Physio Les
-
Upload
pennapa-ruangraipraditdee -
Category
Documents
-
view
62 -
download
13
description
Transcript of Physio Les
บทท 9
ระบบสบพนธ
จดประสงคทวไป
เพอใหผเรยนทราบโครงสราง หนาทและกระบวนการผลตเซลลสบพนธของสตวเพศผและ
เพศเมย
จดประสงคเชงพฤตกรรม
1. บอกโครงสรางทางกายวภาคฯของระบบสบพนธเพศผและเพศเมยได
2. เปรยบเทยบระบบสบพนธเพศผและเพศเมยในสตวชนดตางๆได
3. บอกหนาทของอวยวะตางๆในระบบสบพนธเพศผและเพศเมยได
4. อธบายกระบวนการผลตเซลลสบพนธเพศผและเพศเมยได
เนอหา
ระบบสบพนธเพศผของสตวเลยงประกอบไปดวย 3 สวน คอ ลกอณฑะ ตวองคชาต และ .
Accessory sex organs สวนระบบสบพนธเพศเมยประกอบดวยรงไข (ovary) 2 ขาง ปกมดลก 2
ขาง ( uterine horn) มดลก (uterus) ปากมดลก (cervix) ชองคลอด (vagina) และ แคมชองคลอด
(vulva)
1. ระบบสบพนธเพศผ ระบบสบพนธเพศผของสตวเลยงประกอบไปดวย 3 สวน
1.1 ลกอณฑะ (Testes) ซงมอย 2 ขาง ถกหอหมดวยถงลกอณฑะ (Scrotum)
1.2 Accessory sex organs ไดแก
1.2.1 Ampulla
1.2.2 Seminal vesicle
1.2.3 Prostate gland
1.2.4 Bulbourethral gland
1.2.5 Epididymis
1.2.6 Vas deferens
1.2.7 Urethra
100
1.3 ตวองคชาต ( penis)
ลกอณฑะทาหนาทในการสรางตวอสจ (sperm or spermatozoa) และฮอรโมนเพศผ
(Testosterone) มสตวเลยงลกดวยน านมบางชนด เชน แมวน า ปลาวาฬ ลกอณฑะอยภายในรางกาย
ตลอดเวลา แตกยงสามารถผลตน าเชอไดตามปกต สาหรบชาง ลกอณฑะพรอมถงอณฑะจะออกมาอย
ภายนอกรางกายกตอเมอถงฤดผสมพนธเทานน
2. กายวภาคของระบบสบพนธเพศผ
2.1 ลกอณฑะ (Testes) มขนาดแตกตางไปตามขนาด ภาพรางและตาแหนงทต งในรางกาย
สตวแตละชนด ลกอณฑะแตละลกจะถกหมภายนอกดวยเยอเหนยว ๆ มชอวา tunica albuginea และ
มสวนยน (Septa) เขาไปในเนอลกอณฑะเพอแยก seminiferous tubules ออกเปนสวน ๆ ภายในแต
ละสวนจะประกอบไปดวย ทอ seminiferous เปนจานวนมาก ภายในทอ seminiferous จะมเซลล
spermatocytes ซงอยในระยะตาง ๆ กน ทอ seminiferous ทอยภายในลกอณฑะจะเชอมตอกนเพอ
ทาใหเกดเปนทอตรงขนาดสน ๆ เรยกวา tubulus rectus และจากทอตรงขนาดสน ๆ นจะรวมกนเปน
ทอทประสานกนเปนตาขาย เรยก rete testis และจาก rete testis จะเชอมตอกบ efferent ducts ซง
ออกจากลกอณฑะเพอเขาส epididymis กลมของเซลลทอยระหวางทอ seminiferous มชอวา
Leydig’s cells ทาหนาทสรางฮอรโมน Testosterone
2.2 ถงหมลกอณฑะ (Scrotum) เปนถงของผวหนงซงมการเปลยนแปลงไปตามขนาดภาพ
ราง และตาแหนงทลกอณฑะบรรจอย ผวหนงของถงหมลกอณฑะมลกษณะบางเลอนไปมาได สวน
ลกของผวหนงจะมชนของ fibroelastic tissue ซงรวมอยกบกลามเนอเรยบ เรยกวา tunica dartos
