1

TÄÜC PHAN BAÍO AN XAÎ ÂIÃÛN QUANG - HUYÃÛN ÂIÃÛN BAÌN

TÈNH QUAÍNG NAM

PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU

TẬP MỘT = XB NÀM 2002 =

NNggææååììii vviiããúútt ::

- Phan Minh Keáá 3/13 - Phan Soâ 4/13 - Phan Vaên Theâ 4/14

• VIÃÚT BÄØ SUNG TÆÌ NÀM 2000 - 2008 - Phan Vaên Theâ

2

MUÛC LUÛC m

LÅÌI NOÏI ÂÁÖU

CHÆÅNG MÄÜT: NGUÄÖN GÄÚC TÄÜC PHAN

1/ Ngaìi Thuíy täø råìi Nghãû An vaìo Nam 7 - 9

2/ Laìng Baío An 10 - 18

3/ Sàõc phong Tiãön Hiãön 19 - 24

4/Ngaìi Tiãön Hiãön vaì caïc vë Thãú Täø 5 Phaïi. 25 - 32

5/ Vàn Tãú 33 - 39

6/ Tçm vãö cäüi nguäön cuía Doìng Täüc.

Xáy dæûng Tiãön Âæåìng & Khu Âiãûn thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng taûi xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, tènh Haì Ténh 40 - 55

CHÆÅNG HAI: CAÏC SINH HOAÛT CUÍA TÄÜC HOÜ

1/ Xáy dæûng Nhaì Thåì Täüc vaì 5 Phaïi. 56 - 76

2/ Mäü Ngaìi Tiãön Hiãön vaì caïc vë Thãú Täø. 77 - 85

3/ Láûp Phäø hãû 86 - 92

4/ Liãùn âäúi treo trong nhaì thåì. 93 - 105

5/ Sinh hoaût cuía con chaïu Täüc Phan âënh cæ caïc nåi 106 - 119

- Baío An - Âaì Nàông - Quaíng Nam - Haì Näüi - Huãú

- Nha Trang - Âaì Laût - Tp/HCM ...

- Säú häü åí mäùi âëa phæång, vë tiãön nhán âãún láûp nghiãûp taûi âëa phæång âoï. Täø chæïc Lãù tæåíng niãûm cäng âæïc Täø tiãn, láûp Nhaì thåì, láûp Nghéa trang, Häüi Khuyãún hoüc ...

6/ Khuyãún hoüc: 119 - 136

3

CHÆÅNG BA: TRUYÃÖN THÄÚNG HIÃÚU HOÜC & YÃU NÆÅÏC

I - TRUYÃÖN THÄÚNG HIÃÚU HOÜC:

1/ Baíng kã hoüc vë vaì chæïc tæåïc:

- Tæì Âåìi thæï 1 âãún Âåìi thæï 13 . 137 - 160

- Tæì Âåìi thæï 14 âãún Âåìi thæï 17. 161 - 216

2/ Caïc gia âçnh khoa baíng nhiãöu âåìi: 216 - 222

- Phan Ngoüc Trê , Phaïi 4 Âåìi thæï 10

- Phan Âæïc Phuûng , Phaïi 3 Âåìi thæï 11

- Phan Thaình Têch , Phaïi 2 Âåìi thæï 12

- Phan Xuán Caïo , Phaïi 2 Âåìi thæï 13

II - TRUYÃÖN THÄÚNG YÃU NÆÅÏC:

Caïc nhaì caïch maûng:

Thán thãú vaì sæû nghiãûp cuía caïc äng :

- Phan Thaình Taìi 225 - 231

- Phan Thanh 232 - 236

- Phan Bäi 237 - 240

Danh saïch Baì Meû VN Anh huìng & caïc Liãût sé 241 - 243

CHÆÅNG BÄÚN: VÀN HOÜC, NGHÃÛ THUÁÛT

Caïc Nhaì vàn, Nhaì baïo, Nhaì thå :

- Phan Khäi 244 - 259

- Phan Thao 259

- Phan Haûp 260 - 264

- Phan Nhuûy 265 - 269

- Caïc nhaì thå khäng chuyãn 270 - 275

TRUYÃÖN THÄÚNG NHÁN NGHÉA, HIÃÚU ÂÃØ

- Äng Tuï nuäi Meû 276 -280

4

- Ngæåìi âaìn baì nhán háûu

- Cáûu Beï 13 tuäøi nuäi cha muì loìa

- Muìa xuán con gaïi qua âi

- Dáu äng Cæuí Bäún

PHUÛ LUÛC

- Mäüt gia âçnh caí ba âåìi âãöu laì nhaì giaïo 281 - 284

- Äng Biãûn Chên ( Phan Âënh ) âaïnh Táy. 285 - 286

- Äng Lyï træåíng thäng minh 287 - 288

- Veì Phan Thanh 289 - 295

LÅÌI KÃÚT

♣♣♣♣♣♣♣

5

LÅÌI NOÏI ÂÁÖU

♣♣♣♣♣♣♣

Traíi qua 20 thãú hãû tæì Ngaìi Så Täø cho âãún nay, caïc thãú hãû con chaïu chuïng ta âaî daìy cäng xáy dæûng Täüc Hoü âäöng thåìi âoïng goïp biãút bao sæïc ngæåìi, sæïc cuía vaìo cäng cuäüc dæûng næåïc vaì giæî næåïc.

Caïc hoaût âäüng cuía Täüc hoü trong moüi laînh væûc âæåüc læu truyãön vaì phaït huy qua nhiãöu thãú hãû. Qua hai cuäüc chiãún tranh giaình âäüc láûp, laìng quã Baío an thán yãu cuía chuïng ta âaî bë bom âaûn taìn phaï, caìy uíi tråí âi tråí laûi nhiãöu láön âaî biãún thaình mäüt vuìng âáút tràõng. Âçnh chuìa, miãúu maûo, nhaì cæía biãún thaình tro than, ruäüng væåìn tråí laûi hoang så. Con chaïu täüc ta cuîng ly taïn, råìi boí quã hæång âãø tham gia khaïng chiãún baío vãû täø quäúc hoàûc taín cæ âãún laìm àn sinh säúng khàõp moüi miãön âáút næåïc tæì Bàõc âãún Nam. Nhæîng thaình quaí vun âàõp âæåüc bàòng mäö häi, bàòng baìn tay khäúi oïc cuía bao hãú hãû, traíi daìi trong suäút hån 500 nàm qua âaî hoaìn toaìn bë huîy diãût. Taìi liãûu vãö doìng täüc cuîng vç thãú maì tháút laûc vaì máút maït âi ráút nhiãöu. Duìì váûy, nhiãöu báûc cha äng âaî cäú gàõng giæî gçn mäüt pháön naìo di saín cuía täø tiãn âãø laûi, tuy âaî phaíi traíi qua khoïi læía âaûn bom trong suäút hai cuäüc khaïng chiãún giaình âäüc láûp cuía dán täüc.

Sau khi âáút næåïc hoìa bçnh, âäüc láûp vaì thäúng nháút, chuïng ta âaî truìng tu, xáy dæûng laûi vaì gàûp nhiãöu khoï khàn trong viãûc tuûc biãn, sæu tra, sæu táöm caïc di buït, phuûc chãú caïc thaình quaí cuía tiãön nhán. Nhiãöu sæû viãûc phaíi tçm hiãøu, ghi cheïp tæì caïc vë cao niãn trong täüc qua caïc taìi liãûu mäùi ngæåìi coìn giæî âæåüc hoàûc qua kyï æïc, hoàûc qua truyãön kháøu. Tháût caím âäüng biãút bao khi âæåüc tiãúp xuïc våïi caïc vë tuäøi âaî cao, trê nhåï âaî nhaût phai theo nàm thaïng, âi âæïng khäng coìn linh hoaût næîa nhæng khi kãø laûi vãö sinh hoaût cuía Täüc Hoü cho chuïng täi nghe, váùn cäú häöi tæåíng laûi nhæîng ngaìy qua, noïi nhæîng âiãöu màõt tháúy tai nghe cuía thæåí thanh xuán âaî säúng åí laìng quã yãu dáúu. Nhæîng sæû viãûc âæåüc kãø laûi tuìy thuäüc vaìo trê nhåï vaì trçnh âäü cuía mäùi ngæåìi, do âoï coï thãø chæa âæåüc roî raìng, chênh xaïc làõm.

Nhàòm muûc âêch phaït huy vaì baío täön nhæîng giaï trë täút âeûp cuía doìng täüc, nháút laì khäng âãø chuïng mai mäüt theo thåìi gian, chuïng täi viãút táûp saïch PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU naìy. Chuïng täi ghi cheïp laûi táút caí caïc cäng viãûc cuía tiãön nhán, caïc sinh hoaût cuía Täüc vãö moüi laînh væûc tæì khi Ngaìi Thuíy Täø khai sinh ra doìng hoü âãún nay våïi phæång chám:

- Chênh xaïc, trung thæûc vaì roî raìng.

- Chuûp hçnh, photocopy âãø giæî nguyãn baín gäúc.

6

- Khäng bçnh luáûn âuïng sai, hay dåî vaì nháút laì khäng âæa yï kiãún caï nhán cuía ngæåìi viãút vaìo táûp saïch naìy.

Táûp PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU naìy khäng phaíi viãút âãún âáy räöi cháúm dæït. Âáy chè måïi laì táûp âáöu cuía mäüt táûp “Kyí yãúu træåìng thiãn“ cuía doìng täüc, khäng coï táûp cuäúi cuìng. Caïc thãú hãû con chaïu vãö sau tiãúp tuûc viãút thãm vaìo táûp saïch naìy táút caí moüi sinh hoaût cuía Täüc Hoü trong tæìng thãú hãû, trong tæìng thåìi kyì lëch sæí cuía âáút næåïc.

