n f s b c ! n p e f c b [ f

qjftfcjt!lsfcvmj

Tbilisi

2014

n f s b c ! n p e f c b [ f

qjftfcjt!lsfcvmj

xelovnebis mizani ubraloa, mianiWo

adamians sixaruli. Cemi mokrZalebuli

naSromebi swored am mizans emsaxure-

ba. mimaCnia, rom saqarTvelosTvis am

mniSvnelovan Jams erovnuli gmirebis

scenaze gacocxleba xels Seuwyobs

eris sulier aRorZinebas, radgan eris

siZliere mis sulierebaSi da Semoqme -

debiT memkvidreobiTobaSia.

merab modebaZe

gamomcemloba Teka da kompania 2014 w.

redaqtorebi tariel mumlaZe, napo kakriaSvili

damkabadonebeli veronika aruTiniani

ISBN 978-9941-0-7198-0

© avtoris uflebebi daculia saqarTvelos saavtoro

uflebaTa asociaciis mier.

monanieba

Teatraluri drama 3 moqmedebaSi

Sio gvetaZis moTxrobis `monaniebis~ mixedviT

avtorisagan

naxevari saukune gavida mas Semdeg, rac Sio gvetaZis

`monanieba~ daiwera. aRniSnulma naSromma im periodSi

sazogadiebaSi azrTa didi Sexla-Semoxla gamoiwvia,

radgan komunisturi reJimis kritika im dros metad

saxifaTo saqme iyo. nawarmoebi ucbad gaxda popularuli

da postsabWoTa sivrceSi demokratiis Suqurad iqca.

nawarmoebi tabudadebuli da akrZaluli iqna. miuxedavad

amisa, mas aTasobiT adamiani farulad kiTxulobda.

aRniSnuli Tema dResac aqtualuria, radgan samarTal -

dam cavi organoebi dResac scodaven.

miuxedavad aRniSnuli popularobisa nawarmoebma

saTanado adgili ver daimkvidra Teatrsa da kinoSi. Cven

SevecadeT aRniSnuli naSromi Teatralur scenaze gad-

mogvetana, romelic bevr sirTuleebTan iyo dakavSi -

rebuli, radgan Teatraluri scena ar iZleva nawarmoebis

mTlianad da zustad asaxvis saSualebas. aRniSnulis gamo

igi nawilobriv Sekvecili da Secvlilia. miuxedavad amisa

naSromi amiT ar knindeba, radgan Teatralur dramaSi

srulad aris gadmocemili nawarmoebis ZiriTadi arsi,

romelic imdroindel samarTaldamcav organoebis usa -

marT lo braldebis safuZvelze erTi ojaxis tragediaSi

gadaizarda.

imedia, Teatris moyvarulebs aRniSnuli Teatraluri

drama `monanieba~ siamovnebas mianiWebs da gaaxsenebs Cveni

qveynis mier ganvlil im saSinel epoqas, rodesac adami-

anebis bedze diqtatura batonobda.

4

moqmedi pirebi

Cargievi, igive Tamaz gelovani — qurdi

ciala baraTeli — eqimi

revaz gelovani — Tamazis mama

marine — Tamazis deda

Tamari — Tamazis deida

eka — Tamazis da

daviT balanCivaZe — miliciis polkovniki

levan mindeli — gamomZiebeli

qurdebi — rubena, Jora, gogi, kitovani,

ivaniseli, balavaZe

artaSa — mezobeli

moqmedeba mimdinareobs

TbilisSi da quTaisSi 1938-50 wlebSi

5

pirveli moqmedeba

scena #1

gamomZiebel levan mindelis kabineti. fanjarasTan ax -

los didi saweri magida dgas qaRaldebiT savse. magidas

axalgazrda kaci uzis da raRacas wers. mis ukan feliqs

derJinskis suraTi kidia. magidas ramdenime skami ud gas.

oTaxis erT kuTxeSi cecxlgamZle seifi dgas. ucbad kari

iReba da oTaxSi polkovniki daviT balanCivaZe Semodis.

daviTi. gamarjoba levan (mimarTavs magi das Tan mjdom

mamakacs).

levani. (igi Tavs aswevs, magididan wamodgeba da Semosul

polkovniks gauwvdis xels) gamar jo baT, batono

daviT.

daviTi. bedi ar gvwyalobs, quTaisSi arnaxuli ambavi mox -

da. tyeSeliaZis binaSi banditebi SeiWrnen da igi

mokles, xolo Zvirfaseuloba gaitaces, ramden-

ime xnis Semdeg mokluli iqna misi naTesavi anzor

CikvaiZe. ori mkvleloba am patara qalaqisTvis

Zalzed bevria, Sinagan saq meTa saministrodan

maRalCinosanTa rekvebi ar wydeba, iTxoven

saqmis swraf gamoZiebas. ba tono levan, gTxovT

momaxsenoT saqmis viTareba, gamo Zieba ra sta -

diaSia amJamad.

levani. mogaxsenebT, batono da viT, rom mravali uZilo

Rameebis da dauRa lavi operatiuli muSaobis

Sedegad borotmoqmedebis kvals mivageniT da

isini davapatimreT. esenia qurdi-recidivistebi

balavaZe, ivaniseli da kitovani. eWvi gvaqvs, rom

am organizebul ban ditTa jgufs xelmZRv ane -

6

lobda gamocdili re cidivisti maTe Cargievi,

romelic aseve davapa timreT, magram sxva mize -

ziT, jerjerobiT misi monawileoba aRniSnul

saqmesTan ar mtkicdeba, mag ram imedia, bala va -

Zis, ivaniselis da kitovanis dakiTxvis Semdeg

isini gascemen Tavis xel mZR vanels da amiT misi

braleuloba damtkicdeba.

daviTi. gTxovT saswrafod dakiTxoT da da kiTxvis

Sedegebi momaxsenoT dRis nebismier dros.

levani. dakiTxvas dResve Sevudgebi da Se degebs aucile-

blad mogaxsenebT.

daviTi. aba Sen ici levan, Seni imedi maqvs (igi gamom -

Ziebels xels gauwvdis, daemSvidobeba da gadis

oTaxidan).

levani. (Rilaks aWers, Semodis oTaxSi serJanti da mas eub -

neba) momiyvaneT patimari balavaZe dasa kiTxad.

serJanti. aris mogiyvanoT patimari (serJanti gadis oTa -

xidan. ramodenime xnis Semdeg mas oTaxSi pati-

mari Semohyavs, xolo TviTon gadis).

levani. axlos modiT da skamze dajeqiT (patimari midis

da skamze jdeba. gamomZiebeli mwyralad Sexeda

patimars gamocdili TvaliT, balavaZe 30-32

wlis iqneboda, gamxdari da daleulia, viwro

mxrebze didi oTxkuTxa Tavi edo). balavaZe (da -

arR via dumili gamomZiebelma).

balavaZe. gismenT ufroso! (aswia Tavi patimarma).

levani. TqvenTvis gasagebi unda iyos, rom jiutobas azri

ara aqvs da yvelaze ukeTesi gza dana Saulis

sruli aRiarebaa.

balavaZe. diax, ufroso.

levani . maS aRiareT yvelaferi da gaaTaveT.

balavaZe. aki vaRiare, sxva raRa gindaT? (gaikvirva man).

7

levani. Tqveni aRiareba sruli ar aris. Tavi qurdad mo -

gaqvT da damwyebi jibgiriviT ki iqceviT, get -

yobaT vaJkacobis natamalic ar gagaCniaT, la -

Cari yofilxarT.

balavaZe. Cemi laCroba aravis gaugia, zogic ZiZigurs

kiT xeT da getyviT (waidudRuna balavaZem).

levani. eg uwin iyo, axla ki SiSs daubeCavebixar da

ivaniselis odenasac veRar eweviT, gajobes!

balavaZe. raSi majobes?

levani. vaJkacobaSi, ivaniselma savsebiT aRiara da naSau -

li da dawvrilebiTi Cvenebac misca gamo Ziebas.

balavaZe. eg xom mec gavakeTe, Tumca did vaJkacobad ar

Cag veTvleba.

levani. ara, Tqven SiSi gborkavT da cdilobT mTavari

daumaloT gamoZiebas.

balavaZe. ra mTavari?

levani. danaSaulSi Cargievisa da kitovanis mona wi -

leoba.

balavaZe . (borotad iRimeba) sakenks miyriT?

levani. srulebiTac ara.

balavaZe. ara ki ara, namdvilad. me rom sircxvilad ar mi -

maCn des CergievisTana piJonis saqmeSi gareva, da -

vakmayofilebdi Tqvens survilebs da getyo diT,

isic CvenTan iyo-meTqi da amiT dagimtkicebdiT,

rom me aravisi ar meSinia da arc vinmes vfarav,

kitovani ki namdvilad ar yofila.

levani. cruobT! da Tu gindaT, me erTxel kidev dagim -

tkicebT, rom ivaniselTan SedarebiT Se sab -

ralisi laCari xarT (mtkice xmiT miugo ga mom -

Zie belma. qurdi aimRvra da brazi mieria).

balavaZe. daamtkiceT? aba erTi damimtkiceT! (amoix -

riala man).

8

gamomZiebeli. keTili, mxolod unda gagafrTxiloT, rom

amiT ara marto Tqvens silaCres daamtkicebT,

ara med sasjelis Semsubuqebis ukanasknel Sans -

sac dakargavT.

balavaZe. sasjelis... (borotad Caicina). Torem me vici,

did SeRavaTs gamiwevT... iqneb ggoniaT, imitom

va Ria re danaSauli, rom Tqvengan lmobierebas

veli? eg xom Tqvenc ar gjeraT, lmobiereba...

mere raSi mWirdeba Tqveni lmobiereba, romelic

arasdros gamogiCeniaT? Cven kargad viciT,

rasac vake TebT, aseve Tqvenc, ra saWiroa es

komedia da suleluri agitacia? Tqveni saqmea

dagviWiroT, Cveni gagiqceT. axla Tqven gai marj -

veT, xval Cven movigebT oms da amden qaRaldsac

ar gaafuWebT. ufro mokle saubari gveqneba,

Tqven iciT Cveni kanoni, ra saWiroa amdeni la pa -

raki? Cargievi gainteresebT? inebeT da daumt -

ki ceT braldeba. Tumca is erTi piJoni vinme

Cans, magram mainc ar dagexmarebiT mis daWeraSi.

me mgonia, es Tqven Tvis naTeli unda iyos, Tqvenc

xom ar xarT gu Sin deli gamomZiebeli da

mSvenivrad unda gesmodeT Cveni.

levani. Tqveni daxmareba arca gvWirdeba, me mxo lod is

mindoda meTqva, rom metsaxeli Tqven Tvis swo -

rad SeurCeviaT, radgan ara marto ta niT, suli -

Tac `wupaka~ yofilxarT.

balavaZe. lanZRvas Tavi daanebeT, raca var, yvelam icis

da arc Sen gepareba eWvi Cems vaJkacobaSi.

levani. maS ratom ar aRiarebT Cargievis saqmeSi mona -

wileobas?

balavaZe. aki giTxariT, aseT piJonTan Cven saqme ar

gvaqvs-meTqi.

9

levani. styuiT da imdenad geSiniaT, am piJonis saxelis

gaxsenebac ki Tavzarsa gcemT.

balavaZe. ra saxels? (daiZaba qurdi).

levani. zedmet saxels, Tqveneburad `kliCkis~ (miego

gamomZiebelma da Tvali TvalSi gauyara qurds).

balavaZe (daibna). sainteresoa (gaiRima man), iqneb miTx -

raT, ra saxeli hqvia?

levani. swored amisTvis amogiyvaneT.

balavaZe. marTla? maS miTxariT da gaaTaveT.

levani. aCqareba saWiro ar aris, yvelaferis Tavis droze

gaigebT, mxolod gafrTxilebT, Tu SeecdebiT

xeli SemiSaloT, mkacr zomebs mivmarTav.

balavaZe. araferi mesmis (mxrebs iwevs).

levani. axlave yvelafers agixsniT, kargad momis mineT da

daimaxsovreT: weRan giTxariT, ivani sels Tqven -

ze meti vaJkacoba aRmoaCnda da saTq meli bo -

lomde Tqva-meTqi. axla me mas dagipiris pireb da

igi TviTon getyvis Cargievis metsaxels, magram

Tu rame moZraobiT an wamoZaxiliT SeecdebiT

ivaniselis SeCerebas, iZulebuli gavxdebi saTa -

nado zomebi miviRo, gasagebia?

balavaZe. ra Tqma unda, pirvelad xom ara var (icinis).

ivaniselma unda miTxras im arifis kliCka?

levani. swored ivaniseli getyviT. axla ki aq dabrZandiT,

rom ivanisels araferi aniSnoT da vidre nebas ar

dagrTavT, misi Sexedva an dalaparakeba ar gabe -

doT. (gamomZiebelma balavaZes karebis mopir-

dapire kuTxeSi zurgSeqceviT dasva, Semdeg sa -

var Zels daubrunda da zaris Rilaks TiTi

daaWira. serJanti Semovida). amoiy vaneT ivani -

seli. (balavaZe Tambaqos abolebs da gulgrilad

Sehyurebs mis win aRmarTul kedels, gamom -

10

Ziebeli qaRaldebs furclavs. serJanti ivani -

sels SemoeZRva). mand dasviT (ubrZana gamomZie -

belma da iqve karebTan mdgar skamze miuTiTa.

patimari skamze Camojda, serJanti iqve gaCerda).

rogor grZnobT Tavs? (SeekiTxa mindeli qurd

ivanisels).

ivaniseli. gmadlobT zrunvisaTvis, ara miSavs.

levani. Wriloba aRar gawuxebT?

ivaniseli. ara, yoveldRe dadis eqTani, wamalsa da

movlas ar makleben.

levani. xom ar gsurT saavadmyofoSi mogaTavsoT?

ivaniseli. sinazesa da nebivrobas Tqvengan Cveuli ara

var, aqac kargad vgrZnob Tavs (ivaniselma boro-

tad gaiRima).

levani. unda gesmodeT, rom gamoZiebas srule bi Tac ar

surs fizikuri tanjva mogayenoT, Tqven Tvis

sjobs saavadmyofoSi dawoliliyaviT, jer xom

mTlianad ar xarT gankurnebuli. iq ukeT mogiv -

lian, miT umetes, ukve aRiareT yovelive da axla

gamoZiebas mxolod formaluri mxareRa darCa

Sesasrulebeli. (qurdi ivaniselis Tva lebSi

sibrazem ielva).

ivaniseli. ras CamacivdiT Tqveni saavadmyofoTi, sxva

saqme Tu ara gaqvT, Tavi damanebeT da sa kanSi

gamgzavneT! (miugo ukmexad da fexze wamodga).

levani. dajeqiT (wynarad ubrZana gamomZiebelma). Tu ar

gsurT, Zalas aravin gatanT. rac Seexeba sakanSi

gagzavnas, moeswrebiT. axla ki gamoZieba bala -

vaZesTan gapirispirebT da gafrTxilebT, Cemi

nebarTvis gareSe mas arafers SeekiTxoT.

ivaniseli. ki magram aki yvelafers vaRiare. raRas

mapirispirebT?

11

levani. mSvidad! (mkacrad SeniSna gamom Ziebelma da

Semdeg ivanisels miubrunda). ai swored zogi -

erTi ram unda uTxraT balavaZes, zogsac misgan

moismenT da daadasturebT _ gasagebia?

ivaniseli. gasagebia.

levani. keTili (man saqaRalde gaSala, ivaniselis da

balavaZis dakiTxvis oqmebi amoiRo da win daido.

Semdeg dapirispirebis sufTa blanki monaxa da

anketuri monacemebis Sevseba daiwyo. patimrebi

Cumad isxdnen, ivaniseli Tambaqos abolebda,

mis gan zurgSeqceviT mjdomi balavaZe ki gisose-

bian fanjaras Sescqeroda da udardelad akaku -

nebda skamis sazurgeze. uecrad ga mom Ziebelma

smena daZaba, kakunma ritmuli xasiaTi miiRo. ga -

mom Ziebels garegnulad araferi SeumC ne via,

din jad gamohyavda asoebi. balavaZe ivani se li sa -

gan zurgSeqceviT mjdomi ganagrZobda kakuns,

ga momZiebeli xarbad iWerda yovel dartymas.

patimrebi oriode wuTs erTobian, Tan zus tad

asruleben gamomZieblis moTxovnas da erTxe lac

ar gadauxedavT erTmaneTisTvis. ka kuni Sewyda,

imave wams balavaZe gamomZieb li sa ken Semobrunda.

balavaZe. gadaifiqreT dapirispireba? (SeekiTxa igi

Tavxedurad gamomZiebels).

levani. mSvidad, balavaZe!

balavaZe. mesmis ufroso! (daakriWa kbilebi qurdma da ga -

marjvebliviT gadaxeda gamomZiebels. gamomZie -

belma ar SeimCnia gamoxedva, daxeda mis win arse-

bul furcels, romelzedac wertilebi da tire -

ebi iyo gamosaxuli. es morzes anbaniT saubari

iyo patimrebis kakunis saSualebiT, romelic

gamomZiebelma Cawera.

12

levani. SegiZliaT SemobrundeT.

balavaZe. vaa, aki gamafrTxileT, aRar geSiniaT?

levani. Tqveni da TqvenisTanebis arc rodis gvSi nebia

(mSvidad miego gamomZiebelma da daumata) gamo -

Zieba ukanasknelad gaZlevT winadadebas, aRia -

roT yvelaferi da amiT SeinarCunoT SeRa vaTis

ufleba. maS, ar icnobT Cargievs? (mimarTa

gamomZiebelma dacinviT balavaZes).

balavaZe. va _ es ra xaTabalas gadavekide, ramdenjer

unda giTxraT, ara-meTqi.

levani. (mimarTavs ivanisels). Tqven?

ivaniseli. warmodgena ara maqvs vin aris, moqalaqe

gamomZiebelo, me Tqven giTxariT, rogor gav -

qur deT tyeSeliaZis bina da rogor davWeri Tav -

dac vis dros TviTon tyeSeliaZe, giTxariT rom

am saqmeze wupaka maxlda, wupakamac daadastura

Cemi naTqvami, sxva raRa gindaT? ras gadamekideT

viRac CargieviT? daamTavreT saqme da mogveS -

viT! gvisudon, Torem Cemma mzem, mets dakiTx -

vazec veRar amomiyvanT. veRar amomiyvanT-meTqi,

eSmakma waiRos yvela gamomZieblis Tavi! (ivani -

seli cofebs yris).

levani. sasamarTlo naadrevia firuz, marto xom ar wax-

val, kitovansa da Cargievs ewyinebaT.

ivaniseli. kitovani am saqmeSi ar yofila.

levani. maS Cofuras gareSe gaaketeT es saqme? (dacinviT

SeekiTxa gamomZiebeli mindeli).

ivaniseli. es kidev vinRaa?

levani. (gaicinebs) mokle mexsiereba gqonia, firuz, gana

ase male dagaviwydaT kitovanis metsaxeli? an

iqneb kvaliaSvili ufro mogwonT? Tu kitovanis

mesame gvari girCevniaT, SemiZlia dagisaxeloT

13

(ivaniseli airia, Semdeg balavaZes esrola bo -

roti mzera). balavaZes ras uyurebT, mipasuxeT!

(ar eSveba gamomZiebeli, ivaniseli dums). Tqven

ras ityviT balavaZe?

balavaZe. me ra unda vTqva? (daiRrina man).

levani. gana dagaviwydaT raze SevTanxmdiT?

balavaZe. Cven, Cven SevTanxmdiT?

levani. cxadia, aki iTxoveT ivaniselTan damapi ris pireTo.

balavaZe. rao, viTxove? rodis viTxove? (gaocda balavaZe).

levani. sul naxevari saaTis win, aki SevTanxmdiT,

damepirispirebineT ivaniselTan.

balavaZe. mere ra?

levani. mere da is, rom uTxariT vin aris Cargievi da

gaaTaveT (wynarad miego gamomZiebelma. bala -

vaZes brazi moeria. Semdeg ivanisels miapyro

mzera da rodesac misi eWviani cqera SeniSna, ga -

cof da, mZulvarebiT Sexeda mSvidad moRimar

gamomZiebels).

balavaZe. ra gindaT Cemgan? (Caixixina brazianad).

levani. minda uTxraT ivanisels, vin aris Cargievi, kito-

vanze saWiro ar aris, ivaniselisaTvis es sa kiT xi

naTelia. (ivaniseli daiZaba, SekumSa muS te bi da

gaSmagebuli mzera balavaZes miapyro).

balavaZe. puSkaze ginda amiyvano? araferi SegeSalos.

levani. uTxari-meTqi!

balavaZe. (gabrazebuli yviris) ras SemomiCndi, me ra vici

vin aris!

levani. SiSma wagaxdinaT? aki Tqvi weRan.

balavaZe. me vTqvi? (brazisagan ena ebmeva).

levani. cxadia, Tqven.

balavaZe. ra, ra vTqvi?

levani. dagaviwydaT `Cerqezi~, _ `saSka Cerqezi~ (dinjad

14

damarcvla gamomZiebelma. balavaZe daWrili

nadiriviT wamoiWra skamidan. piri daaRo, raRa -

cis Tqma daapira, magram ver moas wro, ava zasaviT

iskupa ivaniselma, erTi naxto miT gadaev lo

magidas da vidre serJanti gaerk veoda, balavaZe

qveS amoido. imave wams mindeli ivanisels eZgera,

gamomZiebeli gons mosul ser Jants mieSvela da

rogorc iqna naxevrad mimxvr Cali balavaZe gamx-

ecebul bandits xelidan gaagdebina).

ivaniseli. suka, prastitutka, legavi stukaCo! me maCu -

mebdi, TviTon ki yvelani Cagvagirave, TxasaviT

gayide? (balavaZisaken iwevs, serJanti mas xel-

borkils adebs. balavaZe munjiviT zis).

levani. gaiyvaneT ivaniseli sakanSi (is gaiyvana serJantma

da dabrunda. balavaZem nadiriviT daiz muvla da

skamidan wamoxta, magram ser Jant ma xeli gadau-

grixa da skamze dasca). mSvidad balavaZe, Tqveni

TamaSi damTavrda (da fexze wamodga).

balavaZe. es ra miyavi, ra miyavi-meTqi, Seni oxeri deda..!

levani. wynarad, Torem karcerSi moxvdebiT!

balavaZe. me, me gamyidveli, gamcemi? uh Seni deda..! (cdi -

lobs xelidan dausxlites serJants).

levani. gaiyvaneT! dReisaTvis kmara, danarCeni Semdeg,

roca damSviddeba (ubrZana gamomZie bel ma ser -

Jants. balavaZe ZaliT gaaTries. magididan

furcels iRebs, xelSi iWers da ambobs). ise gaeb-

nen maxeSi, rom jerac ver gaugiaT, es swored is

ukanaskneli rgolia, romelic kitovans gastexs

da WaRarasac aalaparakebs. (gamomZiebeli fan-

jaras aRebs, mere zars rekavs da serJants ubr -

Zanebs kitovanis amoyvanas). gadamwyveti brZola

iwyeba. (karebSi kitovanis gauparsavi saxe ga -

15

moCn da, Semdeg mTeli taniT SemoimarTa, manZili

karebidan sawer magidamde swrafi moZraobiT

gaiara da miupatiJeblad Camojda kuTxeSi mdgar

skamze. fexi fexze gadaido da papirosi gaabola.

gamomZiebelma mSvidad SeaTvaliera kitovani).

fexi CamoiReT, samikitnoSi rodi xarT!

kitovani. vaa, gana samikitno miliciaze uaresia? (fexi

CamoiRo, papirosi tuCebis kuTxeSi moiq cia da

xelebiT muxlisTavebs daebjina).

levani. mwyralad Sexedavs patimars, magidis ujridan

dakiTxvis Seuvsebel blanks amoiRebs da win

dadebs). Tqveni gvari?

kitovani. va, guSin ara mkiTxe, veRar daimaxsovre?

levani. me namdvil gvars gekiTxebi.

kitovani. mec naturs geubnebi, raRa.

levani. maS, ar gindaT Tqveni gvari daasaxeloT? Tumca

ar aris gasakviri, Tqven xom mraval gvars

atarebT.

kitovani. arc imdens, rom damaxsovreba ver SevZlo (Cai -

cinebs patimari).

levani. maSin CamoTvaleT Tqveni gvarebi.

kitovani. Zalian bevri mogivaT, TqvenTvis erTic sak-

marisia (kvlav icinis cru kitovani).

levani. keTili, raki ara gsurT, me getyviT, bral debulo

kvaliaSvilo, igive daviTiZe, igive `Co fura~,

igive ...

kitovani. saWiro aRar aris, miageniT! gaqeqeT ukve? (Seaw -

y vetina patimarma).

levani. ra Tqma unda, Tqven xom pirvelad ar zixarT da

mSvenivrad iciT Tqvens srul vinao bas davad -

gendiT.

kitovani. momilocavs, maRariCi Cemzea, raRa!

16

levani. lazRandarobas Tavi daanebeT da Tqven Tavze

ifiqreT, nuTu ar mogwyindaT amdeni borote-

ba?

kitovani. aba, egeTebi ar iyos! me TviTon SemiZlia visac

ginda agitacia gauwio.

levani. vxedav, magram mainc, nuTu borotebaSi unda

daasruloT Tqveni sicocxle?

kitovani. vaa, am cxovrebaSi yvelas Tavisi gza aqvs. xom

gagigoniaT, vin sad jdeba, misi adgilic iq ari -

so, mec Cemi adgili mominaxia da purs amiT vWam.

levani. adamianis sisxliT dambal purs?

kitovani. sisxlian saqmeze me ar davdivar, sufTa samu -

Saos mivdev, rac cudad daudevT, aviReb da

morCa!

levani. da ase gindaT dalioT sicocxle?

kitovani. kidev agitacias iwyebT? (moiRuSa patimari).

levani. Tundac ase iyos, gana cudi iqneboda patio san

gzas dasdgomodiT?

kitovani. xeli aiReT da... patiosan gzas... ese igi qarxa -

naSi vimuSao, ofli vidino da Tvis bolos raRac

groSebi momigdon? mama gicxondaT, meti saqme

ara maqvs!

levani. bevri qurdi gamosworda, patiosan cxov re bas

Seudga, Sromas mieCvia, nuTu Tqven ar SegeZloT

es?

kitovani. gamos worda... es TqvenTvis gamosworda, erTi

zedmeti viri SeiZineT raRa, Cven ki gviRalata,

gagvyida, bevrs es sikvdilad daujda. (patimari

gabrazda da moiRuSa) ici ra, ufroso, Tu agita -

ciis saqnelad amomiyvane, Tavi damanebe, sul

erTia araferi gamogiva.

levani. keTili, Tqveni braldebis saqmes daub run deT.

17

kitovani. ase jobia (fexi fexze Semoido).

levani. swored dajeqiT-meTqi. (gabrazebuli) ge yoT,

rac iTavxedeT, Tqven gamomZieblis kabi netSi

xarT da ara qurdebis bunagSi. (patimari gas-

worda da fexi CamoiRo). romelia Tqveni namd -

vili gvari?

kitovani. romelic Tqven mogewonoT, is CaTvaleT.

levani. es pasuxi ar aris. (patimari mxrebs iCe Cavs).

dumxarT? Tavi ki qurdad mogaqvT, Zvel qurdad.

Tumca Cans, qurdadac ar vargixarT da SiSiT da -

be Cavebuli lazRandarobiT cdilobT Tavis daZ v -

renas, Tqven mxolod laCari xarT da sxva

araferi!

kitovani. (Tvalebs abrialebs) lanZRvas Tavi daanebeT,

Cemi laCroba jer aravis uTqvams. es Tqvenc

gamoscadeT im kaxpas saxlSi.

levani. maSin tyavs icavdiT, eg laCris vaJkacobaa, xolo

roca CavardiT, sakuTari gvaric dagaviwy daT.

kitovani. kmara, me laCari ara var, magram Tu SenTvis ase -

Ti mniSvneloba aqvs , gaixare, kvaliaSvili var,

Semdeg daviTiZe, nioraZe, geyofa?

levani. keTili, sad gaicaniT balavaZe da ivanise li?

kitovani. TbilisSi.

levani. ramdeni xania icnobT?

kitovani. ramdenime welia.

levani. vin gagacnoT?

kitovani. eg Tqveni saqme ar aris, me aravis Cagiravebas ar

vapireb.

levani. rodis CamoxvediT quTaisSi?

kitovani. 8 ianvars.

levani. Tqveni Camosvlis mizani?

kitovani. gastrolebze viyaviT raRa (Tan icinis), magram

18

erTi saqmec ar dagviwyia, ise daviwviT im Zuknas

saxlSi.

levani. maS aravin gagiZarcvavT?

kitovani. va, ara meTqi, xom giTxariT, ver movaswariT.

levani. (gamomcdlad miaCerdeba patimars, patimarmac

gamomwvevad gauswora mzera) mismineT, kva liaS -

vilo, weRan giTxariT, Tavi profesional qur-

dad mogaqvT da SegirdiviT ki irjebiT. gana ar

gesmiT, rom gamoZiebisaTvis yvelaferi naTe lia

da braldebis aRiarebis meti ara dagrCe niaT ra?

kitovani. ara marTla? (ukvirs patimars).

levani. namdvilad! magram xom giTxari, laCari xar-meTqi,

geSinia aRiarebis.

kitovani. me arafris meSinia, Tqven ki tyuilad cdilobT

muSkaze ayvanas, me aravis ar gavyidi, sxva eZieT.

levani. arc aravin gTxovT, uTqvenodac viciT yvelaferi.

kitovani. maS me raRad mekiTxebiT?

levani. imaT, rom Tu odnav SegrCeniaT Tqveni qur duli

Tavmoyvareoba, abdaubdas Tavi daane beT da yve-

laferi gviambeT.

kitovani. Cemgan verafers gaigebT.

levani. gavigebT, kvaliaSvilo, Tqven TviTonve ityviT,

rodesac darwmundebiT, rom gamoZiebam yve-

laferi icis.

kitovani. magas vnaxavT.

levani. keTili, dakavebisas Tqven winaaRmdegoba gaswieT

da oper-muSakic mZimed dasWeriT, es erTi.

meore, Tqvenve aRmogaCndaT 4 revolveri da

mravali vazna, am faqtebs xom ar uaryofT?

kitovani. rac marTalia, marTalia!

levani. grZelaZem amogicnoT da dagipirispirdaT kide-

vac. mgoni esec ar unda iyos tyuili.

19

kitovani. esec marTalia.

levani. Zalian kargi. qalis motacebis zRapari Tqven

TviTon uaryaviT, aRar mogewonaT, axla TqviT,

sad dasWres ivaniseli?

kitovani. CxubSi dasWres.

levani. styuiT!

kitovani. maS Tqven daamtkiceT, sad dasWres (Caicinebs

patimari).

levani. Cven ukve davamtkiceT, kvaliaSvilo da jiutobas

azri aRar aqvs.

kitovani. ra daamtkiceT?

levani. is, rom ivaniseli tyeSeliaZem dasWra, ai im tye -

SeliaZem, Tqven rom gaZarcveT da moh kaliT.

kitovani. Cven aravin ar gagviZarcvavs.

levani. gvianRaa, xelTaTmanebma gagcaT, sisxlis analiz-

mac daadastura.

kitovani. araferi mesmis (mxrebs iCeCavs).

levani. agixsniT (gamomZiebeli magidis ujridan xel -

TaTmanebs iRebs da patimars win udebs). es xel -

TaTmanebi ecva ivanisels, rodesac tyeSe -

liaZis binaSi Sevida. daWris Semdeg fanjridan

gadmoxtomisas, siCqareSi marjvena xelis Sua

TiTi fanjaraze lursmans SeaWra da iqve

sisxlis kvalTan xelTaTmanis ramdenime Zafi

dastova. xedavT? xelTaTmani swored im ad -

gil zea gaxeuli da sisxlic etyoba. es xel -

TaTmanebi Tqvens Cemo dan Si vipoveT, saTanado

eqspertizac Cavata reT. ai, daskvnac inebeT.

(gamomZie belma patimars furceli win daudo)

waikiTxeT da TviTon darwmundebiT. (patimarma

zedac ar daxeda saeqsperto aqts, papirosi

amoiRo, mou kida da gaa bola. gamomZiebelma

20

xelTaTmanebi isev ujraSi Cayara, eqspertizis

aqtic saqa RaldeSi Casdo). exla xom gesmiT,

rom Tqvens jiutobas araviTari azri ara aqvs?

ras ityviT. (patimari dums). ras ityviT-meTqi

(xmas auwia ga momZiebelma).

kitovani. (gabrazebuli ityvis) vah dedasa, sad Cavvardi!

(Tan gametebiT dairtyams mkerdze muStsa da

ityvis) afsus, Cofur!

levani. ase (iRimeba gamomZiebeli) xom xedavT, gza aRara

gaqvT.

kitovani. vxedav raRa, sufTad gimuSaviaT.

levani. maS...

kitovani. maS is, rom Cemi banki gakotrda, daviwvi raRa,

Tqven moigeT. mkiTxeT da getyviT, getyviT, raRa

(brazobs).

levani. keTili. aba daviwyoT, rogor da ra piro bebSi

gaZarcveT bina da mokaliT tyeSeliaZe?

kitovani. (cotaxans dums, Semdeg xels Caiqnevs da daiwyebs

laparaks) eg saqme erTma vinmem mogvca, hoda, Cvenc

wavediT, vicodiT binis patronebi saxlSi ar iyv-

nen, magram albaT saqmis momcems SeeSala, saxlSi

patronebi dagvxvdnen, eZinaT. is iyo saqmec

movaTaveT, rom kacma gaiRviZa. me ukve fanjaraSi

gadavdiodi. is mamaoxeri ivanisels eZgera, imanac

dana daartya, xolo TviTon fanjridan gadmovar-

da mucelSi daWrili. qalmac gaiRviZa da yvirili

daiwyo, Cven ki aviTeseT. ase iyo, raRa.

levani. ramdeni iyaviT?

kitovani. me, wupaka da firuza.

levani. ivaniseli?

kitovani. ho, ivaniseli, firuza, raRa!

levani. saqme vin mogcaT?

21

kitovani. ee, eg ra Tqveni saqmea?

levani. maS, ar gindaT TqvaT?

kitovani. (moiRuSa) ici ra giTxra? Sen Cveni wesi kargad

ici, vinc ar damwvara, imis gayidva ar iqneba. Tu

aseT rames kidev mkiTxav, Cemma mzem, sul gav Cum -

debi.

levani. keTili (gaeRimeba), dro mova da saqmis momcemsac

daasaxeleb, jer ki ganvagrZoT. ro gor SexvediT

binaSi?

kitovani. ise ra, rogorc sxva binaSi SevsulvarT, du du -

kebi ar dagvikravs.

levani. erTxel giTxariT, nu lazRandarob-meTqi

(Seutia gamomZiebelma).

kitovani. va, ras cxarob, ufroso, mkiTxe da gipasuxeb,

sxva raRa gindaT?

levani. me gekiTxebiT, rogor SexvediT daketil binaSi?

kitovani. fanjara gavaReT da SevediT.

levani. Signidan daketili fanjara rogor gaaReT?

kitovani. va, ma risi ostatebi varT, Tu fanjarasac ver

gavaRebT? (gaikvirva patimarma).

levani. ar gindaT TqvaT?

kitovani. gavaReT da SevediT, morCa da gaTavda!

levani. kargiT, ra waiReT saxlidan?

kitovani. cota ram, Cven baraxloze ar vmuSaobT, antika

rameebi mogvwons (gaiRima cru kitovanma).

levani. mainc ra waiReT?

kitovani. ori oqros saaTi Tavisi cepoCkebiT da 25000

maneTis obligaciebi.

levani. ki, magram saqmis momcemma giTxraT, rom oqros

saaTi da obligaciebi iyo mosaparavi?

kitovani. ara, iman saqme mogvca.

levani. es rogor gavigoT?

22

kitovani. ise ra, rogorc vambob, saqme mogvca da Cvenc

waviReT.

levani. saqmis momcemi tyeSeliaZis naTesavi iyo?

kitovani. me ra vici vin iyo!

levani. Cven ukve vipovneT is vinc iyo.

kitovani. marTla? maS hkiTxeT da getyviT.

levani. ara, kitovano, kiTxviT veRar vkiTxavT.

kitovani. ver kiTxavT, raTa?

levani. Tqven xom mohkaliT igi, Seubraleblad moh -

kaliT!

kitovani. movkali? vin movkali? (xma aukankalda).

levani. anzor CikvaiZe, saqmis momcemi.

kitovani. tyuilia, aravin ar momiklavs, CikvaiZes ar vic-

nob, tyuilia (yviris patimari).

levani. ai, nervebmac giRalataT. mSvidad, kitovano, ras

erCodiT CikvaiZes?

kitovani. tyuilia, CikvaiZe Cven ar mogviklavs, arc vici,

vin aris.

levani. mohkaliT-meTqi!

kitovani. Sen sveli saqmeebis Cvenze akidebas Tavi daa -

nebe, Cven qurdebi varT da ara banditebi.

levani. keTili, am sakiTxs kidev daubrundebiT, axla ki

mipasuxeT, visi manqaniT moitaceT qi rurgi

grZeliZe?

kitovani. xalturis manqaniT.

levani. sisuleleebs Tavi daanebeT! saWesTan Tqven

ijeqiT. grZelaZem amogicnoT. vis gamoar T viT

manqana?

kitovani. (dabneulia) me ar vici, wupakam moiyvana.

levani. styuiT!

kitovani. va, geubnebi, ar vici-meTqi.

levani. maS me getyviT, daviT qavJaraZes gamoar TviT.

23

kitovani. me qavJaraZes ar vicnob.

levani. ara, icnobT, Zalian kargad icnobT!

kitovani. vis vicnob?

levani. daviT qavJaraZes, `kitras~, ai vis. tyui lad

uaryofT, es ukve dadgenilia, Tu ar gjeraT,

dagipirispirebT. ityviT Tu ara?

kitovani. (motexilia). marTalia, vaRiareb, rom manqana

qavJaraZis iyo.

levani. ratom qavJaraZe ar marTavda manqanas?

kitovani. man ar icoda, ra saqmeze mivdiodiT, arc Cven

gvindoda gaego.

levani. romeli saqme?

kitovani. tyeSeliaZis saxlis gaqurdva.

levani. maS aRiarebT, rom tyeSeliaZis binis gasaqur-

davad qavJariaZis manqaniT iyaviT?

kitovani. vaRiareb, swored misi manqaniT viyaviT.

levani. sad gaicaniT qavJaraZe?

kitovani. TbilisSi gavicani.

levani. rodis da ra viTarebaSi?

kitovani. gasul zafxulSi, Tve ar maxsovs. erT kom pa -

niaSi SevxvdiT. zars vTamaSobdiT, xoda naRdis

garda 1000 maneTi valic movuge. erT kviraSi

unda Caebarebina, magram aiTesa. quTaisSi Camo -

suli SemTxveviT Sevxvdi, fuli movTxove, Sem -

deg SevTanxmdiT, manqana eTxovebina ori dRiT

da valsac gadaxdilad CauTvlidi.

levani. Semdeg?

kitovani. ra gza hqonda, maTxova.

levani. rodis mouyvaneT qavJaraZes manqana?

kitovani. meore dRes Ramis 2 saaTze.

levani. sad?

kitovani. Tavis binaze.

24

levani. keTili, vin aris is WaRara kaci, romelic grZe la -

Zis mosataceblad gaxldaT?

kitovani. erTi Cemi Zmakaci.

levani. vin Zmakaci, daasaxeleT!

kitovani. me ukve giTxariT, eg Cven karabadinSi ar sweria-

meTqi.

levani. aki daasaxeleT qavJaraZe, ra gansxvaveba?

kitovani. qavJaraZe arifia, arifi ki saTvalavSi ar aris,

rac Seexeba Cvens xalxs, naWer-naWeradac rom

amkuwoT, ar gavyidi.

levani. gamodis, rom CikvaiZe Tqveni kaci iyo, maS, rad

mohkaliT?

kitovani. me giTxariT, rom ar vicnob viRac mudreg

CikvaiZes, ras gadamekideT? (Rrialebs pati-

mari).

levani. rad mohkaliT-meTqi?

kitovani. (fexze wamoiWreba) Tqven ra, tyuilubralod

gindaT gamiSvaT rasxodSi? (Caixriala patimar-

ma).

levani. dajeqiT! amis Sesaxeb maSin unda gefiqraT, roca

mkvlelobas sCadiodiT. (patimarma muSti pirSi

Caido da ikbina). gvianRaa TiTze kbena, TqviT,

ratom mohkaliT CikvaiZe da gaaTaveT!

kitovani. ar momiklavs-meTqi! axla Tu gindaT dilamde

mkiTxeT, aRar gipasuxeb, giTxari qurdi var da

ara banditi!

levani. keTili, magis droc mova. ra uyaviT na Zarcv

nivTebs da obligaciebs?

kitovani. SevasuxareT.

levani. sad da vis mihyideT?

kitovani. va, adgilis meti raa, quTaisSi xom ar davala -

gebdiT.

25

levani. isev tyuilebi daiwyeT?

kitovani. me giTxariT, Cemi banki gakotrda, amitom

simarTles vaRiareb.

levani. tyuili angariSia, Tqveni xelis damcle li ukve

dapatimrebulia.

kitovani. vaa! vin aris?

levani. male SegaxvedrebT.

kitovani. SemaxvedrebT da SemaxvedreT! egec me vitiro?

levani. maS ratom ar ambobT?

kitovani. imitom rom ar vici.

levani. vin mogcaT werili, romelic deviZes miutaneT?

kitovani. erTi kaci Camovida gadasaxlebidan da iman

momca.

levani. ra gvaria da sad aris amJamad?

kitovani. va, Zalian bevri mogivaT, eZebeT da ipoviT.

levani. rad gindodaT werili?

kitovani. aki giTxariT, quTaisSi gastrolebze wamove -

diT, hoda, uxifaTo bina rom gvqonda, es werili

gamoviyeneT.

levani. werili Tqven tyeSeliaZis binis gaZarc vamde

CamoitaneT?

kitovani. sworia. mere ra?

levani. is, rom maSin marto iyaviT Camosuli da...

kitovani. da arcerTi saqme ar damiwyia? marTalia Ca mo -

vedi, giorgaZis coli vnaxe, bina Sevigule da

wavedi.

levani. Tqveni Camosvlis mizezi tyeSeliaZis binis gaqur-

dva iyo?

kitovani. ara, eg SemTxveviT gamovida. Cven sul sxva saqme

gvqonda, magram ver gavakeTeT firuzas daWris

gamo. (gamomZiebeli wamodga, fanjara farTod

gamoaRo. sasiamovno sigrile SeigrZno, kabinet -

26

Si SesamCnevlad gasufTavda haeri. mindelma

fanjara daxura da savarZels daubrunda).

levani. kitovano! (patimarma Tavi aswia) xom xe davT, jiu-

tobas azri aRara aqvs, sTqvi yovelive da gaa Tave.

kitovani. va, kidev darCa rame? rac gamikeTebia, miTqvia,

rac ar gamikeTebia, tyuils xom ar vikisreb?

levani. sxvis danaSauls Tqven aravin gabralebT, xolo

rac gaakeTeT, amaze pasuxs gagebinebT.

kitovani. maS arada, me vici, sanatoriumSi gamgzavniT

(Cai cina patimarma).

levani. kidev erTxel gekiTxebiT, vis mihyideT naparavi

nivTebi?

kitovani. mec kidev erTxel gipasuxebT, erT vinmes.

levani. xotoveli salams giTvliT, vaxtang.

kitovani. vin... vin miTvlis?

levani. xotoveli, ioseb xotoveli (eRimeba ga mom Ziebeli).

kitovani. es kidev vinRaa? (gaukvirda patimars).

levani. ioseb xotoveli, aRar gaxsovT, wyaltubos nawar-

mi Zexvi rom gamogigzavnaT?

kitovani. araferi mesmis!

levani. rogor ar gesmiT, gana deviZis qali Tqven ar

gagzavneT masTan? iqneb amasac uaryofT.

kitovani. hoo, xotoveli? ioska? rogor ara, gamaxsenda,

maRaziaSi rom muSaobs?

levani. swored is, xom ar gindaT SegaxvedroT?

kitovani. ratom unda SemaxvedroT?

levani. ubralod, SegaxsenebT, ra gadagixadaT moparuli

nivTebsa da obligaciebSi da kidev...

kitovani. kidev ra? (gabrazda patimari).

levani. da kidev... (gaaWianura sityva gamomZie belma)

salams gadmogcemT Cargiev maTesagan anu `saS-ka

Cer-qezi-sagan~ (damarcvla sityvebi ga momZie belma).

27

kitovani. (gamxecebuli wamoiWra, sakinZe gaiglija) me

araviTar Cargievs ar vicnob, gesmiT? araviTar

Cerqezs! (patimris yvirilze serJanti SemoiWra

da muStebmokumul patimars uknidan mxrebSi

swvda).

levani. SewyviteT Rriali! (patimari gamomZieb lis ken

moiwevs). axlave SewyviteT-meTqi (yviris gamom -

Ziebeli).

kitovani. ar vicnob, ar vicnob-meTqi!

levani. gauSviT da wyali miawodeT, damSviddeba. (ser -

Jantma xelebi SeuSva patimars da wyliT savse

Wiqa SesTavaza. patimarma xarbad Sesva, jibe

moiqeqa, magram papirosi gamoleoda). moswieT

(gauwoda mindelma kolofi, patimarma akankale-

buli xelebiT Zlivs amoiRo papirosi, magram

asanTis gakvra ver SesZlo, ramdenime Reri

gatexa. serJanti mieSvela, anTebuli Reri miawo-

da, patimarma Rrmad moqaCa, erTxel, meored,

kidev erTxel). dagvtoveT (ubrZana mindelma

serJants, serJantma wynarad gaixura kari).

dawynardiT? Zlier gSinebiaT `Cerqezis~, Tumca

Tavi vaJkacad mogaqvT.

kitovani. me arvis ar meSinia, miT umetes viRac Cargievis.

levani. ara, geSiniaT, ufro metic, isterikebi mog diT.

yvelas tvirTs Tqven ver aswevT, vaxtang kva -

liaSvilo, gaiWylitebiT.

kitovani. me aravis tvirTs ar vewevi, Cemic meyofa.

levani. eg rom gesmodeT, Tqvens Tavze izru neb diT da ar

SeecdebodiT sxvisi danaSaulis aRe bas.

kitovani. Tqven Cemze nu zrunavT, uTqvenodac iolad

waval rogorme.

levani. maSasadame `Cerqezs~ ar icnobT!

28

kitovani. giTxariT, ara-meTqi! (daiRriala patimarma).

levani. arc xotoveli gagigzavniaT masTan?

kitovani. es kidev saidan moitaneT?

levani. Tqven cudi konspiratori xarT, Cofur (gaiRimebs

gamomZiebeli), Tumca Tavi gamocdil qurdad

mogaqvT, sinamdvileSi yvela Tqveni nacodvi-

lari veeberTela kvals tovebs, Cargie vic Tqven

unda gimadlodeT Cavardnas.

kitovani. ayvanas mipirebT? (brazobs).

levani. ara, raTa! simarTles geubnebiT, Tqven ggo niaT

didi konspiracia gamoiCineT, rodesac xoto -

vels gaagebineT rodis da romel saaTze gamoc -

xa debuliyo 407 nomerSi baskakovasTan? an iqneb

ggoniaT, raki gulubryvilo qalis motyueba

SesZeliT, gamoZiebac motyuvdeboda? SecdiT,

kvaliaSvilo, motyuvdiT: yvelaferi piriqiT

moxda da rogorc Tqven, ise `Cerqezic~ orive

fe xiT gaebiT xafangSi.

kitovani. ar mesmis raze laparakobT!

levani. kmara, vaxtang, nuTu imdenad dagabniaT SiSma, mar-

tivi WeSmaritebac sadavod gindaT gaxadoT?

kitovani. geubnebiT, ar vici raze laparakobT.

levani. nuTu? (gamomZiebeli saqaraldedan foto suraTs

iRebs da patimars awvdis). ai inebeT da darw -

mundebiT Tqvens sulelur konspiraciaSi, iqneb

amis Semdeg mainc geyoT gambedaoba da Seu -

rigdeT Tqvens srul Cavardnas. (patimari uxali -

sod CamoarTva fotosuraTi, sadac 50 maneTiani

iyo gamosaxuli, mxrebi aiCeCa da ukan daubruna

gamomZiebels). icaniT?

kitovani. ra vicani?

levani. fuli, romelic deviZes gaataneT xota velTan.

29

kitovani. aba Sena yofilxar ai (icinis). gegoneba bol Se -

vikebs mxolod erTi cali xuTTumniani moeWraT

da isic ueWvelad Cemi dasturiT, rom Sevxedav

Tu ara, xelaT vicno.

levani. lazRandarobas Tavi daanebeT, kitovano!

kitovani. Cemma mzem, stranni vinme xarT-meTqi, ara saidan

moitaneT, rom es CakartoCkebuli 50 maneTiani

ueWvelad Cemi nacnobia?

levani. maS uaryofT?

kitovani. va, Sari Tu ginda es ari. ai iqneba axali isic

miTxraT, am 50 maneTians ranairi metrika da pas-

porti aqvs?

levani. getyviT, aucileblad getyviT.

kitovani. vaa! ai seiri Tu ginda, es iqneba. ai maS moita

maCvene. ro erTi jigrianad gavicino raRa.

levani. keTili, Tavis droze yvelafers giCve nebT, jer ki

Semdeg kiTxvaze mipasuxeT: vin mogcaT baskako-

vis misamarTi?

kitovani. visi misamarTi?

levani. tania baskakovas misamarTi.

kitovani. aki giTxariT, ar vicnob viRac oxer baskakovas.

levani. maS visTan unda gamocxadebuliyo xo toveli 15

ianvars saRamos 10 saaTze?

kitovani. eg me saidan unda vicode?

levani. swored Tqven unda icodeT, aki ase daavaleT

xotovels.

kitovani. ramdenjer unda giTxraT, xotovelisaTvis

araferi damivalebia-meTqi.

levani. Tqven ase ggoniaT?

kitovani. ma ise unda megonos, rogorc Tqven gindaT?

levani. ara, kvaliaSvilo, magram arc ise, Tqven rom

gindaT. aba am suraTs erTxel kidev daxe deT,

30

kargad daakvirdiT da Semdeg mipasuxeT (gamom -

Ziebelma 50 maneTiani banknotis foto asli

axlos miuwia patimars).

kitovani. va, vnaxe da is iyo. axla zepirad xo ar unda

viswavlo.

levani. daxedeT. daxedeT da mipasuxeT, es ra aweria?

kitovani. ra vici, ra sweria. `tania~ da raRac cifrebi,

et yoba, viRacas finansTa ministroba dauwyia

(gaicina patimarma).

levani. gana, naweri ar gecnobaT?

kitovani. mee?

levani. ho, Tqven.

kitovani. ra Tqma unda ara, egeT xalxTan saqme ara maqvs.

levani. (furceli amoiRo, romelzedac ori sityva iyo

da werili da kitovans gauwoda). es naweri Tqvenia?

kitovani. mere ra, rom Cemia, es xom Tqven TviTon da -

mawerineT.

levani. maS, kargad daakvirdiT, fulze da Tqvens mier

Cemi TxovniT am qaRaldze daweril rusul sity -

vaSi `tania~, orivegan erTi da igive Sec domaa

daSvebuli.

kitovani. mere eg me raSi mexeba?

levani. sainteresoa?

kitovani. ra aris saintereso?

levani. Tqveni qceva. siraqlema gagigoniaT vaxtang?

kitovani. mere ra!

levani. is, rom Tu siraqlema gagigoniaT, iqneb isic iciT,

am cxovels erTi metad suleluri Cve va rom aqvs.

kitovani. suleluri Cveva?

levani. ho, suleluri, roca monadireebi daedevnebian.

Tavs frTis qveS malavs da ase hgonia, mdevari

movatyueo.

31

kitovani. mere me raSi mekiTxeba Tavs malavs Tu traks?

levani. Tqvenc ase iqceviT, Tumca siraqlemaze meti

mogeTxovebaT.

kitovani. aba, egeTebi ar iyos, me siraqlema ara var.

levani. siraqlemaTa sabednierod, magram davub run d eT

saqmes. maS es naweri ar gecnobaT?

kitovani. ara meTqi!

levani. keTili. gamodis, rom eqsperti Secda. (ga -

momZiebelma dinjad CaikiTxa eqspertis daskvna)

`50 maneTian banknotis fotoaslze arsebuli

rusuli warwera `tania~ Sesrulebulia vaxtang

ilarionis Ze kitovanis, igive gigla gaiozis Ze

kvaliaSvilis mier~. ras ityviT?

kitovani. amas eqsperti wers?

levani. cxadia, eqsperti, eqsperti kaligrafi.

kitovani. maS eg eqsperti ki ara, tutuci yofila.

levani. jiutobas azri aRar aqvs kitovano.

kitovani. eg sakenki sxvas dauyare, me ki SemeSvi. agita -

ciiT sakenks ki ara, mwvads aRar vWam.

levani. maS, ar gindaT aRiaroT?

kitovani. rac gamikeTebia, miTqvia, sxvis saqmes ki tyui -

lad ver makisrebineb, gaigeT, ver makisrebinebT-

meTqi! (brazobs).

levani. kitovano, Tqven pirvelad ar zixarT da ueWvelad

gesmiT, rom gamouval mdgomareobaSi xarT moq -

ceuli. imis Semdeg rac Tqven aRiareT, sisule-

lea wvrilmanebis uaryofa, es arafers mogcemT.

sjobs bolomde miiyvanoT dawyebuli saqme.

kitovani. me ar vjiutob, giTxariT, rom bina gavqurdeT.

tyeSeliaZe me ar damiWria, naqurdali nivTebi da

obligaciebi gavasuxareT. mowmeebi Tqven ar

gyavT da verc daiWerT, gagifrindaT. xotoveli

32

am saqmeSi ar yofila, Cargievs ar vicnob, arc

viRac baskakovas. vikisre isic, rom eqimi grZe -

liZe movitaceT. vinc CemTan iyo, wavida, mis sa -

xelsac ver gaigebT, puSkebi Cemi ar aris, iva -

niselmac dagidasturaT. Cemi rom iyos, mainc

ver gaigebT, vin momca. sxva ra gindaT, Tavi dama -

nebe da saqme daamTavre. barem misudon da morCa,

saidanac movsulvar, isev iq waval.

levani. ase iolad ver waxvalT.

kitovani. mets xom ver amkidebT, 15 wlis srokze mets xom

ver momcemT.

levani. CikvaiZis mkvleloba? eg ra dagijdebaT,

dafiqrebulxarT?

kitovani. magaze iman ifiqros, vinc mokla. Cven ar

gagvikeTebia, ver agvikidebT. sul erTia `sudi~

ver dagvimtkicebs.

levani. ueWvelad dagimtkicebT, es aris rom dros

wagvarTmevT mets.

kitovani. xo da, roca dagvimtkicebT, maSin vilapara -

koT.

levani. keTili, keTili, kitovano. dReisaTvis kma ra,

imedi maqvs moifiqrebT da Semdeg dakiTx vaze

met gonierebas gamoiCenT (miugo mindelma da

morige milicieli gamoiZaxa). waiyvaneT patimari

(ubrZana Semosul serJants. kitovani zantad

wamodga, SeCveuli kacis ieriT daiwyo xe lebi

zurgs ukan da da nela gavida karebSi. gamomZie -

beli Cafiqrebuli darCa da dascqeris magi-

dazed dayril qaRaldebs, ucbad kari iReba da

karebSi polkovnik balanCivaZe gamoCnda).

daviTi. gamarjoba levan. rogor Cafiqrebulxar (ga -

momZiebeli ucbad gamoerkva). Cans, Zalze daR -

33

lilxar, levan, Tu Cemi Semosvla ver gaige

(ganagrZo polkovnikma da xeli gauwoda).

levani. gamarjobaT, daviT iliC, marTlac odnav davi -

Rale (gaiRima mindelma da magrad CamoarTva

gamowvdili xeli).

daviTi. rogor midis saqme, aris raime axali? (See kiTxa

polkovniki da savarZelze daeSva).

levani. aris, daviT iliC, deviZis binaSi Sepyro bilma ban-

ditebma ZiriTadSi aRiares danaSauli.

daviTi. Cargievi?

levani. dRes misi metsaxeli davadgine _ `saSka Cerqezi~.

daviTi. `saSka Cerqezi~? mereda, rogor daadgine, vin amx-

ila?

levani. ganzrax aravin, ise ki balavaZe damexmara.

daviTi. sakvirvelia, rogor moaxerxe?

levani. saintereso SemTxvevaa (mindelma cecxl gamZle

yuTi gaxsna, saqmidan erTi furceli amoiRo da

polkovniks gauwoda. balanCivaZem gakvirvebiT

CamoarTva, Tvali gadaavlo tire-wer tilebiT

aWrelebul oriode striqons, Sem deg furceli

magidaze dasdo).

daviTi. araferi mesmis! (Cailaparaka wynarad).

levani. morze, daviT iliC. am or striqonze bala vaZisa da

ivaniselis saubaria Cawerili morzes anbaniT.

daviTi. es rogor?

levani. sul ubralod. balavaZem kakunis saSua le biT

morzes anbanis gamoyenebiT uTxra ivanisels `ar

gabedo saSka Cerqezis xseneba, dagvaxrCobs, ar

gabedo~. `mesmis, Cemgan verafers gaigeben~.

daviTi. didebulia. (Tqva polkovnikma da gamom Zie bels

magrad CamoarTva xeli). yoCaR levan, ai ras

niSnavs gonivruli mosazreba, yoCaR.

34

levani. es ki davadgine, daviT iliC, magram oficialuri

Cveneba verc erTisagan ver miviRe. ase rom, ban-

ditebis aRiareba Cargievis Sesaxeb mainc ara

gvaqvs.

daviTi. eg araferia, mTavari is aris, Seni versia swori

aRmoCnda da Cargievs usamarTlod dapatimrebu-

li adamianis samoseli Semoecala. es ki cota

rodia. vfiqrob, Cargievze did STabeW di lebas

moaxdens misi metsaxelis dadgena. maS ase,

davajamoT faqtebi: Cargievi bandis meTauria;

banditebma ician, rom miliciis samZebro gany-

ofilebas mis Sesaxeb kompmasala ar moepoveba,

amitomac ase gulmodgined uaryofen Cargievis

monawileobas saqmeSi. ra Tqma unda, amas SiSic

emateba `Cerqezis~ winaSe. axla mTavaria davad -

ginoT, vin aris es `saSka Cerqezi~ da sad eweoda

Tavis Savbnel saqmianobas? Sepyrobili bandite-

bis CargievTan damokidebuleba TavisTavad miu -

TiTebs, rom is sisxlis samarTlis damnaSa veTa

wreSi sakmaod cnobili borotmoqmedia, magram

faqtia isic, rom mas saqarTveloSi ar `umoR -

vawnia~, winaaRmdeg SemTxvevaSi raRac mainc gve-

codineboda masze.

levani. savsebiT geTanxmebiT, swored amitom logikuria

Cveni mosazreba imis Sesaxeb, rom Cargievi

SesaZloa misi namdvili gvaric ar aris. misi

namdvili vinaobis dadgena ki sakmao dros

moiTxovs, romelic Cven ara gvaqvs.

daviTi. Cargievi unda darwmundes, rom gamoZiebam misi

zedmeti saxeli sxva braldebulTa gamote xiT da

danaSaulis sruli aRiarebiT daadgina. Tu es

SevZeliT, mTavari siZnele daZleuli iqneba,

35

danarCens TviT Cargievi aRiarebs, aseTia maTi

stili. Cargievis Semdgomi dakiTxva kargad

mofiqrebuli gegmiT unda moxdes, fsiqo -

logiuri faqtoris wina planze wamoweviT, gegma

xval Sevad ginoT, axla ki daisvene, saxlSi wadi!

8 saaTis Tvis TeatrTan geliT meuRlesTan

erTad, premiera midis, marto qurdebis devna ar

kmara, kul turuli garTobac saWiroa.

levani. batono daviT, gegma mofiqrebuli maqvs da

Tqvenis nebarTviT Cargievs dResve davkiTxav da

TeatrSic geaxlebiT.

daviTi. keTili levan, aba warmatebas gisurveb (igi xels

arTmevs gamomZiebels da oTaxidan gadis).

levani (Rilaks aWers, Semodis serJanti). moiyva neT pati-

mari Cargievi.

serJanti. keTili (da gadis oTaxidan. gamomZiebeli magi-

das uzis da qaRaldebs Cahkiskitebs, ucbad kari

iReba da serJants patimari Cargievi Semohyavs.

Cargievi karebTan SeCerda, zurgze xeleb-

dawyobilma mSvidad SeaTvaliera gamomZiebeli).

levani. axlos modiT! (patimari ramodenime nabiji

gadadga da magidasTan gaCerda). dajeqiT! (pati-

mari uxmod dajda. gamomZiebelma da patimarma

Tvali TvalSi gauyara erTmaneTs). Cargiev, me

mgoni, droa gavaTavoT komedia, vaRiaroT yove -

live, Tqven unda gesmodeT, sijiutes vnebis

motana SeuZlia mxolod.

Cargievi. Tu am uazro saubrisTvis amomiyvaneT, tyuilad

garjilxarT, momwyinda erTi da igive kiTxvebze

pasuxis gacema.

levani. miT ukeTesi, gavaTavoT, jer tyeSeliaZisa da

CikvaiZis mkvlelobis Sesaxeb gviambeT, Semdeg ki

36

Zveli saqmeebic gavixsenoT, geubnebiT, azri

aRar aqvs-meTqi jiutobas.

Cargievi. araviTari danaSauli me ar Camidenia, arc Cemi

warsulia riTime SebRaluli, ramdenjer unda

giTxraT?

levani. maS, isev amtkicebT, rom maTe Cargievi xarT?

Cargievi. diax da Zalian mikvirs, ratom ar mogwonT Cemi

gvari.

levani. keTili, ase iyos, magram Cven sxva saxelic gvin-

teresebs. ai, is qurdebma rom Segarqves.

Cargievi. me moviTxov, SewyvitoT Cemi Seuracxyofa. aq

raRac gaugebrobaa. viRacaSi gereviT.

levani. saocaria, me ki sxva megoneT, sruliad sxva

(wynarad SeniSna gamomZiebelma).

Cargievi. vin sxva? (Sehyvira da Tvalebi Causisxlianda)

levani. `Cerqezi saSka~, `Cerqezi~ (liToniviT ci vi xmiT

warmosTqva gamomZiebelma).

Cargievi. `Cerqezi~ (wamoiyvira patimarma da uecrad

dahkarga mogonili simSvide, Semdeg SlegianiviT

wamoiWreba skamidan da akankalebuli xeliT pa -

piross waetaneba).

levani. mSvidad Cargiev, Tqveni TamaSi damTavrda.

(Cargievi mowyvetili daeSva skamze, xelebiT

muxlebs daebjina da cdilobda uneburad ate -

xili kankali SeeCerebina. gamomZiebelma wyali

daasxa, usityvod SesTavaza. Cargievma ar dalia,

zedac ar Sexeda Wiqas, isev papiross moukida da

boli gadaylapa. Semdeg saxeze xeli gadaisva,

skamze erTbaSad Sesworda, Tvalebi aaelvara da

sakmaod mkice xmiT warmosTqva).

Cargievi. diax. Cemi TamaSi damTavrda! `Cerqezma~ daam -

Tavra TamaSi. majobeT, magram minda vicode, vin

37

Camagirava, vin gamca, Semdeg ki yvelafers giam -

bobT, radgan azri aRar aqvs. sul erTia. vin

gamca-meTqi? (brazianad gaimeora Cargievma).

levani. raki ase gainteresebT, TiTebze daixedeT da

TviTonve mixvdebiT, vinc gagcaT.

Cargievi. ra SuaSia aq Cemi TiTebi? (xelebze daixeda).

levani. Tqveni frCxilebi... glexurad moirTeT, sa xec

grimSi damaleT, magram frCxilebma, dakv ne -

tilma frCxilebma gagcaT. qirurgi grZeliZe

arc ise miamiti aRmoCnda, Tqven rom gegonaT.

Cargievi. (xelebi gadmoabruna da dakvirvebiT daxeda

dakvnetil frCxilebs) maS eqims unda vumadlode

Cems Cavardnas? (gakvirvebulia).

levani. ra Tqma unda, eqimsac... (gaeRima gamom Ziebels).

Cargievi. magram saxeli `saSka Cerqezi~, amas xom eqimi ver

getyodaT.

levani. cxadia, vera!

Cargievi. maS, vin giTxraT?

levani. vinc TqvenTan erTad Caidina borotmoqme deba.

Cargievi. (afTariviT aenTo Tvalebi) romelma gamca?

levani. exla eg saintereso ar aris, gsurT mogv ceT

Cveneba?

Cargievi. (borotad iRimis) ra sakvirvelia, qurdebma erT -

maneTis gayidva daiwyes, xolo eqimebma gamom -

Ziebloba, sCans, Cveni saqme marTlac wasulia,

magram vai mas, vinc `saSka Cerqezi~ axsena. me mas...

levani. saqmes daubrundeT, Cargiev.

Cargievi. me mzad var, ra gaewyoba, majobeT.

levani. maS daviwyoT. pirvel rigSi Tqveni namd vili

vinaoba daasaxeleT, Tqven xom Cargievi ara xarT.

Cargievi. ra Tqma unda, arc vapireb Cemi gvaris damalvas.

levani. keTili, daasaxeleT Tqveni namdvili gvari.

38

Cargievi. inebeT, Cemi gvari kokoevia, aleqsandre sum -

baTis-Ze kokoevi. TbilisSi davibade, mSoblebi

adre damexoca. 16 wlis qurdebis bandaSi movxv-

di da mas Semdeg am saqmianobas vewevi.

levani. sad cxovrobdiT mTeli es wlebi?

Cargievi. (Cafiqrda) getyviT, yvelafers giambobT: ori

weli TbilisSi vinme rubenasTan, Semdeg ki, roca

Cveni banda gaanadgures, rostovSi gavyevi rube-

nas, iqac erTi weli vicxovre, Semdeg xarkovSi,

bolos moskovSi. iq damiWires, rubena ki mokles.

`saSka Cerqezic~ rostovSi Semarqves.

levani. ramdenjer xarT nasamarTlevi?

Cargievi. orjer, orjerve moskovSi, pirvelad erTi weli

momces, meored 8 wliT gamistumres.

levani. sasjeli moixadeT?

Cargievi. movixade, ukve eqvsi welia ganvTavisufldi.

levani. Semdeg?

Cargievi. Semdeg isev moskovSi davbrundi da Cargievis

gvariT xarkovs vewie.

levani. sad iSovneT pasporti?

Cargievi. viSove, amas TqvenTvis mniSvneloba ara aqvs,

mTavari is iyo, rom es pasporti savsebiT saime-

do gamodga. erTxans viyavi xarkovSi, Semdeg taS -

kentSi wavedi. iq gavagrZele Cemi saqmianoba.

levani. ra saqmianoba?

Cargievi. qurdoba, vTamaSobdi kidec.

levani. Tqven gindaT dagvarwmunoT, rom mTeli es wlebi

erTxelac ar CavardiT?

Cargievi. viTom ratom ara? Tqven me viRac bacaca xom ar

ggonivarT, esec ar iyos, garda oriode saimedo

qurdisa, aravin icoda Cemi vinaoba, arc metsaxe -

li, mudam vfrTxilobdi, mainc gaufrTxileb -

39

lo bam damRupa, kitovanma da balavaZem SemTx ve -

viT gaiges Cemi saxeli.

levani. vin gagacnoT kitovani, balavaZe da ivaniseli?

Cargievi. ucnaur kiTxvas maZlevT, Cven aravis wardgena

ar gvWirdeba, maS raRa qurdebi varT Tu

erTmaneTsac ver movZebniT?

levani. sad gaicaniT?

Cargievi. ivaniseli taSkentSi, kitovani da balavaZe ki

TbilisSi.

levani. ra iyo Tqveni Camosvlis mizani?

Cargievi. araviTari gansakuTrebuli mizani ar mqonia. ta -

niam wyaltuboSi wasvla gadawyvita da wamovedi.

levani. TbilisSi gadawyviteT tyeSeliaZis binis gaqurd-

va?

Cargievi. ara, tyeSeliaZis binis gaqurdva azradac ar

gvqonia, eg saqme SemTxveviT waviReT.

levani. moyeviT, ra pirobebSi gaZarcveT tye SeliaZis

bina?

Cargievi. (gaicinebs) siamovnebiT, Tumca bevri araferia

mosayoli. quTaisSi sruliad SemTxveviT Cikvai -

Zes gadaveyare, kitovanma gamacno. anzori poke -

riT iyo gatacebuli, ramdenjerme Sevxvdi,

gadav wyvite anzori Cvens wreSi CameTria. orjer

Tu samjer gangeb wavage, Semdeg ki karti Cavuwye

da naRdis garda 2000 maneTi movuge. CikvaiZem

valis gadaxdis mizniT misi biZis binis gaqurdva

SemogvTavaza. winaswar gviTxra, sad iyo Senaxu -

li 25000 maneTis 3% obligaciebi. SevTanxmdiT

_ anzorma fanjara Caurazavi datova, TviTon ki

sofelSi wavida, misi azriT, yvelaferi qurdebs

dabraldebodaT da Cvens valsac patiosnad ga -

daix dida.

40

saRamos quTaisSi Camovedi, araerTgzis nacadi

xerxi gamoviyene, glexurad movirTe da WaRara

pariki gavikeTe. winaswar gafrTxilebuli kito-

vani adgilze manqaniT movida. balavaZe da iva -

niselic moiyvana. gvian RamiT oTxive wavediT

saqmeze. danarCeni Tqvenc iciT. CikvaiZis biZa

SemT xveviT dabrunebuliyo Tbilisidan, gaiR -

viZa, ivanisels SeebrZola, dasWra kidec. imanac

dana miartya da fanjridan gadmovarda.

levani. Semdeg.

Cargievi. Semdeg ra, daWrili ivaniseli deviZis binaSi

SeviyvaneT. deviZes Cemi SeTxzuli ambavi vuam -

beT, xolo meore dRes misgan malulad balava -

Zec mis binaSi movaTavseT.

levani. risTvis mohkaliT CikvaiZe?

Cargievi. SeiZleba Tqven ar daijeroT, magram CikvaiZes

sikvdili arc mifiqria. erTad-erTi kaci, visac

SeeZlo garkveuli cnobebi miewodebina Tqven -

Tvis, tyeSeliaZis binis gaZarcvisa da TviT

tyeSe liaZis mkvlelobis Sesaxeb, CikvaiZe iyo.

amitom gadavwyvite SiSqveS myoloda igi da

iZulebuli gamexada araferi eTqva. davudaraj-

di, Ramis 11 saaTze CikvaiZe saxlidan gamovida,

ukan gavyevi, is miliciis sammarTveloSi movida.

ori saaTi vucdidi, rogorc iqna gamovida. ave -

devne, erTbaSad movabrune da SevaCere. Cumad, _

gavafrTxile me da xeli wavavle. `kidev raRa

gindaT Cemgan?~ _ Zlivs amoileRlula. `ris -

Tvis mohkaliT biZaCemi?~ _ SemekiTxa brazia -

nad. `biZaSenis mokvla Cven angariSSi ar Sedioda,

TviTon dagvesxa Tavs~. `cruob, ganzrax moka -

liT! yvelafers vetyvi gamomZiebels, mkvlele-

41

bo, banditebo~. am sityvebma damarwmuna, rom

anzoris jer araferi uTqvia gamomZieblisTvis

da mtkiced gadavwyvite gameCumebina igi. `Sen

aravis arafers etyvi, anzor!~ _ mivuge me. mis

xelSi danam gaielva, wamiT davaswari, xeli Cav -

Wide, Zala movikribe, marcxenas marjvena SevaS -

vele da Ronivrad daviqnie. CikvaiZe dabarbacda.

amiT visargeble, swrafad gamovkari sarma.

anzori mowyvetiT daeca cementis iatakze, mec

Tavi ver Sevimagre da mTeli simZimiT daveci

waqceuls. uecrad CikvaiZe moeSva, erTbaSad

moudunda daWimuli marjvena da xriali aR -

moxda, gulaRma gadmovabrune da davinaxe, rom

dana taramde hqonda mkerdSi gayrili. me swra -

fad gavSordi iqaurobas.

levani. Semdeg.

Cargievi. Semdeg araferi. danarCeni Tqvenc iciT.

levani. sad aris naZarcvi nivTebi da 3% obligaciebi?

Cargievi. ar vici, xotovels hkiTxeT. exla ki gTxovT ci -

xeSi gadamiyvanoT. ar miyvars miliciis sakanSi

jdoma. cixeSi mirCevnia (mwared gaiRimebs pati-

mari).

levani. kmara dReisaTvis, cixeSi maSin gadagiy vanT,

rodesac saWirod davinaxavT. gaiyvaneT pati-

mari. (patimari gayavT da ramodenime xanSi

karebSi polkovniki balanCivaZe gamoCnda).

daviTi. rogor aris saqmeebi, levan (gamomZiebeli

wamodga da upasuxa).

levani. kargad, batono daviT. Cargievma gaigo Tu ara misi

zedmeti saxeli `saSka Cerqezi~, motyda da

danaSauli aRiara. me mxolod is mikvirs, rom

Cargievma ase advilad aRiara yovelive.

42

daviTi. Cemi azriT, aq sakvirveli araferia, rogorc

varaudobdiT, `saSka Cerqezis~ xsenebam daarwmu-

na cru Cargievi, rom TamaSi wagebuli iyo da ami -

tom aRiara yovelive. es Zveli qurdi-recidivis-

tebis stilia. (telefoni rekavs, gamomZiebeli

telefons iRebs).

levani. gismenT! (saxe Seecvleba) rao?! mere Tqven sad

iyaviT, dRisiT, mzisiT? (iyvira man brazia nad,

yurmili gametebiT daaxeTqa).

daviTi. ra moxda, levan (SesZaxa balanCivaZem).

levani. cixis TanamSromlebis sibriyve! ezoSi saseirnod

gayvanili Cargievi gaiqca!

daviTi. gaiqca? (polkovniki telefons eca). Cqara manqana

(Sehyvira man).

levani. saWiro ar aris! (SeaCera gamomZiebelma) gaqceuli

Cargievi dasWres da mZime mdgomareo baSi

saavadmyofoSia miyvanili.

daviTi. cocxalia?

levani. cocxalia, ugonod aris. ase sTqva cixis ufrosma.

daviTi. maS, nuRar vagvianebT, wavideT. (isini gadian

oTaxidan).

pirveli moqmedebis dasasruli

meore moqmedeba

scena #2

s a a v a d m y o f o s p a l a t a . p a l a t i s e r T k u T x e S i s a w o l i

dgas, masSi patimari wevs, mas wveTovani udgas. gverdze,

s a w o l T a n a x l o s , s k a m i d a p a t a r a m a g i d a d g a s , i q v e a

43

wamlebis karada. meore kuTxeSi dganan miliciis ufrosi

polkovniki daviT balanCivaZe, gamomZiebeli levan min-

deli da polkovnikis rZali, eqimi ciala baraTeli. igi

axalgazrda Savgremani tanwerweta qalia, romelic eqimis

TeTr xalaTSia gamowyobili.

daviTi. ras ityvi, ciala? rogoria daWrili patimris

mdgomareoba operaciis Semdeg, romelic Sen

Cautare.

ciala. (xelebi SeimSrala, pirsaxoci sanitars gadasca)

mZime mdgomareobaa, TviTon Wriloba ar aris

sasikvdilo, magram guli aqvs cudad (miu go

mowyenilad).

levani. yvelaferi unda viRonoT mis gadasar Cenad,

Cargievi ar unda mokvdes.

ciala. me gafrTxileba ar minda, amxanago levan,

sikvdilis xelidan adamianis gamogleja, vinc ar

unda iyos igi, Cemi movaleobaa. magram aq metad

mZime mdgomareobaa, SeiZleba gonzec ver

movides, ise daiRupos avadmyofi. mere da ra

mSvenieri vaJkacia, ubeduri! (wynarad

Cailaparaka eqimma bara Tel ma). vin icis, masac

yavs coli, Svilebi, axlob lebi, afsusi ar aris

aseTi vaJkaci amgvari sikv diliT daiRupos.

daviTi. Cven wavalT, ciala. aq yofna amJamad ara fers

mogvcems. Tu Cargievi gons movides, mo rige

eqimi gaafrTxileT, rom gamomZiebels dau-

rekos.

ciala. me avadmyofs ver movSordebi, axla Cemi adgili aq

aris. mama (moubrunda ciala polkovniks), nu

damelodebiT, ilias uTxari damirekos. rac

Seexeba daWrils, gonzec rom movides, masTan

44

saubris nebas mainc ver dagrTavT, is jerje -

robiT sikvdilis sarecelze wevs.

daviTi. gasagebia, ciala, magram vin icis, mainc iqonie

mxedvelobaSi (gamomZiebeli da polkov niki

gadian oTaxidan. eqimi avadmyofTan midis da

majas usinjavs, daWrili ucbad daikvnesebs).

ciala. maTe, aba Semomxede, maTe. (avadmyofi kvnesis da

nel-nela Tvals axels). rogor xar, maTe? aba,

Cemsken moixede, miTxari rame. (patimris Tvalebi

ufar Tov deba da didxans Sescqeris eqims mdu-

mared da daikvnesa). vaime, sadRac minaxavs es Tva -

lebi. (patimari iRimis, eqimi wyals alevinebs).

Cargievi. sad var?

ciala. saavadmyofoSi, axla kargad xarT, male sul kar-

gad iqnebiT.

Cargievi. Tqven, Tqven vina xarT?

ciala. me eqimi var, ciala baraTeli, Tqveni mkurnali

(eqi mi naWriT daoflil Subls uwmindavs pati-

mars).

Cargievi. ciala-ciala... hoo, albaT sizmarSi var, albaT

mZinavs.

ciala. ra mogividaT, maTe?

Cargievi. me... me... araferi... vkvdebi, ciala (amoilaparaka

Zlivs).

ciala. ra sisuleles laparakobT, maTe. TqvenTan sikv -

dils ra unda.

Cargievi. ar minda nugeSi, vici Cemi sicocxlis saaTebi

daTvlilia. mixaria kidec... arc mTlad ubeduri

vyofilvar, mec Semxvda patara bedniereba...

Tumca sikvdilis win, magram mainc Semxvda...

eqimo, Tqven gjeraT saswauli? ara? me ki mjera.

Tu aqamde eWvi mepareboda, axla mwams.

45

ciala. laparaki gavnebT, Tqven axla unda daiZinoT!

Cargievi. ho... unda daviZino... samudamod unda daviZino

eqimo, magram ara axla, me kidev vicocxleb ram-

denime saaTs Tu, Tu Tqven ar mimatovebT, SeiZ -

leba? (patimars cremli ereva TvalebSi).

ciala. me aq viqnebi, arsad waval, oRond damSviddiT,

mRelvareba gawyenT.

Cargievi. Tqven Zalian, Zalian keTili xarT, eqimo. Tqven

iciT me vina var?

ciala. me vici, rom Tqven adamiani xarT, sxva ar mexeba.

