PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾ - tailieu.vnuf2.edu.vn

I HC KINH T TP----------------------------////----------------------------
PPHHNNGG PPHHÁÁPP NNGGHHIIÊÊNN CCUU KKIINNHH TT
Nhóm biên son: TS. Trn Tin Khai ThS. Trng ng Thy Ths. Lng Vinh Quc Duy ThS. Nguyn Th Song An ThS. Nguyn Hoàng Lê
8/2009
Chng 1. Gii thiu phng pháp nghiên cu 1
1. Vai trò ca nghiên cu khoa hc và phng pháp nghiên cu 1
2. Các loi hình nghiên cu khoa hc 1
2.1 Nghiên cu thc nghim 1
2.2 Nghiên cu lý thuyt 1
3. Các phng pháp t duy khoa hc 2
3.1 Phng pháp din dch 3
3.2 Phng pháp quy np 4
4. Quy trình nghiên cu 4
4.1 Bc 1 - Xác nh vn 5
4.2 Bc 2 - Tìm hiu các khái nim, lý thuyt và các nghiên cu liên quan
5
4.4 Bc 4 - Xây dng cng nghiên cu 7
4.5 Bc 5 - Thu thp d liu 8
4.6 Bc 6 - Phân tích d liu 9
4.7 Bc 7 - Gii thích kt qu và vit báo cáo cui cùng 9
Chng 2. Mô t vn nghiên cu 10
1. Xác nh vn nghiên cu 10
2. Xác nh câu hi nghiên cu 11
3. Tiên 12
4. Gi thit 13
5. Nghiên cu tìm hiu vn 13
6. ánh giá vn nghiên cu 13
Chng 3. Xây dng tng quan tài liu và c s lý thuyt 15
1. Gii thiu v tng quan tài liu và c s lý thuyt 15
1.1 Khái nim 15
1.2 Mc ích ca Tng quan tài liu và c s lý thuyt 15
1.3 Mt s lu ý 15
i
Mc Trang
2. Vai trò ca tng quan tài liu và c s lý thuyt 16
3. Th nào là mt tng quan tài liu và c s lý thuyt tt? 16
4. Chin lc khai thác thông tin, d liu 16
5. Các bc xây dng tng quan tài liu và c s lý thuyt 17
5.1 Các cp ca thông tin d liu 18
5.2 Các dng ngun thông tin 18
5.3 Các bc xây dng tng quan tài liu và c s lý thuyt 19
6. Cách vit trích dn và ghi tài liu tham kho 21
6.1 Các hình thc trích dn 21
6.2 Cách ghi tài liu tham kho (theo ISO 690 và thông l quc t) 21
Chng 4. Thu thp d liu 25
1. Ngun d liu 25
1.1 D liu th cp 25
1.2 D liu s cp 26
2. Phng pháp thu thp d liu s cp 26
2.1 Phân bit nghiên cu nh lng và nh tính 26
2.2 Phng pháp thu thp d liu nh tính và nh lng 27
3. Bng hi 30
3.1 Các cách khác nhau trong vic áp dng bng hi trong thu thp s liu, thông tin
30
3.3 u nhc im ca câu hi m 32
3.4 u nhc im ca câu hi óng 32
3.5 Mt s chú ý khi t câu hi 32
3.6 Bn bc c bn t câu hi úng 33
3.7 Trt t ca các câu hi 35
3.8 Kim tra và iu chnh bng câu hi 35
3.9 La chn gia phng vn và bng hi 35
4. T chc iu tra kho sát 36
4.1 Tp hun phng vn viên 36
4.2 T chc kho sát 37
ii
4.3 Các công c kho sát 37
Chng 5. Bn cht, dng và cách o lng d liu 1. Bn cht ca vic o lng 39
2. Thang o 40
2.1 Thang o danh ngha 41
2.2 Thang o th bc 41
2.3 Thang o khong cách 42
2.4 Thang o t s 42
3. Sai s trong o lng và ngun sai s 42
3.1 Ngun sai s 43
4. Các c im ca mt o lng tt 43
4.1 Tính hp l 44
4.2 Tính tin cy 45
4.3 Tính thc t 46
5. Bn cht ca thái 47
5.1 Quan h gia thái và hành vi 47
5.2 Lp thang o thái 48
6. La chn mt thang o 48
6.1 Mc tiêu nghiên cu 48
6.2 Các kiu tr li 49
6.3 Tính cht ca d liu 49
6.4 S lng chiu kích 49
6.5 Cân xng hoc bt cân xng 50
6.6 Bt buc hay không bt buc 50
6.7 S lng im o 50
6.8 Sai s do ngi ánh giá gây ra 51
7. Thang o cho im 51
7.1 Thang o cho im gin n 51
7.2 Thang o Likert 54
7.3 Thang o trc bit 55
7.4 Thang o s / Thang o danh sách cho im 55
iii
7.6 Thang o Tng - Hng s 56
7.7 Thang o cho im th 57
8. Thang o xp hng 57
8.1 Thang o so sánh cp 57
8.2 Thang o xp hng bt buc 57
8.3 Thang o so sánh 58
Chng 6. Phng pháp chn mu và xác nh c mu 61
1. Bn cht ca vic chn mu 61
1.1 Ti sao phi ly mu? 61
1.2 Th nào là mt mu tt? 62
1.3 Các kiu thit k mu 63
2. Các bc thit k chn mu 65
2.1 Dân s mc tiêu là gì? 66
2.2 Các ch tiêu cn quan tâm là gì? 66
2.3 Khung mu là gì? 67
2.4 Phng pháp chn mu phù hp là gì? 67
2.5 C mu cn bao nhiêu là va? 67
3. Chn mu xác sut 68
3.1 Chn mu xác sut ngu nhiên n gin 68
3.2 Chn mu xác sut phc tp 68
4. Chn mu phi xác sut 76
4.1 Các vn thc tin 76
4.2 Các phng pháp chn mu phi xác sut 77
5. Xác nh c mu 78
5.1 Các khái nim cn bn liên quan n chn mu và xác nh c mu 78
5.2 Xác nh c mu theo trung bình 80
5.3 Xác nh c mu theo t l 82
Chng 7. Nhp và x lý d liu 86
1. Phân tích khám phá d liu 86
2. Nhp s liu 87
iv
v
2.1 Cách b trí d liu trên máy tính 87
2.2 Cách nhp liu 88
3. Thanh lc d liu 89
3.1 Phát hin giá tr d bit trong d liu 89
3.2 Phát hin và x lý d liu b khuyt 95
4. Phân tích thng kê mô t 96
4.1 Phân tích thng kê mô t nh lng 96
4.2 Phân tích thng kê mô t nh tính 101
5. Phân tích trc nghim gi thit 102
5.1 Trc nghim gi thit 102
5.2 Quy trình trc nghim thng kê 103
5.3 Phân tích d liu 103
Chng 8. Vit báo cáo nghiên cu 105
1. Gii thiu 105
2.2 c gi 106
2.4 Chnh sa 107
4. Vit bn tho u tiên 109
4.1 Li vn 110
4.4 Trình bày bài vit 111
4.5 Tài liu tham kho và các ni dung khác 112
5. Chnh sa 113
5.2 Chnh sa câu vn 114
5.3 La chn t ng 114
Phng Pháp Nghiên Cu Kinh T
----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Khoa Kinh t Phát trin - i hc Kinh t TP. H Chí Minh
1
Mc tiêu ging dy
Chng này nhm mc tiêu gii thiu các vn c bn ca môn hc Phng pháp nghiên cu và kh nng ng dng ca các kin thc liên quan vào vic hc tp, nghiên cu khoa hc, thc hin các khóa lun, lun vn tt nghip ca sinh viên bc i hc cng nh cao hc.
1. VAI TRÒ CA PHNG PHÁP NGHIÊN CU
Nhiu ngi cho rng vit báo cáo/nghiên cu là truyn ti thông tin. Tuy nhiên mt bài nghiên cu hiu qu phi:
• Làm thay i cách nhìn nhn vn ca ngi c
• Thuyt phc ngi c tin vào mt iu gì ó
• a ngi c n quyt nh và hành ng
• Dn dt ngi c theo mt quy trình nào ó
2. CÁC LOI HÌNH NGHIÊN CU KHOA HC
Có nhiu cách phân loi. Có th chia làm 2 loi:
• Nghiên cu thc nghim: liên quan n các hot ng ca i sng thc t
• Nghiên cu lý thuyt: thông qua sách v, tài liu, các hc thuyt và t tng
Thông thng mt nghiên cu s liên quan n c 2 khía cnh lý thuyt và thc nghim.
2.1 Nghiên cu thc nghim
Có 2 loi:
• Nghiên cu hin tng thc t (thông qua kho sát thc t)
• Nghiên cu hin tng trong iu kin có kim soát (thông qua thí nghim)
2.2 Nghiên cu lý thuyt
Có 2 loi:
• Nghiên cu lý thuyt thun túy: nghiên cu bác b, ng h, hay làm rõ mt quan im/lp lun lý thuyt nào ó.