Màûc duì âaî hãút sæïc cäú gàõng laìm viãûc tháûn troüng trong mäüt thåìi gian daìi nhæng chàõc cuîng khäng sao traïnh khoíi mäüt vaìi thiãúu soït hoàûc sai láöm. Chuïng täi luän kênh mong âæåüc âoïn nháûn moüi yï kiãún âoïng goïp cuía baì con thán täüc âãø táûp kyí yãúu ngaìy caìng âæåüc âáöy âuí vaì suïc têch hån.

Xin chán thaình biãút ån nhæîng thán täüc âaî cung cáúp tæ liãûu vaì âoïng goïp yï kiãún giuïp chuïng täi hoaìn thaình táûp PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU naìy.

BAN BIÃN TÁÛP

* CHUÏ THÊCH: Con säú ghi sau tãn mäùi ngæåìi, vê duû Äng Phan Thaình Taìi 2/13. Säú 2 laì Phaïi - 13 laì âåìi.

7

CHÆÅNG MÄÜT: NGUÄÖN GÄÚC TÄÜC PHAN

1. NGAÌI THUÍY TÄØ RÅÌI NGHÃÛ AN VAÌO NAM

Ngaìi PHAN NHÅN BAÌN, Thuíy Täø täüc Phan laìng Baío An, täøng Âa Hoìa, huyãûn Diãn Phæåïc, phuí Âiãûn Baìn tènh Quaíng Nam - dæåïi chênh thãø CHXHCN Viãût Nam laì thän Baío An, xaî Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam - laì ngæåìi laìng Ao Giaín, phuí Âæïc Quang, huyãûn Nghi Xuán, tènh Nghãû An sau thuäüc tènh Haì Ténh tæì âåìi Minh Maûng thæï 12 (1831).

Ngaìi laì chaïu âåìi thæï 6 cuía Ngaìi Nghãû An Traûi Chuí laìm quan dæåïi âåìi nhaì Tráön. Ngaìi Nghãû An Traûi Chuí sinh ra Ngaìi Quang vaì Ngaìi An. Ngaìi Âa Läi laì con trai thæï 4 cuía Ngaìi Quang. Ngaìi Âa Läi sinh Ngaìi Âa Læ, ngaìi Âa Læ sinh ngaìi Nhån Huyãûn. Ngaìi Nhån Huyãûn sinh Ngaìi Nhån Baìn.

Nàm Häöng Âæïc nguyãn niãn (1470) vua Lã Thaïnh Täng bçnh Chiãm, láúy âáút Âäö Baìn beìn saïp nháûp âáút naìy våïi âáút Chiãm Âäüng vaì Cäø Luîy láûp âaûo thæï 13 laì Quaíng Nam gäöm 3 phuí vaì 9 huyãûn, âàût quan tráún thuí vaì ra lãûnh di dán tæì caïc tènh Thanh, Nghãû vaìo khai kháøn vuìng âáút måïi naìy. AÏp duûng chênh saïch “nguû binh æ näng“ bao gäöm caí lênh vaì dán; quán lênh, ngoaìi viãûc giæî gçn trë an coìn håüp våïi nhán dán khai phaï âáút âai, måí räüng diãûn têch canh taïc âäöng thåìi lo viãûc phoìng thuí biãn cæång. Ngaìi Thuíy Täø Phan Nhån Baìn luïc báúy giåì âaî laì mäüt voî quan trong âoaìn quán Nam tiãún tráún giæî Quaíng Nam.

Theo lãûnh vua ban, Ngaìi Phan Nhån Huyãûn âæa våü con vaìo Nam láûp nghiãûp. Ngaìi cuìng 2 Ngaìi Nguyãùn Liãût vaì Ngä Bäö kãút laìm bàòng hæîu. Træåïc tiãn, 3 Ngaìi cuìng nhau khai kháøn mäüt vuìng âáút hoang âæåüc chæìng 50 máùu ta, nàòm vãö phêa bàõc säng Thu Bäön 3 cáy säú, láûp nãn áúp Hoìa Âa. Sau khi äøn âënh cäng viãûc vaì âàût ngæåìi canh thuí, 3 Ngaìi laûi tiãúp tuûc âi tçm vuìng âáút måïi, quyãút tám xáy dæûng mäüt cå nghiãûp to låïn læu laûi cho con chaïu muän âåìi vãö sau. Qua säng Thu bäön, bãn båì phêa Nam, ba Ngaìi tçm âæåüc mäüt vuìng hoang vu nhæng âáút âai maìu måî, cáy coí xanh täút, khê háûu trong laình, ba ngaìi dæìng laûi vaì bàõt tay vaìo cäng viãûc khai hoang våî hoïa. Væåüt qua moüi gian nguy khäø cæûc, chëu tràm bãö thiãúu thäún, ba Ngaìi ra sæïc khai kháøn thãm âæåüc vuìng âáút måïi naìy.

Nhæng räöi theo lãûnh vua, ngaìi Nhån Baìn âæa quán ra Bàõc âãø gia nháûp vaìo âoaìn quán deûp giàûc, äøn âënh båì coîi phêa Táy. Bàòng vaìo nhæîng cäng lao to låïn cuía Ngaìi âäúi våïi triãöu âçnh, våïi âáút næåïc, vua sàõc phong cho Ngaìi chæïc Âàûc Táún

8

Phuû Quäúc Thæåüng tæåïng quán Cáøm Y Vãû Âä Chè Huy Sæï våïi tæåïc hiãûu cao quê Âëch Nghéa Baï .

Âáút Quaíng Nam laì cæía ngoî phêa Nam cuía Âaûi Viãût, laì âáút coï âäng di dán nháút thåìi báúy giå,ì âäöng thåìi laì vuìng laînh thäø troüng yãúu giaïp ranh våïi næåïc Chiãm Thaình nãn cáön phaíi coï mäüt âaûo quán huìng maûnh âãø giæî gçn an ninh cho dán âæåüc yãn tám láûp nghiãûp. Mäüt láön næîa, âoaìn quán cuía Ngaìi Nhån Baìn laûi âæåüc vua phaïi vaìo âáy våïi hai troüng traïch :

- Giæî cho tçnh hçnh âæåüc yãn äøn âãø baío âaîm cho viãûc khai kháøn âáút hoang âaût kãút quaí täút .

- Tranh thuí cho quán lênh håüp sæïc våïi nhán dán ra cäng khai thaïc âáút âai, måí räüng phaûm vi canh taïc.

Sau bao nàm xa caïch vç maîi theo viãûc quán, viãûc næåïc, khi tråí laûi âáút Quaíng, vãö thàm gia âçnh thç måïi hay thán phuû âaî qua âåìi khi chê nguyãûn chæa thaình, cå nghiãûp coìn âang dang dåí. Tuy coìn åí trong quán nguî nhæng Ngaìi váùn näúi chê cha, beìn cuìng våïi hai baûn thán cuía cha, tiãúp tuûc khai phaï måí räüng diãûn têch âáút âai âæåüc trãn 500 máùu ta. Mäüt vuìng âáút räüng låïn âaî biãún thaình ruäüng væåìn. Âáút âai âaî coï, dán cæ âaî tàng, ba Ngaìi Phan, Nguyãùn, Ngä xin thaình láûp xaî. Xaî hiãûu âáöu tiãn laì Phi Phuï kiãm caí âáút Hoìa Âa.

Traíi qua bao triãöu âaûi, xaî hiãûu âaîî nhiãöu láön thay âäøi. Xaî hiãûu Baío An laì xaî hiãûu cuäúi cuìng coìn duìng cho âãún ngaìy nay.

Suäút trong chiãöu daìi lëch sæí Nam tiãún cuía dán täüc ta, trong cäng cuäüc måí næåïc vaì dæûng næåïc, quán dán ta âaî âäø khäng biãút bao mäö häi xæång maïu måïi coï âæåüc mäüt biãn cæång räüng låïn nhæ ngaìy nay. AÏp duûng chênh saïch “âäüng vi binh tënh vi dán“, Thuíy Täø chuïng ta luïc coìn laìm quan âaî hãút loìng chàm lo viãûc næåïc, viãûc dán vaì têch cæûc trong viãûc khai hoang láûp xaî qui dán. Cäng cuía Ngaìi tháût vä cuìng to låïn. Mäùi táúc âáút cuía Baío An pháön låïn âãöu do cäng sæïc vaì mäö häi cuía caïc vë Täø Phan, Nguyãùn, Ngä taûo nãn. Âãø tæåíng thæåíng cho caïc tháön dán coï cäng trong viãûc qui dán láûp xaî, nàm thæï 9 âåìi Khaíi âënh ( 1924 ) vua âaî ban sàõc Phong Tháön cho ba Ngaìi Phan, Nguyãùn, Ngä laì “Duûc Baío Trung Hæng Linh Phoì Tän Tháön“ vaì sæïc cho laìng Baío An chàm lo thåì phuûng ba Ngaìi.

Âãø ca tuûng cäng lao to låïn cuía Ngaìi Thuíy Täø hai láön tæì Bàõc vaìo Nam, tæì Nam ra Bàõc räöi laûi vaìo Nam; âãø tæåíng nhåï cäng âæïc cao daìy cuía Ngaìi trong viãûc gáy dæûng cå âäö truyãön læu cho con chaïu, äng cha chuïng ta âaî khàõc hai cáu liãùn bàòng chæî Haïn:

9

"Nam thäø truìng lai vë quäúc vë dán cäng maûc âaûi

Phong saìo triãûu æïng nhi tän nhi tæí âæïc miãn træåìng” 1

Ngaìi Phan Nhån Baìn kãút duyãn cuìng baì Dæång thë Thaío, sinh haû âæåüc 7 ngæåìi con trai vaì 3 ngæåìi con gaïi. Hai ngæåìi con trai thæï 3 vaì thæï 7 chãút såïm. Nàm ngæåìi con trai coìn laûi laì Thãú Täø cuía 5 Phaïi. Ngaìi âæåüc suy tän laì Thuíy Täø täüc Phan Baoí An vaì âæåüc kãø laì âåìi Thæï Nháút. Ngaìi Phan Nhån Huyãûn âæåüc suy tän laì Ngaìi Så Täø.