สามารถหดตวดงใหลกอณฑะอยกบกบผนงชองทองมากขน ชน tunica dastos ทง 2 ขางจะเชอมกน
ตรงกลางระหวางลกอณฑะ 2 ลก ทาใหเกดเปนแนวแบงถงหมลกอณฑะออกเปน 2 สวน เรยก
“septem”
2.3 spermatic cord ในขณะทลกอณฑะเลอนจากชองทอง มนจะด นเอาเสนเลอด
เสนประสาท และเสนน าเหลองลงมาดวย ภายใน spermatic cord ยงมสวนของ vas deferens ตดอย
ดวย สามารถเหนไดอยางชดเจน สามารถแยกและตดสวนของ vas deferens ออกไดงาย เรยกการ
ตดทอน าเชออยางเดยววา “vasectomy” นอกจากนภายใน spermatic cord ยงประกอบไดดวย
กลามเนอเรยบเรยก Internal cremasteric muscle
2.4 Inguinal canal เปนชองจากชองทองสถงอณฑะ ชองนปกตจะใหญเพยงพอทจะให
spermatic cord ผานได ถา inguinal ring และ ingunal canal หยอน อาจจะทาใหลาไสผานเขามา
อยในถงหมลกอณฑะได ทาใหเกดเปนไสเลอนชนด inguinal hernia
101
2.5 Epididymis มภาพรางยาวตดอยกบอณฑะประกอบดวยทอทขดไปมา ซงเชอม
vas efferents ของลกอณฑะกบ ทอน าเชอ vas deferens สวนหวของ epididymis จะเชอมตดตอ
กบ vas deferens หลงจากนนจะผานเขาไปใน spermatic cord epididymis ทาหนาทเปนทพกของ
ตวอสจเพอใหตวอสจเจรญเตมทกอนทจะปลอยออกไปผสมกบไข
แสดงระบบสบพนธเพศผภาพท 9.1, 9.2 และ 9.3
ภาพท 9.1 แสดงระบบสบพนธเพศผของ โคและสกร
ทมา : Georce C.Kent and Larry Miller (1997)
102
ภาพท 9.2 แสดงระบบสบพนธเพศผของโค
ทมา : Georce C.Kent and Larry Miller (1997)
2.6 Vas deferens (ductus deferens) เปนทอทตอจาก epididymis มหนาทโดยตรงเกยวกบ
การบบไลตวอสจจากสวน epididymis vas deferens ทง 2 ขาง เมอมาถง urethra จะมาเปดรวมกน
ทางสวนทายของกระเพาะปสสาวะ โดยถกหมดวยเยอบชองทองทมลกษณะเปนรอยพบ เรยกวา
urogenital fold ซงเทยบไดกบ broad ligament ในสตวเพศเมย
103
ภาพท 9.3 แสดงระบบสบพนธตวผ และเมอตดตามขวางของสวนตางๆ
ทมา : J.W.Philis (1976)
104
2.7 Accessory sex glands ประกอบดวย
2.7.1 seminal vesicles (vesicular glands)
2.7.2 prostate gland
2.7.3 bulbourethral gland (cowper’s glands)
ถงน ากาม (Seminal Vesicle) มลกษณะผสมคลายหลอดผสมกบถง มอย 2 ถง อยทาง
ดานหลงของกระเพาะปสสาวะ เปนสวนททาหนาทเกบตวอสจและสรางน ากาม (Semen) ซงม
ลกษณะเปนเมอกสขาวขนและขน น ากามทสรางขนนจะทาใหตวอสจสามารถเคลอนไหวไดดขน
สตวเลยงบางชนดมตอมเหลาน เพยงบางตอมเทานน เชน สนขมเพยง prostate gland เทานน แมวม
ทง prostate gland และ bulbourethral gland ซง bulbourethral gland เปนตอมทมขนาดใหญมาก
ในพอพนธสกร ในสนขและไกไมม seminal vesicle และ bulbourethral gland สวนตอมลกหมาก