Cargievi. ar gexebaT! me xom qurdi var, Zveli qurdi, iciT

ramdeni siavkace Camidenia?

ciala. laparaki gavnebT, gTxovT gaCumdeT! (avadmyofi

gaCumda, eqimi wamodga da wasasvlelad moemza-

da). cota xniT dagtovebT, ecadeT daiZinoT.

Cargievi. ara, nu waxvalT... an arada, wadiT, wadiT, mxo -

lod es miTxariT, gamomZiebeli iyo, mnaxa?

ciala. ara, ... ho, diax — iyo. magram vidre mTlianad ar

gamo janmr TeldebiT, ar mova. me aukrZale.

Cargievi. (mwared eRimeba) TqvenTan erTi Txovna maqvs,

eqimo, aRmiTqviT, rom SemisrulebT.

ciala. ra gsurT?

Cargievi. axlave dauZaxeT gamomZiebels, ueWvelad moiy -

vaneT, me masTan didi, Zalian didi saqme maqvs.

ciala. xval daurekav.

Cargievi. xval ukve gvian iqneba, dRes, axlave minda rom

dauZaxoT (daJinebiT gaimeora avadmyofma da

mudariT Sexeda eqims).

ciala. kargi, axlave daurekav.

Cargievi. gmadlobT, eqimo. mxolod iCqareT, Torem daag -

vianebT, gamomZiebeli aRar momiswrebs. (eqimi

midis telefonTan da urekavs gamomZiebels).

46

ciala. (iRebs yurmils) gamomZiebeli levan mindeli

brZan debiT? axlave, am wuTSi modiT saavad -

myofoSi, patimari Tqvens saswrafod naxvas

Txoulobs. (Semdeg eqimi avadmyofTan midis,

majas usinjavs da ofls wmends Sublidan. male

oTaxSi gamom Ziebeli levan mindeli Semodis. is

avadmyofs miuaxlovda. avadmyofma Tvali gaaxi-

la da eqims uTxra).

Cargievi. madlobT. (eqimi palatidan gadis da eqTanTan

erTad Semodis, romelic kanqveS avadmyofs gu -

lis saSualebas SeuSxapunebs). dabrundiT,

batono levan? (gamomZiebelma Tavi daiqnia).

gmadlobT, rom moxvediT... asec velodi... Tumca

Tqven xom yvelaferi iciT da `saSka Cerqezis~

Cveneba al baT aRarc gWirdebaT.

levani. me dasakiTxad ar movsulvar, Cargiev.

Cargievi. vici... Cemi TxovniT moxvediT, me TviTon mindo-

da Tqveni naxva. sikvdilis win minda raRac giTx -

raT, bevri ram giTxraT, magram...

levani. me gismenT, maTe. Tu eqimi nebas dagrTavT.

Cargievi. Cemi eqimi keTili adamiania, is uars ar metyvis,

magram me minda mxolod Tqven momisminoT, ar

minda sxva daeswros Cvens saubars, miT umetes

ciala, qalbatoni ciala.

ciala. Tqven sustad xarT, maTe, saubari dagRliT, udna

daiZinoT.

Cargievi. gmadlobT, keTilo qalo, me ramdenime saaTi

kidev vicocxleb, axla ki gTxovT, marto damto -

voT baton levanTan, Zalian gTxovT, nu metyviT

uars.

ciala. kargi (xma aukankalda baraTels), mxolod me aq

viqnebi axlos: Tu saWiro iqneba...

47

Cargievi. dagiZaxebT eqimo, batoni levani SegatyobinebT

Tu cudad gavxdi. (eqimi gadis oTaxidan, pati-

mari da gamomZiebeli marto darCnen).

Cargievi. miTxariT, es Cemi eqimi, qalbatoni ciala, didi

xania quTaisSi cxovrobs?

levani. xuTi welia.

Cargievi. xuTi weli? bednieria ara? o, es me Zalian, Za -

lian mixaria. tyviiT daWrils man gamikeTa

operacia... ramdenime saaTis sicocxle maCuqa, ra

icoda, Tu amiT iseT tanjvas momayenebda, rac

mTels Cems sicocxles aiwonida, Tumca ar

vnanob, arc brals vdeb. man xom... magram Tavidan

daviwyeb, Tu, sulTmxuTavma damacala, yvela -

fers getyviT, iqneb ufro damSvidebiT gavemgza-

vro im qveyanas.

Tqven albaT mixvdiT, me arc Cargievi-kokoevi

var da arc markarovi. es gvarebi yvela Serq meu -

lia, yalbia... me qarTveli var, qalaq TbilisSi

davibade, mama Cems, teqnikur mecnierebaTa doq-

tors, respub li kaSi erT-erT msxvil specialis-

tad Tvlidnen, dedac inJiner-mSenebeli iyo. im

dros, romelsac Cemi naambobi Seexeba, orTaveni

TbilisSi mu Saobd nen, sakavSiro mniSvnelobis

obieqtis mSe neblobaze. mama mSeneblobis uf -

rosad, deda rigiT inJinrad. me maTi erTad-erTi

vaJi viyavi da Cemi bavSvoba xanmokle, magram yve-

laze lama zi periodia Cemi cxovrebisa.

mSoblebi arafers maklebdnen. vswavlobdi

musikas, ucxo enas, vetanebodi sports da yve -

lafriT uzrunvelyofili Sevxarodi sicocx -

les. ar maxsovs erT xel mainc davesaje skolaSi,

yvela saganSi `friadi~ Sefaseba mqonda. yvelani

48

bednieri viyaviT, mSoblebi Semogvxarodnen me

da Cems patara das, ekas. is Cemze 9 wliT umcrosi

iyo da yvelas ne bie rad iTvleboda. axlac Tval -

win midgas Tva leb fofina nawnavebiani da mudam

moRimari go go na.

1938 wlis ianvari Cems mexsierebidan arasodes

amoiSleba. ara imitom, rom yoveli wlis 10 ian-

vars CemTvis axali sixaruli mohqonda, aramed

imitom, rom es iyo Cemi dabadebis dRis ukanask -

neli zeimi, rasac Semdeg mTeli rigi ubedure-

bani mohyva.

es dRec ise daiwyo CemTvis, rogorc yvela

gasuli wlebis 10 ianvari: deda da Cveni ojaxis

erTad-erTi naTesavi — deida Tamari mezobeli

qalebis daxmarebiT dilidanve Seudgnen sazeimo

sufrisaTvis mzadebas.

scena #3

didi sasadilo oTaxi. oTaxis erT kuTxeSi didi Zvele -

buri bufeti dgas WurWliTa da sanovagiT, Sua oTaxSi

didi magidaa, romelzec nair-nairi saWmelebi devs. oTa -

xis meore kuTxeSi wignis Taroebia, oTaxis erT kedelze

Zveleburi saaTi kidia qanqariT, meore kedelze stalinis

didi suraTi. oTaxSi mxiaruloba sufevs. ori qali sazei -

mo sufras Slis, maT patara 8 wlis gogona exmareba. ucbad

oTaxSi 17 wlis axalgazrda vaJi Tamazi Semodis.

Tamazi. dediko, es ra lamazi sufra gagiSliaT.

deda. aba, Cemo Tamazi, 10 ianvari rogor gamogvrCeboda,

dRes xom Seni dabadebis dRe aris, Cemo Zvir faso.

49

(igi midis da Svils kocnis. ucbad karze zaris

xma ismis). wadi gaaRe Svilo, albaT Seni amxanagebi

movidnen. (Tamazi kars aRebs da saxlSi gogo-

biWe bis mxiaruli Jriamuli atyda, Tana kla se le -

bi Tamazis xels arTmeven, saCuqrebs aZle ven da

ulo caven dabadebis dRes, maT Soris aris cia -

lac, Tamazis Seyvarebuli, isic midis da Tamazis

xels CamoarTmevs).

ciala. gilocav, Tamaz dabadebis dRes, ai, aiRe Cemgan

saCuqrad (man iebi da wigni gauwoda).

Tamazi. gmadlobT, ciala. (ucbad klaselebi Semoesivnen

wyvils da yvelam siciliT cialas sTxoves ekoc-

na TamazisTvis).

Tanaklaselebi. (erTxmad) ciala akoce, akoce, akoce.

Tamazi. kocnis magivrad sjobs mecekvo ciala, aba dau -

kariT (igi xels Cahkidebs cialas da valsis cek-

vas iwyeben, mas danarCeni klaselebi mibaZaven.

ucbad zaris xma ismis, kari iReba da oTaxSi Tama -

zis mama, batoni revazi Semodis Tavis megob -

rebTan erTad. igi TamazisTan midis, jibidan ko -

lofs iRebs da Tamazis eubneba).

revazi. Cemo Svilo, gilocav dabadebis dRes. ai es saaTi

Sen da gTxov icode dros fasi, radgan dakargul

dros veRarasodes aRidgen.

Tamazi. gmadlobT mama.

revazi. aba, Cemo Zvirfasebo, modiT magidas SemousxdiT

da SevsvaT Tamazis sadRegrZelo (yvela magidas

Semousxdeba da Tamazis sadRegrZelos svaven).

eka. (Tamazis da, midis TamazisTan da eubneba) Cemo Zvir -

faso Zamiko, mec mogimzade saCuqari. ai, naxe (da

igi Tavis naqargs aZlevs Tamazis).

Tamazi. es ra kargad amogiqargavs guli da warwerac aris

50

`miyvarxar Tamaz~. gmadlobT, Cemo daiko (igi

gadakocnis Tavis das. grZeldeba simRerebi da

cekva. ciala da Tamazi cekvaven, Semdeg fanja -

ras Tan mivlen. axalgazrdebi ki pianinos dakv -

raSi erTmaneTs ecilebian). ciala, naxe, ra Sesa -

niSnavad Tovs gareT.

ciala. arasodes damaviwydeba 10 ianvari, es SesaniSnavi

saRa mo da Tbilisi CaFfluli TovlSi. axla ki

ukve gvianaa, Tamaz, unda wavide. mSoblebi melo -

debian, ar minda davagviano. kargad iyavi, Tamaz.

(igi kocnis Tamazis da Semdeg Tamazi acilebs

cia las karamde, sxvebic SeuerTdebian cialas da

klaselebi emSvidobebian Tamazis da erTad ga -

dian oTaxidan. mamis amxanagic adgeba da sadRe -

grZeloTi erTxel kidev dalocavs Tamazis da

ojaxs, Semdeg ufrosebic toveben ojaxs da

emSvi dobebian yvelas. daRlili Tamazi da misi

da eka swrafad iZineben. mSoblebic mialageben

sufras da isinic iZineben. Sua Rames karebSi bra -

xunis xma ismis. karebs ojaxis ufrosi revazi

aRebs. oTaxSi oTxi ucnobi mama kaci Semodis.

erTs Savi kostiumi acvia, danarCenebi samxedro

formaSi arian).

ucnobi. Tqven xarT revaz gelovani?

revazi. diax, raSia saqme?

ucnobi. (jibidan sabuTs iRebs da revazis aCvenebs) bina

unda gavCxrikoT.

revazi. ki batono, gaCxrikeT, magram me mgoni aq raRac

gaugebrobaa.

ucnobi. amas male gavarkvevT. (Tamazis gaeRviZeba da

SeSinebuli mamasTan midis).

Tamazi. mama, mamiko! ra moxda?

51

revazi. araferia, Svilo, araferi. nu SegeSindeba.

Savkostiumiani ucnobi. araferia, biWiko, nu Relav,

patara xom ara xar (danarCeni ucnobebi oTaxs

Cxre ken. mTavari ucnobi Sav kostiumSi gamowyo -

bili magidas moujda da raRacis weras iwyebs).

ucnobebi. (oTaxi gaCxrikes da Savkostiumians moaxsenes)

araferi ar aris.

Savkostiumiani ucnobi. gTxovT CaicvaT! (mimarTa Ta -

mazis mSoblebs revazs da marines).

revazi. ki, magram, me mgoni aq raRac gaugebrobaa.

Savkostiumiani ucnobi. SesaZlebelia, batono revaz. es

albaT male gamoirkveva, Tundac marto imisaT -

vis, aucilebelia Tqveni wamosvla. (fexze dgeba.

Tamazi tirils iwyebs da dedasTan midis, moexve-

va da saxes mis mkerdSi Camalavs. deda kocnis).

marine. (Tamazis deda) Svielbo, Cemo Svilebo.

Savkostiumiani ucnobi. aba, es ra saqcielia, biWiko. aki

vTqvi, aq raRac gaugebrobaa-meTqi. dawynardi,

Seni mSoblebi xval uTuod dabrundebian.

Tqvenc ar gepatiebaT aseTi saqcieli (miubrunda

igi marines). bavSvs guls ratom uxeTqavT, yve-

laferi gamoirkveva, ar aris saWiro cremlebi.

revazi. (mimarTavs Savkostiumians) Tu SeiZleba, erTi

Txovna maqvs. (Tanxmobis niSnad ucnobi Tavs

uqnevs). Cems gogonas sZinavs, neba mogveciT me da

Cems meuRles, bavSvs gamovemSvidoboT.

Savkostiumiani ucnobi. ra sakvirvelia, mibrZandiT ga -

moemSvidobeT, Cven aq dagicdiT. (Tamazis ded-

mama mZinare ekasken gaemarTnen, ori ucnobi maT

ukan gahyva. isini mZinares kocnian da tirian.

Tamazi icvams da wasasvlelad emzadeba mSob -

lebTan erTad).

52

Savkostiumiani ucnobi. Sen saiT, biWiko?

Tamazi. rogor Tu saiT, mSoblebs gamovyvebi.

Savkostiumiani ucnobi. eg gamoricxulia! iq Tqven ver

wagiyvanT!

revazi. Sen ar wamoxval, Tamaz! es saWiro ar aris da arc

SeiZleba! me mgonia, Cven male davbrundebiT,

xolo Tu dagvagviandes an... (mas ena ebmis) an

vera sodes davbrundeT, mxolod or rames gava -

leb, _ gaxsovdes, rom Sen da eka patiosanma

mSob lebma gagzardes, adamianebma, romlebsac

arafriT SeubRalavT sindisi, mTeli SeZlebiT

emsaxurebodnen xalxs da TavianTi wvlili Seh -

qondaT saerTo saqmeSi. rac ar unda moxdes,

mtkiced iyaviT darwmunebuli, rom me da dedas

Cirqi ar mogvicxia Cveni saxelisaTvis da Tqvenc

_ Sen da ekas_ arasodes SegrcxvebaT Cveni war -

su liT. es erTi. (Seisvena). Tamaz, Sen ukve

vaJkaci xar, Wkua gekiTxeba, eka ki pataraa.

mouare mas, saTuTad moepyari da Tu... erTi

sityviT, dardi Seumsubuqe. mSvidobiT, Cemo

biWiko. (am sityvebiT mama moexveva Svils, ram-

denjerme akocebs da swrafad gava karebSi).

marine. mSvidobiT, Svilo, mSvidobiT Cemo sayvarelo,

Tamaz! Tavs gaufrTxildi, gaxsovdes Seni ded-

mama da ekas, Cvens ekas mouare! vaime, Svilebo,

ubeduro Svilebo! (exveva Tamazis, didxans yavs

gulSi Cakruli. Tamazi tiris da kocnis dedas.

ded-mama Cekistebs gahyavT gareT. Tamazi marto

rCeba mZinare dasTan erTad saxlSi).

Tamazi. yvelaferi gaTavda, veRar vnaxav, verc erTs

veRar vnaxav. (yviris araadamianuri xmiT Tamazi

da iatakze emxoba pirqve).

53

eka. (gaeRviZa da Tamazis daadga Tavze Ramis perangSi)

Tamaz, aq rad dawolilxar?! uh, ra sasacilo xar,

erTi dedas vuTxra! Sen ra, Tamaz, gitiria? vin

gagajavra? (igi eSveba xaliCaze Tamazis gverdiT

da efereba mas). adeqi, Torem gavjavrdebi da mec

vitireb! (Tamazis TmebSi xeli Caavlo, ucbad

Tamazi adgeba, ekas xelSi aiyvans da gaSmagebiT

kocnis da Tvalidan cremli Camodis). ra mogivi-

da Tamaz?

Tamazi. araferi, genacvale, araferi!

eka. gtkiva rame?

Tamazi. ho, ho mtkiva, ai Tavi mtkiva.

eka. wamali unda dalio, mogirCeba, ai wavideT dedikos -

Tan, wamals mogcems. (igi xels kidebs Tamazis da

dedis oTaxisken gaiweva).

Tamazi. wamali ar minda eka, isedac gaivlis. ar grcxvenia,

aseTi didi gogo xar da perangiT ki datanta-

leb...

eka. me axlave Cavicmev, Sen dedikos da mamikos nu etyvi.

(Tamazi fanjarasTan midis da SubliT minas

eyrdnoba). Tamaz, me ukve Cavicvi, aba Semomxede!

Tamazi. aq modi eka, raRac unda giTxra. (xeli mohkida da

gverdiT daisva).

eka. ra udna miTxra, uh, ranairi xar dRes Tamaz, iatakze

gZinavs, tiri, sul ar vargixar, gebutebi. (wamox-

teba) me dedasTan waval, mamikoc minda, ratom

ZinavT amden xans?

Tamazi. moica eka, deda da mama saxlSi ar arian, wuxel

isini... mivlinebaSi wavidnen.

eka. mivlinebaSi? orive erTad? nu matyueb, dediko da

mamiko erTad arasodes dadian mivlinebaSi.

Tamazi. ar dadiodnen, exla ki wavidnen. Seni Tavi me

54

Camabares, Cemo gogona. xom yvelafers gamigo -

neb? mamiko axal kabas Camogitans, deda ki did

Tojinas, ai aseTs, Zia vardenma rom mogitana,

gana ar gagexardeba?

eka. uh, ra kargia (Semokra taSi ekam da sixarulisagan

Sexta). Sen ratom tirodi? dedikos da mamikos

wasvla gewyina?

Tamazi. ho eka, mewyina, Zalian mewyina maTi wasvla da

vitire.

eka. ra suleli xar biWo, isini xom male Camovlen, ra

gatirebda?

Tamazi. ra Tqma unda Camovlen eka, manamde ki Wkvianad

unda iyo da yvelaferi damijero.

eka. dagijereb, goglimoglsac SevWam, kakaosac davlev,

kargi? (ucbad saaTma dakra 9 saaTi). vaime,

skola? (iyvira ekam da Tamazis Sexeda).

Tamazi. dRes skolaSi ar waxval, eka. dedam telefoniT

daureka maswavlebels da gaafrTxila, rom ver

mixval.

eka. ratom, me xom avad ara var?

Tamazi. asea saWiro, Zalian civa eka, Sedi genacvale Sens

oTaxSi, mec axlave moval, Semdeg visaubroT. (eka

usityvod gadis).

Tamazi. modi eka SevWamoT rame? (igi saxeldaxelod

gakeTebul sauzmes magidaze debs da eka modis

magidasTan da da-Zma Seeqceva saWmels. ucbad

karebSi zaris xma ismis, Tamazi wamoxteba da kars

aRebs, karebTan Tamazis deida Tamari daxvda. igi

naRvlianad esalmeba Tamazis da Semodis oTax -

Si). deida Tamar, iciT, Cemi mSoblebi...

deida. vici Tamaz, telefoniT Tqvenma mezoblebma am

dilas damirekes.

55

Tamazi. ekas me vuTxari, rom mSoblebi mivlinebaSi wavid-

nen.

deida Tamari. gasagebia (isini oTaxSi Sedian, deida

ekasTan midis da efereba). Cemo eka, rogor xar

Zvirfaso?

eka. kargad, deida Tamar, erTi eg mwyins, rom Cemi

mSoblebi mivlinebiT wavidnen ise, rom ar

damemSvidobnen.

deida Tamari. ara uSavs eka, isini male dabrundebian da

saCuqarsac mogitanen. ai, mec movitane xili

(deida Tamarma ekas xili miarTva da Tamazis

mimarTa) Tamaz, samzareuloSi gamomyevi, yava

movaduRoT. (isini gadian sastumro oTaxidan

gverdze oTaxSi).

Tamazi. deida Tamar, gaigeT rame?

deida Tamari. (Tvalze cremli adgas) ubeduri Seni mSob -

lebi daapatimres... mZime braldebas uye ne ben.

(Tamazi skamidan wamoxta, xelebi TmaSi Caivlo).

Tamazi. ara mjera, tyuilia, mamas ar SeeZlo, deda ar iza-

mda! isini Svilebs ar umtrobdnen, Tqven yvelani

styuiT, cils swamebT!

deida Tamari. Cumad, Svilo. (pirze xels afarebs Tama -

zis). arsad wamogcdes es sityvebi, raki daiWires,

albaT damnaSavenic arian.

Tamazi. deida...

deida Tamari. Cumad-meTqi, tyuilad ar iWeren, usaTuod

raRac aris, Sen ar ici, arc me, imaT ki ician da

imitom daiWires. Tu udanaSaulni arian, gamouS -

veben, saqmis gamorkvevamde ki moiTmine da frT -

xilad iyavi, damnaSavis qomagi TviTonac damna -

Savea, didi damnaSavea, gesmis?

Tamazi. deida, Tqven ar iciT, ra Tqva mamam wasvlis win,

56

Sen ver icnob Sems mSoblebs! isini am sisaZagles

arasodes, gesmis, arasodes ar Caidendnen.

deida Tamari. dawynardi, Tamaz, me xom Cems mosazrebas ar

geubnebi, es TviT im organoSi miTxres, vinc daa-

patimra, am sakiTxze prokurorsac vesaubre.

Tamazi. ara meTqi, tyuilia! ai naxav, isini Secdnen, usa -

Tuod Secdnen.

deida Tamari. RmerTmac qnas, Svilo! netamc egre moxdes,

maSin bednieri qali viqnebi, magram jer es asea da

axla yvirili ki ara, Wkua gmarTebs, win unda gai -

xedo, Sen jer kidev ar ici yvelaferi.

Tamazi. meti raRa unda vicode?

deida Tamari. momismine, Tamaz, yvelafers gaigeb. Sens

ded-mamas aseuli aTasobiT maneTis gaflangvas

abraleben, braldeba 7 agvistos kanoniT aris dak -

va lificirebuli. es saSineli danaSaulia da mis

Camdens ar ebodiSebian, damnaSavis mTeli qoneba

konfiskacias eqvemdebareba. saWiroa Zvir fasi

nivTebis gadamalva, cxovreba xom gindaT?

Tamazi. nivTebi gadavmalo? risTvis?

deida Tamari. rogor Tu risTvis, aki giTxari yvelafers

waiReben-meTqi.

Tamazi. Tu mamaCemi gamflangvelia, dedaCemic, nivTebs ra

TavSi vixli, ras ambob, deida?

deida Tamari. Sen jer isev bavSvi xar, Tamaz damijere!

Tamazi. arasodes! mama da deda dabrundebian! de yve-

laferi CamogvarTvan, me qurdi ar gavxdebi,

mSoblebis nivTebs ar moviparav. arc deda, arc

mama am saqciels ar momiwoneben.

deida Tamari. damSviddi, Tamaz, me axla waval, diliT

adre Semovivli, manamde ki ifiqre. xval SeiZleba

gvianic iyos (igi karebisken gaemarTa, Tamazim

57

xma ar gasca). eka, mSvidobiT genacvale (deida

ekasTan midis da kocnis). Tamaz, bavSvi raRac

cxeli meCveneba (Tamazi midis ekasTan).

Tamazi. ra mogivida eka?

eka. araferi, raRac SiSma Semipyro.

deida Tamari. daweqi eka, me ki saRamoTi eqims gamogig zav -

niT. (ekas loginSi awvenen da igi CaiZinebs). aba,

yoCaRad iyaviT, me saRamos eqimTan erTad

davbrundebi (igi gadis oTaxidan, karze braxu-

nis xma ismis. Tamazi kars aRebs da oTaxSi ciala

Semo dis).

Tamazi. ciala, gamarjoba.

ciala. gamarjoba, Tamaz. skolaSi ratom ar dadixar, Ta -

maz (igi oTaxSi Semodis da xiliT savse kalaTas

magidaze dgams). es ekas miarTvi.

Tamazi. ra vici, exla skolisTvis ar mcalia.

ciala. Tqveni ojaxis ambavi elvis siswrafiT gavrcelda

skolaSi, Zalian vwuxvar Tamaz, eka sad aris?

Tamazi. cota SeuZlod gaxda da daiZina. ra moxda, ciala?

raRac namtiralevi Tvalebi gaqvs.

ciala. axla me Senze uares dReSi var, Tamaz! (cialas tir-

ili auvardeba). cota xnis win mamaCemi, romelic

erT-erTi qarxnis direqtori iyo, daapatimres.

Tamaz, me da dedas TbilisSi cxovreba gag vi -

Wirdeba. gadavwyviteT sofelSi wavideT babuas -

Tan, dedaCemis mamasTan... win unda gavixedoT,

cxovrebas SeveWidoT da TviTonve movawyoT

Cveni momavali. Tu mama udanaSauloa — gamouS -

veben, Tu arada, mSoblebis codvas Cven ar mogv -

kiTxaven. dro gava, gavizrdebiT, SromaSi Caveb -

mebiT, xalxi Cveni SromiT dagvafasebs da sazo -

ga doebaSi CvenTvisac aRmoCndeba adgili. Sen

58

Cem ze nakleb rodi gesmis, rom Cvens mdgomareo -

baSi myof axalgazrdebs ufro meti moeTxoveba.

xom gesmis, Tamaz!

Tamazi. mesmis, ciala, magram... mgonia, rom Cveni mSoblebi

udanaSaulo arian.

ciala. rmerTma qnas ase iyos.

Tamazi. ciala, rodis midixarT?

ciala. matarebeli Tormetze gadis.

Tamazi. mere me... me ra meSveleba uSenod, nuTu ar ici, rom

Sen da ekaRa xarT erTad-erTi sanTeli Cems dab-

nelebul gulSi.

ciala. (nela wamodgeba da Tamazis Tavze bavSviviT

gadaus mevs xels, gverdiT miujdeba da ambobs).

vici, Tamaz, mec Zalian miWirs SenTan daSoreba,

amdeni xnis megobrobis Sewyveta, magram...

Tamazi. megobrobis da meti araferi? (ciala arafers

pasuxobs) ciala me... ver vbedavdi meTqva, Cems

Tavsac ar vutydebodi, rom gagiJebiT... (ciala

tuCebze afarebs xels).

ciala. nu, Tamaz, ar aris saWiro, me yvelaferi vici, didi

xania mimxvdari var. vin ifiqrebda, rom ase

Semobruneboda Cveni cxovreba, ra bednierebi

viyaviT maSin, Tamaz...

Tamazi. ciala, maS yvelaferi gaTavda?

ciala. ara, Tamaz, ar gaTavebula! piriqiT, yvelaferi win

aris, magram jer bavSvebi varT da cxovrebaSi

bevri siZnelebis gadalaxva mogviwevs. vardis-

feri xana gaTavda, axla Cven unda SevebrZoloT

cxovrebas da sakuTari ZaliT movZebnoT bed-

niereba.

Tamazi. Cven mas vipoviT, ciala, Tu Sen CemTan iqnebi da ar

mimatoveb.

59

ciala. ar migatoveb, Tamaz, magram Seni saqcieli ar mom-

wons. ai, ukve skolaSi ar dadixar, friadosani

orosanTa rigebSi aRmoCndebi, cxovrebasTan

brZolaze xeli aiRe. gana es kargia?

Tamazi. ra vqna, ciala, gana me minda? magram veRar vuZleb,

yvelaferi es Cemze Zlieri aRmoCnda da gamtexa!

ciala. Sen unda iswavlo, Tamaz. unda iswavlo! kidev ori

Tve da gamocdebi daiwyeba. unda SesZlo atesta-

tis aReba. saSualo damTavrebuls ki aRaraferi

gagiWirdeba, SeiZleba imuSao da iswavlo kidec,

dro male gava, 4-5 weliwadSi umaRles saswav le -

bels daamTavreb, damoukidebeli kaci gaxdebi,

yvelaferi kargad iqneba, mpirdebi, Tamaz?

Tamazi. gpirdebi, ciala! viswavli, yvelafers davZlev,

yvelafers moverevi, Tu Sen...

ciala. kargi, Tamaz, vici. nu ityvi, ar aris saWiro...

Tamazi. bolomde momismine, ciala.

ciala. ar aris saWiro, Tamaz, me vici, rac unda miTxra,

iswavle Tamaz da... melode! (CurCuliT, wyna rad

warmoTqva da Tavs mxarze miayrdnobs Tama zis,

Semdeg dgeba, kalaTidan iebs iRebs da Tamazis

awvdis). aiRe, Tamaz, Cemgan saxsovrad gqondes.

exla ki mSvidobiT (is karebTan midis da

emSvidobeba Tamazis).

Tamazi. mSvidobiT, Cemo pirvelo da ukanasknelo siy -

varu lo (Tamazi marto rCeba mZinare ekasTan er -

Tad, ucbad eka iRviZebs da Tamazis eZaxis).

eka. Tamaz.

Tamazi. gaiRviZe eka, genacvale, rogor xar?

eka. cudad var, Tamaz.

Tamazi. ra mogivida Zvirfaso? (igi xels adebs ekas Subl -

ze) ra cxeli Subli gaqvs eka, Sen sicxe gaqvs.

60

(ekam mZimed gaaxila Tvalebi, uazrod Semoxeda

Tamazis da daxuWa).

Tamazi. vaime eka. miSveleT (yviris Tamazi, yvirilze

mezoblis qali Semodis, ekas Sublze xels adebs

da ambobs).

mezobeli. Cqara eqimi.

Tamazi. exlave moviyvan eqims, is mezoblad cxovrobs (da

garbis oTaxidan. eka da mezobeli rCebian erTad.

cota xnis Semdeg Tamazi brundeba eqimTan da

deidasTan erTad. eqimi ekasTan midis da sinjavs

mas. iq myofni SeSfoTebiT uyureben eqims. eqimi

didxans sinjavs avadmyofs, Semdeg dgeba).

deida Tamari. saSiSia raime?

eqimi. (dums erTxans, Semdeg mZimed ambobs) mdgomareoba

seriozulia, marjvena filtvis anTeba aqvs

(deida tirils iwyebs, Tamazis guli wauvida).

eqimi (mimarTavs Tamazis). rogor gekadrebaT, ymawvilo,

ase waxdena, avadmyofs saSiSi araferi Wirs,

Tqven ki... eg ra mamakacuri saqcielia.

Tamazi. mapatieT eqimo (da igi taxtidan dgeba).

eqimi. (magidasTan jdeba da wamals gamowers) SesaZ le -

belia anTeba meore filtvzec gadavides, ami -

saTvis aucilebelia streptocidi, Torem bavSvi

dagvewveba. es axali temperaturis damwevi,

uebari saSualebaa, magram misi Sovna Znelia.

Tamazi. me viSovni streptocids, aucileblad viSovni!

(deida dafacurda, fuli moZebna da Tamazis

gauwoda).

eqimi. erTi wuTiT moiTmineT (Tqva man da Tamazis mklavSi

xeli mokida) esec aiRe (eqimma jibidan fuli

amoi Ro da Tamazis gauwoda) ori kolofi iyide,

Tu marTlac moaxerxoT Sovna.

61

Tamazi. madlobT eqimo, nu SewuxdebiT Tqven.

eqimi. ar gekadrebaT aseTi jiutoba (da fuli Tamazis

ZaliT Cautena jibeSi. Tamazi gadis oTaxidan).

eqimi. me am bavSvebis mamas vicnobdi, batoni revazi kargi

adamiani iyo.

deida Tamari. namdvilad Zvirfasi da sanaqebo ojaxi iyo,

magram ubedureba daatydaT, orive mSobels sa -

Si neli braldeba wauyenes da daapatimres, exla

oblad darCenilebis gazrda me viTave.

eqimi. RmerTma xeli mogimarTod, qalbatono (ucbad kari

iReba da Tamazi Semodis).

Tamazi. viSove (jibidan wamals iRebs. deida sixarulis-

agan Tamazis moexveva).

eqimi. yoCaR, vaJkaco (gaiRima eqimma da Tamazis magrad

CamoarTva xeli. ekas eqimma Zalis-Zalad Caylapa

abi). exla mTavaria avadmyofs simSvide qondes.

CaeZineba da diliT ukeT iqneba. exla ki unda da -

gemSvidoboT, sxva avadmyofebic melodebian

(eqi mi xels arTmevs Tamazis da deida Tamars

emSvidobeba da gadis oTaxidan).

deida Tamari. RmerTma qnas Cveni eka gamokeTdes. me Rames

gauTev mas amaRam.

Tamazi. ara deida, Sen wadi, me gauTev Rames ekas.

deida Tamari. kargi Tamaz, ese iyos, magram Tu ramea

gamaR viZe, me aqve gverdiT oTaxSi viqnebi (igi

gadis oTaxidan. oTaxSi mwoliare eka da skamze

Camomjdari Tamazi rCebian).

Tamazi. (TavisTvis laparakobs) o, RmerTo Cemo, gadaar -

Cine Cemi da, dedis da mamis danabarebi unda

Sevasrulo, radac ar unda damijdes, ekas unda

mouaro (igi ekasTan midis da mis saxes akvirdeba.

ucbad eka xvelebas iwyebs, iRviZebs, magram

buranSia gamoerkveva).

62

eka. Tamaz, Sen xar? miSvele, Tamaz, Zalian cudad var,

miSvele Tamaz.

Tamazi. eka, genacvale, dawynardi, yvelaferi kargad iqne-

ba (eka Tvalebs Zlivs axels da bodvas iwyebs,

Tamazi xels Sublze adebs).Tamazi. vaime, ra

cxeli Subli aqvs, deida miSveleT, deida (yviris

igi xmamaRla, oTaxSi SeSinebuli deida Semodis).

deida Tamari. ra moxda (warmoTqva SeSfoTebiT da ekas

sawols SiSiT gadaxedavs).

Tamazi. ekas temperaturam auwia!

deida Tamari. RmerTo Cemo, gaiqeci eqimTan Tamaz (Ta ma -

zi oTaxidan uxmod gavarda. deida midis ekasTan,

TermometriT sicxes usinjavs). mogikvdes dei -

da, Cemo eka 40 gradusi sicxe gaqvs, Svilo.

(ucbad oTaxSi eqimi da Tamazi Semodian. eqimi

sawol Tan dajdeba da avadmyofs majas usinjavs,

Semdeg fonendoskops moimarjvebs da yurad -

RebiT sinjavs avadmyofs. eqimi avadmyofis gas-

injvas morCa, mZimed wamodgeba).

eqimi. swored amisi meSinoda, anTeba meore filtvSi

ganviTarda, mdgomareoba garTulda.

deida Tamari. vaime, Svilo (cremlebi waskdeba, ekas

sunTq va uWirs, igi uazrod atrialebs Tvalebs,

oTaxi mezoblebiT ivseba, yvelani icremlebian).

eqimi. Tamaz, gadi oTaxidan (eqimma xeli waavlo Tamazis

da ekas sawolidan karebisaken eweva).

Tamazi. ha-rao? eka, eka! (igi ekas sawolTan midis da

dastiris Tavis momakvdav das). eka, Semomxede,

miTxari rame!

eka. (wamiT Tvals gaaxels) deda, dediko, axla me ori To -

jina myavs, mamam momitana, ra didxans gelodeT

(CurCulebs is da saxeze netarebis Rimili das -

TamaSebs).

63

Tamazi. eka, mxedav eka? (CasZaxis Tamazi ekas, magram mas

uk ve araferi esmis. Tamazi ekas cxedarTan xma -

maRla tiris).

eqimi. Tamaz, vaJkaci xar, gamagrdi.

Tamazi. tiriT, eqimo? Tqven tiriT? ver movuare Cems dai -

kos, ver davicavi, xedavT? me, me movkali is, me

movkali.

eqimi. damSviddi Tamaz, damSviddi, ubeduro bavSvo! (da

Tamazis gulSi Caikravs. oTaxSi yvela tiris).

scena #4

Tamazis bina. did magidas usxedan Tamazis deida Tamari

da Tamazi, romelsac win gazeTi udevs.

deida Tamari. Seni mSoblebis sasamarTlo ganxilva

damTavrda. danmaSaveTa jgufSi 14 kaci gadioda,

mSoblebma braldeba uaryves, magram molarem,

mTavarma buRalterma da momaragebis gany-

ofilebis ufrosma savsebiT aRiares danaSauli.

maT daxvreta miusajes (deida tiris).

Tamazi. me didxans viTmine, didxans vicade, megona rom

cdebodnen Cemi mSoblebis dapatimrebaSi. imede-

bi gamicruvda, isini namdvili damnaSaveni aR -

moCn dnen, mkvlelebi! es maT mokles eka! waSales

Cemi momavali, mglad maqcies, nadiriviT gam-

agdes quCaSi upatrono da miusafari! Sen ki, Sen

maT tiri, maT ubadruk sicocxles mistiri! wai -

kiTxe? Sens dasa da mis profesor meuRles im -

deni vaJkacoba ar aRmoaCndaT eRiarebinaT dana -

Sauli, is mainc eTqvaT, ram aiZulaT CaedinaT

64

aseTi sisaZagle! ver mpasuxobT? miT ukeTesi.

dajeqiT oTaxSi da itireT damnaSaveni, itireT

mkvlelebi, magram ar gabedoT maTTan erTad

umanko ekas saxelis xseneba.

deida Tamari. Tamaz, Svilo! (wamoiZaxa da wamodga deida.

Tamazi. me Tqveni Svili ara var, meored ar gabedoT!

deida Tamari. momismine, Tamaz! SeCerdi, Cemo Svilo...

Tamazi. Tavi damanebeT, nu ggoniaT, rom cremls SeuZlia

guli momilbos! me guli aRar maqvs, is sasaf -

laoze davmarxe! mSoblebis gamo yvela zizRiT

micqeris, dReidan marto var da ise vicxovreb,

rogorc mamaCemis Svils Seefereba. exla ki

wadiT Cems saxlidan da aRarasodes moxvideT.

deida Tamari. Tamaz! gons modi, Tamaz.

Tamazi. tyuilad nu ecdebiT Cemi ambis gagebas da aq aras-

dros moxvideT, me dReidan aravin ar myavs, gvar-

ic ki mezizReba Cemi. (deida tiriliT gadis

oTaxidan. karebidan kakunis xma ismis. kari iReba

da oTaxSi Tamazis mezobeli artaSa Semodis. 25

wlis Savgremani kexiani cxviriani mamakaci).

artaSa. Tamaz, saxlSi xar, ratom xmas ar iReb (Tamazi Tav -

Caqindruli zis skamze). ase ar varga, Tamazjan,

vaJkaci ara xar? Zala moikribe, gamxnevdi, Torem

dardi mogklavs.

Tamazi. netavi visTvis ra saWiro var?

artaSa. rogor Tu ra saWiro xar! kaci ara xar, adamiani!

unda icocxlo, sikvdils yovelTvis moeswrebi,

yvelani iq unda wavideT.

Tamazi. Cemi cxovreba dasrulda. mSoblebma miRalates,

eka momikvda, visTvis unda vicocxlo!

artaSa. vah, mec momikvda mSoblebi, Senze patara davrCi,

magram xom xedav vcxovrob, Senc unda icocxlo.

65

Tamaz jan, Zmobas geficebi, Zalian mwyins Seni

ambavi, magram ras izam, Tavs zeviT Zala ar aris,

mkvdrebi ar cocxldebian, dro gaivlis, yve-

laferi dagaviwydeba. dards unda moerio, Tamaz

jan! amisaTvis erTi wamali arsebobs. (artaSa

wamodga) me axlave moval, Sen aq damicade (igi

oTaxidan swrafad gadis. Tamazi taxtze wamowve-

ba da fiqrs miecema. cota xanSi kari iReba da

artaSa boTlebiT xelSi saxlSi Semodis). Tamaz

jan, gZinavs (artaSa magidasTan midis, xsnis

boTlebs, gaSlil gazeTze sanovages awyobs).

adeqi Tamaz, TiTo Wiqa davlioT, dards mogva -

So rebs, (Tamazi uxalisod dgeba) modi, modi dav -

lioT! naxe ra xelad mogeSvas. (Tamazi magi das -

Tan midis, artaSa koniakis boTli Cais WiqaSi

daa pirq vava, Semdeg meore WiqaSic Caasxa). gagvi-

marjos! (dailoca da gadahkra, Tamazimac uxmod

gadahkra).

Tamazi. Cems cxovrebaSi pirvelad vsvam amden koniaks.

artaSa. miirTvi, Tamaz jan! dRes me var maspinZeli (da

Tamazis Zexvis naWeri miawoda. kidev dalies da

ori boTli koniaki gamocales. Tamazis Tavbru

esxmis).

Tamazi. maS, es aris simTvrale? davlev, CemTvis yvelafe -

ri gaTavebulia, cxovrebam sitkbo wamarTva.

(Wiqas waepotina xeli, daucada da sasmisi waiqca,

xolo magidaze gaiSala daRvrili siTxe).

artaSa. micvalebulTa Sesandobari iyos, Tamaz jan!

(Semdeg dgeba, Tamazis xels gadaxvevs). Tamaz

jan, am qveynad sxva araferi SegvrCeba, Rvino, es

ici ra aris? sicocxlea, jigaria, dardi mogk -

lavs, mterTan Segarigebs, Zma-biWs Segayvarebs.

66

(ar taSa Tamazis kocnis). Sen Cemi Zmakaci xar,

Tamaz jan, siyrme momikvdes, Tu vinmes davaCagv -

rino Seni Tavi, Cemi siyme momikvdes raRa, Tu

alali ZmasaviT ar gagitano! es cxovreba more-

via, Tu xeli ar gaanZria kacma — daixrCoba.

Tamazi. aki vcade, magram araferi gamovida. skolas Tavi

davanebe, magram samuSao ver viSovne.

artaSa. fuh (gadaafurTxa artaSam), samuSao, mere visTvis

unda imuSao, an ramdeni unda iSovo?

Tamazi. maS ra vqna?

artaSa. va, rogor ra qna, me aq ara var? ai, erTi saqme aqvT

Cems Zmakacebs, swored Sennairi biWi undaT. Tu

ar iTakileb, kai fuls iSovni.

Tamazi. rogor?

artaSa. Sen TviTon xom ici, me rogor vcxovrob. am dReeb -

Si biWebmac naqurdali kai rameebi Camoitanes

moskovidan, gasaReba sWirdeba, Sesanaxi adgi -

lic, Sens saxlSi moitanen, mere nel-nela gayid-

ian, Senc daexmarebi. arxeinad iyavi, guls ar dag-

wyveten.

Tamazi. spekuliantoba daviwyo?

artaSa. spekuliantoba ras miqvian! mama ucxondaT, mos -

kovidan da leningradidan antika rameebi saxlSi

mivarTvaT da fulic ar gadavaxdevinoT?

Tamazi. me magas ver vizam, artaS.

artaSa. Seni saqmea, maS Tu ginda sadgurze gadi, bargs

wauReb vinmes, Toks me gaTxoveb, eg ufro Cestni

samuSaoa (dascina artaSam).

Tamazi. gana aucilebelia bargi vzido?

artaSa. maS sxva ra ginda, xo xedav, rom axlos ar gika re -

ben. kaci an RmerTTan unda iyos, an eSmakTan, maT

Sua jer aravin gaCerebula, Senc ver gaCerdebi.

Tamazi. kargi, Tanaxma var.

67

scena #5

Tamazis oTaxi TbilisSi. Tamazi loginSi wevs. ucbad

bra xuni ismis, kari iReba da oTaxSi Jora Semodis Cemod -

nebiT, mas ori misi amxanagi moyveba. isinic datvirTulebi

Semodian oTaxSi.

Jora. adeqi Tamaz, naxe ra tavari mogitaneT, naxevari gav -

yi deT. ai Sen aiRe Seni wili 300 maneTi (da igi

fuls Tamazis aZlevs, romelic adga sawolidan

da Joras gakvirvebuli uyurebs).

Tamazi. amdeni fuli me ar damimsaxurebia.

Jora. aiRe, nu gerideba, sworeTac, rom daimsaxure, modi

sufra gavSaloT da erTi kargad viqeifoT. (Ta -

ma zi da Jora datrialdebian da sufras Slian).

artaSa. Tamaz, gaicani, eseni Cemi amxanagebi arian, gogi da

Jora (Tamazi maT xels arTmevs). exla ki modiT am

WiqiT Cven gagvimarjos da Cven marjvenas (ity -

vis da gadahkravs Wiqas, danarCenebic mibaZaven

mas), modi Tan pokeri viTamaSoT, ras ityviT?

(yvela daeTanxma da iwyeben kartis TamaSi. pir -

vel xanebSi Tamazis bedi swyalobs da igebs).

artaSa. va, yoCaR Tamaz, 1000 maneTi moige.

Tamazi. bedi mwyalobs. (nel-nela Tamazi wagebas iwyebs da

bolos ara marto mogebuli, Tavis fulsac agebs.

man dalia sasmisi da carieli Wiqa kedels mianar-

cxa).

Jora. pristavkaze viTamaSoT, Tamaz jan (gaiRima Joram da

gverdze Casmuli erTad-erTi oqros kbili

gamoaCina.

artaSa. eTamaSe (aqezebs artaSa).

Tamazi. wyalsac wauRia, yvelaferi, viTamaSoT, magram ara

pokeri, aramed zari.

68

Jora. Tanaxma var. (gogi jibidan kamaTlebs iRebs, magidas

gverdze weven iatakze Caimuxleben. pirveli

artaSa hyris da agebs, Semdeg Tamazis jeri

dadga, ramdenjer gaagora, imdenjer moigo,

Semdeg waago. oTaxSi kamaTlis Cxrilis xma da

wvivebze gametebiT Semokruli xelis tkacuni

ismis.

Tamazi. 500 maneTi wavage.

gogi. ara uSavs, Tamaz jan, cxovrebac zaris TamaSia, dRes

waagem, xval moigeb.

Jora. am saRamos fuls aq, Sens oTaxSi Camabareb, rva

saaTze moval rubenasTan erTad (dinjad

warmosTqva Joram da Wiqebi RviniT Seavso.

Tanxmobis niSnad Tamazi Tavs uqnevs).

artaSa. aba, Semdeg Sexvedramde (dailoca artaSam Wiqa,

Tamazis miujaxuna da gadahkra. gogi da Jora

emSvidobebian da gadian oTaxidan).

Tamazi. es oxeri fuli sad viSovno saRamomde, Sen ver

masesxeb, artaS?

artaSa. ara maqvs, Tamaz jan, raca mqonda wavage.

Tamazi. es rubena vinRa aris Joram rom axsena, masTan

erTad movalo.

artaSa. eg rubena Zalian kargi vinmea, mTeli Tbilisis

biWebi icnoben, Zveli biWia, didi xania ar aris

cixidan gamovida.

Tamazi. qurdia?

artaSa. qurdi ki ara, kacia! eg rom magasTan wamogcdes,

sanTeliviT gagaqrobs, riT ver mieCvie kacur

laparaks?

Tamazi. kaci! ase eZaxiT Tqven yvela staJian qurds. praviania.

artaSa. ma ra! mTeli Tbiliseli biWebi magis mzes ficu-

loben. Sen jobia saRamosTvis fuli iSovno.

69

Tamazi. sad unda viSovno. xom ici, aravin masesxebs.

artaSa. maS ici ras getyvi, rubenas Txove, iqneb Tavdebad

dagidges.

Tamazi. ras damidgeba, ra misi amxanagi me var, rom Tavi

Seiwuxos.

artaSa. Senc scade, iqneb rame gamogivides, Torem finTad

gaTavdeba saqme, Joram pristavkaze xumroba ar

icis! (Tqva es artaSam da oTaxidan gavida).

Tamazi. raRac gamoucnobi SiSi mtanjavs, ra iqneba? ras

mizams Jora? tyuilad ar mohyavs qurdi rubena,

raRac saSinelebas mipirebs (ucbad Tamazis

cialas xma esmis `ras Cadi Tamaz, axlave datove

eg saxli da wadi Sors gaiqeci. Cvens siyvaruls

gaficeb gaiqeci~. ucbad Tamazis karebSi braxu-

nis xma gamoafxizlebs. igi kars aRebs da oTaxSi

Sedian Jora, rubena, gogi da artaSa. mosulebi

magidasTan sxdebian da mxiarulad maslaaToben.

Jora yuradRebasac ar aqcevs Tamazis, lazRan -

da robs da gulianad xarxarebs.

Jora. aba artaS jan, swrafad rame gaaCine, rubenas cota

pativi vceT. aha, es balis tyavi daiWi (da artaSas

100 maneTians awvdis, artaSa karebSi gauCinar deba.

rubena, KJora da gogi ocdaerTs TamaSoben. banki

rubenas eWira, mis win fulis grova iyo daxvave-

buli.

rubena. stukia (ganacxada man da fulebi SeaquCa).

Jora. aTasi maneTi (wamoiZaxebs Jora da kartis gamosarT -

mevad xeli gaiwoda).

rubena. modis.

Jora. (kartebi Seatyupa, didxans wvalobs, frTxilad

CiTavs kartebs) vdgavar, SenTvis wadi.

rubena (Tavisi karti gasinja, Semdeg kalodidan daude-

70

vrad erTbaSad agdebs or karts). oci! (ganacxada

dinjad da aqamde dafaruli mesame kartic gaxsna).

Jora. uh magisi... (Seigina Jora da jibidan xuTi cali 100

maneTiani amoiRo, Semdeg Tamazisken mibrunda)

danarCeni 500 maneTi Cadi. (Tamazis ena mucelSi

Cavarda). dayruvdi? (ZaRliviT SeRrina Joram

Tamazis da Tvalebi gadaubriala).

Tamazi. me... me...

Jora. ra TxasaviT kikineb, xom xedav wavage, gadaixade!..

Tamazi. me... me fuli ara maqvs, Jora, RmerTmani ver viSo -

ve, xval mogcem (sacodavad daiRrija Tamazi).

Jora. ver iSove? (Caicina Joram) Sen pristavka ici ra

aris? am wuTSi fuli, Torem daubridavi ar gada -

mirCebi.

Tamazi. Jora, Tu Zma xar... (wamoiknavla Tamazim).

Jora. axla 9 saaTia, Sen isedac erTi saaTi daagviane ga -

dax da! iqneb ggonia...

rubena. pristavka waago (Seawyvetina sityva rubenam,

romelic mis win daxvavebul fuls dinjad awyob-

da da jibeSi itenida).

Jora. ho pristavka, da am tutucs hqonia, rom valis

amosagebad sasamarTloSi vuCivleb. is ki ar

icis, rom orive Tvalebs davTxri, cocxlad

SevWam, Se mudrugo, Sena! (Jora fexze wamoxta).

rubena. moica Jora. eg 500 maneTi me movige, Tu fuli ara

gaqvs, gadmomabare, iqneb me ar vizaralo.

Jora. gadmogabaro?

rubena. ho, rogorme amoviReb (Caicina rubenam).

Jora. yabulsa var, waiyvane, Tu ginda cocxlad Sewvi.

rubena. aqeT modeq Tamaz, pristavkaze sicocxliT ageb

pasuxs, an fuli an suli! Sen es ici?

Tamazi. ara.

71

rubena. ara? aba ra eSmakad TamaSobdi?

Tamazi. me megona viSovidi, magram ver viSove.

rubena. gegona! raebs Camaxav! Sen ici, me erTxel raze

vijeqi?

Tamazi. ara.

rubena. maS getyvi: erTxel mec ver viSove vadaze fuli,

xoda, riskze wavedi, erT binaSi Sevexete, Tumca

naRdSi vicodi amwevdnen, magram mainc Sevedi,

radgan pristavkis gadauxdelobisaTvis gamom -

we lavdnen. Cavvardi, es erTad-erTi sapatio

mizezia pristavkis gadauxdelobisaTvis, Tanac

kacuri mizezi, gaige? ai ra, me Sen amjerad dros

mogcem, fuls ki gaSovnineb, am dReebSi saqmeze

wagiyvan, vnaxoT ra kaci dadgebi. saqme fulSi

rodia, 500 maneTi ra didi fulia, gapatiebdi

kidec, magram pristavkis patieba ar SeiZleba,

aucileblad unda gadaixado, Seni fuliT, Seni

naSovni fuliT, gaige?

Tamazi. gavige.

rubena. hoda, ase. es fuli saxarjod daiWi (rubenam ori

cali as maneTiani miawoda Tamazis), tirils ki

Ta vi daanebe. xvalidan CemTan imuSaveb, ra Seni

saqmea baraxlos gayidva! gamomarTvi fuli

(mkac rad imeorebs rubena, Tamazim SiSiT gamoar -

Tva asianebi, rubena wamodga da mxarze xeli dak -

ra) gamodgebi. (gaicina, Semdeg JorasTan mivida)

morCa! dReidan Tamazi Cveni biWia, araferi

awyenino. rac moxda, isic daiviwye, gaige?

Jora. va, rogor ver gavige, ruben jan! gana mejavreba,

magram pristavka pristavkaa, SevrigdeT, jigaro

(gaeRima Joram Tamazis da xeli gauwoda, Tamazis

naZaladevad gaiRimebs da xels CamoarTmevs.

72

oTaxis karebi sanovagiT da boTlebiT datvir -

Tulma artaSam SemoaRo, Tamazis gaRimebuli

saxe rom dainaxa, TviTonac eRimeba, Tvals

Caukravs da gverdze gaiyvans Tamazis da etyvis).

artaSa. gamogadga Cemi rCeva? giTavdeba?

Tamazi. ho, miTavdeba.

artaSa. Sen rubenas magrad moeWide, magasTan ar daikarge-

bi, Sen rubena vina ggonia? magan Tu Tqva, aqedan

kamCatkaze moklaven kacs! moRalateebis dando-

ma Cvens karabadinSi ar weria, magis saxeliT

cixeSi qurdebi samarTalsa qmnian, arc kasacia,

arc apelacia, morCa! iyo kaci da aRar aris kaci!

asea. (iwyeba qeifi da loToba).

meore moqmedebis dasasruli

mesame moqmedeba

scena #6

Tamazis saxli TbilisSi. oTaxSi sazeimo sufra aris

gaSlili, sufras dastrialeben artaSa, Jora, gogi da sami

axalgazrda gogo. ucbad karSi kakunis xma ismis.

artaSa. aba, biWebo da gogoebo, qurdebs Rirseulad

davxvdeT, Sen qeTino roials miujeqi da Sen rom

ici, erTi jigriani simRera imRere qurdebze.

Tqven orni icekvebT, Cven sasmelebs gavavsebT

da sadRegrZeloTi SevegebebiT. (kari iReba da

oTaxSi rubena da Tamazi Semodian kargad, lama -

zad Cacmulebi. ismis pianinos xma da qeTino gu -

73

lianad mReris simReras (aba qurdebs vin DdaiWers

kargo, galiaSi bulbulebi zian).

Jora. aba Tqven gagimarjoT, namdvil kacebs gaumarjos

(yvelani svamen maT sadRegrZelos, gogoebi cek-

vaven, qeTino mReris. yvelani saTamaSod jde-

bian. Tamazi da Jora zars TamaSoben. Tamazi

ugebs Joras fulsac da tansacmelsac.

Tamazi. aba gaixade Sarvali da kostiumi Cqara (Jora ixdis

da trusebis amara zis skamze. rubena xarxarebs).

rubena (mimarTavs Joras) ma ra gegona, Se oxero sul

Segirdad ki ar darCeboda, Sen eg vina ggonia,

tyuilad rodi SevarqviT `lamazo~ (Jora

brazisagan skdeba, magram verafers ubedavs

moxarxare rubenas. Tamazi Joras Sarval-

kostiums moisvris Zirs da eubneba Joras).

Tamazi. modi pristavkaze viTamaSoT.

Jora. ara, ar minda, dRes Seni dRea.

rubena. (siciliT igudeba) ha SegaSina? eTamaSe, ro erTi

interesnad dagixazos eg sifaTi, ma ra gegona,

SeWmas ro upirebdi, mudregnaxevaro! (Jora xmas

ar iRebs) amas sul ar eSinia Seni, imitom rom is

qurdia da qurdebis kanoni icavs, dauweravi

kano ni sastiki da dauzogavi (yvela icinis da

qeifi da simRerebi grZeldeba. karze kakunis xma

ismis, Tamazi aRebs karebs da karebSi cialas

dainaxavs).

Tamazi. ciala, Zvirfaso (iyvira Tamazim da ciala gulSi

Caikra, cialam Tavi mkerdze miayrdno da aqvi -

Tinda). ciala, Cemo ciala (luRluRebs Tamazi).

wamodi, gverdze oTaxSi gavideT (isini gverdiT

oTaxSi gadian).

ciala. rogor cxovrob, Tamaz, rogora xar?

Tamazi. varsebob, ciala, jer ar momkvdarvar.

74

ciala. gamxdarxar, Tamazi, Tvalebi SegSupebia, warbebs

Sua naoWi gagCenia, albaT bevr muSaob.

Tamazi. ho, ara, arc maincdamainc (ciala gamomcdelad

uyurebs, Tamazi Tvals aridebs).

ciala. Sen raRacas mimalav, Tamaz.

Tamazi. ara, ciala, ras unda gimalavde, me ubralod

daviRale, Zalian davitanje.

ciala. ar mgonia rom itanjebode, vxedav mSvenivrad

atareb dros Sen axal megobrebTan, ratom Sewy -

vite werilebis wera?

Tamazi. ar vici, ciala, ra gipasuxo, es ise raRac Tavis -

Tavad, Cemda uneburad moxda.

ciala. Sen styui, Tamaz, me yvelaferi vici. (Tamazi dums).

ram dagamunja, Tamaz?

Tamazi. cxovrebam, cxovrebam damamunja (igi jibidan

sigarets iRebs da eweva).

ciala. Sen ewevi, Tamaz?

Tamazi. ho, ciala, ager sami Tvea vewevi.

ciala. maS ase ewevi, svam, es iyo Seni dapireba? Tamaz me

Sen vaJkaci megone, mtkice nebisyofis axalgazr-

da, gana marto Sens Tavze datrialda qariSxali?

arc me gauvnebivrebivar cxovrebas, magram

suliT ar davcemulvar. Sen ki ra mogdis, Tamaz,

papirosi, Rvino, loToba, es saeWvo megobrebi.

amaTTvis gaagde saxlidan deidaSeni?

Tamazi. me yvelaferi gavakeTe, rom cxovrebas ar gave -

Tele, magram araferi gamovida, davmarcxdi.

ciala. damarcxdi? Sen brZolac ar gicdia, survilic ar

gqonia brZolisa, ubralod moeSvi, gzas acdi da

ara damarcxdi. Sen, Sen fexqveS gaTele Cveni siy-

varuli, Cveni didi grZnoba. cxovrebas, bednie -

re bi saTvis brZolas Rvino da Tambaqo arCie.

aseTi sulmokle xar?

75

Tamazi. ciala, me sulmokle ara var, arc mSiSara. Rvino da

Tambaqo me ar amirCevia, TviT cxovrebam momawo-

da erTic da meorec, Sen ar ici, rogor vewame, ra

gadavitane am drois ganmavlobaSi. ramdeni vibr -

Zole da rogor davmarcxdi! nu msayvedurob,

Cems guls wylulebi ar aklia, axali Wrilobebi

saWiro aRar aris, zedmetia.

ciala. Tamaz! (daarRvia ciala dumili) Sen axlave wamox-

val deida TamarTan da arasdros, gesmis, aras-

dros ar dabrundebi am dawyevlil saxlSi. aq

cxovreba Sen saSinelebas mogitans, daiRupebi!

Tamazi. gvianRaa, ciala.

ciala. Tamaz (Sehyvira ciala), geficebi Cvens siyvaruls,

ekas saxels, axlave wamodi!

Tamazi. gvianRaa-meTqi, ciala, me Cems Tavs aRar vekuTvni!

ciala. ras ambob, Tamaz! (iyvira cialam).

Tamazi. Sen ar ici, ciala, nu mkiTxav, amiT araferi Seicv leba.

ciala. (tiris) aRar giyvarvar?

Tamazi. miyvarxar, ciala, sicocxles mirCevnixar! erTi

Seni cremlisaTvis uyoymanod gavwirav Tavs,

wveTwveTobiT mivcem sisxls, magram me... me... Cems

Tavs aRar vekuTvni, Cemi siyvaruli mxolod

ubedurebas, saSinel sircxvils mogitans. Sen ar

ici, ra Znelia CemTvis Seni daTmoba, Cems cxov -

rebaSi erTad-erTi naTeli sxivi Caqreba. mxo -

lod Seni siyvaruli minaTebda gzas, beds isic

Se Surda. Cemi guli dacarielda, iq sibnelem da

sicivem daisadgura, rogorc kuboSi.

ciala. saSinelebas laparakob, Tamaz.

Tamazi. SeiZleba, magram es saSineleba sinamdvilea, sru -

li simarTle.

ciala. ra gadawyvitia, Tamaz?

76

Tamazi. me araferi, sxvebma gadawyvites, Cemi azri arc ki

ukiTxavT.

ciala. Tamaz!!!

Tamazi. kmara ciala, nuRar mtanjav, xom xedav, rom amiT

araferi Seicvleba, Tamazi mokvda, ukve karga xa -

nia mokvda!

ciala. guls miklav, Tamaz.

Tamazi. ara ciala, Sen bednieri unda iyo. Cemi cxovreba

ise moewyo, rom iq siyvarulisTvis adgili aRar

darCa. Cemi guli SebRalulia, moxda iseTi ram,

romlis gamosworebac SeuZlebelia, arc Cemzea

damokidebuli.

ciala. momismine Tamaz, me ar gkiTxav ra moxda, magram

mwams, rom misi gamosworeba SeiZleba. wamodi,

dRes ve wavideT sofelSi, iq imuSaveb, binasac

iSovi, yvelaferi mogvardeba, Seni cxovreba

aewyoba.

Tamazi. vera, ciala!..

ciala. damijere, Cemo Tamaz, guls nu momiklav, damib -

run di! Cven erTad viqnebiT, Tamaz, erTad

vipoviT bednierebas, sixaruls (ciala wamodge-

ba, xels moxvevs da mkerdze miekreba Tamazs) nu

meTqi, Tamaz, nu! damijere, daiRupebi (CurCu -

lebs ciala da ealerseba Tamazis Tmebs. Tamazi

mkerdidan moicilebs cialas, romelic yrud

amoikvnesebs da mowyvetiT daecema skamze. ciala

tirils iwyebs. ciala wamodgeba, tirilisgan

daosebuli da sevdianad Sexedavs Tamazis).

ciala. me waval Tamaz (da man xeli gauwoda Tamazis,

Tamazi xeli CamoarTva). mSvidobiT Tamaz.

Tamazi. mSvidobiT, ciala! me am qveynad bedis gareSe

gavCndi, sixaruli ver gaimeta CemTvis cxovre-

77

bam. Sen siyvarulsac ver mouvare, esec daenana

beds... ar vici ra momelis momavalSi, didi tanj-

va mogayene, magram me mainc yvelaze metad

ubeduri var, damiviwye, Sen kargi da Wkviani xar,

nebisyofiT Cemze Zlieri da mwams gaimarjveb,

bednierebas ipovi! icode, dReidan Cemi erTad-

erTi sixaruli mxolod Seni bedniereba iqneba,

mSvidobiT samudamod! (ciala tiris, Tamazi

xelze kocnis ramdenjerme cialas da mitrial -

deba. ciala tiriliT gadis oTaxidan).

scena #7

saavadmyofos palata. patimari sawolze wevs, gverdze

mas gamomZiebeli uzis levan mindeli. qurdi Cargievi,

romelic daWrilia, agrZelebs Txrobas.

Cargievi. im dRidan mtkiced mivekedle rubenas, yoveli

axali boroteba velur sixaruls mgvrida. sata-

nur siamovnebas ganvicdidi, rodesac romelime

binas gavqurdavdi, matarebelSi gaqurduli

mgzavris kivili da TavSi cema naz melodiasaviT

mitkbobda smenas. TandaTan davkarge adamianuri

Tvisebebi da mZvinvare qurdad viqeci. vqurdob-

di TbilisSi, kaxeTSi, gorSi, baTumSi. milicia

fexdafex dagvdevda, magram bedi gvwyalobda da

erTxelac ver mogvigdes xelSi. ase gavida

TiTqmis erTi weliwadi. qurdebs Cemi eride bo -

daT, pativiT mepyrobodnen, rubena toliviT

meqceoda, angariSs miwevda da Tu aqamde mis sax-

els ficulobdnen, exla `lamazoc~ gauCndaT

saficrad.

78

male gavecani borotmoqmedTa samyaros,

TiTqmis saqarTvelos yvela qalaqSi gvyavda

Cveni xalxi, magram ZiriTadad mainc oTxi dav -

diodiT erTad: rubena, me, gogi da Jora. bolos

dadga dro da bedma zurgi Segvaqcia. baTumSi ma -

Ra ziis gatexva ganvizraxeT, milicia Casaf re bu -

li dagvxvda, alyaSi movyeviT, srola agvitexes.

Jo ram da gogim aq daamTavres TavianTi `karie -

ra~. gogis SublSi moxvda tyvia da adgilze gaa-

cia. danarCenebma sroliT gavikafeT gza. TiTq -

mis samSvidobos gasulT dagvewia tyvia, Joram

mkerdze itaca xeli da kvnesiT gagorda qviSaze.

rubenam erTi daxeda da ra darwmunda mas sia ru -

li aRar SeeZlo, auRelveblad daaxala ori

tyvia, gamoviWeriT, movaxerxeT damalva da ram-

denime dRis Semdeg TbilisSi CamovediT. rubenas

saqcieli ar gamkvirvebia: cocxlad Cavardnil

Joras orives gayidva SeeZlo. male yalbi pas -

por tebiT gavecaleT saqarTvelos. vqurdobdiT

xarkovSi, leningradSi, moskovSi da bolos Cveni

xetialic ise damTavrda, rogorc unda dam Tav -

rebuliyo: 1940 wlis zamTarSi moskovSi maRazia

gavqurdeT, miliciam kvali aiRo, saTiTaod

agviyvanes, rubenam pirnaTlad Seasrula Tavisi

sityva, xSirad ityoda, cocxli milicias ar

Cavbardebio. rodesac masTan miliciis muSakebi

Secvivdnen, rubenam nagani amoiRo, magram daasw -

res da adgilze dacxriles. me ki gamasamarTles,

ommac cixeSi momiswro. (Cargievma Txroba Sewy -

vita, gamSrali tuCebi gailoka). Tu SeiZleba co -

ta wyali momawodeT (mimarTa man gamomZiebel

min dels da sustad gaeRima, gamomZiebeli gamo -

79

er k va, frTxilad moutana daWrils gaficxebul

tuCebTan Wiqa da patimars ramdenime ylupi

Seasva).

levani. iqneb danarCenis Txroba gadavdoT.

Cargievi. ara, batono levan, TiTqmis davamTavre, Tu ar

dagRaleT, barem momismineT.

levani. ki, magram, Tqven amdeni laparaki ar SeiZ leba,

gawyenT.

Cargievi (gaicinebs). Cemi janmrTelobis gafrTxilebas

azri aRara aqvs, me vgrZnob aRsasrulis moax -

loe bas, amitom vCqarob, barem bolomde momis -

mineT aRsareba codvilis.

levani. maS eqims davuZaxeb. (wamodga gamomZie be li).

Cargievi. araviTar SemTxvevaSi, batono levan! gTxovT nu

izamT amas, minda marto momisminoT. cialas,

qalbaton cialas gareSe da saerTod gTxovT, ar

uTxraT mas Cemi naambobi. albaT mimixvdiT

ratom msurs es... sxvas visac gindaT uambeT...

magram ise rom adresati ucnobi darCes.

levani. (gamomcdelad uyurebs) kargi, saubarze nu

daviswrebT, magram...

Cargievi. gmadlobT, batono levan... vici risi Tqmac

gsurT, me kargad var jerjerobiT, eqimis dax-

mareba ar mesaWiroeba, Txrobac SemiZlia, Zalian

gTxovT momisminoT, kargi?

levani. ra gaewyoba.

Cargievi (agrZelebs Txrobas). patimrobidan amnistiam

gamanTavisufla, koloniidan 27 wlis asakSi

gamovedi. rostovSi Semarqves `Cerqezi~ da es

saxeli sakmaod quxda qurdebis wreSi. TbilisSi

maisis mSvenier saRamos Camovedi. deidaCemis da

Cemi dis saflavebi movinaxule. didxans vijeqi

or saflavs Sua, warsuls vigonebdi, suraTi

80

suraTs cvlida, gonebaSi kinofiriviT gairbina

bavSvobis wlebma. bavSvobis dReebma. naTlad

damidga Tvalwin ukanaskneli 10 ianvari, sazeimo

vaxSami, Savbneli Rame, gafiTrebuli mama, aqvi -

Ti nebuli deda, ekas avadmyofoba, sikvdili, sax -

lidan gaqceva, mwuxarebiT datanjuli deidas

saxe, artaSa, rubena, mravali qurdoba, cixe da

gadasaxleba. sasaflaoze, ukanasknelad 14 wlis

winaT, ekasaTvis micemuli fici da am ficis

gatexva. da yovelive es risTvis, im usamarTlo

braldebisTvis, romliTac Cemi mSoblebi dai -

saj nen, Tumca aRmoCnda rom Cemi mSoblebi uda -

na Saulo iyvnen da braldeba SeTiTxnuli da

ciliswamebluri iyo. es me Semdgom moviZie, rom

Cemi mSoblebis mimarT saqme warmoebiT iyo

Sewyvetili da orTaveni sikvdilis Semdeg reabi -

litirebulni iyvnen, maT moqmedebaSi danaSau -

lis niSnebis uqonlobis gamo. esec bedis dacin-

vaa. axla Cvens saqmes daubrundeT, me darwmuneb-

uli viyavi, gamoZieba ase swrafad ver Cagvid ge -

boda kvalSi da sworad amitom iaraRi Tavidan

moviSore. deviZis binaze davtove, rogorc Cans

ver Sevafase Tqveni unari, Cemi es Secdoma arc

aris gasakviri, 20 wlis manZilze mgeliviT

davrZ wodi da Tumca damdevdnen, Tavisuflad

vusxltebodi didi qalaqebis samZebro orga-

noebs. quTaisi ki, es provinciuli qalaqi Cemi

azriT, naklebad SesZlebda Cveni kvalis aRmo -

Cenas, aqac Sevcdi da Tqven CagivardiT xelSi,

esec bedis dacinvaa albaT, ra gaewyoba... ase

iyos! Tu SeiZleba wyali mimawodeT batono

levan. (gamomZiebeli Wiqas awvdis).

me davamTavre Cemi aRsareba, batono levan,

81

Tqven albaT mixvdiT, ram moaxdina CemSi aseTi

gardatexa... ciala... rom SemZleboda Cemi Tavis

daZleva da ramdenime wlis winaT cialasTan

Sexvedrisas xelT ameRo Cems profesiaze, iqneb

mec mrgeboda damsxvreuli sixarulis patara

natexi. ara, cia las siyvarulze rodi vambob.

SeuZlebelze ro di vocnebob. sadme vimuSavebdi,

cialasTan, ro gorc RviZl dasTan vimegobrebdi,

is xels ar mkrav da, gamigebda, damexmareboda,

isev Semey va rebina adamianebi, axla ki... axla, me

saamqveyno aRara var da ar minda saflavSi wavi -

Ro Cemi da Rupvis saidumlo. vin icis, iqneb

gamogadgeT, gansakuTrebiT Tqven, romlebic

adamianebis beds wyvetT, udanaSaulis dasjas

xom xSirad ufro meti boroteba moaqvs, vidre

sikvdils, CemTvis ki yvelaferi damTavrebulia.

saflavidan gelaparakebiT da adamianTa samar -

Tals Cemze Zalac aRar aqvs ukve.

levani. Tqven ar mokvdebiT Tamaz, icocxlebT! da mwams,

rom SesZlebT male daubrundeT sazogadoebas.

Cargievi. (mwared eRimeba) gvianRaa, yvela xidi damwvaria.

levani. Tqveni monaniebaa? axla sxva droa, sasa marT lo

yvelafers gaiTvaliswinebs, mxedve lo baSi mii -

Rebs da sasjelmoxdili, gawmendili daubrun -

debiT adamianebs.

Cargievi. me mTavari ar miTqvams TqvenTvis, batono

levan...

levani. me arc gekiTxebiT, arc saCqaroa, xval, zeg

miambobT.

Cargievi. CemTvis xvalindeli dRe ar gaTendeba... Ten -

deba... (ganagrZobs susti xmiT) adamianebi Cveu -

lebriv saqmianobas Seudgebian... gava zamTari,

82

gazafxulze lurji iebi ayvavdeba, xeebi mwvaned

moirTveba, vardebi gaifurCqneba, TavianTi si -

tur fiT adamianebs saxaruls moutanen, surne -

lobas aziareben, me ki, me... saflavSi viqnebi da

Cemi sikvdilic aravis daswyvets guls... aravis

daenaneba, erT iasac aravin moitans Cems samare -

ze da es saflavic ise daikargeba, viT me coc -

xali davikarge am qveyanaSi (Cargievis xma Seuw y -

deba da uRonod gadaesveneba baliSze. gamom -

Ziebeli dacqerdeba saxes, Semdeg SeSfoTebuli

wamoxteba skamidan da eqims uZaxis).

levani. ciala, Cqara, avadmyofi cudad aris. SeSi nebuli

ciala palataSi Semovardeba, Cargievis mklavs

gauSiSvlebs da nems ukeTebs.

ciala. Cqara degalini (SesZaxa Tan Semoyolil eqTans da

akankalebuli xeliT avadmyofis majas waetana.

am dros karebi iReba da palataSi fexakrefiT Se -

modis balanCivaZe da nela miuaxlovda gamomZie -

bels.

daviTi. gardaicvala (mindeli Tavs aqnevs. Cargievma ram-

denjerme amoikvnesa da mZi med, nel-nela gaaxila

Tvali).

ciala. madloba RmerTs.

Cargievi. isev Tqven eqimo, gmadlobT (waiCurCula man).

ciala. laparaki ar SeiZleba, gavnebT.

Cargievi. vici eqimo, magram es sikvdils ver SeaCerebs me

ki jer mTavari ar miTqvams... sad aris gamomZie -

beli?

ciala. nu laparakobT, maTe, TqvenTvis momakvdinebelia

odnav mRelvarebac ki.

Cargievi. ara eqimo, gevedrebiT, gTxovT, Sxamad nu ga -

matanT, daabruneT gamomZiebeli. Tqven ki...

83

Tqven wadiT, ramdenime wuTi kidev damtoveT

(ciala cremliani sawols moSorda, gamomZie -

beli miuaxlovda Cargievs.

levani. sxva droisaTvis gadavdoT saubari, maTe.

daviTi. ase ajobebs, axla Tqven sustad xarT.

Cargievi. ara, eqimma damibruna Rone... an ufro sworad

imitomac movbrundi, rom saTqmeli davamTav -

ro... Tqven xom ar iciT me vin var, ar minda Cemi

aRsarebis Semdeg sxvisi gvariT Cavwve saflavSi,

me aravin myavs am qveynad... aravin daitirebs Cems

sikvdils... magram ar minda imaT mTvlideT, vinc

ara var... TbilisSi da iqneb sxvaganac... axlac...

axsovT albaT cnobili profesori revaz gelo-

vani... da misi meuRle marine... ganTqmuli inJi -

neri... me maTi vaJi var... Tamaz gelovani...

daviTi. gelovani? (fexze wamoxteba polkovniki).

ciala. gelovani! Tamaz gelovani! (ikivla ucbad cialam,

romlis oTaxSi yofna ara vis SeumCnevia.. igi

angariSmiucemlad mivardeba patimris sawol -

Tan).

ciala. Tamaz, Tamaz, Cemo bavSvobis megobaro (gul dam -

duR rebulma iyvira baraTelma da sawolze daem -

xo, tiris da cremliT albobs momakvdavis

mkerds).

Cargievi. (misi saxe Zlierma sixarulma gaaSuqa, gafitre-

buli Rawvebi erTbaSad aenTo, TvalebSi elvare-

ba Caudga). Tqven... Tqven... aq iyaviT... moismineT?

me es ar mindoda imitom, rom msurda mxolod

Car gievi momkvdariyo, Tamazis ki ecocxla,

Tumca vin icis, iqneb ase sjobs. madlobT, ciala,

sikvdils ar vnanob, raki Seni wminda cremli

mimyveba samareSi... iyavi bednieri!.. nu tiri, ga -

84

zafxuli mova, iebi ayvavdeba. me... (Cargievs uec -

rad xma Cauwyda da baliSidan mowyvetiT gadau-

varda xuWuWa Tavi. gamomZiebeli gons modis da

frTxilad uxuWavs cxedars Riad darCenil Tva -

lebs, zewari daafara sikvdildauflebul sax-

eze. Semdeg moridebiT waiyvana moqviTine ciala

da acremlebul eqTanTan erTad TiTqmis ZaliT

gayavs palatidan).

daviTi. (nela daeSva skamze, xelis faTuriT moZebna

papirosi, moukida, moqaCa da Rrmad amoioxra).

ici levan (wamoiwyebs naRvlianad), me vicnobdi

revaz gelovans, me viZiebdi maT saqmes, romelic

unda iTqvas, Zal zed gaxmaurebuli da daujere-

beli iyo. Tumca saqmis warmoebaze uari ar

miTqvams, meSinoda subieqturi gancdebis qveS ar

movqceuliyavi, sadRac qveSecnobilad vgrZnob -

di, rom gelovanebi borotebis msxverplni iyv-

nen. amitom winaaRmdegi viyavi maTi dapatimre-

bis. maxsovs Tamazic, igi araerTxel iyo CemTan.

vaimedebdi, safuZvelic mqonda, xolo rodesac

Rrmad Sevi Weri saqmeSi da mTeli rigi mxilebani

saeWvod miviCnie, Tanamdebobidan CamomaqveiTes.

amas isic daerTo, rom Cemze usaxelo saCivrebiT

gaivso zemdgomi organoebi, Cemi maSindeli

xelmZRvaneloba yvelanairad cdilobda pasu -

xis gebaSi mivece gelovnebis saqmisadmi miker -

Zoebis braldebiT. SeiZleba mieRwiaT kidec mi -

zans, centraluri komiteti rom ar CarTuliyo

saqmeSi. gelovnebs albaT giTxraT ra bedic

ewia... axla ki, axla veRar vicani.

levani. verc man gicnoT, batono daviT, Tumca miambo

Tavisi warsuli da yovelive, rac moxda. Tbilad

85

moigona gelovnebis saqmis pirveli gamomZie -

beli.

daviTi (mZimed wamodgeba, meore papiros moukidebs) ai ra

mZime Sedegebi mosdevs Cvens Secdomas, erTi

SexedviT danaSaulis mamtkicebeli faqtebis

ukritikod miRebas, SiSs gamoZiebis Sedegad

dainteresebul anonimur avtorTan winaSe. vin

aris axla igi? (da man sarecelze mianiSna

gamomZiebels). damnaSave? ro mel mac araerTi

avkacoba Caidina da ise SeiZula adamianebi, rom

mxolod borotebaRa aniWebda sixaruls.

