Phat trien con nguoi phan 3

Cöng cuöåc àöíi múái roä raâng àaä nêng caoàúâi söëng cho phêìn lúán ngûúâi dên ViïåtNam. Tuy nhiïn, buúác vaâo àêìu thiïn niïnkó múái, Viïåt Nam vêîn coân laâ möåt nûúác rêëtngheâo àang trong quaá trònh chuyïín àöíisang nïìn kinh tï ë thõ trûúâng theo àõnhhûúáng xaä höåi chuã nghôa. Nhiïìu tiïìm nùngphaát triï ín to lúán vêîn coân chûa àûúåc khaithaác vaâ phaát huy àêìy àuã. Nhiïåm vuå xoaáàoái gia ãm ngheâo se ä khoá khùn hún ngay caãkhi kinh tï ë tiï ëp tu åc tùng trûúãng nhanh úãmûác ñt nhêët 7% nùm. Sûå chïnh lï åch vïìphaát triïín giûäa caác vuâng vaâ phên hoáagiaâu ngheâo seä trúã nïn gay gùæt hún. Thaáchthûác vïì phaát triïín con ngûúâi vêîn coân hïëtsûác lúán lao vúái nhûäng nhiïåm vuå hïët sûácmúái meã trong nhûäng nùm tú ái nhû àa ä nïulïn trong Nghõ quyïët Àaåi höåi lê ìn thûá IXÀaãng Cöång saãn Viïåt Nam. Chûúng naâyse ä phên tñch nhûäng tha ách thûác àoá trongcaác lônh vûåc tiïëp tuåc xoáa àoái giaãm ngheâo,ta åo ra vaâ baão àaãm cöng ùn viïåc la âm chohaâng triï åu ngûúâi lao àöång, nêng cao chêëtlûúång tùng trûúãng, phaát huy caác lú åi thïëpha át triï ín sù én co á , xêy dû ång va â tùngcûúâng ca ác nùng lû åc ca ånh tranh múái, chuãàöång höåi nhêåp kinh tï ë quöëc tï ë thaânhcöng, nhanh choáng caãi thiïån àúâi söëng vêåtchêët vaâ tinh thêìn cuãa moåi ngûúâi dên vaâbaão vïå möi trûúâng .

3.1. BÖËI CAÃNH PHAÁT TRIÏÍN VAÂ MUÅC TIÏUPHAÁT TRIÏÍN CUÃA VIÏÅT NAM TRONG GIAIÀOAÅN MÚÁI

Ta å i thú â i àiï ím chuyï ín giao thï ë ky ã , mù åcdu â nï ìn kinh tï ë va â xa ä hö å i Viï å t Nam vê înthï í h iï ån àê åm ne á t hai àù åc t rûng cú ba ãnla â chuyï ín àö í i va â àang pha á t triï ín, song

bö ë i ca ãnh pha á t t r iï ín ca ã t rong va â ngoa â inûú ác àa ä va â àang co á nhû äng thay àö í isêu sù æc.

Trûúác hï ët, Viïåt Nam àaä coá möåt voácdaáng múái vúái tiïìm lûåc àaä lúán maånh hún sovúái àêìu thêåp niïn 1990 . GDP nùm 2000cuãa Viïåt Nam lúán gêëp àöi GDP nùm 1990.Thu nhêåp cuäng nhû kim ngaåch xuêëtkhê íu bònh quên àê ìu ngûúâi tùng lïn àa ángkïí. Chêët lûúång haâng hoaá, dõch vuå vaâ tñnhnùng àöång kinh doanh àaä coá bûúác chuyïínàöíi maånh meä, thñch ûáng hún vúái nïìn kinhtïë thõ trûúâng. Viïåt Nam cuäng àaä thoaátkhoãi tònh traång cêëm vêån kinh tïë, quan hïåthûúng maåi vaâ àêìu tû quöëc tï ë múã röång.Viïåt Nam àaä gia nhêåp ASEAN vaâ thamgia AFTA (1995), trúã thaânh thaânh viïncuãa APEC (1998), ky á kï ët Hiï åp àõnhthûúng maåi vúái Myä (2000) vaâ àang nöî lûåcàïí gia nhêåp WTO.

So vúái thúâi kyâ bùæt àêìu àöíi múái àiïìuquan troång vaâ coá yá nghôa nhêët taåi thúâiàiïím hiïån nay laâ úã sûå khaác biïåt vïì chêëtlûúång cuãa trònh àöå xuêët phaát. Thïí chïë cuãanïìn kinh tï ë kï ë hoaåch hoaá tê åp trung ‘ quanliïu, bao cêëp’ àang àûúåc thay thïë dêìn vïìnguyïn tùæc bùçng thïí chïë cuãa nïìn kinh tïëthõ trûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.Tñnh chêët tûå cêëp - tûå tuác vaâ kheáp kñn cuãanïìn kinh tïë àûúåc thay thïë bùçng xu hûúángmúã cûãa vaâ chuã àöång höåi nhêåp quöëc tïë.Viïåc thoaát khoãi nïìn kinh tï ë "thiï ëu huåt",múã röång caác cú höåi vaâ khaã nùng tiïëp cêånvaâ lûåa choån cú höåi thöng qua caác möëiquan hïå giûäa nhaâ nûúác, thõ trûúâng, doanhnghiïåp, dên cû vaâ caác töí chûác xaä höåi àaätrúã thaânh àöång lûåc thuác àêíy sûå phaát triïíncon ngûúâi úã Viïåt Nam trong 15 nùm àöíimúái vûâa qua.

53NHÛÄNG THAÁCH THÛÁC ÀÖËI VÚÁI SÛÅ NGHIÏÅP PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI CUÃA VIÏÅT NAM TRONG THÚÂI KYÂ MÚÁI

CHÛÚNG 3

Nhûäng thaách thûác àöëi vúái sûå nghiïåp phaát triïíncon ngûúâi cuãa Viïåt Nam trong thúâi kyâ múái

Mùåc duâ sûå thay àöíi vïì thïë vaâ lûåc phaáttriï ín àaä àù åt nûúác ta lïn möåt mùåt bù çngxuêët phaát múái cao hún àaáng kïí so vúái nùm1986, nöåi taåi vêîn chûáa àûång nhiïìu àiïímyïëu keám, haån chïë, nhêët laâ so vúái yïu cêìuphaát triïín vaâ trong böëi caãnh so saánh quöëctï ë hiï ån nay cuäng nhû trong tûúng lai gêìn.Cho àïën nay, nûúác ta vêîn chûa thoaát khoãitònh traång keám phaát triïín vaâ coân nùçmtrong nhoám caác nûúác ngheâo nhêët thïë giúái.Quaá trònh àõnh hònh thïí chïë cu ãa nï ìn kinhtïë thõ trûúâng vaâ tûúng thñch vúái höåi nhêåpquöëc tïë coân chûa hoaân têët. Chuáng ta vêîncoân àang trong quaá trònh chuyïín àöíi,mùåc duâ vúái caác àiïìu kiïån vaâ phûúng thûácthûåc hiïån khaác nhiïìu so vúái thúâi kyâ nhûängnùm 1990. Hún nûäa, mûác àöå vaâ nùng lûåctiïëp cêån vaâ hêëp thuå thûåc tïë cöng nghïå vaâtri thûác chung cuãa nhên loaåi coân haån chïëvaâ thêëp so vúái nhiïìu nûúác trïn thïë giúái vaâtrong khu vû åc. Àêy chñnh la â nhû ängnguyïn nhên sêu xa dê în àï ën tñnh chûavûäng chùæc trong phaát triï ín kinh tïë - xaähöåi vaâ phaát triïín con ngûúâi cuãa Viïåt Nam,la âm trê ìm tro ång thïm nhûäng tha ách thûácto lúán maâ Viïåt Nam phaãi àöëi mùåt àïí thûåchiïån caác muåc tiïu phaát triïín cuãa mònhtrong böëi caãnh quöëc tïë múái.

Nhûäng yïëu töë toaân cêìu chuã yïëu coá aãnhhûúãng quyïët àõnh àïën sûå phaát triïín cuãathïë giúái vaâ cuãa Viïåt Nam khi bûúác vaâo thïëkyã XXI coá thïí kïí àïën laâ:

n Xu hûúáng toaân cêìu hoaá kinh tïë àûúåcàêíy maånh. Xu hûúáng toaân cêìu hoaácuãa doâng cöng nghïå - kyä thuêåt,thöng tin vaâ doâng vöën seä a ãnh hûúãngàïën caác quöëc gia nhû laâ nhûäng lûåclûúång coá khaã nùng chi phöëi lúán vaângaây caâng khoá kiïím soaát hún.

n Quaá trònh khu vûåc hoaá àûúåc àêíymaånh vaâ ta ác àöång cuãa quaá trònh naâyngaây caâng lúán, caâng trûåc tiïëp àïën sûålûåa choån cuãa Viïåt Nam trong caácvêën àïì phaát triïín. Viïåc thûåc hiïån caáccam kïët vaâ àöëi thoaåi trong khuönkhöí ca ác thoaã thuê ån AFTA, APEC,caác diïîn àaân khu vûåc vaâ liïn khu vûåcco á nhû äng a ãnh hûú ãng nhê ë t àõnh

trong viïåc lûåa choån vaâ thûåc thi caácchñnh sa ách.n Tûúng quan sûác maånh trïn thïë giúái

àang thay àöíi: Àoá laâ sûå gia tùng sûácmaånh cuãa Myä sau möåt thê åp kyã tùngtrûúãng, sûå nöíi lïn cuãa Trung Quöëcvúái nhûäng nöî lûåc caãi caách sêu röångvaâ vai troâ nöíi roä trong nïìn kinh tïëthïë giúái. Trong khi àoá Nga vaâ NhêåtBaãn nöî lûåc tòm laåi võ thïë cuãa mònh vaâTêy Êu cuãng cöë vaâ phaát triïín sûå liïnkïët bïn trong. Caác nûúác Àöng AÁàang dê ìn phu åc hö ì i sau khu ãnghoaãng, caãi caách vaâ thûåc hiïån chiïënlûúåc phaát triïín bïìn vûäng, hiïåu quaã.Ê Ën Àöå àang tröîi dê åy nhû möåt cûúângquöëc haâng àêìu vïì cöng nghïå thöngtin, caác nûúác ngheâo (G77) cöë gùængkhùèng àõnh vai tro â cuãa mònh. Nhònchung möåt sûå àan xen giûäa húåp ta ácnhiï ìu hún vaâ ca ånh tranh gay gùæt húnàang diï în ra trong quan hïå giû äa ca ácnûúác trïn thïë giúái. n Quaá trònh sa áp nhêåp va â thön tñnh cuãa

caác cöng ty xuyïn quöëc gia - diïîn ramaånh meä va â ta åo ra sûác maånh chiphöëi múái trïn toaân cêìu.n Caác vêën àïì toaân cêìu nhû dên söë, möi

trûúâng, an ninh ta âi chñnh vaâ an ninhlûúng thûåc, bïånh tê åt, naån khuãng böë,cuäng trúã nïn gay gùæt hún bao giúâ hïët.

Nhu cêìu phöëi húåp quaãn lyá phaát triï íntoaân cêìu tùng lïn, àoâi hoãi phaãi coá sûå thayàöíi phaåm vi, chûác nùng vaâ cêëu truác cuãacaác thïí chïë toaân cêìu nhû Liïn húåp quöëc(UN), Ngên haâng Thïë giúái (WB), QuyäTiïìn tï å quöëc tï ë (IMF), Töí chûác Thûúngmaåi thïë giúái (WTO), vv.

Trong giai àoaån àöíi múái trûúác àêy,nhiïìu yïëu töë quöëc tïë kïí trïn coân chûa coá,hoùåc nïëu coá thò chuáng cuäng chûa coá ta ácàöång maånh do mûác àöå múã cûãa vaâ höåinhêåp kinh tï ë quöëc tï ë cuãa Viïåt Nam coânhaån chïë. Nhûng hiïån nay, nhûäng yïëu töëàoá àaä chi phöëi ngay tûâ àêìu sûå lûåa choånchiïën lûúåc vaâ tiï ën trònh phaát triï ín thûåc tï ëcuãa Viïåt Nam. Xuêët hiïån haâng loaåt cú höåimúái to lú án maâ nï ëu nù æm bùæt va â tê ån duång

54 BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN CON NGÛÚÂI VIÏÅT NAM 2001

àûúåc chuáng, möåt quöëc gia coá thïí ta åo ra sûånha ãy vo å t trong qua á trònh pha á t triï ín.Thûåc tiï în ca ác nûúác Àöng AÁ trong nhûängnùm 1960-1980 hay Trung Quöëc 20 nùmlaåi àêy la â cú súã àïí hònh thaânh niïìm tinrùçng nïëu möåt nûúác ài sau lûåa choån àûúåcmuåc tiïu vaâ chiïën lûúåc têån duång àûúåc caáclúåi thïë maâ thúâi àaåi àaä ta åo ra, thò nûúác àoáhoa ân toa ân co á thï í pha á t t r iï ín nhanh.Nhûng biï ën cú höåi tha ânh kïët quaã hiï ånthû åc la â möåt qua á trònh co á àiï ìu kiï ån:"Toaân cêìu hoaá àem laåi nhûäng cú höåi tolúán cho tiïën böå cuãa con ngûúâi - nhûng chóvúái àiïìu kiïån coá sûå quaãn lyá töët hún"(UNDP, 1999).

Quyïët têm cuãa Àaãng, Nhaâ nûúác vaânhên dên ta hiï ån nay la â xêy dûång möåt xa ähöåi dên giaâu, nûúác maånh, dên chuã, cöngbùçng vaâ vùn minh. Trong xaä höåi àoá, sûåphaát triï ín lê ëy con ngûúâi la âm trung têmàûúåc xem xeát tû â ca ã hai phña muåc àñch vaâphûúng tiï ån. Viïåt Nam àaä àïì ra muåc tiïuchiïën lûúåc töíng quaát laâ:

Àûa nûúác ta ra khoãi tònh traång keámphaát triïín; nêng cao roä rïåt àúâi söëngvêåt chêët, vùn hoaá, tinh thêìn cuãa nhêndên, taåo nïìn taãng àïí àïën nùm 2020nûúác ta cú baãn trú ã thaânh möåt nûúáccöng nghiïåp theo hûúáng hiïån àaåi.Nguöìn lûåc con ngûúâi, nùng lûåc khoahoåc vaâ cöng nghïå, kïët cêëu haå têìng,tiïìm lûåc kinh tïë, quöëc phoâng, an ninhàûúåc tùng cûúâng; thïí chïë kinh tï ë thõtrûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôaàûúåc hònh thaânh vïì cú baãn; võ thïë cuãanûúác ta trïn trûúâng quöëc tï ë àûúåcnêng cao.Viïåt Nam cuäng àùåt ra nhûäng muåc tiïu

cuå thïí nhû phaát triïín kinh tïë bïìn vûäng vúáinhõp àöå tùng trûúãng cao, àûa GDP nùm2010 lïn ñt nhêët gêëp àöi nùm 2000, nênglïn àaáng kïí chó söë phaát triïín con ngûúâi(HDI) cuãa nûúác ta, thûåc hiïån caác muåc tiïuvïì xoáa àoái giaãm ngheâo, giaãi quyïët viïåclaâm, baão vïå möi trûúâng, nêng cao chêëtlûúång cuöåc söëng cuãa moåi ngûúâi dên.

Chuáng ta coá cú súã àïí baão àaãm viïåcthûåc hiïån àûúåc caác muåc tiïu àoá.

n Thûá nhêët , àoá la â quyïët têm phaát huytöëi àa sûác maånh töíng húåp cuãa toaândên töåc tiïëp tuåc àöíi múái, chuã àöånghöåi nhêåp, àêíy maånh cöng nghiïåphoaá, hiïån àaåi hoaá àêët nûúác nhùçmthoaát khoãi nguy cú tuåt hêåu vaâ coá thïísaánh vai vúái khu vûåc vaâ thïë giúái;

n Thûá hai, àoá la â nhûäng àiïìu kiïån quöëctï ë cho pheáp vaâ ta åo khaã nùng chonhûäng nûúác ài sau coá thï í tranh thuãsûác maånh cuãa thúâi àaåi àïí ruát ngùænqua á trònh cöng nghiï åp hoa á theohûúáng hiïån àaåi. Khaã nùng naây àaäàûúåc kiïím nghiïåm bùçng chñnh thûåctiïîn Àöíi múái cuãa Viïåt Nam trongthêåp niïn 1990 vaâ thaânh tñch phaáttriïín àêìy êën tûúång cuãa nhiïìu nûúácÀöng AÁ trong nhûäng thê åp kyã qua;

n Thûá ba, àoá laâ viïåc Viïåt Nam hoaântoaân coá thïí lûåa choån möåt chiïën lûúåctùng trûúãng nhanh, hiï åu quaã va â bï ìnvûäng sau möåt quaäng thúâi gian nhêëtàõnh, àaåt àûúåc trònh àöå cöng nghïå -kyä thuêåt cao hún so vúái caác nûúác coácuâng mûác thu nhêåp àêìu ngûúâi, nïëutaåo dûång àûúåc hïå thöëng giaáo duåc vaâàaâo taåo, khoa hoåc vaâ cöng nghïå tiïntiïën, hiïån àaåi laâm nïìn taãng vaâ sûãduång töët nguöìn lûåc con ngûúâi. Kinhnghiïåm ÊËn Àöå vïì phaát triï ín cöngnghïå thöng tin, nhêët la â xuêët khêíuphêìn mïìm trong thêåp niïn 1990 la âbaâi hoåc quñ giaá cho Viïåt Nam thamkhaão;

n Thûá tû, àoá la â caách thûác phaát triïínmaâ Viïåt Nam àaä tûâng theo àuöíi möåtcaách coá hiïåu quaã laâ: àùåc biïåt quantêm àïën khña caånh tö í chûác àúâi söëngxaä höåi dûåa trïn sûå gùæn kïët Nhaâ nûúác,nhên dên vaâ caác töí chûác xaä höåi, cöångàöìng àïí ta åo ra möåt xaä höåi vùn minh,la ânh maånh, cao hún mûác maâ nïìnkinh tïë coá thïí baão àaãm.

Tuy nhiïn, dïî nhêån thêëy rù çng àïí àaåttúái muåc tiïu töíng quaát laâ thoaát khoãi tònhtra ång tu åt hê åu phaát triï ín trong khuöncaãnh toaân cêìu hoaá vaâ höåi nhêåp kinh tïëquöëc tïë, Viïåt Nam phaãi giaãi quyïët haângloaåt muåc tiïu cuå thïí vaâ àïìu mang tñnh cêëp


baách. Nhûng àïí quaá trònh phaát triï ín diï înra vúái hiïåu quaã cao nhêët, nhiïåm vuå àûúåclûåa choån phaãi phuâ húåp vúái khaã nùng thûåctï ë. Trong àiïìu kiïån möåt nïìn kinh tï ë àangchuyïín àöíi vaâ àang phaát triïín cuãa ViïåtNam, vêën àïì àùåt ra la â trong hïå muåc tiïuröång lúán vaâ cêëp baách, phaãi xaác àõnh àuángvaâ roä caác muåc tiïu ûu tiïn cuâng vúái löåtrònh vaâ bûúác ài phuâ húåp. Àêy laâ thaáchthûác àêìu tiïn àöëi vúái baãn lônh vaâ trñ tuïåViïåt Nam trïn con àûúâng phaát triï ín cuãagiai àoaån túái.

Vêën àïì àùåt ra hiïån nay àöëi vúái ViïåtNam laâ phaãi xaác àõnh roä caác muåc tiïu ûutiïn, löå trònh, bûúác ài phuâ húåp àïí quaátrònh phaát triï ín diïîn ra vúái hiïåu quaã caonhêët. Viïåc xaác àõnh caác muåc tiïu ûu tiïnvïì PTCN cuãa Viïåt Nam cho giai àoaån2001-2010 dûåa trïn nhûäng àùåc àiïím chuãyïëu vaâ yïu cêìu phaát triïín hiïån nay cuãaViïåt Nam. Àoá laâ Viïåt Nam coân laâ möåtnûúác ngheâo, thiïëu viïåc laâm, àang chuyïínàöíi thïí chïë kinh tïë vaâ laåi cêìn àaåt àûúåc sûåphaát triï ín nhanh, bïìn vûäng, dêìn thñchûáng coá hiïåu quaã vúái quaá trònh höåi nhêåp vaâcuöåc caách maång khoa hoåc vaâ cöng nghïåhiïån nay.

Theo lê åp luêån àoá, trïn quan àiïím toaânthïí vïì PTCN, coá thïí àõnh ra 4 muåc tiïu

phaát triï ín ûu tiïn cuãa Viïåt Nam trong 10nùm tú á i nhû sau:

n Möåt laâ thoaát khoãi àoái ngheâo. Àêy laâàiïìu kiïån nïìn ta ãng àïí àaåt àûúåc tùngtrûúãng nhanh bïìn vûäng, cuäng laâ yïëutö ë quan tro ång nhêët àï í mang la åi choàöng àa ão nhên dên, nhê ët la â nöngdên cú höåi caãi thiïån àúâi söëng vaâ phaáttriï ín. Àêy tiï ëp tuåc la â muåc tiïu PTCNûu tiïn haâng àêìu cuãa Viïåt Nam;n Hai laâ ta åo viïåc laâm, tùng thu nhêåp

cho ngûúâi lao àöång. Tñnh ûu tiïn cuãamuåc tiïu naây bùæt nguöìn tû â möëi quanhïå "keáp": nguöìn nhên lûåc döìi daâo la âmöåt lú åi thï ë phaát triï ín quan tro ångcuãa Viïåt Nam, nhûng kyä nùng thiï ëu,tyã lïå thêët nghiïåp vaâ thiïëu viïåc laâmcao laåi laâ a áp lûåc phaát triïín cùngthùèng nhêët, caã vïì kinh tïë lêîn xaä höåi;n Ba laâ nêng cao dên trñ vaâ nùng lûåc

phaát triï ín. Muåc tiïu naây bùæt nguöìntrûåc tiï ëp tû â yïu cêìu nhanh choángthoaát khoãi nguy cú tu åt hê åu phaáttriï ín - möåt nhiï åm vuå quan troångnhêët vaâ nhiï ìu thaách thûác nhêët maâViïåt Nam àang phaãi àöëi mùåt. Noákhöng chó gùæn liïìn vúái viïåc caãi caáchcùn baãn hïå thöëng giaáo duåc - àaâo ta åo,maâ coân liïn quan àïën viï åc nêng caonùng lûåc thïí chïë vaâ nùng lûåc quaãn lyáphaát triï ín àêët nûúác trong böëi ca ãnhtoaân cêìu hoaá vaâ kinh tïë tri thûác.n Böën laâ baão vïå möi trûúâng. Tuy vêën

àïì möi trûúâng úã Viïåt Nam hiïån naycoá thïí chûa nghiïm troång so vúái úãnhiïìu nûúác, song yá nghôa cuãa noá cêìnàûúåc nhòn nhêån àêìy àuã àöëi vúái sûåphaát triï ín bïìn vûäng vïì daâi haån. Suythoaái möi trûúâng khöng chó gêy taáchaåi àïën quaá trònh tùng trûúãng vaâ ca ãithiïån sûå giaâu coá vêåt chêët, maâ trûåctiïëp hún, laâm giaãm chêët lûúång söëngcuãa con ngûúâi ú ã nhûäng khña caånhthiïët yïëu nhêët. Moåi sûå chêåm trïî hiïåntaåi trong viïåc ngùn chùån sûå suy thoaáimöi trûúâng àïìu coá thïí chûáa àûångnhûäng hêåu quaã khoá lûúâng àöëi vúáicöng cuöåc phaát triïín kinh tïë vaâ àúâisöëng con ngûúâi.


Thaáng Tû nùm 2001, Àaåi höåi Àaãng toaân quöëc lêìn thûá IX àaä thöng qua “Chiïënlûúåc phaát triïín kinh tïë xaä höåi 10 nùm 2001-2010”. Chiïën lûúåc àaä àûa ra möåttêìm nhòn roä raâng vúái muåc tiïu “dên giaâu, nûúác maånh, xaä höåi cöng bùçng, dênchuã vaâ vùn minh”. Muåc tiïu töíng quaát cuãa Chiïën luúåc laâ

“Àûa nûúác ta ra khoãi tònh traång keám phaát triïín; nêng cao roä rïåt àúâi söëngvêåt chêët, vùn hoaá, tinh thêìn cuãa nhên dên, taåo nïìn taãng àïí àïën nùm 2020nûúác ta cú baãn trúã thaânh möåt nûúác cöng nghiïåp theo hûúáng hiïån àaåi

Chiïën luúåc cuäng àûa ra nhûäng muåc tiïu cuå thïí sau àêy cho àïën nùm 2010n Tùng GDP nùm 2010 lïn ñt nhêët gêëp àöi nùm 2000n Tùng tyã lïå tiïët kiïåm trong nûúác lïn 30% GDPn Xuêët khêíu coá mûác tùng trûúãng gêëp àöi so vúái mûác tùng trûúãng GDP,n Nêng lïn àaáng kïí chó söë phaát triïín con ngûúâi (HDI) cuãa nûúác ta.n Tiïëp tuåc xoaá àoái giaãm ngheâo,n Thûåc hiïån phöí cêåp phöí thöng trung hoåc cú súã,n Giaãm tyã lïå treã em suy dinh dûúäng xuöëng 20%.