2
• Nghiên cu lý thuyt ng dng. Thông thng lý thuyt là c s cho hành ng. Nghiên cu loi này s giúp tìm hiu các lý thuyt c áp dng nh th nào trong thc t, các lý thuyt có ích nh th nào...
Cách phân loi nghiên cu khác:
• Nghiên cu quá trình: tìm hiu lch s ca mt s vt hin tng hoc con ngi
• Nghiên cu mô t: tìm hiu bn cht ca s vt hin tng
• Nghiên cu so sánh: tìm hiu im tng ng và khác bit, ví d gia các doanh nghip, th ch, phng pháp, hành vi và thái ...
• Nghiên cu tìm hiu mi quan h: gia các s vt hin tng. Công c thông thng là các phng pháp thng kê
• Nghiên cu ánh giá: tim hiu và ánh giá theo mt h thng các tiêu chí
• Nghiên cu chun tc: ánh giá/d oán nhng vic s xy ra nu thc hin mt s thay i nào ó
• Nghiên cu mô phng: ây là k thut to ra mt môi trng có kim soát mô phng hành vi/s vt hin tng trong thc t
3. CÁC PHNG PHÁP T DUY KHOA HC
Có nhiu phng pháp khoa hc, trong ó, hai phng pháp (cách tip cn) ch yu là phng pháp quy np (inductive method) và phng pháp din dch (deductive method).
• Phng pháp din dch liên quan n các bc t duy sau:
1. Phát biu mt gi thit (da trên lý thuyt hay tng quan nghiên cu).
2. Thu thp d liu kim nh gi thit.
3. Ra quyt nh chp nhn hay bác b gi thit.
• Phng pháp quy np có ba bc t duy:
1. Quan sát th gii thc.
2. Tìm kim mt mu hình quan sát.
3. Tng quát hóa v nhng vn ang xy ra.
Trên thc t, ng dng khoa hc bao gm c hai cách tip cn quy np và din dch (Hình 1.1) Phng pháp quy np i theo hng t di lên (bottom up) rt phù hp
3
xây dng các lý thuyt và gi thit; trong khi phng pháp din dch i theo hng t trên xung (top down) rt hu ích kim nh các lý thuyt và gi thit (Hình 1.2).
Hình 1.1 Vòng tròn nghiên cu
Hình 1.2 Lôgic ca t duy khoa hc
3.1 Phng pháp din dch
Phng pháp din dch là mt hình thc tranh lun mà mc ích ca nó là i n kt lun - kt lun nht thit phi i theo các lý do cho trc. Các lý do này dn n kt lun và th hin qua các minh chng c th. mt suy lun mang tính din dch là úng, nó phi úng và hp l:
- Tin (lý do) cho trc i vi mt kt lun phi úng vi th gii thc (úng).
- Kt lun nht thit phi i theo tin (hp l).
Ví d 1:
Vic phng vn các h gia ình trong khu ph c là khó khn và tn kém (Tin 1)
Cuc iu tra này liên quan n nhiu h gia ình trong khu ph c (Tin 2)
Vic phng vn trong cuc iu tra này là khó khn và tn kém (Kt lun)
4
3.2 Phng pháp quy np
Phng pháp quy np hoàn toàn khác vi din dch. Trong quy np, không có các mi quan h cht ch gia các lý do và kt qu. Trong quy np, ta rút ra mt kt lun t mt hoc hn các chng c c th. Các kt lun này gii thích thc t, và thc t ng h các kt lun này.
Ví d 2:
Mt công ty tng khon tin dành cho chin dch khuyn mãi nhng doanh thu vn không tng (thc t). Ti sao doanh thu không tng? Kt lun là chin dch khuyn mãi c thc hin mt cách t hi.
Các gii thích có th là:
- Các nhà bán l không có kho tr hàng tha mãn nhu cu ca ngi tiêu dùng trong sut thi gian din ra chin dch khuyn mãi.
- Mt cuc ình công ca nhân viên các công ty vn ti xy ra trong thi gian chin dch khuyn mãi làm cho xe ti không th a hàng n kho tr hàng c.
- Mt cn bão cp 8 xy ra làm cho tát c các ca hàng bán l phi óng ca trong vòng 10 ngày trùng vi chin dch khuyn mãi.
4. QUY TRÌNH NGHIÊN CU
Quy trình nghiên cu bao gm mt lot các bc cn thit thc hin mt nghiên cu (xem s 1.1).
Hình 1.3 Quy trình nghiên cu
Nói chung các bc trong quy trình nghiên cu phi tuân theo mt trình t nht nh. Tuy nhiên quá trình nghiên cu không phi n gin bt u bc 1 và kt thúc bc 7 mà là mt quá trình lp i lp li quy trình trên. Ví d: vic tìm hiu khái nim,
Xác nh
ây
Nghiên cu các
5
lý thuyt và nhng nghiên cu trc ây s giúp làm rõ hn vn nghiên cu và ôi khi bt buc chúng ta phi xem xét li vn nghiên cu. Ngoài ra, các bc trong quy trình có mi liên h cht ch vi nhau. Ví d: gi thit và cng ca chúng ta s quyt nh cn phi thu thp nhng d liu gì, thu thp nhu th nào và c phng pháp phân tích d liu. Sau ây là mô t khái quát v các bc trong quy trình nghiên cu.
4.1 Bc 1 - Xác nh vn
Có 2 loi vn nghiên cu: nghiên cu mt tình trng thc t nào ó hay nghiên cu mi liên h gia các bin s. u tiên, ngi nghiên cu phi xác nh c lnh vc nghiên cu mà anh ta quan tâm, t ó thu hp li thành mt vn nghiên cu c th. ây là mt bc ht sc quan trng, òi hi nhà nghiên cu phi am hiu vn nghiên cu và nhng khái nim liên quan. Do vy nhà nghiên cu cng phi ng thi thc hin bc th 2: tìm hiu các khái nim, lý thuyt và nhng nghiên cu trc ây v nhng vn tng t làm rõ thêm vn nghiên cu. Công vic này có th phi lp i lp li nhiu ln, sau mi ln thì vn nghiên cu tr nên c th hn. Và kt thúc giai on này chúng ta s có c mt vn nghiên cu rõ ràng, c th và kh thi.
Cn lu ý rng vic xác nh vn nghiên cu s quyt nh loi s liu cn thu thp, nhng mi liên h cn phân tích, loi k thut phân tích d liu thích hp và hình thc ca báo cáo cui cùng.
4.2 Bc 2 - Tìm hiu các khái nim, lý thuyt và các nghiên cu liên quan
Bc này òi hi chúng ta phi tóm tt li tt c nhng lý thuyt và nghiên cu trc ây có liên quan có th giúp chúng ta gii quyt vn nghiên cu. Cn nh rng bc 1, chúng ta có th phi c rt nhiu lý thuyt làm rõ vn nghiên cu. Nhng bc th 2, khi vn nghiên cu ã c xác nh rõ, chúng ta ch s dng nhng lý thuyt tht s liên quan và phù hp có th giúp gii quyt vn nghiên cu. Th vin Khoa Kinh t Phát trin có rt nhiu sách hay v mi lnh vc ca kinh t phát trin, nhng hu ht là sách ting Anh. Do vy, chúng ta cn chun b mt vn ting Anh c các loi sách này.
4.3 Bc 3 - Hình thành gi thit
Sau khi xác nh vn nghiên cu và tìm hiu lý thuyt, chúng ta phi xây dng mt gi thit nghiên cu. Gi thit nghiên cu là mt gi nh ca chúng ta, c xây dng trên c s ca vn nghiên cu và nhng lý thuyt liên quan, thông qua nghiên cu có th kim nh tính hp lý hoc nhng h qu ca nó. ây là mt bc quan trng vì nó s giúp chúng ta xác nh tiêu im ca vn nghiên cu. Ngha là mi công vic trong quá trình nghiên cu tip theo s xoay quanh vn này. Và mc ích
6
ca c quá trình nghiên cu s là kim nh tính hp lý ca gi thit. Chúng ta có th thc hin nhng công vic sau ây xây dng gi thit:
Tho lun vi bn bè, ng nghip và các chuyên gia trong lnh vc nghiên cu v vn nghiên cu, ngun gc ca nó và mc tiêu c th ca vic tìm ra li gii áp.
Kho sát nhng thông tin, d liu sn có v vn nghiên cu.
Kho sát nhng nghiên cu trc ây v nhng vn liên quan, hoc nhng nghiên cu tng t ã c thc hin nhng a phng/quc gia khác.
Thông qua quan sát và phán oán ca riêng chúng ta v vn nghiên cu, hoc qua vic ly ý kin ca các chuyên gia trong lnh vc nghiên cu.
(a) Tiên (Propositions) và Gi thit (Hypotheses)
Ta nh ngha Tiên là mt phát biu v mt hin tng quan sát c mà hin tng này có th c phán xét là dung hay sai. Khi mt nh c vit li nhm mc tiêu kim nh, ta gi ó là gi thit.