Ngaìi Thuíy Täø máút ngaìy mäöng 6 thaïng 10 Ám lëch vaì baì Thuíy Täø máút ngaìy mäöng 4 thaïng 7 Ám lëch.

1 Xem tiãúp pháön liãùn âäúi

1

ÂÅÌI 1 ÂÅÌI 2 ÂÅÌI 3 ÂÅÌI 4 ÂÅI Ì 5 ÂÅÌI 6 ÂÅÌI 7 ÂÅÌI 8 ÂÅÌI 9 ÂÅÌI 10

Ngaìi

NGHÃÛ AN TRAÛI CHUÍ

Ngaìi QUANG

Ngaìi THIÃNG

Ngaìi LOÏ

Ngaìi CHÁÚN

Ngaìi TÆÛU

Ngaìi BAÏ LÁN

Ngaìi TRAÏCH

Ngaìi THIÃN

Ngaìi THU

Ngaìi AN

Ngaìi QUÃÚ

Ngaìi TRÇNH

Ngaìi KHÀÕC TÄN

Ngaìi HUY

MINH

Ngaìi HÁN

Ngaìi NHÁN

Ngaìi THANG DOAÎN

Ngaìi BAÏ ANH

Ngaìi ÂA LÄI

Ngaìi KHOAÏN

Ngaìi ÂA

Ngaìi SIÃU

Ngaìi HUY TAÌI

Ngaìi CÀNG

Ngaìi NHÅN HUYÃÛN

Ngaìi XUI

Ngaìi THIÃN

PHUÏ

Ngaìi NHÅN BAÌN

Ngaìi ÂINH

Ngaìi TRÊ PHUÛ

Ngaìi TRUNG

Ngaìi KHÀC ÂAÛN

Ngaìi CHAÏNH NGHË

Thuíy täø täüc Phan Baío An, Âiãûn Quang, Âiãûn baìn, Quaíng Nam

Thuíy täø täüc Phan Cäø Âaûm, Nghi Xuán, Haì Ténh

Ngaìi THUÏC QUYÃN

Thuíy täø täüc Phan Tiãn Cáöu, Xuán Giaíng, Nghi Xuán,

Haì Ténh

Thuíy täø täüc Phan Xuán Viãn, Nghi Xuán, Haì Ténh

Thuíy täø täüc Phan Phan Xaï,Xuán Myî, Nghi Xuán, Haì

2

Toâng ñoà TỘC PHAN

DÉ TIÃÖN Laìng Ao Giaín Phuí Âæïc Quang Huyãûn Nghi Xuán Tráún Nghãû An

Tènh Haì Ténh

CHI HÁÛU ÁÚp Hoìa Âa Xaî Baío An Täøng Âa Hoìa Huyãûn Diãn Phæåïc Phuí Âiãûn Baìn Tènh Quaíng Nam

CAO TÄØ PHAN ÂA LÄI Âinh Thë Âàông

TÀÒNG TÄØ PHAN ÂA LÆ

SÅ TÄØ PHAN NHÅN HUYÃÛN

Tráön Thë Pháûn

THUÍY TÄØ PHAN NHÅN BAÌÌN

Dæång Thë Thaío

THÃÚ TÄØ P 1 PHAN VÀN BAÌI

Nguyãùn Thë Dæ

THÃÚ TÄØ P 2 PHAN VÀN HAÌNNguyãùn Thë Âiãu

THÃÚ TÄØ P 3 PHAN VÀN THIÃÛU

Ngä Thë Cáøn

THÃÚ TÄØ P 4 PHAN VÀN YÃÚN

Phaûm Thë Kiãöu

THÃÚ TÄØ P 5 PHAN VÀN LIÃU

Tráön Thë Phiãn

2. LAÌNG BAÍO AN

a/ Baío An qua caïc thåìi âaûi

Baío An laì mäüt trong 24 laìng cuî cuía khu Goì Näøi, nay gäöm 3 Xaî Âiãûn Quang, Âiãûn Trung vaì Âiãûn Phong. Xaî hiãûu âáöu tiãn cuía Baío An laì Phi Phuï. Theo thåìi gian, qua nhiãöu triãöu âaûi, tãn laìng âaî thay âäøi nhiãöu láön :

- Tæì Phi Phuï âäøi thaình Phuï An Âäng xaî vaì Phuï An Táy xaî.

- Thåìi Táy Sån âäøi thaình Phuï An Âäng, Táy nhë ÁÚp.

- Thåìi Minh Maûng thæï 17 (1831) âäøi thaình Baïo An Âäng, Táy nhë xaî.

- Baío Âaûi thæï 14 nàm Âinh Sæíu (1937) âäøi thaình Baío An Âäng xaî vaì Baío An Táy xaî.

- Dæåïi chênh thãø VNDCCH âäøi thaình xaî Hoaìng Diãûu, gäöm caïc thän: Baío An, Xuán Âaìi, Phi phuï (Bãún Âãön Táy) vaì Án Phuï (Bãún Âãön Âäng).

- Dæåïi chênh thãø VNCH (1954-1975), xaî Hoaìng Diãûu âäøi thaình xaî Phuï Tán, goüi Thän laì ÁÚp.

11

- Dæåïi chênh thãø CHXHCNVN, Baío An laì mäüt thän cuía Xaî Âiãûn Quang. Xaî Âiãûn Quang gäöm coï 9 thän: Ván Ly, Thaûnh Myî, La Kham, Tæ Phuï, Baío An, Phi Phuï, Án Phuï, Xuán Âaìi vaì ÁÚp Nam Kyì Lam.

Trong thåìi âiãøm Baoí An chia thaình 2 xaî Baío An Âäng vaì Baío An Táy, leî âuïng ra thç dán cuía Täüc thuäüc xaî naìo phaíi åí ngay trãn âáút cuía xaî áúy; nhæng åí Baío An khäng thãø thæûc hiãûn âæåüc âiãöu naìy vç ruäüng âáút âãöu do cäng sæïc cuía täø tiãn caïc doìng täüc âaî cuìng nhau khai kháøn âãöu tråí thaình cäng âiãön cäng thäø. Âaî tæì láu con chaïu caïc täüc hoü åí xen láùn våïi nhau cuìng khàõp trong xaî, khäng phán biãût trãn dæåïi, âäng táy. Vç thãú, 2 xaî Baío An Âäng vaì Baío An Táy chè coï trãn màût giáúy tåì. Giæîa 2 xaî khäng coï mäüt làòn ranh giåïi hay mäüt cáy truû mäúc naìo laìm giåïi haûn. Viãûc chia xaî chè coìn laì viãûc chia hai dán säú caïc Täüc hoü. Caïc Täüc âaî thoía thuáûn våïi nhau :

- Baío An Âäng gäöm coï caïc Phaïi, Täüc: Phaïi 1, 3, 4 &5 cuía täüc Phan + Phaïi 1 & 2 cuía Täüc Thaïi + Phaûm viãút, Phaûm Âaìo, Phaûm ... + täüc Buìi.

- Baío An Táy gäöm coï caïc Phaïi, Täüc: Täüc Nguyãùn + Täüc Ngä + Phaïi 2 täüc Phan + Phaïi 3 & 4 täüc Thaïi + täüc Læång + täüc Huyình.

Viãûc phán chia chè nhàòm muûc âêch cán bàòng dán säú cho hai xaî nãn Phan Phaïi Nhç vaì Phaïi 3 & 4 täüc Thaïi phaíi thuäüc vãö Baío An Táy. Dán laìng nhåì åí xen láùn våïi nhau nãn khäng phán biãût ngæåìi laìng Âäng ngæåìi laìng Táy. Hoü luän luän coï mäúi quan hãû máût thiãút våïi nhau, huåíng chung quyãön låüi nhæ nhau do âoï tçnh tæång thán tæång aïi âæåüc thàõm thiãút bãön chàût giæîa nhæîng ngæåìi tuy khaïc täüc, khaïc laìng. Caïc Phaïi nhæ Phaïi Nhç täüc Phan, phaïi Ba, Phaïi Tæ täüc Thaïi vãö laìm dán Baoí An Táy nhæng con chaïu caïc Phaïi naìy khäng tæû xem mçnh laì mäüt doìng täüc biãût láûp. Cáu liãùn thåì taûi Nhaì thåì Phan Phaïi Nhç âaî noïi lãn âiãöu âoï:

“ Vä phán Âäng Táy, thuíy täø Vinh dæång nguyãn nhæït maûch.

Thaïi nhæ baìn thaûch, âëa bàòng saín khaïi trê thiãn thu “.

Coï nghéa laì :

“ Khäng phán biãût Âäng Táy, tæì xæa Vinh Dæång chè coï mäüt maûch nguäön.

Yãn äøn nhæ âaï taíng, âáút räüng cuía caíi nhiãöu sung tuïc muän nghçn nàm“.