HÖÅP 3.1Vò muåc tiïu “dên giaâu, nûúác maånh, xaä höåi cöng bùçng, dên chuã

vaâ vùn minh”

Trong voâng 10 nùm túái,àoái ngheâo vêîn laâ möåttrong nhûäng thaách thûáclúán vïì phaát triïín cuãanûúác ta

3.2. NHÛÄNG THAÁCH THÛÁC ÀÖËI VÚÁI PHAÁTTRIÏÍN CON NGÛÚÂI CUÃA VIÏÅT NAM TRONGGIAI ÀOAÅN TÚÁI

3.2.1. XOA Á ÀOÁI GIAÃM NGHEÂO VA Â ÀAÃM BAÃOCÖNG BÙÇNG XA Ä HÖÅI

Trong voâng 10 nùm túái, àoái ngheâo vêîn laâmöåt trong nhûäng thaách thûác lúán vïì phaáttriïín àöëi vúái Viïåt Nam. Àaãng vaâ Nhaâ nûúáccoi viïåc xoaá boã cùn baãn tònh traång àoáingheâo theo tiïu chuêín quöëc gia vaâo nùm2010 nhû möåt trong nhû äng muåc tiïuchñnh cuãa chiïën lûúåc phaát triïín kinh tïë -xaä höåi trong giai àoaån 2001-2010.

Tñnh cêëp thiïët cuãa cöng cuöåc xoáa àoáigiaãm ngheâo caâng àûúåc thïí hiïån sêu sùæcbúãi leä: i) Viïåt Nam vêîn laâ möåt trongnhûäng nûúác ngheâo nhêët trïn thïë giúái,chïnh lïåch giaâu ngheâo laåi àang coá chiïìuhûúáng gia tùng. Àùåc biïåt coá leä thúâi kyâ xoaáàoái gia ãm ngheâo tûúng àöëi dïî daâng àaä qua.Viïåc thûåc hiïån caác muåc tiïu xoaá àoái giaãmngheâo trong thúâi gian túái seä khoá khùn húnngay caã khi nïìn kinh tïë coá thïí duy tròàûúåc mûác tùng trûúãng tûúng àöëi cao (6-7%/nùm). ii) Rêët nhiïìu nguyïn nhên àoáingheâo chûa àûúåc khùæc phuåc möåt caáchtriïåt àïí, bïìn vûäng, nguy cú taái ngheâo coânlúán; vaâ iii) Nhiïåm vuå “tiïën kõp” caác nûúácphaát triï ín hún la â àê ìy thaách thûác ngay khitònh tra ång àoái ngheâo dê ìn àûúåc khù æcphuåc; mûác tu åt hê åu vï ì thu nhêåp àang gêyra nguy cú “chïnh lï åch vïì kïët cê ëu haåtêìng” haån chïë viïåc giaãi quyïët thaânh cöng

cöng cuöåc phaát triïín kinh tïë-xaä höåi vaâ xoáaboã àoái ngheâo.

Vêîn chûa hïët àoái ngheâo, chïnh lïåchgiaâu ngheâo coá xu hûúáng gia tùng

Mùåc duâ àaä coá nhûäng thaânh tûåu xoáa àoáigia ãm ngheâo àêìy ê ën tûúång trong nhûängnùm 1990, Viïåt Nam vêîn àang laâ möåttrong nhûäng nûúác ngheâo nhêët trïn thïëgiúái vúái mûác thu nhêåp bònh quên àêìungûúâi la â khoaãng 400 USD nùm 2000.Trïn 76% dên söë söëng úã ca ác vuâng nöngthön coá thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâidûúái 200 USD; 30 trong söë 61 tónh thaânhvúái 32 triï åu dên coá mûác thu nhêåp bònhquên thêëp hún 200 USD/nùm. Nùm 1998mûác thu nhêåp bònh quên àê ìu ngûúâi tñnhtheo sûác mua tûúng àûúng ( PPP) chóbùçng 1/12 mûác bònh quên thïë giúái vaâàûáng thûá 134 trong töíng söë 174 quöëc giaàûúåc xïëp haång (UNDP, 2000).

Trong khi tònh traång àoái ngheâo vêîncoân laâ möåt thaách thûác àöëi vúái Viïåt Nam,thò vêën àïì chïnh lïåch giaâu ngheâo úã ViïåtNam, tuy chûa lúán so vúái caác nûúác trïnthïë giúái vaâ khu vûåc (xem Baãng 3.1), songlaåi àang coá chiïìu hûúáng gia tùng trïnphaåm vi caã nûúác, giûäa thaânh thõ vaâ nöngthön, cuäng nhû giûäa ca ác tónh, àõa phûúngtrong caã nûúác. Àêy laâ möåt thaách thûác múáicho quaá trònh phaát triï ín bïìn vûäng, mangtñnh nhên vùn úã Viïåt Nam. Kinh nghiïåmphaát triï ín quöëc tï ë chó ra rù çng tònh tra ång


BAÃNG 3.1 Chïnh lïåch giaâu ngheâo úã Viïåt Nam vaâ möåt söë nûúác choån loåc

Tïn nûúác Nùm àiïìu tra Hïå söë Gini (%)Malaisia 1997 (*) 49,2Thaái Lan 1998 41,1Philippin 1997 46,2Trung Quöëc 1998 (*) 40,3Inàönïsia 1999 31,7Viïåt Nam 1999 (*) 40,7Laâo 1997 37,0ÊËn Àöå 1997 37,8

Ghi chuá : Hïå söë Gini laâ chó söë ào lûúâng mûác chïnh lïåch vïì thu nhêåp hoùåc tiïu duâng giûäa caác nhoám dên cû (Xem phêìn giaãi thñch chi tiïët trong Phuå luåc).Hïå söë Gini àûúåc tñnh theo söë liïåu thu nhêåp. Caác trûúâng húåp coân laåi tñnh theo söë liïåu tiïu duâng.Nguöìn : UNDP (2001), TCTK, 1999.

Trong khi tònh traång àoáingheâo vêîn coân laâ möåtthaách thûác àöëi vúái ViïåtNam, thò vêën àïì chïnhlïåch giaâu ngheâo úã ViïåtNam laåi àang coá chiïìuhûúáng gia tùng

chïnh lïåch, bêët bònh àùèng coá a ãnh hûúãngtiïu cûåc àïën quaá trònh phaát triï ín noáichung, phûúng haåi àïën sûå gùæn kïët xaä höåi,gêy ra nhûäng töín phñ khöng àaáng coá caã vïìmùåt kinh tïë vaâ xaä höåi.

Nïëu nhû trong nùm 1994, thu nhê åpbònh quên àêìu ngûúâi cu ãa 20% dên cûgiaâu nhêët cuãa tónh giaâu nhêët gêëp 25 lêìnthu nhêåp bònh quên àê ìu ngûúâi cu ãa 20%dên cû ngheâo nhêët cuãa tónh ngheâo nhêëtthò con söë naây àaä lïn túái 34 vaâo nùm 1996vaâ 50 lêìn nùm 1999. Àùåc biïåt sûå chïnhlïåch giaâu ngheâo trong nöåi böå caác tónhcuäng àaä gia tùng. Mûác chïnh lïåch vïì thunhêåp giûäa 20% giaâu nhêët vaâ 20% ngheâonhêët cuãa tê ët ca ã ca ác tónh àïìu tùng trongthúâi gian tûâ nùm 1994 àïën 1996 vaâ caângtrú ã nïn sêu sù æc hún trong nùm 1999.Trong àoá mûác chïnh lïåch tuyïåt àöëi caonhêët laâ caác thaânh phöë lúán nhû Haâ Nöåi,tha ânh phöë Höì Chñ Minh, ca ác tónh TêyNguyïn vaâ Àöìng bùçng söng Cûãu Long1.Möåt àiïìu àaáng chuá yá la â ngay trong nhoámcaác tónh thaânh xïëp theo chó söë HDI , thòmûác chïnh lïåch giaâu ngheâo laâ khaá tûúngûáng cho caã ba nùm; tuy nhiïn mûác chïnhlïåch naây àïìu àaä gia tùng möåt caách àaángkïí cho têët caã caác nhoám (Baãng 3.2).

Tònh traång gia tùng chïnh lïåch giaâungheâo trïn àêy àûúåc thïí hiïån roá neát húnqua phên tñch sûå biïën àöång cuãa hïå söëGini, möåt chó söë phaãn aánh mûác àöå bêëtbònh àùèng giûäa caác tê ìnng lúáp dên cû vïìthu nhêåp àûúåc ûúác tñnh cho toaân böå 61tónh thaânh vaâ 8 vuâng trong caác nùm 1995,1996 vaâ 1999 dûåa trïn söë liïåu Àiïìu tra cuãaTöíng cuåc Thöëng kï (TCTK) trong Khaãosaát Mûác söëng Dên cû caác nùm. Theo ûúáctñnh sú böå, thò chó söë Gini vïì thu nhêåp trïnphaåm vi caã nûúác lïn tùng tûâ 35.6 nùm1995 40,7 nùm 1999. Vïì cú baãn, kïët quaãtñnh toaán naây khöng khaác nhiïìu so vúái kïëtquaã cuãa TCTK, àùåc biïåt vïì àöång thaáithay àöíi cuãa chó söë naây úã caác vuâng vaâtrong caã nûúác, tuy vïì söë tuyïåt àöëi, ûúáctñnh sûã duång trong Baáo caáo naây coá phêìncao hún. Möåt àiïìu àaáng chuá yá la â mûácchïnh lï åch vïì thu nhêåp nhû trïn cuãa nûúácta àaä rê ët gêìn vúái mûác chïnh lïåch cuãaTrung Quöëc (hiïån nay la â 40.3), trong khithu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi theo sûácmua tûúng àûúng cuãa ta (1867 USD) chóbùçng khoaãng möåt nûãa cuãa Trung Quöëc(3617 USD). Mûác chïnh lïåch vïì thu nhêåpnaây cuäng cao hún so vúái àaánh giaá mûácchïnh lï åch vïì tiïu duâng do Ngên haâng


BAÃNG 3.2 Chïnh lïåch thu nhêåp giûäa nhoám 20% giaâu nhêët vaâ 20% ngheâo nhêët

Chïnh lïåch vïì thu nhêåp giûäanhoám 20% Xïëp Tónh/ Thaânh phöë giaâu nhêët vaâ nhoám 20% ngheâo nhêët

haångHDI 1994 1996 19991 Baâ Rõa - Vuäng Taâu 6,6 7,8 10,52 Haâ Nöåi 6,8 8,3 9,13 Thaânh phöë Höì Chñ Minh 6,8 7,5 11,04 Àaâ Nùéng 5,1 5,9 8,05 Haãi Phoâng 5,2 6,3 7,56 Bònh Dûúng 4,3 4,6 8,5

Nhoám HDI cao 5,4 6,2 8,3Nhoám HDI trung bònh 5,4 6,1 7,1Nhoám HDI thêëp 5,4 6,3 6,9

56 Laâo Cai 4,8 5,2 6,557 Sún La 4,8 6,0 6,658 Gia Lai 7,7 9,7 10,459 Kon Tum 5,6 6,8 6,960 Haâ Giang 3,9 4,5 6,061 Lai Chêu 6,1 6,8 7,0

Nguöìn: TCTK vaâ tñneo toaán cuãa nhoám.

Thïë giúái vaâ TCTK àûa ra dûåa vaâo söë liïåutûâ Kïët quaã Àiïìu tra mûác söëng 1997-1998trûúác àêy, (NHTG,1999).

Mùåc duâ coá thïí coân coá nhûäng vêën àïì vïìsöë liï åu vaâ phûúng phaáp ûúác tñnh, coá thïíàûa ra möåt söë nhêån xeát sau àêy vïì tònhhònh phên hoaá gia âu ngheâo úã nûúác ta trongthúâi gian qua.

1- Trong thúâi kyâ 1995-1999 mûác àöåchïnh lï åch vïì thu nhêåp àaä tùng lïn àaángkïë trïn phaåm vi caã nûúác. Nïëu tñnh vïì mûácphêìn trùm thay àöíi cuãa hïå söë Gini thò coátrïn möåt nûãa ( 31/61) tónh thaânh coá hïå söëGini àa ä tùng lïn ñt nhêët 10%. Chó coá 9trong söë 61 tónh thaânh coá hïå söë naây giaãm,nhûng ngay ca ã trûúâng húåp nhû vê åy thònhiïìu tónh trong söë àoá àaä coá mûác àöåchïnh lïåch giaâu ngheâo cao hún mûác trungbònh cuãa caã nûúác (Hònh 3.1).

2- Àöìng bùçng söng Höìng, àöìng bùçngsöng Cûãu Long vaâ miïìn Àöng Nam Böå la ânhûäng núi tê åp trung nhiïìu tónh coá mûác àöåchïnh lïåch giaâu ngheâo gia tùng àaáng kïí.Têy Nguyïn laâ vuâng duy nhêët coá mûác àöåchïnh lïåch giaâu ngheâo giaãm nhûng vïìmûác tuyïåt àöëi, sûå chïnh lïåch naây vöën àaä úãmûác cao úã caác tónh naây ngay tûâ nùm 1994(Baãng 3.3).

3- Cêìn coá thúâi gian vaâ söë liïåu àïí laâm roänguyïn nhên dêîn àïën tònh hònh thay àöíi

quaá nhanh choáng cuãa mûác àöå chïnh lïåchgiaâu ngheâo trïn phaåm vi röång, mang tñnhphöí biï ën trïn vaâ coá nhûäng chñnh sa ách phuâhúåp. Coá thïí caác nguyïn nhên àoá laâ töëc àöåphaát triï ín vaâ quaá trònh àö thõ hoaá diï în ranhanh choáng úã caác vuâng àö thõ, nhûängdiïîn biïën bêët lúåi vïì caánh keáo giaá caã chonöng nghiïåp, ruãi ro do thiïn tai, nhûängkhaác biïåt trong khaã nùng tiïëp cêån àïën cúhöåi viïåc laâm dêîn àïën sûå khaác biïåt vïì khaãnùng chuyïín dõch cú cêëu lao àöång, viïåc


BAÃNG 3.3 Hïå söë Gini dûåa trïn thu nhêåp cuãa caác vuâng trong caã nûúác trong caác nùm 1995,1999

Caác vuâng 1995 1999

Àöìng bùçng söng Höìng 33,0 41,3Àöng Bùæc 32,5 38,0Têy Bùæc 36,1 39,4Bùæc Trung Böå 34,4 37,8Duyïn Haãi Nam Trung Böå 34,5 38,5Têy Nguyïn 45,6 43,4Àöng Nam Böå 36,9 44,6Àöìng bùçng söng Cûãu Long 38,3 42,0Caã nûúác 35,6 40,7Caác tónh coá thu nhêåp cao vaâ chó söë HDI cao* 36,6 43,6Caác tónh coá thu nhêåp thêëp nhûng chó söë HDI cao 33,1 40,6Caác tónh coá thu nhêåp cao vaâ chó söë HDI thêëp 38,6 41,5Caác tónh coá thu nhêåp thêëp vaâ chó söë HDI thêëp 34,3 37,3

Nguöìn: TCTK, 2000 vaâ tñnh toaán cuãa nhoám.* Xem phên loaåi caách tñnh trong phêìn chuá thñch.

laâm, saãn xuêët. Kïët quaã nghiïn cûáu sú böåcho thêëy khöng nhêët thiïët phaãi coá sûåàaánh àöíi giûäa muåc tiïu phaát triïín vúái töëcàöå nhanh vúái viïåc gia tùng mûác àöå bêëtbònh àùèng. Hònh 3.2 cho thêëy, giuäa mûácàöå bêët bònh àùèng vúái tö ëc àöå tùng trûúãngkinh tï ë khöng coá möëi liïn hïå ro ä rï åt.Thaânh quaã tùng trûúãng úã hê ìu hïët ca ác tónhàaä àïën àûúåc vúái àaåi böå phêån dên cû, songthu nhêåp cuãa ngûúâi ngheâo tùng chêåm húnso vúái mûác tùng thu nhêåp chung (Höåp3.2). Do vêåy nguy cú tùng khoaãng caáchgiaâu ngheâo laâ hiïån thûåc. Khoaãng caáchchïnh lïåch giaâu ngheâo úã caác tónh coá töëc àöåtùng trûúãng cao coá ve ã nhû cao hún songsûå khaác biïåt àoá laâ khöng àaáng kïí vaâ khaámúâ nhaåt. Nhiïìu tónh coá mûác tùng trûúãngtûúng àöëi cao nhû Quaãng Ngaäi, Bïën Tre,Phuá Yïn nhûng mûác gia tùng chïnh lïåchgia âu ngheâo vêîn duy trò àûúåc ú ã mûác thêëp.Ngûúåc laåi, úã möåt söë tónh nhû Khaánh Hoaâ,Àöìng Thaáp, Thaái Nguyïn, mûác àöå bêëtbònh àùèng àaä gia tùng mùåc duâ tö ëc àöå tùngtrûúãng vêîn úã mûác khiïm töën.

4. Tuy nhiïn vïì lêu daâi, khoaãng caáchchïnh lïåch giaâu ngheâo vêîn coá xu hûúánggia tùng vúái mûác thu nhêåp bònh quên àêìungûúâi. Kïët luêån naây khöng hïì mêu thuêînvúái nhêån xeát úã phêìn trïn maâ chó gúåi yáthïm rùçng, giûäa mûác àöå bêët bònh àùèng vïìthu nhêåp vaâ tùng trûúãng kinh tïë coá thïí

tiï ìm êín möåt möëi quan hïå mang tñnh döìntñch, khöng thïí hiïån möåt caách trûåc tiïëpnhûng coá thïí seä àûúåc dêìn dêìn thïí hiïåncuâng vúái sûå ài lïn cuãa nïìn kinh tïë, nïëukhöng coá nhûäng biïån phaáp ûáng phoá thñchhúåp. Kïët quaã sú böå cuäng cho thêëy úã caáctónh coá chó söë HDI cao ngûúâi ngheâo coánhiïìu cú höåi àïí hûúãng thuå möåt caách toaândiï ån, àê ìy àuã hún nhûäng tha ânh quaã tùngtrûúãng vaâ àiïìu àoá coá thïí giaãm nheå mûácchïnh lïåch giaâu ngheâo. Caác tónh NamÀõnh, Thaái Bònh laâ nhûäng vñ duå töët vïìtrûúâng húåp naây, coân caác tónh nhû Gia Lai,Cêìn Thú, Àöìng Thaáp la â nhûäng trûúânghúåp maâ phaát triï ín con ngûúâi thêëp coá thïíla âm cho bêët bònh àùèng gia tùng.

Möåt trong nhûäng nguyïn nhên chñnhta åo ra sûå chïnh lï åch vïì thu nhêåp la â khaãnùng tiï ëp cêån nhûäng cú höåi phaát triï ín vaâta åo thu nhêåp khöng giö ëng nhau. Trongkhi, coá leä sûå phên böë cuãa caãi tûúng àöëiàöìng àïìu úã caác vuâng nöng thön àaä laâmcho sûå chïnh lï åch vïì thu nhêåp búát cùngthùèng thò ú ã ca ác vuâng tùng trûúãng nhanh,do cú höåi tiïëp cêån vúái caác thaânh quaã tùngtrûúãng khöng giöëng nhau, cuäng nhû möåtphêìn a ãnh hûúãng cuãa caác doâng di dên, sûåchïnh lïåch giaâu ngheâo coá xu hûúáng giatùng. Vêën àïì àùåt ra laâ phaãi coá caách tiïëpcêån phuâ húåp vaâ caách xûã lyá thoaã àaáng möëiquan hïå giû äa tùng trûúãng kinh tï ë va âchïnh lïåch giaâu ngheâo.

Nhû chó ra trong Höåp 3.2, tùng trûú ãngnoái chung laâ töët cho ngûúâi ngheâo, song seäcoân tö ët hún nïëu tùng trûúãng mang àêåmtñnh nhên vùn. Möåt hï å thö ëng thuï ë va âphên phöëi la åi coá hûäu hiïåu, phuâ húåp, àuángàöëi tûúång, kïët húåp vúái maång lûúái an sinhxaä höåi vaâ sûå tham gia àoáng goáp cuãa cöångàöìng, caác töí chûác xaä höåi trong viïåc chùmlo, giu áp àú ä ca ác àö ëi tûú ång dï î bõ tö ínthûúng, seä coá thïí giaãm nheå àûúåc tònhtra ång chïnh lï åch gia âu ngheâo maâ khönglaâm búát ài àöång lûåc tùng trûúãng chung.Baão hiïím xaä höåi àaä coá bûúác phaát triïínnhê ët àõnh trong nhûäng nùm la åi àêy, songàaåi àa söë ngûúâi dên, àùåc biï åt la â nöng dên


Tùng trûúãng noái chung laâtöët cho ngûúâi ngheâo,song seä coân töët hún nïëutùng trûúãng mang àêåmtñnh nhên vùn

vaâ nhûäng ngûúâi la âm viïåc trong khu vûåcphi chñnh thûác, vê în chûa co á ba ão hiï ím xa ähöåi, vaâ coân ñt àûúåc hûúãng lúåi tûâ caác khoaãntrúå cêëp xaä höåi.

Chïnh lïåch vïì phaát triïín con ngûúâi

Sûå phaát triïín khöng àöìng àïìu giûäa caácvuâng khöng chó thïí hiïån úã sûå chïnh lïåchvïì thu nhêåp vaâ tùng trûúãng kinh tï ë. Phaáttriïín con ngûúâi àûúåc hiïíu theo nghôaröång vaâ ào lûúâng qua chó söë phaát triïíncon ngûúâi cuäng thïí hiïån sûå chïnh lïåch sêusùæc àoá, àùåc biïåt laâ giûäa caác vuâng trong caãnûúác. Caác baãn àöì 3.1-3.4 thïí hiïån caác chósöë phaát triïín con ngûúâi cuãa caác tónh. Baãnàöì 3.1 phaãn aánh sûå chïnh lïåch giûäa caácvuâng vïì thu nhêåp . Ngoaâi Baâ Rõa -VuängTaâu la â tónh theo thöëng kï coá thu nhêåpbònh quên àêìu ngûúâi cao nhêët do caácnguöìn thu tûâ khai thaác dêìu moã, ca ác tónhvaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh, Haâ Nöåi, BònhDûúng, Àöìng Nai, Haãi Phoâng àûáng úã võtrñ àê ìu ba ãng vï ì thu nhêåp bònh quên àê ìu

ngûúâi. Àêy cuäng laâ nhûäng tónh coá chó söëphaát triï ín con ngûúâi cao nhêët. Tuy nhiïn,quan hïå giûäa thu nhêåp vaâ phaát triïín conngûúâi khöng phaãi laâ hoaân toaân chùåt cheä.Ca ác tónh Lai Chêu, Ha â Giang, Kon Tum,Sún La, Laâo Cai vaâ Bùæc Caån coá thûá haångthêëp vïì caã hai chó tiïu, nhûng Gia Lai vaâCao Bùçng coá chó söë phaát triïín con ngûúâithêëp hún so vúái àiïìu kiïån thu nhêåp chopheáp. Chïnh lïåch giûäa xïëp haång vïì thunhêåp vúái xïëp haång vïì chó söë phaát triïín conngûúâi laâ rêët lúán vúái 24 tónh. Nam Àõnh,Haâ Tônh, Ninh Bònh laâ nhûäng tónh coá xïëphaång HDI cao mùåc duâ xïëp haång vïì thunhêåp la åi rê ët thêëp. Ngûúåc la åi, An Giang,Tuyïn Quang, Bùæc Giang vaâ Phuá Yïn la ânhûäng tónh maâ úã àoá àiïìu kiïån töët vïì thunhêåp chûa àûúåc tê ån duång àïí thuác àêíy caácthaânh quaã vïì phaát triï ín con ngûúâi.

Caác baãn àöì vïì thu nhêåp vaâ chó söë phaáttriïín con ngûúâi chó ra rùçng, coá möåt sûåchïnh lïåch àaáng kïí vïì phaát triïín conngûúâi giûäa caác àõa phûúng trong caã nûúácmaâ caác chó söë phaát triïín kinh tïë xaä höåi


Tùng trûúãng coá töët cho ngûúâi ngheâo khöng? Àêy laâ möåt chuã àïìàûúåc baân caäi rêët noáng boãng, nhêët laâ trong nhûäng cuöåc thaãoluêån múái vïì thay àöíi trong tû duy phaát triïín. Möåt baâi viïët gêìnàêy cuãa David Dollar (2000) khùèng àõnh giaã thiïët laâ ngûúâingheâo coá thïí thu lúåi hoaân toaân tûâ tùng trûúãng. Giaã thiïët naâyàûúåc thûã nghiïåm bùçng möåt kyä thuêåt àún giaãn: so saánh tyã lïåtùng thu nhêåp cuãa nhoám 1/5 ngheâo nhêët vúái tyã lïå tùng thu nhêåptrung bònh. Kïët quaã cho thêëy rùçng gêìn nhû coá tyã lïå möåt-möåtgiûäa hai chó söë naây úã hêìu hïët caác nûúác vaâ nhû vêåy: i) ngûúâingheâo gêìn nhû àaä hoaân toaân hûúãng lúåi àûúåc tûâ tùng trûúãng vïìthu nhêåp; vaâ ii) tònh traång bêët bònh àùèng khöng gia tùng khithu nhêåp tùng. Kïët luêån naây àún giaãn, nhûng sêu sùæc: möåt

chñnh saách thuác àêíy tùng trûúãng cuäng chñnh laâ möåt chñnh saáchvò ngûúâi ngheâo. Thûã nghiïåm naây àaä àûúåc lùåp laåi vaâ múã röång racho Viïåt Nam giai àoaån 1994-1996. Vaâ kïët quaã hïët sûác thuá võ.Mùåc duâ tùng trûúãng nhòn chung àem laåi lúåi ñch cho têët caã, caãngûúâi giaâu vaâ ngûúâi ngheâo, song ngûúâi giaâu àûúåc hûúãng lúåinhiïìu hún. Tònh traång naây thêåm chñ coân trêìm troång hún úãnhûäng tónh tùng trûúãng nhanh. Do àoá, khöng coá gò ngaåc nhiïnkhi thu nhêåp tùng thò bêët bònh àùèng cuäng gia tùng. Tuy nhiïn,lúåi ñch cuãa tùng trûúãng toã ra àûúåc chia seã àöìng àïìu hún úãnhûäng tónh coá HDI cao hún. Hïå quaã úã àêy thêåt àún giaãn vaâ roäraâng: tùng trûúãng laâ töët cho ngûúâi ngheâo, nhûng khi coá thïmtñnh nhên vùn, noá coân töët hún nûäa.