SexedeT mas, levan, kargad SexedeT, kargi

momavlis adamiani iyo. boroti karieristis

dabezRebiT, danaSaulis mtkicebaTa moxerxe-

bul falsifikaciiT da marTlmsajulebis

Secdomis gamo, mZvinvare qurdad iqca da bevri

iseTi avkacoba Caidina, rom iqneb sikvdiliTac

ver daimsaxura patieba. SexedeT, da arasodes

dagaviwydeT, ram daayena igi aseT gzaze. gesmiT,

levan?!

piesis dasasruli

86

vefxistyaosani

piesa or moqmedebad

S o T a r u s T a v e l i

avtorisagan

saqarTvelos istoriaSi iyo periodi, romelsac isto -

ri kosebma oqros xana uwodes. es periodi saqarTvelos

matianis oqros gvirgvins warmoadgens, romlis brwyiw-

vale margaliti Tamar mefe iyo. mis mefobis peroodSi XII

saukunis bolos da XIII saukunis dasawyisSi saqarTvelom

aqamde arnaxuR politikur da ekonomiur ayvavebas

miaRwia, amaRlda qveynis kulturuli done. am periodSi

iqmneba SoTa rusTavelis genialuri nawarmoebi `vefx-

istyaosani~, Tamar mefes, rogorc im periodis did poli-

tikur moRvawes, xoRo SoTa rusTavels, rogorc poetsa

da moazrovnes, msoflioSi badali ar gaaCniaT. rva

saukuneze metia brwyinavs am legendaruli adamianebis si -

ke Tisa da siyvarulis lampari da gzas unaTebs kacTmoy -

vareobisaken qarTvel xalxs, romelic didi rudunebiT

da siyvaruliT miagebs pativs orives, rom ar yofiliyo

Tamar mefe ar iqneboda rusTavelis `vefxistyaosani~.

saqarTvelos ekonomiurma da politikurma Zlierebam

didi kulturuli aRorZinaba gamoiwvia da SoTa rusTa -

velis grandiozuli figura aqamde arnaxuR SemoqmedebiT

mwvervalze aRmarTa, qarTvelma xalxma SoTa rusTavelis

poezia ukvdavi SaravandeTiT Semosa.

SoTa rusTavelis `vefxistyaosanze~ bevri Tqmula da

dawerila. igi mraval enaze aris naTargmni, miuxedavad

amisa man ver hpova asaxva operasa da baletis, Teatrisa da

kinos xelovnebaSi, amgvari cdebi yovelTvis marcxiT

mTavrdeboda. vefxistyaosnis 1600 strofiani leqsis

88

grandiozuloba da mravalferovneba garkveul sirTu -

leebs qmnis, miuxedavad amisa aRniSnuli nawarmoebis

Teatris scenaze dadgma SesaZlemlad migvaCnia Semok le -

buli variantiT, radgan ori saaTis ganmavlobami `vefx-

istyaosnis~ mTliani teqstis scenaze gadmotana SeuZle -

belia, magram amiT nawarmoebi Cvenis azriT ar knindeba,

radgan misi ZiriTadi Sinaarsi Tanamedrove qarTuli

dialogebis saSualexiT srulad aris warmoCenidi. aseve

aRsaniSnavia rom zogierTi scena piesaSi avtoris mier

nawarmoenis Semoklebul da gadakeTebul Sinaarsis saxiT

aris warmodgenili, Tumca sabolood igi poemaSi gadmo-

cemuli movlenebis adekvaturia. yovelive es ganapiroba

Teatraluri scenis mesaZleblobebis SezRudulobam.

miuxedavad zemoT aRniSnuRi sirTuleebisa migvaCnia

rom pirvelad saqarTvelos dramaturgiis istoriaSi

Teatralur scenaze gacocxlebuli SoTa rusTavelis

ukvdavi poemis `vefxistyaosnis~ gmirebi did siamovnebas

mianiWebs mayurebels, xelovnebis mizanic xom es aris?

89

moqmedi pirebi

Tamar mefe — saqarTvelos mefe

SoTa rusTaveli — poeti.

rostevani — arabeTis mefe.

TinaTini — arabeTis mefis rostevanis asuli.

avTandili — arabeTis jaris sardali.

Sermadini — avTandilis erTguli xelqveiTi.

tarieli — ucxo moyme.

nestan-darejani — indoeTis mefis farsadanis asuli.

asmaTi — nestan-darejanis erTguli moaxle qali.

farsadani — indoeTis mefe.

davari — indoeTis mefis farsadanis da.

fatmani — zRvis qalaq gulanSaris didvaWris usenis coli.

sograti — rostevan mefis veziri.

moqmedeba mimdinareobs saqarTveloSi,

arabeTSi, indoeTSi 1200-1207 wlebSi.

90

pirveli moqmedeba

scena №1

q. Tbilisi. Tamar mefis sasaxle, samefo taxtze sxedan,

Tamar mefe da daviT soslani. maT gverdiT dganan mefis

ve zirebi da didebulebi, saxelganTqmuli sardlebi da

mgos nebi, ioane SavTeli, sargis Tmogveli da CaxruxaZe.

mefis ukan kedelze Zvirfasi xaliCa kidia, romelzec bag -

ra tionTa gerbi aris gamosaxuli. gerbis marcxniv da mar-

jvniv sabrZolo droSebi kidia - gorgasliani-daviTiani-

Tamariani. aseve sabrZolo iaraRebi gmiri winaprebis.

ioane SavTeli (win warsdgeba Tamar mefis winaSe) _ dido

mefeo. Tqveni brZanebiT didebulTa darbazi

Sekrebilia. mosasmeni da gansaxilveli aris er -

Ti sakiTxi, es aris SoTa rusTavelis `vefxis

tyaosani~. mokled mogaxsenebT rom, SoTas mSob -

lebi bavSvobis drosve daexoca. oblad darCe -

nils beri biZa amosdgomia mxarSi da misi ganaT -

le bi saTvis araferi dauSurebia. Tavdapirve -

lad miucia bavSvi rusTavis saeklesio skolaSi,

Semdeg igi gadauyvania tbeTis monastris sko -

laSi. misi damTavrebis Semdeg biZas igi gremis

saswavlebelSi miubarebia. iq SoTa swavlobda

xuTi weli, Semdeg igi iyalTos saswavlebelSi

gadauyvania, romelic didi daviT aRmaSenebelis

dros daarsa arsen iyalToelma. igi erT-erTi

sapatio saswavlebelia mTels saqarTveloSi.

Semdgom swavlis gasagrZeleblad SoTa saberZ -

neT Si miemgzavreba qalaq aTenSi, sadac yvela

qvey nidan umaRlesi swavlisa da mecnierebis

SeZenisaTvis midioda axalgazrdoba. SoTam aq

Seiswavla: filosofia, RvTis metyveleba, poe -

91

zia, mWevr-metyveleba, varsklavTmricxveloba,

kargad auTvisebia berZnuli da laTinuri enebi.

igi Cinebulad aris momzadebuli qveynis samsa -

xurisaTvis.

mose xoneli. (Tamar mefes) mas mouwia saqarTveloSi Ca -

mosv la roca Tqveni xelmZRvanelobiT saqarTve -

lom arnaxul simaRleebs miaRwia yvela mimarTu -

lebiT, SoTas ymawvili guli aRtacebaSi moiy-

vana Tqvenma sibrZnem, simSvenierem da brZnulma

mefobam da man Tqven mogiZRvnaT poema, romel -

Sic warmogsaxaT Tqven mSvenierebiT, saTnoebiT

da sibrZniT. warmoaCina saqarTvelos warCine -

buli pirni da Rirsebani qarTveli erisa. radgan

Tanamadrove pirebis dasaxeleba uxerxulad

miiCnia, man poemas misca arakis forma, moqmedeba

gadaitana arabeTSi da sxva ucxo qveynebSi. poe -

mis gmirebs arabTa saxelebiT ixseniebs. man Ta -

vis qmnilebas daarqva `vefxistyao sani~, radgan

poemis mTavar gmirs, tariels vefxis tyavis

samosi ecva.

sargis Tmogveli _ Tqvenis nebarTviT darbazSi vixmob

SoTa rusTavels da Tavad wagikiTxavT aRniSnul

poemas.

Tamar mefe (mas gvirgvini adgas Tavze Zvirfasi qvebiT

moWedili da TeTri kaba acvia oqros arSiiT

gawyobili, mas amSvenebs didi Savi Tvalebi da

nawnavebi). sTxoveT Semovides darbazSi SoTa

rusTaveli.

sargis Tmogveli. keTili dido mefeo (igi gadis darbazi -

dan da SemouZRveba SoTa rusTavels. SoTa Sed -

geba mefe dedoflis kvarcxlbekTan, cali fexiT

daiCoqebs da Tavs daxris mefe dedoflis winaSe).

Tamar mefe (mimarTavs SoTas). fexze adeqiT. (SoTa fexze

92

dgeba da dedofals Sexedavs) Tqvenze bevri

sikeTe msmenia, gavige axali poema dagiweriaT,

romelic imedia yvelas gagvaxarebs, gTxovT

wagvikiTxoT, es darbazic amisTvis Semiyria.

SoTa rusTaveli (igi warmosadgeni axovani vaJkaci 22-24

wlis Savi wver-ulvaSiT, naTeli maRali SubliT,

ukan gadavarcxnili Savi talRiseburi TmebiT)

dido mefeo, CemTvis didi pativi gaxlavT warvs-

dge Tqvens winaSe Cemi mokrZalebuli leqsebiT.

Tqvenis nebarTviT me mas daviwyeb (igi Slis poe-

mas da iwyebs).

vefxistyaosani

1

romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,

zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,

Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa,

misgan ars yovli xelmwife saxiTa mis mieriTa.

2

he, RmerTo erTo, Sen Sehqmen saxe yovlisa tanisa,

Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa,

momec mijnurTa survili, sikvdidmde gasatanisa,

codvaTa Sesubuqeba, mun Tana wasatanisa.

3

vis hSvenis, - lomsa, - xmareba Subisa, far-SimSerisa,

- mefisa mzis Tamarisa, Rawv-badaxS, Tma-giSerisa, -

mas, ara vici, Sevhkadro Sesxma xotbisa, Serisa?AmisTa mWvretelTa yandisa mirTma xams, marT miSerisa.

4

Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml-daTxeuli,

vTqveni qebani visni me ar-avad gamorCeuli.

melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,

vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.

93

scena #2

arabeTis mefis, rostevanis sasaxle. maRaR TaRebiani

d i d i d a r b a z i , r o m e l i c m d i d r u l a d a r i s g a w y o b i l i ,

darabazis SuaSi wylis mrgvali auzia, romelSic ramden-

ime Sadrevania. auzis gverdiT da mis irgvliv Zvirfasi xa -

l i C e b i a g i a . d a r b a z i s e r T m x a r e s , T e T r i m a r m a r i l o s

kibeebia, romlis Tavze arabeTis mefe rostevani oqros

taxtze zis, igi warmosadegi darbaisluri ieris moxucia,

romelis saxes TeTri wverulvaSi amSvenebs, mas Tavze oq -

ros gvirgvini adgas, ramelsac SuaSi didi Zvirfasi bri -

l i a n t i s q v a a m S v e n e b s , m a s s a x e l i a q v s g a n T q m u l i s a -

qveynod, rogorc brZensa da samarTlian xelmwifes. ros-

tevanis gverdiT misi erTguli sardali avTandili dgas,

i g i t a n a d d a s a x i T l a m a z i w a r m o s a d e g i d a f i z i k u r a d

Zlieri axalgazrda kacia. rostevanis garSemo da dar baz -

Si mravlad arian didebulebi, mxedarTmTavrebi, elCebi

da mefis vezirebi.

rostevani (mimarTavs Sekrebulebs). Cemi dro wavida, yve-

laze mourCeneli avadmyofoba mWirs, es sibe -

rea, Cemi dReebi daTvlilia da albaYT male mov -

kv debi, aseTia wuTisoflis wesi. raRac unda vi -

Ro no, me vaJi ara myavs, mxolod erTad-erTi

asuli TinaTinia Cemi gulis gamxarebeli. vardi

rom daWkvneba turfa baRnarSi, mis magier sxva

ifurCqneba da yvavis. Cemi asuli TinaTini minda

davsva xelmwifed.

sograti. magas nu brZanebT mefev batono, Tqveni dabere-

ba jer naadrevia, vardi Tu daWk neba igi surnels

mainc ar kargavs, Tqveni risxva bevr sxvis kargs

ajobebs, ise pirferobaSi ar CamomarTvaT,

magram Tqvens asuls namdvilad mouxdeba mefo-

94

ba, TinaTini Tumca qalia, magram WeSmaritad

xelmwifed aris dabadebuli, `lekvi lomisa swo-

ria, Zu iyos Tunda xvadia~.

rostevani. auwyeT mTels Cems samefos, rom Cemi erTad -

erTi ulamazesi asuli TinaTini arabeTis taxt -

zed davsvi xelmwifed. vepatiJebi yvelas, _

modiT da mouloceT es bednieri dRe Cems asuls.

(igi dgeba samefo taxtidan da midis TinaTinis

dasaxvedrad, romelic darbazSi SemohyavT di -

de bulebs, rostevani egebeba TinaTins, ismis bu -

kis da naRaris sasiamovno xma, TinaTinTan erTad

Semodian jariskacebi da ubralo arabi mosax -

leo bis warmomadgenlebi, yvela mxiarulobs da

ulocaven erTmaneTs am bednier dRes.

rostevani miiyvans TinaTins Tavis samefo

taxt Tan, dasvams da Tavis xeliT Tavzed oqros

gvirgvins daadgams, skiptras miarTmevs da Zvir -

fas samefo mosasxmels moasxams. TinaTini saSua -

lo simaRlis tanwerweta axalgazrda 19 wlis qa -

lia, romlis lamaz saxes Savi Tval-warbi amSve -

nebs.

gansakuTrebiT gaxarebuli Cans avTandili,

Tina Tini da avTandili xSirad uyureben erT ma -

neTs da siyvaruliT iRimebian. rostevan mefe da

misi amala ukan ixevs da muxls iyris TinaTinis

winaSe. Tayvans scemen mas, TinaTini mefed iqna

kurTxeuli. ismis sasiamovno arabuli simReris

xma, romlis hangebis qveS wylis Sadre vanTan cek-

vas iwyeben arabi mocekvave qalebi. TinaTini

Relavs, ganicdis. mas Tvalzed cremli adgeba).

rostevani. nu stiri, Cemo asulo, yuri damigde, dRes

arabeTSi mefe Sena xar da amieridan es samefo Sen

unda marTo, am saqmes WkuiT unda gauZRve, go -

95

nieri da Tavmdabali unda iyo, rogorc mze

Tanab rad afrqvevs Tavis sxivebs surnelovan

vardsac da myral balaxsac, aseve Senc wyaloba

nu mogwyindeba nurc didebulTaTvis da nurc

mdabioTaTvis, qonebis uxvad gamcemi iyavi da

arc Sen mogakldeba, zRvebsac xom erTvis Senaka -

debi da kvlavac gaedineba. (rostevanma es uTxra

Tu ara Semdgom simRerasa da nadimobas miyo

xeli).

TinaTini (mamis darigebas xalisiT ismens da yovel mis

naTqvams brZnulad aRiqvams, man TavisTan erT -

guli gamzrdeli qali ixmo da ubrZana) Sen rom

Senaxuli Cemi ganZeuloba gaqvs, gaxseni da yve-

laferi aq momitane. (male TinaTins oqros skiv -

rebi miarTves Zvirfasi ganZeulobiT savse,

Tina Tini skivrebidan ganZeulobas iRebs da

sasaxleSi Sekrebil mosaxleobas uxvad urigebs.

igi Tavis xeliT urigebs oqrosa da vercxlis

mone tebs aRtacebul xalxs, qali Tu kaci, mda -

bio Tu didebuli im dRes TinaTinis naboZvariT

aivsnen, molaSqreebi erTimeores aswrebdnen

Zvirfaseulobis aRebaSi. rostevan mefes ki

mowyeniloba daetyo).

avTandili (mimarTavs mefis vezirs sograts). mowyenilo -

bas vatyob Cvens mefes, neta ra unda iyos amis

mizezi, iqneba gekiTxa sograt mizezi misTvis.

sograti. keTili, vkiTxav. (igi rostevanTan midis da

ekiTxeba) mefev batono, ratom xarT mowyenili,

imas xom ar dardobT, rom Tqvenma qaliSvilma

didZali Zvirfaseuloba gasca?

rostevani. ara sograt, eg ar madardebs, Cemi siZunwe aba

vis gaugia, me is madardebs, rom davberdi da

erTi asulis garda aravin myavs, RmerTma vaJi ar

96

momca, rom mSvildosnobaSi mainc dammsgavsebo-

dam isev avTandili Tu Semedreba, Torem sxva

ara vin meguleba aseTi (mis gverdze mdgom avTan -

dils gaecineba). ra gacinebs avTandil, miTxari

nu momeridebi.

avTandili. getyvi mefeo, magram ar gewyinos, Tqvenze nak -

lebi mSvildosani arc me gaxlavarT, Tu ar gje -

raT erTmaneTs SevejibroT, mowmed ki Tqveni

ymebi waviyvanoT.

rostevani. keTili, wavideT da vinadiroT, iq gamoCndeba

vin vis ajobebs. sanaZleoc davdoT, vinc ufro

cudi mSvildosani iqneba, sam dRes TavSiSvela

ivlis (man avTandils megobrulad gauRima).

me monadireebs ubrZaneb, rom xval nadirTa

jogi mindv rad gamorekon, diliT adre sana di -

rod gavdivarT. (rostevani drostarebas da

lxins mieca).

scena #3

rostevan mefis sasaxle — samefo darbazi carielia.

Semodis rostevan mefe. igi mowyenilia, mas moyveba av -

Tandili. rostevani darbazis kuTxeSi mdgar did muxis

magi das miujdeba, avTandili rostevans magidaze mdgar

doqidan vercxlis TasSi wyals dausxams da miawvdis.

avTandili. gTxovT miirTvaT mefev civi wyali!

rostevani. madlobT avTandil (igi Tass gamoarTmevs da

mosvams odnav). es ra ubedureba dagvatyda Tav -

zed avTandil, neta vin unda iyos is ucnobi

moyme.

avTandili. vinc ar unda iyos mefev mas me aucileblad

vipovi, man moaxerxa da xelidan dagvisxlta,

97

magram momavalSi amas veRar SesZlebs (darbazSi

TinaTini Semodis. igi midis mamasTan, moexveva da

hkiTxavs).

TinaTini. ase ratom xar mowyenili, ra aris Tqveni ugune -

bobis mizezi mama?

rostevani. nadirobis dros me da avTandili viRac ucxo

moy mes gadaveyareT. dRes diliT me da avTan di -

li amaliT sanadirod viyaviT, cxenebi gavaWeneT

da mindvrad gamodenil nadirs isris tyorcniT

daverieT. me da avTandili cxenebs win mivaWe neb -

diT da mTaze marcxniv da marjvniv gamosul

irmebis jogs marjved vstyorcnidiT isars, mon-

ebi gverdze mogvyvebodnen da swrafad gvawv-

didnen isrebs. ase jiriTiT ganvvleT vrceli min-

dori da mdinaris piras sadac kldeebi aRmarTu -

liyo iq SevCerdiT, nadiri iqve maxloblad tyeSi

gauCinarda, iq cxenebisaTvis gauvali gza iyo,

nadirobiT ganvlil mindors Tvali gadavavleT.

igi Cvens mier daxocili nadiriT iyo savse, Cven

erTmaneTs vexumrebodiT, ara me gajobe da ara

meo, am dros Cemi mSvildosani amalac movida, me

maT SevekiTxe, vin ufro meti nadiri daxoca, me

Tu avTandilma? oRond nurafers damimalavT

meTqi. maT momaxsenes rom maT guldasmiT daaT -

va lieres daxocili nadiri da avTandilis mier

daWrili mxeci erTic ver naxes, orives mravali

nadiri dagixocavT, magram avTandilis isriT

mouklavs meti da ramdenic usvria isari, erTic

ar aucilebia, Tqveni isrebi ki dacdenili mrava -

li miwiT dasvrili amogviRia. me gamexarda da

avTandils gamarjveba miuloce, Semdeg mxle-

blebs vubrZane iqve mdgar didi xis CrdilSi Seg -

vesvena, laSqarmac iq iwyo Tavmoyra, yvela mxi-

98

arulobda, Cven lamazi bunebis cqeriT vtkbebo -

diT. meomrebma koconi gaaCaRes da irmebi gaat -

yaves, koconze irmis xorcis mwvadi aSiSin da,

Cemma meomrebma monadireTa simRera wamoiwyes.

(mefe aRelvebisagan Tavs xris da avTandils eub-

neba) gTxov gaagrZelo moyola da TinaTins

bolomde auxsna Cemi cudad yofnis mizezi.

avTandili. am dros CvenTan erTi meomari modis da uc -

naur ambavs gviyveba, rom man kldis dabla mdi-

naris piras, did lodze ganmartoebiT mjdomi

ucxo moyme naxa, igi fiqrebSi iyo garTuli da

mis garSemo ra xdeboda, araferi esmoda, mis

fizi kurad Zlier sxeuls vefxis tyavisagan Seke -

rili samosi amSvenebda, Tavze vefxis tyavisve

qudi exura, xelSi ki majaze msxvili maTraxi eWi -

ra, meomari miuaxlovda da hkiTxa mas, Tu vin iyo

da aq ras akeTebda, magram ucxo mas xmas ar scem-

da da mwared tiroda. mefem meomars uTxra, rom

kvlav wasuliyo masTan da gaerkvia, vin iyo da

CvenTan moeyvana. cota xnis Semdeg igi isev

mobrunda da Segvaxsena rom man ucxo moymes ver-

aferi Seas mina, igi kvlav uZravad zis da mwared

stiris.

maSin mefe ganrisxda da ubrZana Tormet meo-

mars wasuliyvnen masTan da is ucnobi, vinc ar

unda yofiliyo, wylis piras mjdomi misTvis moeg-

varad. meomrebi yoveli mxridan gars Semoerty -

nen ucnobs da misi Sepyroba scades, ucnobma

rogorc ki iaraRis JRarunis xma gaigo, swrafad

wamoxta, va-meo! erTi Tqva da Tavis Sav cxens

moaxta da Cvens meomrebs gaerida, magram maT gza

gadauWres da misi Sepyroba moindomes, maSin

ucnobma moymem maT saSineli dRe daayena ise,

99

rom xmali ar uxmaria, man maTraxi gadauWira ram-

denime meomars Tavzed da sisxli adina, zogi

mogvikla da TviTon auRelveblad gza gaagrZe -

la, es rom me da mefem gavigeT, cxenebze Sevsxe -

diT da ucnobs gamoudeqiT, magram naxa ra man

rom TviT mefe misdevda Sesapyrobad, Tavis

cxens maTraxi gadauWira da tyeSi gauCinarda,

TiTqos miwam Caylapao, mis kvals mdevarma veRar

miakvlia. me da rostevani ukan SemovtrialdiT

da laSqarTan mivediT, sadac daWril-daCexi -

lebi mravlad dagvxvda. maT iarebs uxvevdnen da

dastirodnen. daRvremilma da dadardianebulma

mefem ukan dabrunebis brZane ba gasca.

rostevani. RmerTs Cemi uzrunveli cxovreba mobezrda

da mwuxareba imitom gamomigzavna, ras izam ase -

Tia misi neba-survili.

TinaTini. marTlac ucnauri da saSineli ambavi gadagxde -

niaT Tavs, ucxo moyme unda movnaxoT, amisaTvis

gavgzavnoT qveynis oTxive mxares mstovrebi da

misi ambavi Seityon.

rostevani. iyos neba Seni Svilo, gavgzavnoT mstovrebi

qvey nis oTxive mxares, eZebon erTi weli da

gaigon Ze xorcieli iyo is moyme Tu moCveneba.

(rostevani dgeba da gadis darbazidan, mas Tina -

Tini da avTandili mihyvebian. gadis dro da

TinaTini Semodis sasaxleSi, mas misi moaxle

axlavs).

TinaTini (mimarTvas moaxles). wadi da avTandili aq mo -

miy vane (moaxle qali gadis da male oTaxSi

avTan dili Semodis. TinaTins siasamuris

bewviT Semosili Zowisferi mosasxami moesxa

mxrebze, TeTr broliviT yelze Savi Tma bul-

ulebad CamoS loda. man avTandils moridebiT

100

SesTavaza Soriaxlos damjdariyo). Zalzed

merideba am Temaze SenTan saubari, magram meti

gza ar maqvs.

avTandili. brZaneT dedofalo, riT SemiZlian gemsa xu -

roT.

TinaTini. dRemde am sakiTxze SenTan ar gamimaxvilebia

yu radReba, vici gagikvirdebaT rom Tqveni natv -

ra ase swrafad asrulda, magram jer im dardis

Sesaxeb minda giTxraT, romelic ase Zalzed

mawuxebs. Sen da rostevani nadirobidan rom

dabrundiT da ucxo moymes rom gadaeyareT, aman

mosveneba damakargvina. gTxovT is ucnobi

monaxoT, Tundac amisaTvis cisa da miwis yvela

kunWulis naxva dagWirdeT, Tumca Cven

erTmaneTisaTvis araferi gviTqvams, magram

vici, rom Soridan metrfi. amis gamo Cemi samsax-

uri ormagad gmarTebs: jer erTi, rogorc

xelqveiTs, romelsac vervis Sevadareb, mere,

rogorc Cems Seyvarebuls, wadi da sadac ar unda

iyos is saidumloebiT moculi ucnobi kaci

moZebne. amiT Sens siyvaruls Cemdami ufro

ganamtkiceb. sam weliwads Zebne, Tu ipovni

gamarjvebuli dabrundebi, Tu ver ipovni davi-

jereb, rom is mxolod moCveneba iyo, me ki

dagvxvdebi, rogorc daumWknari vardi. vficav,

rom Sens garda qmrad sxvas aravis movindomeb da

Tu giRalato, miwa gamiskdes da Sig Cavvarde, iq

Seni siyvaruliT vitanjebode gulSi maxvil

gayrili.

avTandili. Cemo dedofalo, Tqveni sityvebi mzis sxivis

tolfasia CemTvis, Cemi siyvaruli Tqvendami

usazRvroa, mwams da mjera Tqveni, waval ucxo

moymis saZebnelad da vipovi mas, sadac ar unda

101

iyos, Tumca TqvenTan ganSoreba Zalian mimZims

(avTandili dgeba, midis axlos TinaTinTan, win

erTi muxliT daiCoqebs da mas xelzed eamboreba,

Semdeg dgeba da gadis. sasaxleSi rostevani

Semodis).

rostevani. TinaTin, Zvirfaso, rogor momenatre (igi Ti -

naTins gadaexveva). qveynis oTxive mxares gagza-

vnili Cveni kacebi dabrundnen, maT mTeli weli-

wadi Zebnes ucxo moyme, magram mis kvals versad

miagnes, tyuilad gaisarjnen.

TinaTini. albaT eSmakis sicrue da moCveneba daginaxavT,

Tqvenda samtrod zecidan Camosuli, amaze nu -

Rar idardebT. (darbazSi Semodis mefis moxele

da mefes moaxsenebs).

moxele. mefev batono. avTandils surs TqvenTan Sexved ra.

rostevani. TxoveT Semovides. (darbazSi avTandili Semo dis).

avTandili. dido mefeo, Tqven mTeli qveyana xmliT dai -

moneT, mec minda bedi vcado da vilaSqro, Tina -

Tinis, Tqveni asulis xelmwifobis ambavi yvelas

vamcno, mteri gavanadguro, morCilni vaxaro,

xolo urCni ki davsajo.

rostevani. Cemo lomo avTandil, omebi Sen adrec ar dagk-

lebia, magram Tu guli migiwevs, wadi. me mxolod

erTi ram madardebs, rom uSenobiT moviwyen.

avTandili. xelmwifev, me Tqveni qebis Rirsi ara var, mec

moviwyen uTqvenod, magram me male davbrundebi

da erTmaneTs kvlav pativiscemiTa da siyvaru -

liT SevegebebiT. (mefe axlos miva avTandilTan,

gadaexveva da moefereba. avTandili Tavs dauk -

ravs da gadis sasaxlidan. rostevani mimarTavs

TinaTins).

rostevani. Cemo asulo, Cemi davalebiT vaWrebma SenTvis

sxvadasxva qveynidan saCuqrebi Camoitanes, wavi -

102

deT vnaxoT. (isini gadian sasaxlidan. sasaxleSi

avTandili da Sermadini Semodian. Sermadini

axalgazrda Savgremani warmosadegi kaci avTan -

di lis gazrdilia da erTguli yma).

avTandili. SenTvis kargad aris cnobili Cemi yvela

saqmianoba da isic kargad ici, rom me TinaTinis

siyvaruli mtanjavs da man usazRvrod gamaxara,

roca mTxova ucxo moymis ambis gageba, dab ru -

nebis Semdeg Seni gulis wadils maSin agisrule-

bo, man siyvaruli da erTguleba Semom fica, amiT

Zlier gavixare, mec xom misi siyvaruli mtan-

javs, amitom Txovna unda Seusrulo, jer erTi

imitom rom misi erTguli msaxuri var, meored,

misi Seyvarebuli, me wasvla gadavwyvite da Sen

gtoveb Cems magivrad aq, mxedrobis meTaurad.

darwmunebuli var Sen erTgulad gamiwev samsax-

urs, sazRvars kargad daicav da mters ar

gaaxareb, Tu cocxali ar davbrunde, mefes amis

Sesaxeb acnobe da Cemi sulis mosaxsenieblad

nurafers daiSureb.

Sermadini. vici mainc waxval da darCenas ar gTxovT,

magram Seni magivroba rogor unda gavwio, sad

Sen da sad me? sjobs sxva naxo Cems magivrad, me ki

SenTan erTad wamoval.

avTandili. gamigone Sermadin, es marto Cemi saqmea, Cemi

siyvarulis dasamtkiceblad. me am saqmeze marto

unda wavide. Seni Semcvleli ki me arvin megule-

ba, sami weli melode, Tu am droSi ar davbrundi,

maSin miglove. anderZs dagitoveb, rom mTeli Ce -

mi samflobelo Sen dagmorCildes. (avTandili

ubidan werils amoiRebs da Sermadins gadascems,

gadaexveva da isini gadian darbazidan. avTandi li

ucxo moymis saZebnelad Soreul gzas daadgeba).

103

scena #4

kldis Ziras gamokveTilia didi gamoqvabuli. gamoqva -

bulSi moCans didi oTaxi, Sig koconi anTia, zed qvabi

dgas, gamoqvabulis kedlebze vefxisa da lomis tyavebia

gakruli, romlebzec sabrZolo iaraRebi: xmlebi, farebi,

S u b e b i h k i d i a . g a m o q v a b u l i s q v i s i a t a k z e v e f x i s a d a

lomis tyavebi aris dafenili, gamoqvabulis win patara

moedania, mis garSemo didi muxis xeebia. avTandili am

x e e b s a r i s a m o f a r e b u l i d a i q e d a n g a m o q v a b u l s a T v a -

lierebs, ucbad cxenis fexis xma ismis da gamoqvabulidan

a x a l g a z r d a q a l i g a m o d i s , m a s S a v i g r Z e l i k a b a a c v i a ,

Tmebi xilabandiT aqvs gakruli, romlidanac grZeli Tmis

n a w n a v e b i m o u C a n s m x r e b z e g a d a k i d e b u l i , t y i d a n r a i n -

d u l i a R n a g o b i s f i z i k u r a d Z l i e r i a x a l g a z r d a k a c i

gamodis, mas tani vefxis tyaviT aqvs Semosili, Tavzec

v e f x i s t y a v i s v e q u d i a x u r a v s . x e l S i m s x v i l i m a T r a x i

uWiravs, mis qamars xmali da xanjali amSvenebs, qali mas

t i r i l i T e g e b e b a d a i s i n i o r i v e g a m o q v a b u l S i S e d i a n ,

male ucxo moyme da qali kvlav gareT gamodian, mamakaci

qals emSvidobeba da midis, qali ki gamoqvabulSi Sedis.

avTandili xeebs Soris aris dama luli da yovelive amas

Tvals iqidan adevnebs. man icno ucxo moyme da gadawyvita

qals gamoelaparakos mis vinaobis dasadgenad. igi gamodis

samalavidan da gamoqvabulisken midis, iqidan kvlav is

qali gamodis, magram daina xavs ra ucnob mamakacs, yvir-

ils iwyebs da viRacas saS velad ixmobs.

avTandili. (qals mklavSi xels mokidebs da eubneba). dam -

Svidi dao, me sikeTisaTvis var mosuli, daveZeb

im ymas, vinc axla es-es aris dagemSvidoba.

qali (tiriliT eubneba). Tavi damanebe, nu mTxov imas, rac

ar SemiZlia, Cemgan misi ambis Txrobas nu mTxov.

avTandili. dao, rom icode ra siSoridan movdivar da ra

104

gaWirveba gamoviare, rom am ucnobi adamianis

ambavi Semetyo, rac ar unda gabrazde Cemze, me

mainc ar dagexsnebi, sanam mis ambavs ar momiyvebi.

qali. Cemgan verafers gaigeb. tyuilad irjebi.

avTandili (qals TmebiT mozidavs, xanjals ki kiserzed

daadebs da etyvis) miTxari girCevnia, Torem

sicocxles gamogasalmeb.

qali. mag xerxiT verafers miaRwev, nu ggonia, rom sikv dili

tanjvad mimaCndes, CemTvis mainc Calis fasi aqvs.

avTandili (qals xels uSvebs, calke dajdeba da qals

moubodiSebs). mapatie rom gagabraze, vici Sens

ndobas aRar vimsaxureb, magram ra vqna, Seyvare -

bulis gulisTvis kaci ras ar Caidens, Seyvare -

buls xom Sebraleba unda? nu gamwirav, Tu guli

mogibrunda Cemsken da gamigeb, SenTvis sicocx -

lesac ar daviSureb. axla an momkal, an mcocxle.

qali. (igi molba rogorc ki avTandilis Seyvarebuloba Seit -

yo). raxan Seyvarebuli axsene da mis gamo sCadi amas,

maSin Sen dad mimiRe da rasac getyvi, ise moiqeci.

avTandili. meti ra gza maqvs.

qali. raki amdeni gasaWiri agitania da mogiTmenia, cotac

kidev moiTmine, im moymis ambavi rom gaintere-

sebs, igi eniT dauwereli da daujerebeli amba -

via. sjobs man TviTon giambos, im moymes tarieli

hqvia, me ki asmaTi. am gamoqvabulSi varT ukve

karga xania, Tavs ki misi nanadireviT virCenT,

danarCens nu mkiTxav, exla wamodi gamoqvabulSi

dagmalav (isini Sedian gamoqvabulSi). aq iyavi da

momicade. roca tarieli dabrundeba, Sevecdebi

Seni Tavi Sevayvaro da mere gagacnob da igi yve-

lafers TviTon giambobs, Sen ki Sens satrfos

survils ausruleb da gaxareb. (am dros gamoqva -

bul Tan axlos xmauri ismis, cxenis fexis xma).

105

ai, movida kidec is, visi ambis Setyoba ase Zalian

ginda, axla am gamoqvabulSi dagmalav da sanam ar

dagiZaxo, ar gamoCnde, Torem mas cocxali ara -

vin gadaurCeba, Tu gabrazda. (asmaTi avTan dils

gamoqvabulSi gadamalavs, TviTon gareT gamo dis

da gamoqvabulis win momaval tariels Sexvdeba).

asmaTi. rad dabrundi, xom araferi SegemTxva?

tarieli. gzazed erT mefes gadaveyare, romelic tyeSi

nadirobda da nadiric mravlad daexoca, Tan

mravalricxovani laSqari axlda, Tavi movaride,

adamianebTan Sexvedram sevda momgvara, ukan

gamovbrundi da aqeT wamovedi. aq movicdi da

xval isev waval, iqneba erTmaneTs avcdeT.

asmaTi. uRran tyeSi martod rom daexetebi da mxecebis

garda aravisTan urTierToba ara gaqvs, gana es

kargia? erTi kacic ki ver naxe, rom dardis gam -

zia reblad gyoloda. magram didia uflis madli,

man igi TviTon mogivlina da gTxov, ar gabrazde!

iseT kacs gaCveneb, romelic Seni dardisa da

varamis gamziarebeli iqneba.

tarieli. gana aris am qveyanaze egeTi adamiani, RmerTs

ese Ti kaci qveyanaze ar gauCenia, Sens garda dao,

xorcieli aravin myavs, Sen rac gaWirveba gadai-

tane, sxva veravin gauZlebda.

asmaTi. gaCveneb egeT adamians, oRond daifice, rom

arafers avneb.

tarieli. Tu maCveneb, didad gavixareb, Cems siyvaruls

vficav, mas arafers dauSaveb. (asmaTi dgeba

fexze, avTandilis mosayvanad midis, mas xels

moki debs da tarielTan gamoiyvans. tarieli da

avTandili erTmaneTs miesalmebian, Semdeg

erTmaneTs gadahkocnian da iatakzed dagebul

vefxis tyavze dasxdebian sasaubrod).

106

tarieli. Seni ambis Setyobas viswrafvi, me ki sikvdilsac

aRar vaxsovar, zurgi Semaqcia da Cemzed xeli

aiRo.

avTandili. lomo da gmiro tariel, me arabi var da iq mid -

gas sasaxleebi, Cemi xelmwifis asulze Tavdaviw -

yebiT var Seyvarebuli, SeiZleba ar gaxsendebi,

magram nanaxi gyevar, Tu gaxsendeba, me da Cemi

xelmwife sanadirod viyaviT gamosuli, Cvenma

molaSqreebma Seni myudroeba daarRvies da sam-

agieroc miiRes, mas aqeT bevri geZebeT, magram

Sens kvals versad mivakvlieT. bolos Cemma satr-

fom me gamomgzavna da Seni ambis gageba damavala

da mxolod amis Semdeg Sempirda co lad gayolas,

vada sami weli momca. ai kidec amoi wura es droc,

SemTxveviT xatael mZarcve lebs wavawydi, Sen

rom maTraxiT Wkuaze mogiyvania da maT

momaswavles Seni sadgomi.

tarieli. maxsovs maSindeli Setakeba Tqvens meomrebTan,

Tumca didi xnis winaT iyo, Sen da Seni gamzr -

deli erTad gnaxeT sanadirod rom iyaviT gamo-

suli, me Cemi dardiT viyavi gulCaTxrobili, ar

vici ras merCodiT, Cemgan ra gindodaT, saerTo

da saziaro araferi gvqonda, Tqven galaRebuli

iyaviT drostarebiT, me ki Cemi dardi mqonda,

Tqveni meomrebi Cems Sesapyroblad gamogzavneT,

magram es ver moaxerxeT, mere movixede da Seni

patroni xelmwife davinaxe cxeniT rom meweoda,

Cems cxens dezi vkari da im adgils swrafad gav -

Sordi, ise rom xma ar gamicia. im xataelebs ki

kadnierad Cemi moreva rom ar moendomebinaT,

ara fers vavnebdi. Seni naxva ki didad meama, gasa -

Wiri ukve gamogivlia da ager mnaxe. ra gaewyoba,

Znelia ipovno RmerTisgan ganwiruli kaci.

107

avTandili. saqebi araferi damimsaxurebia jer, Tumca

samsaxurica da satrfoc mivatove da mzad var

Sens dasaxmareblad sicocxle ar daviSuro da

sikvdilamde SenTan viyo.

tarieli. gasaocaria, me SenTvis araferi sikeTe ar gami -

keTebia da ase guliTadaT rogor meqcevi, magram

swored rom Seyvarebulma Seyvarebuli unda

Seibralos, Sens satrfos Cems saZebnelad gamo -

ug zavnixar da ai SevxvdiT kidec, magram Cemi

ambis moyola Zalzed mimZims.

asmaTi. Cemo lomo tariel! cecxls cremliT ras uSveli,

am kacs SenTvis Tavi gadaudia da mouyevi Seni

ambavi, iqneb Senc gulzed mogeSvas tkivili.

tarieli. Cemi seni umkurnebelia, magram rac ar unda

dame marTos, Cems ambavs giambob Zmao, Sen ki asmaT

doqiT wyali momitane sulis mosaTqmelad. (ta -

rieli gulzed perangs Seixsnis da mosayolad

moemzadeba). indoeTis Svidi samefodan eqvsi

mefe farsadans epyra, romelic siuxviTa da sim -

didriT gamoirCeoda. igi Zlieri da amayi meo-

mari iyo, martos SeeZlo mTels razms gamklave-

boda. meSvide samefo mamaCemis _ saridanis

mflo belobaSi iyo, romelmac yvela garSemo

mteri daamarcxa da mSvidoba daamyara, TviTon

ki dros siamiT atarebda nadirobaSi da nadi -

mobaSi. erT dRes man gadawyvita mefe farsadans

xleboda mTeli indoeTis xelmwifes da Tavis

samefo mis mfarvelobaSi Seeyvana. mociquli

gaug zavna da SeuTvala qveSevrdomad Semiwy na -

reo. farsadanma es rom gaigo, didad gaixara da

SeuTvala mobrZandi, iseT pativs gcem, rogorc

mSobels ekadrebao. farsadanma mamas erTi same-

fo sagamgeblod daumtkica. amieridan saridans

108

calke samefos mefe ar erqva, Tore ise araferi

dahklebia. farsadanma is rogorc swori da

toli, ise miiRo da pativi sca, da amirbaroba

uboZa. indoeTis xelmwifesa da dedofals erTi

didi sadardebeli hqondaT, maT Svili ar hyav -

daT, rac maT SeSfoTebas iwvevda. mefe-dedo-

falma gadawyvites Svilad aveynave da taxtis

memkvidred gavezarde. mefur zrunvasa da

swavla aRzrdas ar maklebdnen, xelmwifobis wes-

Cveulebebs maswavlidnen. xuTi wlisa viyavi,

dedofali rom daorsulda da mas qaliSvili

SeeZina (tarielma Rrmad amoisunTqa da wyali

mosva). farsadanma amasTan dakavSirebiT didi

lxini da zeimi gamarTa, sxvadasxva qveynebidan

Camovidnen xelmwifeebi da Zvirfasi saCuqrebi

miarTves mefe-dedofals da asulis dabadeba

miuloces. xelmwifemac uamravi ganZi gasca.

erTad gvzrdidnen, mefis asuls nestan-dare-

jani erqva. cota xanSi didi ubedureba mewvia,

mama gardamecvala, farsadanma didi sulgr Ze -

loba gamoiCina Cemdami mamis magier amirbaroba

miboZa da saganmgeblod erTi samefoc momca.

wle bi gadioda, me davaJkacdi, brZolaSi da

nadirobaSi veravin mjobda, nestan-darejans

farsadanma calke sasaxle auSena da iq zrdidnen

gamzrdelebi, romlebsac mefis da davari

xelmZRvanelobda, amitom ramdenime weli nes-

tan-darejani ar minaxavs, magram erTxel igi

mamis sasaxleSi movida da me mas SemTxveviT

Tvali movkari. Tvalebs ar davujere, igi Zal -

zed damSvenebula da ulamazes qaliSvilad

qceuliyo. misma danaxvam Cemzed ise imoqmeda,

rom usulod daveci karebTan.

109

scena #5

i n d o e T i s m e f i s , f a r s a d a n i s s a s a x l e . s a s a x l i s e r T

kuTxeSi ganieri sawoli dgas, romelzedac tarieli usu-

lod wevs. mas eqimebi exvevian. civ tiloebs Tavze adeben.

erT-erTma eqimma mimarTa mefe farsadans.

eqimi. dido mefeo, tarielis avadmyofobis veraferi

gami gia, taniT janmrTelad aris, magram raRacis

gamo goneba amRvreuli aqvs, mas siwynare unda

gark veuli drois manZilze da avadmyofobac

maleve gaqreba.

farsadani. Tu asea, maSin vbrZaneb sasaxleSi calke oTaxi

gamouyon da mzrunveloba ar moaklon (amas

ambobs da sasaxlidan gadis, mas yvela momsaxure

gahyveba da tariels marto toveben. male tarie -

lis sawols nestan-darejanis moaxle asmaTi

uaxlovdeba, jibidan patara boTls iRebs, xe -

liT tariels boTlis wyals apkurebs, ris Sem -

deg tarieli Tvals gaaxels).

asmaTi. gamofxizldi tariel, visTvisac kvdebi, iman we -

rili gamogigzavna (igi iRebs jibidan nestan-

darejanis werils da awvdis tariels).

tarieli. madloba moaxseneT qalbatons (igi werils iRebs

da iwyebs kiTxvas, asmaTi gadis sasaxlidan).

tarieli (TavisTvis xmamaRla laparakobs). o RmerTo,

rogor gamaxara misma werilma, werilSi igi Cems

bnedas sayvedurobs da mirCevs siyvarulisTvis

sagmiro saqmeebis keTebas da xataelebis wina -

aRm deg brZolas (tarieli dgeba sawolidan, ic -

vams da TavisTvis iZaxis) xataelebis winaaRmdeg

omis mzadebas unda Sevudge (ucbad kari iReba da

oTaxSi nestan-darejani Semodis. igi saSualoze

110

maRali Savgremani 20 wlis lamazi qalbatonia.

mas grZeli kaba acvia da Tavze Savi xilabandi

aqvs wamosxmuli; igi tariels uaxlovdeba da

xilabands ixsnis. tarieli gaognebuli uyurebs

mas).

tarieli. o, qalbatono, Tavi samoTxeSi mgonia. Tqven aq

CemTan ram mogiyvanaT? (da igi nestan-darejanis

win muxlebze iCoqebs).

nestan-darejani. fexze adeqiT tarieli, gatyobT rom

Tavs ukeT grZnobT (tarieli fexze dgeba da eub-

neba).

tarieli. Tqveni kvlav xilva CemTvis unetaresi ocneba

iyo, Cemi avadmyofobac aqedan modis. daginaxeT

Tu ara pirvelad, Tqvenma naTelma saxem ise imo-

qmeda Cemzed, rom TvalT damibnelda, usulod

daveci, aseTi ram me arasdros momsvlia. ar vici

es yovelive ras mivawero, magram erTi cxadia,

danaxvisTanave SemiyvardiT da uTqvenod si -

cocxle warmoudgenlad mimaCnia (tarieli Tavs

xris Seyvarebulis winaSe).

nestan-darejani. marTalia calke mzrdidnen sasaxleSi,

magram xSirad momikravs TqvenTvis Tvali aspa -

re zobis dros, romlebzec yovelTvis pirveli

iyaviT, ar dagimalavT Tqveni siyvaruli mec

bavSvobidan gulSi Camivarda da CemTvis ucxo ar

aris Tqveni grZnobebi. magram jobs Seyvarebuls

sagmiro saqmeebi aCveno da amiT siyvaruli daam -

t kico, xataelebi gaTavxednen da maTi damarc -

xebiT Tqven Cems siyvaruls ufro ganamtkicebT,

omidan gamarjvebuli rom dabrundebi, daqor-

winebac maSin gadavwyvitoT, me qmrad aravis

visurveb Sens mets da erTgulad dagelodebi.

tarieli. Cemi siyvaruli Tqvendami usazRvroa. igi yove-

111

live siZneles gadamlaxinebs da TqvenTan ga -

marj vebiT davbrundebi. geficebiT, Tqvendami

siyveruli iseTi Zlieria CemSi, rom win veravin

damidgeba _ Cveni bednierebisTvis me Tavs gav -

wirav.

nestan-darejani. mjera Seni, Cemo lomo, exla ki jobs

sabrZolvelad samzadiss Seudge, xolo Cveni

siyvarulis Sesaxeb jer sityva aravisTan dasZra.

exla ki dagemSvidobebi. (nestan-darejani gadis

sasaxlidan).

tarieli. ufalo RmerTo, madlobas gixdi aseTi bednieri

wamebisaTvis, me Cems Seyvarebulis pirobas Seus -

ruleb da Cveni bednierebis win araferi aRudgeba.

scena #6

f a r s a d a n i s s a s a x l e . s a s a x l e S i z e i m i a — s a m e f o k a r i

mterze gamarjvebas zeimobs. mefe farsadani, dedofali

da maTi qaliSvili nestan-darejani sazeimod arian Cac -

mul ni da xataelebze gamarjvebis gmirs tariels elian.

ucbad ismis bukis xma da darbazSi gamarjvebuli tarieli

Semodis Tavis meomrebTan erTad. mefe-dedofali da maTi

qaliSvili nestan-darejani samefo taxtze sxedan, maT win

didi darbazia, sadac stumrebi da sasaxlis didebulebi

arian. isini ganze gadgnen da tarielsa da maT mxleblebs

gza misces mefe-dedoflisaken. tarieli win warsdga da

mefes moaxsena.

tarieli. dido mefeo, xataelebi damarcxebuli arian, ma -

Ti jari ganadgurebulia. miiReT saCuqrad es

oqro, vercxli da Zvirfaseuloba (ambobs igi da

xels monebisken iSvers, romlebsac Zvir faseu -

loba SemoaqvT sasaxleSi da mefe-dedoflis win

112

deben. tarieli adis kibiT maRla da mefe-dedo-

fals eaxleba. farsadani mas gadaexveva da gmi -

roba ulocavs. Semdeg tarieli nestan-darejan -

Tan midis, mas gadaexveva da mis gverdiT jdeba.

sasaxleSi nadimi iwyeba. ismis lamazi hangebis xma

da xaliCaze mocekvave qalebi gadian da iwyeben

cekvas. tarieli nestan-darejanTan zis da misi

monebi nestan-darejans Zvirfass saCuqrebs

miar Tmeven. tarieli nestan-darejans xatae Ti -

dan wamoRebul Zvirfas mosasxams aCuqebs. nes-

tan-darejani ki sanacvlod Tavis samxres aCu -

qebs. mefe farsadani am dros tarielTan miva,

gverdze gaixmobs da eubneba).

farsadani. Cemma siymawvilem swrafad ganvlo, xolo me da

Cems meuRles vaJiSvili ar SegveZina, magram

imedis TvaliT vuyurebT Cvens erTad erT qa -

liSvils, romlis daqorwinebis droc movida.

sasiZo iseTi minda, rom qveyanas kargad gauZR -

ves, xolo mters medgrad daxvdes. aseTad me da

dedofalma mxolod xvarazmis xelmwifes Svili

miviCnieT, romlis ukeTes versad vipovniT. rCe -

va minda gkiTxo — Sen amazed ras ityodi. (tarie -

li Zalzed SeSfoTda da daibna).

tarieli. (Tvalzed cremli adgas) Tqven visac ki sasiZod

Svils sTxovT, yvela gaixarebs.

farsadani. (mefem erT-erTi veziri miixmo TavisTan da

Tqva). gibrZaneb xvarazms kaci gagzavno da maT

xelmwifes SeuTvalo, rom mTeli Cveni samefo

umemkvidreod aris darCenili. erTad erTi asu -

li gvyavs da Tu Svils zedsiZed mogvcem, kargs

izamTo, radgan qals iqiT vervis gavatanTo.

vici, xvarazm mefe didad gaixarebs am ambavs rom

gaigebs da Svils gamogzavnis, romelic sasax le -

113

Si unda momgvaroT. axla ki zeimi gavagrZeloT.

(am laparaks nestan-darejanma yuri mohkra da

tarieli gverdze gixmo).

nestan-darejani. (gabrazebuli mimarTavs tariels). ras

Cadixar tariel. mamas xvarazmTa sasiZos Camoy -

va nazed rogor daTanxmdi, Cven erTmaneTs siyva -

ruli SevficeT, fici rogor gatexe da miRala -

te, ar gamogiva eg saqme, indoeTs veravin daepa-

troneba, Tu me ar movindomeb, me Tu cocxali

davrCi, Sen indoeTSi didxans ver ibogineb. axla

wadi da gamecale. Sen Cemi fasi ar gcodnia.

mTeli msoflio rom Semoiaro, CemisTanas ver-

sad ipovni.

tarieli. Sengan damwvar-dadaguls barem momkal da eg

iqneba, magram manamde erTi maTqmevine, me Seni

Ralati gulSi ar gamivlia. mefem saTaTbirod

mixmo, maT ufliswulis Camoyvana etyoba ukve

gadawyvetili qondaT didvezirebis sabWoze,

rom dameSala Tavisas gaitandnen da me ugunu ro -

bad CamiTvlidnen. iZulebuli viyavi davmorCi -

le bodi, Tumca gulSi cecxli mekida da vfiq -

robdi, rom Sens Tavs aravis dauTmobdi. (tarie -

li midis axlos nestan-darejanTan da xelzed

eamboreba).

nestan-darejani. (igi TvalebSi Sexedavs tariels da

etyvis). me mjera Seni da vnanob, rom Seni Ralati

gulSi gavivle. modi yvelaferi Wkvianurad

avwon-davwonoT, sasiZo rom ar mouSvaT, xelm -

wifes amiT gavanawyenebT, Sen da is unda waeki -

doT, amiT indoeTi dazaraldeba, Tu mouSvebT

SemirTavs da Cven erTmaneTs samudamod davSor -

debiT da tanjvaSi amogvxvdeba suli, xolo

xvarazmelebi indoeTSi gabatondebian.

114

tarieli. RmerTma nu qnas ufliswuls Seni qmroba

eRirsos, maT elCebs win davudgebi da yvelas

amovwyvitav.

nestan-darejani. me qali var da udanaSaulo adamianebis

sisxlis daRvras ar davuSveb da sjobs erTi

kacis, sasiZos sisxli daiRvaros da mokali igi.

Semdeg mamaCems SeuTvale indoeTs sparsTa sa -

TareSod ver gavxdi da indoeTs aravis davTmob,

Cveni siyvaruli ar axseno, rom Sens simarTles

Crdili aravin miayenos, xelmwife Cems Tavs

TviTon Semogexveweba.

tarieli. me momwons Seni azri, Zvirfaso. ise moviqcevi,

rogorc Sen miTxari (tarieli midis axlos nes -

tanTan da xelzed eamboreba).

scena #7

g a m o q v a b u l i . S i g m a g i d a s T a n f e x m o k e c i l n n i s x e d a n

t a r i e l i d a a v T a n d i l i . a s m a T i w y a l s u s x a m s t a r i e l s ,

i g i s v a m s d a S e m d e g a g r Z e l e b s T x r o b a s .

tarieli. male sasiZo Camovida da igi Tavis karavSi isve -

nebda. me karvis kalTa xmliT CavWeri, Semdeg

xmali gverdze movisrole, mZinare sasiZos fexSi

xeli movkide da karvis Zelzed TaviT Semovkari,

Tavgatexili iqve davagde. cxens movaxti da Cems

sasaxleSi wavedi. male CemTan mefis mxlebeli

movida da mefis werili momitana, sadac igi mwer-

da — ratom adre ar gamagebine, Tu Cemi qali gin-

dodao, udanaSaulo xvarazmeli ufliswulis

sisxli rad daRvare da amiT sicocxle gamim -

wareo. me mivwere mefes werili, rom misi qali me

ar mindoda da vizec undoda, imaze gaeTxovebina,

115

magram indoeTs aravis dauTmobdi da vinc Seme -

cileboda, yvelas samagieros miiRebda. sad aris

samarTali, viRac gadamTieli dajdes indoeTis

mefed da me welzed xmali mertyas, amas aras-

dros dauSveb. es werili mefis mxlebels gava -

tane da Cems sarkmlidan gadavixede. Cems sasax -

lisken mtirali da TmebgaSlili momavali asma -

Ti davinaxe, gulma cudi ram migrZno (tarieli

atirda da Tavi daxra).

asmaTi (Tvalcremliani gaagrZela Txroba). tarieli Seme -

geba da mkiTxa, ratom Camostiroda cxvir-piri,

razec vupasuxe, rom Zalzed cudi ambavi unda

memcno misTvis. mas Semdeg rac mefe tarielis

mier sasiZos mokvlis ambavi gaigo, saSinlad

gabrazda da Tqva, rom es ugunuri saqcieli

tarielma misi qalis siyvarulis gamo Caidina da

isic daamata, rom mis das davars misi qaliSvili

cudad gauzrdia da daifica, rom mas amisTvis

sicocxles gamoasalmebda. es ambavi viRacas

davarisTvis miutania, igi metad gamwarebula, _

me amaSi araviTari brali ar mimiZRviso uTqvams,

magram raxan asea, vis gamoc unda movkvde, de,

isinic verasodes eRirson erTmaneTso. Semdeg

nestan-darejani moayvanina, TmebSi wvda da cema

dauwyo, Tan uSveri sityvebiT lanZRavda da ase

eubneboda, _ bozo, Sen roskopo bozo, saqmro

rad moakvlevine da mec Sens gamo tyuilad

viRupebio. roca cemiT da lanZRviT daiRala,

ori mona zangi ixmo da ubrZana nestan-darejani

navSi CaesvaT da zRvaSi gaeyvanaT Sors, rom mis

kvalisaTvis vervin miegno. zangebma nestan-

darejani ZaliT navSi Casves da zRvaSi Sors gaiy-

vanes. TviTon gaborotebulma davarma gons rom

116

moego, inana, _ es ra Cavidineo, Cemi Zma cocxals

mainc ar damtovebso da dana gulSi daica da

Tavi moikla. (asmaTi amis momyoli tiris).

tarieli. asmaTi me davawynare da gadavwyvite Cemi Seyva -

rebulis saZebnelad wavsuliyavi da asmaTic Tan

wameyvana. erT zRvispira qalaqs mivadeqiT,

sadac cxenzed amxedrebul da xmliT daWril

meomars gadaveyareT. mas gamovemcnaure, igi iqve

axlos myof qalaqis saxelmwifos mefe aRmoCnda,

saxelad mas fridoni erqva da Tavis naTesaveb -

Tan qonebis gamo omi mosvlia da igi maT mklavSi

dauWriaT. me mas Cemi eqimebi mivaSvele da Wri -

lobebi mouSuSe, man Tavis qalaqSi muRazanzarSi

migvipatiJa da mefuri pativi gvca. meore dRes

Cven fridonis naTesavebTan sabrZolvelad

wavediT da isini davamarcxeT. Cven davmegobr -

diT. erT dRes fridonma saocari ambavi miambo.

mas zRvaSi uCveulo ram SeuniSnavs, napirs navi

mosdgomia, iqidan or Sav monas TeTrebSi Cac -

muli lamazi qali gadmousvamT, romelsac grZe -

li Savi Tma mxrebamde CamoSloda. es rom uxi -

lavs fridons, cxeniT maTken swrafad gauwevia,

magram ra dainaxes zangebma maTken momavali

mxedari, navi swrafad zRvaSi Seacures da lamaz

qalTan erTad swrafad gauCinardnen. me fri -

dons yovelive mouyevi da vuTxari rom is lamazi

qali zangebs rom yavdaT Cemi Seyvarebuli iyo. am

ambiT gaocebuli fridoni Sewuxda da man

saswrafod sxvadasxva mxares gagzavna kacebi da

daavala zangebis da maTTan myofi qalis ambis

gageba, magram uSedegod. maT veraviTari ambavi

ver gaarkvies. me fridons didi madloba gadavu -

xa de maspinZlobisTvis. fridonma wamosvlis win

117

saukeTeso Savi cxeni maCuqa, romelic dResac

memsaxureba. (tariels yeli uSreba da wyals svams).

asmaTi. iqidan wamosulma bevri viareT, bevri veZebeT,

zRva da xmeleTi SemoviareT, magram tarielis

Seyvarebulis kvals versad mivageniT. mere ta -

rielma msaxurebs da me momarTa, rom Cven gvan -

Tavisuflebda da marto gaagrZelebda Zebnas,

magram Cven ar davTanxmdiT da masTan davrCiT.

Semdeg kldeSi devebis mier gakeTebul am gamo-

qvabuls wavawydiT, devebma sastiki omi gagvi -

mar Tes, magram tarielma moaxerxa da isini suyve -

la gaanadgura, Tumca maT msaxurebi dagvixoces,

mxolod me davrCi mis erTgul msaxurad. amis

Semdeg aq varT da vitanjebiT.

tarieli. im dRidan, Zmao aq davide bina. xSirad mindor-

velad davdivar sanadirod da guls viqarveb, xan

vstiri, xan ki gonebas vkargav Cems Seyvare bul -

ze. asmaTi SemrCa manugeSeblad. Cems sacoles

xSirad vigoneb da am mogonebebiT vcxovrob.

vef xis tyavic mis gamo amiCemebia, radgan igi

vefx viviT mSvenieria da Cemi Seyvarebulis saxed

damisaxavs. (es Tqva da tarielma Tavi CaRuna da

mwared atirda. avTandili gulaCuyebulia da

TanagrZnobiT Sescqeris tariels). ai Sen xom

mainc gasiamovne, rom Cemi naRvliani Tavgada sa -

va li giambe, exla wadi da Sens satrfos miaSure,

Cemi ambavi mouyevi, raxan ase ainteresebs.

avTandili. Senma ambavma guli damwva, ZmasaviT Semiyvar -

di da uSenod gaZleba gamiWirdeba, me waval da

Cems satrfos Sens ambavs vamcnob da swrafad

ukan gamovbrundebi, oRond Semomfice, rom aqi-

dan arsad waxval. me moval da Sen satrfos

ZebnaSi dagexmarebi.

118

tarieli. egre ram Segayvara Cemi Tavi, rom veRar melevi,

mec Sen arasdros dagiviwyeb da Cems gulidan

verafriT amogSli. (isini erTmaneTs gadaexve-

vian da Zmobas Sehficaven. asmaTi da tarieli av -

Tandils acileben da gamoqvabulidan gareT

gamodian).

asmaTi. male dabrundi, avTandil.

avTandili. uTqvenod ra gamaZlebinebs, male gnaxavT. Sin

didxans ar davrCebi, oRond tarieli ar dame -

kar gos da me mas arasdros vuRalateb.

pirveli moqmedebis dasasruli

meore moqmedeba

scena #8

rostevan mefis sasaxle. darbazSi sazeimo sufra aris

gaSlili. avTandilis mSvidobian CamosvlasTan dakavSi re -

biT. magidis TavSi rostevani da TinaTini sxedan. roste-

vanis gverdze avTandili zis. sxva didebulebic mravlad

arian. darbazSi mocekvave qalebi cekvaven, saamuri arabu-

li hangebis xma ismis.

rostevani. avTandil Svilo, gviambe Tavs ra gadagxda an

ucxo moymis ambavi Tu gaige?

avTandili. igi siyvaruliT guldamwvari umamacesi

vaJkacia, bedukuRmarTobis gamo Tavis sacoles

daeZebs da ver upovnia, samwuxarod mec veraf -

riT davexmare. (damswreebma avTandili Seaqes,

vaJkacoba dauloces, avTandils ki tarielis

119

gaxsenebazed Tvalzed cremli moeria). nu gaik -

vir vebT rom tarielis gaxsenebaze Tvalzed

cremli madgeba, igi indoeTis didebulia da

jaris sardali. sabralo itanjeba Tavisi satr-

fos dakargviT. amis gamo Tvalcremliani tye-

velad daiareba, vefxis samosac imitom atarebs,

rom igi mas satrfos agonebs, romelic lamazi da

miuwvdomelia. tariels nadiriviT gamoqvabulSi

daudia bina. erTad erTi asmaTi hyavs Tan, misi

satrfos moaxle da mesaidumle. igi didebuli

vaJkaci da Zlieri meomaria. me mas megobroba

Sev fice da arasodes vuRalateb, mas amJamad

gamx neveba da daxmareba sWirdeba. igi did gasa -

WirSi aris Cavardnili da me mas aucileblad

davexmarebi. dido mefeo, gTxov gamiSva ukan

masTan dasaxmareblad da sityvas gaZlev, mas

Tavis satrfos vapovnineb da Sen da TinaTins

male gamarjvebuli dagibrundebiT.

rostevani. ras ambob avTandil, jer is ver mominelebia,

rom amdenxans wasuli iyavi da uSenod laSqari

upatronod iyo. mtris Semosevas yoveldRe ve -

lodi, cotac rom dagegvianebina, mtris laS -

qari, albaT, yoveli mxridan Semogvitevda, maT

kargad uwyiT Seni marjvenis Zala da exla Sen

rom mosuli gnaxes, kudamoZuebulni moscild-

nen arabeTis sazRvars. Tu isev waxval, isini

aucileblad agvikleben.

avTandili. Sermadini Cemze naklebi meomari da mxedarT -

mTavari ar aris, Cems magivrobas is gaswevs,

mtris Semosevis SemTxvevaSi macnobebs da mec

swrafad gamoveSurebi aqeT.

rostevani. Sen kargad ici, rom Sen Seucvleli xar, vervin

Segedreba omis xelovnebaSi, Sens Camosvlamde ki

120

qva-qvalzed ar darCeba arabeTSi. viRac ucxo

moymis satrfos nu gadaayoleb arabeTis beds,

Sen aq darCebi da daicav arabeTis sazRvrebs.

avTandili. me mas Zmoba Sevfice da sityva miveci, misvlis

vadac damiTqvams, me misTvis sicocxlesac ar

daviSureb. amis Semdeg mas rogor umtyuno. mas

satrfos povnaSi davexmarebi da Semdeg igi

indoe Tis taxtze mefed dajdeba, radgan misi

satrfo indoeTis mefis farsadanis asulia. gana

indoeTis mefis megobroba CvenTvis cudi iqneba?

rostevani. indoeTi Sors aris, mteri ki axlos, miuxeda -

vad imisa, rom me Sen did pativs gcem, Sens gaS -

vebas amJamad ver daveTanxmebi. gijobs jars

mixedo da sazRvari gaamagro. (rostevani dgeba

da darbazidan gadis. yvela wamoiSleba sufri -

dan, didebulebi da vezirebi mefes miacileben.

avTandili ki miva TinaTinTan).

TinaTini. Senma moyolilma ambavma, im sacodavi moymisa

da misi Seyvarebulis Sesaxeb, guli matkina, riT

uSveloT, WirTa gaZleba rogor gauadviloT, ra

wamliT uwamloT? RmerTo gadmogxede!

avTandili. me tarielisTvis Semificavs da misvlis vadac

damiTqvams. erTmaneTisTvis Zmoba gviTqvavs da

exla rogor uRalato.

TinaTini. Sen mSvidobiT damibrundi da ucxo moymis am -

bavi Seityve, amiT Cems gulSi met siyvaruls

daim saxureb, wuTisofeli yvelasaTvis amindi -

viT cvalebadi yofila, kacs Turme xan mzes

gamoubrwyinebs da xan ki cas risxviT mouquxebs.

vici waxval da yvela Rons ixmar, rom tariels

uSvelo rame, Tumca me Zalzed vidardeb uSenod.

avTandili. mec SenTan yofna msurs mudam, magram Cemi

wasvla aucilebelia; vici rom vardi ueklod ar

121

daikrifeba, erTsa gTxov, Sens mosagonad mis-

axsovre raime niSani (TinaTini margalitis mZivs

ixsnis da avTandils aZlevs. avTandili iRebs mZivs

da TinaTins xelzed eamboreba, isini erTmaneTs

emSvidobebian da TinaTini gadis darbazidan. am

dros avTandilTan Sermadini midis). Sermadin,

yuradRebiT momismine, me unda avasrulo, megob -

risaTvis micemuli sityva da unda wavide masTan.

rostevan mefe ar miSvebs, sxva gza ara maqvs, unda

gaviparo mis daukiTxavad, Sen ki Cemi laSqris

meTauroba isev unda gaswio da saxl-karsac unda

mimixedo, rasac me Semdgom saTanadod dava -

faseb.

Sermadini. gana marto siaruli ar mogbezrda, gTxov Tan

wamiyvano da erTgulad gemsaxurebi.

avTandili. ver wagiyvan Sermadin, Cems magivrobas Sens

garda veravin SesZlebs. rostevanTan anderZs

dagitoveb dawerils da gadaeci. manamde Sen wai -

kiTxe da gaecani. (avTandili mas werils gadas -

cems da daelodeba sanam waikiTxavs).

Sermadini. (gadaxedavs werils). es ra brZnulad dagiwe-

ria Cemo batono, aRfrTovanebas ver vmalav, ra

moswrebuli da lamazi sityvebia. ai magaliTad:

`radgan Tavia sicrue yovlisa ubadobisa,

me rad gavwiro moyvare Zma umtkicesi Zmobisa?

ara viqm, codna ras margebs filosofosTa brZnobisa,

miT viswavlebiT, mogveces SerTva zesT mwyobrTa wyobisa!~

an es:

`ra uarea mamacsa omSigan piris mxmeWelsa,

Semdrkalsa, SeSinebulsa da sikvdilisa meWvelsa!

kaci jabani riTa sjobs diacsa qslisa mbeWvelsa?

sjobs saxelisa moxveWa yovelsa mosaxveWelsa!~

122

an esa:

`ver daiWiravs sikvdilsa gza viwro, verca kldovani;

misgan yoveli gaswordes, susti da Zalgulovani;

bolod Seyarnes miwaman erTgan moyme da mxcovani.

sjobs sicocxlesa nazraxsa sikvdili saxelovani!

maqvs saqoneli uricxvi, vervisgan anawonebi.

miec glaxakTa saWurWle, aTavisufle monebi,

Sen gaamdidre yoveli, oboli, aras mqonebi:

miRwvian, momigoneben, dalocven, movegonebi.~

ra didebuli sityvebia avTandil.

avTandili. kargi, kmara, Seinaxe da Seneburad, dros rom

ixelTav, moaxsene xelmwifes da miarTvi werili,

Senze kargad amas vervin gaakeTebs (avTandili

gadaexveva Sermadins, mere daemSvidobeba da

midis).

scena #9

gamoqvabuli, asmaTi gamoqvabulis win tiriliT egebeba

t a r i e l s a d a a v T a n d i l s , i s i n i a s m a T s g a d a e x v e v i a n d a

gadakocnian.

tarieli. Cemo dao asmaT, cremli imitom momdis, rom is

lamazi cxovreba, romelic Cven adre gvqonda,

tanjviT Segvecvala, Sen mebralebi, Torem me

Tavs didi xania aRar vicocxlebdi, amieridan

sikv dili Cemi lxini da nugeSia. (samive gamoqva -

bulSi Sedis, asmaTi vefxis tyavs gaSlis da mego-

brebi zed moikalaTeben da tkbil baas agrZe -

leben. asmaTi patara magidas Caudgams megobrebs

win, zed mwvads, pursa da doqiT Rvinos daud -

gams). xom xedav, ar mogatyue, fici ar gavtexe da

123

cocxali dagvxvdi mxecebs Soris sasikvdilod

ganwiruli, sulzed momiswari da mxecebis sa -

ZiZgnad ar damtove.

avTandili. ra mogivida Cemo Zmao, ra dros Seni sikvdi -

lia, Seyvarebuli vin ar yofila, magram SensaviT

aravin moqceula, satanas nu ayolilxar da Seni

nebiT Tavs nu moiklav. Tu wuTisofeli moiZule,

imas rogor ipovni, visTvisac kvdebi, mag dReSi

marto Sen ara xar, `Wirsa Sigan gamagreba asre

unda viT qviTkirsa~. me verc Cemma Seyvarebulma

da verc mefis mamobrivma Segonebam damakava.

avdeqi da Senken gamoveSure, geZebe da Zlivs

gipovne vefxvTan da lomTan omgadaxdili, Tavs

rad iklavdi, gamagebine?

tarieli. Sen momlodines gamiWirda da gamoqvabulSi

veRar gavZeli, cxenze Sevjeqi da gavifiqre,

vel-mindors movivli da rames movinadireb-

meTqi. Sambnas rom gamovcdi, did kldes mivadeqi,

mis dabla davinaxe lomi da vefxvi erTad modi-

odnen da erTmaneTs siyvaruliT ealersebodnen,

maTi TamaSi ucbad CxubSi gadaizarda da isini

erTmaneTs medgrad waekidnen. erTmaneTs tore-

bi Semokres daundoblad, vefxvi moerida loms,

dausxlta da gaiqca. lomi swrafad daedevna, es

rom davinaxe cxenidan Camovxti, xmali viSiSvle

da lomisken gaviWeri. lomma vefxvs Tavi aneba da

Cemsken Semotrialda. pirispir davdeqiT me da

gaavebuli lomi, erTmaneTs TvaliT vzomavdiT.

Semdeg lomma erTi saSinlad daiRmuvla da

Cemsken swrafad iskupa, me mas swrafad gavecale.

lomma miwazed moadina zRarTani da is iyo Cems -

ken kvlav unda motrialebuliyo axali naxtomi -

saTvis, rom me aRar vacale da rac Zala da Rone

124

mqonda, xmali TavSi davkari loms da igi Tavga -

Cexili usulod daeca miwazed. gagulisebulma

gasisxlianebuli xmali gverdze gavtyorcne da

vefxvs mivardi carieli xelebiT, me da is erT -

maneTs SevebiT. am dros miwas zanzari gaudioda,

vefxvi gakvirvebuli da gaSmagebuli iyo. Cemi

saqcieli mas ar esmoda, ver gaego, ras verCodi,

me ki vcilobdi vefxvi xeliT Semepyro da mekoc-

na misTvis. gaSmagebuli vefxvi Cems Seyvare bu -

lad warmovidgine, magram amaod. vefxvi miRren -

da da basri brWyalebiT mTeli tani damikawra,

sisxli madina, vatyobdi rom TandaTan Zala

makldeboda da vefxvis Semotevas veRar uZleb -

di. me bolo Zala movikribe da vefxvs mklavebi

yelzed movxvie, movimwyvdie xelebs Sua, mTeli

ZaliT mouWire da davaxrCve. Semdeg vefxvi

maRla avwie da rac Zali da Rone mqonda miwazed

usulod davanarcxe. me sisxli mdioda, daWril

lomsa da vefxvs Soris daveci, uflis wyalobiT

Senc sulzed momiswari. (tariels cremli moeria).

avTandili. guls nu daidardianeb, gasaWirs unda gauZ -

lo, gjerodes rom RmerTi ar gagwiravs, aseTia

mijnuris bedi, naRvelsa da faTeraks ver ascde-

ba, Znelia mijnuroba, igi TviT brZensa gaaSma -

gebs da uswavlels bevr sasikeTos aswavlis, igi

zogjer kacs sikvdilis piras miiyvans, magram

vinc gasaWirs gauZlebs, bolo mainc keTili aqvs.

(tarieli saWmels pirs ar adebs, avTandili

sTxovs rom man rame SeWamos).

tarieli. Zmao avTandil, Sen Cemi gulisaTvis Zalzed gaw-

valdi, TviTon xedav me araferi meSveleba, satr-

fo ukvalod damekarga da orive fuWad virje -

biT. Sen tyuilubralod sicocxles nu gaim wa -

125

reb, Tavad xar Seyvarebuli da satrfo gelode-

ba. gijobs Sens saxlsa da satrfos daubrunde.

avTandili. marTalia, mijnurebs faTeraki mudam Tan

sdevT, magram RmerTi maT arasdros gaswiravs.

Seni mitoveba gaWirvebis Jams ar SemiZlian. aqeT

rom movdiodi Cemma Seyvarebulma momiwona saq-

cieli da Semaqo, keTili saqmisaTvis midixaro da

ise moiqeci, TiTqos CemTvis irjebodeo, aq

Sendami megobrobiTa da misi locva-kurTxeviT

var, exla rogor migatovo da ukan gavbrunde,

mas an Cems Tavs ra pasui gavce. amitom gTxov,

rogorme erT weliwads damelode, Tu daTqmul

vadaSi ver movedi, maSin icode, ueWvelad cocx-

ali aRar viqnebi da SegiZlia kidec miglovo.

tarieli. Tavs ar Segawyen, bevric rom gelaparako, Sensas

ar daiSli, roca Tavad darwmundebi, rom Cemi

Seyvarebulis Zebna amao aris, maSin gaigeb Cemi

yofis mTel siduxWires. magram ise moviqcevi,

rogorc Sen mTxov. is mainc miTxari, es erTi

weliwadi sad iqnebi, rom damWirde sad geZebo?

avTandili. me Seni cxenis momcemTan mival, mgoni misgan

ufro gairkveva Seni Seyvarebuli sad aris da

rogor vuSveloT.

tarieli. Sen ambob fridonze?

avTandili. diax, maswavle, rogor mivide fridonTan?

tarieli. siamovnebiT. aRmosavleTiT wadi, zRvis pir-pir

iare da mis samefos muRananzars miadgebi, Tu

naxo, momikiTxe, Cems ambavs aucileblad gkiT -

xavs da rac ici — uambe. (megobrebi fexzed wamod -

gebian, erTmaneTs moexvevian, Semdeg gareT

gamovlen. maT asmaTic gamoyveba, erTmaneTs

gamoemSvidobebian gamoqvabulis win da avTan -

dili gzas gaudgeba).