Toïm laûi, tuy phaíi tuán haình pheïp tàõc cuía triãöu âçnh âæång thåìi, nhæng tiãön nhán chuïng ta váùn luän luän xem troüng nghéa tçnh, giæî væîng tinh tháön âoaìn kãút gàõn boï giæîa nhæîng ngæåìi cuìng mäüt quã hæång. Khäng vç chia Xaî, chia täüc,

12

chia Phaïi maì máút âi caïi tçnh caím thiãút tha sàôn coï giæîa ngæåìi laìng Âäng vaì ngæåìi laìng Táy.

b/ Vë trê, giåïi haûn, diãûn têch, âëa thãú

Baío an nàòm trong khu Goì Näøi gäöm 3 xaî Âiãûn Quang, Âiãûn Trung, Âiãûn Phong thuäüc huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam. Säng Thu Bäön chaíy âãún Ván Ly taïch ra mäüt nhaïnh goüi laì Säng Con chaíy doüc theo ranh giåïi 2 huyãûn Duy Xuyãn vaì Âiãûn Baìn. Âãún Xuyãn Træåìng nhaïnh Säng Con laûi nháûp laûi våïi gioìng Säng Caïi räöi chaíy thàóng ra cæía Âaûi Chiãúm. Baío An nàòm vãö phêa Táy Nam Âaì Nàông vaì caïch Âaì Nàông chæìng 37km, theo âæåìng bäü. Muäún âãún Baío An ta coï thãø âi theo âæåìng bäü hoàûc bàòng xe læía. Nãúu âi âæåìng bäü, tæì Âaì Nàông âi theo quäúc läü 1A, qua khoíi cáöu Cáu Láu (cuî) khoaíng 600m, reî phaíi theo âæåìng huyãûn läü âãún Cáöu Âen khoaíng 2km. Tæì Cáöu Âen âãún âëa âáöu Baío An khoaíng 11km. Nãúu âi bàòng xe læía, xuäúng ga Xuán Âaìi ( báy giåì laì Ga Goì Näøi ) âi Baío An 1km. Træåïc nàm 1945, ngoaìi âæåìng bäü vaì âæåìng xe læía coìn âi âæåìng thuíy bàòng ghe.

Laìng Baío An, phêa Táy giaïp 3 laìng Thaûnh Myî, La Kham vaì Tæ Phuï, phêa Âäng giaïp Xuán Âaìi vaì ÁÚp Nam Kyì Lam. Phêa Bàõc giaïp säng Thu Bäön, phêa Nam giaïp Bãún âãön Táy (Phi Phuï).

Laìng räüng trãn 500 máùu ta, khäng kãø áúp Hoìa Âa. Theo baín âäö âëa chênh veî nàm 1934 tè lãû xêch 1/2000, âæåüc thu nhoí laûi 6 láön thaình TLX : 1/12000ï ta coï thãø tênh âæåüc diãûn têch laìng Baoí An mäüt caïch tæång âäúi chênh xaïc nhæ sau:

- Khoaíng caïch trãn baín âäö tæì Âäng sang Táy âo âæåüc: 245 mm.

* Khoaíng caïch tháût: 245mm x 12000 = 2940m.

- Khoaíng caïch trãn baín âäö tæì Bàõc sang Nam âo âæåüc trung bçnh:

(215mm + 170mm + 185mm): 3 = 190mm.

* Khoaíng caïch tháût: 190mm x 12000 = 2280m.

Diãûn têch: 1m2 x 2940 x 2280 = 6.703.200 m2 # 670 ha.

Ranh giåïi phêa Bàõc laì con säng Thu Bäön. Næåïc säng chaíy xiãút. Hàòng nàm, næåïc luî xoïi moìn laìm suûp låí âáút âai maìu måî åí ven säng phêa hæîu ngaûn vaì bäöi vaìo phêa taí ngaûn thuäüc pháön âáút laìng Long Häüi (Âiãûn Thoü). So saïnh 2 baín âäö 1934 vaì 1977, ta tháúy âáút âaî låí vaìo quaï khu mäü Tiãön Hiãön Phan, Nguyãùn, Ngä; tæïc laì quaï 1/2 laìng cuî. Bë aính hæåíng nàûng nãö cuía luî luût, laìng âaî máút âi 1/2 diãûn têch kãø tæì khi måïi khai phaï, nhæng buì laûi, luî luût cuîng mang phuì sa bäöi âàõp

13

taûo cho âáút âai thãm maìu måî. Tæì nguyãn nhán noïi trãn nãn diãûn têch âáút laìng luän luän biãún âäüng, khäng thãø naìo coï âæåüc mäüt säú âo chênh xaïc.

Âáút laìng chia thaình 2 pháön theo chiãöu doüc tæì Âäng sang Táy, âáút canh taïc vaì khu thäø cæ. Âáút canh taïc nàòm vãö phêa Bàõc cuía laìng, tiãúp giaïp våïi säng Thu, chia thaình nhiãöu dáy. Mäùi dáy chia thaình máùu, saìo coï tãn goüi riãng cho tæìng xæï âáút nhæ xæï Cäön Gaûch, cäön Cáy Da, Baìu Laïc, Baìu Phuí, xæï cáy Gaûo v.v...Âáút thäø cæ chia thaình tæìng ä båíi âæåìng caïi låïn vaì caïc âæåìng kiãût nàòm ngang Bàõc Nam. Con âæåìng caïi Âäng Táy xuyãn qua laìng nàòm caûnh ranh giåïi phêa Nam. Âæåìng âáút thàóng, räüng luän luän rám maït nhåì nhæîng boïng cáy hai bãn vãû âæåìng. Nhæîng con âæåìng kiãût theo hæåïng Bàõc Nam thàóng goïc våïi âæåìng caïi, chaûy song song våïi nhau ra táûn caïnh âäöng cho âãún båì säng. Tæì âáöu laìng âãún cuäúi laìng coï caí thaíy 10 con âæåìng kiãût. Giæîa hai âæåìng kiãût laì mäüt xoïm. Nhæîng con âæåìng nhoí song song våïi âæåìng caïi näúi liãön caïc kiãût vaì xoïm taûo cho viãûc âi laûi dãù daìng, thäng suäút vaì tiãûn låüi. Táút caí caïc con kiãût âãöu räüng raîi, thoaïng maït vaì saûch seî chaûy giæîa hai båì tre xanh tæåi täút quanh nàm. Mäùi âæåìng kiãût âãöu coï läúi âi riãng cho ngæåìi vaì cho tráu boì. Nhåì thãú maì muìa mæa viãûc âi laûi thuáûn låüi, khäng phaíi läüi bç boîm trong buìn láöy läüi.

Táút caí Âçnh, Chuìa, Nhaì Thåì Täüc, Phaïi âãöu xáy doüc theo âæåìng caïi , màût träng vãö hæåïng Nam. Âçnh åí giæîa laìng. Phêa âäng âçnh laì træåìng hoüc, phêa táy âçnh laì khu Chåü. Hai bãn âæåìng, ngang qua chåü,ü laì hai daîy daìi caïc tiãûm buän baïn vaì caïc quaïn àn. Táút caí âãöu tæåìng väi maïi ngoïi. Ban âãm nhiãöu tiãûm thàõp âeìn "màng säng" saïng træng. Caïch bäú trê, sàõp âàût khu dán cæ, phäú chåü, træåìng hoüc, sán váûn âäüng mang tênh khoa hoüc vaì tháøm myî âaî taûo cho laìng quã Baoí An mäüt quang caính thiãn nhiãn ráút vàn hoïa. Läúi qui hoaûch naìy chæïng toí mäüt caïch huìng häön Täø tiãn chuïng ta laì nhæîng ngæåìi taìi gioíi vãö màût täø chæïc vaì xáy dæûng.

c/ Kinh tãú

Hàòng nàm âãún muìa næåïc luî, âáút âai åí ven säng bë suût låí. Âáút canh taïc dáön dáön thu heûp. Dán säú, ngæåüc laûi ngaìy mäüt gia tàng. Saín pháøm thu âæåüc tæì âáút âai khäng coìn âuí cung æïng cho nhu cáöu vãö âåìi säúng cuía nhán dán. Dán laìng buäüc phaíi chuyãøn hæoïng sang laìm caïc ngaình nghãö thuí cäng khaïc; tè lãû nhæîng ngæåìi laìm ngaình naìy chiãúm trãn 80%. Caïc nghãö dãût vaíi, dãût luûa, æåm tå, laìm âæåìng mêa vaì nhiãöu nghãö khaïc ngaìy caìng phaït triãøn.

Vãö näng nghiãûp, ngoaìi mäüt säú êt träöng luïa, ngæåìi näng dán chuyãn canh vãö träöng dáu, träöng bäng, träöng mêa nhiãöu hån caïc loaûi hoa maìu khaïc âãø phuûc vuû cho nghãö dãût vaì laìm âæåìng. Nghãö dãût âæåüc phaït triãøn liãn tuûc quanh nàm, saín

14

xuáút ra caïc màût haìng tæì såüi bäng nhæ vaíi ta,vaíi muìng, xi ta. Tæì såüi tå tàòm coï luûa, laính, tussor thao, âuîi. Suäút ngaìy âãm tiãúng thoi âæa tæì caïc khung cæíi vang voüng trong caïc thän xoïm räün raìng, reo vui cho ta caïi caím tæåíng caí laìng laì mäüt khu cäng nghiãûp. Sæû kheïo tay, cáön máùn cuía ngæåìi thåü dãût Baío An âaî tæìng näøi danh khàõp vuìng:

“ Tiãúng âäön con gaïi Baío An,

Kheïo mua såüi nhoí vãö âan maình maình”.