(b) Các loi gi thit
Gi thit mô t (Descriptive Hypotheses) phát biu v s tn ti, kích thc, dng hình, hoc phân phi ca mt bin nào ó. Thng các gi thit mô t c chuyn thành dng câu hi nghiên cu (research question). Ví d:
Dng Gi thit mô t Dng Câu hi nghiên cu
TP. HCM, bánh quy Kinh ô chim 20% th phn (bin).
Kinh ô chim bao nhiêu th phn bánh quy TP. HCM?
Các ô th Vit Nam ang tri qua thi k thâm ht ngân sách (bin).
Có phi là các ô th Vit Nam ang tri qua thi k thâm ht ngân sách hay không?
80% c ông ca Công ty A mun Công ty tng mc chia c tc (bin).
Có phi c ông ca Công ty A mun Công ty tng mc chia c tc hay không?
Gi thit quan h (Relational Hypotheses) là các phát biu mô t quan h gia hai bin mt s trng hp.
Gi thit tng quan (Correlational hypotheses) phát biu rng mt s bin xut hihn cùng vi nhau theo mt cách nào ó nhng không có ngha là bin này là nguyên nhân ca bin kia. Ví d:
- Ph n tr (di 35 tui) mua sn phm ca Công ty chúng ta ít hn là ph n tui 35.
7
- S lng b trang phc bán ra thay i theo chu k kinh doanh.
Gi thit gii thích (nguyên nhân) (Explanatory causal hypotheses) cho phép ám ch rng s hin din hoc thay i ca mt bin gây ra hoc dn n s thay i ca mt bin khác. Bin nguyên nhân c gi là bin c lp (independent variable - IV) và bin còn li gi là bin ph thuc (dependent variable - DV). Ví d:
- Mt s gia tng v thu nhp ca h gia ình (IV) dn n mt s gia tng v t l tin thu nhp tit kim c (DV).
- Tính minh bch ca chính sách ca mt a phng (IV) s to ra nim tin cho cng ng doanh nghip (DV) i vi a phng ó.
Vai trò ca Gi thit
Trong nghiên cu, mt gi thit óng mt s vai trò quan trng:
- Hng dn, nh hng nghiên cu.
- Xác minh các s kin nào là phù hp, và không phù hp vi nghiên cu.
- xut các dng nghiên cu thích hp nht.
- Cung cp khung sn nh ra các kt lun v kt qu nghiên cu.
Nh th nào là mt Gi thit mnh? Mt gi thit mnh tha mãn y ba iu kin:
- Phù hp vi mc tiêu ca nó
- Có th kim nh c
- Tt hn các gi thit cnh tranh khác
4.4 Bc 4 - Xây dng cng nghiên cu
ây không n gin ch là nhng chng mc s có trong báo cáo cui cùng, mà là mt “nghiên cu kh thi” ca d án nghiên cu ca chúng ta. cng nghiên cu s trình bày kt qu các bc chúng ta ã t c – bao gm trình bày vn nghiên cu, các lý thuyt liên quan và gi thit nghiên cu, ng thi trình bày k hoch tip theo gii quyt vn nghiên cu. Mt cng nghiên cu thông thng bao gm:
t vn .
Trình bày nhng khái nim, lý thuyt và nghiên cu liên quan.
Gi thit nghiên cu.
Khung phân tích: t các khái nim và lý thuyt liên quan, tìm ra các bin s thc t tng ng kim nh gi thit.
8
Phng pháp nghiên cu
K thut thu thp và phân tích s liu: cách thc thu thp s liu v các bin s ã xác nh, chú ý n v thu thp s liu (cá nhân, h gia ình hay doanh nghip) và phm vi thu thp s liu (a phng, tnh, vùng hay quc gia). Nu là s liu s cp thì cn thit k bng câu hi và cách chn mu. T tính cht ca s liu thu thp, ngi nghiên cu phi xác nh k thut phân tích s liu thích hp kim nh c gi thit nghiên cu hoc tìm ra câu tr li cho vn nghiên cu, và nhng kim nh nhm bo m tin cy ca kt qu nghiên cu.
Trình bày cu trúc d kin ca báo cáo cui cùng, bao gm các chng mc. ây ch là d kin và có th thay i trong quá trình thc hin.
Lch trình d kin: trình bày các bc tip theo cn phi thc hin hoàn thành nghiên cu và thi gian cn thit thc hin.
Gii thiu ngi tin hành nghiên cu, có th là cá nhân hoc nhóm, tóm tt tiu s và quá trình hc tp nghiên cu. Trong lun vn tt nghip bc i hc, có th b qua khâu này.
Tài liu tham kho, bao gm nhng tài liu ã s dng xây dng cng nghiên cu và nhng tài liu ngh tham kho tip theo cho quá trình nghiên cu.
Ph lc (nu có).
Sau khi cng nghiên cu c chp thun (iu này có th òi hi ngi nghiên cu phi sa i sa li cng nghiên cu nhiu ln), bc tip theo là tin hành nghiên cu theo k hoch ã c vch ra trong cng nghiên cu. Bc tip theo s là thu thp s liu và phân tích s liu. Lu ý rng trong quá trình này, ngi nghiên cu vn phi tip tc tham kho thêm các tài liu liên quan tip tc iu chnh các bc tip theo và nhm chun b cho vic vit báo cáo cui cùng.
4.5 Bc 5 - Thu thp d liu
Tùy vào vn nghiên cu mà chúng ta s phi thu thp loi d liu thích hp. Nói chung có 2 loi d liu: th cp và s cp. S liu s cp là s liu c thu thp trc tip t i tng nghiên cu. S liu th cp là s liu tng hp t s liu s cp.
i vi s liu th cp, tùy vào lnh vc nghiên cu mà chúng ta s phi tìm ngun cung cp thích hp. Thông thng là các niên giám thng kê, s liu tng hp ca các ngành và s liu tng hp ca các c quan chc nng.
S liu s cp phi c thu thp trc tip t i tng nghiên cu thông qua bng câu hi. Có th thu thp bng cách:
9
Thông qua phng vn ly ý kin cá nhân.
Phng vn theo bng câu hi. Có nhiu hình thc: phng vn qua in thoi, qua th hoc phng vn trc tip. ây là mt quy trình phc tp và tn kém òi hi phi có s chun b cn thn.
Cn lu ý rng khi xác nh vn nghiên cu, chúng ta phi cân nhc trc v kh nng thu thp c s liu cn thit. Vn nghiên cu có th rt hay và có ý ngha, nhng nu chúng ta không có kh nng thu thp c s liu cn thit thì nghiên cu ca chúng ta s không kh thi. Và iu này là khá ph bin trong iu kin hin nay.
4.6 Bc 6 - Phân tích d liu
Tùy vào loi d liu và gi thit nghiên cu mà chúng ta phi la chn k thut phân tích d liu thích hp. Có th là phân tích mô t hoc phân tích nh lng. Thông thng công vic này s òi hi chúng ta phi có nhng k nng v thng kê và kinh t lng.
4.7 Bc 7 - Gii thích kt qu và vit báo cáo cui cùng
T kt qu phân tích s liu, chúng ta phi gii thích ý ngha ca nó v mt kinh t. nhng câu hi cn phi tr li là: Kt qu phân tích kt lun nh th nào v gi thit nghiên cu? Ý ngha ca nó i vi vn nghiên cu? ây chúng ta cn phi làm rõ ý ngha v mt hc thut và ý ngha thc tin. Chúng ta phi t hi: nghiên cu ca chúng ta có giá tr gì i vi nhng ngi nghiên cu tip theo không? Nó có giúp nhng nhà hot ng thc tin ci thin c gì v vn mà chúng ta nghiên cu không?
Vit báo cáo cui cùng là mt công vic không quá khó khn, nhng òi hi s kiên trì. Nói chung báo cáo cui cùng s theo cu trúc mà chúng ta ã ngh trong cng nghiên cu. Tuy nhiên cng không nht thit phi tuân th nghiêm ngt. Chúng ta có th thay i min sao nêu bt c:
Vn nghiên cu
C s khái nim và lý thuyt ca vn
Khung phân tích
Phng pháp nghiên cu
Kt qu phân tích và gii thích kt qu phân tích s liu
Kt lun, xut, ý ngha thc tin ca nghiên cu
10
Mc tiêu ging dy
Chng này nhm mc tiêu tho lun v tm quan trng ca vic xác nh vn nghiên cu. Sinh viên cng s c gii thiu v s khác bit và trt t thang bc gia các dng câu hi nghiên cu, câu hi iu tra, câu hi o lng và cách ng dng chúng vào trong mt cng nghiên cu.
Chng này cng gii thiu cách thc ánh giá th nào là mt vn nghiên cu tt và phù hp.
1. XÁC NH VN NGHIÊN CU (Research Problems)
tin hành mt tài nghiên cu, cn phi xác nh mt vn c th mà nghiên cu ca chúng ta tp trung vào. Các bc tip theo trong nghiên cu s thay i tùy thuc vào vn mà chúng ta la chn.
Xác nh vn nghiên cu là mt công vic khó khn. Tuy nhiên cuc sng xung quanh chúng ta y ry các vn . Có th tìm vn thông qua c tài liu hoc quan sát.