126

scena #10

zRvispira savaWro qalaqi gulanSari. didvaWar usenis

da misi meuRlis turfa fatman xaTunis mdidrulad gaw -

yobili saxli. didi sastumro oTaxi, romlis iataki da

k e d l e b i m d i d r u l i l a m a z i x a l i C e b i T a r i s m o r T u l i ,

oTaxis SuaSi dabali mrgvali magida dgas, romlis garSemo

skamebis magivrad didi sxvadasxva feris abreSumis bali -

Sebi da muTaqebi devs. sufraze xili da sasmelebia ver-

cxlis da brolis TasebSi da doqebSi. kedlebze sxvadasxva

dasakravi da sabrZolo iaraRi hkidia, oTaxis erT kuT xeSi

d i d i a b r e S u m i s b a l i S e b i T a d a m u T a q e b i T g a w y o b i l i

sawoli dgas. oTaxis erT mxares karebi da fanjrebia, rom-

lidanac zRvis lamazi xedi mosCans, oTaxis meore kuTxeSi

patara saweri magida dgas skamTan erTad. sawolze mdid -

rul tansacmelSi gamowyobili qalbatoni wevs da wigns

kiTxulobs. igi saxlis diasaxlisia fatman xaTuna, igi

ymawvili qali ar aris, magram mimzidveli, Savgvremani

Sexe du lebis mrgvali saxis qalbatonia. mas gaSlili Savi

Tma mxrebze CamoSloda, muTaqazed Tavi miedo, erT xelSi

wigni eWira, meoreSi ki Rvinis Tasi da ganxcxromas mis-

cemia, am dros Semodis misi mebaRe da moaxsenebs.

mebaRe. qalbatono, ucxo qveynidan didvaWrebi gvestumr-

nen, maT ufross, mSvenier da lamaz vaJkacs Tqve -

ni naxva surs.

fatmani. (sixaruls ver faravs). axlave aq damiZaxe. (me -

baRe gadis stumris dasaZaxeblad. kari iReba da

oTaxSi vaWrulad Cacmuli avTandili Semodis,

fatmani da avTandili erTmaneTs miesalmebian).

dabrZandiT da Tavi ise igrZneT, rogorc Tqvens

saxlSi (isini dabal magidasTan baliSebze moka -

laT debian). CemTvis Zalzed moulodneli iyo

127

Tqveni gamoCena, aseTi warmosadegi da pativsa -

cemi adamiani karga xania Cvens qalaqs ar stumre-

bia, ase mgonia Tqven vaWrul tansacmlis ukan

didgvarovani adamiani imaleba.

avTandili. gamWriaxi Tvali da sandomiani guli gqoniaT,

Tqvenze bevri kargi msmenia, amitom gendobiT da

gulaxdilad mogaxsenebT yovelives, me vaWari

ara var da arc qaravnis mepatrone, me arabeTis

didi xelmwifis rostevanis sardali var, mrava -

li laSqrisa da simdidris patroni, rostevans

erTad erTi asuli hyavs, romelic Cemi Seyvare -

bulia. misi TxovniTa da megobriT siyvaruliT

var siSores gadmoxvewili. me da rostevani

erTxel sanadirod viyaviT, iq Cven ucxo moymes

gadaveyareT, romelmac meomrebi dagvixoca da

gaqra. ucnobs vefxis tyavis samosi ecva. gadavw -

yvi teT misi moZebna, bevri viare da viwvale,

magram ucxo moyme mainc vipovne erT mivardnil

gamoqvabulSi, gamovecnaure da davmegobrdiT,

man Tavisi ucnauri da naRvliani Tavgadasavali

miambo, ramac amaforiaqa da mosveneba damikarga,

misdami meti pativiscemiTa da siyvaruliT gan -

vimsWvale, da gadavwyvite radac ar unda damj-

domoda, davxmarebodi gasaWirSi Cavardnil

megobars, igi Tavis dakargul satrfos daeZebs

da versad upovnia, mis erT megobars muRazan -

zaris mefes fridons zRvispiras Sexvedria is

qali zang monebTan erTad. me masTan viyav am

ambis dawvrilebiT gasagebad. man is zRvispiri

mimiTiTa, sadac unaxavs qali da misvla ver

mousw ria, radgan zangebi zRvaSi mimalulan

qalTan erTad, me im napirs gavyevi da vaWrebs

gadaveyare, romlebsac zRvaSi Sesvla eSinodaT

128

mekobreTa SiSis gamo. me maT daxmarebis xeli

gavuwode, zRvaSi maTTan erTad Sevedi da meko-

breni gavanadgure, Semdeg vaWris tansacmeli

gadavicvi da maTTan erTad Tqvens qalaqSi

movxvdi, sadac stumris pativiscemiT ganTqmuli

Tqveni saxli momaswavles. Tqvens qalaqSi mra -

vali vaWari da mogzauri Camodis, SeiZleba raime

gqondeT gagonili am qalisa da mona-zangebis

Sesaxeb.

fatmani. erT dRes Cems sarkmlidan zRvaSi navi davinaxe.

igi napirs moadga, romlidanac orma zangma ki -

do bani gadmoitana, iqidan lamazi qali gadmovi-

da. me msaxurni vixme da ubrZane qali eyidaT,

uaris SemTxvevaSi zangebi daexocaT da qali

CemTan moeyvanaT. esec moiqcnen, uaris Semdeg

maT zangebi daxoces da qali me momgvares. qals

yvela piroba Sevuqmeni, rom kargad egrZno Tavi

CemTan. erTxel Cemma qmarma naxa qali da gadawy -

vi ta xelmwifisTvis mierTmia igi saCuqrad. Cemi

winaaRmdegobis miuxedavad, qali ZaliT waiy-

vanes sasaxleSi, saidanac man moaxerxa gaqceva,

mcvelebi moisyida Cems mier micemuli Zvirfaseu -

lo biT, saRamos Jams CemTan movida, cxeni mTxo va,

mec miveci da rogorc movida, ise gauCinarda.

avTandili. mas aqeT rac qali gaapare, maszeT rame Tu

gsmenia?

fatmani. rogor ara, magasac mogaxsenebT, erT dRes

saRamo Jams Cems qarvaslis kibezed gadavdeqi,

sami Raribi mona iqve axlos dasxdnen da qalaqSi

nayid sasmel-saWmels Seeqceodnen da mxiarulad

baasobdnen. Cemda uneburad me maT saubars yuri

movkari, erTi mona yveboda, rom igi qajTa mefis

msaxuri yofila, mefe male gardacvlila da

129

ufliswulebis gazrda mamidas, dularduxts

gaugrZelebia, kldesaviT Seudrekeli qali yo -

fila. erTxel, laSqrobisas, qajeTis aseuls

gzad cxenzed amxedrebuli qali SexvedriaT,

romelsac ganucxadebia, rom gulanSarodan

qajeTs mociqulad mivdivaro, da maT qali qaje -

Tis cixeSi wauyvaniaT. es ambavi gavige Tu ara,

imwuTas Cemi erTguli msaxuri qajeTs gavgzavne

da davabare, yovelive dawvrilebiT gaego im

qalis Sesaxeb. sam dReSi dabrunda da momaxsena,

rom is qali qajTa mefis dularduxtisaTvis

miugvriaT, ufliswuls rosans SevrToTo cola-

do ubrZanebia da ufliswulsac sacole dauniS -

navs. TviTon zRvis gaRma mxares wasula dis

dasatireblad, Tan ase daubarebia, jer magaT

dasaqorwineblad ar mcaliano, mwuxriT var

guldamwvari, ai davbrundebi da mere mivxedav am

saqmeso. cixe-koSki erTgul kacs dautova,

TviTon ki gzas gaudga, Tan qajTa rCeuli jari

Tan waiyvana, nawili meomrebis qajTa qalaqis

mcvelad dautovebia, qalaqi maRali kedlebiT

yofila garsSemortyuli, qalaqis SuaSi maRali

koSki aris aRmarTuli, romelSic gza gvirabiT

adis da iq maRla zis qali lamazi. gvirabs aTi

aTasi rCeuli jari mcvlad udgas, qalaqs sami

karibWe aqvs, romelsac sam-sami aTasi mcveli

icavs, am qalaqs mteri jer verasdros morevia.

avTandili. es ra saocari da sasiamovno ambavi momiyevi,

Zvirfaso fatman. Sen is qali ginaxia da daxmare-

bixar, romisTvisac Cemi Zmadnafici itanjeba da

velad daexeteba, Sen me udidesi pativi damde da

ar vici, riT gadagixado. sikvdilamde Seni

erTguli viqnebi.

130

fatmani. Tu is tanjuli qali, romelic qajeTs aris

damwy vdeuli, is aris visac eZebT, Zalzed sasixa -

ruloa da me bednieri viqnebi, rom Seyvarebu -

lebs raime daxmareba gavuwio. modi SevsvaT Sey -

varebulebis sadRegrZelo. (fatmani iRebs magi-

didan vercxlis suras da wiTel Rvinos usxams

avTandils da TviTonac isxams TasSi).

avTandili. didi siamovnebiT uerTdebi Sens sadRegrZe -

los fatman (isini sasmels svamen, Tan avTandili

fatmans xelzed eamboreba). fatman, Sen udidesi

sikeTe gaakeTe, Seni didi madlobeli var. (Tan

igi muxlmoyrili fatmans xelzed eamboreba

kidev. am dros kari iReba da oTaxSi mdidrulad

Cacmuli axalgazrda kaci amayad Semodis, daina -

xavs ra avTandils muxlmoyrils fatmanis wina -

Se, romelic mis xels eamboreba, ganrisxdeba).

ucnobi kaci. es ras xedavs Cemi Tvalebi, bozo diaco,

masxarad migdeb da marcxven, xval gaTendeba Tu

ara, mwared gananeb Sens saqciels am ucxo

qveynidan moTreul kacTan. (am kacis naxviT da

misi muqariT fatmani SeSindeba da tirils dai-

wyebs).

avTandili. (ganrisxebuli da Seuracxofilia). rogora

bedav Se Tavxedo Cemsa da mandilosnis Seuracx -

yofas, vin mogca magis ufleba da vin xar Sen?

ucnobi mamakaci. vin var da ra ufleba maqvs, amas xvale

gaigebT, roca orives mosaklavad wagiyvanen.

avTandili. vinc ar unda iyo, Sen xvalindeli dRe ar

gagiTendeba, radgan me Sen dRes sicocxles

gamogasalmeb (ucnobi xmals iSiSvlebs, avTan di -

li swrafad wamoxteba, kedelzed dakidebul

xmals Camoxsnis da sanam ucnobi gons movidodes,

xmliT guls ganugmiravs. ucnobi gulgangmir-

131

uli iatakze daecema sisxlSi mosvrili, fatmani

yviriliT Tavis mcvels ixmobs, roca is Semova

ubrZanebs).

fatmani. am kacis gvams waiReb naviT zRvaSi da qvas moabam

da CaZirav ise, rom aravin daginaxos (mcveli mok-

lulis gvams oTaxidan gaaTrevs).

avTandili. vin iyo an ras gerCoda es ucnobi kaci?

fatmani. eg kaci sasaxlis erT-erTi didebuli iyo, mas

erTxel SemTxveviT im qalis Cems mier gaparebis

ambavi gavande, mas Semdeg memuqreboda, Tu Cemi

ar iqnebi, yovelives xelmwifes movaxsenebo,

dResac magas memuqreboda, mas qalis Cems mier

gaparebis ambavi xelmwifisTvis rom gaendo,

marT la cud dReSi CavvardebodiT. Sen didi si -

ke Te miyavi da ubedurebas amaride, Seni didi

madlobeli var.

avTandili. nuRar dardob nurafers, man rac daimsaxura,

is miiRo da amis Semdeg Sen veravin Segawuxebs,

sjobs isev im qalis ambavs mivubrundeT. im cixe-

qalaqSi macxovreblebs qajebs ratom eZaxian, an

im qalTan ra esaqmebaT?

fatmani. qajebi imitom hqviaT, rom grZneulobaSi, anu

alqajobaSi gawafulni kacni erTad Seyrilan,

maT mteri verafers aklebs, maT SeuZliaT

saSineli qariSxali aRZran da zRvaSi xomaldebi

CaZiron, Tu moindomes, wyals daaSroben an zed

ise gaivlian, TiTqos xmeleTi yofiliyos, amit-

om eZaxian qajebs, Torem ise Cveulebrivi xor-

cieli adamianebi arian, Zalian mecodeba is

lamazi qali magaT xelSi rom Cavarda.

avTandili. is lamazi qali indoeTis mefis, farsadanis

erTad-erTi asulia, romelsac saxelad nestan-

darejani hqvia, xolo misi Seyvarebuli tarieli,

132

indoeTis amirbaria, mefis erTi samefos sruli

baton-patroni, maT erTmaneTi Zalzed Seyva re -

biaT, magram farsadans siZed xvarazmis Sahis

Svi li mouwvevia, tarielma igi mohkla da Tavs

didi ubedureba daitexa, nestan-darejanis gam -

zrdelma, mefis dam davarma is qali zang monebs

gadasamalad gaatana, tarielic mis saZebnad ai

ukve ramdeni weli uzo-ukvlod mindor-velad

daexeteba, damexmare da erTad SevecadoT ramiT

uSveloT Seyvarebulebs, erTmaneTs Sevaxved -

roT da uzomod gavaxaroT. aseT keTil saqmes

yvela mogviwonebs, Seni grZneuli msaxuri qa -

jeTs kidev gavgzavnoT da im qalis Sesaxeb yove-

live dawvrilebiT gavigoT.

fatmani. RmerTo didebulo, es ra kargi ambebi mesmis

dRes, aseT keTil saqmisaTvis ratomac ar gavir-

jebi. unda gagaxaro, qajeTis cixeSi kacs kvlav

gavagzavni, Tan werils gavatan, sadac qals Seve -

kiT xebi, riT SeuZlia fatmans da Sens Seyvare -

bul tariels Seni daxmareba-Tqo (igi msaxurs

ixmobs, werils dawers da etyvis), saswrafod

waiRe es werili qajeTis cixeSi im datyvevebul

qalTan. pasuxic weri lobiT unda macnobos dRe

dRezed. (msaxuri Tavs daukravs da gadis). exla

ki Cemo avTandil, modi me da Sen movilxinoT, me

Sen erT lamaz simReras gimRereb. (fatmani

kedlidan iRebs sakravs da nazi xmiT umReris

avTandils).

`he mzeo, RmerTsa vinaTgan mzed swaddi dasabadeblad,

miT Segqmna moSorvebulTa WirTa, ar lxinTa mwadeblad,

axlos SemyrelTa damwvelad, maTad cecxlisa madeblad,

mnaTobTa Seni Sexedva tkbilad uCs, dasaqadeblad.

133

Sen gtrfialoben mWvrtelni, SenTvis sabralod bndebian,

vardi xar, mikvirs, bulbulni rad ar Senzeda krTebian!

Seni Sveneba yvavilTa aWnobs, Cemnica Wnebian,

srulad damwvarvar, Tu mzisa Suqni ar momeswrebian.

RmerTi myavs mowmad, viSiSvi Tqvensa amissa Txrobasa,

magra ra virgo dRe-krulman, srulad gavhyrivar Tmobasa

guli ver gasZlebs niadag SavTa wamwamTa sobasa,

Tu ras mewevi, mewie, Tvara mivxdebi cnobasa.~

avTandili. es ra kargi simRera gcodnia fatma-xaTun,

vgrZ nob Sens simReraSi Cemdami siyvaruli igrZ -

noba, Tqma Sen damaswar, Torem Sengan me ufro

maqvs cecxli modebuli, Cveni Sexvedra SemTxve -

viTi ar aris da orives erTi wadili gvaqvs — erT -

maneTis trfoba.

farda ixureba da kvlav ixsneba

(fatmani da avTandili sauzmoben)

fatmani. Cemi msaxuri guSin wasuli, dRes unda mosuliyo,

mikvirs ratom igvianebs (moaxle Semodis da fat-

mans moaxsenebs).

moaxle. guSin gagzavnili qajeTs Tqveni msaxuri geaxlaT.

fatmani. axlave aq damiZaxe. (oTaxSi zangi msaxuri

Semodis). aba, miTxari Cqara, ra gamige im qalze?

msaxuri. qalbatono, Tqveni davaleba Sevasrule, vnaxe

nestan-darejani da misi werilebi mogitaneT,

erTi TqvenTvis da meore misi Seyvarebu lisaT -

vis. Tan misTvis Tavis mosasxamis moWrili naw-

ili gamomatana niSnad. (msaxuri werilebs da

Zvir fas naWers fatmans aZlevs. fatmani werils

arTmevs da swrafad kiTxulobs).

fatmani. nestan-darejani gvwers, rom qajTa mefe da misi

134

grZneulni jer ar mosulano. mas meomarTa uT -

valavi laSqari gars axvevia da amaod nu ecdebiT

Cems daxsnaso, tariels calke werilSi uwers,

rom mis dasaxsnelad nu wamova, radgan SeiZleba

daiRuposo da me mis gareSe Tavs ar vacocxlebo.

avTandili. (igi metad gaxarebuli, rogorc ki fatmanma

werilis kiTxva daamTavra SesZaxa). maRalo

RmerTo, Seni madlobeli var, rom natvra Semis -

rule. (Semdeg fatmans moubrundeba da etyvis).

Seni didi madlobeli var fatman, rac Sen CemTvis

gaakeTe, imas Sen verafriT gadagixdi, zRvis

yaCaRTa ganZidan ramdenime saukeTeso nivTs

gisaxsovreb (avTandili fatmans Zvirfas naWerSi

gaxveul oqros nivTebs aZlevs). exla ki unda

wavide, meti mocda ar SemiZlia, unda viCqaro,

daTqmul droze misvla ar damagviandes. qajTa

grZneul jaris mosvlamde Cems megobrebTan

erTad jariT davbrundebiT qajebis amosawy ve -

tad, tarielisTvis werilsa da qalis niSans me

waviReb da pirveli kargi ambiT Cems megobars me

gavaxareb.

fatmani. Zvirfaso, Sen rom gSordebi, guli mibneldeba,

magram mTavaria iCqaroT, qajebis dabrunebamde

iqneb daaswroT, Torem Semdeg gagiZneldebaT

(avTandilma fridonis msaxurni ixmo da uTxra).

avTandili. sasixarulo ambavi gavige, tarielis sacolis,

nestan-darejnis adgilsamyofels mivageniT,

wadiT da Tqvens xelmwifes da Cems Zmadnafic

fridons amis Sesaxeb moaxseneT, me TviTon sa -

Suri saqmis gamo mas ver vinaxuleb, qali qajeTis

cixe Si aris gamomwyvdeuli da male mis gasan -

Tavi sufleblad brZola gvelis. fridonis omax-

iani yiJini mters daTrgunavs da Cven gagvaxa -

135

rebs, Tqven kargad memsaxureT da pativi meciT,

amitom rac avazakebisagan nadavli wamiRia, su -

yve laferi Tqveni iyos, fridonTan werilsac

gagatanT (igi saswrafod werils wers da maT aZ -

levs). gTxovT iCqaroT. (avTandili fridonis

msaxu rebs emSvidobeba da isini gadian. Semdeg

igi emSvidobeba fatmans da maT msaxurebs. avTan -

dili midis tarielTan).

scena #11

gamoqvabulis Sesasvleli. avTandili megobar tariels

eZaxis, gamoqvabulidan tarieli da asma YTi gamodian, mego-

brebi erTmaneTs gadaexvevian, gadakocnian da sixaruls

ver malaven.

tarieli. Seni naxva raxan meRirsa, rac ar unda tanjvaSi

viyo, ukve aRar vnaRvlob.

avTandili. (iRimeba da tariels sasixarulo ambavs axa -

rebs) Seni Seyvarebulis ambavi gavige da amis

Semdeg Seni sicocxle xalisiT aivseba.

tarieli. Zneli dasajerebelia, rom mis Sesaxeb raime

ambavi gagego.

avTandili (iRimeba da ubidan iRebs nestan-darejanis

mier gamogzavnil Zvirfas Savi mosasxamis naWers

da tariels aCvenebs. tarielma icno mosasxami,

gamoarTmevs da gulSi Caikravs da gonebas

dakargavs. igi xes mieyudeba, avTandili da

asmaTi cdiloben moasulieron, rogorc iqna igi

Tvals axels). Senma Seyvarebulma Sen werilic

gamogigzavna (igi ubidan werilsac iRebs da

tariels aZlevs). waikiTxe, oRond guli ar wagi-

136

vides kidev. (tarieli satrfos werils kiTxu -

lobs da Tvalzed cremli adgeba). SenisTana gan-

swavlul kacs, eg ar ekadreba, unda gixarodes!

Sen ki stiri. adeqi, Sesaferisad gavixaroT, mere

ki SevsxdeT cxenebze da mis gamosaxsnelad wavi -

deT qajeTis cixisken: vinc win dagvidgeba, mas

sicocxles gamovasalmebT.

tarieli. me Sen, avTandil, am sikeTes albaT verasodes

gadagixdi, magram Cems magier RmerTi gizRavs

samagieros (igi avTandils gadaexveva). asmaTi _

RmerTma mowyaleba gamogvigzavna da agvixda

survili, vipoveT Cemi mTvare dakarguli. awi,

Wiri lxinad Segvecvleba.

asmaTi (avTandils gadaexveva da mas ekiTxeba). kidev ra

Seityve, gexvewebi, Cqara miambe (avTandili mas

baraTs awvdis da eubneba).

avTandili. ai naxe Seni gazrdilis naweria, mis tanjvas bolo

male moeReba da Cveni gulebic gaixarebs. (asmaTi

baraTs daxedavs da nestan-darejanis naweri

maSinve icno, igi TrTolvam aitana da ityvis).

asmaTi. RmerTo, es ra vnaxe da ra gavige, davijero es

yovelive cxadSi xdeba Tu sizmaria?

avTandili. nu geSinia dao, namdvilad yovelive cxadia da

simarTle, damTavrda Wiri, axla mxolod unda

vilxinoT, `borotsa sZlia keTilma arseba misi

grZelia~.

tarieli. saintereso ambavi minda mogiyve, aq rom devebi

amovwyvite, mas Semdeg maTi didZali ganZi

xeluxleblad aris, me igi araferSi damWirvebia

da arc minaxavs, modi saunje gavxsnaT da vnaxoT

Sig ra simdidre devs.

avTandili. kargi, vnaxoT! (da tariels gayveba, isini

samive gamoqvabulSi Sedian, iq Carazul erT kars

137

daamtvreven da maT Tvalwin uamravi da umaga -

liTo ganZi gadaiSala. oTaxi savse iyo oqrosa da

vercxlis nivTebiT. ganZTan erTad, isini sam -

xels abjar-iaraRs ipovnian, eseni iyo xmlebi,

muzaradebi da jaWvis perangebi, tarieli da

avTandili jaWvis perangebs gadaicvamen da

iaraRs aisxamen).

asmaTi. axla namdvilad daumarcxebeli meomrebi xarT,

bedma wyalobiT gadmogxedoT.

tarieli. es erTi xeli abjar iaraRi fridons wavuRoT,

da saganZuric Tan waviRoT, gzaSi gamogvadgeba.

exla movilxinoT da xval diliT samive fridon-

isaken mimaval gzas gaudgeT, Semdeg ki erTiani

ZaliT qajeTs mivadgeT.

scena #12

q a j T a q a l a q i . s c e n i s m a r c x e n a k u T x e S i a m a R l e b u l i

borcvi moCans, romelzedac dganan abjaraSi Camjdari,

i a r a R a s x m u l i s a m i m e g o b a r i _ t a r i e l i , a v T a n d i l i d a

f r i d o n i . i s i n i c x a r e d r a R a c a z e b W o b e n . m a T g v e r d z e

meomrebi wvanan, borcvis win Robea, romelSic didi rkinis

W i S k a r i a d a t a n e b u l i . W i S k r i s i q i T m a R a l i k o S k i a r i s

aRmarTuli, masSi asavleli kibe moCans, koSks garSemo

qajeTis jariskacebi icaven.

fridoni. me Cemsas mogaxsenebT da mgoni ar unda vcde-

bode, Cven cotani varT, qajTa qalaqSi ki didi

laSqari dgas, pirispir Tu SevebmebiT, verafers

gavxvdebiT, bevri meomari dagvexoceba. ymawvi -

lobis dros jambazobas maswavlidnen, Tvalis

daxamxamebaSi Tokze swrafad ise gavirbendi,

138

rom yvelas gakvirvebuls vtovebdi, maRali ga -

lavnis sayrdens Tokis maryuJi movaxvioT, me

Tokze swrafad gavivli abjarasxmuli da gala-

vans swrafad gadavevlebi, mcvelebs davxocav da

Tqven kars gagixsniT, Semdeg erTad mters advi-

lad davZlevT.

avTandili. ra gveTqmis, Cven Sens gegmas ver davem du re -

biT, janRoniT savse xar, xifaTs ar ufrTxi, mag -

ram aba naxe guSagebi ra axlos dganan erTmaneT -

Tan, ara mgonia SeumCnevlad gadaxvide TokiT,

guSagebi abjris xmas gaigeben, Toks gadagiWrian

da yvelaferi fuWad Caivlis, saqmes sxvagvarad

unda uSveloT, mcvelebi Semaval mgzavrebs aras

erCian da qalaqSi daubrkoleblad uSveben,

Tqven aq sadme daimaleT, me ki vaWrulad Cavic -

mev, abjars jors avkideb, qalaqSi marto Sevipa -

rebi, samive Tu erTad gvnaxon, ganzraxvas

migvixv debian, rom Seval, mcvelebs daverevi da

yvelas amovwyvitav, kliteebs davlewav da Tqven

qalaqis kars gagiRebT, Tu ram ukeTesi gaqvT

saTqmeli, TqviT da mogismenT.

tarieli. vxedav namdvili gmirebi xarT, Tqveni rCevebi

Tqven mamacobaze metyvelebs, ficxeli brZola

gvwyuria da gaxurebul omSi Tu gagviWirda, ai,

mSveleli maSin gWirdeba, axla Cemzec ifiqreT,

me ra unda vakeTo, Cemi Seyvarebuli zemodan rom

gadmomxedavs da Tqven gaxurebul omSi daginax-

avs, me ki usaqmod myofi, xom Sevrcxvi da Tavi

momeWreba. ara, ase ar ivargebs. jobs, Semdeg -

nairad moviqceT: razmi Tanabrad gavyoT, TiTos

as-asi kaci Segvxvdeba, cxenebiT sami mxridan

sxvadasxva WiSkrisken nela wavideT. ase cotani

mgzavrebi vegonebiT, abjari damaluli unda

139

gvqondes, mivuaxlovdebiT Tu ara, xmlebi vaJ -

kacurad davatrialoT, mters gons mosvla ar

vacaloT, yvela erTianad vekveToT da karis

daxSobis saSualeba ar mivceT, samidan erTi xom

mainc SevaRwevT SigniT da im erTma SigniT mcve -

lebi unda daxocos, danarCenebi gareT laSqars

davereviT da musrs gavavlebT.

fridoni. kargad vici, rom mag Cems naCuqar cxens, Sen rom

gyavs tariel, ise Cqaria veravin moaswrebs karis

daxSobas, ar megona Tu qajeTs laSqroba mogviw-

evda, Torem mag cxens ar giZRvnidi da Zunwobas

gamoviCendi (samive megobari icinis da tarielis

gegmas daTanxmdebian. iwyeba brZolisTvis mza -

deba. razms Tanabrad gaiyofen da cixis Setevis -

Tvis moemzadebian. tarieli Tavisi meomrebiT

pirveli eSveba amaRlebul borcvidan da qalaqis

karibWesTan midis, mas da mis meomrebs iaraRi

perangis qveS aqvT damaluli, karTan qajebis

mcvelebi dganan, romlebsac vaWrebi goniaT

mosulebi da karSi atareben. Sevlen Tu ara

karebSi, tarieli da misi razmi xmlebs iSiSv -

leben da Sig myof mcvelebs daerevian, am dros

fridoni da avTandili Tavis razmebiT borcvi-

dan swrafad Camodian da karebSi mdgom qajTa

mcvelebs daerevian, mcvelebi gangaSs texen,

qalaqSi bukisa da dafTafebis xma gaismis. xmal -

Ta kveTis saSineli brZola gaCaRdeba. ismis

SeZaxilebi, daWrilebis kvnesa, tarieli WiSkar -

Tan mimaval kibes daadgeba, mas win mravali

qajeTis cixis meomari iaraRiT gzas gadaukve -

Taven, magram tarieli yvelas anadgurebs xmliT

da maRla miiwevs, sadac Seyvarebuli eguleba,

ucbad koSkis sarkmeli ixsneba da nestan-dare-

140

jani gamoixedavs, Semdeg igi koSkis kibeze

Camor bis da gamarjvebul tariels gadaexveva,

tarieli marcxena xeliT muzarads moixsnis da

gadaagdebs, moexveva da gadakocnis nestan-

darejans. marjvena xelSi gasisxlianebuli

xmali uWiravs, mis garSemo ki mravlad yrian dax-

ocili qajTa cixis damcvelni).

avTandili. (fridons ekiTxeba) sad aris Cveni Zmobili?

fridoni. (xeliT aCvenebs tarielsa da nestan-darejans

da etyvis) naxes, mzisa Sesayrelad gamoeSva mTva -

re gvelsa. (megobrebi Seyvarebul wyvilTan

axlos mivlen da maTi sixaruliT tkbebian. Sem -

deg, tarielis satrfos miesalmebian mowiwebiT).

tarieli. (mimarTavs Tavis Seyvarebuls) eseni Cemi megob-

rebi arian, romlebmac Cveni bednierebisaTvis

sakuTari sicocxlec ki ar dazoges. gaicani,

avTandili da fridoni (nestan-darejani maT

gauRimebs da orives gadakocnis).

avTandili. gamarjvebas mogilocav tariel, kargia, rom

mtris maxvilma arcerTi ar dagvaziana.

fridoni. samasi kacidan as samoci SemogvrCa, mimZims

meomrebis daRupva, magram Tan mixaria, rom isini

keTil saqmes Seewirnen, magram mteri srulad

amowyvites da imdeni saunje ipoves, rom daTv -

las ver audian.

tarieli. Tqven rom ara Zmebo, me am gamarjvebas da sixa -

ruls ver veRirsebodi (meomrebs gamoaqvT qaje -

Tis cixidan simdidre da tariels da mis Seyvare -

buls fexebTan uyrian). es simdidre: margaliti,

zurmuxti da lal-iagundi aqlemebs ahkideT, Sen

ki, Cemo Zvirfaso (mimarTavs igi Seyvarebuls)

taxtrevanSi Cajeqi, awi Sens warTmevas veravin SeZ -

lebs. qajTa cixis mcvelad samoci kaci davto voT,

141

gulanSarosken gavemarToT, fatmani Cveni mxs -

neli movinaxuloT da madloba vuTxraT, ZRvenic

mivarTvaT, asmaTic iq gvelodeba guldamwvari.

fridoni. Semdeg Cems samefos vestumroT, muRazanzarSi

didi qorwili unda gadavixadoT.

tarieli. egre iyos, Cemo fridon, magram mere samive Cems

gamoqvabulSi wavideT da darCenili uTvalavi

saganZuri wamoviRoT, yvelas minda pativi miga -

goT da saganZuri gaginawiloT, magram Zi riTa -

dad fridon, Sen minda giZRvna igi, radgan vici,

rom Sens vals amiT mainc verasodes gadavixdi.

Semdeg yvela arabeTs unda gavemgzavroT da Cems

Zmobil avTandils pativi mivagoT, sanam mas me

Tavis Seyvarebulis gverdiT ar vixilav, me ver

movisveneb, arabeTis mefes rostevans win muxle -

biT daveCoqeb da SenTvis, Cemo avTandil, Tina -

Ti nis xels vTxov da roca Tqven qorwils gadaix -

diT, Semdeg indoeTSi Cems qorwilSic movilxi noT.

(amis Semdeg jariskacebi nestan-darejans taxt -

revanSi Casvamen, aweven da midian, maT ukan miyve -

baT sami megobari da danarCeni jariskacebi,

romlebic oqro-vercxliT datvirTulni arian).

scena #13

a r a b e T i , r o s t e v a n m e f i s s a s a x l e , s a s a x l e S i s a z e i m o

ganw yobileba sufevs, iq mraval didebuls mouyria Tavi,

samefo taxtze sxedan rostevan mefe, xolo mis gverdiT

misi ulamazesi asuli TinaTini. rostevans eaxleba veziri

da moaxsenebs.

veziri. dido mefeo, avTandili dabrunda da sasaxleSi

moeSureba Tavis Zmadnafic tarielTan da mis

sacolesTan erTad.

142

rostevani. (gaxarebuli am ambiT eubneba) Zalzed gaxare-

buli var am sasiamovno ambiT, sTxoveT rom

Semovidnen, me mzad var maTTan Sesaxvedrad (am

dros ismis bukisa da naRaris xma, sasaxlis kari

ixsneba da gamoCndebian mdidrulad Cacmulni

avTandili, tarieli, nestan-darejani, fridoni

da asmaTi. rostevani da TinaTini samefo taxte-

bidan wamodgebian da Zvirfass stumrebs miegebe-

bian).

avTandili. (miesalmeba rostevansa da TinaTins da

mdablad Tavs daukravs) dido mefeo, mapatie

rom Sens daukiTxavad wavedi, magram sasikeTo

saqmisTvis virjebodi, minda warmogidgino is

ucnobi yma, romelic ase saidumlo viTarebaSi

Segvxvda nadirobis dros, igi me ZmasaviT

Seviyvare da me mas Seyvarebulis povnaSi davex-

mare, romelic indoeTis mefis farsadanis

erTad-erTi asulia, nestan-darejani, xolo

ucxo moyme, indoeTis mefe lomi tarielia, mis

gverdiT dgas Cveni Zmadnafici fridoni, romel-

ic muRazanzaris mefea da warmogidgen agreTve

tarielisa da nestan-darejanis erTgul megob-

ars asmaTs, romelmac maTTan erTad gadaitana

gaWirveba. sikeTem gaimarjva, da dRes yvelani

erTad Sens winaSe warvsdeqiT. gTxovT, Cvens

stumrebs pativi miagoT. (rostevani da TinaTini

stumrebs miesalmebian da gadakocnian).

tarieli. dido xelmwifev, me - indoeTis mefe, mowiwebiT

mogaxsenebT, rom Tqveni sasaxlisaken keTili

survilebiT aRsavse moveSurebodi, Tqvens miwa-

wyalzed adrec vyofilvar, maSin es iwyineT da

avad momeqeciT, Sesapyrobad laSqari momisieT,

maxsovs meomrebi mravlad dagixoceT, exla amis

143

gamo patieba minda gTxovoT da wyroma makmaroT,

xelcarieli TqvenTan ar movsulvar, avTandili

TqvenTvis saukeTeso ZRvnad momirTmevia, vici

rom SviliviT giyvarT.

rostevani. moxaruli var Tqveni naxviT da gacnobiT,

aseve Tqveni da avTandilis damegobrebiT, dRes

Tqven yvela Cemi sapatio stumrtebi xarT,

mobrZandiT da sapatio adgilas dabrZandiT

(sasaxleSi sazeimo sufra iSleba. tarielma ros-

tevan-mefe gverdze gaixma da uTxra).

tarieli. dido mefeo, SeiZleba gagikvirdeT, magram

simarTle unda mogaxsenoT. avTandili Tavgan -

wirviT ecada Cems bednierebis aRsrulebas da

yvelaferi gaakeTa, risTvisac misi Zalian mad-

lieri var, magram igi TviTon aris siyvaruliT

damwvari, misi Seyvarebuli Tqveni qaliSvili

TinaTinia, maT uyvarT erTmaneTi, Tqvens winaSe

mociqulad movsulvar da gTxovT Tqveni qali co -

lad gmir avTandils gaayoloT, igi siyva ru liT

itanjeba. (es Tqva da tarielma muxli moiya ra me -

fis winaSe, mefem igi wamoayena xeliT da uTxra).

rostevani. Tqven keTilo xelmwifev, amas mowiwebiT

mTxovT, rac CemTvis didi pativia da rogor

SeiZleba Tqven rame moiwadinoT da vinmem gagaw -

biloT, Tundac is rom geTqvaT, Tqveni asuli

monas SerTeo, amazec ukan ar davixevdi. avTan -

dilzed ukeTes siZes aba sad vnaxav. SviliviT

miyvars da gamizrdia, Tanac xelmwife Cemi asuli

TinaTinic misi mdomia da mis arCevanze mec guli

merCis. (tarieli Tavs mdablad daukravs xel mwi -

fes da madlobas moaxsenebs. am dros TinaTini

avTandils gverdiT amoudgeba, mas Tavze mdid -

ruli dedoflis gvirgvini adgas, xelSi ki _

144

skiptra uWiravs, tanzed Zoweulis samefo sa -

mosi Svenoda, rostevanma TinaTini da avTan dili

samefo taxtze gverdi-gverd dasva da siyvaru -

liT daloca mefe-dedofali).

rostevani. awi, Cemo Svilebo, RmerTma aTasi weli dRe -

grZeloba ar mogakloT, qveyanas baraqa da Tqven

dideba ar mogakloT, me ki Tqveni Semyure mxo -

lod gavixareb da roca Cemi droc wava, Tqveni

xeliT meRirsos damarxva. (Semdeg laSqars ga -

mouc xadebs) RvTis neba-surviliT, axla Tqveni

mefea avTandili, amieridan Cemi taxti misTvis

damilocnia da gibrZanebT, Tayvani sceT mefe-

dedofals da rogorc me memsaxureT, ise maT

emsaxureT erTgulad. (iq myofi meomrebi da

mxedarTmTavrebi fexs idreken da mowiwebiT

Tayvans scemen mefe-dedofals).

tarieli. (mimarTavs avTandils da TinaTins) me Tqven

arasdros giRalatebT, Cemi imedi mudam gqon -

deT, Tqvens mters ki ar gavaxareb. (Semdeg Tina -

Tins mimarTavs) SemiyrixarT da dardi aRar

maqvs, qmari Seni Cemi Zmaa da Sen ki da xar Cemi.

(sasaxleSi sazeimo saqorwilo sufra aris gaS -

lili, yvela mxiarulobs da avTandils da Tina -

Tins ulocaven bednierebas, ismis simReris xma,

sakravebi sasiamovnod ukraven, arabi qalebi ki

xaliCaze lamazad cekvaven. mefis savarZlebSi

sxedan arabeTis mefe-dedofali, avTandili da

TinaTini, aseve mefis savarZelSi maTTan gver -

diT sxedan tarieli da nestan-darejani, fri -

doni da rostevani. rostevani Zrvirfasi saCuq -

rebiT asaCuqrebs Tavis stumrebs, tariels da

nestan-darejans miarTmevs TiTo-TiTo Zvir -

fasi qvebiT moWedil skiptars. rogorc mefis

145

Zalauflebis niSnebs, samefo Sesamosels da

Zvirfas gvirgvinebs Tval-margalitiT mor Tuls.

arc fridoni daviwyebia, mas uboZa Tval-mar ga -

litiT savse langrebi da Zvirfasad morTuli

cxenis unagiri. ucbad tarielTan macne midis da

yurSi raRacas CasCurCulebs. tarieli wamodge-

ba da SekrebilTa gasagonad ganacxadebs). msto-

varma cudi ambavi Sematyobina, indoeTis mefe

far sadani gardaicvala. (am ambavma yvela daam -

wux ra, nestan-darejani tirils iwyebs, tarieli

amSvidebs). TqvenTan kargia yofna, magram am am -

bavma dagvamwuxra da mets veRar davrCebiT, Cems

samefos unda mivxedo, mteri mas naxiriviT

Seeseva. vici, Cemi wasvla Tqven dagaRonebT, mag -

ram droze unda wavide, aq ki dayovnebam avi saqme

ar miyos. mjera, Cemi marcxi Tqven dagaRonebT.

RmerTma qnas galaRebulni kvlav menaxoT.

rostevani. mefeo, nurafris geridebaT, yovelive kargad

gansWvriteT da rogorc gijobdeT, ise moiqe -

ciT. avTandili Tan waiyvaneT, laSqarsac gaga -

yo lebT, rom mteri advilad daamarcxoT.

tarieli. ras brZanebT mefev batono, avTandili axlad

SerTul cols rogor unda movaSoro, egre

saqmes ar eSveleba, Cems saqmes me marto movuvli.

avTandili. (mimarTavs tariels) mag sityviT ver mo mat -

yueb, Zalian ginda damtovo (Tan iRimeba), rom me -

re Cems gakicxvas moyve, colis siyvaruliT gami -

metao, me megobars ar mivatoveb da Tan wamogyve-

bi. (yvela gaicinebs).

tarieli. raxan gwadia, kargi, wamomyevi, uSenod me ufro

da vitanjebodi. (avTandili myisve samzadiss

Seud ga, sardlebs ubrZana jaris Seyra da gamg zav -

reba indoeTSi, rostevani da TinaTini daRondnen).

146

rostevani. (tariels etyvis) Seni siaxlove sizmari mgonia,

mosvliT gagvaxare, wasvliT ki _ guls gvwy vet.

(tarieli mefes gadaexveva da daemSvi do beba,

erT maneTs emSvidobebian nestan-darejani, asma -

Ti da TinaTini, isini erTmaneTs gadakocnian).

nestan-darejani. (mimarTavs TinaTins) ganSoreba Sengan

Zalian mimZims, avTandilma Cven didi pativi

dagvdo da Cven valSi varT Tqvens ojaxTan, Tu

ram gagiWirdaT, aucileblad gvacnobeT.

TinaTini. mec Zalian Semiyvardi da Zalian momenatrebi,

macnobe weriliT yovelive. am ganSorebas Tu

gauZeli, Sens Tavs ra damaviwyebs, imdeni Seni Ta vi

kargad myavdes, ramdenic Cens natvraSi cremli

davRvaro (isini kvlav gadakocnian erTmaneTs).

fridoni. Cemzed ratom aravin fiqrobs, gana eseTi ra

dagiSaveT, rom martos mtovebT da ar migyevarT

indoeTSi, me uTqvenod ra gamaZlebinebs, ginTad

Tu ara, me TqvenTan erTad movdivar, sadac Tqven,

iqac me. tariels da nestan-darejanis qorwilSi

mec minda movilxino. (yvelas Rimilma gadauara).

tarieli. Zvirfaso fridon, Sens ZmobaSi da megobrobaSi

eWvi aravis epareba. Sen CvenTvis ra sikeTec gaa -

keTe, ena ar mitrialdeba, magram Sen kvlav Sens

samefos mogwyvito da Tan wagiyvano ar viqnebi

marTali, Torem Seni Cems gverdze yofna, es Cem -

Tvis didi sixarulia. Tu guli gerCis, wamodi da

vnaxoT indoeTi — Cemi qveyana, romelic Svidi

same fosagan Sedgeba, minda Cemsa da nestan-dare-

janis erTgul megobars Tayvani gceT, moge fe -

roT gansakuTrebiT. asmaTs didi madloba minda

gadavuxado im erTgulebisa da Tavdadebi saT -

vis, romelic man gamoiCina, roca Cven gatan-

julebi erTmaneTis ZebnaSi ar migvatova da

147

erTgulad bolomde gvemsaxura. (mimarTavs as -

maTs) Sen rac CvenTvis Caidine, Cvens gamzr del -

sac ar uqnia, axla mec minda sikeTe sikeTiT gada -

vi xado. indoeTis Svid samefoTagan erTi SenTvis

miboZebia da upatrone, qmrad vinc gindodes, is

airCie da Tqveni sagamgeblodan tkbilad gvem -

saxureT, Cvenc wyalobas ar mogaklebT. (asmaTi

tariels muxlebzed moexveva da ityvis).

asmaTi. SeniT midgas suli da Rone, Seni morCili msaxuri

viyo da amaze ukeTesi ra unda vinatro, Seni didi

madlobeli var.

tarieli. exla, Cemo erTgulo megobrebo, indoeTisken

gavwioT, viglovoT mefe farsadani, rogorc mas

ekadreba, Semdeg ki lxena da qorwili ar movik -

loT. Cveni Zmuri siyvaruli arasdros ganelde-

ba, Cven WirSi da lxinSi mudam erTad viqnebiT,

sanamdis pirSi suli gvidgas (samive megobari

xeli-xel gadaxveulni gadian sasaxlidan. maT

moyve baT mTeli sasaxle. ismis sazeimo daf -

TafTa xma).

scena #14

q. Tbilisi. Tamar mefis sasaxle.

SoTa rusTaveli (amTavrebs poemis kiTxvas).

gasrulda maTi ambavi viTa sizmari Ramisa.

gardaxdes, gavles sofeli, naxes simuxTle Jamisa!

vis grZlad hgonia, misTvisac aris erTisa wamisa.

vwer vinme mesxi meleqse me rusTvelisa damisa.

148

qarTvelTa RmrTisa daviTis, vis mze msaxurebs sareblad,

ese ambavi gavleqse me maTad sakamaTeblad,

vin aris aRmosavleTiT dasavleTs zarTa mareblad,

orgulTa maTTa damwvelad, erTgulTa gamaxareblad.

daviTis qmnani viTa vTqvne siCalxe-sixafeTani!

ese ambavni ucxoni, ucxoTa xelmwifeTani,

pirvel zneni da saqmeni, qebani maT mefeTani,

vpoven da leqsad gardavTqven, amiTa vilayfeTani.

ese aseTi sofeli, arvisgan misandobeli,

wamia kacTa Tvalisa da wamwamisa mswrobeli!

rasa vin eZebT, ras aqnevT? bedia mayivnebeli,

da vis ar Seucvlis, kargia, orisav iyos mxlebeli.

amiran darejanis Ze moses uqia xonelsa,

abdul-mesia - SavTelsa, leqsi mas uqes romelsa,

dilargeT - sargis Tmogvelsa, mas ena-dauSromelsa,

tariel - missa rusTvelsa, misTvis creml-SeuSrobelsa.

(SoTa rusTavelma daamTavra poemis kiTxva, gragnili

dakeca da Tamar mefes miarTva. Tamar mefe fexze dgeba da

taSs ukravs, masTan erTad mTeli darbazi fexze mdgomi

taSs ukravs SoTa rusTavels).

Tamar mefe. me aRfrTovanebuli var poemis mdidruli

warmodgeniT da misi Rrma SinaarsiT, mSvenieri

leqsTa wyobiT da samagaliTo eniT. poemis Si -

naar si savsea qarTveli xalxis Rirseuli Tvi se -

bebiT, aq sCans pativiscema qalisa, mfarveloba

dabali wodebisa, niWis dafaseba, arnaxuli maga -

li TebiT Zmobisa da megobrobis, sulis Zlie -

rebis, vaJkacobis da raindobis. amisTana maRali

149

RirsebiT savse Txzuleba jer qarTul enaze ar

dawerila, me vaRiareb SoTa rusTavels mefis

sasaxlis pirvel poetad. mxolod erTi kiTxva

maqvs mgosanTan _ es leqsebi guls viT Cagnerg -

d nen, gulTa damwvelni, viT aRmoxdnen, viT daiw-

ernen.

SoTa rusTaveli. dido mefeo, am rveulSi rac daiwera,

Senma naTelma, mSvenierma saxem STambera.

Tamar mefe. (umzers poets kmayofili RimiliT). es leqs-

ni STaberilni gaqvs Sen cis maRliT, iyav dide-

bul da didebulT iyav mSveneba, Cemi samefos

gvirgvinisa Sen xar dideba. (Tamar mefe waiZrobs

marcxena TiTidan Zvirfas beWeds da uboZebs

SoTas niSnad madlierebisa da wyalobisa, daviT

soslani dgeba samefo taxtidan, midis SoTasTan,

ixsnis Tavis xmals da Tavis xeliT welzed

Semoartyams. iq myofi didebulebi rusTavels

miarTmeven Zvirfas qvebSi Casmul oqros kalams.

yvela mas taSs ukravs).

scenaze gamodian poemis gmirebi _

tarieli, avTandili, fridoni, nestan-darejani,

asmaTi, TinaTini, rostevan mefe.

piesis dasasruli

150

daviT IV

aRmaSenebeli

piesa or moqmedebad

avtorisagan

Zneli warmosadgenia, msoflioSi arsebobdes eri,

romelsac Tavisi arsebobis manZilze ar hqondes gadamwy -

veti Jami yofna-aryofnisa. am mniSvnelovan Jams eri

instinqturad erTiandeba Rirseuli lideris, eris kacis

garSemo da xdeba monoliTuri. mTeli ZalisxmeviT ebrZ -

vis mters da kidec imarjvebs. saqarTvelos aseTi Jami

edga 1080 wels, rodesac Turq-selCukTa mravalricxo-

vanma urdoebma sastikad aaoxres saqarTvelo. didi

simZimisa da sisastikis gamo qarTvelebma mas didi Tur -

qoba uwodes. saqarTveloSi maSin giorgi meore mefobda,

Turqebis winaaRmdeg brZolaSi igi uZluri aRmoCnda.

qveynis gadasarCenad saWiro iyo sul sxva Tvisebebis

mqone pirovneba da aseTi aRmoCnda giorgi meoris vaJi

daviT IV aRmaSenebeli. igi gamefda 1089 wels da aResrula

1125 wels. imefa 36 weli. bevria Tu cota es saxelmwifo

moRvawisaTvis? roca mis namoqmedars gadavxedavT,

sunTqva gvekvris mis zeadamianuri gaazrebisas. dRevan -

deli gadasaxedidanac ki warmoudgenlad fantastiurad

gveCveneba im Soreul, meTormete saukunis Jams Znelbe -

dobis pirobebSi myofi saqarTvelos gadarCena. daviT

aRmaSenebelma memkvidreobiT mZime tvirTi miiRo. qveyana

sisxlisagan iyo daclili, gadarCenilebi mTaSi iyvnen gax-

iznulni, Tbilisi arabebs epyraT, saqarTvelosagan Camo -

ci lebuli iyo kaxeT-hereTi, axlo mezoblad Turq-sel -

Cuk Ta udidesi sambrZaneblo gadaWimuliyo, musulmanTa

okeanes moecva mTeli Sua da wina azia da qristianebs:

qarTvelebs, somxebs da bizantielebs gadaSenebiT emuqre-

152

bodnen. daviTs mxolod `mTa mcire lixTa da sadgomi same-

fo waRulisTavi~ rCeboda. amas saxelmwifo ar erqva. ro -

gorc vTqviT, daviTi qveynisaTvis urTules dros avida

samefo taxtze. laSqari demoralizebuli iyo, gareSe

mteri momZlavrebuli, saxelmwifos SigniT Tavadebis

didi nawili TavaSvebuli. am dros daviTma daiwyo da

daamTavra saqarTvelos erTiani saxelmwifos mSenebloba,

gaaerTiana igi, gaanadgura mteri. yovelive amis ganxor-

cielebas dasWirda udidesi Zalisxmeva — didi brZola da

Sroma, saxelmwifoebrivi reformebis gatareba cxovrebis

yvela sferoSi, yovelive amaSi igi didi ostatobiT

iyenebda qveynad yvelaze Zlier iaraRs — codnas, romlis

SeZenis ulev wyarod mas wigni miaCnda, romelsac sadac ar

unda yofiliyo, Tan daatarebda. im periodSi saerTaSo -

riso sarbielze saqarTvelos sasikeTo ambebi xdeboda:

1097 da 1099 wlebSi jvarosnebma aiRes antioqia da ieru -

salimi. daviT aRmaSenebelma xarkis gadaxda Seuwyvita

Turq-selCukebs da aqtiuri brZola gaaCaRa maT winaaRm -

deg, rasac Sedegad mohyva qveynis ZirZveli qarTuli ter-

itoriebis SemoerTeba-gaerTianeba da kavkasiisa da

axloaRmosavleTis qveynebis vasalur damokidebulebaSi

Cayeneba.

daviTis warmatebuli laSqrobebis gvirgvini iyo did-

goris brZola, romelic 1121 wlis 14 agvistos gaimarTa.

mZlavrma muslimanurma koaliciam saqarTvelos winaaRm deg

daaxloebiT 300 000 meomari gamoiyvana, daviTma mters 55

aTas 600 molaSqre daaxvedra da brwyinvale gamarjveba

moipova. am gamarjvebam saqarTvelo axlo aRmosavleTis

erT-erT uZlieres saxelmwifod aqcia. 1122 wels daviT

meoTxem Tbilisi aiRo da oTxas wels ucxoelTa xelSi

namyofi Tbilisi kvlav saqarTvelos dedaqalaqad aqcia,

153

riTac faqtiurad daasrula qarTuli miwebis gaerTia -

nebis istoriuli misia. daviT aRmaSenebelma oci wlis

manZilze samoci didi Tu mcire brZola gadaixada mtris

winaaRmdeg da samudamod aRkveTa dampyroblebTa yofna

qarTul miwaze. Seiqmna erTiani mZlavri saxelmwifo

nikofsiidan darubandamdis da ovseTidan aragawamde. am

saxelmwifoSi mravali erovnebis adamiani cxovrobda,

magram saxelmwifo ena iyo qarTuli.

daviT aRmaSenebelma udidesi wvlili Seitana qveynis

kulturul aRmSeneblobaSic, amis gvirgvins warmoadgens

gelaTis akademia, sadac samoRvaweod moiwvia gamoCenili

qarTveli filosofosebi da moazrovneni: ioane petriwi

da arsen iyalToeli. 1125 wels daviTma sakuTari xeliT

daadga gvirgvini Tavis Svils — demetres da gadasca

Tavisi uZleveli, mraval brZolaSi gamovlili maxvili.

am periodSi dawera man `galobani sinanulisani~, Tavisi

gasaocari aRsareba, sulis poezia da filosofia.

brZolis velze sikvdili mas gaurboda, magram bolos

miakiTxa am araCveulebriv kacs Cveulebriv garemoSi, 1125

wlis 26 ianvars, 52 wlis asakSi gardaicvala saqarTvelos

didi mefe da mxedarTmTavari daviT IV aRmaSenebeli.

qarTul saxelmwifo droSas ewoda gorgaslian-daviTiani.

amrigad, bagrat III-is mefobis dros dawyebuli saqarTve -

los gaerTianebis saqme brwyinvaled daagvirgvina

daviT IV aRmaSenebelma, misi cxovreba da moRvaweoba

aRafrTovanebs da siamayiT aRavsebs yvela qarTvels.

miuxedavad imisa, rom daviT aRmaSenebelze bevri Tqmula

da dawerila, saqarTvelos sazogadoebrioba did valSia

mefe daviT IV-is xsovnis winaSe. saqarTvelos marTlmadi -

deblurma eklesiam daviT aRmaSenebeli wmindanad Se -

racxa. misi mefobis dros sruliad saqarTvelom Zlie -

154

rebis aqamde arnaxul simaRles miaRwia. misi moRvaweoba

saTanadod ar aris asaxuli rogorc istoriografiaSi,

aseve literaturaSi, kinosa da TeatrSi.

21-e saukunis dasawyisi msoflioSi Teatrisa da kine-

matografiis arnaxuli warmatebebiT aRiniSna, mravalma

qveyanam warmoaCina Tavisi istoriuli gmirebi.

daviT IV aRmaSenebeli nebismieri qveynis istorias

daamSvenebda, magram, upirveles yovlisa, am istoriuli

gmiri — wmindanis warmoCena saqarTvelos valia, romlis

avtoriteti gacilebiT amaRldeba msoflios TvalSi am

personaJis xelovnebaSi gacocxlebiT.

gTavazobT Teatralur piesas `daviT IV aRmaSenebeli~

or moqmedebad. daviT aRmaSeneblis moRvaweobis mTlia -

nad gadmocema Teatris scenaze SeuZleblad migvaCnia,

amitom misi moRvaweobis mxolod umniSvnelovanesi mov -

lenebis asaxva vcadeT, ZiriTadi movlenebi da perso -

naJebi istoriul sinamdviles Seesabamebian, magram ro -

gorc mxatvrul nawarmoebs Seefereba, piesaSi gvxvdeba

avtoris mier gamogonili ambebi da personaJebi, romel-

nic xels ar uSlian istoriuli faqtebis warmoCenas,

ufro meti, xels uwyoben Cveni didi winapris realuri

saxis srulyofilad warmodgenas.

155

moqmedi pirebi

giorgi meore bagrationi — saqarTvelos mefe.

daviT IV-e aRmaSeneblis mama.

dedofali elene _ daviT aRmaSeneblis deda.

daviT IV aRmaSenebeli — erTiani saqarTvelos mefe.

giorgi Wyondideli _ daviT IV-e aRmaSeneblis aRmzr deli,

mwignobarTuxucesi.

guranduxt dedofali _ daviT IV-e aRmaSeneblis meuRle.

demetre daviTis Ze — daviT aRmaSeneblis ufrosi vaJi

pirveli colisagan, taxtis memkvidre.

aTraqi — daviT aRmaSeneblis simamri, yivCaRTa mTavari,

guranduxt dedoflis mama.

mariam dedofali — daviT aRmaSeneblis mamida.

svimon Wyondideli — giorgi Wyondidelis diswuli, mis Semdgom

mwignobarTuxucesi.

mahmud — Ze muhamedisa, eray-iranis sulTani.

nejm-ad-din-ilRazi — saqarTvelos winaaRmdeg mebrZoli

koaliciuri laSqris xelmZRvaneli.

abulebi — daviT aRmaSeneblis mematiane.

daviT IV-e aRmaSeneblis axloblebi, erTguli didebulebi da

TanamebrZolni, moRalate Tavadebi, sxva mosamsaxureni.

pirveli moqmedeba mimdinareobs quTaisis samefo sasaxleSi da

yivCaReTSi. meore moqmedeba saqarTveloSi, samefo sasaxleSi da eray-

iranis sulTanis sasaxleSi.

moqmedebis dro 1073-1125 wlebi.

156

pirveli moqmedeba

scena #1

saqarTvelos mefis giorgi meoris quTaisis sasaxle.

d i d i d a r b a z i . m i s S u a S i T e T r i m a r m a r i l o s r a m d e n i m e

safexurian kibis Tavze, amaRlebul adgilas samefo taxti

dgas, mis ukan maRla, sasaxlis kedelze bagrationTa ger-

b i a g a m o s a x u l i . i q v e h k i d i a s a q a r T v e l o s l a S q r i s x u T

wiTeljvriani droSa, sasaxlis kedlebi sabrZolo iaraRe -

b i T a r i s S e m k u l i , r o m l e b s a c a m S v e n e b s g o r g a s l i a n i s

sabrZolo droSebi, darbazis erT kuTxeSi didi oqros

S a n d a l i d g a s , m i s T a v z e w m i n d a g i o r g i s x a t i h k i d i a .

oTaxis erTi kuTxe wignebis Taroebs uWiravs. sasaxleSi

q a r T v e l d i d e b u l e b s m o u y r i a T T a v i , a q v e a r i a n m e f i s

axlo naTesavebi, maT Soris aris mefis erTguli megobari

d a T a n a m e b r Z o l i , s a x e l m w i f o m o R v a w e , S e s a n i S n a v i

mxedari da mwignobari giorgi Wyondideli — maRali, war-

mosadegi, ocdaaT wels gadacilebuli mamakaci, WaRara -

Sereuli wveriT da darbaisluri gamoxedviT. mis gverdiT

dgas mefe giorgi meoris RviZli da, asuli bagrat IV kura-

palatisa, daqvrivebuli mariam dedofali, meuRled jer

bizantiis imperator mixail dukas hyavda, Semdeg — imper-

ator nikifore botanaitiss, mesamed apirebda gaTxovebas

i m p e r a t o r a l e q s i k o m n e n o s z e , m a g r a m a m u k a n a s k n e l m a

gadaifiqra da sxva qali moiyvana colad. mariami saqarT -

v e l o S i d a b r u n d a . m a R a l i , w a r m o s a d e g i , o c d a T x u T m e t

wels gadacilebuli qalbatoni, Savgvremani, Savi TmiTa da

didi, STambeWdavi Savi TvalebiT. darbazis erT mxares

b u x a r i a , m i s g v e r d i T o r i d i d i i r m i s t y a v g a d a k r u l i

s a v a r Z e l i d g a s , g v e r d z e d i d i m a g i d a d g a s , r o m e l s a c

T o r m e t i m u x i s s k a m i u d g a s g a r S e m o , m a g i d a z e o q r o s

Sandali dgas, vercxlis Tasebi nair-nairi xiliT, xolo

157

o q r o s s u r e b i w i T e l i R v i n i T a r i s s a v s e . k e d l i s e r T

mxares didi mooqrovili karebi Cans, ucbad es kari iReba

da iqidan SeSfoTebuli moaxle qali gamodis da iZaxis:

moaxle. dedofali mSobiarobs, Cqara, wyali (mimarTavs

igi meore moaxles, romelic gareT eloda mas

ukve gamzadebuli savse TasiT da pirsaxociT,

isini Sedian mSobiare dedoflis oTaxSi).

mariam dedofali (mimarTavs giorgi Wyondidels). RmerTs

vevedrebi, rom dedofalma mSvidobiT imSobia -

ros. neta, rasa iqms mefe giorgi?

giorgi Wyondideli. Sikrikma Segvatyobina, rom mefe gior-

gi farcxisTan Turq-selCukebTan samkvdro-sasi -

cocxlo brZolaSi brwyinvale gamarjveba moipova

da Seityo Tu ara dedoflis mSo biarobis ambavi,

gaxarebuli saswrafod sasax lisken gamoeSura.

mariam dedofali. giorgis gamarjveba kargi niSani unda

iyos, magram, ai, ukve Tendeba, dedofali ki Wir -

veulobs da mis mSobiarobas saSveli ar daadga.

(mariami midis kedelze dakidebul wminda mari-

amis xatTan da evedreba) wmindao mariam, Sen

uSvele dedofals da mSvidobiT amSobiare, miec

Zlieri memkvidre bagrationebis mefis kars.

iseTi, rogoric ase esaWiroeba qveyanas. (ina -

Tebs, mefis sasaxles mzis pirveli sxivebi gaana -

Tebs da dedoflis kivili SesZravs sasaxles.

oTa xi dan ismis bavSvis tirilis xma, kari iReba

da moaxle qali sixaruliT amcnobs darbazSi

myofT memkvidris dabadebas).

moaxle. vaJia, vaJi! goliaTi daibada (darbazSi mxiaruli

yiJina ismis, iq myofi yvela erTmaneTs ulocavs.

garedan ismis cxenebis fexis xma, erT-erTi dide-

buli gaixedavs gareT).

158

didebuli. mefe batoni mobrZandeba, mefe batoni (iReba

darbazis kari da Tavis sardlebTan erTad Semo -

dis mefe giorgi meore, axovani fizikurad Zlie ri

warmosadegi mamakaci, WaRara Sereuli TmiT da

wveriT, mas ufro drostareba da nadiroba ita -

cebda, vidre saxelmwifo moRvaweoba, meryevi,

magram mamaci da gulkeTili gvirgvinosani ase

ormoc wlamde. mas mariam dedofali sasixarulo

ambavs amcnobs).

mariam dedofali. giorgi, gilocav, vaJiSvili SegeZinaT

(igi gadaexveva Zmas).

mefe giorgi. madloba ufals, rom es natvra Semisrula,

Cemi vaJi bibliuri daviTis magvari uZleveli

un da iyos da amitom me Cems memkvidres daviTs

davarqmev (mefesTan midian iq myofi didebulebi

da ulocaven mas vaJis dabadebas).

mefe giorgi. (mimarTavs giorgi wyondidels). giorgi,

aRsazrdelad memkvidre Sen unda mogabaro, aba

Sen ici, rogor vaJkacs gamomizrdi.

giorgi Wyondideli. vaJkacs sanaqebos gamogizrdi,

mefev batono, iseTs, rom saqarTvelos mtrebs

Tavzari dasces da iseTi gamarjvebebi moipovos,

rogorsac Tqven miaRwieT farcxisTan dRes.

(mariam dedofali Sedis dedoflis oTaxSi da

iqidan gamodis bavSviT xelSi. darbazSi myofni

memkvidres taSiT egebebian).

mefe giorgi. (xelSi ahyavs memkvidre) SexedeT, ra lamazi

da Zlieria! (darbazSi ismis SeZaxilebi: gaumar-

jos ufliswuls daviTs! giorgi Wyondideli

mefes cisken aaxedebs da etyvis).

giorgi Wyondideli. mefev batono, xedavT caze cisar-

tyela gamoCnda (yvela gaixedavs cisken, gakvir -

ve bulebi arian nanaxiT).

159

mefe giorgi. ai, saocreba! xedavT didebulno, es uflis

keTili niSania, saqarTvelo Cemi memkvidris —

davi Tis mefobis dros gabrwyindeba, dideba

ufals (darbazSi mxiarulobaa, ismis SeZaxilebi:

`di deba ufals!~ da pirjvars iweren, mariami me -

fes memkvidres CamoarTmevs da dedofals gauy-

vans).

mefe giorgi. RmerTis wyalobiT dedofali Tavs kargad

grZnobs, Cven dRes SegviZlia ori gamarjveba

aRvniSnoT — es aris Cveni meomrebis brwyinvale

gamarjveba Turq-selCukebze farcxisTan da

ufliswul daviTis dabadeba. yvelas qalaqgareT

sanadirod da sanadimod gepatiJebiT.

erisTavi liparit baRvaSi (gverdiT mdgom Tavads ga -

dau laparakebs). isev daiwyo Zveleburad, qveyana

Tavze gvengreva, is ki nadirobasa da lxins ar

iSlis.

gverdze mdgomi Tavadi. ucnauri da axirebuli kacia

Cveni xelmwife, kargi meomari da raindi aris,

mag ram qeifsa da nadirobas xom ar unda anacvalos

qveyana, an salxenad gvaqvs saqme? qveyana sisxli -

sagan icleba. TbilisSi arabebi sxedan, saqarTve -

lo sagan gamoyofilia kaxeT-hereTi. axla ki gai -

marj va Turq-selCukebze, magram, aqve, axlo,

mezoblad maTi Tvaluwvdeneli sambrZanebelo

gadaSlila. dasaRupad aris ganwiruli qristia -

nuli saqarTvelo, somxeTic da bizantiac. am deni

marcxis Semdeg erTxel Zlivs gaumarTla, iqneba

ufliswulis mefobis dros gveSvelos rame.

giorgi Wyondideli. mefev batono, SemTxveviTi ar aris

qarTuli laSqris gamarjveba algeTis xeobaSi

farcxisTan. es aris Sedegi qarTveli mTavrebis

erTianobisa (man liparits mrisxaned gadaxeda)

160

erTmaneTSi kinklaoba gamarjvebas ver mogvi-

tans. Zala, rom erTobaSia es yvelas kargad unda

esmodes, magram zogierTi Tavadi jiutad miiwevs

ganze da amiT mters guls uxarebs, gasakeTebeli

ki bevri gvaqvs, Tbilisi gasaTavisuflebelia

arabebisagan, SemosaerTebelia kaxeT-hereTi.

amitom, mefev batono, iqneb nadiroba gadagvedo

da sazRvrebis gamagrebas SevdgomodiT?!

mefe giorgi. brZnuli naTqvamia Cemo giorgi, sazRvrebis

gamagreba ki aucilebelia, magram memkvidris da -

locvac xom aucilebelia, nadiroba sxva droi -

saTvis gadavdoT, magram, nadimobas ki vbrZaneb,

da modiT movilxinoT (igi ubrZanebs mosamsax-

ureebs sadResaswaulo sufris gaSlas).

scena #2

quTaisis mefis sasaxle. didi darbazis erT kuTxeSi,

k e d e l z e w i g n e b i s x i s T a r o e b i a C a m o k i d e b u l i , m a T S i

awyvia sxvadasxva wigni, qvemoT magidaa didi, romel zedac

mravladaa sxvadasxva daxuruli da gadaSlili wigni, magi-

das uzis eqvsi wlis bavSvi, xelSi batis frTa uWiravs da

raRacas wers. magidis gverdiT, kedelze wminda giorgis

x a t i h k i d i a . i s m i s c x e n i s f l o q v e b i s x m a . d a r b a z S i

Semodian giorgi meore da giorgi Wyondideli, maT Tan

r a m d e n i m e s a r d a l i a x l a v T . m e f e d a m w u x r e b u l i C a n s ,

daviTi egebeba mamas.

daviT ufliswuli. mama, ra xania gelodi, ratom xar ase -

Ti naRvliani? (girgi Svils Tavze xels gadaus-

vams da magidas miujdeba).

mefe giorgi. Cemo Svilo, dRes TurqebTan sastik, uTa -

161

nabro brZolaSi davmarcxdiT, ahmad amiras jar -

ma mTeli samxreT saqarTvelo aaoxra. (oTaxSi am

dros Semodian dedofali elene da dedofali

mariami. elene giorgi mefesTan midis, mariami

daviTTan da efereba mas).

dedofali elene (warmosadegi darbaiseli ocdaaT wels

mitanebuli TmebSi WaRaragareuli qalbatoni).

giorgi, ra moxda, kidev ra ubedurebaa Cvens

Tavs?

mefe giorgi. Cemma mstovarma saSineli ambavi momitana,

rodesac sisxliani mtarvali ahmad amira sa -

qarT velos sazRvrebs gascilia, gzad saberZ -

neT Si salaSqrod mimavali TurqTa jari Semohy -

ria, ahmads gascinebia da uTqvams maTTvis, ra

dagrCeniaT saberZneTSi, ager saqarTvelo, aqvea,

axlos daucveli da simdidriT savse. marTalia,

naalafevi bevri momaqvs, magram es mxolod

mcire nawilia imisa, risi wamoRebac SegveZlo.

amis Tqma iyo da Turqebs sixaruliT saqarTve -

losken saZarcvelad gamouweviaT. mteri kalia -

saviT Semoesia qarTls, tao-klarjeTs, aWaras,

mcxeTa-javaxeTs, imereTsa da samegrelos. mte -

ri quTaisamdis aris mosuli, gadawves artanuji

da grigol xanZTelis xeliT aSenebuli savaneebi.

elene dedofali (midis daviTTan da gulSi Caikravs).

Cemo Zvirfaso Svilo, es ra ubedureba dagvaty-

da Tavs. bavSvobaSi gauxarelo, neta im dros

momaswros RmerTma, rom Seni mefobis dros

mainc damyardes mSvidoba saqarTveloSi.

giorgi Wyondideli. yovel gazafxuls modian es eSmakis

mociqulebi, qveyanas Zarcvaven, mosaxleobas

Jleten da atyveveben, isini modian ojaxebiT,

qalebiT, bavSvebiT, uamravi saqonliT, cxenebiT,

162

cxvriT da aqlemebiT. isini modian samudamod

dasamkvidreblad, TiTqos sxva adgili ar iyos

dedamiwaze, saxlebs angreven, eklesiebs ki Tav -

lebad aqceven, qalebs amcireben, Wabukebs xo -

caven, Cvil bavSvebs ki itaceben. am velur brbos

Sebraleba da zneoba ar gaaCnia.

mefe giorgi. kmara amdeni ubedureba, giorgi, Zala unda

movikriboT, radac ar unda dagvijdes Semovier -

Tod kaxeTi, Semdeg gaerTianebuli ZaliT Sevu -

tioT mters, vejinis cixes alya unda Semovar t -

yaT.

giorgi Wyondideli. axla mefe batono, Seuferebeli

viTarebaa. miznis misaRwevad, quTaisidan Sors

gasvla jaris gareSe saxifaToa. romc movaxer -

xoT gasvla zamTramde, alya gaWianurdeba, xo -

lo, roca wamoTovs, alyis moxsna da quTaisisken

wamosvla mogviwevs.

mefe giorgi. Tu vejinis cixes ver aviRebT, ajameTis tye -

Si nadirobas mainc SevZlebT, zustad nadirobis

Jami iqneba.

mariam dedofali. ra dros nadirobaa, giorgi, gons modi,

wlevandelma miwisZvram mTeli qveyana daangria,

gaanadgura soflebi, qalaqebi, taZrebi, cixe-

simag reebi. Camoqceul Tmogvis kedlebis qveS

cocxlad, col-SvilTan erTad Caimarxa eris -

Tavi kaxaber nianias Ze. xalxi gamoqvabulebSi

cxovrobs, aRaravin xnavs da Tesavs, savargu -

lebSi ki mglebi ymuian.

daviT ufliswuli. (miva dedasTan, romelsac Tvalzed

cremli mosdgomia, moexveva da etyvis) nu stiri,

deda, gavizrdebi da yovelive sxvagvarad iqneba,

mteri verasodes gabedavs gadmolaxos saqarT -

velos sazRvari. (Semdeg igi Tavis gamzrdels

163

eubneba) gamzrdelo Cemo, miTxari, ra unda gava -

keTo, rom saqarTvelo gadavarCino?

giorgi Wyondideli. ufliswulo, pirvel rigSi Tqven

bev ri unda iswavloT, mtris damarcxebis sai -

dum lo codnaSia, igi yvelaze mZlavri iaraRia,

mters mcodne adamianebisa eSinia. Zlieri sax-

elmwifos asaSeneblad codna aris saWiro, `rom

icode, unda iswavlo~.

daviT ufliswuli. rogor unda movipovo codna,

gamzrdelo?

giorgi Wyondideli. codnis saTave, Cemo ufliswulo, am

Taroebze dalagebul wignebSia (da igi wignis

Taroebisken gaiSvers xels) da am kedlebze daki -

debuli iaraRis ostaturad xmarebaSia. bevri

unda ikiTxo, gulmodgined iswavlo iaraRis xma -

reba, omis warmoebis xelovneba, da, rom gaizr -

debi, mteri verafers dagaklebs.

daviT ufliswuli. (kedlidan mamis xmals Camoxsnis,

qarqaSidan amoiRebs, marjvena xelSi daiWers,

marcxena xeliT ki Tarodan samociqulos Camoi -

Rebs, kedelze dakidebul wminda giorgis xatTan

miva, cal muxlze daiCoqebs da ityvis) Tu uZle -

ve lobis saidumlo am or kurTxeul saganSia,

vficav maRal RmerTs da Cems wminda miwas, rom

sicocxlis ukanasknel wuTamde, sadac ar unda

viyo, xelidan ar gavuSveb codnis uSret wyaros

— wigns, xolo xmali Cemi verasdros moZebnis

Tavis qarqaSs.

giorgi Wyondideli. RmerTma gismenos, ufliswulo, me

ki, rogorc Seni gamzrdeli da ufrosi megobari,

Sen gverdiT viqnebi Wirsa da lxinSi, sicocxlis

bolo wuTamde da arasdros giRalateb.

daviT ufliswuli. gTxov, gamzrdelo, erTi sizmris axs-

164

nas. TiTqos caSi davfrinavdi arwiviviT, qvemoT

ki Tvaluwvdenel xevSi mdinareebi gvelebiviT

miiklaknebodnen, zemoT kaSkaSa mze mWrida

Tvals, ucbad mzis sxivma gaanaTa qveskneli, mzis

isarma daklaknili mdinareebisken mimaniSna.

swrafad daveSvi maTken, magram mdinare mraval -

Tavian gveleSapad gadaiqca, SevSindi, magram

medgrad Sevutie da maxviliT Tavebic wavacale,

neta, ras unda niSnavdes, gamzrdelo, yovelive es?

giorgi Wyondideli. mzis sxivi uflis Zalaa. igi boro-

tis ganadgurebaSi dagexmareba. ufliswulo,

wmida giorgi gwyalobT, da, rogorc wmida gior-

gi anadgurebs gveleSaps SubiT, ise Tqven

mospobT mters mesiis maxviliT.

dedofali elene. axla gvian aris, Svilo, gamoemSvidobe

yvelas da wamodi Sens saZinebelSi.

ufliswuli. Rame mSvidobisa, yvelas.

mefe giorgi. Rame nebisa da keTil sizmrebs gisurvebT,

Cemi Svilo da imedo.

scena #3

q u T a i s i s s a m e f o s a s a x l e . s a s a x l e S i x a l x m r a v l o b a a ,

didebulebTan da TavadebTan erTad aq arian saqarTvelos

mefe giorgi meore, dedofali elene da dedofali mariami,

giorgi Wyondideli, daviT ufliswuli, igi ukve Teqvs meti

wlis aris, igi Tavis megobrebTan da TanamebrZo lebTan

erTad dgas.

mefe giorgi. ismineT, ero da bero. me, saqarTvelos mefe

giorgi meore bagrationi, sajarod vacxadeb,

rom vixsni Cems samefo ufleba-movaleobas sax-

165

elmwifo interesebidan gamomdinare da nebayof -

lobiT gadavcem Cems memkvidres, daviT IV bagra-

tions samefo kverTxsa da gvirgvins. qveyanas

sWirdeba axalgazrda, energiuli xelmwife, ro -

me lic dauRalavad, ufro meti mondomebiT ibr -

Zolebs rogorc qveynis SigniT, urC TavadTa

winaaRm deg, aseve gareSe Tavgasuli mtris wina -

aRmdeg. Cven yvelani mxarSi unda amovudgeT

axalgazrda mefes, raTa davZlioT is siZnele -

ebi, romlebic gvelis qveynis gaerTianebis Znel,

eklian gzaze. (igi ixsnis gvirgvins da adgams

Tavze daviTs, aseve ixsnis xmals da welze

hkidebs daviTs, daviTi jdeba samefo taxtze.

ismis mxiaruli SeZaxilebi da milocvebi: `gau-

marjos mefe daviTs!@~. ismis saeklesio galoba).

daviT mefe. am, CemTvis Zalze RirsSesaniSnav dRes, xolo

saqarTvelosTvis umZimes Jams, mogmarTavT

Tqven, WeSmarito mamuliSvilno. vici, jer kidev

guli ar gagciebiaT da imedi ar dagikargavT

samSoblos gadarCenisa, Cven didi SemarTeba

gvmarTebs, samWedloebSi dRe da Rame unda vWe -

doT Cveni gamarjvebis maxvili, ar movasvenoT

mteri, arc dRe arc Rame, ar mivceT Cvens miwaze

dabanakebis, dasaxlebis saSualeba, moulod-

nelad unda davesxaT maT mcire razmebiT da

ganadgurebisTanave gavuCinardeT.

mters Tavs unda davatexoT uflisa da Cveni

risxva, wabil wuli qveynis gamo, xalxi samalave-

bidan da gamoqvabulebidan unda gamoviyvanoT,

gavamx neoT, davubrunoT rwmena da saomari

suliskve Teba, davexmaroT meurneobis mowyo -

baSi, saxl-karis aSenebaSi, rom maT keriaSi cecx -

li aRa rasodes Caqres. magram zogjer mterzed

166

ufro saSiSia Sinauri Tavgasuli moRalate

erisTave bi. yvelaze gamorCeuli maT Soris aris

kldeka ris erisTavi — liparit baRvaSi. igi

Tavisi winaprebis tradiciebs ar Ralatobs —

ebrZvis mefesa da saqarTvelos keTildReobas.

igi erT xel RalatisaTvis SevipyariT, misi

vedreba SeviwynareT, erTgulebis fici

CamovarTviT, magram man mainc ar daiSala samefo

karis winaaRmdeg brZola, rogorc ZaRlis kudi

ar gaswordeba, aseve misi gamosworeba ar iqneba.

amitom vbrZaneb xelmeored SeipyariT lipariti

da bizantiaSi gaasaxleT, qoneba misi da cixeebi

saxelmwifo kuTvnilebaSi gadaeces.

giorgi Wyondideli. mefis xelisuflebis winaaRmdeg

ibrZvis aragvis erisTavi Zagan abuleTis Zec. mas

mxars umagrebs misi Zma, episkoposi modisto.

moRa late, flidi da veragi Zmebi TviTneburad

iqcevian, TiTqos mefe ar yofiliyos am qve ya -

naze. maT muxranisa da zedaznis cixeebi mcxeTis,

wilknisa da SiomRvimis saeklesio mamu lebi Cven -

gan ganmdgomil kaxeTis mefes gadasces. mefis

brZanebiT mTavarsardlebma saswrafod laS qars

Tavi mouyareT da aragvis xeobaSi uka no nod ga -

da ce muli cixe mamulebi kvlav samefo xelisuf -

lebas daubruneT. Zagani da modisto SeipyariT,

orives mamulebi CamoarTviT, pativi da Rirseba

ahyareT da borkildadebulni mogvareT mefes.

magram, darwmunebuli var, mxolod am moRala -

teebis dasjiT ar eSveleba qveyanas. aSkaraa, rom

feo dalTa Tavgasulobas da Tavxedobas saekle-

sio-sasuliero xelmZRvaneloba uwyobs xels,

isini gaerTiandnen mefis xelisuflebis dasam -

xobad. eklesiis meTaurebi, pirvel rigSi, Tvi -

167

Ton arian umdidresi feodalebi. maT sim did -

risa da gva riSvilobis wyalobiT Caigdes xelSi

Tanamdebo bebi. umaRles Tanamdebobebze daniSv -

nis dros aravis gauTvaliswinebia maTi niWie -

reba an samSoblos winaSe raime damsaxureba. am

umsgavsoebas bolo unda moeRos erTxel da

samudamod. qarTuli eklesia `avazakTa qvabad~

gadaqceula, ase gagrZeleba ar SeiZleba.

daviT mefe. Cveni didi ZalisxmeviT ruis-ubnisSi saekle-

sio kreba Catarda, sadac Cvenma momxreebma gai -

marjves, saeklesio Tanamdebobebidan gadayeneb-

uli iqnen uRirsi moRvaweebi. amieridan Cveni

gankargulebiT aikrZaleba Tanamdebobebze daw-

inaureba wodebisa da memkvidreobis mixedviT.