Haìng dãût Baío An âaî mäüt thåìi näøi tiãúng trong næåïc vaì âæåüc âæa âi baïn åí caïc thaình phäú låïn nhæ Haì Näüi, Vinh, Huãú, Saìi Goìn, Nam vang (Campuchia). Bãn caûnh nghãö dãût laì nghãö mäüc chuyãn âoïng khung cæíi, maïy æåm tå keïo såüi, caïc xa quay såüi ... Ngoaìi ra coìn coï thåü nhuäüm, thåü häö ngheì vaíi, såüi. Táút caí håüp thaình mäüt laìng dãût liãn hoaìn kheïp kên. Ngoaìi nghãö dãût coìn coï nghãö laìm âæåìng. Mäùi nàm ngæåìi ta thu hoaûch mêa tæì thaïng 10 vaì thaïng 3 Ál. Mêa tæì ruäüng âæåüc âæa vãö caïc loì náúu âæåìng âæåüc eïp næåïc qua mäüt maïy eïp goüi laì äng che quay troìn båíi læûc keïo cuía tráu. Næåïïc mêa âæa vaìo caïc chaío to âãø náúu âæåìng. Qua caïc kháu chãú biãún, ngæåìi thåü náúu âæåìng âaî saín xuáút ra caïc loaûi âæåìng nhæ âæåìng baït, âæåìng muäúng, âæåìng caït vaì máût mêa âãø náúu ræåüu.

Ngaìy coìn nhoí, mäùi láön ra loì âæåìng, chàõc caïc baûn âaî tæìng âæåüc caïc baïc caïc chuï cho uäúng næåïc cheì hai hoàûc cho àn âæåìng non âäø vaìo beû chuäúi hoàûc traït lãn baïnh traïng næåïng. Caïi hæång vë ngoüt ngaìo quyãún ruî áúy váùn coìn âoüng maîi trong loìng chuïng ta cho âãún cuäúi âåìi!

Âæåìng saín xuáút ra âæåüc âæa âi baïn khàõp caïc tènh thaình thäng qua âæåìng thuíy åí mäüt bãún bãn båì säng Thu; nåi âáy âaî tråí thaình mäüt âëa danh näøi tiãúng laì Bãún Âæåìng.

Baìi thå sau âáy2 cho ta biãút täøng thãø vãö kinh tãú cuía Goì Näøi:

“... Doìng säng låïn reî sang hai nhaïnh,

Mäüt Duy Xuyãn, mäüt caïnh Âiãûn Baìn.

Taûo miãön Goì Näøi Âiãûn Quang,

Vàn Ly, Tæ Phuï, Baío An, Xuán Âaìi...

Tiãúp vuìng âáút traîi daìi truì phuï,

Nåi âäng dán cæ truï laìm àn.

2 Trêch baìi thå Âáút Maìu cuía Tãú Thu

15

Träöng dáu haïi laï nuäi tàòm,

Æåm tå dãût luûa tiãúng vang mäüt thåìi.

Nghãö dãût vaíi, träöng bäng keïo såüi,

Tiãúng thoi âæa vang voüng thän laìng.

Tàng gia trãn maính âáút maìu,

Khoai, dæa, bàõp, âáûu, bê, báöu mæåït xanh.

Væìa träöng åït xen canh thuäúc laï,

Näng saín âi khàõp ngaî kinh thaình.

Laûi coìn cáy mêa thám canh,

Náúu âæåìng, láúy máût, näøi danh Bãún Âæåìng.

Duì mäüt nàõng hai sæång váút vaí,

Dáng cho âåìi thaình quaí áúm ãm.

Chiãöu buäng tràng roüi bãn thãöm,

Cáu hoì, tiãúng haït ãm âãöm mäüng må.

Ngàn doìng chaíy dæûng båì xe næåïc,

Âæa næåïc vaìo væåìn tæåüc ruäüng næång,

Dáùu cho haûn haïn tai æång,

Luïa âäöng váùn täút, cáy væåìn váùn xanh.

Våìn aïnh nàõng long lanh âaïy næåïc,

No caïnh buäöm xuäi ngæåüc doìng säng,

Khi âi thäø saín lám, näng,

Luïc vãö baïch hoïa, haìng cäng nghiãûp cáön...”

Viãûc trao âäøi, mua baïn haìng hoïa cuía ngaình dãût vaì laìm âæåìng taûo cho nãön thæång maîi ngaìy caìng phaït triãøn vaì phäön thënh. Giao thäng cuîng goïp pháön quan troüng vaìo viãûc giao læu haìng hoïa. Âæåìng caïi laì truûc läü chênh näúi liãön hai âáöu Goì Näøi xuyãn qua Baío An, tiãúp thäng våïi quäúc läü 1A. Phæång tiãûn âi laûi âaî coï xe âaûp, xe keïo vaì xe ngæûa, vãö sau coï xe håi. Âæåìng xe læía xuyãn Viãût chè caïch Baío An 1km. Âi gáön thç âãún ga Xuán Âaìi (âaî âäøi laì Ga Goì Näøi), âi xa thç âãún ga Kyì Lam.

16

Âæåìng thuíy thç duìng thuyãön âãø chåí haìng hoïa vaì haình khaïch. Bãún Âæåìng laì nåi xuáút phaït, ngæåüc doìng thç lãn caïc ngoí nguäön Näng Sån, Tê Seï, Thaûnh Myî, Haì Tán... , xuäi doìng thç xuäúng Häüi An hay ra Âaì Nàông.

d/ Vàn hoïa, giaïo duûc

Viãûc giao læu haìng hoïa thuáûn låüi, âáùy maûnh kinh tãú phaït triãøn, thæång maûi phäön thënh, keïo theo giao læu vàn hoïa âa phæång tæì caïc nåi, taûo thaình sæû vàn minh tiãún bäü trong cäüng âäöng cæ dán Baío An.

Baío An coï truyãön thäúng hiãúu hoüc, hoüc gioíi vaì coï taìi. Ngay tæì khi thaình láûp xaî, nhiãöu vë Thuíy täø caïc doìng täüc âaî âæåüc phong tæåïc Háöu, tæåïc Baï... vaì laìm quan dæåïi caïc triãöu âaûi tæì thåìi Lã så cho âãún nhaì Nguyãùn sau naìy. Nhåì kinh tãú phaït triãøn, thæång maûi phäön thënh, ráút nhiãöu ngæåìi tråí nãn giaìu coï khaï giaí. Con chaïu coï âiãöu kiãûn âãø theo hoüc âãún nåi âãún chäún.

Dæåïi triãöu Nguyãùn, Baío An coï khoaíng 15 Tuï taìi, 18 Cæí nhán vaì mäüt Phoï Baíng. Quan chæïc cáúp Huyãûn tråí lãn tæì Huáún Âaûo, Giaïo Thoü, Âäúc Hoüc, tri Huyãûn, tri Phuí, Laînh Binh, Aïn Saït ... Baío An âãöu coï caí. Caïc äng quan naìy khi vãö hæu trê, háöu hãút âãöu vãö säúng åí laìng. Hoü truyãön baï cho dán laìng nhæîng tinh hoa cuía Haïn hoüc, âaûo âæïc cuía Thaïnh hiãön. Ngoaìi ra hoü coìn mang vãö nhæîng thuáön phong myî tuûc tiãúp thuû âæåüc tæì cung âçnh cho âãún caïc nåi hoü tráún nháûm træåïc âáy.

Tæì âáöu tháûp kyí 20, nhiãöu ngæåìi theo Táy hoüc âæåüc tiãúp xuïc træûc tiãúp hoàûc qua saïch våí, baïo chê nãön vàn minh tiãún bäü cuía phæång Táy âem aïp duûng vaì caïch tán nãúp säúng åí quã nhaì. Hoü hæoïng dáùn moüi ngæåìi säúng vàn minh hån nhæ càõt toïc ngàõn, váûn áu phuûc, tham gia caïc phong traìo xoïa naûn muì chæî, kãu goüi nam næî bçnh quyãön... Træåìng Baío An laì mäüt træåìng âæåüc thaình láûp såïm nháút trong tènh, khi nãön Táy hoüc bàõt âáöu lãn cao. Coï træåìng trong laìng, khäng phaíi âi hoüc xa täún keïm, nãn con nhaì ngheìo cuîng âi hoüc âæåüc. Hoü cäú gàõng hoüc âãø âäù bàòng Så Hoüc Yãúu læåüc hoàûc Tiãøu hoüc. Con nhaì giaìu coï, khaï giaí tiãúp tuûc theo hoüc caïc træåìng Trung hoüc nhæ Quäúc Hoüc Huãú, Træåìng Bæåíi Haì Näüi, træåìng Peïtrus-Ky, Cháún Thanh, Âaût Âæïc Saìi Goìn âãø láúy bàòng Dipläme (Thaình chung) hay Tuï taìi. Con gaïi cuîng âæåüc âi hoüc nhiãöu. Bàõt âáöu tæì nàm 1935, nhiãöu thanh næî âaî âäù bàòng Så hoüc, Tiãøu hoüc, Thaình chung. Nhiãöu ngæåìi âaî tråí thaình cä Giaïo, cä Âåî (Sage-femme), Y taï; âoï laì âiãöu hiãúm tháúy åí caïc laìng quã thåìi báúy giåì.

Hoüc nhiãöu, âäù âaût nhiãöu. Coï bàòng Tiãøu hoüc tråí lãn âaî coï thãø laì nhæîng äng Thäng, äng Phaïn, äng Tham ...Táút caí âãöu laìm viãûc åí caïc thaình phäú. Nhåì coï hoüc

17

vaì hoüc räüng, hoü âaî tiãúp thuû âæåüc nhæîng tæ tæåíng måïi cuía nãön vàn hoïa måïi. Hoü âaî mang vãö laìng nhæîng caïi hay, caïi måïi laû, caïi täút âeûp cuía mäüt nãön vàn minh tiãn tiãún. Dán laìng nhåì âoï âaî tiãúp cáûn âæåüc vàn minh Áu Táy såïm hån caïc vuìng quã khaïc.

Trãn âáy laì mäüt säú nguyãn nhán chênh âaî taûo nãn nãön vàn hoïa æu viãût cuía laìng Baío An.

Trong cuäüc säúng âåìi thæåìng, duì mäüt nàõng hai sæång váút vaí ngoaìi âäöng ruäüng, hay bãn khung cæíi cáön máùn ngaìy âãm, ngæåìi dán Baío An váùn khäng quãn caïc sinh hoaût vàn nghãû, giaíi trê, thãø thao ... væìa náng cao dán trê, væìa hæåíng thuû, thanh nhaìn.