HÖÅP 3.2Tùng trûúãng laâ töët cho ngûúâi ngheâo, nhûng seä coân töët hún nïëu tùng trûúãng mang àêåm tñnh nhên vùn

Nguöìn: Tñnh toaán cuãa nhoám nghiïn cûáu trïn cú súã söë liïåu cuãa 61 tónh thaânh phöë tûâ nùm 1994 àïën 1996 cuãa Töíng cuåc Thöëng kï.

Mûác tùng thu nhêåp bònh quên Mûác tùng thu nhêåp bònh quêncho ngûúâi ngheâo cho ngûúâi giaâu

Töëc àöå tùng thu nhêåp bònh quên 75,6% 115,0%Mûác chïnh lïåch so saánh- àöëi vúái caác tónh coá HDI cao +1,1% - 0,6%- àöëi vúái caác tónh coá HDI thêëp - 0,8% +1,5%- àöëi vúái caác tónh tùng trûúãng nhanh - 1,2% +0,4%


BAÃN ÀÖÌ 3.1Thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi cuãa 61 tónh thaânh


BAÃN ÀÖÌ 3.2Chó söë phaát triïín con ngûúâi (HDI) cuãa 61 tónh thaânh


BAÃN ÀÖÌ 3.3Chó söë ngheâo khöí töíng húåp (HPI) cuãa 61 tónh thaânh


BAÃN ÀÖÌ 3.4Chó söë phaát triïín giúái (GDI) cuãa 61 tónh thaânh

töíng húåp khöng thïí hiïån àûúåc. ÀöngNam Böå vaâ Àöìng bùçng söng Höìng laânhûäng vuâng phaát triï ín hún caác núi khaácnhû caác tónh miïìn nuái phña Bùæc vaâ TêyNguyïn. Chó söë phaát triïín con ngûúâi cuãamöåt söë tónh àaä àaåt àûúåc mûác cuãa caác nûúácnhû Hunggari vaâ Extönia, trong khi àoánhiïìu tónh múái chó úã mûác nhû caác nûúácLaâo, Nïpan hay Butan. Thïm vaâo àoá sûåkhöng àöìng nhêët giûäa phaát triï ín kinh tï ë(thïí hiïån qua chó söë thu nhêåp) vúái phaáttriïín con ngûúâi (thïí hiïån qua chó söë HDI)àùåt ra nhiïìu vêën àïì vïì chñnh saách àaángquan têm.

Hònh 3.3 xïëp 61 tónh vaâo 4 nhoám tuyâtheo thûá bêåc xïëp haång cuãa caác tónh naâytheo caã hai tiïu thûác: phaát triï ín con ngûúâiva â phaát triï ín kinh tï ë. Caác tónh trongnhoám thûá nhêët, dêîn àêìu la â Haâ Nöåi vaâthaânh phöë Höì Chñ Minh la â ca ác tónh coá thûábêåc cao caã vïì phaát triïín kinh tïë vaâ phaáttriïín con ngûúâi. ÚÃ nhûäng tónh na ây, thunhêåp bònh quên àêìu ngûúâi àaåt mûác cao,caác chó tiïu phaát triïín xaä höåi noái chungàïìu töët. Nhûäng vêën àïì maâ caác tónh naâyphaãi xûã lyá roä raâng laâ mang nhûäng sùæc thaáiriïng vaâ àoâi hoãi phaãi coá phûúng phaáp tiïëp

cêån vaâ biïån phaáp chñnh saách àùåc thuâ. Vêënàïì àoái ngheâo coá leä khöng gay gùæt, mùåc duâcoá nhûäng neát riïng, trong khi àoá caác vêënàïì nhû möi trûúâng, di dên, tïå naån xaä höåi,hïå thöëng an sinh xaä höåi, lao àöång laåi laânhûäng àiïím noáng. ÚÃ möåt thaái cûåc khaác laâcaác tónh àoái ngheâo toaân diïån, trònh àöåphaát triïín coân rêët thêëp keám. Àoá laâ caáctónh nhû Lai Chêu, Kon Tum, La âo Cai,nhûäng núi àa söë ngûúâi dên söëng úã caácvuâng sêu, vuâng xa, dûåa chuã yïëu vaâo nöngnghiï åp, thê åm chi nhiï ìu núi co ân àangtrong tònh traång saãn xuêët tûå cung tûå cêëp.Thaách thûác vïì phaát triïín con ngûúâi úãnhûäng àõa phûúng naây laâ cûåc kyâ to lúán vaânùång nïì. Möëi quan têm vïì phaát triï ín ú ãàêy thêåt àa daång, coá rêët nhiïìu viïåc cêìngiaãi quyïët trong caác lônh vûåc giaáo duåc cúsúã, xoaá naån muâ chûä, chùm soác sûác khoeãban àêìu vaâ vïå sinh, xêy dûång cú súã haåtê ìng, thûåc hiï ån àõnh canh àõnh cû vaâ àadaång hoaá sa ãn xuêët. Trong nhûäng nùmqua, nhaâ nûúác ta àaä coá rêët nhiïìu nöî lûåc höîtrú å ca ác tónh àùåc biï åt khoá khùn naây trongviïåc khùæc phuåc àoái ngheâo vaâ laåc hêåu.Chûúng II àa ä trònh ba ây kï ët qua ã cu ãanhûäng hoaåt àöång àoá song coân coá rêët nhiïìuviïåc phaãi laâm. Coá leä caác àõa phûúng naâycêìn caã möåt möi trûúâng thöng thoaáng lêîncaác chñnh saách höî trúå cuå thïí coá àöëi tûúångvaâ muåc tiïu roä ra âng. Hai nhoám caác tónhcoân laåi laâ hai trûúâng húåp àùåc biïåt khi giûäaphaát triï ín kinh tï ë vaâ phaát triï ín con ngûúâicoân coá nhûäng khoaãng caách nhêët àõnh. Sûåkhaác biïåt naây cêìn àûúåc khaão cûáu coá hïåthöëng hún àïí tòm hiïíu roä nguyïn nhênkhi naâo vaâ vò sao nhûäng thaânh quaã phaáttriï ín kinh tï ë coá thïí hoùåc chêåm àûúåcchuyïín hoaá tha ânh nhûäng thaânh tû åu phaáttriï ín con ngûúâi. Nhûäng nghiïn cûáu naây seärêët coá ñch trong viïåc àïì xuêët caác giaãi phaápchñnh saách phuâ húåp, kõp thúâi àêíy maånhquaá trònh phaát triï ín. Coá thïí thêëy caác tónhúã nhoám thûá nhêët tê åp trung úã nhûäng tónhphña Nam, àùåc biïåt la â ú ã Àöìng bùçng söngCûãu Long, núi coá thu nhêåp tûúng àöëi cao,song nhûäng kïët quaã vï ì kinh tï ë chûa ta åo raàûúåc möåt caách xûáng àaáng nhûäng tiïën böåvïì mùåt xaä höåi vaâ phaát triïín con ngûúâi. Ú Ãàêy, mùåc duâ nöng nghiïåp vêîn chiïëm tyã


troång lú án trong thu nhêåp, nhûng àoá la åi la âthïë maånh trong saãn xuêët vaâ xuêët khêíucuãa caác tónh naây. Thêët nghiïåp vaâ thiïëuviïåc laâm úã mûác vûâa phaãi vaâ töëc àöå tùngtrûúãng kinh tïë àûúåc duy trò úã mûác caotrong nhiïìu nùm. Tuy vêåy, caác vêën àïìàaãm baão nûúác saåch vaâ vïå sinh, trònh àöågiaáo duåc vaâ lao àöång coá tay nghïì, khaãnùng phoâng chöëng thiïn tai vaâ àöëi phoá vúáinhûäng biïën àöång cuãa thõ trûúâng thïë giúáicoân coá rê ët nhiïìu khoá khùn la âm haån chïëàï ën tònh hònh phaát triï ín chung vaâ tñnhbïìn vûäng cuãa caác thaânh quaã xoáa àoái giaãmngheâo noái riïng. Coá nhiïìu nguyïn nhên,kïí caã nhûäng nguyïn nhên vïì lõch sûã vaâàõa lyá giaãi thñch tònh traång vaâ caách thûácphaát triï ín hiïån nay cuãa caác àõa phûúngtrïn, song vêën àïì chñnh saách cuäng coá vaitroâ khöng nhoã. Coá thïí nhûäng nöî lû åc höîtrúå cöng taác phoâng chöëng thiïn tai, taåodûång nhûäng cú chïë phuâ húåp cho viïåcquaãn ly á ru ãi ro, cung cê ëp thöng tin, trú ågiuáp caác àöëi tûúång dïî bõ töín thûúng cêìnàûúåc àê íy maånh hún nûäa.

Cuöëi cu âng la â nho ám ca ác tónh ú ã ào ángûú â i ta co á thï í thê ëy àiï ìu dûú âng nhû la â“nghõch ly á cu ãa sû å pha át triï ín”. Àoá la â ca áctónh tê åp trung ú ã Àö ìng bù çng Bù æc bö å va âmiï ìn Trung, núi co á nhûäng chó sö ë xa ä hö åiú ã mû ác cao song tònh hònh pha á t triï ínkinh tï ë la å i khöng mê ëy gò la â kha ã quan.Mùåc du â trònh àö å dên trñ, gia áo du åctûúng àöëi cao, ca ác cú sú ã ha å tê ìng xa ä hö åi

va â cung cê ëp dõch vuå xa ä hö åi cú ba ãn ú ãmûác kha á cu âng vú ái möåt lû åc lûú ång laoàö ång tûúng àö ëi la ânh nghï ì , ca ác tónh na âyvê în la â nhû äng núi nghe âo kho á nhê ë t trongcaã nûúác. ÚÃ àêy, thiï ëu viï åc la âm àa åt mûáccao, nhiï ìu ngûúâi dên phaãi di dúâi àï ënca ác àõa phûúng kha ác àï í tòm kiï ëm cöngùn viï åc la âm. Co á thï í nïu ra nhiï ìunguyïn nhên la âm cho bû ác tranh pha á ttriï ín kinh tï ë ta å i ca ác àõa phûúng na âykhöng àûúåc sa áng su ãa nhû ca ác núi kha ác,trong ào á pha ã i kï í àï ën ca ác bê ë t cê åp trongmöi trûú âng kinh doanh. Vò vê åy, hûú ángûu tiïn trong chiï ën lûú åc pha át triï ín cu ãaca ác àõa phûúng naây coá thï í cê ìn àûúåcnhù çm va âo viï åc xêy dû ång mö å t möitrûú âng kinh doanh thöng thoa áng, ca ã ithiï ån kha ã nùng tiï ëp cê ån ca ác nguöìn lû åc,tùng cûú âng cung cê ëp thöng tin, khuyï ënkhñch, hö î trú å ca ác hoa å t àö ång phi nöngnghiï åp àa áp û áng nhu cê ìu ca ác thõ trûú ângca ã trong va â ngoa âi nûú ác.

Chïnh lïåch phaát triïín dûúái goác àöå giúái

Vêën àïì chïnh lïåch vïì cú höåi vaâ thûåctra ång phaát triï ín coân àûúåc thïí hiï ån ú ã tònhtraång bêët bònh àùèng vïì giúái. Àiïìu naây coáthï í àûúåc pha ãn a ánh möåt phê ìn thöng quachó söë GDI, möåt chó söë phaãn a ánh nhûängthaânh tû åu phaát triï ín con ngûúâi coá tñnhàïën nhûäng chïnh lïåch vïì giúái. Baãn àöì 3.4thïí hiïån sûå khaác biïåt giûäa caác tónh vïì chó


BAÃNG 3.4 Chïnh lïåch vïì phaát triïín dûúái goác àöå giúái

Lao àöång coá Phaát triïín conVuâng tay nghïì Viïåc laâm Giaáo duåc Tuöíi thoå ngûúâi noái chung

Àöìng bùçng söng Höìng 1,07 1,20 1,08 0,96 1,03Àöng Bùæc 1,04 1,25 1,11 0,96 1,08Têy Bùæc 1,03 1,23 1,33 0,99 1,12Bùæc Trung Böå 1,05 1,26 1,10 0,95 1,05Duyïn Haãi Nam Trung Böå 1,08 1,23 1,08 0,98 1,07Têy Nguyïn 1,07 1,22 1,17 1,01 1,12Àöng Nam Böå 1,06 1,28 1,06 0,97 1,02Àöìng bùçng söng Cûãu Long 1,03 1,14 1,07 0,97 1,04Toaân quöëc 1,05 1,22 1,10 0,97 1,06

Nguöìn: Söë liïåu cuãa TCTK vaâ tñnh toaán cuãa nhoám.

söë GDI naây. Baãng 3.4 cho thêëy roä neát húnsûå chïnh lïåch vïì phaát triïín dûúái goác àöågiúái. Trong söë 5 chó tiïu àûa ra xem xeátgiûäa nam giúái vaâ phuå nûä vïì caác mùåt giaáoduåc, tuöíi thoå trung bònh, viïåc la âm, trònhàöå tay nghïì vaâ chó tiïu phaát triï ín tö ínghúåp, phuå nûä àï ìu thua ke ám nam giúái, trû âchó tiïu vïì tuöíi thoå trung bònh. Nhû vêåysöë liïåu thöëng kï cuãa caác tónh caâng khùèngàõnh möåt lê ìn nûäa la â phuå nûä thiï åt thoâi húnnam giúái trong viïåc tiïëp cêån cú höåi giaáoduåc, khoá khùn trong viï åc nêng cao taynghïì, laâm viïåc nhiïìu hún vaâ phaãi àaãmàûúng nhûäng cöng viï åc gia ãn àún hún.Thïm vaâo àoá, sû å tham gia cuãa phuå nûävaâo caác võ trñ laänh àaåo úã caã caác doanhnghiïåp vaâ töí chûác khaác coân rêët nhiïìu haånchïë, àùåc biïåt la â ú ã caác tónh miïìn nuái. Sûåchïnh lïåch vïì phaát triïín dûúái goác àöå giúáiú ã caác tónh miïìn nuái phña Bùæc vaâ TêyNguyïn coá mûác àöå cao hún, tuy nhiïn,xeát möåt caách töíng thïí, mûác àöå chïnh lïåchtrong tû âng vu âng àoáng vai tro â quan tro ånghún laâ sûå chïnh lïåch giûäa caác vuâng.

Vêën àïì chïnh lïåch vïì giúái àaä àûúåcnhê ån thû ác nghiïm tu ác. Chñnh phuã àa ä àûara chûúng trònh Haânh àöång Quöëc gia vòsûå tiïën böå cuãa phuå nûä trong giai àoaån2001-2005. Caác muåc tiïu chñnh cu ãachûúng trònh naây àûúåc to ám tù æt trongHöåp 3.3.

Tònh hònh phaát triï ín khöng àï ìu giû äacaác vuâng coá thïí gêy ra nhûäng phñ töín

khöng nhoã, àù åc biï åt la â tònh tra ång di dên.Tònh hònh di dên nhû vê åy àa ä mang la å inhûäng lúåi ñch nhêët àõnh vïì kinh tïë xaä höåi,nhûng cu äng àù åt ra khöng ñt nhûäng vê ënàïì cê ìn gia ãi quyïët liïn quan àïën möitrûúâng, caác vêën àïì xaä höåi vaâ àö thõ hoaá(Nguyïîn Àònh Cûã, 2000). Hiïån nay chûathêëy coá nhûäng biïån phaáp roä neát, coá hiïåuquaã àïí giaãi quyïët vêën àïì naây. Sûå quantêm hún cuãa Nhaâ nûúác àïën phaát triï ínnöng nghiïåp vaâ nöng thön coá thïí la âmgiaãm nheå sû å phaát triï ín khöng àïìu giûäathaânh thõ vaâ nöng thön. Tuy nhiïn, vêîncoân quaá súám àïí coá thïí coá nhûäng àaánh giaáxa ác àa áng, khaách quan vï ì chûúng trònhnaây. Caác gia ãi phaáp phaát triï ín caác ngaânhnghïì phi nöng nghiïåp, ta åo àaâ phaát triï íntaåi chöî chûa phaát huy ta ác duång àaáng kïí.Viïåc khuyïën khñch phaát triï ín kinh tï ëtrang traåi coá thïí seä múã ra möåt cú höåi phaáttriï ín múái, ru át ngùæn khoaãng ca ách phaáttriï ín cho möåt söë vuâng.

Tuy vêåy vêîn coân nhûäng ra âng buöåcàa áng kï í vï ì àê ë t àai, nguöìn vö ën, thõtrûúâng... àang haån chïë hònh thûác kinh tï ëna ây phaát huy àêìy àuã thï ë maånh cuãa mònh.Bûác tranh vïì “hiïåu ûáng lan toaã” àïën caácvuâng phuå cê ån nhúâ ûu tiïn phaát triï ín möåtsöë ngaânh cuãa khu vûåc DNNN vaâ caác vuângkinh tï ë troång àiïím chûa thêåt roä ra âng;thê åm chñ nï ëu hiï åu quaã àê ìu tû ke ám thòtònh tra ång phaát triï ín khöng àöìng àïìu coáthï í co ân trú ã nïn nghiïm tro ång hún. Trongkhi àoá, caách thûác phaát triïín doåc theo caáctruåc löå coá thïí cêìn àûúåc lûu têm hún nûäa.

Nhûäng nguyïn nhên àoái ngheâo coânchûa àûúåc khùæc phuåc.

Coá rêët nhiïìu nguyïn nhên dêîn àïëntònh tra ång ngheâo àoái. Song nhûäng nguyïnnhên chñnh la â:

(i) Cú súã haå têìng vêåt chêët yïëu keám; (ii) Khaã nùng tiïëp cêån caác nguöìn vöën

saãn xuêët, àêët àai, cöng nghïå coânhaån chïë; vaâ

(iii) Ruãi ro vïì thiïn tai ài liï ìn vúái tònhtra ång pha át triï ín thê ëp ke ám, sû åthiïëu vùæng caác cú chïë thñch ûáng,dûå phoâng àï í gia ãm thiï íu ca ác ru ãiro àoá.


n Thûåc hiïån quyïìn bònh àùèng cuãa phuå nûä trong lônh vûåc lao àöång vaâ viïåc laâmnhùçm nêng cao võ trñ vaâ àúâi söëng cuãa phuå nûä

n Àaãm baão viïåc thûåc hiïån caác quyïìn bònh àùèng cuãa phuå nûä trong lônh vûåcgiaáo duåc, taåo àiïìu kiïån cho phuå nûä nêng cao trònh àöå moåi mùåt cuãa mònh.

n Caãi thiïån sûác khoeã cho phuå nûä , tùng cûúâng söë lûúång vaâ nêng cao chêëtlûúång dõch vuå chùm soác sûác khoeã, kïë hoaåch hoaá gia àònh cho phuå nûä

n Àïì cao vai troâ, võ thïë vaâ sûå tham gia cuãa phuå nûä trong caác cöng taác laänhàaåo, ra quyïët àõnh thöng qua viïåc àûa vêën àïì giúái trong chñnh saách caán böå.

n Àaãm baão viïåc thûåc hiïån quyïìn lúåi cuãa phuå nûä vaâ taåo àiïìu kiïån cho chõ emtham gia vaâo caác hoaåt àöång kinh tïë, xaä höåi

n Nêng cao nùng lûåc vaâ àiïìu haânh coá hiïåu quaã hïå thöëng quöëc gia vò sûå tiïën böåcuãa phuå nûä.

HÖÅP 3.3Nhûäng muåc tiïu chñnh cuãa Chûúng trònh Haânh àöång vò sûå tiïën böå cuãa

phuå nûä ( 2001-2005)

Vïì cú baãn, nhûäng nguyïn nhên naâyhaån chïë cú höåi tiïëp cêån, múã röång vaâ duytrò caác hoaåt àöång ta åo thu nhêåp vaâ do àoá caãviïåc giaãm àoái ngheâo. Hún nûäa, chuángcuäng laâm cho cöng cuöåc chöëng àoái ngheâothïm gay go vò caác thaânh quaã àaåt àûúåc trúãnïn bê ëp bïnh, thiï ëu bï ìn vû äng trûú ácnhûäng ruãi ro coá thïí phaát sinh.

Viïåc xêy dûång cú súã haå têìng kinh tïë, xaähöåi nhùçm thu heåp sûå caách biïåt giûäa caácàõa phûúng àaä àûúåc quan têm nhiï ìu húntrong nhûäng nùm 1990, song úã àêy cuängcoân nhiïìu vêën àïì cêìn àûúåc tiïëp tuåc giaãiquyïët.

Cú súã haå têìng vêåt chêët yïëu keám hiïånvêîn la â möåt trong nhûäng nguyïn nhên lúángêy ra ngheâo àoái cho nhiïìu vuâng trongnûúác, nhêët laâ àöëi vúái caác vuâng sêu, vuângxa. Hiïån vêîn coân 7% söë xaä chûa coá àûúânggiao thöng ö tö, 30% söë xaä chûa coá àiïån(48% söë höå chûa coá àiïån duâng) vaâ múái chócoá khoaãng 42,50% söë höå gia àònh úã nöngthön coá nûúác saåch (xem Chûúng 2). Mùåcduâ hïå thöëng y tïë àûúåc phên böë röång khùæpvaâ gêìn nhû xaä naâo cuäng coá traåm y tïë,nhûng do tyã lï å chi tiïu tûâ ngên saách laâ nhoãtrong töíng chi tiïu daânh cho y tïë, chóchiïëm khoaãng 20% (TCTK, 1999) nïnviïåc àaãm baão sûác khoeã cho ngûúâi dêncuäng coân gùåp khoá khùn.

Hún thïë, viïåc àêìu tû vaâo cú súã haå têìngkinh tïë vaâ xaä höåi, giûäa àêìu tû xêy dûång cúbaãn vaâ chi thûúâng xuyïn vêîn coân coánhûäng àiïím mêët cên àöëi, la âm aãnh hûúãngàïën tñnh bïìn vûäng cuäng nhû viïåc nêngcao hiïåu quaã cuãa caác cú súã vêåt chêët xaä höåinaây àöëi vúái PTCN. Trong töíng söë 403 tyãVNÀ höî trúå cho 1000 xaä ngheâo thûåc hiïåntrong nùm 1999, chó coá chûa àïën 1%daânh cho xêy dûång traåm xaá, khoaãng 9%da ânh cho cung cê ëp nûú ác sa åch (Bö åLÀTBXH, 2000). Mùåc duâ coá túái trïn 27%söë vöën daânh cho xêy dûång trûúâng hoåcnhûng viïåc àaãm baão duy trò caác trûúânglúáp trong tûúng lai bao göìm caã viïåc cuãngcöë àöåi nguä giaáo viïn, cung cêëp saách vúã, àöìduâng giaãng daåy chó àûúåc àïì cêåp múâ nhaåt.Trong khi viïåc xêy dûång caác cöng trònhthuyã lúåi laâ coá yá nghôa tñch cûåc àïën sûå phaát

triïín cuãa caác àõa phûúng, viïåc giaãm búátgaánh nùång àoáng goáp cho ngûúâi dên, àùåcbiïåt laâ nhûäng ngûúâi ngheâo cuäng nhû àaãmbaão duy trò hoaåt àöång cuãa caác cöng trònhthuãy lúåi àoá trong tûúng lai khi sûå höî trúåmöåt lêìn cuãa Nhaâ nûúác àaä hoaân têët cuäng laâvêën àïì cêìn àûúåc quan têm. Sûå phên böínguöìn vöën ngên saách cho caác tónh cuängcêìn tiïëp tuåc àöíi múái àïí nêng cao hiïåu quaã.Trong khi caác tónh coá mûác thu nhêåp bònhquên àêìu ngûúâi thêëp àaä nhêån àûúåc mûácchi thûúâng xuyïn cho giaáo duåc tñnh bònhquên àêìu ngûúâi tû â ngên sa ách trung ûúngcao hún caác tónh khaác thò tònh hònh phênböí ngên saách cho y tïë laåi coá xu hûúángngûúåc laåi (Hònh 3.4 vaâ 3.5). Nhoám caáctónh coá thûá bêåc HDI cao coá mûác chi cho ytïë hún hùèn nhoám caác tónh coân laåi (Baãng3.5). Nhû vêåy, caác tónh coá khoá khùn chûanhêån àûúåc sûå höî trúå cêìn thiïët cuãa Nhaânûúác vïì y tïë, mùåc duâ àaä phêìn naâo coá àûúåcsûå höî trúå tûúng xûáng hún vïì giaáo duåc. Kïëtquaã la â 83% söë tra åm y tï ë xaä thiï ëu phuúngtiïån, 43% thiïëu thuöëc men, 36% thiïëucaán böå (NQGDS, 1999).