Tanamdebobaze dainiSnebian mxolod Rirsebis

mixedviT — niWieri, ganswavluli da patiosani,

mefisa da qveynis erTguli adamianebi. Cemi

winadadebiT gaerTianda ori Tanamdeboba — sae -

ro mwignobarTuxucesoba da sasuliero Wyondi -

deloba, romelic giorgi Wyondidels SevTa -

vaze, gTxovT mousminoT mas.

giorgi Wyondideli. yvelafers gavakeTeb, raTa saekle-

sio cxovrebaSi yvelanairi arasasurveli mov -

lena aRkveTil iqnes. saxelmwifos efeqturi da

moqnili mmarTvelobisaTvis Seiqmna saxelmwifo

saveziro Svidi vezirisagan. esenia:

1. mwignobarTuxucesi — pirveli veziri,

2. mandatuxucesi — Sinagan saqmeTa veziri,

3. amirspasalari — samxedro saqmeTa veziri da

sardali,

4. meWurWleTuxucesi — finansTa gamge,

5. msaxurTuxucesi — samefo sasaxlis karis Sina

samsaxurTa ganwesrigebis veziri,

168

6. amiraxori — mejinibeTuxucesi,

7. CuxCarxi — mefis piradi spaspeti, anu mefis

gvardiis ufrosi.

aseve, aRsaniSnavia qarTuli laSqris mniSvne -

lovani gamarjveba erwuxSi, saqarTvelos daub -

run da misi Semadgeneli nawili kaxeT-hereTi,

ganadgurebuli iqna moRalate Tavadebi, am

brZolaSi, mefev batono, Tqven vervin Seged re -

bodaT brZolaSi, sami cxeni mogikles, magram

mter ze Seteva ar SegiwyvetiaT. brZolis damTav -

rebis Semdeg ki yvelas Tavzari dagvca, roca

abjari SegxseniT da mtris Sededebuli sisxli

Tqveni abjridan gadmoskda, daWrili gvegoneT,

magram uflis wyalobiT Tqven erTi nakawric ar

gqondaT.

miuxedavad aseTi warmatebisa, yovelive es

sakma risi ar aRmoCnda mtris sabolood ganadgu -

re bi saTvis, Turq-selCukebi Zalas ikreben da

gadamwyveti brZolisTvis emzadebian. isini ric -

xobrivad bevrad aRematebian Cvens laSqars,

kargi iqneboda, Cveni jaris Sesavsebad daxmareba

yivCaRebs vTxovoT da maTi roqis spa saqarTve -

loSi CamoviyvanoT. (am dros erT-erTi erisTavi

sityvas iTxovs).

erisTavi. CvenTvis cnobilia, rom yivCaRebi kargi meom -

rebi arian da maTi Senaxvac ar gagviWirdeba,

sasur veli iqneboda yivaRTa mTavarTan aTraqa

SarRanTan gagvegzavna gvaram erisTavi da Cveni

Txovna misTvis gadaeca.

daviT mefe. laSqris Sevseba aucilebeli saqmea, magram

CrdiloeTis momTabare tomi, yivCaRebi amJamad

ruseTis mxridan arian Seviwroebulni da sisx -

lian brZolebs awarmoeben maT winaaRmdeg. yivCa -

169

RebTan molaparakebaSi marto gvaram erisTavi

verafers gaxdeba. es mniSvnelovani saqme me da

giorgi Wyondidelma unda viTavoT. aTraqi Tu

daviTanxmeT jaris mocemaze, maTi gamotareba

oseTze advili saqme ar iqneba. maT erTmaneTi

SuR li aqvT. amitom Cven Tavdebad unda daud -

geT, rom kavkasionis qedis gadmolaxvisas yivCa -

Rebi arafers dauSaveben osebs.

vbrZaneb, yivCaReTSi gasamgzavreblad samza -

diss Seudges mefis gvardiis ufrosi Tavisi

razmiT. Cven male gavemgzavrebiT.

scena #4

yivCaRTa mTavris — aTraqa SaraRanis Ze didi orsar Tu -

lia ni qvis saxli. didi darbazi, iatakze agia Zvirfasi xa li -

Cebi, ked lebze hkidia: sabrZolo iaraRebi, Subebi, farebi,

xmle bi, nadirTa fitulebis Tavebi: irmis, daTvis da ga reu -

li Ro ris. yivCaRTa mTavari oTaxis TavSi, did, mooqrovil

wiTel abreSumis baliSebze zis. aTraqi Sua xans gadaci -

lebuli, fizikurad Zlieri mamakacia, gadapar su li TaviT

da didi Savi ulvaSebiT, yurebze mas sayu reebi ukeTia.

oTaxSi yivCaRi meomari Semodis da aTraqs moaxsenebs.

meomari. mTavaro, TqvenTan Sesaxvedrad saqarTvelodan

elCoba Camovida maTi mefis, daviTis meTauro -

biT.

aTraqi. saqarTvelodan stumrebi? es Zalzed saintere-

soa. TxoveT, Semovidnen. (darbazSi Semodis

daviT mefe Tavisi amaliT, aTraqi wamodgeba da

miesalmeba daviTs, romelic, Tavis mxriv, pativs

miagebs mas). keTili iyos, daviT mefev, Tqveni

CamobrZaneba CvenTan, yivCaReTSi.

170

daviT mefe. sikeTe da gamarjveba RmerTma ar mogiSalos

aTraq mTavaro.

aTraqi. aba, Cems Zvirfas stumrebs kargi sufra gau Sa leT,

saukeTeso Rvinoebi miarTviT Cems qarTvel

megobrebs. (igi msaxurebs niSans miscems). Cems

gverdiT dabrZandiT, daviT batono (sxvebsac

miipatiJebs, iSleba sufra, sadac moaqvT sxva -

dasxva Rvinoebi, cxvris da ciknis xorci, ro -

gorc Semwvari, ise moxarSuli, naxevrad SiSv -

lebi mocekvave gogoebi cekviT arToben stum-

rebs).

daviT mefe. me xelcarieli ar movsulvar SenTan aTraq,

saqarTvelodan saCuqrebi Camogitane.

aTraqi. ar dagimalav, daviT mefe, miyvars saCuqrebi,

gansakuTrebiT ki Cems qaliSvils — guranduxts

uyvars.

daviT mefe. aTraqs miarTviT saCuqrebi! (oTaxSi Se moaqvT

saqarTvelodan Camotanili oqrosa da vercxlis

nakeTi nivTebi, sabrZolo iaraRebi, vercxlis

Zvirfasi qvebiT moWedili Tasebi. oTaxSi

Semodis aTraqis asuli guranduxti vardisfer

kabaSi. avazasaviT moqnili tani da la mazi,

Savgvremani, sasiamovno nakvTiani saxe aqvs,

romelsac maRali yeli da Savi didi Tva lebi

amSvenebs).

aTraqi. es Cemi qaliSvilia, guranduxti. mas dRes 19 we li

Seusrulda. mivceT ufleba, saCuqari airCios

Tqveni Camotanili nivTebidan. (guranduxti

Zvirfasi qvebiT morTul vercxlis qamars irCevs).

daviT mefe. kargi gemovneba hqonia Tqvens asuls, aTraq

mTavaro.

aTraqi. Zalian uyvars saqarTveloSi damzadebuli niv -

Tebi. daviT mefev, gTxovT momiyveT saqarT ve -

171

los ambebi, ra aris axali Tqvens qveyanaSi, ras

saqmianobT, vis ebrZviT da visTan vaWrobT?

daviT mefe. (mis gverdiT sxedan giorgi Wyondideli da

sxva qarTYveli didebulebi, romlebic madianad

miirT meven da sasmelsac ayoleben). am bolo

dros mteri mogvimravlda qarTvelebs. Turq-

sel Cukebi Zalas ikreben, didi laSqroba unda

moawyon saqarTvelos winaaRmdeg, ricxobrivad

Cveni laSqari CamorCeba maT. roqis spa unda

gTxovoT, mTavaro, daqiravebuli laSqari, kar-

gad gadagixdiT. ras ityvi?

aTraqi. mteri Cvenc mogvimravlda, Cveni modgma ganfe ni -

lia kavkasiis gaswvriv, ruseTsa da ovseTs So ris

gaSlil tramalebze. Cveni meomrebi brZo lebSi

arian ganTqmulni, morCilni da advilad Sesa -

naxi, magram CrdiloeTidan rusebisgan varT

Zalze Seviwroebulni, samxreTiT ki osebi gvid -

ganan Zlier da cbier mtrad. romc mogceT laS -

qari, osebi ar gagatareben.

daviT mefe. me da giorgi Wyondideli (da man giorgis ga -

daxeda) ovseTs saswrafod gadavalT da dari-

alis cixeebSi Cvens mecixovneebs CavayenebT,

osebsa da yivCaRebs SevarigebT da Tqveni laSq -

risaTvis samxreTis gza gaxsnili iqneba.

aTraqi. es sakiTxi me Cems sardlebTan unda SevaTanxmo,

jarsac davekiTxo da mere gadavwyvito. axla ki,

Cemo megobrebo, moilxineT da isiamovneT, saq -

meze laparaks yovelTvis movaswrebT. aba, Rvino

da ciknis mwvadebi moarTviT stumrebs. (magi-

daze Rvino da mwvadebi SemoaqvT). mocekvave

gogoebs damiZaxeT aq, stumrebi unda gavarToT.

(ismis nazi hangebi da darbazis centrSi, did

xali Caze Svidi yivCaRi gogo gamodis, iwyeben

172

cekvas, maT saxes Cadri ufaravs, moqnil tanze

sxvadasxva feris grZeli kabebi acviaT, mklavebsa

da mkerdze Tval-margalitiT moWedili oqrosa

da vercxlis samkaulebi ukeTiaT, viwro wels

lamazi vercxlis qamrebi umSvenebT).

daviT mefe. aTraq mTavaro, erTi am mSvenier mocekvave

qals Sexede, Cemi Tqvendami morTmeuli ver-

cxlis qamari ukeTia, neta vin unda iyos es mSve -

nieri qali?

aTraqi. ver icani gana? es xom Cemi qaliSvili gurandux-

tia. (daviTi icinis). Cveni megobrobis sadRegr -

Zelo iyos, mefev batono, CvenTan erTad or

moZme xalxs gaumarjos, maT Soris Zmoba da mego-

broba yofiliyos, xolo SuRli da mtroba ki nu -

ra sodes gagvkarebodes. (orive Rvinos miirT mevs

da mocekvave gogonebs uyureben, romlebmac

cekva daamTavres da Cadrebi moixsnes, stumrebs

rom Tavi mdablad daukres — Savi Tmebi Ca moe Sa -

laT. daviT mefe iRebs yvavilebis Taiguls da

aTraqis asuls guranduxts miarTmevs, aseve

moixsnis oqros jvars da guranduxts Camoki debs).

daviT mefe. es Tqven, guranduxt, CadriT ki iyaviT, magram

qamriT gicaniT, Tqvenma cekvam didi siamovneba

momaniWa.

guranduxti. gmadlobT, mefev batono, mixaria, rom Cemma

cekvam Tqven siamovneba moganiWaT. am jvars ki

arasodes movicileb, miuxedavad imisa, rom qris-

tiani ara var.

daviT mefe. mere da ra giSlis xels, rom gaxde qristiani?

guranduxti. Cveni adaT-wesi da rwmena, Cven mravalRmer -

Tia nebi varT da qriste-RmerTs CvenTan ar icno -

ben, Tumca me Zalian mainteresebs mis Sesaxeb yve-

laferi.

173

daviT mefe. zeimis Semdeg darCi, SenTvis kidev erTi kargi

saCuqari maqvs, Zvirfasi wigni unda gaCuqo,

romelsac me mudam Tan davatareb.

guranduxti. keTili, mefev, davrCebi, magram TqvenTvis

mec maqvs saCuqari. vici, nadiroba giyvarT da na -

dirobis cekvas, romelsac Sevasruleb Tqven

giZRvniT. (igi gadis oTaxidan).

giorgi Wyondideli. axla mefev batono Tqven aTraqs

laSqarTan erTad qalic ar mosTxovoT, Torem

gadaireva kaci (da orive icinian).

daviT mefe. ratomac ara. Sen ici, rom pirvel meuRlesTan

me gacilebuli var da aTraqTan damoyvreba uri -

go ar iqneba (am dros darbazSi lamazi gogona

Semodis da viTom yvevilebs krefs, ucbad

gareuli taxisTaviani kaci gamovardeba, igi dax-

tis da gogonas aSinebs. mas didi eSvebi aqvs da

tanic Roris tyaviT Semosili. darbazSi yvela

icinis. taxi gogonas cekviT utevs. am dros,

mopirdapire mxares, monadire gamoCndeba SubiT

xelSi, mas Tavze muzaradi axuravs da saxe ar

uCans: igi swrafad esvris Subs taxs, magram taxi

gverdze gaxteba da monadiresaken gamoqandeba,

romelic xmals amoiRebs da taxs aZgerebs, mag -

ram taxi ar kvdeba, igi Tavis grZeli eSvebiT

mona dires SeebrZoleba. ismis dolisa da daf Ta -

febis xma, yvelani darbazSi icinian, monadire da

taxi ostaturad ebrZvian erTmaneTs, gogona

SeSinebuli adevnebs Tvals maT orTabrZolas,

da viTi mimarTavs aTraqs). vin aris es ymawvili

monadire, ase ostaturad rom xmarobs xmals,

aTraq mTavaro?

aTraqi. vin unda iyos, garda Cemi qaliSvilis — gurandux-

tisa? (orive icinian).

174

daviT mefe. Cinebuli monadire da meomari gagizrdia.

aTraqi. yivCaRi qalebi meomrebad izrdebian, arc Cemi

qaliSvilia gamonaklisi. isini mamakacebTan er -

Tad brZolebSic iReben monawileobas, rodesac

amis saWiroeba aris.

daviT mefe. SeiZleba Cvens CamovayaliboT qalTa razmebi.

pompeusis Semosevis dros Cvens welTaaRricx -

vamde 65 wels mis winaaRmdeg qalTa razmebic

ibrZodnen da maT amorZalebs eZaxdnen, ise rom,

Cven amis didixnis tradicia gvaqvs. (am dros

mona dire klavs taxs da aTavisuflebs gogonas,

gamarjvebuli meomari muzarads moixsnis da

guranduxts Savi, grZeli Tma mxrebze CamoeS -

leba, yvela taSs ukravs da mxiarulobs).

daviT mefe. ai, mesmis, nadirobac aseTi unda, oRond taxe-

bze Zneli iqneba sinamdvileSi SubiT nadiroba.

(mimarTavs aTraqs).

aTraqi. Cveni meomrebi amas axerxeben, SegiZliaT Tavad

darwmundeT amaSi, sanadiro adgilebi marTlac

sanaqebo gvaqvs, nadiric mogvimravlda. ise rom,

daviT batono, vici nadiroba giyvarT, rodesac

mogesurvebaT, mzad var TqvenTan erTad vinadi -

ro. axla namgzavri da daRlilebi brZandebiT,

Torem aqedan sul axlos gareuli Rorebi mrav -

lad gveguleba da SegveZlo gvenadira.

daviT mefe. kargi azria, araviTar daRlas ar vgrZnob da

SegviZlia nadirobiT gavirToT Tavi (ismis mxi-

aruli SeZaxilebi. sufra aiSala, aTraqi da

stumrebi darbazidan gadian, daviTi rCeba, mas -

Tan midis guranduxti).

giorgi Wyondideli. xom ar dagvesvena, mefev batono?

daRlili CanxarT, axalgazrdebma ki inadiron,

Cven ki namgzavrebma movisvenoT.

175

daviT mefe. ara, Cemo giorgi, Sen daisvene, me ki jer

guranduxts saCuqars gadavcem, Semdeg aTraqs

sanadirod gavyvebi.

giorgi. riT asaCuqreb lamaz monadires?

daviT mefe. wigniT, romelic mudam Tan maxlavs. es samo-

ciquloa, Cvens rjulze unda movaqcio yivCaRis

qali.

giorgi. yivCaRis qalis gaqristianeba ar unda iyos advi -

li saqme, magram Seecade, mefev batono, iqneb

gamogivides rame (da siciliT gadis darbazidan.

rCebian guranduxti da daviTi).

daviT mefe. (igi Tavis nivTebidan iRebs wigns da guran -

duxtTan midis) jer kidev bavSvi viyavi, rodesac

dedam wignis kiTxva Semaswavla. pirveli wigni,

romelic me wavikiTxe, es iyo `samociqulo~. igi

minda Sen gaCuqo, me mas mudam Tan davatareb,

rogorc codnis uSret wyaros.

guranduxti. didi madloba, mefev batono, igi albaT

Zal zed sainteresoa, magram, samwuxarod, ar

vici kiTxva qarTulad.

daviT mefe. ai, laparaki xom iswavle, wignis kiTxvasac

iswav li. es wigni qristianul religiaze aris.

didixnis winaT qriste RmerTi qalwulma mari-

amma Sva da qveyanas moevlina igi, romelmac qris-

tianoba iqadaga da igi msoflios mraval qveya -

naSi iwames. Cvenc, qarTvelebmac, viwameT jer ki -

dev mirian mefis mefobis dros. mas Semdeg am

religiam Cvens qveyanaSi mwignobroba da kultu -

ra ganaviTara, daiwera mravali wigni da aSenda

mravali eklesia.

guranduxti. axla sad aris qriste RmerTi an ra aris ek -

lesia?

daviT mefe. qriste RmerTi borotma adamianebma saSin -

176

lad awames da jvarze gaakres. man amiT itvirTa

kacobriobis mTeli simZime da gardaicvala,

magram mesame dRes amaRlda caSi, da kacob rio -

bas iqidan afrqvevs sikeTesa da siyvaruls.

eklesia wmida adgilia, sadac adamianebi sanTels

anTeben da loculoben, codvebs moinanieben.

guranduxti. Cveni RmerTebi ki miwaze arian, yvelgan

Sexv debi maT. gvyavs cis RmerTi, wylis RmerTi,

tyis RmerTi, nadirobis da sxva. isini keTil

adamianebs exmarebian, borotebs ki anadgureben.

Tqveni eklesiebi lamazia?

daviT mefe. eklesiebi Cveni Zalian lamazia, iq yovelTvis

xalxmravlobaa, gansakuTrebiT dResaswauleb ze.

eklesiebis kedlebze wmindanebia gamosaxuli,

kedlebze xatebic hkidia, xolo qristes gamo -

saxuleba jvarze aris gakruli. me Cems qveyanaSi

bevri eklesia avaSene, axlac vaSeneb gelaTis ta -

Zars.

guranduxti. Zalian minda Tqveni lamazi qveynis naxva, ek -

lesiebis daTvaliereba. me gavige Tqven Cveni

jaris wasayvanad xarT Camosuli, mamas vTxove

maTTan erTad rom wamovsuliyavi saqarTveloSi,

man uari miTxra da daayola, rom iq qalebs

araferi esaqmebaTo. me gadavwyvite jariskacis

tansacmeli gadavicva da ise gamoviparo Tqvens

qveyanaSi.

daviT mefe. ratom gamoparviTa da malviT, me Sen yvelas

dasanaxad wagiyvan, Cemo guranduxt (daviTma mas

xeli moxvia da akoca. am dros oTaxSi aTraqi

Semodis).

aTraqi. es ra ambavia Cems saxlSi? rogor bedavT Cems Seu -

racxyofas, Tqven sambrZanebloSi xom ar

ggoniaT Tavi? (aTraqi guranduxtze xels

177

aRmarTavs, daviTi aTraqs xels dauWers da

etyvis).

daviT mefe. rogor bedavT xelis aRmarTvas saqarTvelos

dedofalze?

aTraqi. rao, saqarTvelos dedofalzeo, es ra mesmis...

daviT mefe. diax, me Sens qals colad virTav da igi male

saqarTvelos dedofali gaxdeba.

aTraqi. dideba ufals, mefev batono, me Sens am ga dawy -

vetilebas mxolod mivesalmebi, magram guran-

duxti, Cveni wesis Sesabamisad, bavSvobidan Cems

erT-erT sardlis vaJzea daniSnuli, Tan ro gorc

vici, Sen colic gyavs da taxtis memkvidrec.

daviT mefe. Sen cxra colisagan ToTxmeti Svili gyavs da

me meoris yolas mikrZalav? eg ra samarTalia? im

Sens sardlis Svils sxva gaayole, me ki guran-

duxts waviyvan da bednierad vicxovrebT. mas iq,

saqarTveloSi, araferi moakldeba, Cvenc dav -

moyvr debiT da urTierTis daxmarebas ufro

SevZ lebT. gana ra aris amaSi cudi? taxtis memk -

vid res dedinacvali eyoleba da memkvidris SeZe -

nis SemTxvevaSi, taxti ufrosisaa, Semdgom umc -

rosze gadava, amas me anderZiT gavaformeb.

aTraqi. bednierebi iyaviT, Cemo Svilebo, siyvaruli da

sixaruli yofiliyos Tqveni megzuri mudam,

gfaravdeT RmerTi (igi midis daviTTan da gu -

ran duxtTan da locavs). jari xom migyavs, esec

ar ikmare da qalic wamarTvi ara? mefev batono,

mec Camoval Tqvensas da mere gagisworeb anga -

riSs (orive icinis).

daviT mefe. wamodi Senc, aTraq! aq ra gakavebs, mtrebiT

garSemortymuls?

aTraqi. aq Cemi mama-papa omobda da sisxli daRvara, aqvea

maTi saflavebi, mec Cvens adaTs mivyvebi, ma le

178

mTeli Cveni tomebi gaverTiandebiT da rusebi

veRar dagvamarcxeben. SenTvisac erTgu li

mokavSireebi viqnebiT da yovelTvis mzad viq -

nebiT megobrobis xeli gamogiwodoT. Cven

TiTqos yvelaferi gadavwyviteT, magram guran-

duxts ratom arafers vekiTxebiT? iqneb is sxva

azrisa aris?

guranduxti. me bedisweriT mqonda gansazRvruli sa -

qarTveloSi cxovreba. me es jer kidev bavSvobaSi

mimkiTxava mkiTxavma, da axda kidec, davinaxe Tu

ara daviTi, mivxvdi, rom igi is iyo, visac mTeli

cxovreba velodi. sityvas gaZlev mama, rom ar

Segarcxven da daviT mefis Rirseuli meuRle da

erTguli megobari viqnebi.

aTraqi. RmerTis nebiT ise moxda, rom davmoyvrdiT da

rogorc simamri Sen daqiravebuli jaris magiv -

rad rCeul laSqars gagayoleb Tavis ojaxebiT.

isini iq, saqarTveloSi, daasaxle, sadac samu-

damod damkvidrdebian. mieCvevian qarTul adaT-

wess, Tan laSqarsac Segivseben. ramden laSqars

varaudob wasayvanad? an SesZleb ki maT gan sax -

lebas Sens miwazed?

daviT mefe. eg kargi azria, maTTvis dasasaxlebel miwas

gamovnaxavT. vfiqrob ormoci aTasi ojaxi SemiZ -

lia davabinavo.

aTraqi. ormoci aTasi yivCaRis ojaxi, es ormoci aTasi

meo maria, yvela ojaxi TiTo meomars mogcems da

laSqaric Segrovdeba, es ki didi Zalaa iseTi ni -

Wieri mxedarTmTavris xelSi, rogoric Tqvena

xarT. yivCaRi meomrebi ki Tavad ici, rogori mebr -

Zolebi arian, qarTvelebs ar Camouvardebian.

keTili, me Tanaxma var ormoci aTasi yivCaRi

ojaxi saqarTveloSi wamovides, momTabare

179

cxovrebas isini erT adgilze saxlobas arCeven,

gaecnobian Tqvens meurneobas da kmayofili

darCebian. erT kviraSi isini mzad iqnebian wa -

mosasvlelad. exla ki movilxinoT, Cemo siZev

(igi daviTs gadaexveva, Semodis am dros giorgi

Wyondideli).

daviT mefe. modi, momiloce, Cemo aRmzrdelo. me da

guranduxti male saqarTveloSi jvars daviwerT

da igi Cemi meuRle da saqarTvelos dedofali

gaxdeba.

giorgi Wyondideli. gilocav, mefev batono (igi daviTs

gadaexveva). Seni gadawyvetileba brZnuli da win-

daxedulia. CrdiloeTiT mudam imedad yivCaRebi

gveyolebian, dReidan es naTesauri kavSiriT

iqneba ganmtkicebuli.

daviT mefe. giorgi, xval laSqars gaiyoleb da darialis

cixeebs daikaveb, osis mTavrebs daibareb, aTraqi

Tavis vaJiSvilebs gamogayolebs, osebi da

aTraqis Svilebi pirobiT mZevlebad gveyo -

lebian, rom ndoba gavamyaroT osebTan da am

dros ormoci aTas yivCaRTa ojaxs darialis

gavliT saqarTveloSi SeviyvanT.

giorgi Wyondideli. keTili, mefev batono, dResve

Seudgebi Tqveni brZanebis Sesrulebas. ormoci

aTasi ojaxi ormoci aTasi jariskacia, saqarT -

veloSi oci aTasiani laSqari gvelodeba da samo-

ci aTasi jariskaci ki ukve didi Zalaa Tqven -

nairi mxedarTmTavris xelSi. axla ki Turq-

selCukebs kudiT qvas vasrolinebT. (yvelani

mxiaruloben, erTmaneTs ulocaven axalgazrde-

bis bednierebas).

pirveli moqmedebis dasasruli.

180

meore moqmedeba

scena #5

saqarTvelo. daviT mefis sasaxle. sasaxlis did dar -

b a z S i m r a v l a d a r i a n q a r T v e l i d i d e b u l e b i , s a m e f o

taxtze zis daviT aRmaSenebeli, mis gverdiT guranduxt

dedofali. dganan dedofali mariami, taxtis memkvidre

d e m e t r e , m e f i s e r T g u l i T a n a m e b r Z o l n i d a s x v a d a s x v a

qveynis elCebi.

daviT mefe. dRes Cveni qveyana is aRar aris, rac iyo ram-

denime wlis winaT, Cven SevZeliT Turq-sel Cuk -

Ta winaaRmdeg brZolaSi mniSvnelovan gamarjve -

baTa mopoveba. yovelive amas mniSvnelovnad

Seuwyo xeli yivCaRebis Camosaxlebam, isini Ziri -

Tadad qarTls-kaxeTis sxvadasxva kuTxeebSi

ganvasaxleT, sul 200000 suli, 40 aTasma ojaxma

TiTo meomari mogvca, amrigad, axla, Cven, saku -

Tari mona-spis CaTvliT, 55 aTasi meomari gvyavs,

yivCaRebi kargi meomrebi da mSromeli xalxi ga -

modga, maT miiRes qristianoba da iswavles xvna-

Tesva, venaxis moSeneba da movla, mesaqonleoba.

saqarTvelo evropisa da wina aziis did sax-

elmwifod gadaiqca. mas angariSs uweven rogorc

mtrebi, ise moyvrebi. Cven Cvens mezobel qvey -

nebTan megobruli da naTesauri urTierTobebis

damyareba gvinda, amitom me Seviwynare Sirvanis

xelmwifis, manuCehr meoris Txovna da davTanxm -

di, rom colad moeyvana Cemi asuli Tamari, aseve

Seviwynare bizantiis imperator aleqsi komneno-

sis Txovna da rZlad miveci Cemi meore asuli —

katai. oc welze meti xnis ganmavlobaSi mimd-

181

inareobs jvarosnuli omebi, evropidan qris-

tianuli saxelmwifoebis laSqrebi jvriTa da

max viliT midiodnen urjulo Turqebisagan pa -

lestinis wminda miwis dasaxsnelad.

1098 wels jvarosnebma aiRes antioqia,

1099 wels ierusalimi, daarsda ierusalimis

jva rosanTa samefo, romelmac megobruli ur -

Tier Toba daamyara saqarTvelosTan. Cveni mi -

zania TurqTa winaaRmdeg erToblivi brZola

da Cven viwyebT gadamwyvet brZolas TurqTa

wina aRmdeg. am mniS v nelovan Jams, samwuxarod,

xelidan gamogvecala WeSmariti mamuliSvili

da didi saxel mwifo moRvawe giorgi Wyondi -

deli, romlis saxels ukavSirdeba Cveni mniSv -

nelovani warmatebebi, mis magivrad me imave

Tanamdebobaze davniSne svimon Wyondi deli.

igi aris giorgis diswuli, kaci ganswavluli da

brZeni. minda mas vTxovo, mogvaxsenos Cveni

bolo laSqrobebis Sedegebi.

svimon Wyondideli (maRali, warmosadegi mamakaci,

Zalze hgavs garegnobiT giorgi Wyondidels).

1120 wels TurqTa uzarmazari urdo saqarT -

veloSi SemoiWra da bortiasTan dabanakda,

Cvenma laSqarma mteri iq sastiki damarcxeba

agema, Semdgom qarTvelTa laSqari Sirvans ga -

davida da qalaqi yabala aiRo, kavkasiis misad -

gomebTan mniSvnelovani cixe-simagreebi daikava:

lazani, qurdevani, xiStalanTi, mteri ganad -

gurebul iqna aSorniaSic. ilRazis sataxtos

aleposaken gza xsnili iyo, magram mstovarma

gvacnoba, rom zurgidan Turqi urdo gamoiWra,

amitom mters Cveni laSqari sevtelZejTan

wamoewia da sastikad daamarcxa. am wels, mefev

182

batono, Tqveni xelmZRvanelobiT aTze meti omi

movigeT, miuxedavad aseTi warmatebebisa, sa -

SiSroeba Turq-seljukTa mxridan Zalzed di -

dia, mahadinSi, eray-iranis sulTnis sasaxlis

karze SeTqmuleba mzaddeba saqarTvelos wi -

naaRm deg. musulmanTa samyaro emzadeba koali-

ciuri laSqrobisaTvis, sulTanTan saCivlelad

midian Turqebi amierkavkasiidan, mcire aziidan,

SuamdinareTisa da axlo aRmosavleTis qalaqe-

bidan, isini Civian saqarTveloze da mis qristian

mefeze, anu Tqvenze, dido mefeo, sulTanic mzad

aris maT daxmareba gauwios.

daviT mefe. dRes am darbazSi arian mahadanidan eray-ira-

nis sulTnis muhamedis elCebi, romlebmac misi

gamogzavnili firmani momarTves (igi maRla

swevs daxveul firmans) sadac weria, rom me,

saqar Tvelos mefem da qarTvelma xalxma yovel

wels didi xarki unda gaviRoT, raTa sulTnis

keTilganwyoba da mxardaWera davimsaxuroT,

winaaRmdeg SemTxvevaSi ganadgurebiT gvemuqre-

ba.

saqveynod vacxadeb, rom am umsgavsobas dRes

bolo moeReba, saqarTvelo sulTnis moxarke

qveyana aRarasodes iqneba, xolo am firmans sax-

alxod, yvelas Tvalwin, da sulTnis elCebis

dasanaxad davxev (igi firmans xevs da win war-

mdgar sulTnis elCebs Tavze ayris). axla ki

gadaeciT Tqvens eSmakis naSier sulTans, rom

saqarTvelo amieridan wyvets misTvis xarkis

gadaxdas da Tu is gabedavs ZaliT Cveni qveynis

damorCilebas, mas is bedi eweva, rac mis gamogza-

vnil firmans, axla ki sulTnis elCebma dauy-

ovnebliv datovon sasaxlis kari da saqarTvelo

183

(mefe xels karicken iSvers, elCebi daxeul fir-

mans aiReben iatakidan da darbazidan xoxviT

gadian).

scena #6

m a h a d a n i . e r a y - i r a n i s s u l T n i s m a h m u d i s m d i d r u l a d

morTuli sasaxle. sasaxlis didi darbazi, agvistos Tvea,

s a s a x l e S i c x e l a . s u l T a n i d a r b a z i s T a v S i o q r o s f e r

abreSumis baliSebze zis. masTan miaxloeba mxolod TeTri

m a r m a r i l o s k i b i T S e i Z l e b a , m i s u k a n a x a l g a z r d a m o n a

zangi qali dgas, romelic naxevrad SiSvelia, mas xelSi

f a r S e v a n g i s b u m b u l e b i s a g a n g a k e T e b u l i d i d i m a r a o

uWiravs da sulTans didi mondomebiT uniavebs. sulTans

TeTri samosi acvia, fexebi erTmaneTze aqvs gadadebuli,

Tavze Zvirfasi qvebiT Semkuli qudi axuravs, romelsac

SuaSi didi almasi amSvenebs. sulTans didi, gadagrexili

Savi ulvaSebi aqvs, mkerdze mas oqros xuTqimiani moel-

v a r e v a r s k v l a v i u k i d i a , m a s w i n o q r o s T e f S z e u d e v s

flavi, romelSic viris moxarSuli xorcis naWrebia, es

misi sayvareli saWmelia, romelsac madianad xeliT Seeq -

ceva. qonian tuCebsa da ulvaSebs dro da dro xeliT iw -

mends da vercxlis TasiT wiTel sasmels ayolebs, romel-

sac zangi moaxle xSirad uvsebs. igi xandaxan gadaxedavs

mis qveviT msxdom xelqveiTebs da stumrebs, romlebic

sulTnis msgavsad Wamasa da gancxomas miscemian. isinic

Z v i r f a s i s a s m i s e b i T m i i r T m e v e n s a s m e l s d a s u l T a n s

locaven. sufras amSvenebs vercxlis Tasebi brinjisa da

qiSmiSis Sekazmuli kerZebiT, xiliTa da SaqaryinuliT.

s u f r a z e b a t k n i s x o r c i T m o m z a d e b u l i k e r Z e b i m o i -

tanes, sufras usxedan amirebi da didebulebi, sxvadasxva

qveynebis elCebi, yvela xeliT Wams, barklebs kbilebiT

RrRnian, Zvlebs ki ZaRlebs uyrian, TiTebs ilokaven da

184

a b o y i n e b e n , s u l T a n T a n y v e l a z e a x l o s z i s i l R a z i ,

b a R d a d i s m o u r a v i , S a v g v r e m a n i , S a v i , x S i r i g a d a b m u l i

warbebiT, mxrebganieri, fizikurad Zlieri Suaxnis mama -

kaci, igic TanasufrelTa msgavsad glejs da nTqavs batk-

nis xorcs, xolo Zvlebs ZaRlebs uyris, aboyinebs, qoniani

TiTebiT ulvaSebs igrexs, Semdeg oflian Subls iwmendavs

da kvlav aboyinebs. naxevrad SiSvel qalebs nair-nairi

xorciani kerZebi moaqvT vercxlis langrebiT. darbazis

S u a g u l S i d i d i x a l i C a a d a g e b u l i , z e d k i m k e r d m o R e -

r e b u l i d a g a n i e r T e Z o e b i a n i , g a S i S v l e b u l i , s a x e z e

CadrCamofarebuli qalebi nazi hangebis TanxlebiT cek-

vaven. SemoaqvT sulTnis sayvareli kerZi — gareuli viris

m w v a d e b i . a v s e b e n s a s m e l e b s . s u f r i d a n d g e b a s u l T n i s

daaxloebuli piri hoseini, uxucesi tuRris mcveli da

ambobs.

hoseini. oo, alah! akurTxe, ufalo, es sufra, amravle

dovlaTi sulTnisa. (sasmels yvela svams da

sulTans adRegrZelebs. sadili damTavrda. ram-

denime qali oqros jamiT da suriT Camoivlis da

stumrebs Tbili wyliT xelebs abaninebs. sul -

Tani hoseinas ixmobs da yurSi raRacas CasCur -

Culebs).

hoseini. eray-iranis didi sulTani elCebis miRebas

iwyebs. (sufra alagda, mocekvaveebi gavidnen,

sulTani elCebis misaRebad moemzada. win wars-

dgeba Turqi ejibi).

Turqi ejibi. dido sulTano, qarTvelTa mefe daviTi

sul gaTavxedda, gvaviwrovebs, man ramdenjerme

agvyara qarTuli miwidan da sazRvars aqeT

naxiriviT gadmogvdena. cocxlebi Zlivs davr -

CiT, saqarTveloSi ki ara, TviT Sirvansa da som -

xeT Sic veRar CavsulvarT qarTvelTa SiSiT.

185

tfilisis, dmanisisa da ganZis savaWro gzebic

daikaves, qarTvelebi tfilisis asaRebadac em -

zadebian. qalaqis muslimanuri xelmZRvaneloba

daviT mefes didZal xarks uxdis, yovelwliurad

daaxloebiT aTiaTas dinars, qarTvelTa mefes

bedi swyalobs, ramdeni brZola gadaixada da

yovelTvis gamarjvebuli gamodis.

sulTani. Tqvennair dedlebTan rom omobs, imitomac

wyalobs bedi, Rirseul winaaRmdegobas ver

uwevT, mSiSrebi da moRalateebi xarT, simamaces

ar iCenT. mas yovelTvis Tqvenze ricxobrivad

naklebi jari hyavs, magram gamarjvebas mainc

axerxebs. Tqven ver iyenebT ricxobriv upirate-

sobas, es samarcxvinoa. me mxdalebs ar vexmarebi,

radgan isini gamarjvebas verasodes miaRweven. me

maT daundoblad vanadgureb. (igi aniSnebs

mcvels, romelic SubiT adgilze hklavs Turq

ejibs. mokluls gaaTreven sasaxlidan. Semodis

Turqi mstovari, romelic sulTans elCis saxiT

yavda gagzavnili saqarTveloSi firmanis gada -

sacemad).

elCi. dido sulTano, Tqveni davalebiT saqarTveloSi

viyavi daviT mefesTan da Tqveni firmani gadave-

ci. man waikiTxa da piridan cofebi yara, ase

miTxra, Seni sulTnis moxarke aRarasodes

viqnebio, firmani daxia da Tavzed dagvayara. (igi

daxeul firmans aCvenebs sulTans). ase miTxra,

Sens sulTans aseve daemarTeba, Tu gabedavs da

saqarTvelos miwaze fexs dadgams (igi daiCoqebs

da Tavs daxris sulTnis winaSe).

sulTani. amdens imitom bedavs eg urjulo, rom Tqven

xarT virTxebi da saTanado pasuxs ar scemT, iqac

aseve davdaxrili iqnebodi da pasuxs ver gascem-

186

di, magram me gagcem pasuxs. (igi niSans aZlevs da

masac klaven mcvelebi, mkvdars gaaTreven dar-

bazidan, sulTani gabrazebuli dgeba fexze da

ambobs) dadga Jami imisa, rom yvela Turqma max -

vili aiRos xelSi saqarTvelos winaaRmdeg

sabrZolvelad da mis gasanadgureblad, mi -

wasTan gasasworeblad. saqarTvelos ganad -

gurebis Semdeg aziaSi Camosaxlebul evropel

jvarosnebsac bolos movuRebT. movuwodeb sru-

liad Turqul samyaros saqarTvelos winaaRmdeg

`saRvTo omis~ sawarmoeblad. vbrZaneb mxed -

rebiT saqarTvelos winaaRmdeg sabrZolvelad

gamocxaddes: durbeiz sadayis Ze — evfratis

qalaq hilas mbrZanebeli, eTiopiis, baRdadis,

sparseTisa da indoeTis laSqrobebSi saxel -

ganTqmuli sardali. (durbeizi win wamodgeba da

sulTans mdablad daukravs Tavs da ityvis).

durbeizi. mzad var mterTan sabrZolvelad (da dajdeba).

sulTani. Cemi Zma ToRrul muhamedis Ze — yazinis, zenja-

nis, gilanisa da ganZis amira.

ToRruli. (win wamodgeba, sultans Tavs mdablad dauk -

ravs da ambobs) alahis, Cemi Zmisa da qveynisaTvis

mzad var gamovcxadde Cemi laSqriT qarTve -

lebis gasanadgureblad (da dajdeba).

sulTani. TurRan arslan kuziani — bizliTisa da arzanis

amira (win wamodgeba dabali, kuziani, meloti

kaci didi ulvaSebiT, mdablad daukravs sul -

Tans Tavs da ambobs).

TurRan kuziani. me mzad var Cemi sulTanisa da alahi -

saTvis urjuloebis winaaRmdeg saRvTo omisaT -

vis Cems meomrebTan erTad daTqmul dros

gamovcxadde mterTan sabrZolvelad.

sulTani. qenT-oRli — ganZis aTabagi.

187

qenT-oRli. (dgeba da ambobs) me mudam Tqven gverdiT

miguleT sulTano, sisxlis ukanasknel wveTamde

vibrZoleb qarTvel urjuloTa winaaRmdeg. (igi

maRali, Tavmotvlepili kacia, Tavmdablad Tavs

daukravs sulTans da dajdeba).

somexi amira (win warsdgeba Turqulad Cacmuli Sav

ulvaSebiani somexi kaci da ityvis) Cven mzad

varT, somexi amirebi, qarTvelTa dasamxobad da

gasanadgureblad, amisaTvis laSqaric mzad

gvyavs (da dajdeba).

sulTani. Cemi varaudiT, 400 aTasi mahmadiani meomari

unda gavaerTianoT. am uZlevel armias usard -

lebs aseve uZleveli da saxelganTqmuli sar -

dali nejm-ad-din-ilRazi, romelic aris baR -

dadis, mardinis, aleposa da maifaraknis mbrZa -

nebeli. man saxeli gaiTqva, rogorc jvarosanTa

winaaRmdeg mebrZolma daumarcxebelma sardal-

ma. (ilRazi win warsdgeba, sulTnis winaSe cal

muxlze daiCoqebs da mdablad daukravs Tavs).

ilRazi. mzad var, Cemo sulTano, pirisagan miwisa aRvgavo

saqarTvelo, xolo misi urjulo mefe daviTi

borkileb gayrili moggvaroT. quTaiss miwasTan

gavasworeb Tavis taZrebiT, movxnav da zed brin-

js moviyvan. mis axlos cxvars movaZoveb, rom

cxvrisa da batknis xorci ar mogakldeT.

sulTani. me ilRazs mTavarsardlobis niSnad gadavcem

Cem xmals (igi ixsnis oqros qarqaSian xmals da

welze Semoartyams ilRazs). aseve gadavcem koa -

liciuri sardlis simbolos, xuTqimian oqros

varskvlavs (igi mkerdidan ixsnis oqros xuT -

qimian varskvlavs da ilRazs mkerdze umagrebs.

ilRazi sulTnis naCuqar xmals qarqaSidan iRebs

da ambobs).

188

ilRazi. sikvdili mters da gvfaravdes alahi. (ismis

SeZaxilebi: `gaumarjos sulTans~, `gaumarjos

ilRazs~, `gvfaravdes alahi~).

scena #7

didgoris veli. 1121 wlis 12 agvisto. ilRazis sabr -

Zolo banaki, sadac aRmarTulia misi karavi. mis win did-

goris velia gadaSlili. ilRazi karvis win dgas sabrZolo

aRWurvilobiT, Tavze rkinis muzaradi axuravs, mis gver -

diT dganan saqarTvelos winaaRmdeg gamoyvanili jarebis

sardlebi.

TurRan kuziani. urjulTa SaiTani mefe xafangSi gvyavs

momwyvdeuli, sardalo, - mas gasaqcevi ara aqvs.

rogorc mzveravebma gvacnobes, mag sulels

TviTon amouxergavs xeebiT ukan dasaxevi gza,

jarisaTvis miumarTavs mag eSmakis mimdevars. ase

ufro advilad davamarcxebTo mters. sasa ci -

loa, rogor apirebs CvenTan brZolas. Turme

55 aTasi meomarze meti ar hyolia. aqedan

40 aTasi qarTvelia, 15 aTasi yivCaRi, 500 alan-

osi da 100 frangi jvarosani.

ilRazi. Cveni Zalebi aTjer aRemateba maT jars, iqneb

raRac eSmakoba imaleba aq, SesaZlebelia raime

damxmare Zalis imedi aqvs qarTvelTa mefes,

dazverva ras gvatyobinebs?

TurRan kuziani. mzveravebma kidev erTxel dazveres

midamo. qarTvelTa raime damatebiTi Zala ar

SeiniSneba.

ilRazi. saocaria. erTi ram ki cxadia — didgori maTi

samarxi gaxdeba, oRond eg aris cudi, rom Cems

jars mTeli ZaliT gaSla gauWirdeba. jer-

189

jerobiT CemTan koaliciuri jarebis mxolod

mowinave razmebi imyofebian. mTel jars mxolod

xva li saTvis Tu movuyri Tavs.

TurRan kuziani. iqneb arc iyos saWiro, rom Cveni laS -

qari mTlianad movides aq. isedac advilad

gavumk lavdebiT am mcirericxovan mters, kargi

iqneba omis dawyeba brZanoT, sardalo.

ilRazi. dawyeba advilia, damTavrebaa Zneli. cota movi -

cadoT, Zalebi kidev movikriboT, adgilmde-

bareoba ar momwons, unda SemovliTi gzebi veZe -

boT. saswrafod gagzavneT mzveravTa razmi

SemovliTi gzebis dasadgenad.

TurRan kuziani. keTili, axlave gavgzavniT mzveravebs,

sardalo (am dros ilRazTan erT-erTi sardali

midis da eubneba).

sardali. mTavarsardalo, qarTvel jars orasi mxedari

gamoeyo. Cvensken modian, maT droSebi daSve -

buli moaqvT. iaraRis gareSe arian.

TurRan kuziani. ras unda niSnavdes, netavi, es yovelive,

me mgoni imas, rom gvnebdebian an Cvens mxareze

gadmodian. es kargi niSania, sardalo.

ilRazi. marTlac es kargi niSania, wina razmebi gaafrT -

xileT, rom CvenTan gamoataron (meore sardali

moaxsenebs ilRazs).

sardali. mtris 200 mxedari wina rigebs ukve mouaxlovda

daSvebuli droSebiT.

ilRazi. me ukve gaveci brZaneba, rom gamoataron, isini

moRalateebi arian, Cvens mxares gadmovidnen.

TurRan kuziani. sardalo, qarTvelTa 200 kaciani razmi

gviaxlovdeba raRac saeWvod, iaraRi ar hqondeT

damaluli.

ilRazi. ras ambob, TurRan, ver xedav, Cems ukan zRvasaviT

rom dgas Cemi uZleveli laSqari? vin gabedavs

190

maTTan iaraRiT moaxloebas (ilRazis win ucbad

gamoCndeba qarTvelTa razmis mowinave meomre-

bi, isini xuTni arian, maT daSvebuli qarTuli

droSebi uWiravT, erT-erTi meomari ikiTxavs).

meomari. mTavarsardali ilRazi romelia?

TurRan kuziani. (mimarTavs ilRazs) mTavarsardalo,

modi gavamasxroT es urjuloebi. vityvi, rom me

var ilRazi, vnaxoT ras izamen.

ilRazi. kargi, win wadi da daelaparake.

TurRan kuziani. ilRazi me var, Tqven vin xarT da ra

saqmeze mosulxarT?

qarTveli meomari. (yuradRebiT axed-daxedavs kuzians

da ityvis) Cven Tqvens mxareze gadmosuli meom-

rebi varT, CavTvaleT, rom iseTi laSqris wi -

naaRm deg brZolas rogorc Tqvenia, azri ara

aqvs. gvinda Tqvens mTavarsardals mniSv nelo -

vani cnobebi mivawodoT qarTvelTa laSqarze.

magram am cnobebs mxolod ilRazs movaxsenebT,

Tqven ki mas ar gevxarT, arc mTavarsardlis

oqros varskvlavi gikeTiaT, Tanac kuziani xarT.

TurRan kuziani. rogor bedavT, Tqven eSmakis naSierno,

aseT saubars CemTan. axlave vubrZaneb da Tavebs

dagayrevinebT yvelas.

ilRazi. mTavarsardali ilRazi me var (igi win warsdgeba

da mis mkerdze xuTqimiani oqros varskvlavi

abrWyvialdeba — sulTanis naCuqari mTavar -

sard lis simbolo). Tu rame mniSvnelovani cnoba

gaqvT, saswrafod momaxseneT da Cem fexebTan

daagdeT eg Tqveni droSebi, Tan daiCoqeT.

qarTveli meomari. (igi yuradRebiT akvirdeba ilRazis

mkerdze moelvare varskvlavs da rwmundeba, rom

mis winaSe marTlac mTavarsardalia, igi droSas

maRla aswevs da ityvis) qarTul droSas mtris

191

fexebTan dacemuls vervin ixilavs, sikvdili

mters (am SeZaxilis Semdeg igi droSas marcxena

xelSi gadaitans da aRmarTavs, marjvenaTi ki

xmals iSiSvlebs da SesZaxebs) Cven RalatisTvis

ki ara, Sens mosaklavad varT mosuli, mtarvalo,

cocxali aqedan ver gagvaswreb (ilRazi da misi

sardlebi daibnevian, zogi iaraRs waetaneba,

zogi ki saSvelad uxmobs jars, magram ukve

gvianaa, qarTveli meomrebi daerevian maT da

sardlobas amoxocaven, ilRazi xmlis amoRebas

moaswrebs, magram erT-erTi qarTveli meomari

did rkinis eklian kombals Cascxebs TavSi da

daaretianebs, masTan misi meomrebi mivardebian

da Tavgasisxlianebuls muzaradgadmovardnils

gaaTreven, igi am dros yviris).

ilRazi. Tavi gamitexes am urjuloebma, miSveleT, Cqara

wamiyvaneT aqedan, vai baSka, vai baSka, vai baSka.

TurRan kuziani (xmals iqnevs da ambobs) xom geub -

nebodiT, rom es qarTvelebi raRacas eSmakobd -

nen, xedavT, ra Caidines? mTavarsardali TavSi

dagviWres, me Tqven giCvenebT seirs (magram mas

aRar daaclian laparaks, qarTveli meomari mas

xmals kuzSi Cascems da gangmiravs. Semdeg Tavis

meomrebs mouwodebs).

qarTveli meomari. qarTvelno, musulmanTa mTavar sard -

loba ganadgurebulia, ilRazi TavSia sasikv di -

lod daWrili, Cven ukan dasaxevi gza ara gvaqvs,

win musulmanTa udidesi urdo dgas, Cven maT

SevakvdebiT da ZiriTad Cvens jars dros miv -

cemT warmatebiTi SetevisaTvis. samSob losaT -

vis sikvdili udidesi bednierebaa, momyeviT,

Zmebo (da isini gaSlili qarTuli droSebiT

mters sasikvdilod ekveTebian).

192

scena #8

daviT mefis sasaxle. darbazi didebulebiT aris savse.

kariskaci. mefe afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa, herTa,

somexTa da SirvanSahTa daviT IV bagrationi.

(sasaxleSi Semodian mefe da dedofali guran-

duxti. maT moyvebian Svilebi: Tamari, katai,

cvati, demetre, dedofali mariami, svimon

Wyondideli da sxva didebulebi. (mefe da dedo-

fali samefo taxtze jdebian. maT gverdiT

Svilebi dganan).

svimon Wyondideli. didgoris omi qarTvelTa brwyin-

vale gamarjvebiT damTavrda, TurqTa uzar -

mazari armia sruliad ganadgurda, Cvenma mxe-

drebma rva dRe sdies da xoces urjuloebi,

gadar Cenilebs tyeSi nadiriviT sdevda mosax -

leoba. TurqTa mTavarsardali sasikvdilod

iqna daWrili TavSi da igi misma siZem durbeizma

brZolis vels gaarida.

200 qarTvelma gmirma, romlebic Tqven

SearCieT, mefev, brwyinvaled Seasrules dava -

leba da mtris mTavarsardloba mTlianad amoxo-

ces, maT brZolis mogeba gagviadviles. Cvens

gamarjvebul qarTvel laSqars uamravi nadavli

CauvardaT xelSi, jorebze da aqlemebze akide-

buli oqro-vercxli, Zvirfasi WurWeli da

iaraRi, yovelive es simdidre Tqvenis brZanebiT,

dido mefev, Sewiruli iqna gelaTis mSenebare

monastrisaTvis. didgoris Zlevamosilma omma

mTeli msoflio Seazanzara. ase mcirericxovani

jariT uricxvi mtris ganadgureba arvis smenia

da arc waukiTxavs. TviT aleqsandre makedonel-

193

sac ki SeSurdeboda qarTvelebis gamarjveba,

didgoris maRal mTas xalxma `daviTis mTa~ uwo -

da, xolo amieridan saqarTvelos droSas gor-

gaslian-daviTiani daerqva. didgorSi dakr -

Zalul iqnen omSi daRupuli qarTveli meomrebi.

mravalma qarTvelma muWiT didgoris sisxliT

gaJRenTili miwa miayara samarxs da aRimarTa

didi borcvi ZmaTa sasaflaosi. didi mniSv -

neloba hqonda saqarTvelosTvis sataxto qalaq

Tbilisis dabrunebas. igi oTxasi weli imyofebo-

da arab dampyrobTa xelSi. dRes iq mcxovrebi

mahmadianebi qarTvelebze meti SeRavaTebiT

sargebloben, rac qristianebis guliswyrobas

iwvevs. 1123 wels aRebul iqna dmanisi, riTac

dasrulda saqarTvelos gaerTianeba. erTiani

saqarTvelos taxti quTaisidan TbilisSi iqna

gadatanili. 1123 wels muhamedi Seecada Sirvani

aeRo da amiT samagiero gadaexada didgorSi

damarcxebis gamo. man Tavxeduri werilic ki

gamogzavna. igi werda daviT mefes `Sen tyeTa

mefe xar da velze gamosvla ver gagibedavs.

samalavidan gamodi da piradad Semxvdio~. daviT

mefis jaris gamoCenisTanave igi SiSiT akankalda

da Semaxis cixis binZuri xvrelidan qalis

tansacmelSi gadacmuli gaipara (darbazSi si -

cili ismis). aseve didi mSniSvneloba hqonda

somexi xalxis dasaxmareblad mowyobil laSq -

robas, mefev, Tqven 60 aTasiani qarTuli jariT

anisi sam dReSi aiReT da anisis taZris aRm -

Senebeli berZeni dedoflis — katronikes

saflavSi samjer CasZaxeT: `gixarodes Sen, wmin-

dao dedofalo, rame Tu ixsna RmerTman saydari

Seni uflisa xelTagan~. amieridan qarTvel

194

xelmwifes ewodeba — mefe afxazTa, qarTvelTa,

ranTa, kaxTa. herTa da somexTa, da daematos mas

SirvanSahi. daviT mefes madlierma qarTvelma

erma uwoda daviT aRmaSenebeli. daviT aRmaSe -

nebelma ocwliani omebi warmatebiT daasrula,

man Seqmna erTiani mZlavri saxelmwifo nikofsi-

idan darubandamdis da ovseTidan aragawamdis.

gaumarjos daviT aRmaSenebels! (ismis taSi da

SeZaxilebi `gaumarjos daviT aRma Senebels!~).

daviT aRmaSenebeli. taxtidan dgeba da Camodis qvemoT

Tavis sardlebTan). yovelive RvTis nebiT xdeba,

me mxolod misi nebis aRmsrulebeli var, RmerTs

surda, rom saqarTvelo gadarCeniliyo da

saqarTvelo gadarCa. WeSmariti, qristianuli

rwmena da eris erToba uZlieresi iaraRia

mterTan sabrZolvelad, romelic hqonda, aqvs

da momavalSic eqneba Cvens qveyanas, amitom es

WeSmariteba kargad unda SeiTvison momavalma

Taobebma. Turqoba yvelaze didi safrTxe iyo

saqarTvelosaTvis, isini ar hgavdnen sxva dampy-

roblebs, iseTebs, rogoric iyvnen pompeusi,

murvan-yru, buRa-Turqi an abu-yasimi. isini

Semoeseodnen saqarTvelos, Zarcvavdnen, xocav -

dnen mosaxleobas da midiodnen. maTgan gansx -

vavebiT Turqebi modiodnen da maT moyvebodaT

col-Svili karvebiT, saqonliT, Cveni miwa maT -

Tvis SesaniSnavi garemo iyo maTi mesaqonleo -

bisaTvis, romlis garda araferi icodnen. oci

wlis manZilze samocze meti brZola gadavi -

taneT, ramac ganapiroba kidec Cveni gamarjveba

Turq-selCukebze.

svimon Wyondideli. Tbilisis mosaxleoba ukmayofilo

aris, radgan mahmadianebi saTanadod ar daisaj-

195

nen. iyo dro, roca mahmadianebi tanjavdnen

qristianebs, magram es imas ar niSnavs, rom sam-

agiero axla qristianebma unda gadauxadon da

dasajon isini. piriqiT, qristianuli religia

mimtevebeli religiaa da Cven mteric unda gviy-

vardes.

daviT aRmaSenebeli. TbilisSi qristianebma mahmadianTa

ubanSi Rori ar unda daklan da arc maT abanoSi

ibanaon. mahmadianebs me neba miveci, yovel

paraskevs ilocon xalifasa da sulTnis saxelze.

yovelwliuri gadasaxadi qristianebma 5 dinari

unda gadaixadon, ebraelebma - 4, xolo mahmadi-

anebma - 3. Cvens qristianul saxelmwifoSi mahma-

dianebi, qarTvelebi, ebraelebi, somxebi da sxva

eris warmomadgenlebi Tanaswor moqalaqeebad

cxaddebian. me Cvens gasanadgureblad SemoWril

Turqobas vebrZodi da ara maT religias. me kar-

gad vicnob rogor qristianul, aseve mahmadia-

nur literaturas, bibliasa da yuransac, gave-

cani mecnierebis sxvadasxva dargebs. yovelive

es maZlevda codnas, romelic SemdgomSi gamo-

madga Cemi qveynis aRmSeneblobaSi. amJamad did

yuradRebas vaqcev gelaTis taZris mSeneblobas.

jer kidev 1106 wels, quTaisis maxloblad,

gelaTSi daviwye erTdroulad mTavari taZris

aSeneba da samecniero akademiisa, aseve vaSeneb

samkurnalo dawesebulebas, sadac imkurnaleben

sneuli adamianebi, davapureb qvriv-oblebs da

upatronoebs CavacmevT da davaxuravT. gelaTi

unda iqces did kulturul centrad, sadac me

moviwvie sxvadasxva qveynidan swavluli Tana -

memamuleni. maT Soris arian gamoCenili filo -

sofosebi da moazrovneni: ioane petriwi, arsen

196

iyalToeli (win warsdgebian es ori pirovneba

TeTr wverebSi da mdablad daukraven Tavs

mefes). arsenma Cemi davalebiT kaxeTis ulamazes

sofel iyalToSi aaSena taZari, umaRlesi

saswavlebeli iyalTos akademia. Cvenive Zalis -

xme viT qarTlSi, Sio-mRvimis savaneSi male

Seiqmneba mesame didi kulturuli centri. Cven

unda vizrunoT saqarTvelos gareT arsebul

qarTul eklesia-monastrebzec. dRes, megobre-

bo, bevri vilaparakeT Cveni qveynis avsa Tu

kargze da amiT dRevandeli darbazi damTav re -

bulia. vTxov darCnen mSenebare eklesia-monas-

trebze dawvrilebiT sasaubrod ioane petriwi

da arsen iyalToeli, svimon mwignobarTuxucesi,

dedoflebi guranduxti da mariami, ufliswul

demetre da mematiane abuleTi (sxvebi gadian

darbazidan).

daviT mefe. samefo xazinidan gamoyaviT Tanxa, batono

svimon, raTa avaSenoT da gavaZlieroT monas-

trebi saberZneTSi, asureTSi, kviprosSi, pales -

tinasa da ierusalimSi, qarTuli kulturisa da

ganaTlebis kerebis gasamtkiceblad. sinas mTaze

monastrisaTvis damatebiT gamovyoT oqro da

vercxli da damatebiT gavgzavnoT wignebi.

svimon Wyondideli. Cven ukve mzad gvyavs gasagzavnad

vaWarTa didi qaravani, romlebic aRniSnul adg-

ilebs moinaxuleben. xazinidan gamoyofilia

saWiro Tanxa am mogzaurobisaTvis.

ioane petriwi. mefev batono, Cveni axalgazrdebi iReben

ganaTlebas CvenTan, saqarTveloSi, magram maTi

srulyofili codnis misaRebad urigo ar iqneba

gavgzavnoT Wabukebi ucxoeTis saswavleb leb -

Sic.

197

daviT mefe. Tanaxma var, saswavlo Tanxa gaviRoT xazi -

nidan, Tu isini ganswavlulebi saqarTvelos

daubrundebian da ar darCebian iq samuSaod da

sacxovreblad, Cven dasakargi ymawvilebi ar

gvyavs. axla ki, didi survili maqvs, gavemg -

zavroT gelaTs da Tavad davrwmundeT, rogor

midis mSenebloba iq. (amiT TaTbiri damTavrda,

yvela gadis darbazidan).

scena #9

mefis sasaxle. saZinebel oTaxSi, mooqrovil sawolSi

daviT aRmaSenebels sZinavs, mis gverdiT sxedan dedof -

l e b i m a r i a m i d a g u r a n d u x t i , g v e r d i T d g a s m e m a t i a n e

abuleTi.

mariam dedofali. rogor mouvida, dedofalo guran-

duxt, mefes es marcxi? gviambeT.

guranduxt dedofali. gelaTis taZarSi viyaviT me da

daviT mefe, Tan xuroTmoZRvari gvaxlda. daviTi

mSenebare gumbaTze avida, iqidan undoda gad-

moexeda taZrisaTvis, SemTxveviT fexi dausxlt-

da da mefe Camovarda. Zlivs wamoayenes da

sasaxlemde sakaciT miiyvanes. neta miwa gamskdo-

moda da Sig Cavardniliyavi, oRond mas ar mosv -

loda rame.

mkurnalni bevri davaxvieT, magram verafers

Svelodnen, bolos erTma mkiTxavma mkurnal

avSandaZesTan migvagzavna, im dalocvilma daviT

mefe ToTxmeti fur-irmis nawvel rZeSi Caawvina,

mxolod amis Semdeg igrZno daviTma Tavi uke -

Tesad, uflis wyalobiT sikvdili ganidevna misi

janmrTeli sxeulidan.

198

mariam dedofali. mefe daviTis mtrebma ukve wamoyves

Tavi, gauxardaT misi marcxi, iqneba gveSvelos da

ganTavisufldeT mefis rkinis xelisagano. kidev

mravlad arian veragi, daunaxavi adamianebi

qveyanaze, amdeni sikeTis mqnelma mefem mainc ver

aRmofxvra adamianebSi boroteba. liparitTa da

Zagan erisTavTa msgavsni aRar gamoilia saqarT -

veloSi.

abuleTi. zogierTi qarTveli didebuli rom gamdid -

rdeba da gasuqdeba, iwyebs borot saqmeebze

fiqrs. isini mefes brals sdeben, visac Seiy -

varebs, imasve ganadidebso, xolo Tu SeiZu -

lebs, imas ar gaaxarebso. sul omSi gvamyofebs

da jafaSi gvatarebinebs droso. es imas hgavs,

spilos rom hkiTxo, rad xar spilo, aseTi didi

da Zlieri? Cven gvinda Sen Tagvad iqceo. Cvens

kurTxeul mefes sikvdili ki mudam gaurboda

brZolis dros, magram SinaurTa xelidan

RalatiT nasrolma isarma kinaRam imsxverpla

mefe batoni, rom ara mTavarangelozis oqros

xati, romelic mas maSin mkerdze ekida, ver

gadarCeboda. xatze ewera: `RmerTo, yovlisa

dambadebelo, adide Sen mier gvirgvinosani

daviT, afxazTa da qarT velTa, herTa da kaxTa

mefe — mze qristia nobisa. amin~. isari am xats

moxvda da mefe gadaarCina.

mariam dedofali. erTxel, mefe kidev gadaurCa

sikvdils, igi muxranis tyes miuyveboda cxenze

amxedrebuli, Tan wigns kiTxulobda. ZaRlebis

yefam gamoafxizla da isic irems gamoudga. man

mSvildi mozida da cxeni mosxlita, magram xrami

ki ver SeniSna da cxeni xramis napirs mienarcxa,

unagiridan gamovardnili mxedari Sors daeca,

199

magram gadarCa. sami dRe sisxls aRebinebda,

magram sikvdilma ukan daixia da daviT mefe

gadarCa. imedia amjeradac RmerTma keTili

TvaliT gadmoxeda.

daviT aRmaSenebeli. guranduxt, sada xar? (igi Tavs

wamowevs). wyali damalevine. (guranduxti dgeba

da magidaze mdgar doqidan wyals WiqaSi

Camoasxams da mefes miawvdis, romelic wyals

Sesvams da Tvals gadaavlebs iq myof adamianebs).

ra gulzed xeli dagikrefavT, Cemo Zvirfasebo,

nu swuxarT, me ukve kargad vgrZnob Tavs,

aRaraferi mWirs, male wamovdgebi.

guranduxti. jer adrea magaze fiqri, Cemo batono,

mkurnalma Tqva, mxolod aTi dRis Semdeg wa -

modgeso.

daviT mefe. me, albaT, arc ise didi dro damrCa sic-

ocxlisa, gasakeTebeli Zalzed bevria, CemTvis

yvelaze Zvirfasi axla droa. bolo dros fiqri

ar masvenebs anderZze, masSi Sesworeba minda

Sevitano. gTxovT damiZaxoT svimon Wyondideli,

ufliswul demetres da cvata.

abuleTi. isini gareT icdian, mefev batono, axlave

samives aq gaaxlebT (igi midis da maTTan erTad

brundeba).

daviT mefe. ar msurs samefo taxti umemkvidreod da

uwilod davtovo. minda yvelas Tavisi moga -

kuTvnoT. amJamad arsebuli taxtis memkvidreo-

bis wesi pirmSos emyareba, ese igi samefo taxti

ekuTvnis Cems ufros Svils, xolo Semdgom mis

ufross Svils. axla abuleT moimarjve kalami da

dawere Semdegi: saqarTvelos mefe Seiqmneba

demetre, xolo demetres evaleba Tavisi

umcrosi Zma — cvata samefod aRzardos da Tavis

200

Semdeg gaamefos. exlave damiZaxeT episkoposi da

didebulebi, SemomitaneT mefis gvirgvini. deme-

tres dResve unda davadga igi Cemis xeliT ise,

rogorc Tavis droze me damadga mamam. (daviT

aRmaSenebeli dgeba, wamoisxams samefo xalaTs.

am dros darbazSi Semodian didebulebi, naTe -

savebi da episkoposi miqaeli, ro melsac bagra-

tionebis samefo gvirgvini Se moaqvs, daviT

aRmaSenebeli ganagrZobs) demetre Rirseuli

memkvidrea Cemi, mas gamocdileba ar aklia, yvela

did brZolaSi Cems gverdiT iyo, mas mxedrobaSi

badali ara hyavs. igi Cem dawyebul saqmes

Rirseulad gaagrZelebs. damilocnixar, Svilo!

(daviT aRmaSenebeli iRebs samefo gvir gvins,

adgams Tavze demetres da locavs, Semdeg mas

xmals miawvdian, romelsac igi demetres welze

Semoartyams).

demetre. vficav maRal RmerTs da Cems mSobliur miwas,

sisxlis ukanasknel wveTamde vibrZoleb Cemi

qveynis sakeTildReod, viqnebi Cemi winapris

Rirseuli memkvidre da saqarTvelos arcerT

goj miwas ar davuTmob mters.

daviT mefe. exla ki erTsa gTxovT, Cemo Zvirfasebo, gar-

dacvalebis Semdeg gelaTis ezos mTavar

SesasvlelSi monastrisa da akademiis zRurblze

gaTxril samareSi damkrZaleT, raTa yvela

qarTvelma samSoblosaTvis siyvaruliT savse

gulze fexi damadgas. exla ki gTxovT yvelam

damtovoT, raTa davasrulo Cemi `galobani

sinanulisani~.

scenaze farda CamoeSveba

201

gamodis mematiane abuleTi da ambobs:

abuleTi. 1125 wlis 26 ianvars aResrula daviT IV aRma -

Senebeli, xolo qarTvelma erma samaradJamod

miakuTvna did daviT aRmaSenebels arsen iyal -

Toelis leqsi:

`ros naWarmagevs mefeni Svidnive purad damesxnes,

Turqni, sparsni da arabni sazRvarsa gare gamesxnes,

Tevzni amerTa wyalTagan imerTa wyalTa STamesxnes,

awe amaTsa moqmedsa xelni gulzedan damesxnes.~

piesis dasasruli

202

iakob gogebaSvili

piesa or moqmedebad

avtorisagan

gamoCenili pedagogi _ klasikosi, sazogado moRvawe,

ganmanaTlebeli, publicisti da sabavSvo mwerali iakob

gogebaSvili ekuTvnis mowinave im qarTvel inteligentTa

demokratiul pleadas, romelic XIX saukunis meore naxe -

varSi ilia WavWavaZesa da akaki wereTelTan erTad erov -

nul-ganmaTavisuflebeli moZraobisa da qarTveli eris

ganaTlebis, kulturisa da social-ekonomiur ganviTa re -

bas edga saTaveSi. saqarTvelos istoriam samSoblosaTvis

mravali Tavdadebuli gmiri icis, romlebmac qveynisaTvis

Tavis TavdadebiT gaiTqves saxeli. eseni iyvnen: gmiri

mefeebi, mebrZoli raindebi, mwerlebi, xuroTmoZRvarni

da mravali sxva, samSoblosaTvis Tavdadebuli mamuli -

Svili, magram arcerTs iseTi mZlavri iaraRi ar miucia

Tavis xalxisaTvis, rogoric iakob gogebaSvilma misca. es

aris misi ukvdavi `dedaena~, romelic man Tavis kalmiT

gamoZerwa da igi iqca qarTveli xalxis `burjad~, farad

da maxvilad. es man gaakeTa maSin, roca saqarTvelo

sasikvdilo klanWebSi hyavda moqceuli ruseTis imperias.

`dedaena~ bnel imperiaSi iyo anTebuli lampari, romelic

mravali wlebis ganmavlobaSi unaTebda gzas milionobiT

qarTvels wyvdiadidan Tavis dasaRwevad. iakobis moZRv -

rebas eziara da SeiTviTxorca erma. iakobis daTesili

codnis marcvali misi sikvdilis Semdeg ufro gaRvivda da

Sedegic is iyo, rom iakobis `dedaenaze~ gamozrdilma

Taobam SesZlo aResrulebina qarTveli xalxis ocneba da

1918 wlis 26 maiss gamoecxadebina saqarTvelos damou -

204

kidebloba da safuZveli Cauyara msoflioSi yvelaze

demokratiuli qarTuli saxelmwifos mSeneblobas.

iakob gogebaSvili cxovrobda da moRvaweobda ruseTis

koloniuri reJimis periodSi. misi cxovreba da ganvlili

gza rTuli da ekliani iyo, misi uangaro pedagogiuri moR -

vaweoba rusi Cinovnikebis mier lafSi iqna amosvrili, mag -

ram iakobi mainc brwyinavda da Tvals ubrmavebda rus

Sovinistebs Tavisi brwyinvale patriotuli moTxro -

bebiT da wignebiT.

Cven SevecadeT piesaSi gadmogveca iakob gogebaSvilis

cxovrebis mniSvnelovani momentebi, misi brZola ruseTis

koloniuri politikis winaaRmdeg, misi uangaro siy-

varuli, qvelmoqmedeba, sazogadoebrivi saqmianoba, Tav -

da deba qveynisa da axalgazrdebis mimarT.

iakob gogebaSvilze bevri Tqmula da dawerila, magram

migvaCnia rom qarTuli sazogadoebrioba valSia am bum-

berazi pedagogisa da sazogado moRvawis winaSe, misi

cxovreba da moRvaweoba aris magaliTi samSoblosaTvis

Tavdadebuli mamuliSvilisa, romelmac yvelaferi anac-

vala Tavis samSoblos da qarTvel xalxs.

205

moqmedi pirebi

iakob gogebaSvili — mwerali, qarTveli sazogado moRvawe.

niko cxvedaZe — iakobis megobari.

elene cxvedaZe — nikos qaliSvili.

ioseb mamacaSvili — iakobis megobari.

ilia WavWavaZe — mwerali, iakobis megobari.

akaki wereTeli — mwerali, iakobis megobari.

aleqsandre xaxanaSvili — profesori, iakobis megobari.

piesaSi aseve monawileoben: niko cxvedaZis Zma sandro, iakobis

yofili mowafe niko lomouri, iakobis naTe savebi Salva da qris-

tine, misi megobrebi giorgi iose liani, Sio mRvimeli, Toma

turaSvili, anton fur ce laZe da sxva.

moqmedeba mimdinareobs q. TbilisSi 1871-1912 wlebSi.

206

pirveli moqmedeba

scena #1

q. Tbilisi. sasuliero saswavlebeli, ori patara oTaxi:

erTi misaRebi, meore _ saZinebeli. misaReb oTaxSi dgas

mrgvali magida oTxi skamiT, oTaxis kedlebze Camoki de bu -

lia wignis Taroebi, romlebzec mravlad awyvia sxvadasxva

avtorTa wignebi, erT kuTxeSi dgas iakobis samuSao magi-

da, romelic aseve savsea rveulebiT da wignebiT, oTaxis

fanjrebi isea mowyobili, rom yvelaferi rac ki xdeba iq,

xelisguliviT sCans saswavleblis derefnebidan, magram

amJamad fanjrebze TeTri farda aris Camofarebuli. magi-

daze TeTri sufra aris gadafarebuli, zed didi larnaki

d e v s , r o m e l z e c s x v a d a s x v a x i l i d a t k b i l e u l i a w y v i a ,

magidas sami megobari uzis, romlebic Cais svamen da nam-

cxvars miirTmeven, marjvniv zis iakob gogebaSvili, igi

warmosadegi mamakacia Sav wver-ulvaSiT. marTalia zafxu-

lia, magram mas uCveulod Tbilad acvia, mis TeTr perangs

S a v i h a l s t u x i a m S v e n e b s , a c v i a p i j a k i . m i s i m e g o b r e b i

Seda re biT maszed axalgazrdebi arian, maT mxolod TeTri

perangebi acviaT, romlebsac Savi halstuxebi amSvenebs.

isini im drois tipuri inteligenciis warmomadgenlebis

Sexedulebas toveben, romlebic Sav wver-ulvaSiT Semko -

b i l i s i m p a T i u r i m a m a k a c e b i i y v n e n — n i k o c x v e d a Z e d a

giorgi ioseliani.

niko cxvedaZe. Zlivs ar veRirse Cems qveyanaSi Camosvlas,

Tqven ver warmoidgenT megobrebi, iq moskovSi,

sasuliero akademiaSi swavlisas, rogor mena-

treboda saqarTvelo, gverdSi giorgi ioseliani

rom ar myoloda, albaT Wkuidan SeviSlebodi (da

igi giorgis gadaxedavs).

207

giorgi ioseliani. marTali xar niko, miuxedavaT imisa,

rom codnis mxriv bevri ram SeviZineT, samSob -

los nostalgiis survili marTlac suls gvixu -

Tavda.

iakobi. kievis sasuliero akademiaSi swavlis dros mec

igive memarTeboda, ucxoeTSi yofna advili ar

aris WeSmariti mamuliSvilisTvis.

niko. ra kargia, rom iq gagvamweses samuSaod, sadac Tqven

moRvaweobT batono iakob, TqvenTan erTad mu -

Saoba CvenTvis didi pativia. Tu SeiZleba mogvi -

yeviT seminariis ambebi, aseve Cven Zalian gvain-

teresebs Tqveni avtorobiT gamocemuli saxel -

mZRvaneloebis Sesaxeb siaxleebi.

iakobi. kievidan Camosvlis Semdeg damniSnes am sasuliero

saswavleblis geografiisa da ariTmetikis mas -

wav leblad da sacxovreblad es ori oTaxi ga mo -

miyves, Tqven oTaxebs ar Seedreba veraze rom

gaqvT, Cemo niko, magram cxovreba SeiZleba.

niko. Tu mogbezrdeT aq cxovreba, batono iakob, Cemi

saxlis kari mudam aris Ria Tqvenairi Zvirfasi

stumris misaRebad.

iakobi. madlobeli var, megobrebo, im pativiscemisa da

yuradRebisTvis, romelsac Tqven iCenT Cems

mimarT, exla ki neba miboZeT, zogi ram mogax se -

noT seminariisa da misi xelmZRvanelobis Sesa -

xeb. seminariis adrindeli mdgomareoba saxar-

bielo ar iyo. wliuri xarji TiToeul moswav -

leze sul xuTi-eqvsi Tumania mTavrobisgan

gamo yofili da ubedureba is iyo, rom es groSebi

srulad ar xmardeboda moswavleebs, ufros-

umcrosi yvela iparavda, amis gamo moswavleTa

rogorc sma-Wama, ise Cacma-daxurva savalalo

mdgo mareobaSi iyo. bavSvebi gamxdrebi, ferda -

208

kar gulebi dadiodnen, ufro cudad iyo dayene -

buli swavla-aRzrdis saqme, erTica da meorec

mxolod SiSsa da sxvadasxva sasjelzed iyo dam-

yarebuli. maswavleblebi gakveTilis axsnas ar

cdilobdnen, mouniSnavdnen wignSi saswavlo ad -

gilebs da guldamSvidebiT gavidodnen klasi-

dan, gabatonebuli iyo saswavlo masalis uazro

zepiroba, gansakuTrebiT saRrmTo rjuli 17-18

we li unda ezepiraT da miuxedavad amisa am sagnis

araferi gaegebodaT da amis gamo sZul daT igi.

amas emateboda yovel kvira uqme dReebSi xangr -

Zlivi gaSeSebuli dgoma eklesiaSi monastruli

wirva-locvis dros. Cemi mosvlis Semdeg, bevri

rame Seicvala, upirveles yovlisa ki moswav -

leTa cema-tyepas bolo moeRo.

niko. yovelive is nakli, romelic Tqven CamoTva leT,

rogor moawesrigeT marto kacma, batono

iakob?

iakobi. didi Zalisxmevis fasad movaxerxe, Cemo niko, amis

gamosworeba, exlaxans movamzade da saswavleb-

lis xelmZRvanelobas warvudgine saswavleblis

gardaqmnis proeqti. me rogorc saswavleblis

inspeqtorma guldasmiT gavaanalize saswavle -

belSi arsebuli mdgomareoba da Cemi proeqti

peda gogikis Tanamedrove moTxovnaTa princi -

peb ze avage, yovelive aman Cemdami ufro didi

zizRi gamoiwvia mefis CinovnikTa mxridan. sa -

qarTvelos egzarqosma, episkoposma evseim Cems

gakveTilebze daswreba moisurva da ramden-

jerme dameswro imis imediT, rom raime darRveva

an nakli aRmoeCina Cems gakveTilebze, magram

imedebi ar gaumarTla, ramdenjerac dameswro,

imdenjer kmayofili gavida gakveTilidan,

209

nacvlad winaswar momzadebuli SeniSvnebisa,

locva-kurTxeva gaismoda mis bageebidan.

niko. reqtori amJamad vin aris seminariisa?

iakobi. arqimandriti valentini `pop vaskad wodebuli~

kaci gaunaTlebeli, loTi da blu, znedacemuli

adamiani, egzarqosTan karg damokidebulebaSi

brZandeba, erTad svamen da qalebsac ar ikleben,

oriveni didad aferxeben progresuli ideebis

danergvas saswavlebelSi. cxadia, maT mxars uma-

greben zogierTi seminariis uvargisi maswavle-

blebi, rogorebic arian kovrovi da pavle kor -

deevski, maT gakveTilebze aTasnairi uwesoba

aris gamefebuli, seminariis maswavleblebi or

jgufad arian gayofilni, erTis mxriv, reqtori

da misi momxreebi da meores mxriv: me, Toma

turaSvili, ori Zma cvetkovebi da sxva patio -

sani maswavleblebi, imedia Tqvenc Cven gverdiT

dadgebiT, batono niko da batono giorgi.

niko. ra Tqma unda, Cemo iakob, me da giorgi Sen mudam

mxarSi gedgebiT da sokvdilamdis ar giRa la -

tebT.

iakobi. TqvenSi arasodes Semparebia eWvi da moxaruli

var, rom saswavleblisTvis am mniSvnelovan Jams

Cvens gverdiT iqnebiT, axlaxans reqtoris momx -

reebma axalgazrda maswavleblebi ufrosebTan

daabezRes, rasac mohyva am maswavleblebis arao-

bieqturi Semowmeba da maTi ganTavisufleba. ra

Tqma unda, maT kovrovis da kordeevskis daT -

xovnac mohyva. samRvdeloebam saswavleblis

ufrosad me amirCia, ris Semdeg moswavleebis

swavla-aRzrdis saqme Zirfesvianad Sevcvale.

kaWkaWiviT gazepireba gakveTilebis, moswav -

leTa cema-tyepa, lanZRva-gineba samudamod

210

ganidevna saswavleblidan, amis magivrad saswav -

lebelSi damyarda mama-Sviluri kacTmoyvaruli

damokidebuleba ufros-umcrosebs Soris, gaum -

jobesda moswavleTa kveba da Cacma-daxurva.

yovelive aman saSinlad gaaborota saswavleblis

reaqciuli Zalebi da Casafrebulni yvelanairad

cdiloben raimeSi damadanaSaulon, magram jer -

jerobiT amas ver axerxeben.

niko. mainc ra siaxleebs nergavT Tqvens saswavlebelSi

aRzrdis mxriv, batono iakob?

iakobi. me komenskis, pestalocis da uSinskis pedago -

giuri Teoriebis mimdevari var da aRzrda-

ganaTlebis miznad mimaCnia adamianis yovel mxri -

vi momzadeba sazogadoebrivi cxovrebisaTvis,

misi SeiaraReba im codniT, romelic mas miscems

bunebis ZalTa gamoyenebisa da cxovrebaSi gark -

vevis unars. es gulisxmobs bavSvis srul harmo-

niulad ganviTarebas, rac swavlisa da aRzrdis

ideals Seadgens.

giorgi. ras niSnavs, batono iakob, adamianis harmoniulad

ganviTareba? es xom ar niSnavs imas, rom Tqven

ayenebT axali tipis adamianis Seqmnis problemas.

iakobi. me didi xania SevniSne Zveli tipis Tavadaznau -

ruli inteligenciis fuqsavatoba, zereloba,

erovnuli interesebis Ralati, mSromeli xalx-

isgan mowyveta, rusul biurokratiaSi Sezrdis

tendencia, diaxac Tqven swored SeniSneT, me

viRwvi iseTi ganaTlebis sistemisa da saswav le -

belTa qselis Sesaqmnelad, romlebic SesZlebs

gamouzardos Cvens qveyanas axali tipis qarTve -

li. maT unda SeswevdeT unari arsebuli avadmy-

ofuri reJimisa da ukuRmarTi cxovrebis wina -

aRm deg Seupovari brZolisa, maT unda hqondeT

211

Zlieri goneba, realuri codna, mtkice nebisyo -

fa, samSoblos siyvaruli, maRali adamianuri

grZnobebi, Tavis Tavis imedi, Tavazianoba, dar-

baisloba, sindisi da patiosneba. xalxs sruliad

sxva swavla esaWiroeba, sruliad sxva codna

swyuriaT, swavlam da codnam igi unda moamzados,

erTi mxriv bunebasTan brZolisaTvis, meores

mxriv sanatreli socialuri cvlile bebi saTvis.

niko. komenski da uSinski aRiareben zogad gonebriv gan -

viTarebas, zogi ki, magaliTad, pestalocis,

zalcmans da sxvebs miaCniaT da upiratesobas

aniWeben specialur ganaTlebas, farTo zogad-

mecnieruli ganaTlebis gareSe. Tqven ra azris

xarT amasTan dakavSirebiT?

iakobi. axla yvelasaTvis cxadi WeSmaritebaa, rom spe-

cialuri swavla uZluria metnaklebobiT, Tu mas

win ar uswrebs sazogado ganviTareba, romelic

moswavles uviTarebs yovelgvar niWs, aqcevs mas

srulyofil adamianad. zogadi ganaTleba uqmnis

moswavles pirobebs misi niWis farTod gaSlis

SesaZleblobisTvis. mxolod zogadi ganaTleba

aqcevs adamians srulyofil adamianad. rome-

lime dargis codna ar unda iyos mowyvetili sxva

dargebis codnisagan, romelime erTi niWis

gansakuTrebulma ganviTarebam ar unda

miCqmalos adamianis sxva niWi. sazogado gaxs-

niloba bavSvis gonebisa moucleli pirobaa

yovelis specialuris codnis SeZenisaTvis.