Vàn nghãû tiãúp sæïc cho nãön vàn hoïa phaït triãøn vaì goïp pháön vaìo viãûc caíi taûo xaî häüi. Thåìi áúy, trong caïc laìng quã Goì Näøi chè coï Baío An laì coï træåìng haït såïm nháút. Træåìng haït láûp åí âáöu laìng coï tãn laì Træåìng Nhaìn. Caïc âoaìn Haït Bäü, Ca Huãú, Caíi Læång thæåìng vãö laìng trçnh diãùn. Nhiãöu âoaìn xiãúc, aío thuáût cuîng thæåïng gheï laûi Baío An. Nhåì xem Haït Bäü, Caíi Læång, dán laìng khäng nhæîng âãø giaíi trê sau nhæîng ngaìy lao âäüng mãût nhoüc maì coìn biãút âæåüc nhæîng tuäöng têch, hoüc âæåüc caïc gæång trung hiãúu, tiãút nghéa, caïi nhán âæïc cuía nhæîng nhán váût trong tuäöng haït. Biãút phán biãût caïi thiãûn, caïi aïc; con ngæåìi nhåì âoï tråí nãn thuáön læång, nhán háûu hån.

Ngoaìi vàn nghãû coìn coï thãø thao. Sán váûn âäüng âæåüc xáy dæûng åí âáöu laìng. Âäüi boïng âaï âæåüc thaình láûp vaì âi thi âáúu åí nhiãöu nåi nhæ Âaûi Läüc, Duy xuyãn, Häüi An ... vaì luän mang vãö thàõng låüi nhåì coï nhiãöu cáöu thuí xuáút sàõc, trong âoï coï thuí män Ba Nhaình âaî tæìng näøi tiãúng trong laìng boïng âaï.

Baío An âæåüc ngåüi ca laì âáút thanh caính, caính trê thiãn nhiãn âeûp âeî haìi hoìa, nhæîng con ngæåìi thanh lëch nhaìn nhaî, coï hoüc váún, coï kiãún thæïc, nhán dán coï cuäüc säúng yãn vui vaì sung tuïc.

“ Cáy da naìo cao hån cáy da Baìn Laînh,

Âáút mä thanh caính cho bàòng âáút Baío An “.

Cáu haït khäng roî xuáút xæï tæì âáu, ai laì taïc giaí? Nhæng coï mäüt âiãöu chàõc chàõn laì taïc giaí cáu haït phaíi laì ngæåìi âaî tæìng chu du âáy âoï, tæìng âi qua nhiãöu laìng quã, nháút laì biãút ráút roî caính trê vaì con ngæåìi Baío An måïi coï âæåüc sæû so saïnh áúy.

Noïi toïm laûi, nãön vàn hoïa cuía Baío An âæåüc thãø hiãûn roî neït qua viãûc qui hoaûch xoïm laìng, trong caïc buäøi Tãú Lãù tæåíng niãûm cäng âæïc Täø tiãn, trong caïch

18

àn màûc, trong giao tãú cuîng nhæ trong tiãúp thuû coï choün loüc caïc phong tuûc táûp quaïn cäø truyãön, caïc phong traìo vàn nghãû, thãø duûc thãø thao phaït triãøn ráöm räü.

Vaìi neït biãøu tæåüng vàn hoïa âiãùn hçnh cuía thåìi kyì áúy:

- Lãù Kyì Yãn: Lãù troüng âaûi nháút cuía dán laìng âæåüc täø chæïc hàòng nàm vaìo 12,13 thaïng Giãng Ál âãø Tãú Caïo caïc vë Tiãön Hiãön vaì cáöu cho quäúc thaïi dán an. Tháût khoï mä taí hãút caïi ræûc råî, uy nghi, long troüng vaì tän nghiãm cuía buäøi Lãù.

- Vãö trang phuûc: Vaìo âáöu tháûp kyí 30, åí Baío An âaî xuáút hiãûn nhæîng ngæåìi màûc âäö Táy (Áu phuûc). Âoï laì nhæîng äng Thäng, äng Phaïn laìm viãûc taûi caïc tènh, thaình vãö laìng nhán ngaìy nghè; âoï laì nhæîng hoüc sinh theo hoüc caïc træåìng trung hoüc åí caïc thaình phäú låïn vãö nghè Heì. Nhæîng bäü complet may bàòng tussor do baìn tay cuía ngæåìi thåü dãût trong laìng dãût ra, tháût sang troüng vaì lëch sæû nháút thåìi báúy giåì. Nhæîng bäü baì ba bàòng tå luûa vaìng oïng träng tháût quê phaïi, cao sang. Caïc thiãúu næî cuîng phuûc sæïc bàòng nhæîng chiãúc aïo daìi tán thåìi “Le mur“ bàòng luûa, xaï xë, nhiãùu ... âuí maìu sàõc, quáön tràõng, guäúc cao goït chæï khäng âån âiãûu trong hai maìu âen tràõng. Hoü khäng coìn buïi toïc cao trãn âáöu maì âãø toïc xoîa ngang vai hay thaí daìi. Hoü cuîng âaî biãút trang âiãøm pháún son âãø tàng thãm veí âeûp, âãø ràng tràõng khäng nhuäüm ràng âen, boí dáön huït thuäúc vaì àn tráöu.

- Sæû giao tiãúp giæîa Nam, Næî khäng coìn quaï khàõc khe nhæ træåïc theo giaïo âiãöu “Nam næî thuû thuû báút thán“. Nam Næî âaî coï nhæîng buäøi sinh hoaût chung, tham gia caïc buäøi vàn nghãû, thãø thao ...

- Nhæîng âãm tràng saïng, maït tråìi nhiãöu nhaì khaï giaí täø chæïc nhæîng buäøi haït hoì khoan táûp thãø trong nhæîng luïc nãûn moïng laìm nhaì, giaî gaûo , giaî väi hoàûc haïi dáu. Trai gaïi haït âäúi âaïp nhau vãö caïc âãö taìi näng nghiãûp, âaûo lyï laìm ngæåìi, vaì nháút laì vãö tçnh caím læïa âäi. Vaìo nhæîng ngaìy Tãút Nguyãn Âaïn coìn coï haït sàõc buìa theo tiãúng träúng cåm vaì sinh tiãön. Âoaìn haït âãún tæìng nhaì, haït chuïc mæìng nàm måïi an khang thënh væåüng, laìm àn phaït taìi vaì sau khi haït xong nháûn tiãön lç xç cuía chuí gia.

Táút caí nhæîng hçnh aính, ám thanh vaì tçnh caím coï âæåüc tæì váût cháút âãún tinh tháön âoï âaî tråí thaình nhæîng kyí niãûm ãm âãöm luän in âáûm trong loìng ngæåìi dán Baío An, duì âang säúng åí báút cæï nåi âáu, vaìo báút cæï thåìi gian naìo.

“ Säng Thu bao næåïc bao thæång nhåï.

Goì Näøi máúy nhaì máúy thiãút tha.

Mêa ngoüt, dáu xanh, tå luûa tràõng,

19

Váùn luän hoaìi voüng chäún quã nhaì “. 3

3. SÀÕC PHONG TIÃÖN HIÃÖN Trãn 500 nàm træåïc, Baío An laì vuìng âáút hoang vu, coí cáy um tuìm ráûm

raûp, nåi áøn truï cuía nhæîng loaìi daî thuï. Thãú maì nhåì sæïc ngæåìi, vuìng hoang âëa naîy âaî tråí thaình mäüt xaî våïi nhæîng ruäüng væåìn xanh täút. Nhæîng con ngæåìi báút cháúp nàõng mæa, chëu âæûng sæång lam chæåïng khê, gian khäø khäng såìn, âem mäö häi vaì sæû säúng âãø khai hoang 500 máùu âáút láûp nãn mäüt xaî våïi caïi tãn goüi âáöu tiãn laì Phi Phuï, âaî tråí thaình nhæîng vë Thuíy Täø cuía caïc doìng täüc åí Baío An ngaìy nay.

Theo phäø hãû cuía caïc Täüc, chuïng täi xin toïm læåüc lëch sæí mäüt säú caïc doìng täüc sinh cæ taûi Baío An tæì khi coï Xaî cho âãún ngaìy toaìn quäúc khaïng chiãún chäúng thæûc dán Phaïp xám læåüc nàm 1946.

ÅÍ Baío An træåïc âáy coï 12 doìng täüc cuìng chung säúng. Coï täüc nhiãöu dán, coï täüc êt dán nhæng táút caí cuìng chung lo xáy dæûng vaì kiãún taûo Baío An thaình mäüt Xaî truì phuï vaì näøi tiãúng nháút trong tènh Quaíng Nam. Âoï laì caïc täüc : Phan, Nguyãùn , Ngä, Thaïi, Phaûm, Lã, Læång, Buìi vaì Huyình... Trong säú naìy, 5 Ngaìi Thuíy Täø caïc täüc Phan, Nguyãùn, Ngä, Thaïi vaì Phaûm laì nhæîng ngæåìi âàût chán træåïc tiãn lãn vuìng âáút hoang så xa laû naìy.