Vêën àïì khùæc phuåc tònh traång biïåt lê åptrúã nïn khoá khùn hún do nhûäng eo heåptrong viïåc huy àöång vöën phuåc vuå chocöng viïåc naây. Mùåc duâ Nhaâ nûúác àaä coámöåt chûúng trònh höî trúå àùåc biïåt cho viïåcxêy dûång cú súã haå têìng cho caác xaä àùåc biïåtkhoá khùn, song diïån hûúãng thuå la åi rêët


nhoã. Caác àõa phûúng nhêån àûúåc sûå höî trúånaây chó chiïëm khoaãng 9% töíng söë höångheâo trong caã nûúác. Hún nûäa, nguöìnvöën naây coân keám xa so vúái nhu cêìu hiïåntaåi cuäng nhû so vúái nhu cêìu duy trò, baãodûúäng caác cöng trònh sau khi xêy dûång.Sûå tham gia cuãa caác töí chûác quöëc tïë laâ rêëtquan troång, nhûng vêën àïì hiï åu quaã kinh

tïë cuäng cêìn àûúåc cên nhùæc vaâ phên tñch.Sûå höî trúå cuãa Nhaâ nûúác àöëi vúái ngûúâi

ngheâo thöng qua viïåc ta åo lê åp möi trûúângthöng thoaáng cuäng nhû höî trúå trûåc tiï ëptrong viïåc tiïëp cêån caác cú höåi viïåc laâm,vöën, àêët àai, nêng cao tay nghïì àoáng vaitroâ quan troång song vêîn coân nhûäng haånchïë. Nhûäng vêën àïì töìn taåi coá a ãnh hûúãngàïën cú höåi ta åo thu nhêåp cho ngûúâi dên,nhêët laâ ngûúâi ngheâo, àang àûúåc àïì cêåpàïën laâ:n Khaã nùng tiïëp cêån caác nguöìn tñn

duång phuåc vuå saãn xuêët cho ngûúâidên noái chung vaâ ngûúâi ngheâo, àùåcbiïåt laâ úã caác vuâng nöng thön noáiriïng coân rêët haån chïë. Trong nùm1999 coá túái trïn 80% söë höå ngheâo coánhu cêìu vay vöën nhûng khöng àûúåcvay tûâ thõ trûúâng chñnh thûác; nhiïìungûúâi phaãi vay trïn thõ trûúâng phichñnh thûác. Trúå cêëp tñn duång cuãaNhaâ nûúác toã ra khoá coá khaã nùng duytrò bïìn vûäng, vaâ hún nûäa, àaä àêíynhiïìu töí chûác tñn duång nhoã ra khoãithõ trûúâng tñn duång nöng thön;


BAÃNG 3.5 Mûác chi cho y tïë, giaáo duåc bònh quên àêìu ngûúâi tûâ ngên saách Trung ûúng

Thu nhêåp bònh Chi bònh quên àêìu ngûúâi tûâ Xïëp haång quên àêìu ngên saách trung ûúng

Tónh HDI ngûúâi 1998 Cho giaáo duåc Cho y tïë5 tónh àêìu baãng vïì HDI (khöng kïí Baâ Rõa -Vuäng Taâu)

Haâ Nöåi 2 660,6 131,3 32,2Tp. Höì Chñ Minh 3 971,6 95,1 100,4Àaâ Nùéng 4 418,9 90,3 52,4Haãi Phoâng 5 389,4 101,2 46,0Bònh Dûúng 6 470,2 69,4 13,9

Nhoám caác tónh coá chó söë HDI cao 712,3 91,0 45,2Nhoám caác tónh coá chó söë HDI thêëp 190,7 114,1 29,3Nhoám caác tónh coá chó söë HDI trung bònh 303,8 84,3 24,35 tónh coá thûá bêåc HDI thêëp nhêët

Sún La 57 128,9 106,3 26,2Gia Lai 58 180,6 105,8 24,1Kon Tum 59 172,1 135,6 37,2Haâ Giang 60 101,9 125,7 28,2Lai Chêu 61 143,3 103,2 34,0

Nguöìn: Töíng cuåc thöëng kï, vaâ tñnh toaán cuãa nhoám nghiïn cûáu.

n Cú höåi viïåc laâm cuäng rêët eo heåp àöëivúái ngûúâi ngheâo. Chñn mûúi phêìntrùm ngûúâi ngheâo söëng úã vuâng nöngthön, núi tyã lïå thiïëu viïåc laâm àaä rêëtcao. Diïån tñch gieo tröìng haån heåp,hoaåt àöång phi nöng nghiïåp nhoã beá,mûác tùng trûúãng coân chûa cao. Àiïìuàoá caâng cöåt chùåt ngûúâi ngheâo vaâothïë àöåc canh, ñt coá khaã nùng àadaång hoaá nguöìn thu nhêåp àïí coá thïínêng cao mûác söëng vaâ phoâng ngûâaruãi ro möåt caách coá hiïåu quaã.

n Khu vû åc dên doanh, nhê ët la â doanhnghiïåp vaâ cöng ty tû nhên, núi àûúåccoi laâ coá khaã nùng taåo viïåc laâmnhiïìu nhêët, la åi chûa thûåc sûå àûúåcpha át triï ín trong möi trûú âng kinhdoanh thuêån lúåi (Xem Chûúng 2).

Caác Chûúng trònh quöëc gia nhùçm höîtrúå trûåc tiïëp cho nhûäng ngûúâi ngheâo coáàiïìu kiïån vûúåt khoá, àùåc biïåt laâ Chûúngtrònh xoaá àoái giaãm ngheâo, trong thúâi gianqua àaä coá nhûäng taác duång tñch cûåc. Tuynhiïn, coân nhiïìu vêën àïì àùåt ra nhùçm tiï ëptuåc nêng cao hiïåu quaã cuãa caác Chûúngtrònh naây. Àoá la â:n Khaã nùng huy àöång caác nguöìn lûåc

àïí duy trò tñnh bïìn vûäng cuãa chûúngtrònh;

n Vêën àïì löìng gheáp möåt caách coá hiïåuqua ã ca ác chûúng trònh mu åc tiïunhùçm thûåc hiï ån muåc àñch chung la âxoaá àoái giaãm ngheâo bïìn vûäng;

n Vêën àïì phöëi húåp hoaåt àöång cuãa caácban nga ânh, ca ác cê ëp trong möåtkhuön khöí thöëng nhêët, àa ãm baãotñnh chêët nhêët quaán, toaân diïån cuãaChûúng trònh;

n Tùng cûúâng sûå tham gia cuãa ngûúâidên, cöång àöìng, caác töí chûác xaä höåi,àaãm baão sûå höî trúå àïën àuáng caác àöëitûúång cêìn giuáp àúä;

n Nùng lûåc thûåc hiïån úã cêëp cú súã.Àùåc biïåt khi àaä thoaát caãnh àoái ngheâo

thò sûå quan têm, höî trú å tiï ëp tu åc cuãa Nhaânûúác vaâ cöång àöìng nhû taåo àiïìu kiïån vayvöën, daåy nghïì vaâ giaãi quyïët viïåc laâm laârêët cêìn thiïët (Xem Höåp 3.4). Thaách thûáchiïån nay cuãa cöng cuöåc chöëng àoái ngheâo

chñnh laâ úã chöî kïët húåp nöî lûåc tûå thên cuãangûúâi ngheâo vúái sûå giuáp àúä trûåc tiïëp cêìnthiï ët trong möåt möi trûúâng thöng thoaángnhùçm taåo ra nhûäng cú höåi xoaá àoái giaãmngheâo triïåt àïí vaâ bïìn vûäng.

Phoâng chöëng ruãi ro, baão vïå, höî trúånhûäng nhoám ngûúâi dïî bõ töín thûúng cuänglaâ hûúáng cêìn àûúåc quan têm àêìy àuã húnnûäa. Ruãi ro vïì thiïn tai la â möåt trongnhûäng nguyïn nhên chñnh laâm cho nhiïìungûúâi dên lêm vaâo caãnh àoái ngheâo. Ruãi rocuäng la â nguyïn nhên la âm cho nhûängthaânh quaã xoaá àoái giaãm ngheâo trúã nïnbêëp bïnh, keám bïìn vûäng àöëi vúái khöngchó riïng tûâng ngûúâi, maâ cho caã cöångàöìng. Trêån lu åt miïìn Trung nùm 1999 la â


Trong thúâi gian tûâ nùm 1997 àïën 199, tónh An Giang àaä giaãm àûúåc tyã lïå àoáingheâo tûâ 10,6% xuöëng 9,3%; mùåc duâ vêåy söë höå ngheâo laåi tùng tûâ 38.841 höå lïn39.210 höå. Hún nûäa, nïëu nhû nùm 1997 coá 10.105 höå thoaát ngheâo, thò nùm 1999laåi coá thïm 12.458 höå nhêåp vaâo doâng ngûúâi ngheâo àoái. Ngay trong söë caác höåthoaát ngheâo thò coá túái trïn 30% vêîn khöng thûåc sûå tin tûúãng laâ hoå àaä qua àûúåccaãnh àoái ngheâo möåt caách chùæc chùæn. Nhûäng nguyïn nhên naâo àaä dêîn àïën tònhtraång ngheâo àoái vaâ àiïìu gò àaä giuáp cho möåt söë höå vûúåt qua caãnh àoái ngheâo?

Ba nguyïn nhên chñnh cuãa sûå ngheâo àoái àûúåc nhiïìu höå ngheâo nhùæc àïënlaâ:nHoaân caãnh gia àònh khoá khùn, àöng con, öëm àau, bïånh têåtnKhöng coá viïåc laâm öín àõnh, mùåc duâ coá khaã nùng lao àöång.n Thiïëu vöën àïí tûå töí chûác saãn xuêët.Àiïìu àaáng lûu yá laâ nïëu nhû nùm 1997 coá túái 23% höå ngheâo cho rùçng thiïëu

vöën laâ möåt trong nhûäng nguyïn nhên quan troång dêîn àïën àoái ngheâo thò nùm1999 söë naây àaä giaãm xuöëmg 18%. Trong khi àoá, söë höå ngheâo coi thiïëu viïåc laâmlaâ nguyïn nhên chñnh àaä tùng lïn àaáng kïí, tûâ 19 % lïn túái 33%. Roä raâng höîtrúå tòm viïåc laâm cho ngûúâi ngheâo àang trúã thaânh möåt thaách thûác lúán.

Höå ngheâo vûúåt khoá55% söë höå thoaát ngheâo cho rùçng àoá laâ do nöî lûåc baãn thên30% àaánh giaá cao vai troâ höî trúå cuãa Nhaâ nûúác11% àaánh giaá cao vai troâ cuãa cöång àöìng.Caác höå thoaát ngheâo àaánh giaá cao vai troâ cuãa Chûúng trònh xoaá àoái giaãm

ngheâo vaâ sûå giuáp àúä cuãa cöång àöìng trong viïåc giuáp hoå vûúåt ngheâo. 41% caáchöå naây àûúåc vay vöën saãn xuêët (trong khi coá túái hún 80% höå ngheâo khöng àûúåcvay); 38% àûúåc vay àïí tön nïìn nhaâ vûúåt luä (con söë naây laâ 29% vúái caác höångheâo noái chung); 12% àûúåc miïîm giaãm hoåc phñ cho con caái; 30% nhêån àûúåcsûå höî trúå cuãa cöång àöìng dûúái nhiïìu hònh thûác khaác nhau. Caác höå thoaát ngheâocuäng àaánh giaá cao sûå höî trúå tiïëp tuåc àïí hoå coá thïí duy trò vaâ caãi thiïån àúâi söëng.

HÖÅP 3.4Têën cöng àoái ngheâo úã An Giang

Nguöìn: Baáo caáo kïët quaã àiïìu tra biïën àöång höå ngheâo vaâ möåt söë àöëi tûúång xaä höåi tónh An Giangnùm 1997-1999.

möåt minh chûáng roä rï åt: chó trong möåtthúâi gian ngùæn, hún 75 000 höå gia àònhvûâa múái thoaát khoãi caãnh ngheâo àoái laåi bõkeáo luâi laåi caåm bêîy cuãa caãnh cuâng cûåc,khöën khoá.

Àöëi vúái ngûúâi ngheâo úã nûúác ta, vêën àïìruãi ro caâng trúã nïn cêëp baách búãi le ä ngûúâingheâo vûâa àûáng trûúác quaá nhiïìu nhûängnguy cú cuãa ngheâo àoái, laåi coá quaá ñt caáccöng cuå phoâng chöëng ruãi ro hûäu hiïåu.Khaã nùng höî trúå cuãa cöång àöìng vaâ xaä höåihoùåc múái chó laâ bûúác àêìu hoùåc coân quaánhoã beá so vúái yïu cêìu trúå giuáp ngûúâingheâo. Möåt chñnh saách xûã lyá ruãi ro tñchcûåc cêìn phaãi chuá troång àïën caã ba vêën àïì:phoâng chöëng ruãi ro; giaãm thiïíu ruãi ro; vaâgiaãm nheå taác àöång cuãa ruãi ro.

3.2.2. TAÅO VIÏÅC LAÂM VA Â GIAÃM THÊËTNGHIÏÅP: NHIÏÅM VUÅ CHIÏËN LÛÚÅC NÙÅNG NÏÌ

Taåo cöng ùn viïåc laâm öín àõnh laâ àiïìu kiïåncêìn thiïët àïí ngûúâi dên vûúåt khoá, nêng caomûác söëng, khöng ngûâng hoaân thiïån nùnglûåc caá nhên thñch ûáng töët nhêët vúái nhûängcú höåi múái vaâ tònh hònh phaát triïín múái.Trïn phûúng diïån quöëc gia, ta åo àêìy àuã,bïìn vûäng cöng ùn viïåc laâm phuâ húåp vaâxûáng àaáng vúái nùng lûåc cuãa àaåi àa söëngûúâi dên laâ thûåc sûå phaát huy möåt nguöìntaâi saãn quyá giaá nhêët cuãa dên töåc, àoá laâ conngûúâi. Tùng thêët nghiïåp vaâ thiïëu viïåc laâmkhöng chó laâm giaãm saãn lûúång, maâ coânlaâm tùng chi phñ xaä höåi (caác chûúng trònhan sinh xaä höåi cho ngûúâi thêët nghiïåp) vaâcaác vêën àïì nhû di dên, baåo lûåc, vaâ caác tïåna ån xa ä hö åi kha ác. Àêy cu äng chñnh la ânguöìn göëc tiïìm taâng lúán nhêët cuãa bêët öínàõnh vïì kinh tïë vaâ xaä höåi. Àöëi vúái ViïåtNam hiï ån nay, tha ách thû ác bû ác ba áchkhöng chó úã tònh tra ång thêët nghiïåp vaâthiïëu viïåc laâm, maâ coân úã khña caånh nùngsuêët lao àöång thêëp do chêët lûúång nguöìnlao àöång khöng cao.

Mùåc duâ àaåt àûúåc möåt söë thaânh tñchtrong viïåc àaãm baão cöng ùn viïåc laâm choha âng triï åu nhên dên lao àö ång trongnhûäng nùm 1990, àùåc biïåt laâ viïåc höî trúångûúâi ngheâo vûúåt khoá, giaãi quyïët viïåc laâm

cho ngûúâi lao àöång vêîn seä la â möåt thaáchthû ác lú án nhê ët trong thú âi gian tú ái donhûäng sûác e áp sau:n Thûá nhêët, nguöìn lao àöång vêîn tiïëp

tu åc tùng khoaãng 3%/ nùm do tö ëc àöåtùng dên söë cao úã thúâi kyâ trûúác.Hùçng nùm, nûúác ta seä coá khoaãng 1,4triïåu ngûúâi böí sung vaâo lûåc lûúånglao àöång. Àêy laâ lûåc lûúång treã, songcoân thiïëu kinh nghiïåm lao àöång, söëàöng thiïëu trònh àöå tay nghïì, laåi têåptrung úã caác vuâng nöng thön vöën àêëtàai chêåt heåp vaâ thiïëu cú höåi viïåc laâmphi nöng nghiïåp;

n Thûá hai, quaá trònh àiï ìu chónh cúcêëu vaâ caãi caách DNNN seä dêîn àïëndû thûâa lao àöång; thêët nghiïåp cúcêëu laâ àiïìu khöng thïí traánh khoãi ñtra la â trong tûúng lai gêìn. Tònh tra ångthiïëu viïåc laâm khöng chó laâ hiïåntûúång trong nöng nghiïåp, maâ töìn taåingay caã trong nhiïìu lônh vûåc cöngnghiïåp vaâ dõch vuå dûúái hònh thûác"chia viï åc maâ la âm" cuäng khaá phöíbiïën. Àang töìn taåi möåt giúái haånmong manh giûäa tònh tra ång thiï ëuviïåc laâm vaâ tònh traång thêët nghiïåp.

Hún nûäa, viïåc giaãi quyïët vaâ àaãm baãoviïåc la âm hiïån vêîn àang vêëp phaãi nhûängbêët cê åp khöng nhoã. Möåt sö ë khöng ñtnhûäng biïån phaáp chñnh saách hiïån nay cuãaNhaâ nûúác úã caã cêëp vi mö vaâ vô mö àanghaån chïë viïåc phaát huy khaã nùng taåo viïåclaâm cuãa nïìn kinh tïë, nêng cao nùng lûåctiïëp nhêån nhûäng cú höåi viïåc laâm cuãangûúâi lao àöång. Nhiïìu vêën àïì múái trongquaá trònh höåi nhêåp kinh tï ë quöëc tï ë cuängàùåt ra caã nhûäng cú höåi vaâ thaách thûác múáitrong viïåc giaãi quyïët cöng ùn viïåc laâm.Vêën àïì giaãi quyïët viïåc laâm àang àoâi hoãiphaãi coá möåt caách tiïëp cêån toaân diïån, kïëthúåp caác biïån phaáp thuác àêíy vaâ nêng caochêët lûúång tùng trûúãng vúái viïåc phaát triïíncên àöëi giûäa caác vuâng, nhêët laâ caác vuângnöng thön, hoa ân thiï ån thõ trûú âng laoàöång, nêng cao chêët lûúång vaâ caãi tiïën cúcêëu lûåc lûúång lao àöång.

Tùng trûúãng vaâ viïåc laâm


Vïì nguyïn tùæc, tùng trûúãng kinh tïëcao seä múã ra nhûäng cú höåi viïåc la âm múái vaâtùng thu nhêåp cho ngûúâi dên. Nhòn töíngthïí, tùng trûúãng àaä coá taác àöång tñch cûåcàïën viïåc taåo thïm cöng ùn viïåc laâm. Tuyvêåy, tùng trûúãng cao múái chó laâ àiïìu kiïåncêìn àïì ta åo thïm nhiïìu viïåc la âm múái. Khaãnùng taåo viïåc laâm thûåc sûå coân phuå thuöåcvaâo nhiïìu yïëu töë khaác, àùåc biïåt laâ chêëtlûúång, cú cêëu tùng trûúãng chung cuãa nïìnkinh tïë.

Möåt àiïìu àûúåc thïí hiïån rêët roä neát quasöë liïåu tùng trûúãng vaâ viïåc laâm cuãa caáctónh qua caác nùm 1996-1998 laâ: Tùngtrûúãng chûa thûåc sûå chuyïín hoáa thaânhnhûäng cú höåi múái vïì viïåc laâm cho àöngàaão ngûúâi lao àöång, àùåc biïåt laâ ngûúâingheâo úã nöng thön; khöng coá möåt möëiquan hï å tû å àö ång giû äa tùng trûúãng cao va âmûác giaãm tyã lïå thêët nghiïåp vaâ thiïëu viïåclaâm. Söë liïåu thöëng kï vïì tùng trûúãng vaâviïåc la âm cuãa caác tónh cho thêëy trong khicaác tónh coá HDI cao coá tyã lïå thiïëu viïåc laâmthêëp hún so vúái caác tónh coá HDI trungbònh, nhûng mûác thiïëu viïåc laâm ñt nhêët la åila â ú ã ca ác tónh coá HDI thêëp nhû Cao Bùçng,Sún La, Kon Tum.

Trïn goác àöå toaân böå nïìn kinh tïë cuängvêåy. Khu vûåc coá vöën àêìu tû nûúác ngoaâi la âkhu vûåc coá töëc àöå tùng trûúãng cao nhêëttrong nhiï ìu nùm (mûác tùng trûúãng sa ãnlûúång trung bònh hùçng nùm cuãa khu vûåcnaây laâ 17,5% so vúái mûác tùng chung cuãacaã nïìn kinh tïë laâ 7,5% trong thúâi kyâ 1995-1999 (TCTK, 1999). Tuy nhiïn, söë laoàöång thu huát trûåc tiï ëp vaâo khu vûåc naâycoân khaá khiïm töën, khoaãng 300.000 vaâothúâi àiïím nùm 1999. Nïëu tñnh caã söë viïåclaâm àûúåc taåo ra úã caác ngaânh coá liïn quanthò khu vû åc na ây mú ái ta åo ra khoa ãng477.000 chöî laâm viïåc, chiïëm hún 1% lûåclûúång lao àöång. Möåt phêìn cuãa tònh hònhnaây laâ do khu vûåc àêìu tû nûúác ngoaâi coá xuhûúáng tê åp trung vaâo nhûäng ngaânh cöngnghiïåp nùång, sûã duång nhiïìu vöën, thiïn vïìthõ trûúâng trong nûúác vaâ àûúåc baão höå cao(Viïån Kinh tïë hoåc, 1999). Chùèng haån,64% töíng söë vöën FDI àûúåc giaãi ngên nùm1998 têåp trung vaâo caác lônh vûåc dêìu khñ,

cöng nghiïåp nùång vaâ bêët àöång saãn, caácngaânh coá hïå söë baão höå cao, vaâ caác ngaânhàoâi hoãi nhiïìu vöën; trong khi àoá cöngnghiïåp nheå, ngaânh coá hïå söë taåo viïåc laâmcao la åi chó chiïëm coá 12%.

Thaânh tñch taåo viïåc laâm cuãa khu vûåcDNNN cuäng rê ët khiïm töën. Trong caácnùm qua, mùåc duâ coá rê ët nhiïìu khoaãn àêìutû dûúái moåi hònh thûác cho caác DNNN,song cú höåi viïåc laâm trong caác DNNN laârê ët ha ån heåp. Hún thïë nûäa, trong caác nùm1997-1999 saãn xuêët cuãa möåt söë ngaânh àaäbõ àònh trïå vaâ do àoá, tònh traång dû thûâalao àöång ngaây caâng tùng trong khu vûåcDNNN. Nùm 1997, caác DNNN dû thûâakhoaãng 8% lao àöång, sang nùm 1998 tùnglïn 9-10% vaâ nùm 1999 tyã lïå naây laâ 9,1%(trong caác doanh nghiïåp coá vöën àêìu tûnûúác ngoaâi, tyã lïå lao àöång döi dû cuäng laâ8%). Vúái viïåc àêíy maånh caãi caách DNNNvaâ chuyïín dõch cú cêëu, söë lao àöång döi dûcoá khaã nùng coân tiï ëp tu åc tùng trongnhûäng nùm túái (Àaâo Quang Vinh, 2000).Chñnh saách ûu tiïn, giaán tiïëp hoùåc trûåctiïëp phaát triïín caác ngaânh cöng nghiïåp sûãduång nhiïìu vöën hún laâ lao àöång àaä vaâàang haån chïë khaã nùng taåo viïåc laâm cuãakhu vûåc naây.

Khu vûåc doanh nghiï åp tû nhên àoángvai troâ hïët sûác tñch cûåc trong viïåc giaãi


quyïët viïåc laâm. Thûåc tïë nhûäng nùm quaàaä chó ra rù çng, khu vûåc ngoaâi quöëc doanhlaâ núi coá khaã nùng taåo àûúåc nhiïìu viïåcla âm nhêët. Trong nùm 1998, khu vûåc cöngnghiïåp tû nhên mùåc duâ múái chiïëm 22%saãn lûúång nhûng àaä sûã duång túái 64% laoàöång trong toaân ngaânh cöng nghiïåp (ÀaâoQuang Vinh, 2000). Chi phñ ta åo ra möåtchöî viïåc laâm trong khu vûåc naây cuäng laâthêëp nhêët so súái caác khu vûåc khaác (xemChûúng 2). Caác söë liïåu vïì viïåc laâm trongnhûäng nùm 90 cuäng cho thêëy tùng trûúãngviïåc laâm chuã yïëu do khu vûåc ngoaâi quöëcdoanh, àùåc biïåt la â khu vûåc höå gia àònh vaâcaác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã ta åo nïn.

Ngay trong thúâi kyâ coá nhiïìu ngaânh bõ a ãnhhûúãng cuãa cuöåc khuãng hoaãng kinh tï ëc h ê u AÁ, thò khu vûåc tû nhên cuäng vê în duytrò vaâ taåo thïm khaá nhiïìu viïåc laâm múái(Höåp 3.5).