Lu ý khi la chn vn nghiên cu:
• Chúng ta cn phi thích thú vi vn . Chúng ta s phi mt nhiu thi gian thc hin tài nên vic chn mt vn chúng ta quan tâm s giúp chúng ta có ng c theo ui n cùng.
• Vn phi có ý ngha thc tin và phi có óng góp. Chúng ta s phí thi gian nu thc hin mt tài mà ngi khác ã làm, hoc s chng có ai c. Ít nht tài ca chúng ta phi óng góp iu gì ó v lý thuyt hoc chính sách, hoc em li nhng hiu bit nht nh cho ngi c.
• Vn ca chúng ta phi c th, không quá rng vì chúng ta s không có nhiu thi gian.
• Chúng ta cn phi bo m là có th thu thp c nhng thông tin/d liu cn thit tin hành tài.
• Chúng ta phi bo m là có th rút ra kt lun/bài hc t nghiên cu ca mình.
• Chúng ta phi trình bày vn mt cách rõ ràng, chính xác và ngn gn.
Khi ã chn vn nghiên cu, chúng ta cn phi trình bày và trin khai có th thc hin nghiên cu. Sau ây là các cách thc liên quan.
11
2. XÁC NH CÂU HI NGHIÊN CU
Nghiên cu mt vn là tìm ra câu tr li cho vn ó. Do vy t câu hi là cách tt nht xác nh vn nghiên cu.
Câu hi có th rút ra trc tip t vn nghiên cu. Có th có nhiu câu hi cho mt vn . Có th có câu hi chính và câu hi ph. T câu hi nghiên cu, ta s c th hóa và din gii chi tit thành câu hi iu tra. Và có c các thông tin, s liu c th, ta cn có các câu hi o lng. Sau ây là hình minh ha s phân chia thang bc ca vn nghiên cu và câu hi nghiên cu.
Hình 2.1 Các thang bc vn - câu hi nghiên cu
Ví d 2.1
Vn nghiên cu - S nghèo ói ca ng bào dân tc ít ngi Tây Nguyên
Mc tiêu nghiên cu - Tìm các yu t nh hng n s nghèo ói và mc
- xut các gii pháp ci thin tình hình
Câu hi nghiên cu - ng bào dân tc ít ngi Tây Nguyên có nghèo ói hay không?
- Các yu t chính tr - kinh t - xã hi, nhân chng, dân tc nào nh hng n s nghèo ói ca ng bào dân tc ít ngi Tây Nguyên?
- Các yu t này nh hng nh th nào n s nghèo ói?
1
2
3
4
5
6
Vn tn ti
Mc tiêu nghiên cu
Câu hi nghiên cu
Câu hi iu tra
Câu hi o lng
Các vn gì gây ra s quan tâm, lo ngi?
Làm sao có th gim thiu các tác ng xu ca vn ? Làm sao có th to ra các c hi mi?
Các hành ng nào có th giúp chnh sa các vn hoc khai thác c các c hi, và hành ng nào nên c cân nhc?
Vn cn bit chn la các hành ng tt nht t các hành ng có th áp dng c?
Vn nào cn hi hoc quan sát có c thông tin cn bit ?
Hành ng nào c khuyn ngh, da trên các khám phá t nghiên cu?
Quyt nh gii pháp
12
Ví d 2.2
Vn nghiên cu - i sng ca h gia ình các vùng quy hoch phát trin khu công nghip
Mc tiêu nghiên cu - Tìm hiu quá trình công nghip hóa và ô th hóa vùng nghiên cu
- Tình hiu quá trình áp dng các chính sách thu hi t, gii ta, n bù và tái nh c vùng nghiên cu.
- Mô t, phân tích, so sánh tình hình i sng ca h gia ình trc và sau quá trình tái nh c.
- ánh giá tác ng ca vic áp dng các chính sách thu hi t, gii ta, n bù và tái nh c n i sng h gia ình vùng nghiên cu.
Câu hi nghiên cu - Các chính sách thu hi t, gii ta, n bù và tái nh c nào c áp dng vùng nghiên cu?
- i sng ca h gia ình trc và sau quá trình tái nh c có thay i hay không? Thay i nh th nào?
- Các chính sách thu hi t, gii ta, n bù và tái nh c c áp dng vùng nghiên cu tác ng nh th nào n i sng h gia ình?
3. TIÊN
Nghiên cu có th tp trung vào mt tiên thay vì gi thit. Ví d:
Nghiên cu tp trung vào vn cung cp nhà cho ngi có thu nhp thp. Vn nghiên cu có th c hình thành qua tiên :
• Chính ph a ra các chng trình cung cp nhà cho nhng ngi có thu nhp thp
• Nhà do các chng trình này cung cp không có nhng tính cht cn thit phù hp vi ngi có thu nhp thp
• Do vy, có mt s không phù hp gia chng trình cung cp nhà và nhu cu nhà ca ngi có thu nhp thp
Nghiên cu ca chúng ta có th tìm ra nhng im không phù hp và a ra nhng kin ngh gii quyt vn .
13
4. GI THIT
ây là các tip cn nghiên cu theo phng pháp din dch. u tiên chúng ta a ra mt gi thit. Sau ó dùng các thông tin, d liu kim tra gi thit (bác b hay chp nhn). Gi thit có th rút ra t câu hi. Gi thit nên:
• Là mt câu khng nh
• Phm vi gii hn
• Là mt câu phát biu v mi quan h gia các bin s
• Có ý ngha rõ ràng
• Phù hp vi lý thuyt
• c din t mt cách thích hp vi các thut ng chính xác
5. NGHIÊN CU TÌM HIU VN
Thay vì nghiên cu tr li câu hi hay kim nh gi thit, nghiên cu ca chúng ta có th tìm hiu mt vn nào ó. Ví d:
• Mc ích ca nghiên cu này là tìm hiu h thng thu thu nhp cá nhân Nht Bn và ánh giá theo hng tìm ra nhng khía cnh có th áp dng ci thin h thng thu thu nhp cá nhân Vit Nam
• Mc ích ca nghiên cu này là xem xét và ánh giá h thng tiêu chun nc thi c có th áp dng Vit Nam hay không
6. ÁNH GIÁ VN NGHIÊN CU
Phn này giúp chúng ta ánh giá vn nghiên cu. Có th xem xét có nên theo ui mt vn bng cách tr li nhng câu hi sau ây:
V tm quan trng ca tài
• Có phi là mt vn quan trng không?
• Có c th không?
• Có ý ngha v chính sách không?
• Có ý ngha v lý thuyt không?
• Có ý ngha v phng pháp không?
• Có phù hp vi chuyên ngành mà chúng ta theo hc không?
14
V s thích cá nhân
• Chúng ta có quan tâm và hng thú vi vn này không?
• Có giúp chúng ta thng tin trong hc tp/ngh nghip không?
• Có thu hút s quan tâm ca ngi c không?
• Có c chp nhn trong lnh vc mà chúng ta ang hc tp/làm vic không?
V tính kh thi ca tài
• Có phù hp vi kin thc ca chúng ta không?
• Có phù hp vi ngun tài liu/d liu mà chúng ta có th có hoc thu thp không?
• Có th c xây dng da trên lý thuyt, kin thc và kinh nghim mà chúng ta có không?
• Có th tin hành trong iu kin nhng hn ch v thi gian, ngun lc và tin bc ca chúng ta không?
15
Chng 3. Xây dng tng quan tài liu và c s lý thuyt
Mc tiêu ging dy
Sau khi hc chng này, sinh viên có kh nng hiu c:
1. Hiu c các khái nim v c s lý thuyt và tm quan trng ca c s lý thuyt di vi nghiên cu.
2. Các cách thc tìm kim tài liu liên quan n ni dung nghiên cu.
3. Mc tiêu và quá trình nghiên cu tài liu.
4. Hai phng thc và ba mc ca ngun d liu th cp.
5. Nm kiu thông tin bên ngoài và nm yu t quan trng dùng ánh giá giá tr ca ngun thông tin và các ni dung ca nó.
6. Quá trình thc hin tìm kim và nghiên cu vn bn t các ngun tài liu in và in t.
7. Cách thc ghi tài liu tham kho
1. GII THIU V TNG QUAN TÀI LIU VÀ C S LÝ THUYT (Literature review)
1.1 Khái nim
Là mt bn miêu t chi tit ch ra rng nhng lý thuyt nào s c nói n và s dng trong tài nghiên cu ca mình. Tng quan tài liu và c s lý thuyt có vai trò rt quan trng, cho phép ta kt lun vn mình ang nghiên cu có áng thc hin và có kh nng thc hin hay không?”
1.2 Mc ích ca Tng quan tài liu và c s lý thuyt
- Trình bày kin thc và s hiu bit v vn ang hoc s nghiên cu.
- ánh giá u - khuyt im ca các lý thuyt s áp dng.
1.3 Mt s lu ý
- Tng quan tài liu và c s lý thuyt không phi là mt “bn danh sách” miêu t nhng tài liu, lý thuyt có sn hoc tp hp các kt lun.