- Ba Täüc Phan, Nguyãùn, Ngä:

Khäng thãø viãút taïch riãng lëch sæí cuía 3 doìng täüc naìy vç nhæîng Thuíy Täø cuía hoü laì nhæîng ngæåìi saïng nghiãûp cuía xaî Baío An. Ba Phäø hãû âãöu viãút giäúng nhau vãö mäüt sæû kiãûn lëch sæí : 3 Ngaìi laì baûn kãút nghéa, cuìng coï chê âi tçm vuìng âáút måïi âãø xáy dæûng cå âäö truyãön læu cho con chaïu. Cáu liãùn thåì treo åí Âçnh laìng vaì åí 3 Nhaì thåì cuía 3 Täüc laì chæïng liãûu lëch sæí xaïc minh cho âiãöu naìy :

“Bàõc âëa tuìng væång tam kiãút hæîu,

Nam thiãn láûp xaî nháút âäöng cäng “

Coï nghéa laì : Âáút Bàõc theo vua ba baûn thiãút, Tråìi Nam láûp xaî goïp cäng âáöu.Theo phäø hãû, nguäön gäúc cuía 3 doìng täüc nhæ sau :

m Ngaìi Phan Täø: Ngæåìi laìng Ao Giaín, huyãûn Nghi Xuán, tènh Nghãû An. m Ngaìi Nguyãùn Täø: Ngæåìi Thæìa Tuyãn, phuí Âæïc Quang, huyãûn Nghi

Xuán, tènh Nghãû An. 3 Thå cuía Phan vàn Thã, âàng trãn baïo tæåìng nhán dëp khaïnh thaình Tiãön Âæåìng täüc Phan, Thanh Minh nàm Âinh Sæíu 1997 .

20

m Ngaìi Ngä Täø: Ngæåìi quáûn Bäüt Haíi, Diãn Làng, tènh Nghãû An. Thåìi vua Lã Thaïnh Täng, tuán theo lãûnh vua, 3 Ngaìi quyãút tám råìi boí quã

hæång, âem våü con vaìo Nam khai hoang láûp xaî. Træåïc tiãn 3 Ngaìi âãún mäüt vuìng phêa Bàõc säng Thu Bäön, khai kháøn âæåüc gáön 50 máùu ta. Sau nháûn tháúy nåi âáy âáút heûp, ngæåìi âäng, 3 Ngaìi beìn càõt ngæåìi canh thuí, âem våü con sang säng qua phêa Nam säng Thu Bäön. Tçm âæåüc mäüt nåi âiãön âëa hoang nhaìn, coí cáy tuï máûu, 3 Ngaìi beìn åí laûi, cuìng chung sæïc ra cäng khai phaï.

Mäüt thåìi gian sau, Ngaìi Phan Nhån Huyãûn lám bãûnh qua âåìi. Con Ngaìi laì Phan Nhån Baìn, näúi chê cha, cuìng 2 vë Thuíy Täø 2 täüc trãn, tiãúp tuûc cäng viãûc kháøn hoang. Sau nhiãöu nàm daìi âáöy gian lao khäø cæûc, gáön 500 máùu ta âáút âaî âæåüc khai phaï. Diãûn têch âáút naìy âuí âãø thaình láûp mäüt xaî. Thãú laì mäüt xaî måïi âæåüc veî thãm lãn baín âäö Âaûi Viãût våïi caïi tãn goüi âáöu tiãn laì PHI PHUÏ kiãm luän caí áúp Hoìa Âa. Phäø hãû hoü Thaïi vaì hoü Phaûm âãöu cheïp laì Thuíy Täø cuía hoü âaî vaìo cuìng thåìi våïi 3 Ngaìi Thuíy Täø hoü Phan, Nguyãùn, Ngä vaì âäöng tham gia viãûc khai kháøn âáút hoang, láûp xaî. Nàm Khaíi Âënh thæï 9, ba Ngaìi Phan Nhån Baìn, Nguyãùn Liãût vaì Ngä Bäö âæåüc Sàõc phong laì Tiãön Hiãön Khai Canh 2 laìng Baío An Âäng vaì Baío An Táy.

Dæåïi âáy laì baín Sàõc Phong bàòng chæî Haïn:

21

Phiãn ám: CUNG LUÛC HUY ÁM Sàõc Quaíng Nam tènh, Âiãûn Baìn phuí, Baoí An Âäng Táy nhë xaî Phuûng sæû

Tiãön Hiãön Khai canh PHAN NHÅN BAÌN âaûi lang chi tháön niãûp træï linh æïng tæï linh chaïnh trë.

Tráøm tæï tuáön âaûi khaïnh tiãút kinh tuûng bæíu chiãúu âaìm án lãù long âàng tráût træï phong vi Dæûc Baío Trung Hæng Linh Phoì Tän Tháön Chuáøn kyì phuûng sæû tháön kyì tæång hæîu baío ngaî lã dán khám taûi.

Khaíi Âënh cæíu niãn tháút ngoaût nhë tháûp nguí nháût.

(ÁÚn) Sàõc Maûng Chi Bæíu

Phoíng dëch:

SÀÕC LUÛC PHONG TÀÛNG

Sàõc lãûnh cho tènh Quaíng Nam, phuí Âiãûn Baìn, hai xaî Baío An Âäng vaì Baío An Táy phuûng thåì vë Tiãön Hiãön khai canh PHAN NHÅN BAÌN näøi tiãúng linh æïng. Nhán kyì khaïnh tiãút 40 tuäøi cuía Tráøm theo lãû ban khen âaìm án cho täø täng nhæîng tháön dán coï cäng, nay ban chiãúu phong tàûng tiãn linh laì Dæûc Baío Trung Hæng Linh Phoì Tän Tháön ngoí âæåüc thåì phuûng âàûng baío vãû lã dán ta. Haîy tuán lãûnh naìy.

Niãn hiãûu Khaíi Âënh nàm thæï 9 ngaìy 25 thaïng 7 nàm Bênh Tyï.

ÁÚn vua: Sàõc Maûng Chi Bæíu.

Näüi dung 3 Sàõc phong âãöu giäúng nhau, chè khaïc tãn hoü ngæåìi âæåüc phong. Phäø hãû cuía 3 doìng täüc trãn âaî ghi:

1/ Ngaìi Phan Nhån Baìn laìm quan âãún chæïc Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Cáøm Y Vãû Âä Chè Huy Sæï, Âëch Nghéa Baï Phan Nhån Baìn Quê Cäng. Ngaìi sinh haû âæåüc 7 ngæåìi con trai (coï 2 ngæåìi chãút såïm) vaì 3 ngæåìi con gaïi. 5 ngæåìi con trai laì 5 Ngaìi Thè täø 5 Phaïi: Phaïi Nháút, Phaïi Nhç, Phaïi Ba, Phaïi Tæ vaì Phaïi Nàm.

2/ Ngaìi Nguyãùn Liãût sinh haû âæåüc 3 ngæåìi con trai laì Thè Täø cuía caïc Phaïi: Phaïi Maûnh, Phaïi Troüng vaì Phaïi Quê.

3/ Ngaìi Ngä Bäö sinh haû âæåüc 2 ngæåìi con trai laì 2 Ngaìi Täø Phaïi cuía: Phaïi Âaûi Täng vaì Phaïi Tiãøu Täng. Ngaìi Täø Phaïi Âaûi Täng laì Ngä Cäng Vàn laìm

22

quan âãún chæïc Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán, täøng thäúng caïc Dinh, Phoï Tæåïng Vàn Triãöu Baï.

Con chaïu 3 doìng täüc naìy ráút âäng, âãún nay âaî coï âãún âåìi thæï 19. Âåìi naìo cuîng coï ngæåìi hiãøn âaût, tham gia viãûc dán, viãûc næåïc. Sau chiãún tranh, mäüt säú êt con chauï tråí vãö laìng cuî. Mäüt säú âäng åí laûi nhiãöu nåi trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc, âäng nháút laì åí Tp.HCM, Âaì Laût, Âaì Nàông, Haì Lam, huyãûn Thàng Bçnh ...

- Hoü Thaïi: Theo phäø hãû cuía hoü Thaïi: Thè Täø hoü Thaïi ngæåìi xaî Âäù Liãu, huyãûn Nghi Xuán, tènh Nghãû An, thåìi âaûi Lã triãöu Häöng Âæïc, chiãún tranh loaûn laûc, kãút baûn våïi quê äng Phan, Nguyãùn, Ngä, Phaûm tæì âáút Bàõc vaìo Nam nàm Häöng Âæïc thæï 2 thaïng 2, ngaìy mäöng 2 (khoaíng thaïng 3 nàm 1471). Ngaìi Thè Täø huïy laì Thaïi Âaûi, sinh Ngaìi Thaïi Cäng Haíi, Ngaìi Thaïi Cäng Haíi sinh âæåüc 4 ngæåìi con trai tæïc laì 4 Ngaìi Täø Phaïi; Nháút, Nhç, Ba vaì Tæ. Âãún nay âaî coï con chaïu âãún âåìi thæï 17.

• Tam kiãút hæîu - Kiãút hæîu Nguî tän:

Cáu liãùn treo træåïc táøm thåì 3 ngaìi Tiãön hiãön taûi âçnh laìng Baío An âaî gáy êt nhiãöu thàõc màõc cho con chaïu hai doìng täüc Phaûm, Thaïi : - Taûi sao cäng âáöu láûpü xaî chè coï 3 ngaìi Phan, Nguyãùn, Ngä ? Hai ngaìi Phaûm vaì Thaïi âaî cuìng nãúm traíi nhæîng thaïng nàm gian lao khäø cæûc, âaî cuìng chung cäng goïp sæïc trong viãûc phaût coí âäún cáy, khai hoang våî hoïa sao khäng tháúy noïi âãún maì chè noïi Tam kiãút hæîu, khi vua Khaíi Âënh ban Sàõc Phong cho 3 ngaìi Phan, Nguyãùn, Ngä.