Cven gvesaWiroeba srulni qarTvelni, ganaT -

lebuli mamu liSvilni, SeiaraRebulni namdvili

sameurneo swavliT. (karzed dakakunebis xma

ismis). vin aris?

ucnobi. gogia var, batono iakob.

212

iakobi. Semodi, gogia. (kari iReba da Semodis aTiode wlis

saswavleblis moswavle).

gogia. batono iakob, bodiSs vixdi rom gawuxebT, magram

Tqven rom miTxariT wigni Tu dagWirdes moma -

kiT xeo, imitom movel, Tqveni wigni Zalian

mWirdeba. (iakobi amCnevs rom moswavles erTi

fexsacmeli gaxeuli aqvs da amis gamo uxerxu-

lobas grZnobs da malavs fexs).

iakobi. axlave, Cemo patarav (iakobi dgeba, Tarodan wigni

Camoaqvs da ymawvils awvdis). es bunebis kari Sen -

nairi ymawvilebisaTvis Sevadgine da guldasmiT

waikiTxe, SenTvis bevri ram sasargeblo weria.

gogia. aucileblad wavikiTxav da gavufrTxildebi wigns.

iakobi. fexzed ra mogivida, gogia?

gogia. bevri viTamaSeT da fexsacmeli gamexa. (iakobi ji -

bi dan fuls iRebs da moswavles awvdis).

iakobi.aiRe gogia da fexzed Casacmeli iyide, oRond

burTi axali fexsacmliT aRar iTamaSo.

gogia. gmadlobT, biZia iakob, wignsa da fexsacmels

gavufrTxildebi (oTaxidan gaxarebuli gadis).

iakobi. es gogia iseTi bejiTi moswavlea, rom meti ar

SeiZleba, magram obolia sawyali da xandaxan vex-

marebi aseT moswavleebs rac ki SemiZlia.

niko. batono iakob, Tqvens qvelmoqmedebaze bevrs lapa -

rakoben da mainteresebs sazRvargareT saswav -

leblad myof studentebs Tu exmarebiT?

iakobi. ki, vexmarebi niWier axalgazrdebs. iyo CvenTan

erTi niWieri axalgazrda beSkenaZe, igi amJamad

sazRvargareT swavlobs, mas da kidev ramdenime

sazRvargareT saswavleblad wasul niWiers,

magram xelmokle axalgazrdas stipendiebs

vugzavni xolme garkveuli raodenobiT.

niko (siciliT eubneba). batono iakob, Cvens megobars

213

Tedo saxokias cimbiridan rogor daaRwevineT

Tavi, iqneb egec gaixsenoT.

iakobi (eRimeba masac). Tedo sasamarTlos dadgenilebiT

revoluciur moZraobaSi monawileobisaTvis

cimbirSi gadaasaxles, konkretulad iakutskis

guberniis verxodenskis mazris sofel uiga lo -

vaSi. mas gadawyvetili hqonda cimbiridan gamo -

paruliyo, magram usaxsrobis gamo am ganzraxvis

ganxorcielebas ver axerxebda, maSin man depeSa

gamomigzavna, fuliT daxmarebas mTxovda sam -

Sob loSi dasabruneblad, me depeSis miRebis Ta -

nave depeSiTve gaugzavne Tedos xuTi Tumani,

Cemma xuTma Tumanma Cvens megobars saSualeba

mis ca Soreuli cimbirisaTvis Tavi daeRwia, mag -

ram saqarTveloSi ki ara, sazRvargareT wavida

ltolvilobaSi. dRemde ver gamirkvevia, am

mcire TanxiT amdeni rogor moaxerxa.

giorgi. batono iakob, Tqvens mier gamocemul saxel mZR -

va neloebze ras ityodiT?

iakobi. 1865 wels gamoica Cemi anbanis saxelmZRvanelo

`qarTuli anbani da pirveli sakiTxavi wigni

moswavleTaTvis~.

giorgi. Tqvenma am saxelmZRvanelom imTaviTve sazoga-

doebis yuradReba miipyro da igi saukeTeso

saxelmZRvanelod iqna miCneuli Tavisi peda-

gogiur-dedaqtikuri gamarTulobiT.

iakobi. diax, marTlac igi did daxmarebas uwevs mos -

wavleebs mSobliuri enis SeswavlaSi, saxelmZR -

vanelos aqvs winasityvaoba `maswavleb lebisaT -

vis~, sadac mocemulia meTodikuri miTiTeba.

1868 wels Sevadgine da gamoveci `bunebis kari~,

romelmac aranaklebi mowoneba daimsaxura. igi

sakmao raodenobis tiraJiT gamoica da swored

214

am honorarebis saSualebiT vewevi qvelmoqmede-

bas. (ucbad kari iReba da daukiTxavad Semodis

iakobis kolega maswavlebeli seminariisa Toma

turaSvili).

Toma. mapatieT, batonbo iakob, ase daukiTxavad rom

SemoviWeri, magram saqarTvelos egzarqosi evsei

aris mosuli saswavlebelSi da TqvenTan Sexved -

ra surs. igi amJamad saswavleblis reqtorTan

aris da iq gibarebs.

iakobi. rao, ra mindao, ar uTqvams?

Toma. Zalian gabrazebulia, amis mizezi axali cilismwame-

bluri werilia Tqvens winaaRmdeg.

iakobi. ra gaewyoba, megobrebo, mapatieT, unda dagtovoT

(iakobi dgeba da gadis oTaxidan).

scena #2

ioseb mamacaSvilis saxli. didi sastumro oTaxi, ro -

mel sac scenis mxares aivani axlavs. oTaxi mdidrulad

a r i s m o r T u l i , k e d l e b s s x v a d a s x v a m x a t v r i s s u r a T e b i

amSvenebs, erT kedelze Turquli xaliCaa Camokidebuli,

r o m e l s a c Z v e l i s a b r Z o l o i a r a R e b i a m S v e n e b s , o T a x i s

kuTxeSi didi germanuli roiali dgas, mis gverdiT kedels

wignis Taroebi gadmohyurebs, oTaxis SuaSi didi muxis

magida dgas, romelic sazeimod aris gawyobili qarTuli

samzareulos kerZebiT da Zvirfasi wiTeli da TeTri kax-

uri RvinoebiT. magidas eqvsi adamiani uzis, eseni arian:

ojaxis ufrosi ioseb mamacaSvili, warmosadegi Suaxans

gadacilebuli mamakaci, WaRara Sereuli wver-ulvaSiT.

igi sazeimod aris gamowyobili. mis TeTri perangis saye-

los Savi fraki da halstuxi amSvenebs. mis gverdiT misi

qaliSvili, ulamazesi daro zis, mis maRal Sublsa da saxis

swor nakveTebs didi da lamazi metyveli Tvalebi amSve -

215

nebs. mas TeTri feris qarTuli tradiciuli kaba acvia,

romelic lamazad Semokvroda mis moxdenil tans, brolis-

fer maRal kisersa da mkerdze Savi giSeriviT miiklakne-

boda misi ori didi nawnavi. mis gverdiT iakobi zis, dar-

baiseli, warmosadegi da yvelasaTvis sayvareli pedagogi

da sazogado moRvawe. miuxedavad imisa, rom zafxuli iyo,

mas Tbilad ecva, Tavis susti janmrTelobis gamo gaciebis

eSinoda, igi yuradRebis centrSi iyo moqceuli da yvela

d i d i T a v a z i a n o b i T d a p a t i v i s c e m i T e p y r o b o d a , m i s

g v e r d i T i j d a i a k o b i s m e g o b a r i n i k o c x v e d a Z e d a m i s i

qaliSvili elene, romelic saswavleblis mowafe iyo. mas

iakobi xSirad amecadinebda, yuradRebas ar aklebda, igi

m k v i r c x l i , m x i a r u l i d a l a m a z i g o g o n a a , r o m e l s a c

Zalzed uyvarda mamis megobarTan yofna da isic mudam Tan

daatarebda. mis gverdiT ijda iakobis megobari, profe-

sori aleqsandre xaxanaSvili. isic Suaxans gadacilebuli

iyo, mas WaRara wver-ulvaSi hqonda, igi saSualo simaRlis

g a m x d a r i m a m a k a c i i y o , r o m e l s a c Z v e l i g a x u n e b u l i

Sarval-kostiumi ecva. q . TbilisSi mcxovrebi qarTveli

moRvaweebi erovnuli saqmeebis Sesaxeb salaparakod im

dros konspiraciul binebSi ikribebodnen da mniSv ne lovan

s a q m e e b z e b a a s o b d n e n , a s e T i s a i m e d o b i n a i y o i o s e b

mamacaSvilis bina.

ioseb mamacaSvili (fexze dgeba da ambobs). Cemo kargo

megobrebo, Cveni literaturuli saloni bolo

dros metad nayofier muSaobas eweva da es upir -

veles yovlisa aris damsaxureba Cveni sasiqadu-

lo pedagogis da sazogado moRvawis, batoni

iakob gogebaSvilisa. misi SemweobiT saloni eko -

nomiurad metad momZlavrda da Cvens salaroSi

aRmoCnda garkveuli Tanxa, es Tanxa gamoyenebu-

li iqna soflad skolebis mowyobisa da misi

216

funqcionirebisaTvis. salonma daiwyo aseve sag-

amomcemlo saqmianobac. me minda SemogTavazoT

baton iakobis sadRegrZelo, gTxovT miirTvaT.

niko cxvedaZe. megobrebo, Cvens sasiqadulo mamuli -

Svils, baton iakobs aqvs gamocemuli ori Sesa -

niSnavi saxelmZRvanelo. es aris qarTuli anbani

da pirveli sakiTxavi wigni moswavleTaTvis da

meore, `bunebis kari~. am saxelmZRvaneloebs

encik lopediuri xasiaTi aqvs, mozardi Taoba am

wignebidan ecnoba bunebismetyvelebas, geogra -

fias, istorias, literaturas, eTnografias.

isini xels uwyoben moswavleebis realur ganaT -

lebas mSobliur enaze, magram es garemoeba

SeumC neveli ar darCenia rusifikatoruli po -

litikis mesveurebs. dekanozma vostorgovma xma

aRimaRla `bunebis karis~ winaaRmdeg da ga moTq -

va azri, rom qarTuli saxelmZRvaneloebi mxo -

lod enas unda aswavlidnen, imasac sasuliero

statiebis saSualebiT, codnis iaraRad ki

mxolod rusuli ena unda gamoiyenoTo. dekano -

zi yvelaze metad gaaborota `bunebis karSi~

mocemulma saqarTvelos istoriam da geografi-

am. iakob gogebaSvilma Seupovari brZoliT daic-

va `bunebis kari~. vostorgovebs didi xania surT

qarTuli skola gadaaqcion denacionalizaciis

gadagvarebis da dacemis iaraRad, magram amas

isini ver eRirsebian. Tqven gagimarjoT, batono

iakob (igi svams sasmiss).

iakobi. gmadlobT, Cemo megobrebo. minda nikos sityvebs

gamovexmauro, istoriaSi ar moiZebneba maga -

liTi, rom ers eRalatos Tavisi erovnulobi -

saT vis da igi ar gaxrwniliyos. mSobliur enaze

swavleba uadvilebs bavSvs mecadineobas da

217

SesamCnevad uzrunvelyofs swavlebis procesis

warmatebas. swored mSobliuri ena unda war -

moad gendes ucxo enis Seswavlis safuZvels.

mSobeli, romelic aSorebs Tavis Svils `deda -

enas~ da ucxo enaze aswavlis, xelidan arTmevs

Tavis Svils erTaderT Zlier saSualebas gone -

bis sworad gaxsnisaTvis, dedaenis cxovelmyo -

fel gavlenas moklebuli bavSvi verasodes ver

ganviTardeba srulyofilad, ucxo enaze gazr -

dili bavSvi im sacodav mercxals hgavs, romel-

sac ZaldatanebiT mercxlis WikWiks ukrZalaven

da aiZuleben SoSias stvena iswavlos. am ukuR -

marTi gziT aRzrdili bavSvi verasdros ava im

gonebis simaRlemdis, romelic Seefereba mis

bunebriv niWs, gamova qarafSuta piri, uxasiaTo

adamiani, buneba ase sjis im adamians, romelic

misi kanonebis winaaRmdeg midis da arTmevs

bavSvs im SesaniSnav iaraRs, romelic saukuno-

vani arsebobis manZilze xalxs Seuqmnia da

romlisTvisac mSobliuri anu dedaena uwodebia.

qarTuli ena amJamad hgavs mSvenier foladis

saxnissa, romelic ugunur patrons kunWulSi

miugdia, iSviaTad xmarobs da Jangs aWmevinebs,

amitom obieqturad TavisTavad mdidari da

ganviTarebuli qarTuli ena gansacdelSia.

ioseb mamacaSvili. batono iakob, Tqveni Tavdadebuli

da umwikvlo moRvaweoba gasxivosnebulia erTi

idealiT: emsaxuroT `erovnul burjs~ _ mSob -

liur qarTul enas, xeli SeuwyoT am `Jangmo -

debuli foladis saxnisis~ amuSavebas. CemTvis

cnobilia, rom Tqven muSaoba daiwyeT `deda -

enaze~ da imedia am SesaniSnav saxelmZRvanelos

male ixilavs qarTuli sazogadoeba.

218

iakobi. diax, me dauRalavad vmuSaob `dedaenaze~ da igi

male gamova, magram amJamad ara nakleb mniSvne -

lobis sakiTxiT var dakavebuli. es aris qarT -

vel Ta Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sa -

zo gadoebis Camoyalibeba da misi wesdebis

Seqmna, romelic, Cemi azriT, didad Seuwyobs

xels mcodne da ganaTlebuli axalgazrda

Taobis aRzrdas. am sakiTxze albaT kidev mogvi-

wevs Sexvedra sxva sazogado moRvaweebTan.

aleqsandre xaxanaSvili. megobrebo, modiT cota saxu-

maro Temebsac SevexoT. me minda mogiyveT Tu

rogor vimogzaureT erTxel me da iakobma bor-

jomidan TbilisSi: borjomis sadgurze Tbilis -

Si wamosasvlelad bileTebis sayidlad iakobi

rigSi Cadga. karga xans idga. roca me movedi,

miTxra, exla Sen Cadeqi rigSi, me ki Cems bargs

mivxedavo. Camayena da TviTon wavida, uecrad

sad iyo da sad ara, movida CemTan veeba rusi

Jandarmi da Cxubi damiwyo, ratom SeZveri

urigodo, Tan lanZRvas ar maklebda. ucbad iako-

bi movida. rom daminaxa aseT cud dReSi viyavi,

Jandarms gaujavrda da uTxra, gana Sen ar ici,

rom iq me videqi rigSio. Jandarmma upasuxa, Tqven

rom ideqiT vicio, magram es saidan gamoZvra ar

daminaxavso. es me Cavayene Cems magivrad da Sen

rogor ubedav yvirilso, ici es vin ariso? es

kaci profesoria, moskovis universitetis mec-

nieri. Jandarmi ucbad SekrTa da gaCumda, magram

Semdeg xarxari atexa da sTqva: es Tu profesoria

da xeli gulze momado, maSin me generali

vyofilvaro. marTlac, me svaneTSi mogzaurobis

Semdeg viyavi Camosuli borjomSi, palto Zveli

da Selaxuli mecva, qudi gaxunebuli, Sarvali

219

daxeul-dakemsili da toteb Semoxeuli. Cems

tansacmels davxede da rus Jandarms sicilSi

gulianad avyevi, magram Cemi ubedureba amiT ar

dasrulebula. kasps rom mivaRwieT, me raRacis

sayidlad matareblidan Cavedi da amosvla ki

davagviane. rogorc iqna daZrul vagonSi avedi,

magram vagonis gamyolma Cxubi damiwyo, ar

miSvebda da miyviroda, _ ai Seni vagoni iqiT

qveviT aris, mesame klasi, iq wadi, aq Sen saqme

araferi gaqvso, aq sufTa xalxia. am dros kon-

duqtormac mogviswro da daarwmuna gamyoli

Cems simarTleSi da vagonSi Zlivs SemomiSves,

axla TbilisSi ar ikiTxavT? meetlemac damiwu-

na, araferi giSavs, fexiT wadi, sami abazi sad

geqneba Senao. (yvela iq myofi gulianad icinis).

iakobi. modiT, Cemo megobrebi, erTi Cveneburad mama-

papuri simRera SemovZaxoT (da igi iwyebs

simReras `mraval Jamier~. sufris wevrebi yve-

lani ayvebian iakobs. simReras rom daamTavreben,

daro mamacaSvili gamoelaparakeba iakobs).

daro mamacaSvili. batono iakob, yvelasaTvis cnobilia

Tqveni uangaro zrunva qarTvel qalebze da Tu

rogor did rols aniWebT maT saqmianobas.

Tqvens publicistur werils `burji erovnebis~,

romelic moicavs saqarTvelos istoriis, zogad

pedagogikis da pedagogiuri fsiqologiis

sakiTxebs, farTo gamoZaxili hpova qarTvel

qalebSi. ise, rogorc Tqvenma moTxrobam `iav-

nanam ra hqmna~ da vaJas moTxrobam `Svlis nukris

naambobma~.

iakobi. marTlac, `burji erovnebisa~ werils farTo

gamoxmaureba mohyva Cvens qveyanaSi, misi gamo-

qveynebis Semdeg me miviRe ucnobi qarTveli

220

qalis werili, romelSic mwerda, rom: Tqven

CagixedniaT Cveni qveynis gulis siRrmeSi, Cvens

warsulsa da awmyoSi; am werilma gamaloma,

gamavefxva, am werilis wakiTxvam didi energia

momcao. me vici, ra Zala, ra energia misca am we -

rilis wakiTxvam am ucnob qals _ es aris Zala

sulieri da moraluri, rac ese aucilebelia

brZolaSi gamarjvebisaTvis. is aris qarTveli

deda ara erTgzis ukvdavyofili qarTveli mwer-

lebisa da qarTveli xalxis zepirsityvierebis,

is aris qarTveli deda, romelic mamuls uzrdis

saxelovan Svilebs. modiT, Cemo megobrebo,

sazogadoebrivi mniSvnelobis saqmianobaSi Ca -

vabaT qarTveli qalebi da am mizniT maTTvis

leqciebis wakiTxva vTxovoT Tbilisis sasu -

liero seminariis qarTvel maswavleblebs.

niko cxvedaZe. es SesaniSnavi ideaa iakob, leqtorebad

daniSnuli maswavleblebi dauyovnebliv Seud -

gebian davalebis pirnaTlad Sesrulebas, amas

piradad me vuxelmZRvaneleb.

daro mamacaSvili. es kulturuli RonisZieba metad

daainteresebs qarTvel qalebs, romlebic udi -

de si yuradRebiT mousmenen leqciebs mecniere-

bis sxvadasxva dargidan da amrigad gaaRrmaveben

TavianT codnas.

elene cxvedaZe. batono iakob, Tu SeiZleba, rom Cveni

seminariis moswavle gogonebic daveswroT am

leqciebis kurss da gavzardoT Cveni msmenelTa

auditoria. Cveni gogonebi iSviaTi bejiTobiT

da interesiT moismenen leqciebs da saWiro

codnas SeiZenen.

iakobi. Cemo megobrebi, guliTadaT gaxarebuli var, rom

Cemi winadadeba ase mxurvaled iqna atacebuli,

221

ra Tqma unda, Cemo elene da daro, es TqvenTvis

da Tqvennairi aTasi qarTveli mandilosnisaTvis

aris saWiro, raTa Zlieri da WeSmariti mamuli -

Svi luri Taoba aRzardoT. (am dros iakobs xvela

auvardeba, daro mamacaSvili mas WiqiT wyals

miawvdis, iakobi wyals Sesvams da daros etyvis).

madlobeli var, Zvirfaso daro, isev Sen Tu

momxedav, megobrebo mapatieT, me aivanzed gaval

sufTa haerze.

daro. me gamogyvebiT, batono iakob (da isini derefanSi

gadian). iakob, ratom ar ufrTxildebiT Tavs,

etyoba gacivdiT da amitom gaxvelebT.

iakobi. ara, Cemo daro, Tavs me vufrTxildebi imitom,

rom kidev minda zogi ram gavakeTo sasikeTo Cemi

xalxisa da qveynisaTvis, magram es oxeri janmr -

Teloba ar miwyobs xels, me Tqveni ojaxis mxri-

dan da piradad Sengan did yuradRebasa da pati -

viscemas vgrZnob da didi madlobeli var amis

gamo, unda gamogityde, Cemo daro, rom mandi -

losnisadmi iseTi didi mokrZaleba da siy-

varuli arasdros ganmicdia, rogorsac Sendami

vgrZnob da ganvicdi. me Sen Zalian miyvarxar

daro iseTi didi siyvaruliT, romlis sityviT

gadmocema ar SemiZlian da uSenod sicocxle ar

SemiZlian (iakobi daros xelzed eamboreba).

daro. Cemo iakob, ar dagimalav, mec Sendami didi siy-

varuli da pativiscema maqvs, ymawvil qalobidan

Semiyvardi, jer kidev maSin, roca Cvens ojaxSi

stumrad modiodi da Seni saintereso saubrebiT

mojadoebuli gismendi, swored maSin Caeyara

safuZveli Cems siyvaruls da rac dro gadioda,

miT ufro mtkicdeboda igi. me Tqvens garda

qmrad aravis visurvebdi, Cemo iakob.

222

iakob. Cemo daro, Cems sixaruls sazRvari ara aqvs, rode-

sac Sengan Cemdami aseT sasiyvarulo sityvebs

vismen, mec igive mwadia, rac Sen. Sens mets qals

me colad arvis vinatrebdi, magram es avadmy-

ofoba mklavs da dRiTi dRe masustebs Cemo

daro, me STamomavlobiT janmrTelobis sisuste

gadmomeca, xSirad vcivdebi da filtvebis anTe -

biT vxvdebi avad, Cemi erTi Zma da erTi da Wleqis

daavadebulebi gardaicvalnen, me sastiki reJi -

miT vcxovrob, am reJimis dacva da cxovrebaSi

zustad gatareba, Cemi yoveldRiuri uryevi

kanonia, mTeli Cemi cxovreba mxolod tanjvaa da

meti araferi, me sayvarel qals am tanjvaSi ver

Cavayeneb. didi sifrTxiliT, didi seriozu -

lobiT vekidebi Cems dacolSvilebis sakiTxs,

aseTi mniSvnelovani nabijis gadadgma metad

miZneldeba, me avadmyofi adamiani var, ganukur -

nebeli seni STamomavlobiT maqvs naanderZevi da

amitom zneobrivi ufleba ara maqvs col-Svils

movekido da msxverplad Seviwiro sayvareli

ada miani da masTan erTad momavali STamomav -

lobac, swored es aris mizezi, rom Cveni gulwr-

feli, nazi siyvaruli da megobruli ubiwo kav -

Siri qorwinebiT ver dagvirgvindeba, modi Zve -

le burad megobrebad davCeT, Cemo daro da Zve -

leburi gulwrfelobiT erTmaneTs pativi vceT.

daro. Cemo iakob, eg seni arc iseTi unkurnebelia,

rogorc Sen ggonia. me da mama saukeTeso eqimebs

dagaxvevT, mec zrunvas ar mogakleb da Cven

erTiani ZalisxmeviT avadmyofobas ukan dava -

xevinebT da Sens sxeulidan samudamod ganv -

devniT. (am dros iakobs Zlieri xvela auvardeba,

romelsac piridan sisxlis Rebineba moyveba, am

223

ambiT SeZrwunebuli daro yviris da stumrebs

saSvelad uxmobs. aivanzed SeSinebulebi gamoc-

vivdebian da avadmyof iakobs saxlSi Seiyvanen,

oTaxSi mdgar divanzed daawvenen).

niko. me eqims dauZaxeb da swrafad moval, igi aqve axlos

cxovrobs (gadis oTaxidan).

iakobi. (pirzed sisxlian cxvirsaxocs ifarebs) nu

swuxarT Cems gamo megobrebo, es male gada -

mivlis, Tqven imxiaruleT, me nu momaqcevT

yuradRebas.

ioseb mamacaSvili. ras ambob, iakob, Sen eseT dReSi iyo

da Cven vimxiaruloT? es sad gagonila, Sen

simSvide da mkurnaloba gWirdeba. (am dros kari

iReba da oTaxSi niko da eqimi Semodian. eqimi sin-

javs avadmyofs).

eqimi. batono iakob, Tqven janmrTeloba Seryeuli gaqvT,

didma Sromam uaryofiTi Sedegebi gamoiRo,

organizmi gadaitvirTa da mas dasveneba esaWi -

roeba, gTxovT SewyvitoT yovelgvari muSaoba

da haeris gamosacvlelad gaemgzavrod qalaq

gareT, sadme mTis kurortze.

niko cxvedaZe. marTali xarT eqimo, am zafxuls iakobs

kavTisxevSi waviyvan, xom mouxdeba?

eqimi. mouxdeba, oRond araviTari muSaoba _ arc fizi -

kuri da arc gonebrivi. axla ki, batonebo,

aucilebelia avadmyofis saxlSi gadayvana, mas

dasveneba esaWiroeba.

ioseb mamacaSvili. keTili, eqimo, Cven yvelafers gava -

keTebT batoni iakobis janmrTelobis gamosa -

keTeblad, mzrunvelobas ar movaklebT.

pirveli moqmedebis dasasruli

224

meore moqmedeba

scena #3

q. Tbilisi, sasuliero saswavlebeli. iakobis saZine -

beli da sastumro oTaxi. niko cxvedaZe sawolTan axlos

uzis iakobs, romelic wevs. is avad aris.

iakobi. mas Semdeg, rac saswavleblis xelmZRvanelobas

warvudgine saswavleblis gardaqmnis proeqti,

sadac swavla-aRzrdis progresuli ideebi mqon-

da mocemuli, ar SeuwyvetiaT Cems winaaRmdeg

brZola saswavleblis xelmZRvanelobas, maT

sastikad ar moewonaT is siaxleebi, romelic me

mqonda proeqtSi. magram me mainc mTeli princi -

pulobiT vibrZvi ganaTlebis dargSi mokala -

Tebul Savrazmul da reaqciul-konservatiuli

Cinovnikebis winaaRmdeg.

niko. ianovskebi, vostorgovebi, levitskebi, zaxarovebi,

lixaCovebi _ es reaqcioneri Sovinistebi sru-

liad sxvadasxva adamianebi arian, magram rogor

swrafad gaerTiandnen ruseTis imperiis droSis

qveS yurmoWrili monebiviT, isini TavgamodebiT

ibrZvian qarTuli kulturis gadagvarebisaTvis,

qarTuli enis mospobisaTvis. saqarTvelom Tavis

istoriis manZilze mravali ucxo rjulis dampy-

robi moigeria, magram erTmorwmune ruseTis

klanWebs vera da ver daaRwia Tavi, netav Tu dad -

geba iseTi dro, rodesac saqarTvelo damouki -

debeli qveyana iqneba, dRevandeli gadasaxedi-

dan es Zneli warmosadgenia, magram imedia, es

dRec gauTendeba qarTvel xalxs.

iakobi. eseni `taSkenteli pedagogebi~, SCedrinis `baton

225

taSkentelTa msgavsad TviTon naxevrad uvicni

da xepreni saqarTvelos ganmanaTleblobas

kisruloben im dros, roca maTi namdvili mizani

aris saqarTvelo gadaaqcion mxared, sadac

SeiZleba adamians cxvirpiri amtvrio, gaitaco

misi qoneba da fexqveS gaTelo misi adamianuri

Rirsebani. saswavlebelSi moswavleebi da maswav -

leblebi or mtrul banakad arian gayofili,

pirvel jgufs unda yovelmxriv gaaumjobesos

arsebuli mdgomareoba seminariaSi, xolo meore

jgufs surs daicvas Zveli wesebi, radgan maTi

piradi sargebloba mtkiced aris dakavSirebuli

arsebul wesyobilebasTan. male Cemzec amoiyri-

an javrs, me mwameben ruseTis mefis Ralats

socialuri da materialuri ideebis qadagebas,

farul sazogadoebaSi muSaobas da sxva antisax-

elmwifoebriv moqmedebas. erTxel Cems gakve -

Til ze moulodnelad SemoiWrnen egzarqosi

evsei da seminariis reqtori valentini, romleb-

sac undodaT raime mavne idea aRmoeCinaT Cems

saubarSi gakveTilis axsnis dros, magram imedi

ar gaumarTldaT. Semdeg gavige, reqtors uTq -

vavs Cemze egzarqosisTvis `didi niWis patronia,

es rom materialisti ar iyves, Rirsia didi

Tanamdebobisao~. orma Cemma kolegam saswav le -

bel Si, gadaTargmnes `bunebis karSi~ moqceuli

aRwera maimunebis cxovrebisa da mravali

zednadebiT warudgines egzarqoss, romelmac me

pasuxi momTxova. man jerovani dasabuTebuli

pasuxi male miiRo, magram mrisxane braldeba

mainc wamomiyena. ase miTxra: Sen darvinis da

karl foxtis moswavle xaro, magidaze gidevs

`STamomavloba adamianis~ da ara Tu Sen kiTxu -

226

lob mas, aramed mcirewlovan moswavleebsac ki

akiTxebo, modi da imarTle Tavi, aseve nu dag-

vaviwydeba, rom saqme gvaqvs berebTan, namuszed

xelaRebul berebTan. marTalia, 1873 wels xelm -

wifis moadgilis didi mTavris mixeil nikolo -

zis Zis gankargulebiT egzarqosi evsei da req-

tori seminariis valentini gandevnil iqnen

saqarTvelodan, magram aTasnairi sxva gaiZvera

obobas qseliviT Semomexvia garSemo.

Cemo niko me Zalian cudaTa var, ai ukve ramden-

ime dRea sicxem da xvelam mimata xSirad naxvels

sisxli amoyveba xolme, me veRar vaqcev yuradRe -

bas Cems saqmeebs, kancelaria viRacis borotma

xelma aur-dauria, Semosaval-gasavlis wigni

sad Rac gaqra, veRarc sxva qaRaldebs vpoulob,

iqneb raime miSvelo da momigvaro saqmeebi,

Torem reaqciis mociqulebma airCies jaSu Sobis,

da bez Rebis gza. vici, rom sinods da sxva orga-

noebs aTasnair ciliswameblur werilebs ugza-

vnian da me gamovyavar arsebuli xelisuflebis

winaaRm deg amboxebis organizatorad da Seuri -

gebel aTeistad. Tu saswavlebelSi SemowmebiT

vinme Semovida, aucileblad sadRac raRacaSi

cils damwameben, me ki loginidan ver vdgebi, Seni

imedi maqvs, iqneb mouaro am Cems awewil saqmeebs.

me amJamad Tbilisis sasuliero saswavleblis

inspeqtoris movaleobas vasruleb da yve-

laferze pasuxs momTxoven. (ucbad kari iReba da

oTaxSi Semodian uwmindesi sinodis ober-

prokuroris rwmunebuli kerski, igi Suaxnis

mamakacia qera TmebiT da ulvaSebiT, mas samxe-

dro forma acvia da xelSi didi saqaralde uWi -

ravs, masTan erTad Semodis kavkasiis saswavlo

227

olqis inspeqtori ianovski. kerski sawolTan

axlos miva iakobTan, niko fexze wamodgeba, iako-

bi gakvirvebulia). vin brZandebiT batonebo da

ra gnebavT?

kerski. me gaxlavarT uwmindesi sinodis oberprokuroris

rwmunebuli kerski, es ki (gverdze mdgomze miu -

Ti Tebs) gaxlavT kavkasiis saswavlo olqis inspe-

qtori ianovski. seminariis administraciam

saCivari dawera Tqvenze, rasac safuZvlad moyva

saswavleblis revizia, reviziam daadgina, rom

Tqven aq, am binaSi awyobT axalgazrdobis farul

krebebs, akiTxebT bavSvebs uaryofiTi mimarTu -

lebis wignebs, umuSavebT moswavleebs antire-

ligiur Sexedulebebs, garda amisa Tqven bralad

gedebaT saswavleblis Tanxebis gaflangva, amis

gamo Tqven ganTavisuflebuli xarT saswavleb-

lis inspeqtoris Tanamdebobidan mesame muxliT,

rogorc politikurad arasaimedo piri. ai Tqve -

ni ganTavisuflebis brZaneba (igi saqaRal dedan

iRebs furcels da iakobs loginze daugdebs).

amis garda kategoriulad moviTxov rom Tqven

dResve dacaloT saswavleblis es oTaxebi.

iakobi. (igi Relavs, axvelebs, niko mas wyals awvdis. igi

suls moiTqvams da ambobs) mefis veluri

biurokratiis winaSe me Tavis marTleba damam-

cireblad mimaCnia, xolo qarTveli sazogadoe-

bis winaSe me es ar mWirdeba, axla mibrZandiT

aqedan batonebo. (iakobs xvela auvardeba).

niko. (mimarTavs kerskis). Tqven rac ganacxadeT, wminda

wylis sicrue, ciliswameba da provokaciaa,

Tqven moxsenebiTi baraTi siyalbeze aageT da

daujereT mabezRara jaSuSebs da araferi

kiTxeT am patiosan adamians (igi iakobisken

228

miuTi Tebs), isargebleT misi mZime avadmyofo -

biT. gana es adamianuri saqcielia Tqvenis mxri-

dan? qarTveli xalxi Tqven amas arasodes

gapatiebT, Tqven Seuracmyofa miayeneT adamians,

romelic dRe da Rame zrunavs saqarTveloSi

ganaTlebis ayvavebisaTvis, mova dro da Tqven

amaze pasuxs agebT qarTveli xalxis winaSe.

kerski. me Cemi movaleoba movixade batonebo, kargad

brZandebodeT. (orive Cinovniki gadis oTaxidan.

iskobs kvlav xvela auvardeba, romelsac sisx -

lis Rebineba moyveba).

niko. iakob, me eqims moviyvan da male davbrundebi (da igi

gadis oTaxidan, iakobi marto rCeba. igi dgeba lo -

ginidan, icmevs da sadRac wasasvlelad emza deba).

iakobi. me mxolod erTi ram damrCenia, rom Tavi mtkvarSi

davixrCo (da igi gadis oTaxidan. cota xnis

Semdeg oTaxSi Semodian iakobis megobrebi da

kolegebi anton furcelaZe, niko cxvedaZe da

giorgi ioseliani da eqimi tite qiqoZe).

niko. neta sad aris iakobi, sad wavida, oRond Tavis Tavs

araferi avnos, igi metad amayi kacia da yove-

lives advilad ver gadaitans (ucbad oTaxis kari

iReba da nikos Zmas sandros Semoyavs iakobi xel -

Si ayvanili da sawolzed awvens, iakobi mTlad

svelia).

niko. ra moxda sandro, es ra mosvlia iakobs? (yvela

gakvirvebuli da gaognebulia. eqimi iakobTan

midis da mas Sinjavs, sxvebic Tavs exvevian

iakobs, tanT xdian da loginSi awvenen).

sandro. Sua dRe iqneboda mitanebuli, roca me raRac

saqmisTvis veris sasaflaos gverdiT daRmarTze

Cavdiodi, marcxena napiridan viRac moadga mtk-

vars da ise gauxdeli Sevida wyalSi, Sua adgilas

229

wyalma waaqcia da ramdensame wams sruliad

dafara, mere kvlav gamoCnda, iwyo brZola tal -

Reb Tan da napirs dauaxlovda, maSinve miveSvele

mec da rodesac saxeze Sevxede, metis mwuxarebis

da gaocebisagan kinaRam guli Semiwuxda. iakobi

vicani, swrafad etlSi Cavsvi da aq moviyvane.

niko. yoCaR, Zmao, kargad moqceulxar, exla ki rame unda

viRonoT, iakobs bina CamoarTves da misi aq

gaCereba aRar SeiZleba, CvenTan saxlSi mTawmin -

daze unda waviyvanoT, iq mas me yvela pirobas

Sevuqmni samkurnalod da samuSaod. mere ki iqve

CemTan axlos mas binis daqiraveba undoda da

iqneb mouZebno Sesaferisi oTaxebi.

scena #4

iakobis bina mTawmindaze, mziani oTxi oTaxi. misaRebi

didi oTaxi. SuaSi dgas mrgvali magida oTxi skamiT, iqve

kuTxeSi patara divania ori savarZliT, erT kedelze wig-

nis Taroebia Camokidebuli, oTaxSi buxari anTia, iakobi

z i s b u x r i s w i n p a t a r a s k a m z e , m i s i r g v l i v s x v a d a s x v a

qaRal debi yria, iakobi maT saTiTaod iRebs da buxarSi

yris, kari iReba da oTaxSi Semodis iakobis megobari niko,

romelic mxiarul xasiaTzed aris.

niko. gamarjoba iakob, rogora xar? (SemosvlisTanave

SemosZaxa megobarma).

iakobi. ai, es wyeulebi mawuxeben, minda Tavidan moviSoro.

(iakobi dgeba, midis magidasTan, iRebs iqidan

qaRaldebis dastas, buxarTan miaqvs da Sig yris).

niko. ra iyo, iakob? ra qaRaldebi uTavaze am Cven mxiarul

buxarsa? (hkiTxa RimiliT nikom megobars).

iakobi. davwvi Cemi gemebi, rom ukan dabruneba aRar

230

SemeZlos, atestati seminariisa, mowmoba akade -

miisa, samsaxuris sia da sxva sabuTebi da qaRal -

debi, yvelani cecxls mivarTvi ZRvnada, vai Tu

magaTis wyalobiT Semdeg rodisme gamRviZeboda

survili samsaxurSi Sesvlisa, amieridan mTeli

Cemi sicocxle, Zala da Rone Cems qveyanas unda

movaxmaro.

niko. gaumarjos iakobs, gaumarjos! (SesZaxa aRtace bul -

ma nikom da megobrulad gadaxvia mxarze xeli

iakobs da warmosTqva) qveynis samsaxurs arc me

gaveqcevi, Cemo iakob: vficav patiosnebas da am

qveynis momavals! Sen gverdiT mudam viqnebi da

erTad vibrZoloT Cveni qveynis keTildReo -

bisaTvis.

iakobi. (iRimeba). mgoni erTad mogviwevs brZolaca da

damarxvac didubis moRvaweTa panTeonSi. ha, ras

ityvi niko, mgoni kargi adgili unda iyos (Tan

eRimeba).

niko. naadrevia sikvdilzed fiqri, Cemo iakob, jer Cven

bevri saqme gvaqvs gasakeTebeli am qveyanaze.

auci leblad unda davaarsoT `Rarib moswavleTa

Semwe Tbilisis guberniis Tavad aznaurTa sazo-

gadoeba~, am saqmeSi didad dagvexmareba giorgi

erisTavi.

iakobi. Semdeg unda davaarsoT `qarTvelTa Soris wera-

kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoeba~. me davi-

wye muSaoba sazogadoebis wesdebaze, amasTan

dakavSirebiT CemTan stumrad mowveuli myavs

ilia WavWavaZe da akaki wereTeli, garda amisa,

anbanis magivrad unda gamovce axali wigni `deda-

ena~. romelic metad Seuwyobs xels moswavle

axal gazrdobas mSobliuri enis kargad daufle -

baSi. aseve dawerili maqvs aTi moTxroba, romel-

ic calke gamocemis saxiT ibeWdeba, maT Soris

aris `iavnanam ra hqmna~, `mefe erekle da ingilo

231

qali~, `aspinZis omi~, `Tavdadebulni qarTvelni

da sxva. garda amisa vmuSaob `ruskoe slovo~-ze.

es saxelmZRvanelo or nawiliani iqneba qarTuli

dawyebiTi skolebisaTvis. (karzed akakuneben,

niko kars aRebs da oTaxSi Semodian Zvirfasi

stumrebi _ ilia WavWavaZe da akaki wereTeli).

ilia. gamarjoba iakob.

akaki. rogor xar, Cemo iakob? (orive midian da iakobs xels

arTmeven, iakobi maT win egebeba da xels arT mevs).

iakobi. savarZlebSi dabrZandiT, Cemo Zvirfaso stumre-

bo (Semdeg nikos miutrialdeba iakobi da etyvis)

niko guluaSvils dauZaxe Cems mosamsaxures da

sufris gawyobaSi moexmare. (niko gadis da male

mosamsaxuresTan erTad sufras awyobs stumre -

bi saTvis. stumrebi ki savarZlebSi dabrZandnen).

iakobi. rogor unda viyo Cemo megobrebo am veliko rus -

Tagan Seviwroebuli?!

ilia. rao iakob, ras gedavebian?

iakobi. ras medavebian, Cemo ilia, da ratom aswavlidi

meoTxe klasSi jer qarTulad da mere rusula-

do, es Cvens kanons pirdapir ewinaaRmdegebao,

saswavlebels mimarTuleba saero miecio, nacv -

lad winandeli sasuliero mimarTulebisao,

Caigde xelSi biblioTeka da gaavse igi liber-

aluri da radikaluri TxzulebebiT, moswav -

leebs ki maTi kiTxva daawyebineo, ris gamoc

Sesustda konservatizmi da gaZlierda liber-

alizmi da radikalizmio. qarTuli ena ise Seay -

vareo, rom moswavleebma mTavrobas mTeli arza

miarTves qarTuli enis calke kaTedra dagviar -

seTo, amgvar moTxovnebs adgili ar hqonia mTeli

samoci wlis ganmavlobaSio, amas daemata mabez -

Raroba, uunaro Worebi Cemi separatizmisa, xo lo

amas miyva Cemi daTxovna samsaxuridan. es maSin,

roca ase seriozulad viyavi avad filt vebiT.

232

ilia. Zalian usamarTlod moiqcnen rusi biurokratebi,

saqarTvelom ruseTTan SeerTebiT Tavi gadaar -

Cina fizikuri ganadgurebisagan, exla saWiroa

qveynis sulieri arsebobis gadarCena, amitom

Cven unda vibrZoloT codnis, swavlisa da mec-

nierebis ganviTarebisaTvis, codna xom iseTi sim-

didrea, rom kaci saca wava, Tan misdevs uxar-

javad da ubargod, verc vin moparavs, verc vin

win gadaudgeba. Ronieri da WirTa mZlevi is aris,

visac Wkua codniT mourTavs, codniT auyvavebia,

codnis ZuZuTi gauzrdia, amitom vambob, rom

codna TviTon, Tavis Tavadac simdidre-meTqi,

mere imisTana madliani simdidrea, rom rac unda

bevrs daurigo, bevrs gauwilado, Sen ara

dagakldeba ra, Tu ar mogemateba. am SemTx vevaSi

codna anTebul sanTels hgavs, erT san Tel ze

rom aTass sxvas sanTels moukideb, sanTels imiT

arc ali daakldeba, arc sicxovele. piriqiT,

imatebs kidec, radgan erTis magier aTasi sxva

sanTeli amasTan erTad daiwyebs laplaps. san -

Tels kidev imaSi hgavs codna, rom Tundac cota

bJutavdes Sors sadme bnelaSi, qurds, mparavs,

mters afrTxobs, iq sanTelia, sCans _ hRviZavTo,

da dagvianebul moyvares ki axarebs kidec imiT,

rom iq mRvi Zarebi damxvdebiano.

iakobi. WeSmaritebas brZanebT, batono ilia, rusi biu -

rokratebi Cven axalgazrdebSi qarTuli enis,

istoriisa da kulturis Seferxebas cdiloben

da am umsgavsobas sastiki brZola unda gamovuc -

xadoT, mec TqvensaviT var ruseTis koloniuri

politikis winaaRmdegi da mjera rom aris ori

ruseTi, erTis mxriv mefis memamuleebisa da maTi

ideologebis memarjvene ruseTi da meores

mxriv, progresuli ruseTi, romelTanac me didi

simpatiebi makavSirebs. rus Sevinistebs ver

233

daveTanxmebi imaSi, rom rusul enaze dafuZne -

buli swavleba ufro efeqturia, vidre mSob -

liur zed, rusuli ena aris ena xalxisa, romlis

bedTan istoriam SeaerTa bedi saqarTvelosi,

amitom rusuli ena unda aucileblad misdevdes

qarTul enas, rogorc skolebSi, ise saxlebSi,

saWiroa saqarTvelos erovnul etlSi SevabaT

ZirSi qarTuli ena da yevrad mivabaT rusuli ena

da sxva enebi.

akaki wereTeli. axirebul droSi vcxovrobT! dRes CvenSi

simarTlem da WeSmaritebam niadagi dahkarga da

maT nacvlad simrude da orpiroba dafarfaSebs!

ciliswamebas sazRvari aRara aqvs: sityva sxva -

nai rad gadaaqvT, aukuRmarTeben da iaraRad

xmaroben, TviT nawerebsac ki sxvanairada xsnian

da Tavs miTi imarTleben, rom ase gvesmiso. amis

magaliTebi me TviTon Cem Tavzed gadamxda ise

rom rusi Sovinistebi, batono iakob, marto

Tqven ar gmtroben, Cvenc mag dReSi varT da iye-

fon ramdenic undaT. Tqven maT yuradReba ar

miaqcioT da janmrTelobas gaufrTxildiT. rac

Seexeba mSobliur enas, mogaxsenebT, rom dedami-

wis zurgze ar gveguleba misTana patara eri,

romelsac Tavisi WirnaxulobiT da istoriuli

TavgadasavliT, Cvens erzed ufro didebuli da

RirsSesaniSnavi warsuli hqondes _ gasaocari

gamZleobiT, sakvirveli mxneobiT Cveni winapre-

bi gaumklavdnen mtrebs da daicves is, rac

Seadgens yoveli eris simaRlesa da sulisdgo-

mas. ese igi, sakuTari eri, qristes sjuli da am

sarwmunoebis safuZveli qvakuTxedi — qarTuli

dedaenaa. swored es aris patriotizmi.

iakobi. yvelaferSi geTanxmebiT, batono akaki, magram, sam -

wuxarod, zogierTma vai patriotma daiviwya yo -

ve live is, rac Tqven aRniSneT, vis hqvian pat rio -

234

ti, mxolod mas, visac sicocxlis umTavres sag-

nad gauxdia mSobliuri qveynis bedniereba, vinc

Tav gamodebulad da Seupovrad ebrZvis yovel

dabrkolebas, romelic mis samSoblo qveyanas

war matebis gzaze gadaRobebia, visac dakargulad

miaCnia yoveli wami, romelic ar mouxmaria ma mu -

lis zrunvisaTvis, visac edagvis guli mamulis

tan jviTa, uxaris misi lxeniTa, vinc bednieria

misi bednierebiT, ubeduria misi ubedurebiT da

vinc mzad aris RimiliT Seswiros mas Tavisi sicoc -

x le (nikom da iakobis msaxurma sufra gaSales).

iakobi. batonebo, gTxovT sufrasTan mobrZandeT da adg-

ilebi daikavoT (ilia da akaki dgebian da magidas

Semousxdebian, niko Rvinis Wiqebs avsebs da iako-

bi sadRegrZelosTvis emzadeba). erovnulobis

da xalxurobis niSani aris ena da literatura,

igi umdidresi salaroa, romelSiac mraval

Taobebs Zvirfasi ganZiviT SeunaxavT ukeTil So -

bilesi grZnobebi gulisa. amJamad gamoica Cemi

avtorobiT `dedaenis~ wigni moswavleTaTvis,

modiT megobrebo, gza davulocoT am `erovnebis

burjs~.

ilia. Sens `dedaenas~ gaumarjos iakob, arsebiTi niSani

erovnebisa, misi suli da guli `dedaenaa~, neba

momeciT, batono iakob, Tqveni `dedaena rusTa -

velis sityvebis gamoyenebiT Sevaqo leqsiT.

iakobi. brZaneT, batono ilia.

ilia. Cemi aw scaniT yovelman,

mas vaqeb, raca miqia:

deda-ena miCans saxelad,

Tavi ar gamiqiqia.

igia fuZe qarTvlisa,

magari viTa jiqia...

deda-eniTa wvrTna yrmisa

me bevrjer miTqvams, miqia...

235

iakobi. es sityvebi, batono ilia, CemTvis didi pativia,

mad lobas mogaxsenebT.

akaki. Cvenma Svilebma unda SeigrZnon, rom saqarTvelos

sxvadasxva kuTxis mcxovrebni, Zmebi varT, sami

Zlieris, uxrwnelis kavSiriT saukunod Sexor -

ce buli: saerTo istoriiT, qristes sarwmunoe -

biT da eris deda-qarTuli eniT. gaumarjos

iakobs da mis ukvdav dedaenas.

iakobi. am sadRegrZelos erTi kargi simRerac mouxdeba

(da igi iwyebs simReras `Seni Wirime guTano Rir Ri -

tav bani uTxaro, Semdeg mimino myavda miyvarda~).

niko cxvedaZe. batonebo, sasixarilo ambavi unda gamc -

noT, TqvenTvis cnobilia, rom iakobi da me jer

kidev 1876 wels SevudeqiT `qarTvelTa Soris

wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~

or ganizacias, romlis wesdebac davamuSaveT

TqvenTan erTad. batoni oakobis daJinebuli

moTxovniT sazogadoebis wesdebaSi Setanil iqna

muxli, romlis mixedviT wera-kiTxvis sazoga-

doebis mier gaxsnil skolebSi swavleba mSob liur

enazed unda yofiliyo. sazogadoebis damfuZ -

nebel da wesdebaze xelmomwer pirTa SerCeva

Tqven iTaveT, batono ilia, baton iakobs wesde-

baze xeli ar mouweria, rogorc mesame statiiT

samsaxuridan ganTavisuflebuls da maSasadame,

mTavrobisaTvis miuRebel pirs. `qarTvelTa So -

ris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis~

wesdeba warudgines mefisnacvals kavkasia Si,

pirvelad eWvs iwvevda baton iakobis moTxovniT

Camatebuli muxlis damtkiceba mefisnacvlis

mier, magram misi moliberalo TanaSemwis staro -

selskis daxmarebiT wesdeba damtkicebuli iqna

ucvlelad. Tavmjdomared arCeul iqna dimitri

yifiani, mdivnad iona meunargia. megobrebo, sa -

zo gadoeba Seudga Tavis xangrZliv da nayofier

236

kulturul muSaobas. (iq myofi yvela gaxarebulia

da erTmaneTs ulocaven am mniSvnelovan movlenas).

iakobi. zogierTisTvis aq myofTagan ar aris cnobili

erTi mniSvnelovani ram, axlad daarsebul sazo-

gadoebas, batonebo, farTo daniSnuleba aqvs,

magram nivTieri saxsari ki Zlier mcire am did

nakls wamali daado Cvenma sasiqadulo mamuli -

Svil ma, batonma ilia WavWavaZem, saTavad aznau -

ro bankis krebaze man warmosTqva metad Zlieri

sityva axlad daarsebuli sazogadoebis didi

mniSvnelobis Sesaxeb da gadaadebina mis sasarge-

blod TerTmeti aTasi maneTi fuli, amiT man fex -

ze daayena sazogadoeba da gauxsna mas gza farTo

moqmedebisaTvis. gaumarjos ilia WavWavaZes,

megobrebo. (yvela fexze dgeba da madlobas ux -

dis ilias da sxvams mis sadRegrZelos. stumrebi

mRerian `mraval Jamiers~).

akaki wereTeli. Zmao iakob, minda Sen da Seni stumrebi

yvela dagpatiJoT saCxereSi CemTan, magram Sen

iqiT ra wagityuebs am siSoreze. Tumca suramsac

da borjomsac sjobia Cveni saCxere, gansakuT re -

biT sadac me vsaxlob. arc qari icis, arc sicxe

da arc sicive. Tu mivaRwie gaisamdi, egeba gaga -

bed vino rogorme ramdenime dRiT Camotyueba,

gagim zadeb oTaxebs swored Seni gemos sakad -

riss, erTi iqiTkenac daenaxve Cvenebur bavSvebs.

erTxel erTma pawawina mezoblis gogonam mkiTxa

Sens Sesaxeb: melotia Tu ara iakob gogebaS vi -

lio? Svilebi Tu yavso? gawyroma iciso? da sxva.

netavi maCvenao da mec davpirdi, aucileblad

gaCveneb-Tqo, Zalian gaexarda.

iakobi. gadaeci im patara sayvarel gogonas, rom am zaf -

xuls aucileblad Camova iakobi-Tqo da saCuq -

rad Tavis `dedaenas~ Camogitans-Tqo, Tu ra

Tqma unda janmrTelobam xeli Semiwyo.

237

scena #5

i a k o b i s s a x l i v e r a z e , i a k o b i s s a w o l i o T a x i . i a k o b i

loginSi wevs, igi Zalzed avadaa. mis gverdiT skamebze

sxedan elene mamacaSvili da qristine — iakobis naTesavi.

dganan iakobis ZmisSvili Salva gogebaSvili, niko lo mou -

ri — iakobis yofili mowafe. iakobis eqimi tite qiqoZe.

o T a x i s k u T x e S i Z v e l e b u r i u j r e b i a n i k a m o d i d g a s , m i s

gverdiT patara mrgvali magidaa, magidis Tavze wignis

ram denime Taro kidia, zed iakobis wignebi devs. Tval sa -

Cino adgilasaa misi ukvdavi `dedaena~.

iakobi. mTeli cxovrebis manZilzed opoziciaSi vedeqi

arsebul weswyobilobas erTgulad vemsaxure-

bodi Cemi xalxis winsvlas da ganviTarebas, am

erTxel arCeul gzisTvis arasdros miRalatnia.

mTeli sicocxlis manZilze vicavdi TviTmarT -

velobas, avtonomias, xalxis ganaTlebas `deda -

enaze~, qarTuli eklesiis ganTavisuflebas anu

avtokefalias, qarTuli teritoriis gadasvlas

qarTveli glexebis xelSi, yovelive amas vicavdi

orsave enaze — rogorc qarTulze, ise rusulze,

erTnairi gabedulebiT, erTnairi mimarTulebe -

biT da SinaarsiT da verc erTi cilismwamebeli

ver monaxavs Cems Zvelsa da axal nawerebSi,

Tundac mcireodens orWofobas, orgulobas. me

gamovedi sazogado asparezze SemuSavebuli

programiT, Rrmad mofiqrebuli rwmeniT da am

rwmenisaTvis me iotis odenadac ar miRalatnia

arc erTxel, aras drosa. me arasdros ar damvi-

wyebia, Tu risi SemZlea Cveni patara eri _ `maq -

si mumi SesaZleblobisa~. aseTi iyo Cemi devizi da

arasdros SeuZlebelze Cvens ersa ar vaqezebdi,

radganac caSi weroebis devna saukeTeso

RonisZiebaa, rom yvela Sinauri frinvelic ki xe -

238

lidan gamoecalos saxlsa da tviTonac sikv di lis

gzas daadges, demokratiuloba, xalxuroba,

humanizmi da internacionalizmi aris Cemi msofl -

mxedveloba, romelsac me mTeli Cemi sicocx lis

manZilze vemsaxurebodi. xolo qveynisaTvis

mZime wlebSi Cemi `dedaena~ qarTuli enis burji

iyo da saxalxo ganaTlebis far-maxvili. me

Zalian avad var da sabavSvo baRebs saTanado yu -

radRebas veRar vuTmob, gTxovT, aramc da aramc

am saqmes xeli ar gauSvaT dedebma da upatroneT,

qalebs bevri SeuZliaT gaakeTon bavSvebis

aRzrdis saqmeSi. sanam Cemi `dedaena~ iarsebebs,

Cemi mcire daxmareba isev is iqneba sabavSvo baR -

Tan dakavSirebiT. axla, Salva, kamodis ujridan

amoiRe Sekvra qaRaldebisa. mand aris Cemi an der -

Zi, dajeqi da xmamaRla wamikiTxe, minda Tqveni

azri gavigo da Sevamowmo, xom araferi gamomrCa

an sazogadoebas xom araferi davakeli. Semdeg

uf ro damSvidebiT gamoveTxovebi am wuTisofels.

Salva. Zia, anderZze fiqri naadrevia, rodesac morCebi,

merec SeiZleba damSvidebiT anderZis wakiTxva.

iakobi. ara, Cemo Salva, mere gvian iqneba, gTxov exla wamikiTxo.

Salva. (dgeba, ujridan anderZs iRebs da kiTxulobs). me,

qvemoT xelis momweri, iakob simonis Ze gogeba -

Svili saRi gonebiT da mtkice mexsierebiT, Cemi

gardacvalebis SemTxvevisaTvis vacxadeb Cems

Semdeg neba-survils: qarTul da rusul enebze

daweril gamouklebliv yvela Cems saxelmZR va -

ne losa da wigns, Cems biblioTekas vuanderZeb

qarTul mosaxleobas Soris wera-kiTxvis gamavr -

celebel Tbilisis sazogadoebas. amave sazo gadoe -

bas vuanderZeb miwis nakveTs veraze TbilisSi ze -

moT 269 kvadratul saJens, romelic 1904 wels viyide.

amasTan erTad `wera-kiTxvis sazogadoebas~

vakis reb daicvas Semdegi pirobebi: Cemi saxel -

239

mZR vaneloebis yovelwliuri Semosavlis xarjze

is valdebulia daaarsos da Seinaxos sanimuSo

dawyebiTi skola Cems mSobliur sofel varianSi,

romelic qalaq goris maxloblad mdebareobs.

yovelwliurad aZlios yoveli naxevari wlis

ganmavlobaSi asoci maneTi Cems moxuc das efe-

nia simonis asuls inouris qvrivs, xolo misi

gar dac valebis Semdeg — mis Rarib Svils gior-

gis, ojaxTan erTad, sanam es SesaZlo iqneba.

Tu Cemi stipendiantebi: Zmiswuli Salva go ge -

baS vili, amJamad kievis komerciuli institutis

studenti, agreTve Cemi diswulis Svili kons -

tan tine kasraZe, mangeineli studenti, ver mii -

Reben sakmao stipendiebs, sazogadoebis gamgeo-

bis SuamdgomlobiT, maSin es gamgeoba miscems

orTaves SesaZleblobas Cemi saxelmZRvane loe bis

Semosavlis xarjze miiRon umaRlesi ganaTleba.

Cemi qarTuli da rusuli wignebis yoveli gayi -

duli egzemplaridan `wera-kiTxvis sazogadoeba~

gadasdebs garkveul procents saxalxo saganma -

naTleblo kapitalis Sesaqmnelad.

Cemi wignebis Semosavlidan sazogadoebis gam-

geoba yovelwliur subsidias aranakleb 300 mane -

Tisa miscems qarTul pedagogiur Jurnals `ga -

naT lebas~.

yovelwliurad aZlevs akaki rostomis-Ze were -

Tels as maneTs, rogorc honorars im sabavSvo

leqsebisaTvis, romlebic ibeWdeba `dedaenaSi~

da romlebic Cemis TxovniT specialurad dawer-

ilia am Cemi gamocemisaTvis. es anderZi Seadgina,

gadaswera da mas xeli moawera TviTon moan der -

Zem iakob simonis Ze gogebaSvilma. 1912 weli 14

marti (Salvam daamTavra anderZis kiTxva).

iakobi. (amoioxra) movrCi Cemi samsaxuri xalxis saqmi saT -

vis, misi sikeTisaTvis, rac rCeba Cemi sikvdilis

240

Semdeg didi nawili unda xalxsave moxmardes.

mxolod is mafiqrebs, rom wera-kiTxvis sazoga-

doebam kargad mouaros Cems `dedaenas~ da

gonivrulad moixmaros misi Semosavali.

niko lomouri. batono iakob, nu dardobT, yvelaferi

ise iqneba, rogorc Tqven gsurT, magram jer

naad revia Tqveni fiqri anderZze (igi midis da

iakobs xelzed akocebs).

iakobi. dekanozi xom ara var, xelze rom mkocni?

niko lomouri. romeli dekanozis xeli iqneba Sens xelze

ufro madliani.

iakobi. axla Tu gadavurCi sikvdils, kidev bevri ramis

gakeTebas vapireb Cemi qveynisaTvis (am dros

ele ne cxvedaZe midis iakobTan, gverdiT miujde-

ba da Tavis xels mis xels daadebs). Sen, Cemo

elene, xom gamiwev daxmarebas am saqmeSi?

elene. rogor ara, batono iakob, aucileblad (da mas

crem li misdis Tvalebidan, tiris qristinec,

romelic cremls SeiSrobs da iakobs etyvis).

qristine. (iRebs gazeTs da iakobs eubneba). Zia, waikiTxe,

Cvens mgosans Sio mRvimels ra kargi leqsi dauw-

eria `arwivs~, romelsac Tqven giZRvniT.

iakobi. wavikiTxe, Cemo qristine, Zalian kargi leqsia,

magram Sen da elenes Tvalzed cremls gatyobT,

ratom tirixarT, Cemo elene mamaSens nikos

sikvdilis Semdeg didi dro arc me damrCenia am

qveyanaze. male mec mis gverdiT mTawmindaze

vpo veb sasufevels, sicocxleSi ganuSorebeli

megobrebi viyaviT da sikvdilis Semdegac erTad

viqnebiT. madloba RmerTs Rrma moxucebu lo -

baSi midgia fexi 72 wels var miRweuli, Cemi xnis

adamianebi didi xania, rac wuTisofels CamoSor -

d nen! Cemi droc movida da aq satirali ra udna

iyos. (ucbad kari iReba da oTaxSi maswavlebels

sabavSvo baRis moswavleebi Semoyavs iakobis

241

sanaxavad yvavilebiT. maT ukan mwerali Sio

mRvimeli moyveba).

iakobi (gaiRimebs patarebis danaxvaze). moxvediT, Cemo

patara megobrebo, Tqven genacvaleT, Tqven

SemogwireT me mTeli Cemi sicocxle. gaxsovdeT,

`dedaena~ da saqarTvelo isini yvelaferia

Tqven Tvis, gaufrTxildiT orives. (es iyo iako-

bis ukanaskneli sityvebi, ris Semdeg man suli

ganu teva. elene da qristine tirils iwyeben. am

dros Sio mRvimeli warmoTqvams Tavis leqss

iakobze).

Sio mRvimeli. cam dahkra, mexi dasWeqa,

Seirya mTa da baria,

buneba ZaZaSi jdeba,

mzemac sxivebi aria.

gaismis raRac bubuni,

TiTqos glova da zaria,

ra ambavia, ra moxda,

gana vina gvyavs mkvdaria?

iakob gogebaSvili?!

vinc amas hfiqrobs — mcdaria:

(igi bavSvebisken motrialdeba da maT eubneba)

balRebo, Tqveni Wirime,

imedno Cveni dRenisa,

imRereT: rodi momkvdara

momcemi `dedaenisa~.

piesis dasasruli

242

iavnanam

ra hqmna?

i a k o b g o g e b a S v i l i

piesa or moqmedebad

moqmedi pirebi

zurab qarTvelaZe — Tavadi

magdana — zurabis meuRle.

qeTo — maTi qaliSvili.

leki hasani da misi amxanagi.

leki naibi.

lela — leki naibis coli.

giorgi — qeTos bavSvobis megobari.

barbare — qeTos gamzrdeli.

ibrahimi — naibis mezobeli.

mustafa — naibis msaxuri.

moqmedeba mimdinareobs kaxeTSi, sofel vaSlovanSi, Tavad

qarTvelaZis saxlSi

da daRestanSi leki naibis saxlSi.

moqmedebis dro 1785-1795 wlebi.

244

pirveli moqmedeba

scena #1

Tavad zurab qarTvelaZis saxli. oTaxis kedelTan dgas

divani ori savarZliT. win patara magida, kedelze didi

xis jvari hkidia. oTaxSi Semodian zurab qarTvelaZe da

misi meuRle magdana, romelsac xeliT moyavs Tavisi sami

wlis Svili qeTo, maT moyvebian qeTos gamzrdeli barbare

da misi Svili xuTi wlis giorgi. magidaze doqi da ramden-

ime Wiqa dgas, puri, Semwvari kurdReli.

zurabi. aba, mobrZandiT Cemo Zvirfasebo, dRes Cemi nana -

direvi kurdRlis xorciT unda gagimas pinZl -

deT. (igi ojaxis wevrebs xeliT miuTiTebs magi -

dasTan mdgar skamebze dasajdomad).

magdana. Cvenma mzareulma zurab batono, Tqveni nanadi-

revisgan SesaniSnavi gemrieli kerZi mogvimzada.

barbare. modiT patarebo da aq dabrZandiT (igi qeTinos

da giorgis magidasTan axlos miipatiJebs).

zurabi. (igi doqidan asxavs Rvinos WiqaSi da ambobs). Cvens

qeTisa da giorgis gaumarjos, maTi TavadobiT ki

yvela patras, Cvens patarebs yvela natvris Ses -

rulebas vusurvebdi

qeTi. me erTi natvra maqvs mamiko, rom gavizrdebi dedi -

kosaviT tkbili simRera SemeZlos.

giorgi. me ki vinatrebdi, rom Zia zurabiviT meswavlos

dakvra qnarze, rom mudam SemeZlos Tqveni gamxi-

aruleba.

barbare. gaizrdebiT da ara marto imRerebT da dauk -

ravT, aramed icekvebT kidec, radgan keTil So -

bil ojaxSi gazrdilma yvela axalgazrdam unda

icodes simRera, dakvrac da cekvac.

245

qeTi. deda gTxov gvimRere iavnana.

magdana. Tu mamaSeni qnarze daukravs, vimRereb, Cemo qeTo.

zurabi. didi siamonebiT davukrav (igi iRebs qnars da iw -

yebs dakvras, magdana ki simReras iwyebs, oTaxSi

iavnanas sasiamovno simRera JRers. ucbad kar -

zed kakunis xma ismis).

zurabi. netav vin aris, am saRamos Jams rom mosula Cve n -

Tan? (barbare dgeba da gadis karis gasa Rebad,

male igi brundeba or lekTan erTad).

barbare. leki hasania da misi amxanagi. (leki hasani win

warudgeba Tavads da salams uZRvnis).

hasani. mogesalmebi Tavado zurab.

zurabi. rao bajajguna lekebo, ram mogiyvanaT am saRamos

Jams CemTan?

hasani. nabdebi da iaraRi gvaqvs gasayidi Tavado (da igi

nabadSi gaxveul iaraRs win fexebTan gauSlis

Tavads). mogexsenebaT Tavado Cveni xelosnebi

iaraRis keTebaSi didi ostatebi arian da Tqvenc

saukeTeso iaraRi mogarTviT.

zurabi. vici, Tqveni ostatebis Sesaxeb, maTi gakeTebuli

iaraRi ganTqmulia, aba maCvene erTi eg Tofi (igi

xels iSvers iaraRisken).

hasani. vici rom nadiroba giyvarT Tavado da es Tofi

uciloblad gamogadgebaT.

zurabi. (hasanis mier mowvdil iaraRs xelSi iRebs da

ambobs) kargi iaraRia, ramdens moiTxov masSi?

hasani. aTi oqro Rirs eg, magram Sen ufro iafad mogcem.

Tavadi zurabi. ra ambavia aTi oqro, xuTic eyofa.

hasani. Svidi iyos da amiT vaWroba davamTavroT.

Tavadi zurabi. kargiT, am TofSi Svid oqros mogcemT

(ji bidan tyavis qisa amoaqvs, romelic oqros fu -

liT aris gatenili da hasans Svid oqros gada uT -

v lis, romelic oqros xarbi TvalebiT uyurebs).

246

hasani. didi madloba Tavado, sikeTeSi mogaxmaroT eg

Tofi (fuls ki jibeSi CaiCxrialebs), exla ki un -

da wavideT Tavado, gveCqareba.

zurabi. ara, egre ar gagiSvebT, unda dailocoT. (igi

WiqebSi Rvinos asxams da lekebs awvdis, Tvi -

Tonac Wiqas iRebs da ambobs).

kaxeTSi da kerZod, vaSlovanSi lekebi xSiri

stumrebi arian, Zveli droidan daRestansa da

saqarTvelos Soris keTili damokidebuleba

arsebobda da Cvens Soris megobroba sufevda.

modiT Cvens megobrobas gaumarjos (igi svams

sasmels). magdana, (mimarTavs Tavadi Tavis cols)

gTxovT, gvimReroT rame.

magdana. ra gimReroT batono?

qeTo. deda iavnanas rom mRerodi gTxov, gaagrZelo?

magdana. karki, gimRerebT, (igi iwyebs simReras, zurabi

mas ayveba qnarze dakvriT, magdanas divanze

gver diT miujdebian qeTo, daTo da barbare, am

dros lekebi ganze gadgebian da TavisTvis

iwyeben laparaks).

hasani. ici ra azri momivida! ramdeni xania, rac Cven savaW -

rod davdivarT, magram ra gamovida? isev iseTi -

ve Ratakebi varT, rogoric viyaviT, isev iseTive

ZaRluri cxovreba gvaqvs, rogorica gvqonda.

sxvagvarad rogor moviqceT, rom erTbaSad gav -

mdidrdeT da amden vaglaxsa da lawlaws, Tavi

davaneboT.

hasanis amxanagi. eg rogor?

hasani. zurab qarTvelaZe, xom Zalian mdidaria? (ekiTxeba

igi Tavis amxanags).

hasanis amxanagi. ho, mdidaria, magram ras gvargebs Cven

misi simdidre?

hasani. gvargebs, Tu WkuiT moviqceviT. am mdidar kacs xom

247

gagiJebiT uyvars Tavisi erTad-erTi qaliS -

vili?

hasanis amxanagi. marTalia, uyvars, magram mere ra gamova

mandedan?

hasani. is gamova, rom Tu Cven am bavSvs rogorme movita -

cebT da tyved waviyvanT daRestanSi, rogor ggo -

nia, Tavadi qarTvelaZe gana Tavis SeZlebas dai -

Surebs, rom tyveobidan daixsnas Svili? hai, hai,

rom ar daiSurebs, TofSi amdeni fuli gada i xada

da Tavis qaliSvilSi xom aTjer mets gadaixdis?

hasanis amxanagi. momwons eg azri, mTavaria xelsayrel

dros xelSi movigdoT da qeTo daRestanSi gavi -

tacoT (am dros simReras amTavrebs magdana).

hasani. Tavado zurab, did madlobas gixdiT stumar-mas -

pinZlobisaTvis, exla ki droa gamogemSvidoboT

da Cvens gzas davadgeT (lekebi dgebian fexze da

Tavads Tavs mdablad daukraven).

Tavadi. kargad iyaviT, Tqvengan nayid Tofs male gavsin-

jav nadirobis dros.

hasani. karg nadirobas gisurvebT Tavado (lekebi gadian

oTaxidan).

barbare. (dgeba fexze da midis qeTosTan, gadaexveva, ako-

cebs da eubneba) qeTo genacvale Seni Zilis

droc movida, gamoemSvidobe yvelas.

qeTo. dedam kidev mimReros.

magdana. (xelSi aiyvans patara qeTos). dagawven da gim Re -

reb Cemo patarav! (igi divanze awvens qeTos da na -

zi neli xmiT umReris iavnanas, qeTos CaeZineba,

yvela gadian oTaxidan, qeTo rCeba marto. am

dros ori leki: hasani da misi amxanagi oTaxSi

Semoiparebian, qeTos aiyvanen, gaaxveven nabadSi

da mZinares gaitaceben, qeTos gaeRviZeba da

iyvirebs).

248

qeTo. deda miSvele. (magram lekebi swrafad gayavT is

oTaxidan xelSi ayvanili. oTaxSi pirveli bar-

bare Semovardeba, midis qeTos sawolTan, daina -

xavs Tu ara, rom qeTo loginSi ar aris, TavSi

xels waiSens da mTelis ZaliT yviris).

barbare. miSveleT Cqara, qeTo gaitaces. (oTaxSi Tavadi

zurabi da magdana Semorbian, maT moyvebian

giorgi da Tavadis mouravi).

Tavadi zurabi. es ra ubedureba dagvadtyda Tavs.

mouravi. es saqme im lekebis ambavi unda iyos batono,

aseTi boroteba mxolod maT SeeZloT CaedinaT.

zurabi. mdevari Cqara, maTgan nayidi Tofi axla gamo-

madgeba zustad, unda davewioT maT da qeTo

gamovtacoT, swrafad momyeviT (da isini gadian

oTaxidan. magdana midis qeTos sawolTan da

mware cremliT tiris, igi muxlebzed daemxoba

mis sawolTan).

scena #2

d a R e s t a n S i m d i d a r i l e k i n a i b i s s a x l i . k e d l e b z e

xaliCebia gakruli, zed kidia qnari da naRara. TviTon

naibi zis divanze, romelzec Wreli xaliCa aris gadafare-

buli, gverdze muTaqebi aqvs amodebuli, Cibuxs abolebs

da Cais svams, did ulvaSebzed xels xSirad isvams, misi

c o l i l e l a m r g v a l g v e r d e b i a n i S u a x n i s l a m a z i q a l i a ,

Wreli kaba acvia da qmars Tavs dastrialebs.

naibi. ramdeni xania me da Sen Cemo leila, meuRleebi varT,

magram RmerTma Svili ara da ar gvaRirsa. ara da

rogor minda gverdiT Cemi memkvidre vaJkaci

myavdes. mTel dasavleT daRestanSi yvelaze

mdidari naibi var, magram ra TavSi vixalo, es sim-

249

didre? movkvdebi da yovelives gaaniaveben Cemi

xarbi naTesavebi.

lela. mec eg madardebs Cemo Zvirfaso, gana ra azri aqvs

Cems sicocxles Svilis gareSe, uSvilod yofna

mec Zalzed meZneleba, RmerTs vTxov biWi Tu

ara, gogo mainc mogvivlinos, ise gavzrdidi civ

niavsac ar mivakarebdi. (ucbad karzed kakunis

xma ismis).

naibi. neta ase gvian vis gavaxsendiT dedakao, wadi kari

gaaRe, mgzavri iqneba vinme. (naibis coli gadis,

kars aRebs da ori leki Semoyavs saxlSi).

hasani. gamarjoba naibo!

naibi. gamarjoba hasan. ram mogiyvana ase gvian CemTan?

vici Seni xasiaTi, tyuilad ar moxvidodi, rao

riT gamaxareb amJamad?

hasani. dido naibo daRestnis dasavleTis mTeli mxare Sen

gemorCileba da mec Seni erTguli msaxuri var,

xelcarieli da usaCuqrod SenTan ar movidodi,

minda ZRvnad patara gogona mogarTva, es bavSvi

gzaze tyeSi vipovneT, Segvecoda da wamoviy va -

neT (hasani xelSi ayvanil patara CaZinebul gog-

onaze miuTiTebs, romelic mis amxanags hyavs

gaxveuli nabadSi. leki midis naibisa da mis

colTan da maT divanzed gadauSlis nabads,

romel Sic patara qeTo aris CaZinebuli).

naibi. RmerTo didebulo, nuTu Seismine Cemi vedreba da

momivline saswauli, es ra kargi ambavi maxare

hasan.

lela. (aiyvans patara qeTos nabdidan da efereba, Semdeg

naibs gadascems, romelic efereba bavSvs. lela

kvlav gamoarTmevs naibs da pataras taxtze

daawvens). es ra lamazi gogonaa, albaT gzaSi

Zalzed daiRala da CasZinebia. (Semdeg hasans

250

ekiTxeba). hasan, ra mogceT rom es bavSvi Cven

dagvitovoT? xom ici rom Cven Svili ara gvyavs

da mas Cven didi siamovnebiT viSvilebdiT.

hasani. ra unda gviboZo qalbatono, Tu ase Zalian gnebavT

Cveni feSqaSi iyos es patara, daitoveT, Cven

Cvens naibisgan fuls ar aviRebT.

naibi. ara, hasan! egre ar SeiZleba, Tqven sikeTe gviyaviT

da Cven Tqven upativcemulod ar dagtovebT (igi

dgeba, gamoaRebs karadis kars, iqidan didi Tixis

qisa gamoaqvs oqroTi savse da hasans aZlevs).

aiRe hasan, Sen es namdvilad daimsaxure (hasani

naibs Tavs mdablad daukravs da qisas gamoarT -

mevs).

hasani. didi madloba Cemo batono, bednieri iyaviT Sen da

Seni ojaxi RmerTma wyaloba ar mogakloT, Cven

ki wavalT exla batono (isini wasasvlelad emza -

debian, hasani da misi coli bavSvs dastrialeben

da ucinian, am dros hasani Tavis amxanags eubneba

ise, rom naibma ar gaigos).

hasani. xedam Cemo megobaro, bedi rogor gvwyalobs,

amdeni oqros patronebs raRa gvinda qarTvel

Ta vadTan? Tavs nu avitkivebT, is ise yofila

gamwarebuli Cvenzed, rom oqro ki ara, iqneba im

Cvengan nayidi TofiT Subli gagvixvritos, jobs

aqedan Sors gavuCinardeT.

hasanis amxanagi. xo, marTali xar, autkivari Tavi jobs

ar avitkioT da am adgilebs swrafad gavecaloT.