- Tng quan tài liu và c s lý thuyt phi là s ánh giá có mc ích ca nhng thông tin có tính cht tham kho. S ánh giá này có th da trên mc tiêu nghiên cu hoc nhng vn gây tranh cãi trong tài nghiên cu.
16
- Tng quan tài liu và c s lý thuyt s th hin k nng ca ngi làm nghiên cu 2 lnh vc:
o kh nng tìm kim thông tin, d liu.
o kh nng ánh giá vn mt cách sâu sc và khách quan.
2. VAI TRÒ CA TNG QUAN TÀI LIU VÀ C S LÝ THUYT
Cung cp nn tng lý thuyt cho vic nghiên cu cng nh nh hng cho nghiên cu ca mình.
Làm rõ ý ngha ca vic liên kt nhng gì ta xut khi nghiên cu vi nhng gì ã c nghiên cu trc ó, t ó giúp ta chn lc c phng pháp nghiên cu phù hp.
Giúp tp trung và làm rõ ràng hn vn nghiên cu, tránh s tn mn, lan man.
Tng cng kh nng phng pháp lun.
M rng tm hiu bit trong lnh vc ta ang nghiên cu.
Gim thiu các sai lm, c bit là nhng sai lm mang tính “ngây th”.
Là bc quan trng nh hng vic tìm s liu và thit lp bng câu hi v sau.
3. TH NÀO LÀ TNG QUAN TÀI LIU VÀ C S LÝ THUYT TT?
(1) Phi c sp xp hp lý, bao quát t tng th n chi tit tng câu hi nghiên cu.
(2) Phi tng hp c các kt qu thành mt kt lun, ng thi ch rõ ra nhng u im cng nh mt hn ch ca tng lý thuyt, nêu rõ cái gì ã bit và cha bit.
(3) Nhn din c nhng tranh lun ny sinh gia các lý thuyt.
(4) Thit lp c nhng câu hi cn thit phc v cho các nghiên cu v sau.
4. CHIN LC KHAI THÁC THÔNG TIN D LIU
Vic khai thác các ngun thông tin d liu th cp có th c thc hin tt c các giai on nghiên cu. Nhng hu ht tp trung các giai on u tiên ca quá trình nghiên cu, nhm có c s chuyn t vn nghiên cu n các câu hi nghiên cu
17
c th. Vic xây dng c s lý thuyt cho nghiên cu cng là mt b phn quan trng trong khai thác thông tin d liu th cp cho nghiên cu.
Trong giai on này, mc tiêu cn hoàn thành là:
- M rng s hiu bit và nhn thc v vn nghiên cu.
- Tìm kim các cách thc ã c s dng gii quyt vn nghiên cu hoc câu hi nghiên cu tng t.
- Tp hp các thông tin nn v ch nghiên cu tinh lc li các câu hi nghiên cu.
- Xác nh các thông tin có th c tp hp hình thành các câu hi iu tra.
- Xác nh các dng câu hi có th s dng thu thp d liu theo các thang o khác nhau.
- Xác nh ngun và các khung sn có th ng dng c xác nh phng thc ly mu.
5. CÁC BC XÂY DNG TNG QUAN TÀI LIU VÀ C S LÝ THUYT
Trong hu ht các trng hp, nghiên cu bt u vi vic tìm kim các tài liu liên quan. Nhìn chung, vic tìm kim tài liu thng c thc hin theo 5 bc:
(1) Xác nh vn nghiên cu hoc/và câu hi nghiên cu
(2) Tham kho các bách khoa toàn th, t in, s tay, sách và các tài liu liên quan n các thut ng ch yu, con ngi, s kin liên quan n vn hoc câu hi nghiên cu.
(3) Áp dng các thut ng ch yu, con ngi, s kin vào vic tìm kim các ch mc (indexes), danh mc tài liu tham kho, và Internet xác nh các ngun d liu th cp.
(4) nh v và tng quan các ngun d liu th cp phù hp.
(5) ánh giá giá tr các ngun và ni dung ca d liu th cp.
Sau khi tng quan tài liu, ta có th tìm thy gii pháp sn có tr li cho vn nghiên cu, và khi ó, vic thc hin nghiên cu là không cn thit. Tuy nhiên, có th cha có các gii pháp c các nghiên cu trc ch ra, và ta quyt nh thc hin quá trình nghiên cu.
18
5.1 Các cp ca thông tin d liu
Các ngun thông tin thng c chia theo ba cp : (1) s cp; (2) th cp và (3) tam cp.
D liu s cp (primary data) là các kt qu nguyên thy ca các nghiên cu hoc các d liu thô cha c gii thích hoc phát biu i din cho mt quan im hoc v trí chính thc nào ó.
D liu s cp hu ht có cn c ích xác vì các thông tin này cha c lc hoc din gii bi mt ngi th hai. Ngun d liu s cp thng là các s liu ghi nhn trong nghiên cu, các s liu cá nhân, các bng s liu thô c mua, các bng, biu s liu thng kê.
D liu th cp (secondary data) là các thông tin din dch, gii thích ca các d liu s cp. Trên thc t, hu ht các d liu tham kho u thuc nhóm này.
D liu tam cp (tertiary sources) cng có th là các thông tin din dch, gii thích ca các d liu th cp, nhng thông thng là các ch mc (indexes), danh mc tài liu tham kho (bibliographies), và các ngun tr giúp tìm kim thông tin khác, ví d các trang Web tìm kim thông tin Internet (Internet search engine).
5.2 Các dng ngun thông tin
Có 5 dng ngun thông tin quan trng thng c các nhà nghiên cu s dng.
(1) Các Ch mc (Indexes) và Danh mc Tài liu tham kho (Bibliographies) là ngun tìm kim thông tin th vin ch yu vì chúng có th giúp ta xác nh c mt quyn sách hoc mt bài báo n l có liên quan trong hàng triu tài liu n bn. Danh mc tài liu tham kho n l quan trng nht là catalog trc tuyn (online catalog). Danh mc này rt cn thit giúp tìm kim tác gi, ta sách theo ch quan tâm.
(2) T in chuyên ngành (Dictionaries) Ta s dng t in chuyên ngành thm nh các thut ng hoc nh ngha ca các thut ng chuyên môn. Ngoài các t in chuyên ngành c in n, hin nay có rt nhiu các t in và các chú gii thut ng (glossaries) trc tuyn trên Internet.
Ví d: Glossaries of Financial Terms ca Federal Reserve Bank of Chicago (http://www.chicagofed.org/publications/glossary/index.cfm); Dictionary of Business and Management.
(3) T in Bách Khoa Toàn th (Encyclopedias)
Nên s dng T in Bách Khoa toàn th tìm kim thông tin nn (background) hoc thông tin lch s ca mt ch nào ó, hoc ca mt thut ng, tên gi nào ó. T in Bách Khoa toàn th còn cho phép ta m rng tìm kim khi ch ra các ngun thông tin khác có liên quan.
19
(4) Sách và S tay (Handbooks)
S tay là mt tp hp ca các thông tin liên quan n mt ch nào ó. Các s tay thng bao gm các s liu thng kê, các thông tin niên giám in thoi, các chú gii thut ng, các d liu khác ví d nh lut l, quy nh có liên quan ch .
5.3 Các bc xây dng Tng quan tài liu và c s lý thuyt
Bao gm có 4 bc.
Bc 1: Tìm các tài liu có liên quan n tài ang và s nghiên cu.
Tham kho các bách khoa toàn th, t in, s tay, sách và các tài liu liên quan n các thut ng ch yu, con ngi, s kin liên quan n vn hoc câu hi nghiên cu.
Các ngun tìm:
- Phn “Index” ca các sách và giáo trình nc ngoài
- Hi chuyên gia hoc giáo viên hng dn
Bc 2: Chn lc và gi li nhng tài liu có tin cy cao cng nh các lý thuyt phù hp.
Áp dng các thut ng ch yu, con ngi, s kin vào vic tìm kim các ch mc (indexes), danh mc tài liu tham kho, và Internet xác nh các ngun d liu th cp.
ánh giá giá tr các ngun và ni dung ca d liu th cp.
Vic chn lc s cn c vào:
- Mc uy tín ca tác gi, website
- Quan im
- Ý kin ca chuyên gia hoc giáo viên hng dn
Các cn c ánh giá giá tr ca các ngun và ni dung ca d liu th cp.
Có 5 yu t c dùng ánh giá giá tr ca các ngun và ni dung ca d liu. Các yu t này có th áp dng c cho bt k dng ngun d liu nào, k c d liu in n hoc in t.
20
- Gii hn phm vi - Scope (nh th nào?)
- Tác gi - Authority (là ai?)
- Ngi c – Audience (là ai?)
- nh dng - Format (nh th nào?)
Mc tiêu
Mc tiêu ca ngun d liu là iu mà tác gi mun hoàn thành. Mt khi ta có th xác nh c mc tiêu ca ngun, ta có th bit c ngun thông tin này có b thiên lch hay không, và thiên lch nh th nào. Chúng ta hy vng rng các ngun thông tin t các t chc c lp là cân bng hn, th hin c các thông tin có li (tt) và thông tin bt li (xu) v các ch nghiên cu, không thiên v.