Tuy nhiïn, caác tiïìm nùng àïí tiïëp tuåcthu huát thïm lao àöång cuãa khu vûåc naâyàang coá xu hûúáng giaãm dêìn khi àûángtrûúác nhûäng sûå lû åa choån vaâ ca ånh tranhkhoá khùn trong àiïìu kiïån múã cûãa vaâ höåinhêåp. Hún nûäa, cuäng coân khaá nhiï ìu trúãngaåi àïí cho khu vûåc kinh tïë tû nhên, nhêëtla â doanh nghiï åp va â cöng ty tû nhên, tùngtrûúãng àuã maånh vaâ bïìn vûäng. Söë liïåuthöëng kï cho thêëy tyã troång cuãa khu vûåcnaây trong töíng GDP àaä giaãm tûâ 70,8%vaâo nùm 1991 xuöëng coân 49,4% vaâo nùm1999; trong khi àoá ty ã troång cuãa kinh tï ënhaâ nûúác tùng tû â 29,3% lïn 40,2% trongcuâng thúâi gian. Mùåc duâ àaä coá sûå caãi thiïånvïì luêåt phaáp vaâ thïí chïë, song vêîn coânnhiïìu caãn trúã cho sûå phaát triï ín cuãa kinhtïë dên doanh. Trûúác hïët phaãi kïí àïën möitrûú âng kinh doanh co ân nhiï ìu ru ã i ro,chñnh saách chûa öín àõnh, sûå nhuäng nhiïîucuãa nhûäng ngûúâi thûâa haânh cöng vuå,thiïëu thöng tin, thiïëu caác töí chûác höî trúåmöåt caách coá hiïåu quaã sûå phaát triïín cuãacaác doanh nghiïåp tû nhên, nhêët la â caácdoanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã.

Nöng thön laâ khu vûåc viïåc laâm cuãaphêìn lúán lao àöång xaä höåi. Tuy nhiïn, dodiïån tñch àêët canh ta ác bònh quên àêìungûúâi thêëp, cú cêëu lao àöång chûa húåp lyá,chuã yïëu laâ lao àöång laâm nöng nghiïåp,chuyïín àöíi cú cêëu kinh tïë nöng thön diïînra chêåm, caác ngaânh cöng nghiïåp vaâ dõchvuå chûa phaát triï ín, mûác àêìu tû cho nöngnghiïåp coân thêëp, cho nïn tònh tra ång thiïëuviïåc laâm úã khu vûåc naây hiïån rêët nghiïmtroång. Nùm 1998 tyã lïå nöng dên thiïëu viïåcla âm trong caã nûúác la â 29%, trong àoá coánhûäng tónh coá ty ã lï å rê ët cao nhû Quaãng Trõ(57,5%), Hûng Yïn (59,3%), Haãi Dûúng(67,4%) va â Ha â Tônh (72,0%) ( Bö åLÀTBXH, 1999). Nhiïìu biïån phaáp taåoviïåc laâm úã nöng thön theo hûúáng ‘ ly nöngbêët ly hûúng’ thöng qua viïåc phaát triïíncöng nghiïåp nöng thön, dõch vuå taåi chöî,


Haãi Phoâng vaâ Quaãng Ninh laâ hai tónh úã phña Àöng Bùæc chêu thöí söng Höìng vaâàïìu cuâng nùçm trong Tam giaác Tùng trûúãng phña Bùæc. Tuy nhiïn, trong nhûängnùm gêìn àêy, xu hûúáng phaát triïín cuãa hai tónh coá nhûäng àiïím khaác nhau vaâdo vêåy vêën àïì taåo viïåc laâm cuäng coá nhûäng neát khaác biïåt àaáng lûu yá.

Nhòn chung, kinh tïë dên doanh àaä àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåctaåo viïåc laâm múái úã Haãi Phoâng. Trong hai nùm 1996 vaâ 1997, Haãi Phoâng àaä taåoàûúåc 55 470 viïåc laâm múái, trong àoá, khoaãng 30 000 laâ thuöåc khu vûåc tû nhên.Nùm 1998, khu vûåc tû nhên taåo ra hêìu hïët söë viïåc laâm múái. Trong 8 thaáng àêìunùm 1998, caác cöng ty tû nhên taåo àûúåc 4 250 viïåc laâm vaâ khu vûåc höå gia àònhtaåo àûúåc 9 054. Trong khi àoá, toaân böå khu vûåc nhaâ nûúác chó taåo ra thïm 305viïåc laâm.

Trong caác ngaânh cöng nghiïåp nheå, thò ngaânh giaây deáp coá vai troâ haângàêìu. Bùæt àêìu nöíi lïn trong thêåp niïn 1990, ngaânh cöng nghiïåp naây àaä hûáa heånmöåt triïín voång tùng trûúãng rêët saáng suãa. Trong voâng chûa àêìy 10 nùm, tûâmöåt võ thïë khöng àaáng kïí, ngaânh giaây deáp àaä trúã thaânh ngûúâi taåo viïåc laâm vaâthu ngoaåi tïå lúán nhêët cuãa Haãi Phoâng. Hiïån taåi, àêy laâ möåt trong nhûäng lônhvûåc sûã duång nhiïìu nhên cöng nhêët vúái gêìn 30 000 lao àöång, möåt nûãa trong söëàoá àang laâm viïåc trong khu vûåc tû nhên. Tyã lïå lao àöång laâm viïåc trong ngaânhnaây tùng tûâ khoaãng 1% lïn hún 20% lûåc lûúång lao àöång cöng nghiïåp toaânthaânh phöë trong cuâng giai àoaån. Ngay trong thúâi kyâ khuãng hoaãng chêu AÁ, caãviïåc laâm vaâ saãn lûúång cuãa ngaânh àïìu gia tùng.

Trong thúâi gian àoá, tónh lên cêån Haãi Phoâng laâ Quaãng Ninh laåi phaãi àöëi mùåtvúái nhiïìu vêën àïì nghiïm troång trong viïåc taåo viïåc laâm. Kinh tïë dên doanhkeám phaát triïín. Lûåc lûúång lao àöång têåp trung nhiïìu vaâo ngaânh than. Tuynhiïn, hiïåu quaã cuãa ngaânh naây rêët thêëp. Nùm 1999, do nhûäng biïën àöång trïnthõ trûúâng thïë giúái, than tiïu thuå keám, Töíng cöng ty Than phaãi ngûâng saãn xuêëtmöåt thúâi gian. Viïåc töí chûác sùæp xïëp laåi ngaânh than seä dêîn àïën möåt söë lûúång lúánlao àöång döi dû, àoâi hoãi phaãi giaãi quyïët viïåc laâm múái.

HÖÅP 3.5Taåo viïåc laâm úã Haãi Phoâng vaâ Quaãng Ninh: Cêu chuyïån cuãa hai ngûúâi

laáng giïìng

Nguöìn: David Dapice, Buâi Vùn 1999

phaát triïín caác la âng nghïì àaä àûúåc a áp duångnhûng hiï åu quaã triï ín khai coân rê ët khiïmnhûúâng. Nguöìn thu nhêåp chuã yïëu cuãangûúâi dên caác vuâng nöng thön vêîn la â tû âhoaåt àöång nöng nghiïåp, chiïëm gêìn 2/3töíng thu nhêåp, coá vuâng tyã lïå naây lïn túái80% (TCTK, 1999). Cöng nghiï åp chïëbiï ën no á i chung va â nga ânh nghï ì cöngnghiïåp nöng thön coân chêåm phaát triï ín(xem Höåp 3.6). Coá nhiïìu nguyïn nhênhaån chïë sûå phaát triïín cuãa cöng nghiïåpnöng thön, trong àoá coá nhûäng ruãi ro, àùåcthuâ cuãa saãn xuêët nöng nghiïåp vaâ thiïëuvùæng nhûäng cú chïë thñch húåp nhùçm haånchïë, san seã nhûäng ruãi ro àoá. Mùåt khaác,nhûäng meáo moá trong chñnh saách thûúngmaåi, trïn thõ trûúâng ta âi chñnh, sûå yïëu keámvïì cú súã haå tê ìng, khaã nùng tiïëp cêån thõtrûúâng caâng laâm cho viïåc àêìu tû vaâo lônhvûåc naây trúã nïn keám hêëp dêîn, a ãnh hûúãngtrûåc tiï ëp àïën khaã nùng tùng trûúãng cuãakhu vûåc naây. Tyã tro ång àêìu tû vaâo nöngnghiïåp trong töíng vöën àêìu tû xaä höåi coáchiïìu hûúáng giaãm liïn tuåc tûâ trûúác nhûängnùm 80 vaâ chó àûúåc chuyïín hûúáng trong 2nùm vûâa qua do chuã trûúng cu ãa Àaãng va âNhaâ nûúác chuá troång hún vaâo phaát triï ínnöng nghiïåp vaâ nöng thön.

Chêët lûúång lûåc lûúång lao àöång

Viïåt Nam, trong khi dû thûâa lao àöång,laåi phaãi àöëi mùåt vúái vêën àïì chêët lûúångnguöìn lao àöång, àùåc biïåt laâ lao àöång coá kyänùng, trònh àöå cao àïí àaáp û áng yïu cêìucöng nghiïåp hoáa, hiïån àaåi hoáa vaâ caånhtranh quöëc tï ë ngaây caâng khùæc nghiïåt hún.Viïåc nêng cao chêët lûúång vaâ thay àöíi cùnbaãn cú cê ëu lû åc lûúång lao àöång khöng chóaãnh hûúãng trûåc tiïëp àïën viïåc múã röång,tiï ëp nhêån cú höåi viïåc la âm vaâ thu nhêåp, maâcoân aãnh hûúãng àïën hiïåu quaã, sûác caånhtranh cuãa nïìn kinh tïë vaâ sûå thaânh baåi cuãatiï ën trònh höåi nhêåp kinh tï ë quöëc tï ë.

Hiï ån nay, chêët lûúång nguöìn lao àöångViï å t Nam co ân yï ëu ke ám. Trònh àö å taynghïì thê ëp, cú cê ëu ngaânh nghïì cu ãa lû åclûúång lao àöång khöng phuâ húåp vúái yïucê ìu pha át triï ín cu ãa tònh hònh múái. Àï ën

nùm 1998, ty ã lï å lao àöång khöng coá trònhàöå chuyïn mön trïn ca ã nûúác co ân rê ëtcao, chiïëm túái 86,7%, àùåc biïåt la â ú ã nöngthön vaâ ca ác tónh vuâng sêu, vuâng xa (xemBaãng 3.6).

Tûúng quan giûäa tyã lï å lao àöång khöngcoá chuyïn mön vúái tyã lïå thiïëu viïåc laâmkhaá chùåt cheä: ngûúâi coá tay nghïì thêëp,hoùåc khöng coá tay nghïì chuyïn mön thòkha ã nùng kiï ëm viï åc la âm ca âng moãngmanh. Möåt trong nhûäng nguyïn nhêntrûåc tiï ëp cuãa tònh tra ång trïn la â sû å thiï ëuvùæng, giaãm suát vaâ yïëu keám cuãa hïå thöëngàaâo ta åo daåy nghïì trong nhiïìu nùm daâi dosûå têåp trung thiïn lïåch vaâo caác cêëp àaâotaåo khaác (Höåp 3.7).

Tònh hònh àoá àa ä ha ån chïë khaã nùng vaâhaânh vi lûåa choån hoåc tiïëp cuãa hoåc sinh töëtnghiïåp phöí thöng trung hoåc; chó coá 10%hoåc sinh töët nghiïåp nöåp àún xin vaâo caáctrûúâng da åy nghïì. Hêìu nhû khu vûåc tûnhên vaâ khu vûåc coá vöën àêìu tû nûúácngoaâi chûa coá vai troâ àaáng kïí trong viïåc


Möåt trong nhûäng àiïím "nuát cöí chai" hiïån nay cuãa phaát triïín kinh tïë nöngthön laâ sûå non yïëu cuãa lônh vûåc chïë biïën nöng saãn vaâ cöng nghiïåp nöng thön.Tyã troång nöng saãn àûúåc chïë biïën cöng nghiïåp coân quaá thêëp, múái chó àaåt 30%saãn lûúång mña, gêìn 60% cheâ, 5% rau quaã, 1% thõt húi, 25% saãn phêím thuyãsaãn... Söë lûúång caác cú súã múái àûúåc xêy dûång coá maáy moác thiïët bõ tûúng àöëi hiïånàaåi chûa nhiïìu. Phêìn lúán caác cú súã chïë biïën luáa gaåo, cheâ, rau quaã, mña... àûúåcxêy dûång àaä lêu, thiïët bõ vaâ quy trònh cöng nghïå laåc hêåu. Nhòn chung nùng lûåccöng nghiïåp chïë biïën vaâ cöng nghïå sau thu hoaåch chûa theo kõp töëc àöå phaáttriïín saãn xuêët nguyïn liïåu vaâ coá khoaãng caách xa so vúái yïu cêìu vïì nêng caochêët lûúång vaâ hiïåu quaã nöng saãn phêím. Hêìu hïët caác saãn phêím nöng nghiïåpàïìu àûúåc tiïu thuå dûúái daång thö hoùåc sú chïë. Cöng nghiïåp chïë biïën noái chungvaâ ngaânh nghïì cöng nghiïåp nöng thön phaát triïín chêåm. Do àêìu tû vaâo khu vûåcnaây thêëp, nïn cú súã vêåt chêët cuãa caác cú súã vaâ höå ngaânh nghïì úã nöng thön rêëtyïëu keám: chó coá 18,6% caác cú súã coá nhaâ xûúãng kiïn cöë, 15% chûa sûã duång àiïån,63% cöng viïåc laâ hoaân toaân thuã cöng. Vöën cuãa caác cú súã naây thêëp, vúái mûáctrung bònh cho möåt cú súã laâ 370 triïåu VNÀ, möåt höå chuyïn laâ 36 triïåu VNÀ, höåkiïm laâ 19 triïåu VNÀ. Vöën saãn xuêët chuã yïëu laâ vöën tûå coá, chó coá 20% laâ vöënvay. Saãn phêím cuãa ngaânh nghïì nöng thön chuã yïëu phuåc vuå thõ trûúâng trongnûúác, chó coá möåt phêìn haâng thuã cöng myä nghïå coá tham gia xuêët khêíu. Mùåthaâng coân àún àiïåu, chêët lûúång thêëp, mêîu maä, bao bò keám.

HÖÅP 3.6Cöng nghiïåp nöng thön: Bao giúâ múái trûúãng thaânh?

Nguöìn : Àùång Kim Sún, Nguyïîn Thùæng, 2000.

Viïåc nêng cao chêët lûúångvaâ thay àöíi cùn baãn cúcêëu lûåc lûúång lao àöångkhöng chó aãnh hûúãng trûåctiïëp àïën viïåc múã röång,tiïëp nhêån cú höåi viïåc laâmvaâ thu nhêåp, maâ coân aãnhhûúãng àïën hiïåu quaã, sûáccaånh tranh cuãa nïìn kinhtïë vaâ sûå thaânh baåi cuãatiïën trònh höåi nhêåp kinh tïëquöëc tïë

àaâo taåo nghïì.Möåt phêìn khöng nhoã co á a ãnh hûúãng

àïën chêët lûúång vaâ cú cêëu cuãa lûåc lûúång laoàöång laâ nhûäng bêët cêåp hiïån nay cuãa hïåthöëng giaáo duåc vaâ àaâo taåo noái chung.

Sûå höî trúå trûåc tiïëp cuãa Nhaâ nûúác: Caácchûúng trònh muåc tiïu quöëc gia

Nhêån thûác roä vai troâ cuãa vêën àïì giaãiquyïët viïåc laâm àöëi vúái sûå nghiïåp phaáttriïín chung cuãa àêët nûúác, Àaãng vaâ Nhaânûúác àaä coá nhûäng nöî lûåc lúán trong viïåc höîtrúå trûåc tiï ëp thuác àêíy cöng taác naây. Haichûúng trònh muåc tiïu coá liïn quan trûåctiïëp àïën ta åo viïåc la âm laâ Chûúng trònh xoaáàoái giaãm ngheâo vaâ Chûúng trònh giaãiquyïët viïåc laâm.

Tuy nhiïn, sau möåt thúâi gian thûåchiïån, àaä phaát sinh nhûäng vêën àïì cêìn àûúåcxem xeát kyä lûúäng (ILO, 2000). Thûá nhêët,caác chûúng trònh naây dûåa chuã yïëu vaâo tñnduång ûu àaäi, do vêåy coá a ãnh hûúãng trûåc

tiï ëp àïën hoaåt àöång tñn duång chung, khaãnùng huy àöång vöën vaâ tñnh bïìn vûäng cuãachûúng trònh. Hiï åu quaã cu ãa ca ác Chûúngtrònh naây cuäng cêìn àûúåc àaánh giaá àêìy àuãhún. Söë liïåu vïì Chûúng trònh giaãi quyïëtviïåc laâm cho thêëy, suêët àêìu tû àïí taåo möåtviïåc laâm múái theo Chûúng trònh naây coáchiïìu hûúáng tùng, tûâ mûác 0,7-0,8 triïåuVNÀ vaâo nhûäng nùm 1992-1994 lïn 1,4triï åu VNÀ nùm 1998 vaâ 2,2 triï åu VNÀnùm 1999 (Àaâo Quang Vinh, 2000).Thïm vaâo àoá, viïåc tê åp trung chuã yïëu vaâocaác höå saãn xuêët nöng nghiïåp coá thïí manglaåi nhûäng kïët quaã trûåc tiïëp vïì nùng suêëtvaâ thu nhêåp cho caác àöëi tûúång hûúãng thuå,song taác àöång àïën viïåc laâm coá thïí bõ haånchïë, do taác àöång lan toãa vaâ phaåm vi thuåhûúãng heåp. Trong khi àoá caác lônh vûåc coákhaã nùng taåo viïåc la âm lúán hún thöng quacaác taác àöång naây nhû cöng nghiïåp nöngthön, dõch vuå laåi ñt àûúåc chuá yá. Vêën àïìnùng lûåc thûåc hiïån, àiïìu phöëi, kïët húåpgiûäa caác chûúng trònh coá liïn quan cuängnhû caác cêëp, ngaânh coân yïëu.

Àiïìu quan troång trong thúâi gian túái la âcê ìn àùåt ca ác chûúng trònh muåc tiïu quöëcgia trong khuön khöí cuãa möåt chiïën lûúåctöíng thïí, àöìng böå vaâ coá tñnh bao quaát hún,nhùçm phaát huy maånh meä caác nguöìn lûåcvaâ nêng cao hiïåu quaã cuãa caác chûúngtrònh àoá.

3.2.3. C HUÃ ÀÖÅNG HÖÅI NHÊÅP KINH TÏ Ë QUÖËCTÏË THA ÂNH CÖNG: MÖÅT THAÁCH THÛÁCGAY GÙÆT

Hiïån nay Viïåt Nam àaä coá quan hïå ngoaåigiao vúái 167 nûúác vaâ quan hïå thûúng maåivúái 154 nûúác. Àoá laâ kïët quaã àêìy êën tûúång


BAÃNG 3.6 Thiïëu viïåc laâm vaâ thiïëu tay nghïì trong lûåc lûúång lao àöång (%)

Tyã lïå lao àöång khöng coá tay nghïì Tyã lïå thiïëu viïåc Caác tónh thaânh coá: Nöng thön Chung Thaânh thõ laâm chung

HDI cao 88,8 78,8 61,6 25,2HDI thêëp 91,4 86,8 59,7 13,6HDI trung bònh 93,0 90,2 72,6 28,2Caã nûúác 91,9 86,7 66,3 26,5

Nguöìn: Böå LÀTBXH vaâ tñnh toaán cuãa nhoám.

Theo söë liïåu cuãa Töíng cuåc Daåy nghïì, chó coá 17,7% trong töíng söë gêìn 40 triïåulao àöång cuãa Viïåt Nam àûúåc coi laâ coá kyä nùng chuyïn mön. Trong söë 2,5 triïåucöng nhên, khoaãng 1,8 triïåu laâ àûúåc àaâo taåo nghïì. Söë trûúâng daåy nghïì nùm1999 laâ 138, giaãm 122 trûúâng kïí tûâ nùm 1997. Söë lûúång giaáo viïn daåy nghïìcuäng giaãm, coân 5260 ngûúâi nùm 1999, trong àoá chó 2% laâ coá trònh àöå àaåi hoåc.Ngên saách Nhaâ nûúác daânh cho caác trûúâng daåy nghïì laâ rêët nhoã beá, chó chiïëm5% toaân böå ngên saách daânh cho giaáo duåc - àaâo taåo nùm 1999, mùåc duâ àaä tùngàaáng kïí so vúái mûác 3,8% cuãa nùm 1997-1998. Hún möåt nûãa thiïët bõ daåy nghïìàaä quaá laåc hêåu, àûúåc saãn xuêët tûâ nhûäng nùm 1970 vïì trûúác.

HÖÅP 3.7Àaâo taåo lûåc lûúång lao àöång coá tay nghïì - yïëu töë bõ laäng quïn

Nguöìn: Theo Viïåt Nam Economic News, No 11, thaáng Ba 2000.

Thaách thûác lúán nhêët cuãaViïåt Nam laâ phaãi chuãàöång, tñch cûåc höåi nhêåpkinh tïë quöëc tïë trong àiïìukiïån cuãa möåt nïìn kinh tïëchuyïín àöíi, thïí chïë thõtrûúâng. Nhiïìu vêën àïì vïìchñnh saách coân chûa àûúåcgiaãi quyïët möåt caách toaândiïån, nhêån thûác vïì sûå cêìnthiïët vaâ quyïët têm chuãàöång höåi nhêåp coân khaácnhau, nùng lûåc xêy dûång,triïín khai chiïën lûúåc höåinhêåp coân yïëu keám

trïn bûúác àûúâng höåi nhêåp kinh tï ë khuvûåc vaâ quöëc tïë maâ Viïåt Nam àaä traãi qua.Nhû àaä trònh ba ây ú ã Chûúng 2, múã cû ãa va âhöåi nhêåp àaä chûáng toã la â möåt chuã trûúngàuáng àùæn cuãa Àaãng vaâ Nhaâ nûúác, thûåc sûåmang laåi nhûäng lúåi ñch thiïët thûåc cho àaåiàa söë ngûúâi dên, nêng cao tiïìm lûåc kinh tïëcuãa àêët nûúác. Tuy nhiïn, trong giai àoaånmúái, trûúác böëi caãnh toaân cêìu hoaá kinh tïëvúái caã cú höåi vaâ ruãi ro, vêën àïì höåi nhêåpkinh tïë quöëc tïë laâ caã möåt thaách thûác lúánlao àöëi vúái sûå nghiïåp phaát triïín cuãa àêëtnûúác vaâ dên töåc.

Thaách thûác lú án nhê ët cu ãa Viï åt Nam la âphaãi chuã àöång, tñch cûåc höåi nhêåp kinh tï ëquöëc tï ë trong àiï ìu kiï ån cuãa möåt nï ìn kinhtïë chuyïín àöíi, thïí chïë thõ trûúâng höî trúåcho qua á trònh na ây co ân àang trong giaiàoaån hònh tha ânh va â sú khai trïn nhiï ìumùåt; nhiïìu vêën àïì vïì chñnh saách coânchûa àûúåc gia ãi quyïët möåt ca ách toaân diï ån,aãnh hûúãng lúán àïën hiïåu quaã vaâ sûác caånhtranh cuãa nï ìn kinh tï ë; nhêån thûác vï ì sû åcê ìn thiïët vaâ quyïët têm chuã àöång höåinhê åp co ân kha ác nhau, nùng lû åc xêy dûång,triïín khai chiïën lûúåc höåi nhêåp coân yïëukeám. Caác biï ån phaáp cê ìn thiï ët höî trú å quaátrònh höåi nhêåp nhùçm la âm gia ãm thiï íunhûäng chi phñ chuyïín àöíi, àa ãm ba ão anninh kinh tïë xaä höåi cho ngûúâi dên, nhêëtla â caác nhoám yïëu thïë, dïî bõ töín thûúng vaâchõu thua thiï åt ta åm thú âi trong qua á trònhhöåi nhêåp chûa àûúåc hoaåch àõnh, xem xeátmöåt caách coá hïå thöëng.

Hiïåu quaã vaâ sûác caånh tranh cuãa nïìnkinh tïë coân yïëu keám

Xeát vïì nhûäng chó tiïu vô mö cú baãn,nïìn kinh tïë Võït Nam àaä coá nhûäng bûúáctiïën daâi sau 15 nùm Àöíi múái. Tuy nhiïn,àùçng sau nhûäng chó tiïu söë lûúång coân tiïìmêín nhûäng vêën àïì khaá gay gùæt vïì chêëtlûúång tùng trûúãng, hiïåu quaã, sûác caånhtranh cuãa nï ìn kinh tï ë. Nhiï ìu cöng trònhnghiïn cûáu (UNDP, 1997; WB, 1998 vaâ1999) àa ä chó ra nhû äng mê ët cên àö ë inghiïm troång vaâ tñnh chêët phaát triïín coânthiïëu bïìn vûäng cuãa nïìn kinh tïë (Höåp 3.8).