(uxmaurod gadian oTaxidan).

lela. Cems bednierebas sazRvari ara aqvs (igi patara

qeTos dastrialebs Tavs, tanT xdis da axal

tansacmels acmevs, Tavis xilabands ixsnis da mas

afarebs, am dros qeTos gaeRviZeba).

qeTo. aq sad momiyvanes, an Tqven vina xarT?

251

lela. Cven Seni yvelaze axlobeli da erTguli adamianebi

varT, nurafris geSinian, Cemo patarav! Sen

usafrTxod xar da vervin dagiSavebs rames.

qeTo. me Cems saxlSi minda Cems mSoblebTan.

lela. Seni saxli amieridan aq aris, da nuraferzed

idardeb, Cven viqnebiT Seni ded-mama da mzrun-

velobas da siyvaruls ar mogaklebT.

naibi. Sen Cveni Svili iqnebi amieridan da rasac inatreb

yvelaferi geqneba, simdidresa da garTobas ar

mogaklebT.

qeTo. me ar minda simdidre da garToba, me Cems ded-

mamasTan minda. (da igi tirils iwyebs).

lela. nu stiri patara, yvelaferi kargad iqneba, exla ki

daiZine, Sen albaT dRes Zalian daiRale (igi

sabans afarebs CaZinebul qeTos).

naibi. am patara gogos mofereba da alersi unda, romel-

sac Cven ar movaklebT da igi male daiviwyebs

Tavis warsuls.

lela. saukeTeso aRmzrdelebs da maswavleblebs davax -

vev Tavs, mas aswavlian Cvens tradiciebs da

lekur enas, cekvebs, simRerebs, xvalve Sesa -

feris tansacmels SeukveTav misTvis.

naibi. me am saqmisTvis fuls ar daviSureb, da bavSvs

arafers movakleb, ise vacxovreb rom Tavisia -

nebi male daiviwyos, xvalve brZanebas gavcem,

rom aramc da aramc aravin gabedos da Cvens

ayvanil Svils arvin gaagonos, rom igi naSvi -

lebia da ara Cveni RviZli Svili.

pirveli moqmedebis dasasruli

252

meore moqmedeba

scena #3

leki naibis saxli. oTaxSi leki naibi, misi coli — lela

da qeTo arian, qeTos lekurad acvia, is 14-15 wlis gogoa

lamazi pirsaxiT da didi wamwamebiT. am dros kakunis xma

ismis, qeTo garbis da kars aRebs, saxlSi misi amxanagi

gogo Semodis, qeTo mas gadaexveva da mSoblebs eubneba.

qeTo. deda, Cems oTaxSi SevalT, Cemi naqargi unda vaCveno

Cems megobars.

lela. wadi Cemo kargo da Seni naqargic aCvene da Seni nax-

atic. (gogoebi gadian oTaxidan).

naibi. ra swrafad gavida aTi weli, rogor damSvenda Cveni

qaliSvili, ra koxta da Wkviani gogo gaxda.

lela. deda enacvalos magas, marTlac rogor damSvenda

Cve ni Svili, cekvac da simRerac kargi icis (igi

eZaxis qeTos) qeTo! Svilo, modiT aq (qeTo da

misi amxanagi Semodian oTaxSi). qeTo genecvale,

erTi Seneburad datrialdi da Seni lamazi cekva

gvaCvene.

qeTo. Tu mama daukravs me vicekveb da vimRereb kidec.

(naibi qnars ukravs, lela — dols. qeTosTan er -

Tad cekvavs misi amxanagi gogoc. karze kakuni

ismis, qeTos amxanagi kars aRebs da oTaxSi naibis

mezobeli Semodis. cekva-TamaSi Sewydeba, qeTo

da misi amxanagi meore oTaxSi gadian. lela magi-

das utrialebs).

mezobeli ibrahimi. naibo, gamarjoba Seni.

naibi. gamarjoba mezobelo, rao ram Segawuxa ibrahim?

ibrahimi. SenTan erTi ambavi maqvs saTqmeli, es saTqmeli

erTma qarTvelma Tavadma damabara SenTan. gTxov

yuradRebiT momismino.

253

naibi. mobrZandi da aq dabrZandi (igi divanze uTiTebs

mezobels). lela, Sen ki Cai mogvarTvi am magida -

ze (igi patara magidaz uTiTebs divnis win). aba,

kargad gamagebine, romeli qarTveli Tavadisgan

ginda gadmomce saTqmeli?

ibrahimi. romlisagan da zurab qarTvelaZisagan, sofel

vaSlovanSi rom cxovrobs.

naibi. raRac ar magondeba, ar gamigia egeTi aravin.

ibrahimi. naibo, Sen didis pativiscemiT gepyroba mTeli

daRestani, patiosani da keTili adamianis sax-

eli gaqvs, Seni keTili saqmeebi daRestans gareT

aris cnobili, mec Sendami erTguleba ara erT -

xel gamomixatavs, da Cveni urTierToba rogorc

naTesauri, aseve megobrulic aris. amitom qarT -

velma Tavadma ndoba gamomicxada da Tavis Txov -

na da saTqmelic me damabara SenTan.

naibi. gana ra Txovna aqvs qarTvel Tavads egeTi?

ibrahimi. Tavadi zurab qarTvelaZe sofel vaSlovanis mkvid -

ria, cnobilia Tavis vaJkacobiT, adamianobiTa

da SeZlebiT, SensaviT keTili saqmeebiT gaiTqva

saxeli, magram am aTi wlis win, mis ojaxs didi

ubedureba daatyda Tavzed.

naibi. egeTi ra ubedureba daemarTa, Tavad qarTvelaZes?

ibrahimi. ra ubedureba da masa da mis meuRles erTad-

erTi sayvareli sami wlis qaliSvili mostaces.

naibi. Zalian cudi ambavi mosvlia Tavads, neta vin iyvnen

is naZirlebi, romlebsac es cudi saqme Caidines?

mezobeli. vin iyvnen da lekebis Semarcxveneli hasani da

misi amxanagi, romlebic qurdobiTa da yaCa Ro -

biT arian ganTqmulni. maT fulis gamoZalvis

mizniT gaitaces Tavadis qaliSvili qeTo. Semdeg

daRestanSi Camoiyvanes da Sen mogiyvanes, Senc

mogatyues da dagajeres, rom gogo maT tyeSi

ipov nes, Senc maT daujere da oqroTi savse qisiT

254

daajildove. mas Semdeg Tavadi eZebs Tavis qali -

Svils da dakarguli qaliSvilis kvalma igi Sen -

Tan moiyvana, man icis rom gogo giSvilebia da

misTvis arafers iSureb.

naibi. yovelive rasac Sen ambob Zalzed samwuxaroa, mag -

ram rasa mTxovs Tavadi me?

ibrahimi. qarTveli Tavadi, zurab qarTvelaZe gTxovs, mi -

si erTad-erTi Svili qeTo ukanve mas daubruno

da rasaca gTxovs yvelafris momcemi varo.

naibi. Zalzed SemZra Senma sityvebma ibrahim, me mwared

momatyues yaCaRma hasanma da misma amxanagma, da

davijere rom bavSvi napovni iyo. qarTveli Tava -

disac kargad mesmis, Znelia qaliSvilis dakarg-

va, magram arc me var damnaSave, me rom Tavidan

mcodnoda, rom es bavSvi misi qali iyo, me mas

TviTon davubrunebdi qeTos, magram axla gvia -

naa, me da Cems colsac mze am bavSvze amogvdis,

ma sac Zlier vuyvarvarT, aqaurobas Zalzed mieC -

via, Tavisi namdvili mSoblebi sruliad daviwye-

buli hyavs, amitom Tavads gadaeci, qeTos ver

da vub runeb, Tund mTeli kaxeTis simdidre kar -

ze damixvavos.

ibrahimi. Seni didi pativi maqvs naibo, magram icode eseTi

pasuxis Semdeg Tavadi zurabi arafris winaSe

ukan ar daixevs da yvela xerxs ixmars, rom Tavisi

qaliSvili ukan daibrunos, radgan isini Zalian

itanjebian da qeTo maTi erTad-erTi imedi da

nugeSi aris.

naibi. gadaeci qarTvel Tavads ramdenjerac ar unda eca-

dos ZaliTa da iaraRiT Tavis qaliSvils ver

daibrunebs, tyuilad gairjeba, radgan yvelgan

maT daxvdebaT SeiaraRebuli da Casafrebuli

lekebi, romlebic maT did winaaRmdegobas gauw-

even, radgan maT adgilmdebareoba kargad ician

255

da qarTvelTa ricxobrivi upiratesobis miuxe-

davad verafers miaRweven, Cems soflamde moax -

loebasac ver SesZleben.

ibrahimi. keTili naibo, yovelive Sens naTqvams Tavads

gadavcem, exla ki neba miboZe gamogemSvidobo da

Cems gzas davadge, madlobeli var stumrad

miRebisaTvis.

naibi. kargad iyavi ibrahim da icode am saqmeze CemTan

mosuli aRar daginaxo (ibrahimi Tavs mdablad

ukravs naibs da oTaxidan gadis).

naibi. mustafa, modi aq saswrafod (oTaxSi naibis wvere-

biani msaxuri Semodis).

mustafa. gismenT batono.

naibi. wadi, Sekribe Cemi erTguli lekebi, sursaT-

sanovage da iaraRi ar moaklo. maT gadaeci Cemi

brZaneba, rom aq momavali yvela gzebi gadaketon

da yoveli ucxo saqarTvelodan gadmosuli

daakaon da me aq momgvaron.

mustafa. keTilo naibo, Tqveni brZaneba Sesrulebuli

iqneba (da igi gadis oTaxidan).

naibi. (mimarTavs Tavis cols, lelas). yovelive Seni

yuriT gaigone, xedav ras gviTvlis qarTveli

Tavadi, qeTo Cemi Svilia da damibruneo.

lela. yovelive gavige da netav ar gamego, es ra ubedure-

ba dagvatyda Tavs, gana aseTi ra davaSaveT, rom

ase gvsjis ufali. jer iyo da Svils ver veRir -

seT, Semdeg sxvisi bavSvi mogvivlina ufalma, ro -

me lic RviZli SviliviT SeviyvareT da uimisod

sicocxlec ar SegviZlia, axla qeTos Tavis namd -

vili mSoblebi gamouCnda, ra vqnaT, ra viRonoT,

romc davTanxmdeT da davabrunoT, qeTo Tanaxma

iqneba gana? mas xom aRar aRsovs Tavis warsuli,

igi mxolod awmyoTi cxovrobs, Cven Zalian uy -

var varT da amiT Zalzed bednieria.

256

naibi. marTali xar, Cven qeTo usazRvrod gviyvars da

masac Cvens gareSe sicocxle ver warmoudgenia,

Tavis namdvili mSoblebi srulad yavs daviwye-

buli da misTvis didi tanjva iqneba yovelive

amis gageba.

lela. borot adamianebs ra gamolevs am qveyanaze, advili

SesaZlebelia qeTos es ambavi vinmem yurSi Caaw -

veTos, mere ra wyalSi CavardeT?

naibi. vinc amas gabedavs, is sastikad daisjeba (am dros

oTaxSi qeTo Semodis).

qeTo. ras daRonebulxarT Cemo sayvarelo mSoblebo, gana

ra moxda amisTana?

lela. araferi ar moxda Svilo, magram icode Tu vinmem

rame arasasiamovno ambavi mogitana Cvenze, ar

daijero.

qeTo. ra ambavi unda momitanon deda?

lela. Svilo qeTo, Tu gaxsovs Seni bavSvobidan rame?

qeTo. deda ar dagimalav, me Cemi warsuli bundovnad

maxsovs, maSin patara viyavi, magram Cems mex sie -

rebaSi samudamod darCa warsulis tkivili,

rome lic Cems gatacebas exeba da albaT aras-

dros damaviwydeba, Tu rogor mZinare gamitaces

da gons rom movedi, erTi leki cxenzed amxe-

drebuli sadRac gamalebiT mimaqrolebda, bo -

los TqvenTan aRvmoCndi. me didxans vitanjebo-

di, radgan Cemi warsuli cxovreba mosvenebas ar

maZlevda, Tumca Tqvenma gulisxmierma da

keTilma damokidebulebam dadebiTad imoqmeda

Cemzed da mec swrafad daviviwye warsuli Tumca,

unda gamogitydeT yvelaze Znelad viRac qalis

mSvenier simReras ver Sevelie, romelic didxans

Camesmoda yurSi, da ai, am bolo dros mTlad

Sewy da, aRar mesmis da arc maRelvebs.

naibi. qeTo Svilo, raxan Sen Tavad axsene Seni warsuli da

257

gataceba mec ar dagimalav simarTles, radgan

azri aRara aqvs raimes damalvas, Sen CvenTan sul

patara mogiyvanes Cvens ojaxSi da vinc es

boroteba Caidina, man mec mwared momatyua, maT

miTxres, rom Sen ki ar mogitaces, aramed tyeSi

gipovnes upatronod dagdebuli. Cven davijereT

da RmerTisagan uSvilobiT Seracxulebma giSvi -

leT da didis siyvaruliT SegiyvareT, radgan

vifiqreT, rom gangebis nebas vasrulebdiT, mas

Semdeg amagsa da zrunvas ar gaklebdiT, magram ai

dadga dro, rodesac simarTle unda gaigo, Sen

qarTveli Tavadis qarTvelaZis Svili xar, ro -

mel mac dRes Cemis mezoblis piriT SemomiTvala,

rom qeTo Cemi Svilia, aTi wlis win lekebis mier

gatacebuli da damibruneo. me mas gadaveci,

Tavidan rom mcodnoda, Sen maTi gatacebuli

Svili iyavi, Cemi xeliT daubrunebdi, magram

didi dro gavida mas Semdeg da Cven RviZli

SviliviT SegiyvareT da Senc Cvendami RviZli

mSobliuri siyvaruli gagaCnia.

lela. Cemo Svilo, gulaxdilad gviTxari, Tu Sen gaqvs

sivaruli Seni namdvili mSoblebisa da survili

maTTan dabrunebisa, Cven Senis survili winaaRm -

deg ar wavalT da dagabrunebT Sens mSoblebTan,

Tumca unda giTxraT, Cemo Svilo, rom Cven uSe -

nod sicocxle aRara gvaqvs warmodgenili.

qeTo. Cemo deda da mama, Cemi mSoblebi Tqvena xarT da sxva

aravin, mec uTqvenod sicocxle ar SemiZlian,

Cemi warsuli me daviwyebas miveci, Tu me Tqvens

garda sxva mSoblebi myavda, verc ki warmomidge-

nia, da Tu marTlac, arseboben, me maT mimarT

araviTari grZnoba ar gamaCnia da tyuilad irje-

bian, me maTTan arasodes davbrundebi.

naibi. radgan SenSi Cemo Svilo eseTi siyvaruli davim -

258

saxureT, Cven yvelafers gavakeTebT imisaTvis,

rom Seni simyudrove da bedniereba aravin

daarR vios, da Tu ki vinme gabedavs amas, maT

saTanado pasuxs gavcemT (am dros lela midis

qeTosTan da gadaexveva).

lela. Cemo Zvirfaso Svilo, Senki genacvale Sena, Cven

veravin da veraferi dagvacilebs erTmaneTs.

qeTo. Cems dacilebas TqvenTan veravin SesZlebs (lela,

qeTo da naibi erTmaneTs exvevian). Cemi mSob -

liuri ena qarTuli ki ara, daRestnuria, me

lekis qaliSvili var da ara qarTvelisa. (ismis

karebze kakunis xma).

naibi. Semodi romeli xar? (oTaxSi naibis msaxuri mustafa

Semodis, mas grZeli ulvaSebi aqvs da Tavze fa -

faxi axuravs, is fafaxs momxdis da arelvebuli

ambobs).

mustafa. naibo, cudi ambavi unda Segatyobino.

naibi. iseTi ra moxda, ra ambavi unda Sematyobino?

mustafa. Cvens sofelTan axlos ramdenime xilabandiani

ucxo mamakaci SeamCnies Cvenma darajebma, magram

maT mimalva moaxerxes.

naibi (igi Zalzed aRelvdeba). rogor dauSviT maTi xeli-

dan gaSveba, saswrafod unda Sevkribo Seiara -

Rebuli razmi da mTeli midamo davzveroT, ro -

gor me is yaCaRebi xelSi unda Cavigdo, SesaZle -

belia isini Tavad zurabis gamogzavnilebic iyv-

nen, mustafa Sen aq darCebi da saxlidan fexi ar

gaadga, qeTos uyaraule, me ki unda wavide. (igi

karisken midis, am dros lela eubneba).

lela. mec wamoval, mezobel qalebs Sevxdebi da maTac

gavafrTxileb mosalodneli safrTxis Sesaxeb.

qeTo Svilo Sen nuraferze idardeb, me male

davbrundebi (col-qmari oTaxidan gadian. mus -

tafa karTan dajdeba xaliCaze, fexs fexze ga -

259

dai debs da Cibuxs gaabolebs, qeTo divanze

dajdeba da qsovas daiwyebs. cotaxnis Semdeg

kari drTxilad iReba da oTaxSi Cumad xilaban-

diani kaci Semodis, romelsac xelSi kombalis

msgavsi joxi uWiravs, dainaxavs ra mustafas

karTan mjdoms, mas mTelis ZaliT TavSi joxs

Cascxebs da iatakzed daretianebuls ugonod

gaagorebs, xmaurzed qeTo divanidan wamoxteba

da SeSinebuli Sehyvirebs mosuls.

qeTo. vin xar da aq ram mogiyvana? (mamakaci xilabands

gadaiZ robs Tavidan da qeTos winaSe misi mama,

Tavadi zurabi warsdgeba).

zurabi. gamarjoba Cemo Svilo (igi Tvalcremliani da

gakvirvebuli uyurebs Tavis qaliSvils, romel-

ic aTi weli ar unaxavs). rogor gazrdilxar Cemo

qeTo (qeTo gakvirvebuli da SeSinebuli uyurebs

ucxo mamakacs). ver micani Cemo Svilo, me xom

ubeduri mamaSeni var, romelmac am aTi wlis win

Seni Tavi dakarga, rom icode rogor mogvenatre,

dedaSens aTi weli Tvalzed cremli ar SeSrobia,

uSenobam Zalzed gagvtanja da welSi gagvwyvita,

dagvabera da gagvatiala, wamodi CvenTan iq, Sen

saxlSi — vaSlovanSi. yovelive ise dagvxvdeba,

rogorc Sens gatacebamde iyo, Cven Sens oTaxSi ara -

feri Segvicvlia (igi gakvirvebul qeTos mklavSi

xels waavlebs da gasasvlelisken waiyvans, am

dros qeTo xels gamostacebs mas da etyvis).

qeTo. gTxovT Tavi damaneboT, me Tqven ar gcnobT, Cemi

saxli aq aris da me arsad ar wamoval.

zurabi. qeTo Sen goneba dabinduli gaqvs, lekma naibma

yvelaferi gaakeTa imisaTvis, rom Sen Cven

dageviwyebine, magram Sen yovelive gagaxsendeba

roca dedas Sexvdebi, Cqara wamodi Svilo. (da igi

qeTos xelSi aitacebs, romelic yviris).

260

qeTo. miSveleT, miSveleT... (qeTos guli wauva, zurabs

xelSi ayvanili gayavs qeTo).

scena #4

s o f e l v a S l o v a n S i T a v a d z u r a b q a r T v e l a Z i s s a x l i .

oTaxSi zis misi meuRle magdana da qsoviT aris garTuli,

oTaxSi zurabi Semodis, xeli qeTos mklavzed uWiravs da

saxlSi Semoyavs, da magdanas eubneba.

zurabi. ai, magdan, mogiyvane Seni qeTo (sixarulisagan

aRfrTovanebuli magdana wamoxteba da Svilis -

ken gaeqaneba, mas xelebs gadaxvevs da mxurvaled

daukocnis loyebs, magram male simxiarule

mwux rad gadaeqceva, igi daacqerdeba Tavis

Svils saxeze da mis saxezed mwuxarebas amoikiT -

xavs).

magdana. Seni mSobeli deda var, Svilo, esec Seni RviZli

mamaa. ai, saxli (xeliT aniSnebs oTaxzed) sadac

Sen daibade.

zurabi. Svilo qeTo, ram dagaviwya Cveni Tavi, nuTu

marTla araferi gaxsovs? (qeTo yinuliviT civia

da qvasaviT ugrZnobi, maszed magdanas da zura-

bis sityvebi araviTar gavlenas ar axdens. igi

tirils iwyebs da arafers ambobs).

magdana. Svilo, aTi weli Sens dabrunebaze vocnebobdi da

Tvalzed cremli ar SemSrobia. am wuTs mouTmen -

lad velodi, rodesac Sen Segxvdebodi da kvlav

gulSi Cagikravdi da ai me ubeduri ras moves -

wari, Sen stiri da zed ar miyureb. ram dagaviwya

Seni mSobliuri saxli, Seni RviZli mSoblebi,

deda?!

qeTo (tiriliT eubneba magdanas). Tavi damanebeT, ra

gindaT Cemgan, araferi maxsovs. me daRestanSi

261

minda, Cemi saxli iq aris da Cemi mSoblebic iq

arian, me maTTan minda. (ismis karzed kakunis xma,

magdana kars arebs da oTaxSi Semodian qeTos

gamzr deli barbare da misi Svili, qeTos bavSvo -

bis megobari giorgi).

magdana. SemodiT Cemo barbare da giorgi, naxeT Cemi bed-

niereba da ubedurebac, Cemo qeTo damibrunda,

Cems sixaruls sazRvari ara aqvs, magram amave

dros, cremliT mevseba Tvali, radgan qeTo me -

tad Secvlilia, mas mSobeli deda da mSobliuri

enac ki dahviwynia. gaesaubreT, iqneb Tqven mainc

gicnoT.

barbare. es ra mesmis, es mSvenieri qaliSvili Cveni patara

qeToa? qeTo Zvirfaso, Sen genacvale, rom icode

rogor vitanjebodi uSenod, Sen xom Cemi

gazrdili xar, modi Cagexuto da gulSi Cagikra

(qeTosTan midis da mas gadaexveva da gulSi

Caikravs, magram qeTo ugrZnobia mis mimarT).

nuTu veRar mcnob Sens gamzrdel barbares, Cems

xelSi gaizarde Svilo, ramdeni Rame miTenebia

Sens movlaSi. (qeTo gakvirvebuli uyurebs da

xmas ar iRebs). aba am axalgazrdas Sexede (bar-

bare giorgisaken iSvers xels), is Seni bavSvobis

megobari giorgia, verc is icani gana?

giorgi. qeTo Semomxede, me giorgi var, gaxsovs erTad

rom vTamaSobdiT pataraobisas damalobanas, Sen

erTxel xis fuRuroSi daimale da me verafriT

gipovne, mere rogorc iqna gamoCndi, me ki Sens

ZebnaSi mTeli tye moviare, Seni Zebna merec ar

momiSlia, rac am aTi wlis win gagitaces, magram

Sens kvals maSinac versad mivageni da ai, saocre-

ba Sen isev Sens saxlSi xar!

qeTo. giorgi? ara, egeTi aravin maxsov, iq daRestanSi me

Cemi megobrebi davtove, romlebic yvela kargad

262

maxsvs da menatrebian kidec, magram Sen ar

maxsovxar.

magdana. Svilo qeTo, Sens molodinSi rom viyav da SenTan

Sexvedrazed vocnebobdi, xSirad Tvalwin war-

momidgeboda Tu rogori unda yofiliyavi da

Seni asakis gogos kvalobaze qarTuli tanisa -

mosi Segikere, wamodi Cagacva (igi qeTos gaiyvans

oTaxidan, male isini brundebian (magdana eubneba

mas) modi qeTo sarkeSi Caixede (qeTo sarkesTan

miyavs) naxe rogor gixdeba es tanisamosi, Svilo,

rogor vgevarT erTmaneTs me xom deda var Seni

nuTu axlac ver micani?

qeTo. (tiris da Tan axsendeba qarTuli, damtvreuli

qarTuliT eubneba magdanas) vera, vera gcnob, es

kaba me ar mixdeba, Cemi lekuri tanisamosi mir -

Cevnia (magdana tiriliT midis oTaxis kuTxeSi,

iRebs xelSi qeTos akvans)

magdana. ai, Svilo Seni akvani, romelSic gaizarde, xolo

rodesac garwevdi iavnanas gimRerodi Svilo, ai

momismine iqneba am Cemma gulis siRrmidan amo-

sulma tkbilma iavnanam gagilRos gayinuli gu -

li da gagaxsenos Seni sacodavi mSobeli deda.

(magdana iwyebs simReras iavnanas, simReris dros

qeTo divanze dajdeba da yuradRebiT usmens dedis

tkbil simReras, Semdeg fexze adgeba da mas TiT -

qos raRac gaaxsendeba, simRera maszed Zlier

zegavlenas axdens da Tavis warsuls ax se nebs,

igi dedisken garbis, mas moexveva da wamoi Zaxebs).

qeTo. deda!.. Cemo deda (ise wamoiZaxebs, TiTqos saxlis

kedlebi SeiZra. yvelas cremlebi mosdiT, deda-

Svili erTmaneTs gadaexveva).

magdana. qeTo, Cemo Svilo, gaixsene rogorc iqna iavnana,

ramac gagaxsena Seni sabralo deda.

qeTo. Cemo mama (da igi garbis da zurabis gadaexveva,

263

Semdeg barbares da giorgis). am simReram yove-

live gamaxsena, Tvalwin damidga miviwyebuli

warsuli. Cemo Zvirfasebo, diax, aRvidgine, es

xom Cemi akvania, es ki Cemi saTamaSoebi (qeTo

akvansa da maszed dakidul saTamaSoebs efereba).

giorgi. me ki Seni bavSvobis megobari var, mudam mjeroda,

rom vipovidi Cems siyrmis megobars da Cven exla

veraviTari Zala veRar dagvacilebs Cemo qeTo.

qeTo. mec suyvela miyvarxarT, Cemo Zvirfasebo, magram

Cemi geri mSoblebic minda movikiTxo, imaTi siy-

varulic gamaCnia, vici Zalian Sewuxebulebi

iqnebian Cemi gauCinarebiT, deda, genacvale, ar

SeiZleba rom daRestanSi visimes piriT mokiTxva

SeuTvalo Cems ger mSoblebs? (magdana uceb

SekrTeba). fiqri nu gaqvs, deda! (alersiT eubne-

ba qeTo) Sen da mamaCemi miyvarxarT rogorc

RviZli mSoblebi, imaT ki pativsa vcem, rogorc

Cems moamageT da Cems aRmzrdelebs. isini rom ar

yofiliyvnen, vin icis, vis xelSi Cavardebodi.

magdana. ra Tqma unda Svilo, urigo ar iqneba maTTan Seni

mokiTxvis gadacema.

zurabi. mokiTxvas SeuTvliT naibs da mis cols sagange-

bod gagzavnili kacebis piriT da ZRvensac

gaugzavniT.

magdana. qeTo Svilo, gatyob Zlier ginda naxo Seni dedo-

bil-mamobili, ici, Cemo kargo, ra azri momivi-

da? axla rTveli axlovdeba, daRestanSi venaxe-

bi ar aris da rTveli iq ar ician, modi, rTvelSi

moviwvioT Seni dedobil-mamobili da vasiamov -

noT, sikeTes gadaxda unda.

qeTo. madlobT deda (magdanas gadaexveva).

zurabi. kargi azria, axlave gavagzavni kacebs naibTan da

mis colTan maT mosapatiJeblad rTvelSi.

264

scena #5

Tavad zurab qarTvelaZis saxli, divani, ori savarZeli,

maT win patara magida. divnis SuaSi zian qeTo da giorgi, maT

marjvniv magdana, marcxvniT barbare. magidaze Rvinis doqi

da Tasebi awyvia. oTaxSi Semodis Tavadi zurabi, ro mel sac

mohyvebian leki naibi da misi coli lela, yvelani fex zed

wamodgebian da Zvirfas stumrebs stumrebs egebebian.

zurabi. mobrZandiT batonebo, ai Cveni qeToc (da igi xe -

liT qeTosken miuTiTebs, romelsac qarTuli

tansacmeli acvia. qeTo sixaruliT egebeba Tavis

yofil mSoblebs, isini erTmaneTs exvevian da

cremls Rvrian, mere motrialdeba lela da mag-

danas gadaexveva).

zurabi. Cemo naibo da lela, dRes Cems saxlSi bednierebis

dRe aris. Cvenma qeTom da giorgim dRes jvari

daiweres, modiT Cveni axalgazrdebi davlocoT,

am axalgazrdebis bednierebaSi Tqvenc migiZR -

viT wvlili, Tqven rom ar yofiliyaviT vin icis,

rogor warimarTeboda Cemi Svilis bed-iRbali.

naibi. Cemo qeTo, Cven yvelaferi gavakeTeT imisaTvis, rom

Sen ar mogkleboda mSobliuri siTbo da alersi,

magram vxedav RviZli mSoblebis siTbo da siy-

varuli sul sxvaa. Cven moxarebulebi varT Seni

bednie rebiT da amave dros guldawyvetilic

varT, rom CvenTan aRar xar.

lela. Cemi qeTo, rom icode rogor vdardobT uSenobas,

Cvenma cxovrebam TiTqos azri dakarga, magram Zal -

zed gamexarda, rom Sen mSobliur ojaxSi aR moCn -

di isev da ara sxvagan. Cven vecadeT yvelaferi

gveRona imisaTvis, raTa Sen obloba ar gegrZno,

siTbo da siyveruli ar mogviklia Sen Tvis, magram

vatyob mSobliuri dedis siyvaruli sul sxvaa.

265

magdana. Tqven ver warmoidgenT Tu ra Znelad ixsenebda

qeTo Tavis warsuls. Cemi simRera iavnana rom

ara, albaT Cemi qeTo veRarasodes gamixsenebda.

lela. gana egeTi ra simRera umRere Sens Svils, rom ase

Zalian imoqmeda maszed, simRera mec mimReria

qeTosTvis, magram mSobliur enazed Sesru le -

buli simRera sul sxva aris albaT?

magdana. diax, iavnanam didi ram gaakeTa, man Svili damibruna.

lela. gana iavnanam ra hqmna eseTi? iqneba gvimReroT mag-

dana eg simRera?

magdana. ratomac ara! (zurabi qnars moimarjvebs da isic

ayveba. mReris yvela da maT Soris qeToc.

simRera rom damTavrdeba lela ambobs).

lela. marTlac Zalian kargi simReraa, mec davrwmundi,

rom iavnana, es zRapruli qarTuli simRera aris,

romelsac saswauli moaxdina da qeTo Tavis

RviZl mSoblebs daubruna.

zurabi. modiT megobrebo qeTo davlocoT Tavis momaval

meuRlesTan erTad, usurvoT bedniereba, rom

amaT cxovrebaSi yovelTvis swamdeT sikeTis da

saswaulmoqmed mSobliuri iavnanasi.

naibi. gaumarjos axalgazrdebs (igi dgeba fexze, midis da

gadaexveva qeTos da giorgis). Tqven genacvaleT

Tqvena, Cemo Svilebo, Tqveni megobroba da

siyveruli sawindari yofiliyos qarTveli da

leki xalxis siyvarulisa da megobrobisa, mSvi -

do bas gaumarjos Cven xalxs Soris. (qeTo da

gior gi SuaSi dgebian, maT gverdze amoudgebian

magdana, zurabi, naibi, lela da barbare. magdana

iwyebs saswaulmoqmed simReras iavnanas.

piesis dasasruli

266

vin aris damnaSave?

piesa or moqmedebad

moqmedi pirebi

daTo _ mTavari moqmedi piri

lia da gia _ daTos megobrebi

levani _ qurdi

kaxeli mixo

afTari_ yofili samxedro piri

moqmedebis dro 1990-1995 wlebi

268

pirveli moqmedeba

scena #1

cixis sakanSi xuTi kaci zis.

qurdi. Zalian cxela, neta ra aris saWiro, rom adamiani

gag ril des? ha, ras ityvi mixo, Se kaxelo viro

Sena, amoiRe xma.

patimari mixo. ra aris saWiro da xis qveS miyudebuli

grili viri.

qurdi. Se marTla viro, kaxuri civi Rvino mainc geTqva ha.

mixo. rom meTqva mainc ar gaCndeboda da tyuilad rad

unda meTqva.

qurdi. maS viri rom Tqvi aq vinme aris viri Tu ra?

mixo. viri pirdapiri gagebiT ara, magram bevri adamiani

virsa hgavs.

qurdi. ai magaliTad vin hgavs aq virs?

mixo. vin da ai es ymawvili (da miuTiTa iqve guldaRma

mwol ymawvil axalgazrda kacze, romelsac eZina

Tu gamwarebuli fiqrs miscemoda, aravin uwyo-

da). ai, guSin rac moiyvanes, mas Semdeg ese gdia,

ukanali CvenTvis mouSveria da xmasac ar iRebs,

maS viria aba ra aris, xoda eseT kacs virulad

unda moeqce (miuaxdlovdeba mwoliares da

ukanalze xels dakravs). Sen, ei, xma amoiRe da

gadmotrialdi, Torem, ai, kaxeTSi darCenili Ce -

mi viriviT gixmar da mere naxe Seni bRavili (ymaw -

vili kaci sawolidan giJiviT fexze wamoiWreba

da mixos erT lazaTianad muSts ybaSi uTavazebs,

romelic ukan gadavardeba da Tavis mwoliar amx-

anagebs zed daenarcxeba, igi Zlivs wamodgeba.

fexze adgeba misi ori amxa nagic, axalgazrda

kacs mtrul mzeras esvrian da mis sacemrad gai -

weven, magram axalgazrda kacis Zlieri dartyme -

269

bis Sedegad, isini daretianebulebi qurdis fe -

xebTan aRmoCndebian).

mixo. naxe ra gviyo am Rlapma aman, udanaSaulo adamianebi

aseT dReSi Cagvyara, xma amoiRe kaco, qurdi ara

xar, samarTali aRar aris maS ar unda davsajoT

es bemurazi esa.

qurdi (arxeinad wamowolilia loginze, iRimeba, Tan si -

garets abolebs). ki magram ratom unda daisajos,

igi xom mxolod Tavs icavda Tqvengan.

mixo. ki, magram man pirvelma gamartya.

qurdi. imitom gagartya, rom Rirsi iyavi, Sen ar iyavi, rom

Seni viriviT gaupatiureba moundome, manac kar gi

wixli giTavaza. yvelaferi samarTlianad moxda.

magram erT rameSi ki Secda es axalgazrda kaci.

mixo. xo, namdvilad, Secda.

qurdi. Sen gaCumdi, roca me vlaparakob.

axalgazrda kaci. Sevcdi? raSi Sevcdi?

qurdi. imaSi Secdi, rom qurds Tavze ar unda gadaaxte da

sanam rames moimoqmedeb unda damekiTxo, Torem

egre rom cixeSi yovel sityvaze yvelam yvelas

angariSi gausworos didi anarqia Seiqmneba, me ki

anarqisti ara var da wesrigi miyvars.

cixeSi Sen pirvelad moxvdi da isic vici ris -

Tvis, mec Sens adgilze ise moviqceodi da bavS -

vian qals gamove qomagebodi, gemze, rogorc es

Sen gaakeTe da aq moxvdi. am oTx kedels ki Tavisi

wesebi aqvs da Senc unda dae morCilo maT. es Sen

yazarma ar gegonos.

daTo. RmerTis aTi mcnebis garda me arafers ar vcnob.

sxva yoveli wesebi da kanonebi adamianebis mogo-

nilia, da rodesac aRar awyobT, maSinve cvlian

Ta vianT sasar gebloT, RmerTisa ki ucvleli da

ukvdavia, ise rom Sen Cemi moZRvari ver gaxdebi,

rac ar unda melaparako.

270

qurdi. maS iloce, ymawvilo da vnaxavT aq vin dagexmareba,

me Sen gaswavli Wkuas (qurdma tans zemoT gaiZro

tansacmeli da Tavis dakunTuli da tatuirebu-

li moxatuli tani gamoaCina).

mixo. midi levanjan, aCvene seiri mag lawiraks, magas, ro -

gor unda qurdebis pativiscema. (am dros ci xis

saknis kari gaiReba da zedamxedveli daiZa xebs)

zedamxedveli. daTo ugrexeliZe swrafad dakiTxvaze.

mixo. vax, es ra bedi hqonia am bemurazs amas, ras gadarCa.

daTo. es kidev sakiTxavia, vin gadarCa, me Tu Tqven (dgeba

da saknidan gadis.

scena #2

dro gadis, axalgazrda kaci da qurdi damegobrdnen. arc

Tu ise didi cixis sakans maRla mxolod erTi patara fan-

jara aqvs, romelSic moCans ialqniani gemiviT mocurave

Rrubeli, mzis sxivebSi sxvadasxva ferad mocimcime. sakanSi

oTxi sawolia. erT sawolze wver moS vebul kacs mkvdariviT

sZinavs. fanjris qveS patara xis magidaze Savi puris naWeri,

xaxvi, ara yi da sigareti devs. magidas daTo da qurdi le -

vani usxedan, arays svamen da sigarets aboleben.

qurdi. daTo, CvenSi darCes da ai ukve mesame Tve iwureba

Seni mosvlis Semdeg da arc Sen da, arc me erT -

maneTis araferi viciT, modi erTmaneTs guli

gadavuSaloT, vxedav raRac boRma gaxrCobs, me

Cemsas getyvi, Sen Seni miTxari, iqneb saqmiT Tu

ara, sityviT mainc davexmaroT erTmaneTs.

qurdi (arays asxams, jer daTos WiqaSi daasxa, Semdeg

Tavisi Wiqa Seivso, sigareti amoiRo kolofidan,

pirSi Caido, moukida da napasi daartya, Semdeg

Wiqas iRebs da sadRegrZelos ambobs). modi, am

WiqiT, Cemo daTo, yvela gaWirvebul adamians

271

gaumarjos am qveyanaze. (Wiqa bolomde gamocala

da magidaze dado da gaagrZela) me erTi

uTvistomo kaci var, arc ki vici, vina var, saidan

var da ra gvaris. Cems mSoblebs me quCaSi davug-

divar, upatronod, Semdeg erT uSvilo martox-

ela dedakacs vupovnivar da saxlSi wauyvanivar.

gaWirvebuli iyo is dedakaci, romelic dRe da

Rame Sromasa da lukmapuris SovnaSi iyo. yove-

lives CemTvis cdilobda da mec SeZlebisdag va -

rad araferi maklda. ase gamzarda 13 wlamde.

erTxelac Rame misi kvnesa Semomesma da gameR -

viZa, mis sawols mivuaxlovdi, davxede da lamis

guli SemiRonda, Cemi dedinacvali suls Rafav -

da. igi samoc wels gadacilebuli dedakaci iqne-

boda da sakmaod avadmyofic gaxldaT. daminaxa

Tu ara xeliT maniSna, rom masTan mivsuliyavi, me

mis sawolze Camovjeqi. Svilo, miTxra misuste-

buli xmiT, Cemi aRsasrulis droc movida, ver

movaswari Seni fexze dayeneba, magram cxovre-

bisa nu SegeSindeba, Svilo, me SenTvis werili

maqvs gamzadebuli, Cemi sikvdilis Semdeg, Cems

ZmasTan waxval rostovSi da is gipatronebs. Cemi

damarxvis fuli, ai, im ujraSi devs da Zvel kar-

adis ujrisaken gaiSvira xeli. erTi Txovna maqvs

SenTan, man xeliT Cemi xeli moZebna da odnav

momiWira da xmis kankaliT miTxra, rac ar unda

moxdes da rogorc ar unda gagiWirdes, sityva

momeci, rom arasodes iqurdeb, Semisruleb am

ukanasknel Txovnas? cremlmoreulma mkiTxa da

TvalebSi Semomacqerda. me saSinlad Semecoda is

sacodavi dedakaci da momakvdavs piroba miveci,

rom arasodes viqurdebdi.

dasaflavebis meore dRes rostovSi biZaCemTan

wasasvlelad movemzade. dedinacvlis dazogili

272

fulis darCenili nawili aviRe, erT Zvel

CanTaSi Cemi nivTebi Cavalage, jibeSi winaswar

nayidi bileTi movsinje, Semdeg karebi Cavkete

da Tbilisis erT Zvel quCas gavuyevi. saRamo

xani iyo, quCis bolos Cemze ufro mozrdili

biWebi sigarets eweodnen, maT rom gavuswordi,

erT-erTma, romelsac Tvalebi planisagan ga -

wiT lebuli da dasiebuli qonda, mkiTxa: ei, Sen,

saiT gagiwevia? me stumrad mivdivar. stumrad?

maS ufulod ar waxvidodi stumrad, am sityvebis

Semdeg, isini momcvivdnen da cema damiwyes. ra

Tqma unda, fulic wamarTves, es dedis fulia,

misi danazogi damibruneT, tiriliT SevZaxe me.

rao, Se nabiWvaro, ar ici, rom Sen ayvanili mawan-

wala xar, momaZaxa isev im biWma da gametebiT

damiwyo cema. Semdeg dana amoiRo da momiqnia. me

davikuze, man Tavi ver Seimagra daeca Tavis

danaze da sasikvdilod daiWra. amis danaxvaze

misi Tanatolebi gaiqcnen da me marto aRmovCndi

momakvdavTan. am viTarebaSi miliciac damadga

Tavze da mkvlelobisTvis udanaSaulo bavSvs

cixe amkides. mas Semdeg cixe Cemi saxlia, xolo

qurdoba Cemi profesia. ai ase avusrule fici

Cems dedinacvals.

daTo. guli damwva Senma naambobma, dasanania, rom Seni

cxovreba ase aewyo. me, Sengan gansxvavebiT, vici

vinca var, da visi gvarisa var, saidan movdivar,

oRond, ar vici, saiT mivdivar. erT dros kargi

ojaxi mqonda, ded-mama myavda, meuRle da Cemi

Svili _ giorgi, yvelani erTad erT did da la -

maz saxlSi vcxovrobdiT. yovelive gaqra

nisliviT, sizmariviT, amJamad araferi da aRa -

ravin gamaCnia. borotma adamianebma yvelaferi

wamarTves. (daTo sigarets iRebs, asanTs ukidebs

273

da agrZelebs) yovelive iqidan daiwyo, rodesac

moxalised afxazeTis omSi wavedi, miuxedavad

mSoblebisa da meuRlis mudarisa; brZolebis

dros sikvdils bevrjer Cavxede TvalebSi,

magram brZolis veli ar mivatove Cemi miwa-wylis

siyvaruliT. SemdgomSi molaparakebis Sedegad

TiTqos orive mxarem Sewyvita brZolebi. nawi li

ltolvilebisa soxums daubrunda da Cemi

meuRle da erTi wlis giorgic Cems sanaxavad

CemTvis moulodnelad soxumSi Camovidnen. Cems

sixaruls sazRvari ara hqonda, magram maTi ukan

dabruneba mindoda, radgan afxazebis mSvidobis

araferi mwamda, Cemi eWvebi gamarTlda da male

soxumis dabombva kvlav gagrZelda da mec

vCqarobdi col-Svilis swrafad gamoSvebas ukan.

erT-erT manqanaSi Cavsvi isini da is iyo unda

daZruliyvnen, rom mtris naRmma manqana aafeTqa

da col-Svili Cems Tvalwin xanZarmokidebul

manqanaSi gamomewva cocxlad. amis Semdeg Cem -

Tvis cxovrebam azri dakarga. brZolebi ganaxl-

da da me mudam mowinave xazze sikvdils veZebdi,

magram es wyeuli tyvia ratomRac me ar mekarebo-

da, Cems gverdiT myofT ki daundoblad celavda.

bevri Rirseuli axalgazrda ibrZoda am omSi,

magram bevri naZiralac iyo Semoparuli, rom-

lebsac mxolod gamdidrebis survili amoZra -

veb daT. aseTi iyo Cemi oceulis ufrosic. rode-

sac Cven mtris mier dakavebul dasaxlebul

midamos, sofels an qalaqs gavaTavisuflebdiT,

is Tavis damqaSebTan erTad Zarcvavda yvelas da

yvelafers, ganurCevlad erovnebisa, cocxlisa,

mkvdrisa da daWrilisa. amis Sedegad Cven xSirad

mogvdioda kamaTi. bolos soxumidan zRviT vi -

xev diT ukan, Cven gankargulebaSi mcire zomis

274

samxedro gemi iyo, romelic raRac spec-daniS -

nulebis tvirTiT iyo savse da Cemi ufrosi zed-

mets aravis uSvebda iq, mteri axlos iyo da

zarbaznebis saSualebiT sanapiro zols naRmebs

uSenda. napirze ki qalebi da bavSvebi rCebodnen,

romlebmac maSvel gemebze asvla ver moaswres.

me vTxove Cems ufross ramdenime bavSviani qali

aeyvana gemze, razec man kategoriuli uari

miTxra. me mas ar davemorCile da, mis daukiT -

xavad, farulad erTi bavSviani qali aviyvane da

qvemoT triumSi raRac SefuTul nivTebTan

davmale. gemi daiZra da Cven Sua zRvaSi gavediT,

me qvemoT Cavedi da bavSvian qals saWmeli da sas-

meli wyali Cavutane, maT madianad miirTves

saWmeli. me ki maT Tvals ar vacilebdi. erTi wu -

TiT warmovidgine, rom es Cemi col-Svili iyo da

maTi cqeriT vtkbebodi. Semdeg uneblieT mzera

raRac SefuTul sagnebze gadavitane da erTma

azrma gamielva. saintereso iyo, ra sagangebo tvir -

Ti iyo aseTi, rom adamianis sicocxleze me tad

fasobda. erT Sekrul tomaras movxseni piri da

Tvals ar davujere, igi piramdis iyo savse sxva -

da sxva Zvirfasi nivTebiT, ras ar naxavdi aq. oq -

ros beWdebs, sayureebs, vercxlis Tasebs, Zvir -

fasi WurWliT da sxva aseTi tvirTiT gatenili

iyo mTeli gemis qveda saloni. axla ki cxadi iyo

CemTvis ra specdaniSnulebis tvirTic iyo samxe-

dro gemze, magram im wuTSi raimes qmedebas azri

ar qonda, radgan gemi yaCaRTa brboTi iyo gate-

nili, romlebsac afxazeTSi naZarcvi qoneba Tbi -

lisSi an TavianT saxlebSi mihqondaT. me gadavw y -

vite baTumSi Casvlis Semdeg gamerkvia yve-

laferi da maTTan angariSi gamesworebina. na -

pirs mivuax lov diT Tu ara Sevecade bavSviani

275

qali usafr T xod da SeumCnevlad Camomeyvana

napirze, magram samwuxarod es ver movaxerxe.

samalavidan gamo viyvane Tu ara ufrosi da misi

damqaSebi damadgnen Tavze da uSveri sityvebiT

gamomlanZRes, samxedro disciplinis darRve vi -

saTvis samxedro tribunaliT damemuqrnen, me

sisxlma yelSi amomasxa. metis moTmena aRar Se -

meZ lo da ufross pirSi mivaxale, rom igi meomari

ki ara yaCaRi iyo. amis dasturi ki gemze datvir -

Tuli naZarcvi qoneba iyo. mas feri ecvala, mixv-

da rom gamoWe rili myavda da Seecada aseTi mow -

misagan ganTa vi suf lebuliyo. man iaraRi amoiRo

da srola damipira, magram me mas davaswari da si -

cocx les gamovasalme. me gamasamarT les da dam -

na Saved mcnes, araferma gaWra. Cems wina aRm deg

oci mowme iyo. sasamarTlom aTi weli momisaja. ase

aR mov Cn di aq, Sens gverdiT. rac Seexeba Cems

mSoblebs, maT Cems Semyures didxans ar ucocx -

liaT, jer mama gardamecvala, xolo Sem deg dedis

gulmac ver gauZlo Cems sacodaobas da isic mamas

male miyva. ise rom axlobeli aRaravin myavs.

qurdi. jigari Camwva Senma naambobma, ise ki didi naZirala

CagiZaRlebia, baraqala Sens vaJkacobas.

qurdi. ra bedi ewia daTo im gems da masze datvirTul sim-

didres?

daTo. warmodgena ara maqvs.

qurdi. ra samwuxaroa, rom warmodgena ara gaqvs. iqneba

warmoidgino da gaixseno vinme, vinc gemis da misi

ganZis avanCavani icodes.

daTo. SeiZleba kidec gavixseno vinme, vinc icis, zogi ram

am ambis Sesaxeb, magram mere ra, gana cixidan

raimes gakeTeba SeiZleba?

qurdi. SeiZleba da mere rogor, cixidan cixeSi Cemi gana -

CeniT gana kaci ar mouklavT Tu ra, meti ra ginda

Se dalocvilo. Sen oRond kargad gaixsene yve-

276

laferi da icode im ganZs da simdidres yelSi

amovaden im naZiralebs.

daTo. Sevecdebi.

qurdi. (dro gadis) daTo, marTla ra udanaSaulod ixdi

sasjels, xolo Seni yofili meomari megobrebi

na Zarcvi ganZiT dros atareben, gana es samar Talia.

daTo. mere me ra SemiZlian gavakeTo?

qurdi. bevri ram, upirveles yovlisa Sen cixidan unda

gaTavisuflde.

daTo. ra azri aqvs Cems gaTavisuflebas an Cems si -

cocxles, me xom am qveynad aRaravin myavs.

qurdi. vici gulgatexili xar, magram Sen unda aRsdge

ferflidan da Sen gamaubedurebels samagiero

gadauxado. ai, maSin aqvs sicocxles azri, rom sa -

marTalma puri Wamos, xolo boroteba daiTr gunos.

daTo. romel borotebaze melaparakebi, gana qurdebi

mama-abramis batknebi arian da boroteba maTTvis

ucxo xilia?

qurdi. gaaCnia, ra SemTxvevaSi, mdidars arTmev, Raribs

aZlev, gana es qurdobaa, mTeli Cemi cxovreba

avkacobiT gamdidrebul naZiralebs vparavdi da

ubralo alal-gulis xalxs vurigebdi da keTil

saqmeebSi vxarjavdi, gana es borotebaa, piriqiT,

es RvTis madliT samarTlianic ki aris.

daTo. es mxolod fuWi laparakia, Cven aqedan arafris

gakeTeba ar SegviZlia.

qurdi. mere vin geubneba, rom aqedan gavakeToT saqme.

aqedan Cven unda gaviqceT daTo. magram sanam

gaviqceviT, modi Cveni moqmedebis gegmac gaviaz -

roT. ar dagimalav da gulaxdilad getyvi, rom

didi xania erTi saqmisTvis vemzadebi. es aravis -

Tvis gamimxelia, magram Sen getyvi, radgan Rir -

seu li kaci Canxar da darwmunebuli var, gverdSi

amomidgebi. ratomRac mjera Seni da mxolod Sen

gendobi, sxvas aravis. cxovrebaSi Wirgamovlili,

277

gamocdili meomari kaci xar, Cven erTad qveyanas

gadavatrialebT.

daTo. romel gadatrialebaze melaparakebi, Zmao, revo -

lucia xom ar ginda moaxdino?

qurdi. revolucia movaxdino lenini ki ara var, dalocvi-

lo, me qurdi var, magram proletariatis bela -

debisagan gansxvavebiT, me namusis qudi maxuravs

Tavze: Tavis droze isini qurdobdnen, bankebsac

Zarcvavdnen, magram naqurdali sad mihqondaT

aravin uwyis, Cveni risxva patiosani adamianebis

Zarcvis gziT gamdidrebuli naZiralebis wina -

aRm deg aris mimarTuli, xolo mopovebul sim-

didres Cven patiosan biznesSi CavdebT da xalxis

sasargeblod gamoviyenebT.

ai, sia (qurdi jibidan oTxad dakecil qaRalds

iRebs da daTos aCvenebs). ai, xedav amas, aq, am

siaSi arian zustad egeTi adamianebi, romlebic

saqarTveloSi cxovroben, maT sxvadasxva dros

sxvadasxva saSualebebiT adamianTa sisxlis wo -

vis gziT didi qoneba daagroves, jer kidev komu-

nistebis dros, amJamad ki naZarcvi qoneba sxva -

dasxva saqmeebSi da bankebSi Cades, xolo TavianT

Tavs patiosan biznesmenebs uwodeben. RmerTis

daxmarebiT me maT qonebis konfiskacias movax-

den da ufro saWiro saqmisaTvis gamoviyeneb.

daTo. magaliTad, raSi moixmar?

qurdi. magaliTad, iseT upatrono bavSvebs movaxmar,

rogoric erT dros me viyavi.

daTo. eg SeuZlebelia.

qurdi. es SesaZlebelia. am sias Seni ojaxis damaqce ve -

lebic miemateba.

daTo. vin gyavs mxedvelobaSi?

qurdi. vinc es saSineli da uazro omi wamoiwyo simdidris

dasagroveblad da romelsac Seni colSvili

278

Seewira, es simdidre naZiralebis xelSi aRmoCn -

da. maT Soris aris yofili Seni meomrebi.

daTo. (TiTqos ucbad Secba da goneba gaunaTda) marTali

xar (miugo man). exla ki mivxvdi yovelives, Su -

ris ZiebisaTvis Rirs cxovreba. sisxli sisxlis

wil, me maT pasuxs yvelaferze vagebineb, gmad-

lob Zmao, rom gonebidan bindi Camomacile. ai,

Cemi xeli (da igi qurds xels gauwvdis), es xeli

arasodes giRalatebs. (am sityvebiT isini erT -

maneTs gadaexvivnen).

qurdi. maS dros nu davkargavT, sakanSi orni varT, male

saWmels mogvitanen, me ise gavakeTeb, rom mcvels

sakans gavaRebineb. igi mosyidulia da sakanSi

Semovityueb, Cven cru Tavdasxmas gaviTamaSebT.

mcvels SevboWavT, Sen mis tansacmels Caicvam, me

ki maqvs amisaTvis Sesaferisi tansacmeli. (daTo

da qurdi Cxubs atexen, Cxubze mcveli Semova,

isini mas daatyveveben da xel-fexs gaukraven.

daTo gadaicvams mcvelis tansacmels, xolo

qurdi winaswar momzadebul eqimis TeTr xalaTs

gadaicvmevs, orive cixidan garbis. am dros maT

sxva mcveli dainaxavs da gaqceulebs iaraRs

esvris. qurdi sasikvdilod daiWreba. daTo mas

Tavzed daadgeba da mis wayvanas cdilobs, magram

qurdi mas uars eubneba).

qurdi. Cemi saqme Savad aris, Zmao. Sen wadi, marto gaiqeci,

Tavs uSvele, ager sia Tan waiRe da yvelas sam-

agiero gadauxade, Cems magivradac gadauxade. me

vkvdebi, Semomfice, rom Cvens dawyebul saqmes

bolomde miiyvan da mters ar gaaxareb.

daTo. vficav, levan am saqmes bolomde miviyvan, rac ar

unda damijdes (ucbad srolis xma ismis, mcveli

daTosken morbis, daTo momakvdavs miatovebs da

cixidan garbis).

pirveli moqmedebis dasasruli.

279

meore moqmedeba

scena #3

r e s t o r a n i T b i l i s S i , r o m e l i c m t k v a r s g a d a h y u r e b s .

restoranSi ukravs Tanamedrove musika, scenaze naxevrad

SiSveli gogoebi cekvaven, saRamo xania, restoranSi bevri

x a l x i i r e v a . d a T o z i s r e s t o r n i s b o l o S i m a g i d a s T a n ,

W i q i T S a m p a n i u r s m i i r T m e v s d a T a n s i g a r e t s a b o l e b s .

restoranSi axalgazrda asakis mamakaci Semovida, saxeze

naiarevi atyvia. igi daTos magidisaken midis, miesalmeba

da gverdze daujdeba.

daTo. rogor aris saqmeebi gia, naxe vinc unda genaxa?

gia. diax vnaxe, ver warmoidgen eg Rori rogor aris

gasuqebuli, afxazeTSi naZarcvi qoneba sxva -

dasx va saqmeebSi aqvs dabandebuli, maT Soris

yvelaze Semosavliani navTobia, agreTve spir-

tiani sasmelebis da sigaretis maRaziebis qseli

aqvs sxvadasxva qalaqebSi. Zlivs micno da dacvas

neba darTo axlo mivsuliyavi, sul xuTi wuTi

damiTmo, mere mxarze xeli damkra, kargi biWi

xaro, magram SenTvis exla ar mcaliao. saswra fod

damemSvidoba, ise iqceoda, TiTqos me mqono da

misi vali, mag naZiralas daaviwyda, rom sikvdils

gadavarCine, daWrili mxrebiT brZolis velidan

gamoviyvane.

daTo. aba ra gegona, Tan gadagyveboda? samsaxurze ra giTxra?

gia. Seni Sesaferisi samuSao ara maqvso, mgoni raRac iynosa.

daTo. kargi iyo masTan samsaxuri dagewyo, yvelafers

dawvrilebiT SevityobdiT. CvenTvis mTavaria

gavigoT sad inaxavs fuls.

gia. mis dacvaSi Cemi Zveli megobari nugzari davinaxe,

SeiZ leba misi saSualebiT zogierTi ramis gageba.

280

daTo. oRond frTxilad, araferi iynosos.

gia. dResve Sevxvdebi, saxlSi mival da movikiTxav. axla ki

SenTvis sasiamovno siurprizi maqvs, cota xani

damelode da axlave Seityob (igi gadis restor -

ni dan).

daTo. (jibidan iRebs gacveTil qaRalds. Slis, dascqeris

da TavisTvis fiqrobs) bevri naZirala aris am

siaSi, SeiZleba yvelas ver gavwvde da verc move-

rio, magram zogierTs ki movugrex kisers. (man

qurdi levanis mier gadmocemul sias Tvali

gadaavlo. am fiqrebSi iyo, rodesac viRac qalis

misalmebis xma gaigo, `gamarjoba daTo~. daTos

magidas erTi axalgazrda, simpaTiuri qali

miuaxlovda giasTan erTad, daTo fiqrebidan

gamoerkva, zeviT aixeda da saxe gaebadra) lia,

genacvale aq ram mogiyvana?

gia. ai, xom giTxari, siurprizi aucileblad gagaxarebs

meTqi (orive daTos magidas miusxdeba).

lia. gavige Seni ambavi da minda am saqmeSi gverdze amo -

gidge. isev erTad vibrZoloT usamarTlobis da

Zaladobis winaaRmdeg.

daTo. amjerad, lia, brZola ufro sastiki da daundobeli

iqneba, radgan es brZolis veli kanongareSea.

samagierod naZiralebs da arakacebs kanoni

icavT. amitom me ar minda Sen gaerio am saqmeSi.

lia. yovelive CemTvis naTelia, giam yvelaferi amixsna, me

Sen gverdiT unda viyo, radgan Sen garda aRa -

ravin myavs, mec SensaviT martod-marto var am

qveyanaze da exla raRac azri miecema Cems si -

cocx les, Tu me Sen gverdiT vibrZoleb simarT -

li saTvis. (am sityvebis Semdeg daTo Wiqas awevs

da warmoTqvams).

daTo. Cvens samarTlian brZolas gaumarjos (da samive

Wiqebs erTmaneTs miuWaxunebs).

281

scena #4

didi mdidrulad mowyobili oTaxi _ naxevrad Cabnele -

buli, oTaxSi sami adamiania, erTi divanze zis, danarCeni

skamebze, esenia: daTo, gia da lia.

lia. naZirala ratomRac igvianebs.

gia. mova, aucileblad mova, dRes aq, zustad vici, mova da

fulsac Seinaxavs samalavSi. (ucbad manqanis xma

ismis ezodan, Semdeg kibeebze nabijebis xma ismis.

viRac kars uaxlovdeba).

daTo. movida, aba yuradRebiT iyaviT. (ismis karis gaRebis

xma. oTaxSi viRac ucnobi mamakaci Semodis. saw -

vimari xelze qonda gadakidebuli, sinaTles an -

Tebs, sawvimars kidebs, motrialdeba, oTaxSi

Semodis da gaocebuli uyurebs mis oTaxSi fexi-

fexze gadadebul da kargad mokala Te bul erT

qalsa da or mamakacs).

ucnobi mamakaci. ai Sexvedra. gamarjobaT Tqveni, aq ram

mogiyvanaT?

daTo. gamarjoba afTaro.

afTari. kidev gaxsovs Cemi zedmeti saxeli.

daTo. magas ra damaviwyebs, zustad amarTleb saxels

(ucbad karebisaken moaxloebuli nabijebis xma

ismis. gia erTi naxtomiT karebTan aRmoCndeba da

iaraRs amoiRebs. karebs afTaris mcveli, axovani

kaci aRebs da Semodis. ucxoebs, rom dainaxavs,

iaraRs swrafad iRebs jibidan, magram am dros

gia uknidan kefaze miadebs Tavis iaraRs da

mcveli adgilze gaSeSdeba).

gia. daagde iaraRi Torem Tavs gagixvritav tyviiT.

(mamakaci iaraRs agdebs, gia iRebs mas da mcvels

mis ufrosis gverdiT dasvams).

afTari. veraferi gamigia, Cemi Zveli TanamebrZolebi Cems

282

saxlSi Cumad modian da Cems mcvels iaraRs

arTmeven, ver amixsniT ra xdeba, ase ratom

iqceviT?

daTo. Sen metis Rirsi ara xar, dagaviwyda afxazeTis omSi,

rogor Zarcvavdi da klavdi yvelas simdidris

gulisTvis. gamdidrdi da sxvis ubedurebaze

aaSene Seni bedniereba.

afTari. nuTu marTla egre fiqrobT lia, gia, Tqvenc am

azrisa xarT.

gia. ra Tqma unda.

lia. Sen Cven yvelas usamarTlod mogvepyari.

afTari. magram raSi mdebT brals, me ver gamigia.

daTo. imaSi gdebT brals, rom Sen qarTveli meomris sax-

eli Searcxvine da omSi maradiorobiT gaiTqvi

saxeli. rodesac Cven samSoblos teritorialu -

ri mTlianobisaTvis Tavs vwiravdiT, maSin Sen da

Seni ufrosi aravis indobdiT, yvelas erTianad

ZarcvavdiT asakisa da erovnebis miuxedavad,

micvalebulebsac ki ar indobdiT, aseTi gziT

gamdidrebuli kvlav ganagrZob binZur saqmes da

narkotikebis gavrcelebasac ar Takilob. bo -

los rodesac naZarcvi qonebiT baTumSi garbo -

diT, me bavSviani qali Sevifare gemze, amisaTvis

Sen da Senma ufrosma sasikvdilod gamimeteT,

magram ar gagimarTlaT, davaswari srola da is

naZirala sicocxles gamovasalme. amisaTvis me

cixeSi gamomamwyvdies, Sen gegona, me cixidan

aRar gamovidodi, magram Secdi, gamovedi da

pasuxsac gagebineb. saTqmels mokled getyvi,

naZarcvi qoneba unda mogvce. danamdvilebiT

viciT, Seni ufrosis qoneba gemidan Sen miiTvise,

Cqara, fuli gvWirdeba, Tqvi sad gaqvs.

afTari. (fexze wamovarda yviriliT) ai Turme raze mobr -

ZanebulxarT, Tqveni deda vatire (am sityvebiT,

283

iaraRs iRebs swrafad ukana jibidan da gias

esvris. am dros afTaris mcvelic iRebs iaraRs

da daTos umiznebs, magram liam daaswro da es -

rola, daTo ki esvris afTars da adgilze klavs.

afTari da misi mcveli usulod ecemian, gia

daWrilia da sisxlisagan icleba. daTo da lia

giasTan miiWrebian saSvelad, mas sisxli mkerdis

aredan gadmosdis. lia sisxlis SeCerebas cxvir -

saxociT cdilobs, magram uSedegod).

gia. me Tavi damanebeT, saxli gaCxrikeT.

daTo. lia gias mixede. (igi saxls Cxrekavs da sarkis ukan

samalavs poulobs. amoaclis afTars jibidan

gasa Rebs da aRebs seifs, romelic dolarebiT

aris gatenili, iRebs or CanTas da maT piramde

avsebs dolarebiT. Semdeg miubrundeba lias).

gia rogor aris?

lia. mas saswrafo daxmareba sWirdeba.

daTo. Cqara wavideT aqedan (gadian ezoSi, manqanaSi jde-

bian da midian).

scena #5

mdidrulad mowyobili saxli _

divanze sxedan daTo da lia.

daTo. gia ver gadavarCineT, igi daiRupa. ra aris Cemi sic-

ocxle, ras warmovadgen, vin var da ra minda me am

qveyanaze ver gamirkvevia.

ratom wamoviwye es yovelive, es brZola

arakacebis winaaRmdeg did msxverpls iwvevs.

gana Rirs amden msxverplad es dawyevlili sim-

didre. gias daRupvis Semdeg, qurdi levanis

siiT, aT naZiralas wavarTviT fuli da kidev

oTxi kaci davkargeT, marTalia, fuli keTil

284

saqmes movaxmareT, gaveciT daRupul meomarTa

ojaxebze, oblad darCenil bavSvebze, magram

boroteba ver movspeT, isini rogorc ukvdavi

urCxulebis Tavebi ise cvlian erTmaneTs. ra

vqnaT, ra movimoqmedoT, lia, me mgonia droa

SevCerdeT da yovelives wertili dausvaT.

Cvenze sastiki nadiroba aris gamocxadebuli,

rogorc cofian cxovelebze, calke policia

nadirobs Cvenze, calke ki naZiralaTa mier daqi-

ravebuli mkvlelebi. axloblebs da naTesavebs

gviklaven, Cvenzed rom ver mouwvdebaT xeli,

udanaSaulo xalxs xocaven.

lia. rogor fiqrob wertilis dasmas? kurdRlebiviT

gaviqceT sazRvargareT?

daTo. ara, me arsad wamsvleli ara var, magram Sen, Sen unda

waxvide lia da, rac SeiZleba Sors aqedan.

lia. mainc sad, sad unda wavide?

daTo. unda waxvide saqarTvelodan. warTmeuli fuli da

oqro Zvel samxedro sawyobSia, Sen ici, is sadac

aris _ zarbaznis WurvebSia Cadebuli, Cemi saxe -

liT daukavSirdebi sazRvarze Cvens samxedro

megobrebs. isini dagexmarebian sazRvargareT

TurqeTiT rom gaxvide da fuli Tan gaitano. iqi-

dan jobia brZolis gagrZeleba.

lia. Sen ras izam, aq apireb darCenas?

daTo. diax, jerjerobiT aq saqmeebi maqvs mosagvarebeli.

exla ki wadi marto damtove.

lia. kargi, mivdivar, xval dagirekav. (gadis oTaxidan,

karebs gaixuravs da kibeze eSveba).

daTo (TavisTvis msjelobs). damTavrda yovelive, Cems

sacodav yofas wertili unda davusva (am sityve-

bis Semdeg igi iRebs iaraRs da tyviiT tenis.

iara Ris lulas Sublze miidebs, Caxmaxs gamok -

ravs. ismis srolis xma. igi usulod ecema iatak ze).

285

lia (kibeze Casvlis dros esmis srolis xma. igi adgilze

gaSeSdeba, ucbad motrialdeba da kibeze amor-

bis. gaaRebs saxlis kars. garbis sastumro oTax -

Si da daTos gvams waawydeba, daiCoqebs, awevs

gasisxlianebul mis Tavs, muxlebze dai debs da

efereba). es ra gaakeTe, daTo, ratom, ratom

damtove marto, am qveyanaze. me xom Sens meti

aRaravin myavda. yovelive Cemi bralia, Zvirfaso,

me rom SenTvis meTqva, Sengan fexmZi med viyavi,

Sen xom am saqmes ar Caidendi. Sen xom ase Zalian

gindoda patara, Seni patara memkvid re, Seni

saqmis gamgrZelebeli, Seni gvaris gamgrZe le -

beli.

me mas Sen mainc gagiCen, daTo, mTel Cvens

qonebas mas, Sens Svils movaxmar, Rirseul adami-

anad gavzrdi da Sen dawyebul saqmes bolomde

miviyvanT. (am sity vebis Semdeg igi daTos jibi -

dan qurdi levanis mier mocemul sias iRebs). me

maT yvelas samagie ros gadavuxdi, Sen sulsa da

am pataris sicocx les vficav, Cemo daTo. (igi

daTos sisxlian iaraRs iRebs erT xelSi, xolo

meoreSi ki sia uWiravs da ise gadis oTaxidan).

piesis dasasruli

286

Царица Тамар и Юрий Боголюбский

Царица Тамар и Юрий Боголюбский

Драма в двух действиях

От автора.

История, которую мы собираемся рассказать, один небольшойэпизод из жизни легендарной царицы Тамар, царствовавшей вГрузии в конце XII и в начале XIII веков, и Юрия Боголюбского - сынавеликого русского князя Владимиро-Суздальского княжестваАндрея Боголюбс кого, который воздвиг во Владимире храмРождества Богородицы и соорудил замок, ставший его резиденци-ей. По названию этого замка – Боголюбово - и самого князя сталиназывать Андреем Боголюбским. Судьбы наших героев переплелисьтак же, как и судьбы двух народов: грузинского и русского. Многоуже написано об этих исторических личностях, но мы постаралисьпо-своему передать их историческое прошлое, как они жили, люби-ли и боролись за власть. Не секрет, что брак в те далёкие временачасто носил политический характер – и имел немаловажное значе-ние для народов и государств.

Мы не претендуем на точность хронологической последователь-ности и научную точность. Мы считаем, что историческая наука- это одно, а художественное произведение - другое. События, опи-санные в сценарии, взяты из политической и государственнойжизни Грузии и охватывают период с 1184 по 1187 гг. Это былнелёгкий период царствования царицы Тамар. Следует отметить,что сами исторические источники и существующая научная лите-ратура нередко по-разному трактуют одни и те же события и,порой, весьма спорны с точки зрения фактической точности. Болеетого, летописи и хроники нередко обходят молчанием или остав-ляют без разъяснений множество исторических фактов и собы-тий. Исходя из этого, в сценарии есть эпизоды, подтверждениякоторым вы не найдёте ни в одном документе. Рядом с известны-ми историческими лицами живут, действуют в произведениивымышленные персонажи, но это не значит, что в сценарии иска-жена действительность. При этом нельзя не считаться и с права-

288

ми авторского воображения, диктующего героям те или иныешаги, действия, мысли, если они соответствуют правде описанно-го в сценарии отрезка истории.

Тот период истории Грузии, о котором повествуется в сцена-рий, относится к золотому веку. В конце XII в. Грузией правил вели-кий царь Давид IV (Строитель), при котором страна достигланебывалых успехов в политической, экономической, культурной ивоенно-стратегической областях. Выигранное Давидом-Строите -лем Дидгорское сражение в 1121 году не имело аналогов. 55600 вои-нов Грузии наголову разбили 300000-ую орду турок-сельджуков.Границы Грузии растянулись от Никопсии до Дарубанда и отОсетии до Арагаца. В наследство от своих предков царица Тамарприняла сильнейшее государство на Кавказе и после смерти отцаГеоргия III стала править огромной страной одна. В 1184 году еёвновь короновали на царство.

Естественно, оппозиционно настроенные великие князья Грузиистара лись склонить царицу Тамар в свою сторону, чтобы дикто-вать ей свои условия. Дворцовые интриги достигли небывалых мас-штабов. Царице нужна была сильная опора в лице мужа и сорат-ника. И вот начались поиски достойного избранника для царицыТамар. В 1185 году на большом царском совете тбилисский эмирАбуласан предложил пригласить в мужья царице Тамар русскогоцаревича Юрия Боголюбского. Кандидатов в мужья было много: свизантийской стороны - Алексий Комненос, с осетинской - ДавидСослан и др. Но царский двор принял решение в пользу русскогокнязя. Сторонники русской ориентации победили. В основном, этобыли купцы и те князья, которые хотели наладить более тесныеэкономические и политические отношения с Россией.

Царица Тамар согласилась с решением царского двора и вышлазамуж за Юрия Боголюбского. Но дворцовые интриги, борьба завласть в государстве имели пагубные последствия. Осетинскаязнать победила, изгнав Юрия из Грузии. Царица Тамар во второйраз вышла замуж за осетинского князя Давида Сослана, из родаБагратионов.

289

Первые робкие, но прогрессивные шаги в грузино-русских отно-шениях были сделаны. И кто знает, если бы этот брак был удач-ным, как бы впоследствии сложились русско-грузинские военно-политические отношения. Ведь Юрий Боголюбский был законнымнаследником Владимиро-Суздальского княжества и вернув власть спомощью Грузии, можно было бы объединить русско-грузинскиевойска против надвигающейся смертельной опасности - наше-ствия татаро-монголов.

Впоследствии в 1121 году Грузия проиграла сражение с монгола-ми, а Россия в 1123 году у реки Калки. Объединившись, русско-гру-зинские войска могли бы нанести татаро-монголам сокрушитель-ный удар. Но этого не произошло. И грузинское, и русское госу-дарства прекратили своё существование.

С XIII века Грузия терпела большие бедствия. Исчезла с лицаземли грузинская государственность. Татаро-монгольское наше-ствие раздробило и превратило государство в мираж, разрушилоего экономику и культуру.

После татаро-монгольского нашествия восточную Грузию при-брала к рукам и обложила большой данью шахская Персия, а запад-ную Грузию – султанская Турция.

У Грузии, враждебным окружением обрёченной на гибель, неоставалось ничего другого, как вести борьбу при поддержке едино-верной России против экспансии мусульманских стран, в против-ном случае, грузинский народ не смог бы избежать физическогоуничтожения.

Путь на север был нелёгким, требовал немалых жертв, вызывалприступы ярости и гнева мусульманских правителей. В разные векагрузинские деятели стремились к союзу с Россией как единственно-му средству спасения нации. Но были и противники этого союза,упрямо не желающие понимать эти патриотические стремления,таких людей в то время и ныне более, чем достаточно.

Георгиевский трактат, который был заключён между Россией иГрузией 24 июля 1783 года,явился результатом более чем вековоготяготения Грузии к России.

290

С глубоким уважением надо относиться к тем далёким предкам,которые, не щадя себя, боролись за сближение Грузии с Россией.Ценою этой самоотверженной борьбы и жертв Грузия была спасе-на. Только недальновидный политик не может отличить мусуль-манских правителей от царской России. Основной целью первыхбыло уничтожение грузинского народа и его христианской веры:выселение грузин и заселение их земель другими племенами, присо-единение исконно грузинских земель к мусульманской территории.

Спустя столетия вернуть такую отторгнутую часть Грузии,как например, Аджарию, грузинам удалось с помощью России.

Царская Россия не ставила целью уничтожение грузинской нации.Наоборот, Россия вносила элементы прогресса. Русская культура ирусский язык открыли большие возможности грузинскому народу.

Родоначальник грузинской педагогической науки, великий сынГрузии Якоб Гогебашаили, а также великие писатели и мыслителиГрузии Илья Чавчавадзе и Акакий Церетели получили образование вРоссии и всегда с благодарностью и уважением высказывались овеликой России. Сделали бы они так много для Грузии, если бы неРоссия? Думаю, нет. И какая это была бы утрата для культурыГрузии! В нашем сценарии описаны события, происходившие в дале-ком прошлом. Мы пытались оживить те далёкие времена и собы-тия, творившиеся при царском дворе Грузии, где, впервые зарожда-лись дружеские отношения с Россией с помощью брака. Да, траги-чески сложилась судьба молодого русского князя Юрия, дворцовыеинтриги разорвали его супружескую связь, но навсегда остались влетописи истории факт этого брака и нежная, искренняя и безна-дёжная любовь молодого русского князя Юрия к властной грузин-ской царице Тамар. Таким образом, этот исторический факт далнадежду последующим поколениям на развитие лучших отношениймежду двумя странами. Наш сценарий это маленький вклад в делодружбы двух народов. Сближение двух единоверных государств –это проблема актуальна и сегодня.

291

ДЕЙСТВУЮЩИЕ ЛИЦА

Тамара Багратиони – царица Грузии.

Юрий Боголюбский – русский князь.

Русудан – тётя царицы Тамар.

Микаэл – Католикос-патриарх Грузии.

Абуласан – Тбилисский Эмир.

Вардан Дадиани – великий князь.

Занкар Зорабебел – Тбилисский купец.

Давид Сослан – второй муж царицы Тамар.

Фатима – жена Абуласана.

Иван – наставник Юрия.

Шарган – половецкий хан.

Гульнара - дочь Шаргана.

Мзевинар – служанка царицы Тамар.

Дворцовые слуги и прислуги, грузинские князья и дидебули. Первое

действие происходит в Грузии и в городе Сунже где проживают полов-

цы, остальное в Грузии.

Действие происходит в 1184-1187 годах.

292

ПЕРВОЕ ДЕЙСТВИЕ

Сцена №1

Грузия. 1184 год. В Тбилисском исанском царском дворце идёткоронация царицы Тамар. Во дворце собралось много народу. Вездеслышно церковное пение, все в красивых нарядах, особенно особызнатного происхождения. Царица Тамар. Ей лет 19-20, среднегорос та, изящного телосложения, круглолицая, с красивыми черта-ми лица и большими выразительными глазами, две длинные косыукрашали ее нежные плечи. В царском уборе она была неотразимаи считалась в то время одной из красивейших женщин мира, одетаона в белый царский убор, расшитый золотыми нитками. Онастоит перед алтарём рядом с католикосом-патриархом ГрузииМикаэлом, главный епископ Кутаиси Антон торжественно, подцерковное песнопение женского хора благославляет её и возлагаетей на голову царскую золотую корону, украшенную жемчугами идрагоценными каменьями. Рядом с царицей стоят тётя ТамарРусудан, тбилисский эмир Абуласан, великий князь Вардан Дадиа -ни, Давид Сослан и грузинские дидебули Варданидзе и Сагирадзе,которые прикрепили саблю с золотой рукояткой к золотому поясуцарицы Тамар, как символ власти над войском Грузии. В эти тор-жественные минуты глаза царицы Тамар встретились с глазамиДавида Сослана, царица его удостоила не земной и многозначи-тельной улыбкой.