Gii hn phm vi
Gn cht vi mc tiêu là gii hn phm vi.
- Ngày xut bn, công b;
- sâu ca ch ;
- Tm bao quát ca ch (a phng, quc gia, quc t);
- Mc toàn din;
Nu chúng ta không bit gii hn phm vi ca ngun thông tin, chúng ta có th mt thông tin vì da trên các ngun không hoàn ho.
Tác gi
Mt trong nhng vn quan trng ca bt k ngi s dng thông tin nào là tác gi ca ngun thông tin. Tác gi và nhà xut bn là nhng ch tiêu th hin cho tác gi.
Ngi c
Ngi c mà các tài liu, ngun thông tin ó hng ti là ai. iu này rt quan trng và có ràng buc cht ch vi mc tiêu ca ngun d liu.
nh dng
Yu t nh dng khác bit nhau tùy theo ngun thông tin. Vn cn quan tâm là cách thc trình bày thông tin và vic tìm kim các mnh thông tin c thù có d dàng hay không.
Bc 3: Tóm tt và rút ra các nhân t, các bin cn tìm và thang o ca nó.
(phn này da vào ch ca tng nhóm ã chn phân tích mu)
21
Bc 4: Cht lc, tng hp và hoàn thành khung lý thuyt da vào tính kh thi ca d liu.
- Chn ra nhng lý thuyt tng quát (key concepts).
- Tóm tt ý chính ca nhng lý thuyt có liên quan, trình bày u-nhc im ca nhng lý thuyt ó.
- Trình bày kt qu nghiên cu thc tin t sách, báo, tp chí, ... trong và ngoài nc mà ng h vn ang nghiên cu tng sc thuyt phc cho lý thuyt mà ta ã chn.
6. CÁCH VIT TRÍCH DN VÀ GHI TÀI LIU THAM KHO
* Vai trò: ây là bc khá quan trng và không th thiu trong tài nghiên cu, nó th hin s trung thc ca ngi làm nghiên cu, s tôn trng i vi các tác gi khác, cng nh giúp cho tài nghiên cu mang tính thuyt phc cao hn.
6.1 Các hình thc trích dn
- Trích dn nguyên vn
- Din t gián tip theo s hiu bit ca mình
- Trích dn bng biu, hình v minh ha
6.2 Cách ghi tài liu tham kho (theo ISO 690 và thông l quc t)
(1) i vi sách
Các thành phn bt buc phi ghi i vi mt tài liu là sách:
- Tên tác gi
+ nc ngoài: h, ch vit tt ca tên và ch lót
+ trong nc: tên, ch vit tt ca h và ch lót
- Nm xut bn (nm trong ngoc n)
- Tên sách (in nghiêng hoc gch di)
- Tên nhà xut bn
- Ln tái bn (nu có)
Ví d:
22
Gall, J-C. Paléoécologie. Paysages et environnements disparus. 2e éd. Paris: Masson, 1998. 239p. ISBN 2-225-83084-3
Theo cách tng quan khoa hc
Gall, J-C. (1998). Paléoécologie. Paysages et environnements disparus. 2e éd. Paris: Masson
Theo các cách ph bin khác
Aigner, D. J: Basic Econometrics, Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J., 1971.
American National Standards Institute, Inc. 1969. American national standard for the abbreviation of titles of periodicals. ANSI Z39.5-1969. American National Standards Institute, Inc., New York.
(2) i vi bài báo ng trong tp chí khoa hc
Các thành phn bt buc phi ghi i vi mt tài liu là bài báo ng trong tp chí khoa hc:
- Tên tác gi
- Tên bài vit (nm trong du nháy n)
- Tên t báo hoc tp chí (in nghiêng)
- S, k
Ví d:
Deleu M., Watheler B., Brasseur R., Paquot M. (1998). Apercu des techniques d’analyse conformationelle des macromolecules biologiques. Biotechnol. Agron. Soc. Environ. 2(4), 234-247
McGirr, C. J. 1973. Guidelines for abstracting. Tech. Commun. 25(2):2-5.
23
Rosner, J. L. 1990. Reflections on science as a product. Nature 345:108.
Kaplinsky, R. (1999). "Globalisation and Unequalization: What Can Be Learned from Value Chain Analysis." Journal of Development Studies 37(2): 117-146.
(3) i vi bài ng trong tuyn tp bài vit khoa hc
Theo ISO 690
Troxler, W.L. Thermal desorption. In Kearney, P. and Roberts, T. (eds), Pesticide remediation in soils and water. Chichester, UK: Wiley, 1998, p.105-128
Troxler, W.L. (1998). Thermal desorption. In Kearney, P. and Roberts, T., eds. Pesticide remediation in soils and water. Chichester, UK: Wiley, p.105-128
Hugon, P., 1985. "Le miroir sans tain. Dépendance alimentaire et urbanisation en Afrique: un essai d'analyse mésodynamique en termes de filières", in Altersial, CERED & M.S.A. (eds.), Nourrir les villes, L'Harmattan, pp. 9 46.
Suhariyanto, K., Lusigi, A., Thirtle, C., 2001. Productivity growth and convergence in Asian and African agriculture. In: Lawrence, P., Thirtle, C. (Eds.), Africa and Asia in Comparative Economic Perspective. Palgrave, New York.
(4) i vi ngun t Internet
- Tên tác gi
- Tên bài vit (nm trong du nháy n)
- Tên trang web chính (in nghiêng)
- a ch chi tit ca bài vit (nu có)
- Ngày tháng nm truy cp
Ví d:
Theo ISO 690-2
Ashby J.A et al. Investing in Farmers as Researchers. Ciat publication n0 318 [online]. Cali, Colombia: CIAT, 2000 [ref. on Jan 20th 2002). Available on World Wide Web: <http://www.ciat.cigiar.org/downloads/pdf/Investing_farmers.pdf>
Ashby J.A., Braun A.R., Gracia T., Del Pilar Guerrero L., Hernandez L.A., Quiros C.A., Roa J.I. (2000). Investing in Farmers as Researchers. Ciat publication n0 318
24
25
Mc ích ging dy
Mc ích ca chng này là hng dn sinh viên các phng pháp thu thp d liu nh tính và nh lng. c th là giúp sinh viên hiu c có my loi d liu, tìm âu ra d liu úng, làm th nào thu thp c d liu phù hp cho các loi nghiên cu và các vn nghiên cu khác nhau.
1. NGUN D LIU
Có hai loi ngun d liu c bn là (1) d liu th cp và (2) d liu s cp.
1.1 D liu th cp
D liu th cp: là d liu do ngi khác thu thp, s dng cho các mc ích có th là khác vi mc ích nghiên cu ca chúng ta. D liu th cp có th là d liu cha x lý (còn gi là d liu thô) hoc d liu ã x lý. Nh vy d liu th cp không phi do ngi nghiên cu trc tip thu thp.
Có nhiu nhà nghiên cu, sinh viên ánh giá thp ngun d liu th cp có sn. vì vy chúng ta bt u xem xét s hp lý ca ngun d liu th cp i vi vn nghiên cu ca chúng ta trc khi tin hành thu thp d liu ca chính mình. Các cuc tng iu tra v dân s, nhà , iu tra doanh nghip, iu tra mc sng dân c, iu tra kinh t xã hi h gia ình (a mc tiêu)….do chính ph yêu cu là nhng ngun d liu rt quan trng cho các nghiên cu kinh t xã hi.
Ngoài ra, mt s ngun d liu di ây có th là quan trng cho các nghiên cu ca chúng ta bao gm:
- các báo cáo ca chính ph, b ngành, s liu ca các c quan thng kê v tình hình kinh t xã hi, ngân sách quc gia, xut nhp khu, u t nc ngoài, d liu ca các công ty v báo cáo kt qu tình hình hot ng kinh doanh, nghiên cu th trng….
- các báo cáo nghiên cu ca c quan, vin, trng i hc;
- các bài vit ng trên báo hoc các tp chí khoa hc chuyên ngành và tp chí mang tính hàn lâm có liên quan;
- tài liu giáo trình hoc các xut bn khoa hc liên quan n vn nghiên cu;
- cui cùng nhng không kém phn quan trng là các bài báo cáo hay lun vn ca các sinh viên khác (khóa trc) trong trng hoc các trng khác.
26
u im ca vic s dng d liu th cp là tit kim tin, thi gian.
Nhc im trong s dng ngun d liu th cp là:
(1) s liu th cp này ã c thu thp cho các nghiên vi các mc ích khác và có th hoàn toàn không hp vi vn ca chúng ta. khó phân loi d liu, các bin s và n v o lng có th khác nhau …
(2) d liu th cp thng ã qua x lý nên khó ánh giá c mc chính xác, mc tin cy ca ngun d liu.
Vì vy, trách nhim ca ngi nghiên cu là phi m bo tính chính xác ca d liu, phi kim tra xem các kt qu nghiên cu ca ngi khác là da vào d liu th cp hay s cp. vì vy iu quan trng là phi kim tra d liu gc.