Möi trûúâng kinh doanh trong nhûängnùm 1999-2000 tuy àaä àûúåc caãi thiïån

nhûng nhòn chung vêîn coân chûa àûúåcthöng thoaáng, caãn trúã àaáng kïí viïåc huyàöång caác nguöìn lûåc phuåc vuå phaát triïín.Àiïìu àaáng lo ngaåi la â sau cuöåc khuãnghoaãng kinh tï ë chêu AÁ, trong khi caác nûúáctrong khu vûåc thûåc hiïån nhûäng caãi caáchmaånh meä nhùçm caãi thiïån möi trûúâng àêìutû, khùæc phuåc tònh traång yïëu keám vïì thïíchïë vaâ cú cêëu, nêng cao hiïåu quaã vaâ sûáccaånh tranh cuãa nïìn kinh tïë vaâ àaä thïí hiïånkhaá roä neát nhûäng lúåi thïë caånh tranh quöëcgia so vúái Viïåt Nam. Mùåc duâ töëc àöå tùngtrûúãng nùm 2000 ûúác tñnh cao hún àaángkïí so vúái nùm 1999, thûåc traång cuãa cú cêëutùng trûúãng cuãa nûúác ta vêîn khöng khaácnhiïìu so vúái thúâi gian trûúác àêy: tùngtrûúãng cao tê åp trung vaâo nhiï ìu ngaânhcöng nghiïåp coá nùng suêët vaâ sûác caånh


Àöì thõ úã àêy hiïån mûác àöå àoáng goáp cuãa hai yïëu töë cú baãn àöëi vúái nhõp àöåtùng trûúãng cuãa nïìn kinh tïë: vöën vaâ nùng suêët (chó tiïu hiïåu quaã, quan troångnhêët àöëi vúái sûå tùng trûúãng bïìn vûäng, coá chêët lûúång). Coá thïí thêëy roä tñnh chêëttùng trûúãng rêët khaác nhau cuãa hai giai àoaån, trûúác 1993-1994 vaâ sau àoá. Giaiàoaån trûúác tùng trûúãng chuã yïëu laâ do tùng hiïåu quaã coân giai àoaån sau chuã yïëulaâ do vöën àêìu tû. Phêìn àoáng goáp cuãa nùng suêët caâng ngaây caâng giaãm vaâ chó coânkhoaãng 20% vaâo thúâi àiïím hiïån nay. Tònh traång naây laâ àaáng lo ngaåi vò chó söënaây cuãa caác nûúác trong khu vûåc laâ tûúng àöëi cao (35% úã Thaái Lan, 41% úãPhilippin, 43% úã Inàönïxia trong giai àoaån 1991-1996, Sarel M., 1997). Àiïìuàoá coá thïí laâm cho viïåc thûåc hiïån muåc tiïu tùng trûúãng cao vaâ bïìn vûäng trongcaác nùm túái trúã nïn khoá khùn hún.

HÖÅP 3.8Chêët lûúång tùng trûúãng: Tyã lïå àoáng goáp cuãa vöën vaâ nùng suêët

Ghi chuá: Söë liïåu àûúåc sûã duång àïí tñnh toaán úã àêy coá àûúåc àiïìu chónh laåi. Tuy nhiïn, àiïìu quantroång laâ xu hûúáng suy giaãm phêìn àoáng goáp cuãa nùng suêët toaân böå caác nhên töë (TFP) àïìu thïíhiïån roä qua sûå thay àöíi söë liïåu.Nguöìn: UNDP, 1997; Ngên haâng Thïë giúái, 1998 vaâ 1999 vaâ nhoám nghiïn cûáu.

tranh thê ëp nïn phaãi duy trò mûác ba ão höåcao vaâ chuã yïëu la â tiïu thuå trïn thõ trûúângnöåi àõa (Baãng 3.7).

Hiïåu quaã vaâ sûác caånh tranh yïëu keámàûúåc thïí hiï ån trong caã hiï åu quaã kinhdoanh cuãa caác doanh nghiïåp, àùåc biïåt laâcaác DNNN vaâ caác ngên haâng thûúng maåi,cú cêëu xuêët khêíu, àêìu tû, sûå bêët öín àõnhtrïn caác thõ trûúâng, àùåt biïåt la â trïn caác thõtrûúâng nöng sa ãn xuêët khêíu chñnh trongthúâi gian gêìn àêy. Ngay tûâ nhûäng nùmchûa coá khuãng hoaãng kinh tïë chêu AÁ rêëtnhiïìu ngaânh cöng nghiïåp àûúåc nhaâ nûúáchöî trúå phaát triï ín la â nhûäng ngaânh keámhiïåu quaã, chi phñ cao.

Àöíi múái khu vûåc doanh nghiïåp nhaânûúác vaâ ngên haâng laâ möåt nhiïåm vuå rêëtnan giaãi nhûng khöng thïí neá traánh

Tònh tra ång la âm ùn ke ám hiï åu qua ã cu ãanhiï ìu DNNN àaä va â àang la â möåt vê ën àïìnhûác nhöëi, noáng boãng. Mùåc duâ caác söëliï åu khöng hoaân toaân thöëng nhêët vúáinhau, nhûng nhòn chung thò co á tú ái 60%söë doanh nghiï åp la âm ùn ke ám hiï åu qua ãhoùåc thua löî. Nïëu loaåi trûâ caác yïëu töë trúågiuáp (trûåc tiï ëp hoùåc gia án tiï ëp) cuãa Nhaânûúác cho khu vûåc DNNN thò coá le ä tònhtra ång thua lö î, ke ám hiï åu quaã coân trê ìm

tro ång hún.Têm lyá baão höå coân khaá nùång nïì trong

caác doanh nghiïåp. Khu vûåc DNNN vêînchûa hoaân toaân thoaát ra khoãi ra âng buöåccuãa cú chïë xin-cho cuãa chïë àöå kïë hoaåchhoáa têåp trung bao cêëp. Xeát dûúái goác àöådoanh nghiïåp, àiïìu àoá la â hoaân toaân dïîhiïíu vaâ húåp lyá. Tuy nhiïn, xeát trïn goác àöåtoaân böå nïìn kinh tïë, viïåc tiïëp tuåc baão trúåkhöng hiïåu quaã cho DNNN dûúái caác hònhthûác khaác nhau la â rê ët tö ën keám, khöngbïìn vûäng vaâ ta åo ra nhûäng meáo moá, sailïåch trong hïå thöëng àöång lûåc cuãa caã nïìnkinh tïë (Höåp 3.9). Viïåc àùåt cho caác DNNNquaá nhiïìu muåc tiïu, bao göìm caã caác muåctiïu kinh doanh vaâ baão àaãm xaä höåi laâmcho hïå thöëng àöång lûåc caâng trúã nïn lïåchlaåc, keám hiïåu quaã. Tònh traång laâm ùnkeám hiïåu quaã hiïån nay khöng thïí àaãmbaão cho nhiïìu DNNN coá thïí duy trò àûúåchoaåt àöång möåt ca ách bònh thûúâng chûáchûa noái gò àïën viïåc caånh tranh thaânhcöng trïn thõ trûúâng quöëc tï ë va â ngay caãtrïn sên nhaâ möåt khi quaá trònh höåi nhêåpàuúåc àêíy maånh.

Möi trûúâng kinh doanh chûa àûúåcthöng thoaáng, coân nhiïìu bêët húåp lyá

Trong thúâi gian gêìn àêy, Chñnh phuãàaä coá nhûäng nöî lûåc rêët lúán trong viïåc caãi


BAÃNG 3.7 Tùng trûúãng chung vaâ cuãa möåt söë ngaânh, 1999-2000 (%)

1999 2000Töëc àöå tùng trûúãng GDP 4,8 6,4- Cöng nghiïåp 7,7 9,5Töíng saãn lûúång cöng nghiïåp 10,4 15,4Mûác tùng möåt sö saãn phêím chuã yïëu+ Xi mùng 6,6 28,8+ Sûá vïå sinh 3,3 38,7+ Gaåch laát .. 24,0+ Àûúâng mêåt 26,6 15,8+ Theáp 13,6 14,1+ Phên hoaá hoåc 14,5 12,8+ Giêëy bòa 8,7 14,4+ Ö tö 11,3 108,4+ Xe maáy -7,0 73,0

Nguöìn: Töíng cuåc Thöëng kï.

thiï ån möåt möi trûúâng kinh doanh thöngthoaáng, taåo àiïìu kiïån thu huát caác nguöìnlûåc phaát triï ín (nhû viïåc thûåc hiïån hïåthöëng thuïë VAT, thöng qua vaâ thi haânhLuêåt Doanh nghiïåp, sûãa àöíi Luêåt Àê ìu tûnûú ác ngoa â i , t iï ën ha ânh Chûúng trònhHaânh àöång höî trú å Doanh nghiïåp vûâa vaânhoã...). Tuy nhiïn, so vúái yïu cêìu phaáttriïín cuäng nhû so vúái caác nûúác trong khuvûåc, coân rêët nhiïìu viïåc phaãi laâm àïí coá thïínêng cao khaã nùng ca ånh tranh cuãa nï ìnkinh tï ë noái chung vaâ cuãa möîi doanhnghiïåp noái riïng.

Theo àaánh gia á múái àêy nhêët cu ãa tö íchûác Diïîn àaân Kinh tï ë thïë giúái, khaã nùngca ånh tranh va â möi trûú âng kinh doanhcuãa caác nûúác trong khu vûåc (xeát theo 8nhoám chó tiïu la â àöå múã cû ãa, khu vûåc nhaânûúác, taâi chñnh, cöng nghïå, cú súã haå têìng,quaãn trõ, lao àöång, vaâ thïí chïë) àaä àûúåccaãi thiï ån àaáng kïí. Trong khi àoá, thûáha ång khaã nùng ca ånh tranh cu ãa Viï åt Namlaâ rê ët thêëp so vúái caác nûúác trong khu vûåccuäng nhû vúái caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi(Baãng 3.6). Àiïìu àoá àùåt ra nhûäng thaáchthûác múái cho Viïåt Nam vò khoaãng caáchchïnh lï åch vïì möi trûúâng àêìu tû, kinhdoanh seä coá nguy cú caâng gia tùng. Trongkhi FDI àaä àûúåc phuåc höìi va â tùng trú ã la åita åi caác nûúác chêu AÁ thò ta åi Viïåt Nam, tònhhònh àûúåc caãi thiï ån chûa nhiïìu. Sûå suygia ãm FDI va â möi trûúâng kinh doanh ke ámhêëp dê în àang ba áo hiï åu kha ã nùng suygia ãm vïì tùng trûúãng trong tûúng lai,caâng gêy khoá khùn cho viïåc giaãi quyïëtcaác vêën àïì vïì àoái ngheâo, cöng ùn viïåc laâmvaâ caác vêën àïì phaát triïín xaä höåi khaác. Àêythûåc sûå la â möåt vêën àïì àaáng lo ngaåi trongböëi caãnh quaá trònh höåi nhêåp quöëc tïë cuãaViïåt Nam caâng trúã nïn sêu sùæc, toaân diïånvaâ Viïåt Nam phaãi thûåc hiïån caác cam kïëthö åi nhê åp cu ãa mònh.

Hún nûäa, trong khi lö å trònh gia ãm thuïëquan àûúåc àï ì ra kha á ro ä ra âng trong khuönkhöí AFTA/CEPT thò nùng lûåc múái, cöngcuå múái phuâ húåp vúái ‘ luêåt chúi’ múái vaâcêìn thiïët cho chuã àöång höåi nhêåp kinh tïëquöëc tïë coân yïëu vaâ thiïëu. Quaá trònh toaâncêìu hoaá àaä vaâ àang diïîn ra dûúái ta ác àöång

maånh meä cuãa caách maång cöng nghïå, nhêëtla â cöng nghïå thöng tin. Tuy nhiïn quaátrònh naây laâ khöng àöìng àïìu giûäa caác lônhvûåc khaác nhau cuãa àúâi söëng kinh tïë xaä höåitoaân cêìu. Töëc àöå tùng trûúãng trong lônhvûåc saãn xuêët tùng chêåm hún so vúái töëc àöåphaát triïín thûúng maåi, lao àöång, dõch vuå,taâi chñnh. Khaã nùng ài tùæt àoán àêìu coá thïílaâ möåt cú höåi àöëi vúái Viïåt Nam. Song hiïånnay àiïìu àoá vêîn chó laâ tiïìm nùng. Àiïìuquan troång àöëi vúái Viïåt Nam laâ cêìn yá thûácroä ra âng sûå cêìn thiïët phaãi àêíy nhanh tiïëntrònh caãi ca ách sêu röång hún nûäa nhùçm ta åo


Hònh trïn àêy cho thêëy, mûác àöå baão höå hûäu hiïåu (effective rates of pro-tection) hay coân àûúåc goåi laâ trúå cêëp ngêìm àõnh (implicit subsidies, tûác laâ trúåcêëp maâ ngûúâi tiïu duâng traã cho ngûúâi saãn xuêët möåt caách khöng minh baåch maâbaãn thên chñnh ngûúâi tiïu duâng nhiïìu khi cuäng khöng nhêån biïët àûúåc) cuãa caácngaânh cöng nghiïåp cao hún nhiïìu so vúái ngaânh nöng nghiïåp. Nïëu tñnh thïmyïëu töë tó giaá bõ àaánh giaá cao trong möåt giai àoaån daâi thò sûå bêët lúåi cuãa nöngnghiïåp so vúái caác ngaânh cöng nghiïåp, àùåc biïåt laâ cöng nghiïåp saãn xuêët haângtiïu duâng coân lúán hún nhiïìu. Nhû vêåy khu vûåc nöng nghiïåp vaâ nöng thön àaäphaãi ngêìm trúå cêëp cho khu vûåc cöng nghiïåp vaâ thaânh thõ. Àiïìu naây cuäng goápphêìn lyá giaãi taåi sao thu nhêåp cuãa ngûúâi nöng dên thêëp vaâ taåi sao àêìu tû cuãakhu vûåc tû nhên (kïí caã cuãa liïn doanh nûúác ngoaâi) vaâo nöng nghiïåp coân rêëtthêëp: vúái caác àiïìu kiïån nhû nhau, vöën luön tòm àïën núi coá mûác àöå baão höå caonhêët (tûác laâ nhêån àûúåc mûác trúå cêëp ngêìm àõnh cao nhêët). Vúái cú cêëu baão höånïu trïn, nhaâ àêìu tû seä khöng coá àûúåc nhûäng khuyïën khñch àïí àêìu tû vaâo khuvûåc kinh tïë nöng nghiïåp vaâ nöng thön. Tûå do hoaá thûúng maåi xeát vïì khña caånhnaây seä cho lúåi cho phaát triïín nöng nghiïåp vaâ nöng thön.

HÖÅP 3.9Mûác àöå baão höå caác ngaânh úã Viïåt Nam (Hïå söë baão höå hûäu hiïåu)

Chuá thñch: Cöng nghiïåp I bao göìm caác ngaânh saãn xuêët tû liïåu saãn xuêët, coân cöng nghiïåp II laâcaác ngaânh saãn xuêt vêåt phêím tiïu duâng.Nguöìn: Viïån Kinh tïë hoåc, 1999.

lêåp la åi àaâ tùng trûúãng, vûún lïn höåi nhêåpquöëc tïë vaâ khu vûåc thaânh cöng.

Trong khi ào á , phê ìn àöng doanhnghiï åp Viï åt Nam cuäng chûa thûåc sû å nùngàöång, linh hoaåt, àuã sûác vûún lïn caånhtranh trong àiï ìu kiï ån ca ånh tranh quöëctïë. Viïåc tiïëp cêån vúái cöng nghïå thöng tin,internet coân rê ët sú khai do ca ã nhûäng haånchïë trong ngaânh viï în thöng cuäng nhûnhûäng ly á do cu ãa ba ãn thên ca ác doanhnghiï åp. Nhûäng tha ânh tû åu mang tñnh àöåtphaá, la âm thay àöíi cùn baãn phûúng thûáckinh doanh vaâ quaãn ly á do caách maång vïìcöng nghïå thöng tin mang la åi coân khaá xalaå vúái nhiïìu cú súã kinh doanh (Höåp 3.10).Àêìu tû cu ãa khu vû åc doanh nghiï åp tûnhên – khu vûåc tûúng àöëi nùng àöång, la åigia ãm suát tû â mûác gê ìn möåt nûãa tö íng àê ìu tûxaä höåi nùm 1991 xuöëng chó coân chûa àêìy1/4 nùm 1997. Àùåc biï åt tû â nùm 1995,lûúång àêìu tû àaä giaãm vïì söë tuyïåt àöëi (Baáocaáo doanh nghiïåp cuãa TCTK). Àiïìu àoáchûáng to ã möi trûúâng chñnh sa ách chûa àuãta åo ra àöång lûåc cêìn thiï ët cho khu vûåc naâyphaát triï ín 2. Àùåc biïåt, khu vûåc chïë biïën laâlônh vûåc maâ sû å tham gia cuãa khu vûåc tûnhên co ân rê ët nhoã be á (UNIDO, 2000). Tûânùm 2000, do taác àöång cuãa viïåc thûåc hiïånLuêåt Doanh nghiï åp, àê ìu tû cu ãa khu vûåckinh tï ë dên doanh àa ä gia tùng möåt ca áchàaáng kïí. Tuy vêåy sûå thiïëu vùæng söë àöngdoanh nghiï åp nùng àö ång, kinh doanh co áhiï åu quaã cu ãa ca ác tha ânh phêìn kinh tï ë vê înàang la â möåt tha ách thûác lú án cu ãa Viï åt Namkhi höåi nhêåp kinh tïë vúái bïn ngoaâi.


BAÃNG 3.8 Xïëp haång nùng lûåc caånh tranh cuãa Viïåt Nam vaâ möåt söë nïìn kinh tïë

Nûúác 1996 1998 2000 (*)Haân Quöëc 21 22 26Thañ Lan 18 30 27Malaysia 9 16 32Philippin 34 33 35Inàönïsia 15 37 40ÊËn Àöå 45 53 45Trung Quöëc 29 32 46Viïåt Nam 49 48 52

Nguöìn: World Competitiveness Report vaâ EIU, 2000.Chuá thñch: (*) Xïëp haång nùm 2000 laâ theo Economic Inteligent Unit (EIU).

Cöng nghïå thöng tin àaä vaâ ngaây caâng trúã nïn quan troång trong cöng taác kinhdoanh, àùåc biïåt trong böëi caãnh toaân cêìu hoaá àang diïîn ra vúái töëc àöå choángmùåt. Caác thuêåt ngûä “kinh doanh àiïån tûã”, “kinh doanh tûâ xa” àaä khöng coânàún giaãn laâ nhûäng myä tûâ maâ thûåc sûå àaä trúã thaânh nhûäng cú höåi múái cho viïåckinh doanh coá hiïåu quaã cao hún. Caác hònh thûác kinh doanh gùæn liïìn vúái sûåphaát triïín cuãa cöng nghïå thöng tin àaä phaát triïín maånh meä, mang tñnh buâng nöítoaân cêìu vaâ thay àöíi möåt caách cùn baãn phûúng thûác kinh doanh vaâ quaãn lyá.Tñnh caånh tranh cuãa möåt ngaânh hiïån giúâ àang gùæn liïìn vúái khaã nùng cuãangaânh àoá coá vûún lïn tranh thuã thúâi cú múái naây hay khöng.

Viïåt Nam àang thûåc sûå coá nguy cú boã lúä thúâi cú cuãa cuöåc caách maång naây.Mùåc duâ àaä yá thûác àûúåc tñnh chêët cuãa cú höåi naây nhûng chuyïín biïën coân àangrêët chêåm, khöng àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu múái. Möåt chûúng trònh töíng thïí xûã lyámöåt caách àöìng böå vêën àïì naây coân àang thiïëu vùæng.

Möåt cuöåc àiïìu tra gêìn 100 doanh nghiïåp dïåt may do Viïån Kinh tïë hoåc tiïënhaânh gêìn àêy cho thêëy rùçng, mùåc duâ ngaânh naây coá vai troâ vaâ àoáng goáp quantroång trong xuêët khêíu vaâ võ thïë coá veã nhû thuêån lúåi trïn thõ trûúâng quöëc tïë doViïåt Nam coá lúåi thïë vïì nguöìn lao àöång coá trònh àöå nhûng chi phñ thêëp, khaãnùng caånh tranh cuãa ngaânh rêët coá thïí coá nguy cú bõ suy giaãm do caác doanhnghiïåp chûa sùén saâng vúái nhûäng biïën àöíi to lúán cuãa caách maång thöng tin. Hiïånvêîn coân túái 1/4 söë doanh nghiïåp khöng coá maáy tñnh. Möåt nûãa trong söë caácdoanh nghiïåp coá trang bõ maáy tñnh thò laåi khöng sûã duång chuáng vaâo caác muåcàñch tiïëp thõ, quaãn lyá, phuåc vuå khaách haâng. Hún nûäa coá túái 3/4 caác doanhnghiïåp àûúåc phoãng vêën khöng hïì sûã duång Internet. Chó coá 1/10 caác doanhnghiïåp tû nhên tiïëp cêån àûúåc vúái dõch vuå naây. Chi phñ thöng tin liïn laåc hiïåncoân quaá cao do nhûäng quy àõnh cuãa nhaâ nûúác cöång vúái võ thïë àöåc quyïìn cuãamöåt söë ñt caác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong lônh vûåc naây vaâ nhûäng quy àõnhhaânh chñnh, kiïím soaát hiïån haânh laâm cho viïåc tiïëp cêån vúái xa löå thöng tin toaâncêìu caâng trúã nïn khoá khùn vaâ töën keám hún.

HÖÅP 3.10Tònh hònh aáp duång cöng nghïå thöng tin trong ngaânh dïåt may

Nguöìn: Viïån Kinh tïë hoåc/IDRC, 2000.

Hònh thaânh hïå thöëng chñnh saách àuã sûáchöî trúå cho nhûäng ngûúâi ngheâo, dïî bõ töínthûúng trong quaá trònh chuyïín àöíi kinhtïë vaâ höåi nhêåp quöëc tïë

Möåt trong nhûäng thaách thûác lúán nhêëtcuãa quaá trònh höåi nhêåp kinh tï ë quöëc tï ë la âxûã lyá vaâ chuyïín àöíi cú cêëu kinh tïë vaâchuyïín sang möåt caách thûác àiïìu haânhkinh tï ë múái. Thaânh cöng hay thêët baåi cuãacaãi caách phuå thuöåc rê ët nhiïìu vaâo khaãnùng giaãi quyïët caác vêën àïì ài keâm theothöng qua caác biï ån phaáp höî trú å thñch húåp.Viïåt Nam cuäng khöng phaãi laâ ngoaåi lïå.Nhiïìu ngaânh saãn xuêët do àûúåc baão höåtrong möåt thúâi gian daâi seä khoá coá khaãnùng àûáng vûäng trïn thõ trûúâng khi thuïëquan giaãm vaâ caác ra âo caãn thûúng maåikhaác àûúåc dúä boã. Sûå chuyïín dõch cú cêëukinh tïë seä laâm naãy sinh ra möåt loaåt caácvêën àïì xaä höåi cêìn giaãi quyïët.

Caãi caách sêu röång nhùçm nêng caohiïåu quaã cuãa caác DNNN seä àûa àïën tònhtraång lao àöång döi dû v aâ thay àöíi cú cêëutay nghïì cuãa lûåc lûúång lao àöång.

Hiï ån nay, theo nhiï ìu ca ách àa ánh gia ákha ác nhau, co á khoa ãng 150.000 cöngnhên coá thï í se ä döi dû trong quaá trònh sù æpxïëp àöíi múái DNNN. Vïì töíng thïí, söë viïåcla âm múái coá thïí se ä tùng thïm do múã cûãa vaâàöíi múái taåo thïm nhiïìu cú höåi viïåc laâmmúái. Vêën àïì laâ caác nhoám xaä höåi khaácnhau seä coá mûác hûúãng lúåi khaác nhau vaâchùæc chùæn seä coá nhûäng ngûúâi lao àöång bõthiïåt thoâi. Do vêåy, möåt chñnh saách höî trúåca ác nhoám àöëi tûúång bõ a ãnh hûúãng naây la ârê ët cê ìn thiï ët.

Chuyïín hûúáng àêìu tû seä gêy sûå suygiaãm saãn xuêët, kinh doanh cuãa möåt söëngaânh. Àiïìu àoá àùåt Nhaâ nûúác trûúác möåtsûå lûåa choån khöng dïî daâng: tiïëp tuåc höîtrúå caác doanh nghiïåp keám hiïåu quaã hayphaãi coá nhûäng quyïët saách maånh meä. Songcoá möåt àiïìu tûúng àöëi roä: Khöng thïí tiïëptuåc chñnh saách baão höå vaâ àêìu tû Nhaâ nûúáctra ân lan, ke ám hiï åu quaã nhû hiï ån naytrong àiïìu kiïån Viïåt Nam àêíy maånh viïåcthûåc hiï ån nhûäng cam kïët song phûúng vaâàa phûúng, hûúáng túái gia nhêåp Töí chûác

Thûúng maåi Quöëc tïë. Trong böëi caãnhtoaân cêìu hoaá vaâ sûå biïën àöíi nhanh choángvïì cöng nghïå, viïåc lûåa choån ngaânh ûu tiïnàïí Nhaâ nûúác höî trúå cêìn àûúåc tñnh toaánthêån troång àïì phoâng mùæc sai lêìm; caáccöng cuå truyïìn thöëng maâ nhiïìu nûúác àaätûâng aáp duång àïí thuác àêíy, höî trúå caácngaânh cöng nghiïåp seä caâng ngaây caâng bõhaån chïë (Höåp 3.11). Àöëi vúái Viïåt Nam,cêìn coá nhûäng nöî lûåc àiïìu chónh chñnhsaách vaâ caác cöng cuå chñnh saách kñch thñchnêng cao hiïåu quaã vaâ sûác caånh tranh cuãanïìn kinh tïë

Sûå bêët öín cuãa thõ trûúâng quöëc tïë vaânhûäng thay àöíi cú cêëu do taác àöång bïnngoaâi cuäng coá thïí taåo ra tñnh chêët dïî bõtöín thûúng hún cho möåt söë nhoám ngûúâi,nhêët laâ trong ngùæn haån.