Русудан (высокообразованная политическая деятельница, при

царском дворе Грузии пользовалась большим авторите-

том. Ей было за 40, но выглядела моложе своих лет,

высокая, стройная, красивая и властная женщина, с боль-

шими чёрными глазами и черными с проседью волосами.

Говорит рядом стоящей Фатиме) – как прекрасна моя до -

ро гая Тамар, хорошо бы подыскать ей достойного мужа.

Фатима (жена тбилисского эмира Абуласана, молодая женщина

лет 22-23, очень красивая, близкая подруга царицы Тамар,

у нее чёрные вьющиеся длинные волосы, изящная шея,

293

большие зелёные глаза, прямой нос и влажные губы) –

да, вы правы, но найдётся ли такой человек в Грузии?

Русудан. Обязательно найдётся, ведь претендентов на её руку так

много.

Фатима. Нашей царице скоро самой придётся сделать выбор и

выйти замуж за достойного человека. Вы очень близки к

царице, она считается с вашим мнением, и вы должны

повлиять на её выбор, иначе она может сделать неверный

шаг и избрать человека, который будет нежелательным

для влиятельных князей Грузии и царского двора, види-

те, как она улыбается Давиду Сослану.

Русудан. А чем плох Давид, Царица его знает с детства они росли

вместе, он из рода Багратиони осетинского происхожде-

ния, к тому же он, по моему, ей нравится.

Фатима. Я думаю, государственные интересы должны стоять пре-

выше всего, иначе могут возникнуть большие неприятности.

Русудан. Царица сама решит, за кого ей лучше выходить замуж, а

кто ей в этом помешает, найдём на того управу, непри-

ятностей больше не будет в государстве. Их было более,

чем достаточно. А кто посмеет упразднить власть цари-

цы, им смерти не избежать, можете это передать всем,

кто в этом сом невается.

Фатима. Извините меня, я близкая подруга царицы и хочу только

блага для моей царицы, но, уверяю вас, наши враги не

дремлют и ищут подходящего случая, чтобы навязать

царице свои условия, через удобного им жениха.

Русудан. Пока я жива, не бывать тому. (в другом конце зала)

Вардан Дадиани (влиятельный князь при грузинском царском

дворе, среднего роста, лет сорока, хорошо сложен и си лён,

любит кутить и охотиться. Говорит рядом стоявшему

Абуласану). Теперь пора для Тамар подыскать такого му жа,

который сможет с нашей помощью ограничить власть

царицы. Не дай Бог, если она выйдет замуж за Давида

Сослана. Эти осетины при дворце и так обнаглели.

Занкар Зорабебел (богатый купец, низкого роста, смугловатый

294

толстяк тридцати лет, на нём всегда богатый, но грязный

халат). Я знаю одного русского князя Юрия, который

подошёл бы для такого дела. Я часто езжу в город Сунжу.

Князь сейчас находится там, он сын Владимиро-

Суздальского князя Андрея Боголюбского, которого заго-

ворщики убили, а сына притесняет и гонит собственный

дядя Всеволод. Юрий вынужден скрываться у половцев

он красив и прекрасно сложён, быстр и ловок, как тигр,

на медведя идёт с голыми руками.

Вардан Дадиани. По-моему, этот юноша – подходящая кандида-

тура для на нашей царицы, а какого вероисповедания он?

Занкар. Он православный христианин, крест всегда висит у него

на шее, крестится и молится, как мы.

Вардан. Да, ты молодец Занкар, католикоса нашего склоним

верой, царицу красотой русского князя, а войско – его

ловкостью и храбростью, оружие ему дадим, чтобы на

медведя не шёл с голыми руками (все смеются. Вардан

наливает вино в серебряную чашу и говорит) Выпьем,

друзья, за русского княжича Юрия, который является

законным наследником великого князя Андрея Бого -

любского. Это сильный аргумент против наших врагов.

(все пьют чаши до дна)

Абуласан (эмир Картли и Тбилиси, из знатного рода, семидесяти-

летий старец с мудрым лицом, светской величественной

осанкой, седыми волосами и бородой). Занкар, поедешь туда,

к половцам не медля, доставишь русского князя, денег на

дорогу я дам тебе, и на подарки тоже. Эти дикие половцы

любят подарки, но только ты, смотри у меня (и он пока-

зывает Занкару свой сжатый кулака) не окажется он таким,

каким ты его описал, я с тебя шкуру живьём сдеру.

Занкар. Если всё обойдётся благополучно и я доставлю его вам

живым и невредимым, надеюсь вы меня достойно отбла-

годарите?

Абуласан. Будет добро на его кандидатуру царского совета, ты

попросишь своё вознаграждение у царицы.

295

Занкар. Да, это вы хорошо придумали, царица щедра, она награ-

дит, если избранник будет ей по душе, а не будет, во всём

обвинят только меня, отвечать буду я один.

Вардан. Не горюй, Занкар, царице будет по душе тот, кого мы

предпочтём. Другого пути у царицы не будет.

Занкар. Раз так, тогда я согласен, завтра начну готовиться к отъезду.

Абуласан. Готовиться начнёшь сегодня, а завтра отправишься в путь.

Занкар. К чему такая спешка?

Вардан. Правильно говорит Абуласан, надо торопиться, а то

видишь как старается Давид Сослан, нам сейчас каждая

минута дорога, так что завтра в путь. Мы не допустим

того, что случилось с Кутлу-арсланом, которому тогда не

удалось упразднить царскую власть, но это кажется воз-

можным при помощи русского князя. (В это время при-

сутствующие в зале дидебули и военноначальники кля-

нутся в верности царице Тамар. Слышен звон колоколов,

царица начинает раздавать народу золотые монеты и дра-

гоценности).

Сцена №2

Город Сунжа. Большой деревянный двухэтажный дом. На пер-вом этаже большая гостиная, посередине комнаты стоит длин-ный дубовый стол. Стены комнаты украшены боевыми трофеямиполовцев – это боевое оружие, щиты, сабли, копья, на стенахтакже висят охотничьи трофеи: шкуры медведя и дикого кабана сразинутыми пастями, из которых торчат огромные клыки. Воглаве стола, в большом дубовом кресле сидит половецкий ханШарган, физически сильный мужчина лет сорока, у него широкиеплечи и большие мускулистые руки. Он наголо обрит, чёрные длин-ные усы украшают его мужественное лицо, глаза сверкают какмолния. На столе большой глиняный кувшин с брагой, рядом насеребряном подносе лежит жареный дикий кабан. Большим ножомШарган отрезает кусок мяса и аппетитно начинает есть, затемосушает глиняный сосуд с брагой. С ним за столом сидят егодрузья, русский князь Юрий, красивый юноша лет 18-19, со свет-

296

лыми кудрявыми волосами, одет в кожаный кафтан, Иван – сорат-ник и воспитатель Юрия, мужчина крепкого телосложения, стар-ше сорока лет. У русского князя перевязана левая рука.

Шарган (говорит Юрию). Сам виноват, не надо было лезть медве-

дю прямо в пасть, ещё хорошо, что жив остался.

Иван. Что ни говори, Шарган, смел наш Юрий, не испугался и мед-

ведя, копьём пронзил.

Шарган (обращается к служанкам). Ну, что вы стоите? Несите

вина, накрывайте праздничный стол и зовите гостей, этот

праздничный стол в честь благополучной охоты и спасе-

ния Юрия. (Заходит один из воинов половцев и говорит

Шаргану, в руках держит медвежью шкуру).

Воин. Такого огромного медведя мы не видели, честь и слава рус-

скому князю (он бросает на пол перед Шарганом посре-

ди комнаты медвежью шкуру). Это трофей Юрия.

(Заходят гости начинается пир, входят красивые полураз-

детые рабыни, у камина они начинают танцевать на мед-

вежьей шкуре, рядом стоят певцы и музыканты, которые

играют и поют. В комнату заходит одна из дочерей

Шаргана – красавица Гюльнара, стройная, черноглазая

де вушка лет 18, Юрий подходит к ней).Юрий. Дорогая Гульнара, как я соскучился по тебе (он целует её).

Гульнара. Любимый, когда я узнала, что медведь ранил тебя, я

целую ночь не сомкнула глаз. Почему ты не бережёшь

себя, Юрий? Ведь мог погибнуть. Я этого не перенесла бы.

Юрий. Не бойся дорогая, у каждого человека своя судьба, от кото-

рой не убежать и не скрыться, мне дорога жизнь, главная

мечта – вернуть отнятое княжество не сбылась.

Гульнара. Видела я на днях сон. Про тебя сон, как будто, ты воз-

нёсся в небеса, и вместе с облаками ветер уносил тебя

всё дальше и дальше от меня. Боюсь, Юрий, я за тебя,

чует моё сердце беду.

Юрий. Не беспокойся, милая, меня от тебя никакой ветер не унесёт

(они начинают танцевать. Вдруг дверь открывается и на

297

пороге показывается огромная фигура гостя из Грузии,

купца Занкара. Он заходит в большую гостиную, где

весе лятся гости. Все замирают от неожиданности, никто

не ожидал далёкого гостя).

Занкар. Здравствуйте друзья, вот я и приехал к вам с хорошими

вестями и с подарками из Грузии.

Шарган. Приветствую тебя, дорогой Занкар, какими судьбами, с

чем к нам пожаловал? Заходи, желанный гость из Грузии,

всегда с подарками и хорошими вестями к нам едешь,

надеюсь и сегодня ты нас обрадуешь.

Иван. Присаживайся к столу, Занкар, ты с дороги, наверно, устал и

проголо дался.

Занкар. (Из большого мешка достаёт подарки и говорит) Вот это

вам, Шарган, щит, чтобы защищался от врагов (он отдаёт

Шаргану позолоченный щит с гербом Багратиони). А

это тебе, Иван (и Ивану протягивает меч). А это тебе, рус -

ский княжич (он достаёт из мешка кинжал в серебряных

ножнах и преподносит Юрию грузинское княжеское

одеяние).

Юрий. Спасибо, Занкар, кинжал вещь нужная, но это что за одея-

ние и где я его надену? (и он показывает на княжеский

наряд).

Занкар. Это грузинский княжеский наряд, ты в нём будешь

достойным женихом царицы.

Юрий. Ты что меня женить собираешься на царице?

Занкар. Угадал, точно женить хочу тебя на нашей царице.

Юрий. На какой царице, если не секрет, ты женить меня соби раешься?

Занкар. Да какой это секрет?! Для того и приехал сюда, чтобы

увезти тебя в Грузию, в Тбилиси и женить на нашей

царице-красавице Тамар Багратиони, помнишь я как-то

рассказывал тебе про неё? (Все в комнате замерли, даже

слуги и танцовщицы остановились. Первым опомнился

Юрий, который от удивления открыл рот).

Юрий. Помню, как ты мне про её доброту и красоту рассказывал,

но с женитьбой ты пошутил, Занкар, правда? И зачем

298

мне твоя царица, когда у нас здесь и своих цариц хвата-

ет? (Он посмотрел на Гульнару, которая удивлённо смот-

рит на Занкара).

Занкар. Да я не шучу, ты лучше назови хоть одну из твоих цариц,

которая правила бы одна огромной страной, а за ней почти

полмиллиона войска стоит, в казне горы золотых и сереб-

ряных монет, которые и учёным никак не сосчитать.

Шарган. Ты так, Занкар, больше не шути, а то могу и рассердить-

ся, ты знаешь какой я в гневе!

Занкар. Да что ты, Шарган, разве можно шутить такими серьёзны-

ми делами, как женитьба русского княжича на грузинской

царице? Это дело серьёзное, мои хозяева, там, в Гру зии, –

влиятельные князья царского двора, члены царс кого сове-

та, они послали меня, чтоб я привёз русского князя в

Грузию для женитьбы на царице Тамар. Царицу нашу

недавно короновали, а править одной трудно, и вот стали

искать ей достойного мужа, я сказал им, что есть такой

человек в Сунже, у половцев проживает. Это русский

князь Юрий, сын Андрея Боголюбского, великого князя

Владимиро-Суздальского, убитого заговорщиками. А сын

его, Юрий, гонимый собственным дядей, временно, про-

живает у половцев. Также сказал им, что Юрий христиа-

нин и, к тому же, православный, им было это по душе, так

как Грузия – христианская страна, там живут, в основном,

православные грузины. Вот я и здесь.

Иван. Занкар, это для всех нас так неожиданно. Неужели в Грузии

не нашлось жениха, странно как-то, чего-то недоговари-

ваешь ты, Занкар.

Занкар. Что ты, Иван, мне скрывать нечего, чем вы не довольны?

Юрию оказана такая большая честь, а вы в чём-то сомне-

ваетесь. Многие цари на Востоке и в Европе стремятся

наладить родственные и дружественные отношения с

таким сильным и влиятельным государством, как

Грузия, страна славится своими плодородными землями

и 12 милионным населением, но им всем было отказано,

299

согласитесь, быть изгнанником не очень-то приятно,

Юрию повезло, и он должен использовать удачно сло-

жившиеся обстоятельства.

Шарган. Юрий как сын и младший брат мне, и ему здесь оказаны

все почести, достойные великого князя и законного

наследника своей земли. Да, мы не такое сильное и влия-

тельное государство, как Грузия, но мы – свободное

племя половцев. В бою с врагами не уступаем им в лов-

кости, смелости, мы бьемся с врагами Юрия, но нам сей-

час надо набраться сил. Было время, Грузия нуждалась в

нашей помощи, и мы оказали ей такую возможность,

когда великий царь Грузии Давид Строитель взял в жёны

дочь нашего хана Атрака – красавицу Гурандухт. Тогда

хан послал на помощь в Грузию 40 000 вольных семей,

из которых Давид Строитель собрал 45 тысяч воинов и с

помощью этого войска были разгромлены турки- сельд-

жуки под Дидгори в 1121 году, так что ты, Занкар, не

задирайся. Нечего нас укорять. Мы не раз громили врага,

и сейчас разгромим всех, кто позарится на наши территории.

Гульнара. Прав Иван, действительно странно, что в Грузии не

нашлось жениха для царицы, здесь нечего искать жениха

царице вашей, а Юрия она на погибель зовёт и не следу-

ет ему туда ехать. Там все чуждо ему.

Юрий. Пусть ваша царица сама едет к нам, посмотрю на нее, какая

она собой, после решу, как поступить.

Гульнара. Нечего тебе на нее глядеть, погубит она тебя (и она со

слезами на глазах выбегает из комнаты).

Иван. Да ты погоди (шутит Юрий), это не смешно, думаю это дело

даже очень выгодно для нас.

Шарган. Что ты имеешь в виду, Иван?

Иван.Я имею в виду то, что мы здесь зря торчим, вот уже сколько

лет мечтаем вернуться во Владимерское княжество, но

никак войско не соберём. А быть царём в Грузии и иметь

огромное войско – это значит, что могут сбыться наши

мечты, и мы вернём потерянное княжество.

300

Шарган. Ты прав, Иван, когда говоришь, что Грузия сейчас силь-

ное государство на Кавказе, но захотят ли политические

круги Грузии начать войну с Россией? Ведь их страну

окружают мусульманские враждебные государства и

начать войну с христианским государством им не выгод-

но, глупо надеяться на такое, но, с другой стороны, рус-

ские нас притесняют с севера, а в лице грузин у нас будет

сильная опора, нас устраивает, чтобы Юрий был там

царём. Я поддерживаю предложение грузинских князей,

и советую Юрию ехать в Грузию.

Занкар. А что скажет Юрий?

Юрий. Не знаю даже что сказать, я ведь её совсем не знаю, и смогу

ли я полюбить её, как можно без любви жениться? Разве

такое возможно?

Иван. Возможно, когда этого требуют государственные интересы,

потом полюбишь когда царём будешь, а не полюбишь и

это не беда. Государством можно править и не любя

царицу. Красивых черноглазых грузинок много будет во

дворце, люби их сколько хочешь. Я одобряю твою

женитьбу на царице Тамар.

Занкар. Вот это дело, молодцы, друзья мои, вы приняли правиль-

ное решение, скоро окажетесь Юрий в сказочной стране,

только, должен вас предупредить, что царица наша очень

ревнива, и во дворце у нас строгие правила, так что,

советую остерегаться черноглазых красавиц, обычно,

они шпионки католикоса Микаэла. Следует выпить за

Юрия и за царицу Тамар (он наливает в бокал вина и все

пьют за сказанное. Юрий встаёт и идёт к Гульнаре, она

стоит в углу и плачет).

Юрий. Не плачь дорогая, я пришёл проститься, скоро я уеду в

Грузию. Я не хочу этого, но Иван и Шарган так решили,

они говорят, так будет лучше. И мне очень грустно рас-

ставаться с тобой, но поверь мне, это ненадолго, я за

тобой обязательно приеду.

Гульнара. Вот и сбылся мой сон, дорогой, улетаешь от меня

301

навсегда, сокол мой, в чужие края и к чужой царице. Но

будешь ли счастлив? Сердцу ведь не прикажешь, кого

любить, а кого ненавидеть, я чувствую, что ты не хочешь

уезжать, но другие люди определяют твою судьбу, это твоя

слабость, так будет продолжаться и там, в чужих краях. Это и

приведёт тебя к гибели.

Юрий. Я люблю тебя, моя Гульнара, только тебя, и никого больше,

за тобой еще вернусь, когда верну свое княжество и

увезу тебя к себе во дворец.

Гульнара. Бросишь грузинскую царицу и вернёшься за мной? Это

глупо. Очнись, Юрий, и посмотри правде в глаза.

Неужели ты веришь тому, что с чужим войском тебе

удастся вернуть Владимиро-Суздальское княжество? У

царицы будут свои государственные интересы, и она не

будет учитывать твои.

Прощай, мой сокол, не смогла я тебя удержать, такова,

наверное, Божья воля. Как ты говоришь, у каждого

человека свой путь в жизни, но чует моё сердце на

верную гибель толкает тебя судьба. В чужой для тебя

стране, среди гру зин, не зная их обычаев и языка,

русский князь с царской короной Багратионов на

голове... Ох, как тебе будет тяжело носить её, мой родной

сокол (она обнимает Юрия). Запомни одно, кто возложит

тебе на голову корону, тот и будет тобой править, сокол

ты мой, разве ты не понимаешь это? Они будут

навязывать тебе свою волю.

Юрий. Врёшь, это всё твоё суеверие, ты завидуешь мне и ревнуешь.

Я своё слово сдержу и вернусь за тобой.

Гульнара. Ты не вернёшься, и никакой помощи от них не жди. Ты

для них всегда будешь чужеземцем, оглянуться не успе-

ешь, как окажешься в темнице, гонимый всеми, в том

числе и твоей царицей, помни это, сокол мой.

Останься здесь со мной, будь здесь царём, соберём войско

вместе с моим отцом, и мы одолеем врагов твоих и вер-

нём твоё отнятое княжество. Послушай меня, мой сокол.

302

Юрий. У отца твоего Шаргана нет такой силы, чтобы одолеть

врага, реальная военная сила есть у царицы Тамар.

Гульнара. Есть, только не для тебя, ступай к ней, и ты поймёшь

сам это, только помни, такой любви, которую я тебе дала,

с ней у тебя не будет, прощай.

Юрий. Погоди милая, может ты и права, но и ты должна меня

понять, ведь я не намерен до конца своих дней там оста-

ваться, у меня своя родина и своя любимая будет ждать,

ты ведь будешь меня ждать?

Гульнара. Не забывай, сокол мой, я тебя до конца своих дней буду

ждать (они обнимаются и прощаются).

Сцена №3

Дворец царицы Тамар. Дворцовый большой приемный зал богатообставленный. На стенах висят иконы святых. На других стенахкомнаты висит доблестное оружие царской династии Багратио -нов. Посередине зала стоит большой золотой царский трон. Залпустует , но скоро первыми в зал входят Вардан Дадиани иТбилисский эмир Абуласан и несколько других князей, за ними вхо-дят купец Занкар и красивая молодая жена Абуласана Фатима.Они собираются вместе и о чём-то начинают беседовать.

Вардан. Абуласан, где же твой русский князь, хорошо бы посмот-

реть на него, поговорить с ним, узнать побольше о нём,

мы должны поближе познакомиться с женихом, иначе

представлять его на совете как жениха мы не будем.

Абуласан. Занкар и русский князь прибыли неделю тому назад и

я несколько раз посылал к вам гонца с приглашением,

чтобы познакомить с ним, но вы были на охоте и не смог-

ли прийти. Но он скоро будет здесь, я должен вам ска-

зать что виделся с ним несколько раз, беседовал с ним, и

он оставил хорошее впечатление. Он красив, умён и ловок,

как тигр. Я даже был вместе с ним на охоте, и он проявил

себя смелым и мужественным юношей, из лука стреляет

метко, а вино пьёт не хуже, чем мы (и все засмеялись).

303

Вардан. Ума и ловкости и у нас хватает, а как у него дела с послу-

шанием и покорностью. Это для нас главное. Надо

научить его слушаться нас. Он один прибыл или с ним

ещё кто?

Занкар. Он приехал вместе с воспитателем Иваном, который слу-

жил верой и правдой отцу Юрия Андрею Боголюбскому,

после смерти отца Юрий и Иван, гонимые дядей Юрия,

Всеволодом, вынуждены были найти пристанище у

половцев.

Вардан. Такие наставники Юрию не нужны. Учить уму-разуму

русского князя будем мы. А что красив на лицо – это

хорошо, он будет по душе царице, что скажешь Фатима.

Фатима. Да, конечно, внешность имеет значение для царицы, но

она всегда оценивает мужчин по уму.

Вардан. Ты, Фатима и Абуласан часто принимаете гостей из дру-

гих стран, и из Руси тоже, и ты, как я знаю, языком рус-

ским хорошо владеешь, вот и присмотри за князем,

будешь учить грузинскому, переводить ему сказанное нами.

Абуласан. Она уже целую неделю этим и занимается, на меня

совсем внимание не обращает.

Вардан. Внимание мы сейчас должны уделять русскому князю,

чтобы сблизить его с нами, неужели тебе это не понятно,

Абул. (в это время в зале входная большая дверь отво-

ряется и на пороге показываются Юрий и Иван. Юрий

был одет как грузинский князь, на серебряном поясе у

него висел кинжал в серебряных ножнах, подарок

Занкара. На ногах были надеты чёрные кожаные сапоги.

Его светлые кудрявые волосы спадали до плеч и украша-

ли его мужественное лицо. Глаза у него большие и голу-

бые. Занкар представил гостей грузинским князьям).

Занкар. Разрешите представить вам русского князя Юрия

Боголюбского и его воспитателя и наставника Ивана.

Прошу любить и жаловать (и рукой показывает на

гостей).

Вардан. Молодец Занкар, ты исполнил свой долг отлично, и внёс свой

304

вклад в дело укрепления и стабильности государства, мы

тебе за это благодарны. А теперь переведи, что мы очень

рады видеть дорогих гостей у нас. (Занкар переводит)

Юрий. Мы тоже очень рады, надеюсь, наша встреча будет полезной

для всех нас.

Вардан. Вы знаете причину вашего приезда в Грузию?

Иван. Да знаем и хотелось об этом поговорить подробно (вокруг

гостей собрались грузинские князья, внимательно

наблюдали за Юрием и одобрительно кивали головами).

Хорош княжич, ничего не скажешь.

Вардан. Нам бы, поначалу, хотелось побольше узнать о вас, мы от

Занкара знаем кое-что о вас, но не знаем, какие у вас

намерения и планы на будущее.

Юрий. Я понимаю какая на меня будет возложена ответственность,

если царица Тамар и дворцовый совет удостоят меня

чести стать мужем вашей царицы! Первым делом мои

старания будут направлены на укрепление границ Грузии

строительством крепостей вдоль границ Грузии, конеч-

но, я буду стараться наладить дружеские отношения с

соседями Грузии, и в первую очередь, с Русью. Я наме-

рен наказать изменников дворян на Руси, которые уча-

ствовали в восстании против меня, если это удастся, рус-

скими князьями будет править один великий князь, кото-

рому будут покоряться остальные, и этот человек будет

мой ставленник, который восстановит мир и взаимопо-

нимание между нашими странами и народами, наши

совместные усилия будут направлены против агрессии

татаро-монголов, которые намерены завоевать наши

страны, да и не только наши страны.

Расскажу и про себя. Отец мой Андрей Боголюбский

правил Владимиро-Суздальским княжеством, во

Владимире воздвиг он храм Рождества Богородицы и

соорудил замок, ставший его резиденцией. По названию

этого замка Боголюбово и самого его стали в народе

называть Андреем Боголюбским. В 1172 году отец

305

послал меня в Новгород князем, там я водил рать и не раз

одерживал победу над врагом. В 1174 году восстали про-

тив отца ростово-суздальские князья и убили его.

Восставшие дошли и до Новгорода, их вел мой дядя,

родной брат отца Всеволод, я не смог оказать им достой-

ного сопротивления. Иван и я дрались отчаянно, но бес-

полезно, силы были неравны, и фортуна улыбнулась пре-

дателю Всеволоду. Я был изгнан из владений отца, из

Суздаля и Новгорода, так я оказался у половцев, которые

приютили меня и оказали почести и уважение, как сыну

великого князя и его законному наследнику, а как я здесь

оказался, это вам известно.

Абуласан. Да, тяжёлое было у вас прошлое, как мог ваш родной

дядя пойти на такую измену, он заслуживает смертной

казни через повешение. Мы найдём управу на него.

Изменники чаще всего бывают всегда из близких.

Фатима. А женаты вы не были?

Юрий. Нет.

Фатима. Однако в Сунже у вас была невеста, как нам известно,

если я не ошибаюсь дочь половецкого хана Гульнара.

Юрий. (удивлённый) Да, но это было в прошлом.

Вардан. Фатима, ты задаёшь князю каверзные вопросы, как ты

думаешь, такой красивый юноша, как Юрий, не имел бы

невесту? Когда я был молодым, у меня было семь невест,

но женился на одной, так и будет с Юрием. Невест у него

может и было много, но по божьему желанию и нашему

усердию он женится на царице Тамар.

Фатима. (обращаетя к Юрию). Наша царица вам обязательно

понравится, она необычайно красива и умна.

Юрий. Надеюсь на взаимность, думаю, решающим будет выбор

государыни, который за царицей.

Вардан. Не всегда так, князь, иногда царица считается с мнением

старейшин, и оно бывает решающим. Влиятельные

князья обязательно поддержат вас, так что насчёт выбо-

ра царицы не беспокойтесь.

306

Юрий. Это означает, что если царице я буду не по душе, по реше-

нию влиятельных князей, она будет вынуждена выйти

замуж за меня насильно? По-моему, это несправедливо.

Вардан. Такова судьба царствующих особ, жениться по любви не

может ни одна царица и ни один царь, иначе они поте-

ряют корону, это было всегда, так будет и в дальнейшем,

так как везде государственные интересы выше собственных.

Иван. А каков ваш интерес в этом браке?

Вардан. У нас интерес один – сближение двух соседних народов,

союз военный и экономический, оказание помощи друг

другу против общих врагов, улучшить торговлю с

Москвой, Новгородом, Владимиром и другими города-

ми. Князь Юрий является законным наследником

Владимиро-Суздальского княжества, его стремление

наказать изменников и вернуть княжество мы одобряем и

всячески будем поддерживать князя в деле возвращения

княжества и влияния на правление княжеств.

Иван. Но как это сделать?

Вардан. Многое зависит и от самого Юрия, как он проявит себя,

мы его поддержим всегда, но и он должен прислушивать-

ся к нашим советам, иначе ему придётся трудно, во двор-

це у него уже и так много противников, вы увидите их

сегодня, но мы их одолеем, после женитьбы Юрия мы с

вами займёмся укреплением границ Грузии, вы должны

проявить себя в боях, а после мы рассчитаемся с врагами

как здесь, так и на Руси.

Фатима. Размечтались, пока царица Тамар добро не даст на этот

брак рано вам саблями махать и границы укреплять.

Иван. А как вы думаете, царице понравится наш Юрий?

Фатима. Думаю, что понравится, только жаль, что Юрий языка не знает.

Вардан. Вот и научи русского князя говорить по-грузински, а мы

за грузинским столом научим его грузинские тосты гово-

рить, да и не только тосты, за столом у нас многому

можно научиться (и он по-дружески на плечо Юрию кла-

дёт руку и смеется; все весело смеются).

307

Сцена №4

Приёмная царицы Тамар. Большая комната, богато обставлен-ная, входные двери позолоченные, посередине комнаты стоит боль-шой дубовый стол. В одном углу комнаты – молитвенник, висятиконы, посередине стоит золотое распятие Христа, рядом на стеневисят деревянные полки, на которых лежат книги. На столе стоятсеребряные подсвечники, на серебряном блюде лежат фрукты. Встеклянном позолоченном графине налито красное вино, на столестоят три серебряных бокала, вокруг стола дубовые стулья, покры-тые тигровыми шкурами, за столом сидит царица Тамар в царскомодеянии, длинное шёлковое платье, обшитое золотыми нитками,украшало её стройную фигуру. Рядом горит камин, около него стоятдубовые кресла, покрытые львиными шкурами. На груди у царицывисит золотой крест. Напротив царицы, у стола, сидят К ато ликосПатриарх Грузии Микаэл, слева от царицы сидит тётя Русудан.

Микаэл. Скоро начнётся царский совет, и мы должны обсудить

там очень важный вопрос для всей страны, вы знаете,

что в Грузию по приглашению Вардана Дадиани приехал

русский князь Юрий Боголюбский, он сын великого кня -

зя Андрея Боголюбского, который правил Владимиро-

Суздальским княжеством, после его предательской смер-

ти Юрий был изгнан из княжества собственным дядей и

он нашёл приют у половцев. Цель его приезда, как нам

известно: просить руки вашего величества.

Русудан. Твой отец и мой брат, покойный царь Георгий III, уми -

рая, попросил меня заботиться о тебе, царица, и я дала

слово исполнить его последнее желание. Мы не раз с

честью выходили из сложной политической ситуации.

Во дворце, чувствую, со стороны врагов твоих наме -

чается новая авантюра, я – вдова Хорасанского султана

ещё там во дворце султана, спасла династию от явной

гибели. С божьей помощью, по заданию брата моего

улаживала ответственные дипломатические отношения.

Так Елдигуз-Атабак с помощью мирных переговоров с

308

Георгием положительно решил вопрос города Аниси. Я и

сейчас готова ради тебя, царица, сделать всё от меня за -

висящее, чтобы не запятнать твою честь. Самоуп равст ву

Вардана Дадиани и его сторонников нет предела, без

ведома царицы и нас самовольно отправляет гонца за

русским князем в город Сунжу к диким половцам. Это

оскорбительно. К тому же русский князь гоним и вне

закона, без армии и политической поддержки на Руси. Я

думаю, такой жених тебе не нужен царица, а беспределу

некоторых князей надо положить конец. А что ты об этом

думаешь царица?

Царица Тамар. Это всё так неожиданно, что не могу опомниться.

Не понимаю, зачем приглашать без моего ведома рус-

ского князя, человека мне незнакомого, неизвестного

нрава и характера.

Католикос Микаэл. Моя царица, вы выросли у меня на глазах, я

ещё при вашем отце Георгии служил на благо отечества

и буду также служить вам, выслушайте и меня, я согла-

сен с вами и вашей тётей Русудан, что без ведома цари-

цы отправлять гонца за женихом – самоуправство, карае-

мое в лучшие времена смертной казнью, которую вы

отменили. Этот поступок Вардана Дадиани и Абуласана

можно понять как вызов, он явно направлен против цар-

ской власти, а посмели они это потому, что за ними стоят

военоначальники, армия и влиятельные князья, и если

мы сейчас примем меры против них и арестуем, это обе-

рнётся для нас гражданской войной и будет стоить вам

короны. Вспомните, когда Кутлур Арслан захотел

упразднить царскую власть, вы его посадили в темницу,

но оказалось, что за ним стояли влиятельные политиче-

ские силы, которые военной силой поддержали его, вам

пришлось отпустить его, и вопрос решился мирным

путём, пришлось пойти на некоторые уступки.И сейчас

может повториться старое, но на этот раз оно будет

носить ожесточённый характер в борьбе между разными

309

политическими группами. Русский князь даже не пред-

ставляет себе, для какой опасной игры пригласили его, и

что это может стоить ему жизни, если он будет действо-

вать самостоятельно. С другой стороны, править вам

одной государством будет нелегко, рядом с вами должен

быть настоящий полководец и любящий вас муж, от

которого у вас будет наследник трона, это очень важно

для вас и для страны, на вашу руку и сердце претендуют

многие достойнейшие наследники тронов разных госу-

дарств, но из них можно выделить двоих: это Давид

Сослан – далёкий родственник вашей покойной матери

Бурдухан и воспитанник вашей тёти Русудан, он

Багратион по осетинской линии, и вы его хорошо знаете,

так как в детстве росли вместе, питаете к нему особые

чувства и благосклонны к нему, была бы ваша воля, вы

бы согласились выйти за него замуж, но это стоило бы

вам царской короны, столкнулись бы две враждующие

группы – с одной стороны – осетинская знать, а с другой

– группа Вардана Дадиани. Это привело бы страну к бра-

тоубийственной войне, пролилось бы много невинной

крови, и разруха страны была бы неминуема, чем вос-

пользовались бы наши враги и нанесли бы нам смертель-

ный удар. Второй кандидат, претендент на вашу руку –

русский князь Юрий Боголюбский, хотя он и не по душе

вам, но в данной ситуации является подходящим и при-

емлемым, русский княжич христианин и к тому же пра-

вославный. Я одобрил бы этот выбор. Но выбор за вами

царица, могу лишь добавить, что вам следует учесть в

первую очередь интересы государства, они должны ста-

виться превыше всего. Так поступали и ваши предки. А

интересы государства на сегодняшний день требуют

мира, а не вражды между князьями, ваши сторонники

очень слабы, и они проиграют эту битву за власть, надо

выждать и набраться сил.

Царица Тамар. Вы одобряете выбор, который не одобряет цари-

310

ца? Я от вас этого не ожидала. Что Юрий православный

христианин, этого добра у нас хватает, хотя понимаю

откуда дует ветер. Вардан Дадиани, Абуласан, Занкар.

Кто им дал право самовольничать и предлагать чужезем-

ца мне в мужья? За такую дерзость, мой дед великий

Давид-Строитель головы рубил с плеч, но я так не

поступлю, по опыту знаю, чем это обернётся для страны.

Значит, русский князь, как вы говорите, гоним из Руси и

не имея никакой опоры, будет в руках моей оппозиции,

как игрушка, поставив его рядом со мной у власти, они

будут требовать от него безоговорочного повиновения и

исполнения любых их требований, а они будут напра -

влены против меня и моей власти, они постараются

любыми способами ограничить законодательную и

исполнительную власть царицы.

Русудан. В твоих словах много мудрости, царица, но решить

силой этот вопрос нам не удастся, надо выиграть время и

собраться с силами.

Микаэл. Русудан права, царица, надо выиграть время, собрать

вокруг себя реальную военную силу и потом нанести

всем вашим врагам сокрушительный удар, а для этого

причин найдётся много.

Царица Тамар. Временно уступить – означает временно выйти

замуж за человека, которого я не знаю и не люблю, как

это легко говорить вам, а как мне тяжело на душе (цари-

ца встаёт, подходит к иконе Богоматери, висевшей на

стене, и крестится, затем поворачивается и говорит) Но

я, в интересах моего народа и государства, пойду на этот

шаг, я готова на любые жертвы, лишь бы не пролилась

кровь невинных людей и не пострадал мой народ. А

теперь, перед царским советом я хочу помолиться и

собраться с силами. Я хочу остаться одна, пожалуйста,

оставьте меня. (Русудан и Католикос встают, кланяются

царице и оставляют её одну. Она опускается на колени

перед иконой Богоматери и начинает молиться, через

311

некоторое время в комнату входит молодая служанка

царицы).

Царица Тамар. Это ты, Мзевинар? (царица встаёт)

Служанка. Да, моя царица, пришла спросить, не надо ли вам чего-нибудь?

Царица Тамар. Надо, моя верная Мзевинар, как никогда нужна

мне твоя помощь, хочу тебя спросить кое о чём.

Мзевинар. (подходит к царице с поклоном и смотрит ей в глаза)

Слушаюсь царица, все скажу не скрывая ничего.

Царица. Что говорят в народе о русском князе?

Мзевинар. В народе говорят, что хорош собой русский князь, но у

нас можно было найти и лучшего жениха для царицы.

Царица. Да, можно было, но, видимо, не судьба. Что ещё говорят

в народе?

Служанка Мзевинар. (она опускает глаза вниз) Ещё говорят, что

Абуласан и его свита отправились с русским княжичем

на охоту, где он всех удивил своей силой, храбростью и

ловкостью, ещё говорят, что после, охоты был пир и рус-

ский князь произнёс заздравный тост по-грузински за

царицу.

Царица. (удивлённо смотрит на служанку) Он произнёс тост за

моё здоровье на грузинском языке? Я этого от него не

ожидала, видимо, Фатима перестаралась, очень уж

усердно она занимается с князем уча его говорить по-

грузински. Надобно и мне научиться по-русски говорить.

Мзевинар, приведи после совета Фатиму ко мне, я хочу

поговорить с ней. А теперь пойдём в мою комнату, я

должна привести себя в порядок, переодеться и надеть

царский наряд. Ты поможешь мне.

Мзевинар. Слушаюсь, моя царица (они выходят из комнаты).

Сцена №5

Исанский царский дворец царицы Тамар. В большом тронном залесобрал ся ц арский совет . З д есь великие князья и эрист ави ,Католикос-патриарх Грузии и другие представители церкви, круп-

312

ные купцы, военачальники. Здесь сторонники и противники царицыТамар, женихи Давид Сослан и Юрий Боголюбский, окружённыесвоими сторонниками, рядом с Юрием стоит Вардан Дадиани, Абу -ласан, Занкар и другие. Католикос Микаэл объявляет всему залу.

Католикос. Царица Грузии Тамар Багратиони (в зале раздаётся

нежное пение женских голосов, поют монахини, в зал

входит в сопровождении царской свиты царица Тамар

Багратиони, она в белом шёлковом царском наряде, на

голове у неё золотая корона, которая украшена жемчуга-

ми, она подходит к золотому трону и садится. В зале

наступает тишина.

Вдруг вперёд смело выступает картлииский и тбилис-

ский эмир Абуласан и заявляет на весь царский двор

царице Тамар.

Абуласан. Царица, государственные интересы требуют того,

чтобы вы, Тамар Багратиони, рядом имели соратника,

смелого полководца в лице достойного мужа, таким

человеком я и мои соратники считаем сына великого

князя Владимиро-Суздальского Андрея-Боголюбского,

Юрия Боголюбского, вот он – русский князь, перед вами

(и он рукой указывает на Юрия, вперёд выступает Юрий

смело смотря царице в глаза. На миг их взгляды встрети-

лись и Юрий не выдерживает сверкающий, как молния,

взгляд царицы, он опускает голову вниз. Очарованный,

опускается на колени перед царицей. Он потрясён, влюб-

лён с первого взгляда, Юрий, как громом пораженный,

стоит перед ней. Не замечает, что творится вокруг него, в

зале разгораются страсти. Увидев Юрия в таком состоя-

нии, Иван поднимает его с колен и ведёт к своим сторон-

никам. Вдруг вперёд выступает представитель осетин-

ской знати Инал и говорит громко царице и всем присут-

ствующим).

Инал. Царица, есть и другие достойные кандидаты (он рукой ука-

зывает на Давида Сослана) Давид Сослан является осе-

313

тинским царевичем из рода Багратионов, вы его знаете

давно и согласитесь, что он – блестящий полководец,

Давид Сослан не раз доказал это в бою с врагами. А рус-

ский князь незнаком нам, к тому же, гоним из свое го

княжества и рос среди диких племён половцев, его

нравы нам чужды. (не дав ему закончить слово, вперёд

выступает представитель византийского двора Сакар).

Сакар. Царица, отношения Грузии и Византии хорошие, но значи-

тельно их укрепил бы брачный союз с достойным канди-

датом в ваши мужья Алексеем Комненосом, который вам

хорошо знаком, союз между нашими странами укреплён-

ный браком, будет залогом мира на Кавказе, и не только

на Кавказе. А русские и осетинские женихи вам будут в

тягость, так как ими будут править другие люди, которые

стоят за их спинами. (в зале раздаются крики, враждую-

щие стороны ругают друг друга, хватаются за кинжалы,

обнажают сабли. Столкновение между ними становится

неизбежным. Вдруг раздаётся громкий голос католикоса

Микаэла).

Микаэл. Мы выслушали все стороны по этому вопросу, теперь

выслушайте и моё мнение, христианская православная

вера всегда была для нашего народа главным фактором

выживания и победы над врагом. Вспомните, как страдал

наш народ, когда надругались над нашей верой. Теперь у

нас есть возможность укрепить нашу веру союзом с хри-

стианской православной верой Великой Руси. Эта супру-

жеская связь укрепит нашу веру и соединит народы

наших стран перед большой смертельной опасностью,

которая ожидает всех нас. Эта опасность исходит от тата-

ро-монголов, набирающих силу. И эта сила, в первую

очередь, будет направлена на уничтожение наших наро-

дов. Этой смертельной силе можно противопоставить

единую военную силу наших государств. Диплома ти -

ческие семена мудрости между нашими народами надо

сеять сейчас, чтобы получить сладкие плоды, хотя бы

314

через 30 лет, за что наше будущее поколение нас будет

благодарить. Да, русский князь силой изгнан из своего

княжества, но он законный наследник, а вне закона те,

которые совершили это злодеяние, Юрий Боголюбский

сын великого русского князя Андрея Боголюбского, кото-

рый считался на Руси главным князем, которому подчи-

нялись почти все другие княжества, включая великий

Новгород, торговый центр Руси, потому Юрия можно

считать царевичем, который рано или поздно с божьей

помощью вернёт своё законное наследство и корону, и

тогда победа над общим врагом будет обеспечена. Не

забывайте, что русский князь Юрий православный хри-

стианин.

Сакар (говорит Католикосу Грузии). Смею отметить, что Визан -

тийский император Микаэл III в 843 году восстановил в

Византии православную христианскую веру. Эта вера

сплотила императора Василия III-го и Давида Куро -

палата, когда в Грузии под предводительством Торнике

Эристави было разгромлено восстание Варды Склира.

Брак Алексия и царицы Тамар – это самый выгодный

брак для обоих государств.

Вардан Дадиани. Сколько можно терпеть оскорбления предста-

вителей византийского и осетинского дворов. Алчность

затмила им разум, они забыли, что Алексей и Давид –

родственники царицы Тамар, они предлагают кровосме-

шение, которое неприемлемо для христианской права-

славной церкви. Их надо выдворить из зала (раздаются

крики и шум в зале)

Юрий Боголюбский – самая подходящая кандидатура

в женихи для нашей царицы, да здравствует русский

князь Юрий (в зале раздаются голоса в защиту кандида-

туры Юрия, большинство присутствующих за русского

князя. С трона встаёт царица Тамар. Все в зале замерли

и смотрят на неё).

Царица Тамар. Понимая всю важность моего решения и взвесив

315

всё сказанное здесь, я пришла к заключению, что в инте-

ресах государства и во избежание междоусобиц среди

князей и кровопролития, я соглашаюсь с решением цар-

ского совета и согласна выйти замуж за русского княза

Юрия. (В зале слышны возгласы: Да здравствует царица

Тамар и Юрий Боголюбский, царица гордо встаёт и вме-

сте со свитой выходит из зала).

Конец первого действия

ВТОРОЕ ДЕЙСТВИЕ

Сцена №6

Дворец царицы Тамар. Приёмные апартаменты царицы Тамар.Царица Тамар сидит за столом и что-то пишет гусиным пером,напротив нее сидит Фатима. Царица в белом длинном платье,обшитом золотыми нитками, на голове маленькая золотая корона,на груди висит золотой крест.

Царица. (заканчивает писать и оборачивается к Фатиме) Как ты,

Фатима так скоро обучила Юрия-Георгия говорить по-

грузински и произносить заздравные тосты, он такой

способный или ты так усердна?

Фатима. Моя царица, я так стараюсь угодить вам. Чем больше он

будет знать слов по- грузински, тем легче вам будет с ним

общаться. Ведь вам приятно, когда он произносит тосты

за ваше здоровье на грузинском языке.

Царица. Да, не скрою, было приятно и так неожиданно с его сто-

роны, спасибо тебе, твоё усердие дало положительные

плоды.

Фатима. Рада стараться для вас, царица. Произносить слова –

одно, а придать словам чувства – это другое, он про-

износит слова полные любви к вам, он, думаю, влюбил-

ся в вас с первого взгляда.

316

Царица. Я не верю в любовь с первого взгляда, хотя первый мой

взгляд сразил его наповал. Неужели влюбился в меня.

Фатима. Да, моя царица, он влюбился в вас без памяти, ваши глаза

так поразили его, что, если не его наставник Иван, кото-

рый помог ему встать, он так и остался бы стоять на

коленях до утра (царица улыбается, смеётся и Фатима).

Царица. Фатима, где ты научилась говорить по-русски?

Фатима. К моему мужу приезжает много гостей из разных стран,

часто гостят у нас иностранные послы, купцы, они в

основном, из Руси, вот и приходится мне оказывать гру-

зинское гостеприимство и изучать иностранные языки, в

том числе и русский. Вот недавно приехал с Руси один

купец, у нас гостил. Абуласан пригласил Юрия к нам, и

они долго беседовали.

Царица. Не называй его так, ему дали новое имя Георгий, он часто

гостит у вас, тебе не кажется, что это неприлично? О чём

беседовали они?

Фатима. Царица, это деловые встречи, и приглашаю его не я, а

великие князья, которые тоже бывают у нас часто, а раз-

говор между Георгием и приезжим купцом из Руси шёл о

торговле в Новгороде, политической ситуации в Ростове,

во Владимире и Суздале. Георгий всё ругал и сердился на

своего дядю Всеволода, который предал его. Георгий

грозился казнить его.

Царица. Надо мне с ним поговорить, в наших государственных

делах он новичок и кое о чём ему надо напомнить (в ком-

нату заходит служанка Мзевинар и ставит на стол кув-

шин с водой).

Служанка. Что прикажете мне, моя царица?

Царица. Георгий у себя?

Служанка. Да, моя царица.

Царица. Чем занимается?

Служанка. Читает книги и пишет что-то.

Царица. Позови его сюда, скажешь, что у царицы разговор име-

ется серьёзный.

317

Служанка. Слушаюсь, моя царица (и удаляется).

Фатима. Мне уйти, царица?

Царица. Нет, ты будешь переводить нам, но я тебя предупреждаю,

ни одного слова здесь сказанного никто не должен знать,

запомни это хорошо.

Фатима. Да моя царица, буду нема, как рыба.

Царица. Фатима, я тебе доверяю, а вот муж твой совсем из ума

выжил, дружит с Варданом Дадиани, моим злейшим вра-

гом, я надеюсь на тебя, если заметишь что-то неладное,

сообщи мне.

Фатима. Я доброту вашу, царица, никогда не забуду и всегда рада

угодить вам. (заходит служанка)

Служанка. Его светлость пожаловал к вам и ждёт приглашения в

царские покои.

Царица. Пригласи его (служанка удаляется, и в дверях показыва-

ется Георгий, он одет в халат, низко поклонился, затем

поздоровался с царицей и Фатимой.)

Царица. Присаживайтесь за стол, Георгий.

Георгий. Спасибо, царица (Фатима наливает Георгию в бокал

красное вино).

Георгий. (поднимает бокал) За ваше здоровье, царица, будьте

счастливы.

Царица. Вы так выучились говорить по грузински, что в переводе

нет нужды – это заслуга Фатимы. У меня от неё нет сек-

ретов, поэтому я ей разрешаю остаться.

Я буду с вами сегодня откровенна и не скрою, что ваш

приезд для меня был очень неожиданным. Решение цар-

ского совета застало меня врасплох. В интересах госу-

дарства я подчинилась решению совета и согласилась

выйти замуж за вас. Это было вынужденным поступком,

так как другое решение вызвало бы кровопролитие в

стране и погибли бы невинные люди, такое уже случа-

лось раньше в стране. Я не хотела, чтобы это повтори-

лось. Вас не должно удивлять, что у меня нет к вам

чувств. Да, я законная ваша жена и перед богом обязана

318

исполнять супружеские обязанности, но мне бы хоте-

лось, чтобы они были не в тягость мне, а в радость. Я

уверена, вам нужна не такая супруга, которая относилась

бы к вам холодно и неприязненно, а нужна ласковая,

любящая женщина, так вот, дайте мне время, Георгий,

хотя бы год, чтобы влюбиться в вас. Я обещаю, такой

любящей жены вам не сыскать на всём свете. В течение

этого времени вы будете заниматься государственными

делами, принимать участие в походах и защищать грани-

цы Грузии, усваивать наши обычаи. В решении важных

политических и военных задач советоваться следует со

мной, а не с оппозиционно настроенными князьями.

Вы этим докажете ваше право на мою любовь. Во

дворце у меня много врагов и друзей, враги хотят отнять

у меня власть и лишить короны, вы должны этому пре-

пятствоать и не давать им возможности осуществить

свои коварные замыслы, они будут делать все, чтобы

склонить вас на свою сторону а после диктовать свои

условия вам и мне. Для этого они и привезли вас сюда

без моего ведома. Сейчас всё зависит от вас, ваша судьба

в ваших руках. Прошу вас быть верным мужем и истин-

ным другом, это будет залогом нашей любви, тогда и

победа над общим врагом будет обеспечена.

Георгий. Царица, клянусь быть верным и беспощадным к врагам

вашим. Я сделаю всё от меня зависящее, чтобы добиться

вашей любви. (Царица встаёт, встают Георгий и Фатима).

Царица. Подойдите ко мне ближе, Георгий. (Георгий подходит к

царице, та снимает с себя крест на золотой цепочке и

вешает на шею Георгию, который низко опускает голову

и встаёт перед царицей на колени и целует край её

платья).

Царица. Встаньте. (Георгий встает). Это мой свадебный подарок

вам, молитесь и присягните на этом кресте и пусть

исполнятся все ваши мечты.

Георгий. Моя мечта – это добиться вашей любви и одержать побе-

319

ду над нашими общими врагами. Я намерен скоро отпра-

виться воевать против наших врагов, нарушивших

южные границы Грузии, победа над ними будет моим

свадебным подарком вам, моя царица.

Царица. Я уверена в вашей победе, желаю успехов.

Георгий. Моя царица, я написал для вас стихи, разрешите мне

прочитать их вам.

Царица. (удивлённая говорит ему) Вы пишите стихи для меня?

Это очень мило с вашей стороны, пожалуйста, прочтите.

Георгий. (начинает читать стихи)

Царица гордая моя,Без ума от вас яХристианской верой я Полюбил я вас не зря.

Княжич я из русской знати,Полюбил вас Бога ради,Хочу я вас скорей обнятьИ счастливым скорее стать.

Я люблю вас, царица И прошу в меня влюбитьсяВы, царица, моя злата Мне любовь ваша награда.

Враги ваши кричат: «Аллах»Приведу к вам их в кандалахУ ваших ног на коленяхМолить будут о прощениях.

Царица. Стихи хорошие и я принимаю их как первый свадебный

подарок от вас, спасибо вам, Георгий, такой печальной

участи я не желаю вам. (заходит служанка)

Служанка. Царица, прибыл гонец от командующего войском и

хочет передать срочное донесение.

320

Путь к вам нелёгок мнеНе топите меня в водеДаю вам слово: навсегдаЛюбить вас, на века.

Горю от страсти я, родная, Услышь меня, ты ж не святая,Милая, и неземная,Царица гордая моя.

Меня ты гонишь зря, царица,Вдали видна моя темница Интриг полон ваш дворец Нас он погубит, наконец.

Пройдут века и летописец Напишет правду обо всем,Как я любил вас без конца И не испил вас до конца.

Царица. Пусть подождёт у моего кабинета (служанка удаляется).

Прошу извинить меня, я должна удалиться, Фатима про-

водит вас Георгий. Прощайте. (Царица выходит и остав-

ляет одних Георгия и Фатиму)

Фатима. Не горюйте, Георгий, у вас целый год впереди за это

время многое может измениться в лучщую или в худшую

сторону, но я не дам вам скучать. Завтра я приглашаю вас

в гости ко мне, у нас будут скоморохи, танцовщицы,

будет весело.

Георгий. А что скажет на это царица?

Фатима. Вы же не мальчишка, чтобы исполнять все прихоти цари-

цы, вы должны проявить самостоятельность, нелёгкая у

вас с царицей будет супружеская жизнь, она не привык-

ла исполнять чьи-либо желания. Будь я на месте царицы,

исполнила бы все ваши желания (Фатима наливает вино

себе и Георгию и говорит) За ваше здоровие, Георгий.

(Георгий и Фатима берут бокалы с вином, чокаются и

пьют до конца).

Сцена №7

Дворец ц арицы Тамар . В большом зал е собрались знатныекнязья, Вардан Дадиани, Абуласан, воевода Саргис Мхаргрдзели идругие. Царица Тамар сидит на троне, рядом с ней тётя Русудан,Католикос Микаэл , Георгий (Юрий) . Вперёд выходит ВарданДадиани и говорит царице.

Вардан. Царица, несколько дней тому назад наши войска во главв

с военачальником Георгием одержали блестящую победу

над врагом, взят Карс, Карнифорские и Басианские лаге-

ря турок. Ваша слава и слава Георгия вышли за пределы

границ и достигли многих государств. Но внутри страны

надо решить немаловажные вопросы, очень важно для

государства избавиться от ненужных, неумных, бездар-

ных князей и государственных деятелей, которые зани-

321

мают по наследству высокие посты в государстве. Они

не только мешают укреплять государство, но и способ-

ствуют развалу страны своими указами.

Занкар. Правду говорит Вардан, царица, да мы не родовитые

князья, но мы не будем обворовывать государственную

казну, как они (он пальцем показывает на князей, сто-

явших рядом) а наоборот, будем заполнять казну золо-

том, их надо не только отстранить, но и судить. (раздают-

ся голоса: отстранить, казнить, судить).

Абуласан. Сместить визиря Амона, амирспасалара Саргис

Мхаргрдзели, Мадатухуцеса Диабера, мечурчлетухуцеса

Кахабера. (Встаёт царица Тамар и шум в зале прекраща-

ется).

Царица. Я один раз уже сместила вам неугодных князей, это было

несколько лет тому назад, когда Кутлу-Арслан восстал

против меня и потребовал удалить из дворца моих подда-

ных людей, тогда я согласилась во избежание кровопро-

лития, теперь с такими же требованиями выступаете и

вы. В чём они провинились, у меня нет никаких доказа-

тельств против них, некоторые вами названные князья

служили ешё моему отцу и деду, и без доказательств я их

не смещу.

Вардан. Доказательства есть, они обкрадывают вашу казну.

Царица. Я проведу расследование и допрошу их, и если ваши

слова подтвердятся, я их смещу. А теперь все свободны

(зал пустеет, там остаются только Русудан и Католикос

Микаэл). Я вынуждена отстранить неугодных им князей

от должности, иначе они мне этого не простят, а вместо

них они потребуют назначить своих людей, и я это тре-

бование тоже должна буду выполнить, они диктуют мне

свои условия и стараются править страной. Сердце у

меня кровью обливается когда вижу, что Георгий заодно

с ними. Как мне быть, тётя Русудан? Так продолжаться

более не должно.

Русудан. Ты была права, моя дорогая, и твои предсказания сбы-

322

лись. С помощью русского князя Георгия они стараются

навязать свои условия, их надо остановить.

Микаэл. Мы найдём управу на них. Георгий оказался хорошим

воином. Это временно помогло им укрепить свои пози-

ции, но мы их одолеем, с нами Давид Сослан, его сторон-

ники и многие другие влиятельные князья, надо отстра-

нить Георгия, а затем и его сторонников.

Царица. У меня нет доказательств и причин для отстранения

Георгия, он наивен и глупо верит им, он неопытен и сам

того не понимая помогает моим противникам, я не раз

предупреждала его, но он меня не слушается.

Микаэл. У нас найдутся причины для его отстранения, главное,

царица, чтобы вы перестали ему покровительствовать. У

нас есть сведения, что он вам не верен и развлекается с

другой женщиной.

Царица. (встаёт и в гневе говорит) Если это подтвердится, я его не

пощажу. Кто она?

Микаэл. Это жена тбилисского эмира Фатима.

(Царица подходит к иконе богоматери опускается на

колени и молится)

Царица. О Святая Богоматерь Мария, неужели это правда (она

встаёт и подходит к Микаэлу). Не верю, он не посмеет.

Микаэл. Сегодня днём к Георгию пришла служанка Фатимы и

оставила ему записку (он протягивает царице записку).

Наш человек выкрал эту записку.

Царица. (раскрывает записку и читает вслух).

Дорогой ГеоргийНаконец сбудутся наши мечты и мы сможем быть наедине

в моей загородной усадьбе, эмир уезжает на охоту на несколькодней. Жду тебя мой милый сегодня вечером.

Любящая тебя Фатима.Царица. Сердце у меня разрывается, когда становится очевидным,

что люди, близкие тебе, изменяют и предают. Фатиму я

подобрала в руинах ее отцовского дома, когда враги

сожгли ее дом и убили её родителей. Она одна уцелела, я

323

воспитала сироту и любила как сестру родную, а она

меня за всё так отблагодарила! А Георгий поклялся мне

быть верным до конца своих дней, а изменяет мне с моей

близкой подругой. Так где же справедливость? Бог сви-

детель, я не желала зла ни одному из них. У них было

всё – власть, богатство, прекрасное будущее, но они

выбрали самый низкий путь. Если измена подтвердится,

они понесут за это суровую кару (входит служанка и

говорит царице).

Служанка. Царица, у дверей Георгий и желает поговорить с вами.

Царица. Хорошо, я приму его и поговорю! А вы, дорогая тётя, и

Микаэл, подождите в другой комнате, а после примем

решение вместе.

Микаэл. Хорошо, царица, мы будем рядом. (они удаляются, цари-

ца остаётся одна. Заходит Георгий, царица встречает его

холодно и сурово).

Георгий. Царица, сегодня исполнился год с тех пор, как мы

заключили договор, я выполнил, царица, все взятые на

себя обязательства. Теперь дело за вами, вы должны

выполнить данные мне обещания, таков был наш уговор.

Царица. Действительно, ваши военные походы и победы говорят

в вашу пользу, но есть и другая сторона в ваших дей-

ствиях. Вы, наверно, понимаете что ваши друзья и сто-

ронники требуют от меня очень многого, и я, порой, иду

на уступки, чтобы сохранить мир в стране. Но так долго

продолжаться не может. Я не намерена больше испол-

нять их волю. Почему-то они рассчитывают на вас, на

вашу дружбу, и вы по наивности поддерживаете на

ключевых государственных постах людей из купцов и

изменников, у которых нет таких святых понятий, как

вера, дружба, любовь. Занкар дружбу вашу продал за сто

золотых монет. Он потребовал от меня эти деньги за

вашу доставку в Грузию, я его об этом не просила, вы

наивный человек, оказались в коварных руках алчных

людей, ваши сторонники стараются использовать вас для

324

своих целей, я об этом не раз вас предупреждала, но вы

меня не слушаете.

Ходят слухи, что вы мне неверны и предаёте меня, а в

ваших стихах вы клялись мне в верности навеки. Если

эти слухи подтвердятся, терпение моё иссякнет и я

вынуждена буду принять крайние меры. Вы и ваши сто-

ронники будете изгнаны из страны. Видит бог, я не хочу

кровопролития, но я сделаю всё от меня зависящее,

чтобы искоренить в моём государстве зло. Даю зам ещё

месяц, вы должны учесть мои справедливые требования.

Я надеюсь на лучшие отношения между нами.

Георгий. Царица, ваши слова поразили меня. Я так старался делать

вам приятное, угождать вам во всем, но всё у меня полу-

чается наоборот, клянусь я не виновен, у меня нет против

вас злых умыслов, у меня к вам только добрые намере-

ния. Я чужеземец и за год изучил все ваши обычая и

нравы, Грузию я полюбил, как собственную родину, ваш

народ для меня стал родным. Я воевал и горевал вместе

с ними, переживал вместе с ним горести и радости, но

сердце ваше покорить мне не удалось, и это меня очень

огорчает. Простите меня, если я чем-то огорчил вас, я не

теряю веру и надежду вернуть ваше хорошее расположе-

ние ко мне, я остаюсь вам верен, не верьте злым языкам.

Царица. Я тоже надеюсь на это и хочу вам дать ещё одну возмож-

ность увидеть вас завтра на Совете с незапятнанной

честью (она посмотрела на крест подаренный ею и сказала)

Вы никогда не расстаётесь с золотым крестом Георгий?

Георгий. Никогда, царица, как не расстаюсь с надеждой на то, что

когда-нибудь вы меня полюбите.

Царица. Всё зависит от вас, прощайте Георгий (она выходит из

зала. Царица разжала левый кулак, на котором сжимала

скомканную записку Фатимы. Она со слезами на глазах

шепчет) Не верю! Он не посмеет. (Георгий остаётся в

зале один и говорит сам с собой).

Георгий. Царица даёт мне ещё месяц, чтобы я исправился и испол-

325

нил все её желания, она хочет превратить меня в тряпич-

ную куклу, с которой она игралась в детстве. Сколько

можно ждать? Я устал ждать, я хочу иметь спокойный

семейный очаг. Мне так не хватает простой женской

ласки (он наливает вино в бокал, который стоит на столе

и пьёт) Я не могу больше ждать, Фатима мне прислала

записку (он ищет записку в карманах, но не находит). Но

где она, где-то затералась, меня ждёт прекрасная женщи-

на Фатима, она такая милая. Она мне напоминает мою

Гульнару из дикого половецкого племени, почему я не

должен воспользоватеся этим чудным мгновением в

моей жизни (он опять наливает вино и пьёт). Кто узнает

об этом? Никто! Поеду я к ней, коли законная жена не

исполняет супружеские обязанности, их исполнит

чужая. (он зовёт слугу).

Георгий. Подай мне лошадь, я уежаю.

Слуга. Будет исполнено, мой господин. (Георгий выходит из зала,

в зал заходят Царица, Католикос Микаэл, и Русудан).

Микаэл. Всё ясно, он едет к Фатиме, он у нас в руках, компроме-

тирующий его факт скоро будет налицо. Как только Геор -

гий прибудет на место свидания, мы со стражей будем

там и за измену и разврат схватим обоих. Надо спешить.

Завтра, царица, мы созовём Большой Совет, где вынесем

суровый приговор и за измену обоих изгоним из страны.

Царица. Будь по-вашему, я согласна изгнать Георгия и Фатиму,

они недостойны находиться рядом со мной.

Русудан. Лишь один рыцарь достоин тебя, моя хорошая, это

Давид Сослан. С ним ты будешь счастлива. (царица опу-

стилась на колени перед иконой Богоматери и произнес-

ла) Всё в Божьих руках. Боже, спаси меня и помилуй.

Сцена №8

Загородный дом Фатимы. Богато обставленная комната, посе-редине комнаты стоит круглый стол , празднично накрытый,много фруктов, разных вин в хрустальных кувшинах и серебряных

326

графинах. В углу комнаты горит большой камин, рядом – большаядубовая кровать покрытая львиными шкурами. Рядом с каминомдубовые кресла, покрытые оленьими шкурами. За праздничнымстолом сидит Фатима в белом длинном платье с золотым поясом,на груди бусы из жемчуга, волосы чёрные, длинные, распущенные.Рядом с ней за столом сидит в мусульма нском наряде усатыймужчина с большим кинжалом на поясе.

Фатима. Я приветствую вас, посланника мусульманского правите-

ля Адарбадагана Атабака Абубекра, и пью за ваше здо-

ровье, Салым (она берёт свой бокал с красным вином,

чокается с мусульманином и пьёт).

Салым. (пьёт вино и говорит) Атабак Абубекр очень доволен тобой

Фатима ханум, он шлёт тебе подарки, вот они (и он

достаёт драгоценности из своего большого кошелька и

даёт Фатиме, она берёт эти ожерелья, бусы и браслеты с

драгоценными камнями, встаёт, надевает их и кривляет-

ся перед зеркалом).

Фатима. Какая красота!

Салым. Мой повелитель также просил передать тебе, что он очень

любит тебя и если ты сделаешь так, что русского князя

Георгия выдворят из страны, он тебя возьмёт в жёны, и

ты будешь самой счастливой и богатой третьей женой

Атабака Абубекра.

Фатима. (наливает вино себе и гостю) Передай моему любимому

Атабаку, что я заслуживаю быть его первой женой, и

скоро я исполню его желание. Георгий завтра же может

быть выдворен из страны. А сегодня он скачет ко мне, а

за ним – старуха Русудан и выживший из ума Католикос

Микаэл. Они клюнули на мою записку, которую обнару-

жили служанки и шпионы Католикоса, он и отнёс цари-

це записку. И таким образом разоблачили Георгия рус-

ского в супружеской неверности и за доказательствами

едут сюда. Его за это ждёт изгнание из страны. Эти глуп-

цы только и мечтают, чтобы изгнать Георгия и выдать

царицу замуж за Давида Сослана.

327

Салым. Молодец, Фатима ханум, хорошо придумала, нечего рус-

ским налаживать родственные и политические связи с

Грузией, их надо побыстрей выдворить из страны, при-

дёт время и Атабак сам явится сюда и наведёт порядок.

Грузия должна находиться под мусульманским влиянием.

Фатима. Салым, прошу одного, они сегодня поймают и меня, при-

своят всё моё богатство и выдворят из страны. Вы долж-

ны помочь мне освободиться от них. Сделайте так, чтобы

ваши люди завтра же выкрали меня и доставили к

Абубекру, а сейчас возьмите мои драгоценности (Фатима

кладёт все свои драгоценности в шкатулку и даёт

Салыму). Возьмите, вы вернете мне их, когда освободи-

те меня. А теперь идите, торопитесь, выход через черный

ход. Я уже слышу шум копыт, Георгий скачет прямо к

собственной гибели, скоро он будет здесь.

Салым. (встаёт, берёт шкатулку) Хорошо, Фатима, всё сделаю, как

ты хочешь, прощай. (он выходит из комнаты, входит слу-

жанка).

Служанка. Госпожа, приехал Георгий русский, хочет видеть вас.

Фатима. (стоит у зеркала и кривляется) Зови его сюда поскорей

(служанка выходит и через минуту в комнату входит

Георгий).

Фатима. (кидается Георгию на шею) Георгий дорогой, где ж ты

так долго пропадал.

Георгий. Добрый вечер, Фатима (он целует её).

Фатима. Садись, чувствуй себя как дома. Нам мешать никто не

будет, что с тобой, ты сегодня не в настроении, не рад

меня видеть?

Георгий. Рад конечно, но у меня сегодня был с царицей серьёзный

разговор. (он садится за стол, Фатима наливает ему в

бокал вина).

Фатима. Дорогой, давай забудем о царице и обо всём на свете.

Георгий. Как могу забыть я слово, данное царице, которая обеща-

ла мне через год стать любящей женой. Она не сдержала

слово. Винит меня в измене и дает месяц, чтобы я испра-

328

вился. Она обращается со мной, как с маленьким каприз-

ным мальчиком, которого за непослушание ставят в угол.

Фатима. Забудь её, Георгий, давай выпьем за нас с тобой (они

чокаются и пьют вино).

Георгий. Будь счастлива, Фатима, я пью за твоё здоровье, у тебя,

как у царицы апартаменты.

Фатима. Что ты, куда мне до спальни царицы, где икон больше,

чем в храме, здесь место только для любви (оба смеются,

пьют вино). Ты не горюй, я тебе дам всё, что пожелаешь,

я не царица Тамар, и тебе позволю всё, чего она тебе не

позволяет.

Георгий. Ты мне, дорогая, напоминаешь мою далёкую и прошлую

любовь – Гульнару. Она дочь половецкого хана, страст-

но любила меня.

Фатима. Моя любовь будет сильнее всех и ты этого никогда не

забудешь мой дорогой Георгий (они начинают ласкать и

целовать друг друга, Георгий берёт её на руки, укладыва-

ет на кровать и продолжает целовать. В это время слыш-

ны крики, в комнату вбегает служанка и кричит).

Служанка. Моя госпожа, в дом ворвалась вооружённая стража

дворца, а за ней Католикос Микаэл и Русудан, спасайтесь

госпожа, они идут сюда (и она выбегает из комнаты,

Фатима будто ничего не происходит продолжает цело-

вать Георгия, который пьян и не понимает что происхо-

дит. В это время в комнату врывается дворцовая стража,

а за ней Католикос и Русудан).

Католикос. Что видят мои глаза, деяния ваши страшны, как вам не

стыдно. Стыд и позор вам.

Русудан. Будьте вы прокляты, развратники, Фатима, ты бестыжая

и развратная женщина.

Католикос. Связать их обоих и доставить в крепость.

Фатима. (встаёт и одевается) Не прикасайтесь ко мне. Ах вот кто

пожаловал к нам – Святой Микаэл и тётя Русудан, вдова

хорасанского султана и любовница трёх эмиров, пришли

учить нас морали христианской.

329

Русудан. Их надо поскорей выдворить из страны, чтобы такая

зараза больше к нам не пристала. (обоих связывают и

выводят из комнаты.)

Сцена №9

Дворец царицы Тамар. В большом зале собрался царский совет.Диде6ули и многие именитые князья, сторонники и враги царицыТамар. Она сидит на троне, вокруг нее её близкая свита.

Католикос Микаэл. Вчера мы стали свидетелями подлого и

оскорбительного поступка со стороны Георгия, которого

мы удостоили чести быть мужем нашей царицы. Он и

жена Абуласана Фатима занимались развратом в загород-

ном доме тбилисского эмира. Этот поступок глубоко

оскорбил царский двор, христианское патриаршество

Грузии и лично царицу Тамар. За измену и разврат

Георгий и его любовница Фатима отныне объявляются

изменниками и будут выдворены из нашего государства,

тбилисский эмир Абуласан смещён с поста, а его имуще-

ство переходит в руки государства. (сторонники Георгия

в смятении, они подходят к Дадиани и спрашивают: что

делать? Он тихо шепчет на ухо).

Вардан. Что тут скажешь? Сражение проиграно. Сейчас надо

постараться, чтобы Георгия не отправили далеко, его

надо держать поблизости, и при благоприятных обстоя-

тельствах вернуть его обратно. Я выступлю с предложе-

нием отправить его в Византию, а вы поддержите меня.

Вардан. (Громко заявляет всему совету) Это событие очень огор-

чило и оскорбило всех нас, изменникам пощады не будет,

Георгия следует изгнать в Византию (это предложение

поддерживает Царский Совет, раздаются голоса в под-

держку Вардана).

Католикос. Георгий и его любовница Фатима сейчас находятся в

тбилисской крепости. По решению Царского Совета оба

изгнанника сегодня же будут выдворены из страны и

отправлены к границе Византии.

330

Царица Тамар. Я была свидетельницей многих измен – измен

полководцев, послов, князей, но с изменой близких мне

людей столкнулась впервые и она оказалась самой ужас-

ной и горькой. Я стряхиваю их с себя, как пыль (она

гордо встаёт с трона и выходит из зала).

Занавес опускается

Приемная царицы, вокруг стола сидят: царица Тамар, ДавидСослан, Католикос Микаэл, тётя царицы Русудан, командующийгрузинскими войсками амирспасалар Иван Мхаргрдзели.

Микаэл. После выдворения Георгия из страны вы царица, сделали

правильный выбор, многие царевичи христианских и

мусульманских стран стремились завладеть вашей

рукой, но вы на этот раз послушались лишь своего серд-

ца и разума и выбрали в мужья хорошо знакомого вам

человека, достойного воина Давида Сослана. Вокруг вас

сплотились преданные вам князья, ваши враги притихли,

но там в Византии Георгий русский сплачивает вокруг

себя войско и тех изменников, которых мы после него

сместили с государственных должностей. С ними и

Вардан Дадиани, который выехал к нему со своим вой-

ском. К сожалению, нам не удалось победить их.

Опасность исходит не только от Византии, неспокойно и

в мусульманских странах. Правитель Адарбадагана

Атабак Абубекр тоже собирает войско, чтобы напасть на

Грузию. Как вам известно, с ним находится его наложни-

ца, продажная Фатима. Ей удалось бежать из крепости,

она даёт Атабаку ценные сведения о наших границах и

крепостях.

Давид Сослан. Я думаю, Атабак пока воздержится от нападения

на Грузию, так как у него в стране внутренние междоусо-

бицы. А вот с Византией существует реальная опасность.

Надо пресечь попытку Георгия проникнуть на террито-

рию Грузии. Я сам отвёз его к границе Византии и отдал

331

золото, которое вы дали ему, царица. Он воспользовался

вашей добротой и взял наемное войско, чтобы напасть на

нас. Я тогда сказал ему, что если он вновь когда-нибудь

появится на грузинской земле, я его живым больше не

выпущу, я намерен исполнить обещание. Как мне извест-

но, Георгий с войском уже направляется к границе Грузии.

Иван Мхаргрдзели. Их надо уничтожить раз и навсегда, у самой

границы.

Давид Сослан. Враги наши разделились и идут на столицу в двух

направлениях. Георгий идёт на город Гори, я со своим

воиском разгромлю его там, а ты, Иван Мхаргрдзели

расправишься с Варданом Дадиани в городе Орхе.

Иван Мхаргрдзели. Хорошо, так и быть, на этот раз враг не ус -

кользнёт от меня, и мы покончим с этими изменниками.

Царица Тамар. Я делала все во избежание кровопролития и тому

Бог свидетель, но на этот раз не избежать его. Прошу

одного, Георгия и Вардана не убивайте, доставьте во дво-

рец живыми, пусть изменникам вынесет приговор суд.

Давид Сослан. Если мне доведётся встретиться с Георгием в бою

я за себя не отвечаю и не пощажу (он встаёт и произно-

сит) За царицу и за родину мы будем воевать до послед-

ней капли крови.

Крепость Гори.

Башня в крепости, там размещён штаб Георгия. Внутри боль-шой стол , на стул е возл е стола сидит Георгий , вокруг негонаёмные византийцы. С башни видна вся крепость и ведущие к нейтропы. Рядом с Георгием сидят византийские полководцы и гру-зинские князья, Иван Варданидзе, и наставник Георгия Иван.

Иван Варданидзе. Георгий, я узнал всё подробно, и оказалось,

что всё у них было заранее подстроено, Фатима была

подослана к тебе, чтобы скомпрометировать тебя, она

была шпионкой Атабака Абубекра и сейчас находится у

332

него. Заговор был против тебя как от Католикоса и

Русудан, которых поддерживали Давид Сослан и вся его

осетинская знать, так и со стороны Атабака. Эту карту

разыграла против тебя Фатима. Царица была вынуждена

пойти на этот шаг, другого выхода у неё не было, её

вынудили, она была благосклонна к тебе Георгий, надо

вернуть это хорошее расположение царицы и уничто-

жить наших врагов.

Иван. Это правда, что царица вышла замуж за Давида Сослана?

Если это так и царица выбрала в мужья Давида, не лучше

нам с Георгием уехать обратно к половцам в Сунжу?

Иван Варданидзе. Да, это правда, её выдали замуж за Давида,

но царица часто вспоминает Георгия и его стихи. В

Грузии многие князья настроены поддержать Георгия,

им надоела осетинская знать, которая распоряжается во

дворце, как у себя дома. Царица Тамар всё ещё благо-

склонно относится к Георгию, посылая Давида на бой с

вами, она сказала, что при поражении не убивать вас, а

доставить во дворец.

Георгий. Думаю вы правы, мне за своё счастье надо бороться до

конца. Своё отнятое княжество я не вернул, но верну

потерянную любовь. Я перед царицей не виноват, я люб -

лю её и докажу ей свою верность и любовь. Враги мои

устроили заговор против меня и я им отвечу мечом и

огнём. Мы благополучно перешли лихскую гору и взяли

город Гори. Вардан Дадиани возьмёт город Орху. После

соединимся и направимся на столицу (вдруг в башню

заходит гонец).

Гонец. Георгий, плохие известия. Вардан при Орхе потерпел пора-

жение. Его войско окружено и уничтожено войском

Ивана Мхаргрдзели, сам Вардан попал в плен и достав-

лен к царице, а по направлению к нам движется войско

Давида Сослана. Скоро они будут здесь.

Георгий. Ну что (он встаёт). Примем бой как положено, мы одолеем

врага, а после и Вардана освободим. У нас назад дороги

333

нет. Либо победа, либо смерть. В плен я живым не сдам-

ся (слышны крики, забегает один из защитников крепо-

сти).

Воин. Они окружили крепость и атакуют, Давид Сослан уже у кре-

пости и идёт на штурм со своими войсками (все в пани-

ке, бегут, начинают обороняться, в башню врывается

Давид Сослан с саблей в руках, Георгий встречает его с

обнажённой саблей. Между ними происходит поединок.

Они дерутся саблями).

Давид. (Кричит Георгию) Ведь я предупреждал тебя не возвра-

щаться. Я живым тебя отсюда не выпущу, хотя царица

велела доставить тебя живым.

Георгий. (продолжает драться саблей с Давидом) Ты подлый заго-

ворщик, правда на моей стороне и победа будет за мной.

Я бьюсь за любовь царицы (Георгий замахнулся саблей

на Давида. В это время вражеское копьё вонзилось ему

в правое плечо и рука Георгия повисла в воздухе).

Давид. (замахнулся саблей и крикнул) Смерть изменнику (и нанёс

удар, но Георгию удалось подставить щит и перенеся

саблю в левую руку, он приготовился атаковать, но в это

время пришли на помоь Иван и его соратники. Давиду

под их натиском пришлось отступить, раненого Георгия

кладут на тахту и достают вонзившееся в плечо копьё).

Георгий. Иван, я умираю. Я русский князь на грузинской земле,

почему Бог так сурово наказал меня, я не смог вернуть

ни отнятого княжества, ни любви царицы Тамар.

Гонимый всеми умираю здесь. Сбылся сон Гульнары.

Почему я не послушался её. Здесь я чужой всем (он окро-

вавленной рукой сжимает золотой крест, подаренный

царицей Тамар).

Иван. Успокойся Юрий, мы отбились, вылечим тебя и отправимся

на родину.

Георгий. Нет Иван, мои минуты сочтены, я умираю далеко от

Родины и грустно на душе, я мечтал о Родине, о любви и

всё зря. Это несбыточные мечты. Разве могла царица

334

Грузии полюбить русского княжича? Может быть и смог -

ла бы, но дворцовые интриги и моя наивность погубили

меня. Прощай, родная Русь и моя несбыточная любовь

царица Тамар.

Георгий умирает на руках у Ивана, который кладёт голову емуна плечо и плачет, Георгий в окровавленной руке держит золотойкрест, подаренный царицей Тамар.

Конец пьесы

335

s a r C e v i

monanieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vefxistyaosani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

daviT IV aRmaSenebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

iakob gogebaSvili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

iavnanam ra hqmna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vin aris damnaSave?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Царица Тамар и Юрий Боголюбский . . . . . . . . . . . . . . . . .

mkiTxvels umorCilesad vTxovT,

informacia survilebisa da SeniSvnebis Sesaxeb,

mogvawodoT, el.fostiT: mermod54@bk.ru

t. 2-79-74-09, 593-21-45-46

336

3

87

151

203

243

267

287

9 789941 071980