1.2 D liu s cp
Khi d liu th cp không có sn hoc không th giúp tr li các câu hi nghiên cu ca chúng ta, chúng ta cn phi t mình thu thp d liu cho phù hp vi vn nghiên cu t ra. Các d liu t thu thp này c gi là d liu s cp. Hay nói cách khác d liu s cp là d liu do chính ngi nghiên cu thu thp.
2. PHNG PHÁP THU THP D LIU S CP
2.1 Phân bit nghiên cu nh lng và nh tính
Bng 4.1 Phân bit nghiên cu nh lng và nh tính
Stt Tính cht nh lng nh tính
1 Mc ích Mô t s kin bng nhng con s
Xác nh ý ngh, quan im, cm xúc, xu hng bng li
2 Trình bày
Quan im, ngôn ng ca ngi c nghiên cu
3 Chn mu Ngu nhiên hoc ngu nhiên có phân tng
Có mc ích
4 Câu hi óng, trc nghim, câu tr li nh sn.
M, câu tr li t do không nh sn
5 Phng vn Cu trúc. Bng hi c san sn theo mt cu trúc c nh, không c thay i
Bán cu trúc. Bng hi ch mang tính cht gi ý. Các câu hi c phát trin t tr li ca ngi c phng vn
27
2.2 Phng pháp thu thp d liu nh tính và nh lng
Có 3 phng pháp ph bin: (1) quan sát; (2) phng vn và (3) iu tra qua bng hi.
(a) Phng pháp quan sát
(1) Quan sát có tham d (nhp vai) ví d óng vai là hành khách i xe buýt công cng tìm hiu cht lng phc v hoc ánh giá mc hài lòng ca ngi s dng.
(2) Quan sát không có tham d (không nhp vai). Ví d quan sát và m các lai phng tin qua cu, qua cht giao thông; quan sát ngi công nhân trong dây chuyn sn xut làm nh mc lao ng; quan sát a bàn ni s tin hành kho sát(nhà ca, ng sá, các csvckt, ch búa trng hc, cách i li giao tip ca ngi dân trong cng ng)...
Nhng tr ngi khi s dng phng pháp quan sát là:
(1) i tng thay i hành vi khi cm thy b quan sát theo hng tích cc hoc tiêu cc.
(2) Thiên lch ch quan ca ngi quan sát.
(3) Din gii khác nhau cho cùng mt quan sát gia nhng ngi quan sát khác nhau.
(4) Quan sát phin din hoc ghi chép thiu. Quan sát k, ghi chép thiu hoc quan sát thiu nhng ghi chép k chú tâm quan sát quên ghi chép và ngc li.
Lu ý:
Phng pháp quan sát thng c vn dng trong nghiên cu marketing (quan sát hành vi ngi tiêu dùng), hoc quan sát bm gi trong nghiên cu t chc sn xut, t chc lao ng, tính nh mc lao ng hoc mt s nghiên cu t chc h thng giao thông vn ti, m lng xe lu thông qua cu, phà…
(b) Phng pháp phng vn
Phng vn là phng pháp thu thp thông tin d liu rt thông dng. Trong cuc sng i thng chúng ta thu thp thông tin thông qua các dng khác nhau ca vic giao tip vi ngi khác. Bt k giao tip nào gia 2 hay nhiu ngi vi mc ích nh trc gi là phng vn. Mt mt, phng vn có th rt linh hot, uyn chuyn khi phng vn viên t do t câu hi xung quanh vn cn kho sát, mt khác, phng vn có th không linh hot khi phng vn viên bám sát theo các câu hi ã c chun b sn. Do ó phng vn c phân loi tùy vào mc linh hot nh trình bày trong s di ây:
Các dng phng vn: (1) cu trúc; (2) không cu trúc và (3) bán cu trúc.
28
Trong phng vn cu trúc trình t (trt t, cu trúc) phng vn, ni dung phng vn và câu hi phng vn cùng vi nhng câu t trong ó u c nh sn. Ngc li, trong phng vn không cu trúc thì trt t phng vn, ni dung phng vn cng nh các câu hi phng vn u linh hot, có th thay i tùy hoàn cnh, tình hung c th. Phng vn bán cu trúc là s kt hp ca hai loi phng vn trên.
i. Phng vn không cu trúc
Mt s dng phng vn không cu trúc thng c s dng là: phng vn sâu, phng vn chuyên gia, tho lun nhóm mc tiêu, tng thut và truyn ming.
Ph bin nht hin nay là phng pháp kt hp kho sát nh lng (phng vn cu trúc thng bng các câu hi óng, questionnaire) vi kho sát nh tính bng phng pháp ánh giá nhanh có s tham d PRA (participatory rapid appraisal). Phng pháp này áp dng phng vn bán cu trúc bng câu hi m, tho lun nhóm mc tiêu, phng vn chuyên gia, phng vn cá nhân vi s tham d ca các i tng nghiên cu và phng vn sâu.
Phng vn sâu là phng vn trc tip trên c s hiu bit tin tng ln nhau (thng là phng vn lp li). Ngi c phng vn trình bày nhng nhn thc, hiu bit, kinh nghim và hòan cnh sng ca h bng ngôn ng ca chính h. Phng vn sâu thng s dng trong các nghiên cu tình hung, nghiên cu in hình.
Phng vn nhóm mc tiêu (tho lun nhóm mc tiêu): tng t nh phng vn sâu nhng ngi phng vn trao i vi 1 nhóm, còn ngi c phng vn làm vic vi cá nhân. Ch phng vn c phát trin rng bi ngi phng vn hoc nhóm. Nhng vn chính s c phát hin quan tho lun nhóm và các thành viên, chia x nhn thc, quan im ca h v cùng nhhng vn quan tâm. Ngi phng vn cn ghi chép li mt cách trung thc ý kin ca nhóm. Tt nht nh th ký hoc ghi âm, ghi hình vì ngi phng vn cn tp trung làm tt vai trò ngi hng dn tho lun, sau ó cn kim tra li nhng thông tin ã ghi chép. Chú ý khi bt u vào tho lun cn phi có thi gian các thành viên trong nhóm t gii thiu v mình. Th ký nên ánh s th t cho các thành viên và khi h phát biu ch cn ghi li s th t ó (va ghi chép nhanh va m bo khách quan hoc bo mt thông tin cá nhân cho ngi tham gia tho lun).
Phng vn chuyên gia và nhng ngi ch cht (key persons): tng t nh phng vn sâu nhng i tng phng vn là nhng chuyên gia trong lnh vc nghiên cu và nhng ngi am hiu cng ng, am hiu a bàn ni tin hành kho sát (k s, giám c các c quan, cán b a phng các cp, lão nông tri in, ...).
Tng thut: nghe ngi trong cuc tng thut li nhng gì ã xy ra trong cuc sng ca h, nhà nghiên cu ch lng nghe, thnh thang s dng các k thut
29
khuyn khích ngi nói hng khi hn; ví d dùng nhng ting m nh: “à há”; “m m”; “yah”; “úng ri”, v.v, vào nhng thi im thích hp. C bn là cho ngi nói nói mt cách t nhiên, không c ct ngang câu chuyn làm h mt hng. Tng thut là mt phng pháp thu thp thông tin d liu rt hu hiu c bit vi nhng vn nhy cm, ví d nghiên cu vn xâm hi tình dc tr em i vi nhng ngi ã tri qua chuyn ó. Là nhà nghiên cu chúng ta ngh h tng thut li kinh nghim ã qua và h b tác ng nh th nào. Ging nh phng vn nhóm, cn chn cách ghi chép tht thích hp. Sau khi nghe tng thut câu chuyn xong chúng ta phi ghi chép li mt cách t m, trung thc và phi a li cho ngi tng thut xem kim tra tính chính xác ca thông tin.
Truyn ming: ging nh phng pháp tng thut, phng pháp truyn ming s dng c 2 cách lng nghe th ng và ch ng. Phng pháp này thng áp dng nm bt nhng s kin lch s ã xy ra trong quá kh hay hiu bit vn hóa, phong tc tp quán hoc nhng câu chuyn ã xáy ra trong quá kh t th h này qau th h khác. Nu nh tng thut là k li câu chuyn ca bn thân ngi ó thì truyn ming là k li s kin lch s, xã hi hoc vn hóa.
Thu thp thông tin d liu bng phng vn không cu trúc cc k hu ích trong trng hp cn nhng thông tin sâu hoc cha hiu bit nhiu v vùng nghiên cu, lnh vc nghiên cu. S linh hat giúp ngi phng vn khai thác c nhiu thông tin phong phú trc khi tin hành phng vn cu trúc. Tuy nhiên phng vn không cu trúc hn ch kh nng so sánh và d b thiên lch trong quá trình thu thp thông tin. Do ó cn thit phi có hng dn phng vn nh là mt phng tin thu thp d liu. Phng pháp này cng òi hi ngi phng vn phi có k nng rt cao, cao hn so vi s dng phng pháp phng vn cu trúc.
ii. Phng vn cu trúc
Trong phng vn cu trúc, nhà nghiên cu hi mt lat các câu hi xác nh trc theo mt trt t nht nh trong bng câu hi. Bng câu hi gm các câu hi óng hoc m c chun b sn cho phng vn viên. Thng là dùng hình thc trc nghim, a ra các phng án tr li khác nhau ngi c phng vn la chn. Tuy nhiên thông thng bao gi cng có câu tr li khác. Bng câu hi là phng tin còn vic phng vn là phng pháp thu thp thông tin d liu. u im chính ca phng vn cu trúc là cung cp thông tin có kh nng so sánh. Phng vn cu trúc không òi hi k nng phng vn cao nh trong phng vn bán cu trúc.