Tûå do hoaá thûúng maåi mang la åi nhûänglúåi ñch lêu daâi cho àaåi àa söë ngûúâi dên.Tuy nhiïn trong ngùæn haån, ta ác àöång cuãacaác biïån phaáp caãi caách, múã cûãa coá thïí laâkhöng àöìng àïìu. Ngûúâi ngheâo, caác nhoámyïëu thïë thûúâng coá xu thïë ûu thñch öín àõnhtûúng àöëi hún laâ chêëp nhêån caác ruãi ro vúái


Vêën àïì hiïåu quaã cuãa chñnh saách cöng nghiïåp, àùåc biïåt cuãa Nhêåt Baãn vaâ HaânQuöëc àaä àûúåc thaão luêån nhiïìu. Möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu gêìn àêy chothêëy, coá thïí caác chñnh saách cöng nghiïåp cuãa Nhêåt Baãn vaâ Haân Quöëc àaä manglaåi nhûäng kïët quaã tùng trûúãng nhêët àõnh, nhûng nhûäng taác àöång tiïu cûåc àïënhïå thöëng ngên haâng do viïåc trúå cêëp baão laänh cuãa Nhaâ nûúác cho caác ngaânh cöngnghiïåp àûúåc ûu tiïn dûúái caác hònh thûác khaác nhau laåi lúán hún. Do vêåy viïåc thûãnghiïåm chñnh saách cöng nghiïåp cêìn phaãi àûúåc cên nhùæc thêån troång.

Hún thïë nûäa, möåt söë cöng cuå trûúác àêy àaä tûâng àûúåc aáp duång àïí thûåc hiïåncaác chñnh saách cöng nghiïåp coá leä seä khoá, thêåm chñ khöng thïí aáp duång àûúåctrong khuön khöí WTO. Àiïìu àoá khöng chó àuáng vúái caác biïån phaáp höî trúå nïìncöng nghiïåp non treã maâ coân àuáng caã vúái möåt söë cöng cuå khaác nhû höî trúå,khuyïën khñch xuêët khêíu. Caác nûúác àang phaát triïín cêìn têåp trung vaâo viïåc taåolêåp möåt hïå thöëng thõ trûúâng laânh maånh, ài àöi vúái viïåc xêy dûång thïí chïë, kïëtcêëu haå têìng, höî trúå caác hoaåt àöång nghiïn cûáu vaâ phaát triïín, thi haânh chñnhsaách caånh tranh.

HÖÅP 3.11Chñnh saách cöng nghiïåp vaâ caác quy àõnh cuãa WTO

Nguöìn: Howard Pack. Chñnh saách cöng nghiïåp: Liïìu thuöëc kñch thñch hay àöåc haåi cho tùngtrûúãng kinh tïë ( Industrial policy: a stimulus or a poison for economic growth), World Bank, 2000.Bijit Bora, P.J. Lloyd and Mair Pangestu, Chñnh saách cöng nghiïåp vaâ Töí chûác Thûúng maåi Quöëctïë (Industrial policy and WTO), 2000.

Trong böëi caãnh toaân cêìuhoaá vaâ sûå biïën àöíi nhanhchoáng vïì cöng nghïå, caáccöng cuå truyïìn thöëng maânhiïìu nûúác àaä tûâng aápduång àïí thuác àêíy, höî trúåcaác ngaânh cöng nghiïåpseä caâng ngaây caâng bõhaån chïë

hy voång seä àaåt àûúåc mûác thu nhêåp caohún (Alan Winters, 2000). Àöëi vúái caác àöëitûúång naây cêìn phaãi coá chñnh saách thoãaàaáng, giuáp hoå vûúåt qua khoá khùn banàêìu, tûâng bûúác thñch nghi vúái caác àiïìukiïån múái. Khi quáa trònh àöíi múái vaâ chuãàöång höåi nhêåp àûúåc àêíy maånh hún thòkhaã nùng xuêët hiïån caác têìng lúáp, caácnhoám ngûúâi yïëu thïë, dïî bõ töín thûúngcuäng coá thïí seä nhiïìu hún, àa daång hún.Cêìn coá möåt hïå thöëng chñnh saách höî trúåcho caác àöëi tûúång yïëu thïë àoá möåt caáchtoaân diïån.

3.2.4. THAÁCH THÛÁC TO LÚÁN ÀÖËI VÚÁI VIÏÅCNÊNG CAO DÊN TRÑ VA Â VAI TRO Â CUÃA KHOAHOÅC VA Â CÖNG NGHÏÅ

Viïåt Nam khöng chó cêìn têån duång àûúåclúåi thïë vïì lao àöång vúái chi phñ thêëp, maâcoân cêìn tiïëp cêån vaâ phaát triïín caác ngaânhnghïì àoâi hoãi kyä nùng, cöng nghïå hiïån àaåi.Dûúái goác àöå naâo thò viïåc nêng cao dên trñ,kyä nùng vaâ nùng lûåc cho ngûúâi lao àöångcuäng àoáng vai troâ quyïët àõnh. Caác bùçngchûáng thu thêåp àûúåc tûâ caác cuöåc àiïìu traàïìu dêîn túái kïët luêån: úã àõa phûúng naâomaâ trònh àöå vùn hoaá cuãa dên cû thêëp, cúhöåi tiïëp cêån hïå thöëng giaáo duåc khoá khùnthò úã àoá, ngûúâi dên ngheâo hún, söëng khoákhùn hún va â ho å gù åp nhiï ìu khoá khùntrong viïåc nêng cao mûác söëng (NGTG,2000). Hún nûäa, cöng nghïå àang biïën àöíirê ët nhanh choáng vaâ cuäng khoá coá thïí àolûúâng àûúåc töëc àöå thay àöíi cuãa tri thûáchiï ån nay3. Sûå phaát triïín hiïån àaåi àoâi hoãiphaãi ta åo ra nhûäng kyä nùng vaâ nùng lûåcphaát triïín múái cuãa con ngûúâi. Con ngûúâiphaãi àaåt trònh àöå töëi thiïíu cao hún vaâ vúáichêët lûúång khaác hùèn trûúác àêy. Yïu cêìunaây caâng àuáng àöëi vúái nhûäng nûúác ài saunhû Viïåt Nam.

Thaách thûác cuãa viïåc giaãi quyïët nhiïåmvuå nêng cao dên trñ vúái nöåi dung nhû trïncoá liïn quan trûåc tiïëp àïën yïu cêìu phaãithay àöíi nhanh choáng vaâ cùn baãn chêëtlûúång cuãa hïå thöëng cung cêëp vaâ sûã duångtri thûác. Hïå thöëng naây bao göìm caác vêënàïì chuã yïëu laâ: hïå thöëng giaáo duåc - àaâo taåo;viïåc tiïëp cêån thöng tin vaâ tri thûác; chiïënlûúåc phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng nghïå

(KH&CN) vaâ möi trûúâng û áng duång trithûác cho phaát triï ín kinh tï ë.

Hïå thöëng giaáo duåc vaâ àaâo taåo coân nhiïìubêët cêåp:

Àöëi chiïëu vúái caác àoâi hoãi phaát triïín,nhûäng àiïím yïëu keám vaâ bêët cêåp cuãa hïåthöëng giaáo duåc vaâ àaâo taåo hiïån nay laânghiïm troång vaâ àang böåc löå ngaây caângroä. Yïu cêìu àùåt ra cho lônh vûåc naây khöngcoân laâ tiïën haânh àöíi múái hay caãi tiïën möåtcaách cuåc böå. Möåt cuöåc caãi caách toaân diïånvaâ cùn baãn, tûâ chûúng trònh giaáo duåc vaâcaách daåy vaâ hoåc, cú súã vêåt chêët nhaâtrûúâng, àïën àöåi nguä giaáo viïn,... laâ vêën àïìrê ët cê ëp baách.

Chûúng trònh giaáo duåc vaâ àaâo taåo hiïånyï ëu ke ám trïn nhû äng mù åt quan tro ångnhêët. Trûúác hïët la â vêën àïì "daåy, hoåc vaâha ânh". Chûúng trònh gia áo duåc-àaâo ta åocuãa Viïåt Nam coá xu hûúáng nùång vïì cungcêëp, aáp àùåt tri thûác saách vúã vúái muåc tiïuvïì söë lûúång ngûúâi hoåc, coân hoåc sinh thò rêëtthuå àö ång trong tiï ëp nhêån va â hònh tha ânhtri thûác. Hún nûäa, trong hai vïë “hoåc“ vaâ“haânh“ cuãa nguyïn lyá giaáo duåc thò vïë saubõ coi nheå. Sûå mêët cên àöëi trong quan hïå“hoåc“ va â “ha ânh“ gia ãi thñch ca ác hiï åntûúång bêët húåp lyá vaâ khöng la ânh maånhàang gia tùng khaá nhanh. Tri thûác àûúåccung cêëp chûa àaáp û áng àûúåc nhu cêìuthûåc tiïîn, Trïn thûåc tïë khöng ñt ngûúâi goåilaâ hoåc àïí lêëy “bùçng cêëp“, “chûáng chó“,chûá khöng phaãi hoåc àïí coá tri thûác thûåc sûå.Àoá laâ sûå töën phñ xaä höåi khöng nhoã hiïån taåi(vïì mùåt taâi chñnh) lêîn sûå thiïåt haåi lúántrong tûúng lai: nguöìn nhên lûåc keám kyänùng vaâ la åi thiïëu trung thûåc. Hai nguyïnnhên sêu xa cuãa tònh tra ång trïn la â hï åthöëng giaáo duåc coân nùång vïì muåc tiïuphuác lúåi maâ xem nheå muåc tiïu àêìu tû thûåcsûå vaâo con ngûúâi vaâ sûå keám phaát triïín cuãathõ trûúâng lao àöång.

Kïët quaã la â chûúng trònh hoåc "quaá ta ãi"nhûng vêîn thiï ëu nhiïìu tri thûác cöng cuå.Hiïån nay, do muåc tiïu chñnh vaâ trûåc tiïëpcuãa viïåc hoåc laâ vûúåt qua caác kyâ thi nïn“nhöìi nheát“ kiï ën thûác trú ã tha ânh phûúngthûác hoåc chuã yïëu. Phûúng thûác hoåc àoá


Thaách thûác cuãa viïåc giaãiquyïët nhiïåm vuå nêng caodên trñ, yïu cêìu phaãi thayàöíi nhanh choáng vaâ cùnbaãn chêët lûúång cuãa hïåthöëng cung cêëp vaâ sûãduång tri thûác

laâm cho hoåc sinh luön luön bõ cùng thùèngtêm lyá vúái khöëi lûúång hoåc quaá taãi. Trongkhi àoá, ngoaåi ngûä va â tin hoåc - nhûäng trithûác cú baãn töëi thiïíu cuãa hïå thöëng giaáoduåc hiïån àaåi - la åi chûa àûúåc quan têmàuáng mûác. Khöng àûúåc trang bõ töët ngoaåingûä vaâ tin hoåc, con ngûúâi vaâ nguöìn nhênlûåc tûúng lai cuãa Viïåt Nam chùæc chùæn seäthiïëu caác tri thûác cöng cuå àïí tiï ëp cê ån trithûác múái vaâ àaáp ûáng caác nhu cêìu phaáttriïín hiïån àaåi.

Viïåc àöíi múái hïå thöëng giaáo duåc-àaâotaåo àang vêëp phaãi möåt vêën àïì nûäa laâ hiïåntraång àöåi nguä giaáo viïn caác cêëp chûa àaápûáng töët caác yïu cêìu phaát triï ín.

Àöåi nguä giaáo viïn hiïån coân thiïëu vïì söëlûúång. Trong khoaá hoåc 1998-1999, tyã lïåhoåc sinh trïn giaáo viïn úã cêëp tiïíu hoåc bònhquên caã nûúác laâ 30,5/1. Mùåc duâ tyã lïå hoåcsinh phöí thöng/giaáo viïn úã möåt söë tónhmiïìn nuái thêëp hún so vúái ú ã thaânh phöë vaâàöìng bùçng (22,6/1 úã Lai Chêu, 22,7/1 úãSún La so vúái 28,5/1 úã Haãi Phoâng vaâ40,4/1 úã Àöìng Nai)4, thò giaáo viïn úã àêyvêîn thiïëu nghiïm troång do tñnh phên ta áncuãa caác khu vûåc dên cû vaâ àiïìu kiïån ài laåicûåc kyâ khoá khùn. ÚÃ cêëp àaåi hoåc vaâ caoàùèng, tyã lïå sinh viïn/giaáo viïn coân cao;nùm 1997, chó söë naây laâ 27,5/1. Nïëu chótñnh àïën söë giaáo viïn giaãng daåy caác mönchuyïn ngaânh khoa hoåc chñnh thò ty ã lï ånaây coân cao hún nhiïìu.

Àöåi nguä giaáo viïn coân mêët cên àöëi vïìcú cêëu, thiïëu nhiïìu giaáo viïn phöí thöng úãmöåt söë böå mön, nhêët laâ caác böå mön múáinhû ngoaåi ngûä, tin hoåc, àùåc biïåt laâ úã nöngthön vaâ miïìn nuái. Caác söë liïåu vïì tyã lïå hoåcsinh trïn möåt giaáo viïn cuäng cho thêëy sûåmêët cên àöëi vïì cú cêëu giaáo viïn theo àõaphûúng.

Nghiïm troång nhêët la â trònh àöå àöåi nguägiaáo viïn chûa àaãm baão vaâ bùæt nhõp àûúåccaác àoâi hoãi cuãa hïå thöëng giaáo duåc hiïånàaåi. Möåt phêìn do chûúng trònh àaâo ta åo,giaáo duåc chûa húåp lyá, möåt phêìn do lûúngthêëp nïn sûå quan têm àïën viï åc nêng caochêët lûúång cuãa giaáo viïn bõ coi nheå. Trongnùm hoåc 1998-1999, söë giaáo viïn tiïíu hoåcàa åt chuê ín quöëc gia múái chiï ëm ty ã lï å77,2%; úã nöng thön vaâ miïìn nuái, tyã lïå naây

thêëp hún nhiïìu (vñ duå, úã tónh miïìn nuáiLao Cai, chó coá 52,8% söë giaáo viïn àaåtchuêín quöëc gia). Cuäng cêìn lûu yá rù çngchêët lûúång giaáo viïn àûúåc àaánh giaá theotiïu chuêín cuãa chûúng trònh hiïån coá, dovêåy chûa phaãn a ánh chñnh xaác khaã nùngàaáp ûáng cuãa àöåi nguä giaáo viïn trûúácnhûäng àoâi hoãi cuãa hïå thöëng giaáo duåc-àaâota åo trong hö åi nhê åp quö ëc tï ë va â bûú ácchuyïín sang kinh tïë tri thûác.

Trong khi àoá, cú súã vêåt chêët cuãa nhaâtrûúâng, mùåc duâ àaä àûúåc nêng cêëp ñt nhiïìutrong nhûäng nùm qua, song vêîn coân rê ëtngheâo naân vaâ thiïëu thöën. Tònh traång naâythïí hiïån úã nhiïìu mùåt.

Thûá nhêët la â thiïëu lúáp hoåc. Àa söë caáctrûúâng phöí thöng àïìu phaãi hoåc 2 ca; möåtsöë trûúâng àaåi hoåc phaãi duy trò caã ca ác buöíihoåc ban àïm. Söë hoåc sinh möîi lúáp thûúângquaá àöng: möîi lúáp tiïíu hoåc bònh quên coá35,5 hoåc sinh, phöí thöng cú súã: 41,6 vaâphö í thöng trung ho åc - 48,4 (TCTK,1999). Hún nûäa, ta åi nhiïìu àõa phûúng,ca ác lú áp ho åc àang trong tònh tra ång “nhaâtranh vaách àêët”, baân ghïë hoåc sinh thiïëuvaâ bõ hû hoãng nhiï ìu. ÚÃ nhiïìu vuâng miïìnnuái vaâ vuâng sêu vuâng xa, caác lúáp hoåc bõxuöëng cêëp àïën mûác khoá coá thïí duy tròviïåc hoåc têåp bònh thûúâng trong àiïìu kiïånthúâi tiïët xêëu.

Thûá hai, caác trûúâng hoåc, caã úã cêëp giaáoduåc phöí thöng lêîn cêëp àaåi hoåc àïìu rêëtthiïëu caác phûúng tiïån hoåc têåp vaâ thiïët bõthñ nghiïåm bònh thûúâng, chûa noái àïën caácphûúng tiïån vaâ thiïët bõ hiïån àaåi. Chó coámöåt söë lûúång nhoã hoåc sinh úã caác thaânhphöë lúán vaâ sinh viïn àaåi hoåc coá àiïìu kiïånsûã duång caác thiïët bõ thñ nghiïåm, phûúngtiïån hoåc ngoaåi ngûä, maáy tñnh nhûng söë giúâcuäng rêët haån chïë. Nguöìn kinh phñ chonhaâ trûúâng quaá eo heåp vaâ möåt chûúngtrònh giaáo duåc nùång “daåy chûä”, coi nheåphûúng phaáp thûåc nghiïåm la â hai lyá doquan troång giaãi thñch tònh hònh àoá.

Hïå thöëng giaáo duåc cuäng coân bêët cêåptrûúác khoaãng caách lúán vïì dên trñ vaâ giaáoduåc giûäa caác vuâng. Trònh àöå phaát triï ínkinh tïë-xaä höåi thêëp, cú súã haå têìng thiïëuthöën úã nhiïìu vuâng miïìn nuái vaâ nöng thönheão la ánh àang caãn trúã ngûúâi dên úã àêy


tiïëp cêån giaáo duåc, tri thûác vaâ cöng nghïå.Tyã lïå ngûúâi lúán muâ chûä úã caác tónh miïìnnuái cao vûúåt tröåi mûác bònh quên cuãa caãnûúác. Nhûäng àõa phûúng naây khöng coáhoùåc coá rêët ñt caán böå coá trònh àöå trïn àaåihoåc; coân tyã lïå treã em àïën trûúâng úã têët caãcaác cêëp àïìu thêëp xa so vúái mûác bònh quênchung caã nûúác (Baãng 3.7)5. Vê ën àï ìkhoaãng caách vïì dên trñ vaâ giaáo duåc hiïånrêët gay gùæt vò tñnh phöí biïën cuãa noá. CuöåcTöíng àiïìu tra dên söë thaáng 4/1999 cho

thêëy 32 trong töíng söë 61 tónh vaâ thaânhphöë coá tyã lïå ngûúâi ài hoåc thêëp hún mûácbònh quên caã nûúác (54,2%); coân 23 tónhcoá tyã lïå ngûúâi lúán biïët chûä thêëp hún mûácbònh quên (90%).

Nghiïn cûáu, ûáng duång khoa hoåc vaâ cöngnghïå coân yïëu vaâ caách xa thûåc tiïîn

Tònh traång hiïån taåi cuãa nïìn khoa hoåc,cöng nghïå Viïåt Nam coá hai àùåc àiïím roäneát laâ i) nùng lûåc nöåi sinh thêëp; vaâ ii) mûácàöå gùæn kïët giûäa hoaåt àöång khoa hoåc, cöngnghïå vúái nïìn kinh tïë vaâ vúái caác nhu cêìuphaát triï ín coân yïëu.

Nùng lûåc nöåi sinh vïì khoa hoåc, cöngnghïå cuãa Viïåt Nam hiïån coá rêët nhiïìuàiïím yïëu, chûa noái àïën viïåc so saánh vúáicaác nûúác phaát triïín vaâ thêåm chñ laâ vúái möåtsöë nûúác trong khu vûåc Àöng Nam AÁ (xemHöåp 3.12).

Möëi liïn kïët giûäa nghiïn cûáu khoa hoåcvúái àúâi söëng kinh tïë - xaä höåi vaâ hoaåt àöångkinh doanh àûúåc àaánh gia á la â "yïëu ú át"."Nghiïn cûáu chûa gùæn vúái, chûa xuêëtpha át tû â nhu cê ìu thû åc tiï în. Coân kinhdoanh thò cu äng ñt cê ìn dûåa va âo KH&CNdo möi trûú âng ca ånh tranh ke ám pha á ttriïín" (Böå KH-CN-MT, 1999). Àêy laâ lyádo gia ã i thñch hiï åu qua ã hoa å t àö ångKH&CN chûa cao, ta ác àöång chûa àuã y ánghôa àïën sûå phaát triï ín kinh tï ë. Möåt cùnnguyïn cuãa tònh tra ång trïn la â do caác quanhïå thõ trûúâng chûa phaát triï ín maånh vaârö ång khùæp.


BAÃNG 3.9 Khoaãng caách giaáo duåc

Lai Chêu Gia Lai Bònh Phûúác Traâ Vinh Toaân quöëc Haâ Nöåi Thaái Bònh Nghïå An Àöìng NaiTyã lïå biïët chûä cuãa 51,31 69,29 88,24 82,54 90,29 96,93 94,60 92,80 92,52ngûúâi lúán (1999) Tyã lïå ài hoåc roâng 27,98 38,56 43,36 42,88 69,95 76,19 67,91 55,67 54,89(nùm hoåc 1998/99)Söë ngûúâi coá trònh 13 51 10 0 28.569 15.872 265 363 100àöå trïn àaåi hoåcThûá haång GDP/ ngûúâi 58 42 50 22 3 25 39 5trong 61 tónh - thaânh phöë

Nguöìn: Ban chó àaåo Töíng àiïìu tra dên söë vaâ nhaâ úã Trung ûúng, 2000 vaâ tñnh toaán cuãa nhoám nghiïn cûáu.

nÀöng nhûng khöng maånh: "Àöåi nguä caán böå khoa hoåc vaâ cöng nghïå tuy àöngnhûng coân yïëu vïì trònh àöå, bêët cêåp vïì cú cêëu. Cú cêëu àaâo taåo àaåi hoåc/trungcêëp/cöng nhên kyä thuêåt cuãa Viïåt Nam laâ 1,0/0,25/0,18 trong khi cuãa thïë giúáilaâ 1,0/2,5/3,5. Thiïëu caán böå nghiïn cûáu àêìu àaân“. nMöåt àöåi hònh “giaâ“: Tuöíi trung bònh cuãa caác nhaâ khoa hoåc cao: 60% söë caán

böå nghiïn cûáu coá bùçng àaåi hoåc àaä qua tuöíi 45; àöå tuöíi trung bònh cuãa giaáosû, phoá giaáo sû úã caác Viïån nghiïn cûáu laâ 57,2. Tuöíi cao haån chïë àaáng kïí nùnglûåc saáng taåo, khaã nùng tiïëp cêån àïën tri thûác vaâ phûúng tiïån nghiïn cûáu múái.“Hêîng huåt möåt àöåi nguä caán böå khoa hoåc vaâ cöng nghïå treã coá nùng lûåc thaythïë cho lúáp caán böå khoa hoåc vaâ cöng nghïå phêìn lúán àaä cao tuöíi“.nMaång lûúái cú quan nghiïn cûáu khoa hoåc phên böë khöng àïìu, têåp trung úã hai

thaânh phöë lúán Haâ Nöåi vaâ TP. Höì Chñ Minh (chiïëm 80%). “Möåt söë lûúång khaálúán caác cú quan nghiïn cûáu vaâ triïín khai coân dûåa chuã yïëu vaâo kinh phñ baocêëp, àang laâ gaánh nùång cho ngên saách Nhaâ nûúác vaâ laâ nguyïn nhên cuãa sûåàêìu tû daân traãi, hiïåu quaã thêëp".nHaå têìng cú súã cuãa KH&CN: trang thiïët bõ laåc hêåu, thêåm chñ coân laåc hêåu hún

caã caác cú súã saãn xuêët tiïn tiïën cuâng ngaânh.

HÖÅP 3.12Tûå baåch: Lûåc lûúång yïëu vaâ trònh àöå thêëp

Nguöìn: Böå Khoa hoåc - Cöng nghïå - Möi trûúâng, 1999.

Möåt nguyïn nhên khaác laâ viïåc xaácàõnh chiïën lûúåc vaâ mö hònh phaát triïínkhoa hoåc, cöng nghïå cuãa Viïåt Nam. úã àêykinh nghiïåm cuãa caác nûúác Àöng AÁ laâ möåttham khaão töët (xem Höåp 3.13).

Viïåt Nam àaä hònh thaânh 4 Chûúngtrònh cöng nghïå ûu tiïn laâ cöng nghïåthöng tin, cöng nghïå sinh hoåc, cöng nghïåvêåt liïåu vaâ cöng nghïå tûå àöång hoaá vaâ keâmtheo àoá laâ viïåc hònh thaânh möåt söë trungtêm cöng nghïå - kyä thuêåt cao. Vúái tû caáchlaâ nûúác ài sau vaâ trong àiïìu kiïån nguöìntaâi chñnh haån chïë vaâ tiï ìm lûåc KH&CNcoân yïëu, vêën àïì laâ úã chöî phaãi laâm gò, laâmnhû thïë naâo àïí baão àaãm àûúåc i) tñnh hiïåuquaã cuãa viïåc triïín khai möîi chûúng trònhvaâ ii) nguöìn lûåc daânh cho caác muåc tiïucöng nghïå ûu tiïn àoá trong caác tûúngquan vúái haâng loaåt muåc tiïu phaát triï ín ûutiïn khaác. Hai sûå raâng buöåc àoá laâm nêíysinh vêën àïì vïì hiïåu quaã cuãa viïåc triïínkhai àöìng thúâi caã 4 chûúng trònh noái trïn,trong khi coá nhiïìu nûúác, kïí caã caác nûúácàang phaát triï ín, cuäng àang nöî lûåc theoàuöíi nhûäng chûúng trònh tûúng tûå.