(prostate gland) เปนตอมทมตอมเดยว และอยลอมรอบ pelvic urethra ในสตวเลยงทมอายมาก
ตอมลกหมากจะขยายใหญขนทาใหกดทบทอปสสาวะในสวน pelvic urethra ถายปสสาวะออกได
ลาบาก
ภาพแสดงสวนประกอบและตาแหนงของ Accessory sex glands ภาพท 9.4
ภาพท 9.4 Accessory sex glands
ทมา : bcnlp.ac.th (2012)
2.8 องคชาต (penis) เปนอวยวะทใชสาหรบผสมพนธในตวผ องคชาตแบงออกเปน 3 สวน
(ภาพท 9.3)
2.8.1 สวนปลายสด (glans penis)
2.8.2 ตวองคชาต
2.8.3 สวนโคน
105
โครงสรางภายในองคชาตเปนเนอเยอทขยายตวแขงขนได มชอเรยก carvermous tissue
(erectile tissue) เปนเนอเยอคลายฟองน าภายในเนอเยอประกอบดวยแองเลอด ทางดานลางของ
องคชาตจะเปนทอยของทอปสสาวะ ซงถกลอมรอบโดยเนอเยอคลายฟองน า เรยก corpus
spongiosum เปนสวนทตอมาจากเนอเยอทแขงตวได
ตว glans penis มรปรางแตกตางกนไปตามชนดของสตวเลยง ของพอโคและแมแกะ สวน
หวลงค มภาพรางคลายหมวกแกป สาหรบในพอพนธสกรมลกษณะบดเปนเกลยว แตไมมสวน
glans ในสนขสวนของ penis จะมกระดก (os penis) เปนองคประกอบ (ภาพท 9.5)
การแขงตวขององคชาตกอนการผสมพนธ (copulation) เกดขนเมอมเลอดไหลเขามาส
องคชาตทางเสนเลอดทมาหลอเลยงองคชาต ทาใหมการเพมปรมาตรของเลอดจนองคชาตขยายใหญ
ขน ในสนขสวนของ glans penis จะขยายใหญขน หลงจากทตวองคชาตเขาไปอยในชองคลอดของ
ตวเมยทาใหเกดการลอคตดอยกบอวยวะเมยไมสามารถเอาออกไดทนท เรยกภาษาชาวบานวา
“ตดเตง” ในพอมา ลกษณะของตวองคชาตเปนแบบงาย ๆ ไมซบซอนและมเนอเยอทมลกษณะคลาย
ฟองน าขนาดใหญมากมาย ดงนนเมอ penis แขงตวมนละขยายออกทกทศทาง penis ในสตวเพศผ
จะมสวนคลายภาพตว “S” เรยก Sigmoid flexure พบในโค แกะ และสกร สวนโคงภาพตว “S”
เปนสวนททาใหอวยวะเพศผมความยาวเพมขน
2.9 หนงหมลงค (prepuce) เปนผวหนงทหมลอมรอบสวนปลายขององคชาต มลกษณะเปน
รอยพบ เปนแหลงสะสมปสสาวะ สงขบหลง และเซลลทตายแลว ทาใหเกดกลนเฉพาะตว
ภาพท 9.5 แสดงอวยวะเพศผของสตวชนดตาง ๆ
ทมา : เชดชย และ เลอชาต (2528)
106
3. ระบบสบพนธเพศเมย
ระบบสบพนธเพศเมยประกอบดวยรงไข (ovary) 2 ขาง ปกมดลก 2 ขาง (uterine hom)
มดลก (uterus) ปากมดลก (cervix) ชองคลอด (vagina) และ แคมชองคลอด (vulva) (ภาพท 9.6)
B = Bladder U = uterus m = mamary gland
V = Vagina r = rectum x = Cervix
T = Oviduct y = Ovary
ภาพท 9.6 กายวภาคเปรยบเทยบระบบสบพนธเพศเมยของโค สกรและมา
ทมา : เชดชย และ เลอชาต(2528)
3.1 รงไข (ovary) เปนอวยวะทสาคญทสดในสตวเพศเมยเทยบไดกบลกอณฑะในสตวเพศ
ผ ทาหนาทสรางฮอรโมนและผลตเซลลไข (ovum) รงไขม 2 ขางอยหลงทอไต ในแมมาม รปราง
