebe yönelik üretim

artışları için yeni yatırımların yapılması gerekmektedir[4].

18