Viïåc baão àaãm tñnh khaã thi vaâ hiï åu quaãcuãa möîi chûúng trònh cöng nghïå ûu tiïncoân liïn quan àïën tònh traång kïët nöëi thiïëuchùåt cheä giûäa nghiïn cûáu vaâ ûáng duång.Viïåc xêy dûång caác khu cöng nghïå cao gùæntrong khuön khöí chiï ën lûúåc KH&CNhiïån àang àûúåc Nhaâ nûúác coi laâ möåt khêumêëu chöët àïí vûâa nêng cao khaã nùng thûåchiïån caác chûúng trònh cöng nghïå, vûâahònh thaânh cê ìu nöëi khoa hoåc - cöng nghïåvúái hoaåt àöång kinh doanh. Tuy nhiïn,quaá trònh naây chó múái bù æt àê ìu vaâ àangphaãi àöëi mùåt vúái sûå eo heåp cuãa nguöìn taâichñnh, buöåc Nhaâ nûúác phaãi cên nhùæc mûácàöå húåp lyá vaâ tñnh khaã thi cuãa viïåc thûåchiïån caác chûúng trònh cöng nghïå ûu tiïn.Song quan troång hún la â nhûäng bêët cê åp vïìcú chïë, chñnh saách liïn quan àïën sûå phaáttriï ín cuãa möi trûúâng ca ånh tranh, cuãa khuvûåc doanh nghiïåp, nhêët la â khu vûåc tûnhên vaâ caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã.

Cú höåi tiïëp cêån thöng tin vaâ tri thûác coânhaån chïë

Khi thöng tin vaâ tri thûác àaä trú ã nïn

phöí biïën hún nhiïìu, thò ba yïëu töë cú baãnquyïët àõnh viïåc tiïëp cêån thöng tin vaâ trithûác cho ngûúâi dên la â: i) trònh àöå vùnhoaá; ii) mûác thu nhêåp vaâ iii) cú chïë, chñnhsaách taåo àiïìu kiïån tiïëp cêån. Mùåc duâ caã bayïëu töë naây àaä coá nhûäng biïën àöíi tñch cûåctrong quaá trònh Àöíi múái vûâa qua, songcoân chûáa àûång nhiïìu haån chïë so vúái töëc àöåmúã röång luöìng thöng tin thûåc tïë vaâ yïucêìu phaát triïín trong àiïìu kiïån höåi nhêåpquöëc tïë.

Vïì trònh àöå vùn hoaá, tyã lïå biïët chûä caoúã Viïåt Nam laâ möåt àiïìu kiïån thuêån lúåi àïíàöng àaão ngûúâi dên Viïåt Nam tiïëp nhêånthöng tin. Tuy nhiïn, àa söë dên cû ViïåtNam laâ nöng dên vaâ mûác phöí cêåp giaáoduåc múái úã cêëp tiïíu hoåc. Trònh àöå vùn hoaácoân thêëp nhû vêåy haån chïë caã sûå phaát triï íncaác nhu cêìu vïì tinh thêìn cuäng nhû caácàiïìu kiïån thoaã maän chuáng cuãa hoå. Ngoaâira, viïåc khöng biïët hoùåc khöng thöngthaåo ngoaåi ngûä cuãa gêìn nhû toaân böå dêncû nöng thön vaâ möåt böå phêån àaáng kïí dênthaânh phöë ú ã Viïåt Nam àang la â möåt trongnhûäng trúã ngaåi lúán nhêët àöëi vúái viïåc àoánnhêån caác cú höåi vïì thöng tin vaâ tri thûác


Àöng AÁ àaä thaânh cöng trong phaát triïín vúái chiïën lûúåc ài thùèng vaâo tiïëp nhêånvaâ sûã duång caác cöng nghïå sùén coá, trong khi yïu cêìu nhanh choáng hònh thaânhcú súã nghiïn cûáu khoa hoåc riïng cuãa quöëc gia khöng àûúåc coi laâ möåt àoâi hoãicêëp thiïët trong giai àoaån thêìn kyâ cuãa hoå (1960-1990). Chiïën lûúåc phaát triïínnguöìn nhên lûåc cuãa caác quöëc gia Àöng AÁ àûúåc thiïët kïë theo àõnh hûúáng naây.Nhúâ àoá, hoå coá thïí têån duång àûúåc caã lúåi thïë cuãa sûå sùén coá cöng nghïå trïn thïë giúáilêîn lúåi thïë nguöìn nhên lûåc cuãa mònh àïí phaát triïín nhanh. Chiïën lûúåc phaáttriïín cöng nghiïåp - cöng nghïå cuãa Àöng AÁ dûåa chuã yïëu vaâo nguyïn lyá “bùætchûúác cöng nghïå” hún laâ “saáng taåo khoa hoåc vaâ cöng nghïå” . Sûå lûåa choån naâydûúâng nhû phuâ húåp vúái nguyïn lyá giaáo duåc truyïìn thöëng cuãa phûúng Àöng:Hïå thöëng giaáo duåc cuãa hêìu hïët caác nûúác Chêu AÁ ñt chuá troång àïën tñnh saáng taåo.Kïët quaã thu àûúåc laâ möåt lûåc lûúång lao àöång coá thïí laâ xuêët sùæc vïì caác "cú höåibùæt chûúác" vaâ trong viïåc biïën caác cöng nghïå vaâ saãn phêím hiïån coá thaânh"nhûäng caách kiïëm tiïìn múái khön ngoan" nhûng nhòn chung thiïëu caác töë chêëtsaáng chïë, àöíi múái vaâ thûã nghiïåm. Àïí taåo dûång àûúåc lúåi thïë so saánh àêìy àuã tûâcuöåc caách maång cöng nghïå thöng tin vaâ viïîn thöng, cêìn phaãi coá möåt thïë hïå múáinhûäng ngûúâi daám chõu ruãi ro, nhûäng ngûúâi tòm kiïëm sûå àöíi múái, thûã nghiïåmvaâ ài theo hûúáng giaãi quyïët vêën àïì.

HÖÅP 3.13Nhûäng gúåi yá tûâ kinh nghiïåm Àöng AÁ

Nguöìn: The Economist, 5 February 2000.

toaân cêìu àang múã röång. Chó noái riïngmöåt trûúâng húåp - nöëi maång internet, sûåhaån chïë vïì tiïëng Anh laâm cho ngay nhiïìutrñ thûác, nhaâ khoa hoåc cuäng bõ “àoángcûãa“ trûúác luöìng thöng tin toaân cêìu.

Hún nû äa, do thu nhêåp coân thêëp , nïnàa söë dên Viïåt Nam chûa coá nhiïìu àiïìukiïån àïí caãi thiïån nhanh choáng trònh àöåvùn hoaá vaâ chêët lûúång àúâi söëng tinh thêìncuãa mònh; ûu tiïn haâng àêìu cuãa hoå vêîn la âthoaã maän caác nhu cêìu töëi thiïíu (ùn, mùåc,úã, biïët chûä) vaâ àöëi phoá vúái caác ruãi ro. Àasöë caác gia àònh phaãi daânh túái 70-80% thunhêåp àïí àaáp ûáng caác nhu cêìu àoá; phêìnthu nhêåp daânh àïí mua saách baáo, àaâi, ti vi,àiïån thoaåi, maáy tñnh,... hoùåc àïí con caái hoåàûúåc tiïëp tuåc hoåc úã cêëp cao hún vaâ nêngcao trònh àöå ngoaåi ngûä noái chung laâ nhoã.Àoá laâ chûa kïí àïën taác àöång tiïu cûåc cuãa sûå“meáo moá“ trong giaá caã (nhû do mûác baãohöå khaác biïåt vaâ cao àöëi vúái nhiïìu ngaânhcöng nghiïåp chïë biïën gêy ra) àïën tiïuduâng, caâng laâm eo heåp hún khaã nùng chitiïu cho caác dõch vuå nêng cao àúâi söëngtinh thêìn vaâ vùn hoaá cuãa ngûúâi dên.

Àùåc biïåt, giaá caác dõch vuå thöng tin caoàang haån chïë rêët nhiïìu cú höåi coá àûúåcthöng tin cu ãa nhûäng ngûúâi thu nhê åpthêëp. Cûúác phñ àiïån thoaåi cuãa Viïåt Namlaâ khaá cao so vúái mûác thu nhêåp, laåi coá sûåchïnh lïåch lúán giûäa liïn laåc nöåi haåt (trongphaåm vi tónh, thaânh phöë) vúái liïn laåcngoaåi haåt (ngoaåi tónh, thaânh phöë). Coá àïën39% töíng söë maáy àiïån thoaåi tê åp trung úãHaâ Nöåi va â TP. Höì Chñ Minh mùåc duâ dênsöë cuãa hai thaânh phöë naây chó chiïëm 10%dên söë caã nûúác. Àa söë ngûúâi dên nöngthön hiïån vêîn coân xa laå vúái àiïån thoåai.Mûác chïnh lïåch söë maáy àiïån thoaåi/1000

dên giû äa tha ânh thõ va â nöng thön hiï ån naylaâ haâng chuåc lêìn (Baãng 3.10) Àêy laâ möåtchó söë khaá àiïín hònh phaãn aánh sûå caáchbiïåt vïì khaã nùng tiïëp cêån vùn hoaá, thöngtin vaâ cöng cuå phaát triïín múái cuãa ngûúâidên tha ânh thõ va â nöng thön.

Xeát nhu cêìu cuãa nhoám ngûúâi coá thunhêåp cao hún - viïåc tiïëp cêån caác luöìngthöng tin quöëc tï ë cuäng àang vêëp phaãinhûäng khoá khùn liïn quan àï ën quan hï ågiûäa thu nhêåp vaâ chi tiïu. Giaá cûúác àiïånthoaåi quöëc tïë, giaá hoaâ maång vaâ truy nhêåpinternet úã Viïåt Nam hiïån nay coân quaácao, thêåm chñ vïì söë tuyïåt àöëi, coân cao húncaã mûác giaá úã nhiïìu nûúác phaát triïín. Àiïìuàoá la âm cho khaã nùng caånh tranh cuãa nïìnkinh tïë nûúác ta, àùåc biïåt laâ trong möåt söëngaânh vöën àaä yïëu keám laåi caâng trúã nïnyïëu keám.

3.2.5. BAÃO VÏÅ MÖI TRÛÚÂNG ÀÏÍ ÀAÃM BAÃOSÛÅ PHAÁT TRIÏÍN BÏÌN VÛÄNG

Àöíi múái àaä àem la åi nhûäng thaânh tûåu àaángkïí cuäng nhû nhûäng tiï ën böå roä ra âng vïìmûác söëng cho àaåi àa söë dên cû. Tuynhiïn, tùng trûúãng kinh tï ë cuäng naãy sinhnhiïìu vêën àïì múái vïì möi trûúâng. Thoaáihoaá möi trûúâng la â möåt trong nhûäng möëilo ngaåi chñnh vaâ àiïìu naây caâng trúã nïnbûác thiï ët hún trong quaá trònh phaát triï íncu ãa Viï å t Nam. Tùng trûú ãng kinh tï ënhanh, àùåc biïåt la â trong böëi caãnh toaâncêìu hoaá vaâ höåi nhêåp ngaây caâng tùng, seäphaát sinh thïm nhiïìu thaách thûác múáitrong viïåc baão vïå möi trûúâng, möåt vêën àïìvöën àaä rê ët nhaåy caãm vaâ dïî bõ töín thûúngúã Viïåt Nam do nhûäng àiïím àùåc thuâ vïì àõaly á va â khñ hêåu cuäng nhû mö hònh phaáttriïín kinh tïë hiïån nay cuãa àêët nûúác.


BAÃNG 3.10 Söë maáy àiïån thoaåi vaâ tyã lïå maáy àiïån thoaåi/1000 dên nùm 1999

Sún La Haâ Nöåi Haâ Nam Haâ Tônh Phuá Yïn Kon Tum TP. HCM Traâ Vinh Bònh PhûúácSöë maáy 6.532 336.445 6.302 8.631 10.733 4.823 450.376 12.605 7.397Söë maáy/ 1000 dên 7,4 125,9 7,9 6,8 13,6 15,3 89,4 13,1 11,3

Nguöìn: TCTK, 1999.

Tùng trûúãng kinh tïënhanh, àùåc biïåt laâ trongböëi caãnh toaân cêìu hoaá vaâhöåi nhêåp ngaây caâng tùng,seä phaát sinh thïm nhiïìuthaách thûác múái trong viïåcbaão vïå möi trûúâng, möåtvêën àïì vöën àaä rêët nhaåycaãm vaâ dïî bõ töín thûúngúã Viïåt Nam

Nhu cêìu bûác xuác àêíy nhanh töëc àöåtùng trûúãng kinh tï ë la â àiïìu dïî hiïíu vaâ dïîchia seã, song taác àöång tiïu cûåc cuãa noá àöëivúái möi trûúâng laåi rêët lúán vaâ coá thïí caãn trúãtûúng lai phaát triï ín cuãa àêët nûúác. Thaáchthûác àoá khùèng àõnh rù çng nhûäng ta ác àöångkhöng mong muöën àöëi vúái möi trûúâng docöng nghiïåp hoaá vaâ àö thõ hoaá nhanh, sûåmúã cûãa nïìn kinh tïë vaâ nhûäng nhiïåm vuånù ång nïì trong quaá trònh phaát triï ín nöngthön vaâ xoaá àoái giaãm ngheâo phaãi àûúåckhaão saát vaâ xem xeát, phöëi húåp möåt caáchhúåp ly á trong khuön khöí möåt mö hònhphaát triïín kinh tïë-xaä höåi toaân diïån.

nn Cöng nghiïåp hoaá, hiïån àaåi hoaá vaâ möitrûúâng

Yïu cêìu cöng nghiïåp hoaá vaâ hiïån àaåihoaá àùåt ra nhiïìu vêën àïì cêëp thiïët àöëi vúáiquaãn lyá möi trûúâng. Chó tiïu tùng GDPgêëp àöi trong 10 nùm túái vúái mûác tùngtrûúãng cöng nghiïåp haâng nùm laâ 13% seäla âm trê ìm tro ång hún tònh tra ång ö nhiï îm ú ãcaác khu cöng nghiïåp vaâ vuâng àö thõ vöënàaä bõ ö nhiïîm úã mûác baáo àöång. Vò sûå phaáttriïín trong voâng 10 àïën 20 nùm túái àûúåccoi laâ giai àoaån phaát triïín cöët yïëu trongquaá trònh cöng nghiïåp hoaá vaâ hiïån àaåihoaá àêët nûúác, nïn chiïën lûúåc phaát triïíncöng nghiïåp vúái quy mö lúán àang àûúåc coitroång vaâ chùæc chùæn seä àûúåc thöng qua vaâsúám àûúåc triïín khai. Viïåc têåp trung cöngnghiïåp hoaá caác ngaânh cöng nghiïåp nùångvaâ ö nhiï îm trê ìm tro ång nhû ngaânh theáp,xi mùng, khai khoaáng, hoaá chêët seä coánhûäng a ãnh hûúãng khöng thïí boã qua àöëivúái möi trûúâng

Hún thïë nûäa, nùng lûåc kyä thuêåt yïëukeám, tònh tra ång möi trûúâng cuãa ngaânhcöng nghiïåp vúái cöng nghïå laåc hêåu, thiïëtbõ löîi thúâi vaâ sûå thö sú cuãa quaá trònh phaáttriï ín cöng nghiïåp, thiïëu khuön khöí phaáplyá vaâ thïí chïë coá hiïåu lûåc cöång vúái viïåc thihaânh caác quy àõnh vïì möi trûúâng möåtcaách yïëu keám coá thïí gêy ra vö söë möëinguy haåi àöëi vúái möi trûúâng trong tûúnglai khi ngaânh tiï ëp tuåc phaát triï ín. Mùåt

khaác, sûå tê åp trung thaái quaá vaâo phaát triïíncöng nghiïåp xung quanh caác tam giaáctùng trûúãng seä khiïën cho vêën àïì caâng trúãnïn töìi tïå vaâ thaách thûác àöëi vúái tùngtrûúãng nhanh vaâ bïìn vûäng vúái chêët lûúångmöi trûúâng cao ca âng thïm gay gùæt hún .Theo tñnh toaán cuãa Ngên haâng Thïë giúái(NHTG, 1996) vúái mö hònh tùng trûúãnghiïån taåi, mûác àöå ö nhiïîm möi trûúâng seätùng 3,8 lê ìn trong 10 nùm tú ái, tûúngàûúng vúái mûác tùng 14%/nùm nïëu khöngcoá möåt söë biïån phaáp ngùn ngûâa hûäu hiïåu.

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, mûác àöå önhiïîm möi trûúâng úã möåt söë vuâng ngaâycaâng trúã nïn trê ìm troång. 95% caác nhaâma áy àûú åc xêy dû ång trûú ác nùm 1995khöng coá hïå thöëng xûã lyá ra ác thaãi (NHTG,2000). Thïm vaâo àoá, chi phñ trûåc tiïëp chomöi trûúâng cuäng tùng lïn. Hiïån nay, chóriïng chi tiïu y tïë liïn quan àïën ö nhiïîmcöng nghiïåp àaä chiïëm túái 0,3% GDP. Chiphñ naây dûå kiïën bùçng khoaãng 1,2% GDPtrong 10 nùm túái.

Ö nhiïîm xuyïn biïn giúái liïn quanàïën quan hïå thûúng maåi va â àê ìu tû ngaâycaâng chùåt cheä giûäa Viïåt Nam vaâ caác quöëcgia khaác laâ möåt vêën àïì hoaân toaân múái àöëivúái Viïåt Nam vaâ cuäng laâ möåt thaách thûáclúán trong nhûäng nùm sùæp tú ái. Coá rê ëtnhiïìu vêën àïì la âm cho nhiïåm vuå naây caângphûác ta åp hún, bao göìm viïåc sûã duångnguöìn nûúác chung, nguy cú ö nhiïîm cöngnghiïåp àöåc ha åi nhû mûa axit, àöí ra ác tha ãivaâ ö nhiïîm xuyïn biïn giúái do viïåc nhêåpkhêíu ca ác cöng nghïå la åc hê åu va â gêy önhiïîm. Viïåc kyá kïët caác hiïåp àõnh vaâ cöngûúác khu vûåc vaâ quöëc tïë phêìn naâo giuápViïåt Nam trong viïåc àöëi phoá vúái nhûängnhûäng vê ën àï ì möi trûúâng chung, nhûngàöìng thúâi caác cam kïët àoá cuäng buöåc ViïåtNam phaãi thûåc hiïån nhûäng nghôa vuå cuãamònh khi tham gia caác cöng ûúác àoá. Cuângvúái quaá trònh höåi nhêåp Viïåt Nam phaãisùén saâng àöëi phoá vúái nhûäng tònh huöëngmang la åi bêët lú åi cho möi trûúâng thöngqua viï åc nhêåp khêíu chuyïín giao cöngnghï å , tra ánh tònh tra ång trú ã tha ânh núi



chûáa chêët thaãi vaâ caác thiïët bõ cöng nghïåla åc hê åu tû â nhûäng nûúác phaát triï ín nhanhhún. Möåt nghiïn cû áu cho thê ëy rù çngkhoaãng 76% maáy moác thiï ët bõ la â cöngnghïå cuä tûâ nhûäng nùm 1950-1960, 70%àaä hï ët khêëu hao vaâ gê ìn 50% la â maáy moáccuä hoùåc vûâa àûúåc tên trang. Trêån luåt lõchsûã úã Àöìng bùçng söng Cûãu Long nùm2000 coá thïí liïn quan túái viïåc sûã duångnguöìn nûúác möåt caách thiïëu kiïím soaát vaâsû å phaá huyã ca ác rû âng àê ìu nguöìn.

nn Àö thõ hoaá

Cuâng vúái töëc àöå cöng nghiïåp hoaá vaâhiïån àaåi hoaá, quaá trònh àö thõ hoaá cuängdiïîn ra vúái nhõp àöå cao vaâ coá thïí coá nhûänghêåu quaã àöëi vúái möi trûúâng. Dên söë àö thõnùm 1996 laâ 19% àïën nay chó tùng àïën23%, song phêìn lú án dên cû àö thõ chó tê åptrung úã möåt söë vuâng troång àiïím, àùåc biïåtla â xung quanh ba vuâng tam gia ác tùngtrûúãng úã miïìn Bùæc (Haâ Nöåi, Haãi Phoâng),miïìn Trung (xung quanh Àaâ Nùéng) vaâ ú ãmiïìn Nam (thaânh phöë Höì Chñ Minh).Hún thïë nûäa, theo dûå kiï ën quaá trònh àöthõ hoaá seä tiï ëp tuåc àûúåc àêíy nhanh trongnhûäng nùm sùæp túái vúái ty ã lï å dên cû àö thõcoá thïí àaåt túái 33% vaâo nùm 2010 vaâ 45%vaâo nùm 2020 (Àaãng Cöång saãnViïåt Nam,2000). Tònh hònh naây taåo ra möåt a áp lûåclúán àöëi vúái vêën àïì quaãn lyá àö thõ, nhûquaãn lyá giao thöng àö thõ, quaãn lyá raácthaãi, cung cêëp nûúác saåch, hïå thöëng thoaátnûúác vaâ caác dõch vuå cöng cöång khaác. Àêythûåc sûå laâ möåt sûác eáp lúán vò tònh traång cúsúã haå têìng vaâ quaãn lyá àö thõ hiïån rêët yïëukeám. Thïm vaâo àoá, nhû àaä àïì cêåp úã caácphêìn trûúác, luöìng di dên tû â nöng thön rathaânh thõ seä ta åo thïm gaánh nùång lúán húnàöëi vúái vêën àïì quaãn lyá àö thõ.

nn Xoaá àoái giaãm ngheâo vaâ phaát triïín nöng thön

Vò àoái ngheâo vêîn coân rêët phöí biïën, àùåcbiïåt úã caác vuâng nöng thön nïn viïåc tiïëp

tuåc múã röång saãn xuêët nöng nghiïåp vêînàoáng vai troâ quan troång trong viïåc thûåchiïån nhiïåm vuå xoaá àoái giaãm ngheâo. Tuynhiïn, àiï ìu àoá cuäng àùåt ra nhûäng thaáchthûác lúán cho vêën àïì baão vïå möi trûúâng.Hiïån tûúång phaá huyã möi trûúâng do taâinguyïn thiïn nhiïn bõ khai thaác kiï åt quïåàaä diïîn ra úã nhiïìu núi vaâ úã möåt söë vuângmöi trûúâng khoá coá thïí phuåc höìi àûúåc.Haâng nùm khoaãng 150.000 hecta rû âng bõmêët ài do khaác thaác göî tra ân lan vaâ bêëthúåp phaáp cöång thïm viïåc phaá rûâng laâmàêët canh ta ác. Tònh tra ång àa ánh bù æt ca á qua ámûác, sûã duång caác biïån phaáp huyã diïåt nhûchêët nöí laâ möëi àe doaå àöëi vúái àa daång sinhhoåc úã caác vuâng ven biïín vaâ laâm giaãm àaángkïí giaá trõ kinh tïë cuãa caá àaánh bùæt àûúåc.Sa ãn lûúång àa ánh bù æt ca á trung bònh chomöåt ta âu àaä giaãm àaáng kïí tû â 16,7 tê ën nùm1996 xuöëng 13,8 têën nùm 1998. Hoaåtàöång thêm canh vaâ xêy dûång hïå thöëngthuyã lúåi coá taác duång tñch cûåc àöëi vúái saãnxuêët nöng nghiïåp, nhúâ vêåy giuáp caãi thiïånmûác söëng cuãa ngûúâi dên. Tuy nhiïn, chiphñ vïì möi trûúâng cuäng àaáng kïí. Mûác àöåsûã duång hoaá chêët, phên boán hoaá hoåc,thuöëc trûâ sêu úã nûúác ta laâ khaá cao so vúáicaác nûúác khaác vaâ vêîn àang coá chiïìuhûúáng tiïëp tuåc gia tùng. Viïåc caãi taåo àêëtvaâ xêy dûång hïå thöëng tûúái tiïu, àùåc biïåt laâquanh ca ác vuâng ngêåp mùån dûúâng nhûkeám bïìn vûäng do nhûäng taác àöång tiïu cûåcàïën möi trûúâng. Tònh traång xoái moân àêëtvaâ caån kiïåt nguöìn nûúác úã Têy Nguyïn,hay sûå huyã hoaåi möi trûúâng do hoaåt àöångnuöi tröìng thuyã saãn thiïëu sûå quaãn lyá nhaânûúác möåt caách hiïåu quaã úã caác vuâng rûângngêåp mùån la â nhûäng vñ duå àiï ín hònh. Dovêåy, viïåc cên nhùæc àïën nhûäng taác àöångmöi trûúâng trong ca ác chûúng trònh kinhtïë xaä höåi höî trúå xoaá àoái giaãm ngheâo laâ rêëtcêìn thiïët nhùçm tiï ëp tuåc duy trò vaâ cuãng cöëmöåt ca ách bïìn vûäng nhûäng thaânh tñch xoaáàoái giaãm ngheâo àaä àaåt àûúåc.

Viïåc cên nhùæc nhûäng taácàöång möi trûúâng trongcaác chûúng trònh kinh tïëxaä höåi höî trúå xoaá àoáigiaãm ngheâo laâ rêët cêìnthiïët nhùçm tiïëp tuåc duy tròvaâ cuãng cöë möåt caách bïìnvûäng nhûäng thaânh tñchxoaá àoái giaãm ngheâo àaäàaåt àûúåc

Phat trien con nguoi phan 3

Education

Transcript of Phat trien con nguoi phan 3