คลายถว รงไขในสกรมภาพเปนกลบถาคลารงไขโดยผานทางผนงไสตรง (rectum) จะรสกแขง
เนองจากมเนอเยอประสานจานวนมากมายเปนเนอสวนทไมทาหนาทตอม
107
รงไขถกยดตดอยกบทโดย ligament ตาง ๆ เชน broad ligament เปน ligament มขนาด
ใหญมากทสดทาหนาทยด ปกมดลก มดลก และชองคลอด (ภาพท 9.7)
รงไขทาหนาทผลตไข (ovum) ไขจะตกลงสปากแตร (Infundibulum) ไปยงทอนาไข
(fallopian tube) หลงจากทมการตกไขเกดขน ตอมาเลอดจะถกดดซมหมดและกลายเปนโครงสราง
corpus luteum ซงมสเหลอง ซงในทสด corpus lutem จะลดขนาดลง เหลอเปนสขาวแกมเท า เรยก
corpus albican
3.2 ปกมดลก (Uterine hom or Oviduct) มอย 2 ขาง ยกเวนในสตวปก เปนทอทนาไขมาจาก
รงไขแตละขางและเปนตาแหนงทมการปฏสนธระหวางตวอสจกบไข สวนของ oviduct ทอยชดกบ
รงไข จะแผกวางออกเปนปากแตร เรยกวา “Infundibulum” ขอบบนของ Infundibulum มสวน
เปนขนเลก ๆ เรยน fimbria ซงมการเคลอนไหวโบกพดอยตลอดเวลาเพอใหไข (ovum) เขาส
ปากแตร และทอนาไข
3.3 มดลก (uterus) มดลกของสตวเลยงประกอบดวย ตวมดลก (body of uterus) ปากมดลก
(cervix) (ภาพท 9.7) มดลกมลกษณะเปนทอกลวงประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน ชนในสดมตอม
มากมายเรยก endometrium ชนนมความหนามากและมเสนเลอดมาเลยงมากกวาปกต ถามลกออน
สวนของชนกลางเปนสวนกลามเนอเรยบ และชนนอกสดเปนสวนของเนอเยอ เปนชนทตดตอไปกบ
เยอบชองทองทเรยกวา broad ligament ซงทาหนาทยดอวยวะสบพนธ
broad ligament ประกอบไปดวยสวนทยดอวยวะสบพนธเพศเมย ดงน
3.3.1 mesovarium ชวยยดรงไข
3.3.2 mesosalpinx ชวยยดทอนาไข
3.3.3 mesometrium ชวยยดมดลก
3.4 ชองคลอด (vagina) เปนทอขนานกบลาตวอยภายในชองเชงกรานระหวางปากมดลก
และ vestibule หรอ urogenital sinus ในสตวเลยงจะอยใตสวนลาไสใหญสวน rectum เหนอ
กระเพาะปสสาวะ ชองคลอดมเนอเยอ 3 ชน คอชนในสด Mucosa ชนกลาง Muscular และชนนอก
Serosa ทาหนาท เปนอวยวะผสมพนธ และเปนทางใหลกสตว (fetus) ผานออก
โคมชองคลอด ยาวประมาณ 10-14 นว
สกร : ยาวประมาณ 4-5 นว
ภาพรวมโครงสราง ระบบสบพนธเพศเมย แสดงไวในภาพท 9.7, 9.8, และ 9.9
108
ภาพท 9.7 อวยวะสบพนธเพศเมยของโค
ทมา : เชดชย และ เลอชาต (2528)
109
ภาพท 9.8 อวยวะสบพนธเพศเมย
ทมา : Georce C.Kent and Larry Miller (1997)
110
ภาพท 9.9 อวยวะสบพนธของไกเพศเมย
ทมา : เชดชย และ เลอชาต (2528)
111
แบบฝกหด 9.1
1. Accesory gland ในระบบสบพนธเพศผไดแกอะไรบาง
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
2. ทอทนาน าเชออสจ มชอวาอะไร
…………………………………………………………………………………………………..