30
3. BNG HI (Questionnaire)
Bng hi là bng lit kê các câu hi mà ngi c phng vn t tr li bng cách t vit vào. Khác nhau gia phng vn và bng hi là ngi phng vn có th hi, gii thích nu cn và ghi li câu tr li còn bng câu hi là do chính ngi tr li ghi vào. Bng hi cn phi có câu hi rõ ràng, d c, d theo dõi, dùng ngôn ng ph bin nh vn nói giao tip thông thng mà ngi c phng vn cm thy quen thuc. Nhng câu hi nhy cm thng kèm theo s gii thích rõ ràng. Tt nht là dùng font ch khác phân bit vi câu hi khác.
3.1 Các cách khác nhau trong vic áp dng bng hi trong thu thp s liu, thông tin
(1) Gi bu in là ph bin nht. Tuy nhiên cn phi có a ch ca ngi c phng vn. Cn gi kèm theo bì th ghi a ch phn hi và dán sn tem h gi li sau khi in câu tr li. Cn có th ng ính kèm vi bng hi.
(2) Thu thp ti ni hi hp, hc tp hoc ni công cng nh sinh viên, hc viên các chng trình, trung tâm mua sm, y t, bnh vin, trng hc, quán n, câu lc b gii trí....
Ni dung ca th ng:
Th ng c bit quan trng khi s dng bng hi. Ni dung ch yu ca th ng gm:
(1) gii thiu c quan t chc mà chúng ta i din;
(2) mô t mc tiêu chính ca nghiên cu (2-3 câu);
(3) gii thích tm quan trng ca nghiên cu;
(4) nhng hng dn chung;
(5) xác nhn rng vic tham gia tr li bng hi là t nguyn nu ngi c hi không mun tr li h có quyn tr li;
(6) bo m ngun thông tin là do chính h cung cp;
(7) cung cp cho h s in thai, a ch liên lc trong trng hp h cn trao i thc mc hay hi li nhng iu cha rõ;
(8) a ch gi li bng tr li và thi gian;
(9) cm n vì s hp tác.
3.2 Các dng câu hi
Có 2 dng câu hi chính: câu hi óng và câu hi m. Trong câu hi m câu tr li không c a ra trc la chn mà i tng phi t tr li theo cách ca h.
31
Trong câu hi óng thng có sn các phng án tr li cho la chn và thng có câu tr li khác kèm theo ngh gii thích. Ví d:
Câu hi óng Câu hi m
1. Vui lòng ánh du vào ô thích hp tui ca chúng ta
Di 15 t 15-19 t 20-24
2. Tình trng hôn nhân hin ti ca chúng ta
ã lp gia ình c thân
ã ly thân ã li d
Mi ính hôn
3. Thu nhp trung bình hàng nm ca chúng ta là bao nhiêu?
Di 10 tr t 10 - di 20 tr
T 20–di 30tr t 30–di 40tr t 40 tr tr lên
Hoc t xp lai thu nhp hàng nm ca chúng ta
Trên tb trung bình di tb
4. Theo chúng ta mt nhà qun tr gii có nhng c tính nào?
Có kh nng ra quyt nh
Ra quyt nh nhanh
1. Hin nay chúng ta bao nhiêu tui?
2. Tình trng hôn nhân hin nay ca chúng ta là gì?
3. Thu nhp trung bình hàng nm ca chúng ta là bao nhiêu?
4. Theo chúng ta tiêu chí nào ánh giá mt nhà qun tr gii?
32
3.3 u nhc im ca câu hi m
- Cung cp thông tin sâu (nht là ngi phng vn có kinh nghim), phong phú nhng x lý thông tin và phân tích d liu khó hn. Nhà nghiên cu cn phân tích ni dung thông tin làm rõ d liu.
- To cho ngi tr li s t do din t ý tng ca h ch không tr li theo mt khuôn mu nh sn. Tuy nhiên mt s ngi không có kh nng tr li mt s câu hi s dn n kt qu thiu thông tin.
- Tránh c thiên lch t phía ngi ngi tr li nhng có th b thiên lch t ngi hi.
3.4 u nhc im ca câu hi óng
- Thiu thông tin sâu và ít có s khác bit.
- Thiên lch do các câu tr li nh sn (thiên lch t ý tng ca ngi t câu hi).
- Do câu tr li nh sn nên có th không phn ánh úng ý kin ca ngi c hi, tr li thiu ng não.
- u im ln nht là thông tin d liu thu thp c d dàng phân tích và x lý.
3.5 Mt s chú ý khi t câu hi
- Câu hi phi n gin, ngn gn, d hiu, s dng ngôn t bình thng hàng ngày.
- Cn xem xét trình , kin thc ca i tng c hi liu h có tr li c câu hi t ra không
- Cn phi chc chn rng bt c ngi nào cng hiu c câu hi vi cùng mt kiu tc là mi ngi u hiu ý ngha nh nhau cho cùng mt câu hi. Ví d: “chúng ta thy cn-tin trng mình c không?” ; “công vic ca chúng ta có gp tr ngi vì chúng ta có con nh không?” Có? Không?. Có 2 trng hp tr li không: chúng ta không có con nh hoc chúng ta có con nh nhng không nh hng ti công vic.
- Mi câu hi ch liên quan n 1 khía cnh, không t câu hi ghép. ng hi nhng câu có 2 ý cùng mt lúc. “chúng ta có thng n th vin không và mi ln n khong bao lâu? làm gi?”
- Các câu hi phi c hình thành theo phng cách tránh cho ngi tr li mà không có li thoát nh tr li “không bit” hay “không bình lun”…
- Các câu hi c hình thành cn s dng ngôn ng lch s và mm do nh: xin ông/bà vui lòng cho bit…
33
- ng hi nhng câu có nh hng tr li: “ TP.HCM, tình trng tht nghip ang tng lên úng không?” “chúng ta có ngh hút thuc là có hi cho sc khe không?”
- ng hi nhng câu da trên gi nh. “Mt ngày chúng ta hút bao nhiêu iu thuc?”
- Các câu hi phi c sp xp t câu hi tng quan n c th.
- Cn ý kin óng góp ca các chuyên gia, ng nghip cho bng hi.
- T chc iu tra th xem xét, chnh sa câu hi, bng hi trc khi hoàn tt bng hi và tin hành iu tra chính thc.
3.6 Bn bc c bn t câu hi úng
Nguyên tc chung là “câu hi ca chúng ta t ra phi gn vi mc tiêu nghiên cu ca chúng ta”. Do ó xác nh rõ mc tiêu óng vai trò cc k quan trng. Mi câu hi t ra u xut phát t mc tiêu nghiên cu, câu hi nghiên cu hoc nhng gi thit ca nghiên cu.
- Bc 1: xác nh tht rõ mc tiêu, lit kê ra tt c mc tiêu c th, các câu hi nghiên cu hoc các gi thit ã c kim chng (nu có).
Ví d 4.1 Nhn dng ch nghiên cu vn nghin ru trong xã hi
Lit kê các khía cnh ca ch nghiên cu
- Nguyên nhân gây nghin ru.
- Tác ng ca nghin ru i vi gia ình.
- Thái ca cng ng i vi vn nghin ru.
- nh hng ca nghin ru n nng sut lao ng.
La chn
Tác ng ca nghin ru i vi gia ình
Xác nh mc tiêu chung: tìm ra nhng tác ng ca nghin ru i vi gia ình.
Mc tiêu c th:
1. Tìm ra nhng tác ng ca nghin ru n quan h hôn nhân.
2. Xác nh c nhng nh hng ca nghin ru n i sng ca con cái trong gia ình.
Tìm ra nhng nh hng ca nghin ru n tình hình tài chính ca gia ình.
34
- bc 2: vi mi mc tiêu/câu hi nghiên cu, lit kê tt c nhng câu hi có liên quan mà chúng ta mun tr li thông qua nghiên cu ca chúng ta
t câu hi
1. Nghin ru có tác ng gì n quan h hôn nhân ?
2. Nghin ru nh hng nh th nào n i sng ca con cái trong gia ình ?
3. Nghin ru nh hng nh th nào n tình hình tài chính ca gia ình ?
- bc 3: vi mi câu hi lit kê bc 2, lit kê các yêu cu thông tin, ch s o lng, ánh giá tr li câu hi ó
Thông tin yêu cu/ch s o lng:
1. Các thông tin liên quan n tình hình và kt qu hc tp ca con cái (im s trung bình, s ngày ngh hc, b hc, thi gian t hc nhà

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾ - tailieu.vnuf2.edu.vn

Documents

Transcript of PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KINH TẾ - tailieu.vnuf2.edu.vn