3. จงใหความหมายของคาตอไปน stallion , ram , boar , bull
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………..
4. คาวา Spermatic cord หมายถงอะไร
…………………………………………………………………………………………………..
5. Rete testis มความหมายวาอะไร
…………………………………………………………………………………………………..
6. Rete testis ตงอยบรเวณใดของระบบสบพนธเพศผ
…………………………………………………………………………………………………..
7. Inguinal canal คออะไร
…………………………………………………………………………………………………..
8. Cryptorchism มความหมายวาอยางไร
…………………………………………………………………………………………………..
9. Bulbourethral gland มชอเรยกอกอยางวาอยางไร
…………………………………………………………………………………………………..
10. ลงคของสตวประเภทใดเปนเกลยวสวาน
…………………………………………………………………………………………………..
112
แบบฝกหด 9.2
ใหนกศกษานาหมายเลขในภาพมาใสหนาคาศพททางกายวภาคใหถกตอง
ภาพท 9.10 แสดงระบบสบพนธตวผ
………………. Prostate gland
………………. Seminal vesicle
………………. Retractor penis muscle
………………. Scrotum
………………. Ischiocavemosus muscle
………………. Spermatic cord
………………. Vas deferens
………………. Glans penis
………………. Vessels and nerves
113
แบบฝกหด 9.3
ใหนกศกษาเขยนคาศพททางกายวภาคศาสตร ตามหมายเลขทกาหนดให
ภาพท 9.11 แสดงระบบสบพนธของโค
1 …………………………………………………………………………
2 …………………………………………………………………………
3 …………………………………………………………………………
4 …………………………………………………………………………
5 …………………………………………………………………………
114
แบบฝกหด 9.4
1. สตวใดทมภาพรางรงไขคลายถวและมขนาดเทาไขไก
………………………………………………………………………………………………….
2. Graffian follicle มความหมายวาอยางไร
………………………………………………………………………………………………….
3. มดลกของสตวแบงออกเปน 3 ชน ชนในสดมชอเรยกวาอะไร
………………………………………………………………………………………………….
4. เสนเลอดใดทใชตรวจคลาสตวเวลาตงทอง
………………………………………………………………………………………………….
5. Follopian tube หรอ Oviduct ในสกร เมอตงทองแลวมขนาดความยาวเทาไร
………………………………………………………………………………………………….
6. Cervix หมายถงอะไรในโคมขนาดความยาวเทาไร
………………………………………………………………………………………………….
7. ไสตนทชาวบานเรยกกนนนหมายถงสวนใดของอวยวะสกร
………………………………………………………………………………………………….
8. เยอทยดรงไขไวในชองทองมชอวาอะไร
………………………………………………………………………………………………….
9. สตวใดทมระยะการพกตวของมดลกนาน
………………………………………………………………………………………………….
10. Vulva คอสวนใดของระบบสบพนธเพศเมย
………………………………………………………………………………………………….
115
แบบฝกหด 9.5
ใหนกศกษานาหมายเลขในภาพมาใสหนาคาศพททางกายวภาคใหถกตอง
ภาพท 9.12 แสดงระบบสบพนธเพศเมย
……………………… ovary
……………………… follopian tube
……………………… vulva
……………………… urinary bladder
……………………… cervix
……………………… body of uterus
116
แบบฝกหด 9.6
ใหนกศกษาเขยนคาศพททางกายวภาคศาสตร ตามหมายเลขทกาหนดให
ภาพท 9.13 แสดงระบบสบพนธของไกเพศเมย
1. …………………………………………………………………………
2. …………………………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………
4. …………………………………………………………………………
5. …………………………………………………………………………
6. …………………………………………………………………………