Âáy laì sæû kiãûn khäng thãø khäng âãö cáûp âãún khi viãút vãö caïc doìng täüc sinh cæ trãn âáút Baío An.Váún âãö “ Tam kiãút hæîu hay Kiãút hæîu nguî tän“, 2 Ngaìi Thaïi Täø vaì Phaûm Täø coï cuìng âãún mäüt láön våïi 3 Ngaìi Tiãön Hiãön Phan, Nguyãùn vaì Ngä khäng, chuïng ta laì nhæîng ngæåìi háûu sinh khäng biãút roî, chè xin dáùn ra âáy nhæîng cæï liãûu ruït ra tæì trong caïc Phäø hãû caïc doìng täüc liãn quan vaì nhæîng sæû viãûc âaî xaíy ra chung quanh caïc váún âãö naìy trong thåìi kyì áúy.

- Phäø hãû 3 täüc Phan, Nguyãùn, Ngä âãöu cheïp giäúng nhau: 3 Ngaìi Phan Täø, Nguyãùn Täø vaì Ngä Täø laì baûn kãút thán våïi nhau. Ba Ngaìi cuìng coï chê khai hoang láûp xaî nãn âaî quyãút tám lça boí quã hæång quyãún thuäüc âem våü con vaìo Nam láûp nghiãûp ...Khäng tháúy noïi âãún 2 Ngaìi Thaïi, Phaûm.

- Phäø hãû Täüc Thaïi cheïp : Thåìi âaûi Lã triãöu Häöng Âæïc, chiãún tranh biãún loaûn, kiãút hæîu nguí tän Phan, Nguyãùn, Ngä, Thaïi, Phaûm, tæû Bàõc lai Nam ...

- Phäø hãû täüc Phaûm cheïp : Dæî Phan, Nguyãùn Ngä, Thaïi, Phaûm ... Khäng noïi âãún hai chæî kiãút hæîu.

23

Con chaïu 2 täüc Thaïi, Phaûm muäún coï sæû cäng nháûn Thè Täø cuía hoü âaî cuìng luïc våïi 3 Ngaìi Phan, Nguyãùn, Ngä coï màût trãn vuìng âáút hoang så maì nay laì laìng Baío An âãø xin âæåüc sàõc phong tháön. Thåìi phong kiãún, caïc täüc Tiãön Hiãön coï nhiãöu âàûc quyãön, âàûc låüi hån. Caïc chæïc Chaïnh, Phoï Lyï træåíng âãöu thuäüc vãö con chaïu caïc täüc Tiãön Hiãön. Con chaïu caïc täüc khaïc khoï maì tranh caïc chæïc vuû naìy! Hoü chè giæî nhæîng chæïc vuû trong haìng Nguí hæång 4. Váún âãö naìy âaî mäüt thåìi âaî laìm máút âi sæû âoaìn kãút vaì tçnh thán thiãûn våïi nhau. Nhæng táút caí räöi cuîng qua âi.

Baío An dáön dáön phaït triãøn. Dán säú ngaìy mäüt gia tàng. Ngoaìi con chaïu caïc täüc âãún træåïc, thãm nhiãöu Täüc khaïc âãún sinh cæ láûp nghiãûp. Con chaïu hoü âãöu tråí thaình dán Baío An. Ráút nhiãöu ngæåìi hiãøn âaût. Hoü âaî cuìng nhau goïp pháön vaìo viãûc kiãún taûo mäüt xaî Baío An truì máût, phäön vinh.

Âãø moüi ngæåìi dán âæåüc hoìa âäöng trong cuäüc säúng yãn vui, âãø tçnh âoaìn kãút tæång thán tæång aïi giæîa nhæîng ngæåìi khaïc täüc cuìng chung säúng trãn mäüt quã hæång âæåüc tha thiãút âáûm âaì hån, äng Cæí nhán Læång Doaîn Nguyãn (âäù khoa Quê Maîo nàm 1903) âaî âãö nghë våïi 3 täüc Tiãön Hiãön âäøi 3 chæî sau trong 2 vãú cuía cáu liãùn noïi trãn nhæ sau:

“Bàõc âëa tuìng væång LONG HÆÎU NGHË ( thay vç Tam kiãút hæîu ).

Nam thiãn láûp xaî TAÏC DÁN SÅ.” ( thay vç Nháút âäöng cäng )

Coï nghéa laì: Âáút Bàõc theo vua tçnh baûn beì thám háûu,

Tråìi Nam láûp xaî laìm ngæåìi dán âáöu.

Ba täüc Phan, Nguyãùn, Ngä cháúp nháûn sæû thay âäøi naìy nhæng yãu cáöu chè treo liãùn naìy åí âçnh laìng vaì taûi 3 nhaì thåì Phan, Nguyãùn, Ngä maì thäi, vç ngaìi Thuíy Täø caïc täüc Thaïi vaì Phaûm khäng phaíi laì “ Ngæåìi dán âáöu “. Tuy âaî nháút trê nhæ váûy nhæng khäng hiãøu vç sao, chè âçnh laìng vaì täüc Phan thæûc hiãûn âuïng nhæ âaî thoía thuáûn.

Täüc Nguyãùn giæî nguyãn cáu liãùn cuî cho âãún ngaìy nay.

Täüc Ngä sæía 3 chæî sau cuía vãú âáöu:

“Bàõc âëa tuìng væång thiãn viãùn xæï.

Nam thiãn láûp xaî taïc dán så“.

4 Nguí hæång : - Hæång Bäü träng coi säø saïch âiãön âëa. - Hæång Kiãøm lo viãûc gæîi gçn an ninh, tráût tæû, canh gaïc, tuáön tra. - Hæång Bäøn laì thuí quîy. - Hæång Muûc thi haình caïc thæï thuãú. - Hæång Thå giæî gçn caïc loaûi giáúy tåì, thæ kyï trong laìng. Caïc chæïc vuû naìy cuîng âæåüc thay âäøi dæåïi caïc triãöu vua khaïc nhau.

24

Sau nàm 1975 khi taïi láûp nhaì thåì, âaî sæía laûi Long hæîu nghë

- Cáu liãùn taûi nhaì thåì täüc Thaïi :

“Bàõc âëa tuìng væång kiãút hæîu nguî tän quang tæû cäø.

Nam thiãn láûp xaî khai cå nháút thäúng hiãøn vu kim“.

Coï nghéa laì:

“Âáút bàõc theo vua baûn täút nàm äng tæì xæa âaì saïng toí.

Tråìi nam láûp xaî måí nãön thäúng nháút âãún nay maîi hiãøn vinh“.

- Cáu liãùn taûi nhaì thåì täüc Phaûm:

“Bàõc âëa tuìng væång hoaìn nghéa chè,

Nam thiãn láûp xaî biãøu nhån cå “.

Coï nghéa laì:

“Âáút bàõc theo vua veûn troìn âaûo nghéa,

Tråìi nam láûp xaî nãu roî loìng nhán“.

Táút caí nhæîng sæû kiãûn trçnh baìy trãn âáy âaî thuäüc vãö quaï khæï xa xàm. Nhán dán Baío An ngaìy nay âang viãút laûi trang sæí måïi.

Trong 2 cuäüc khaïng chiãún chäúng ngoaûi xám, Baío An âaî tråí laûi caïi thåìi hoang så cuía 5 thãú kyí træåïc. Nhæîng gç maì täø tiãn caïc doìng täüc âaî daìy cäng gáy dæûng træåïc âáy âaî bë âaûn bom huîy diãût vaì xoïa âi táút caí khäng coìn laûi mäüt dáúu têch naìo ngoaìi coí cáy hoang daûi. Sau ngaìy hoìa bçnh vaîn häöi nàm 1975, mäü cuía caïc Ngaìi Thuíy täø coï cäng trong viãûc khai hoang láûp xaî âaî thiãn di âi nåi khaïc.

Sau chiãún tranh, ngæåìi dán Baío An tråí vãö laìng cuî. Hoü âaî cuìng nhau laìm laûi cäng viãûc maì træåïc âáy trãn 500 nàm, Täø tiãn hoü âaî laìm, cuìng nhau chung sæïc khai hoang våî hoïa, qui hoaûch khu dán cæ, âáút canh taïc vaì xáy dæûng xoïm laìng. Baío An ngaìy nay khäng coìn phán biãût täüc låïn täüc nhoí, khäng coï täüc naìo âãún træåïc täüc naìo âãún sau. Baío An laì cuía chung cuía nhæîng ngæåìi hiãûn sênh säúng taûi âáy. Táút caí âãöu chung lo xáy dæûng xoïm laìng ngaìy mäüt thãm âeûp, thãm giaìu våïi caïi tinh tháön Long hæîu nghë väún coï cuía Tiãön nhán.

Âoï laì yï nguyãûn, laì tám niãûm cuía ngæåìi dán Baío An váûy. v v v v v v v

25

4. NGAÌI TIÃÖN HIÃÖN VAÌ CAÏC VË THÃÚ TÄØ 5 PHAÏI * NGAÌI TIÃÖN HIÃÖN:

Ngaìi PHAN NHÅN BAÌN kãút duyãn våïi baì DÆÅNG THË THAÍO, sinh haû âæåüc 7 ngæåìi con trai vaì ba ngæåìi con gaïi. Hai ngæåìi con trai thæï 3 vaì thæï 7 chãút såïm. Nàm ngæåìi con trai coìn laûi laì Thãú Täø cuía 5 Phaïi.

Ngaìi PHAN NHÅN BAÌN âæåüc suy tän laì Thuíy Täø täüc Phan Baío An vaì âæåüc kãø laì Âåìi Thæï Nháút.

* CAÏC VË THÃÚ TÄØ 5 PHAÏI:

- Phaïi Nháút : Äng PHAN VÀN BAÌI vaì baì NGUYÃÙN THË DÆ.

- Phaïi Nhç : Äng PHAN VÀN HAÌN vaì baì NGUYÃÙN THË ÂIÃU.

- Phaïi Ba : Äng PHAN VÀN THIÃÛU vaì baì NGÄ THË CÁØN.

- Phaïi Tæ : Äng PHAN VÀN YÃÚN vaì baì PHAÛM THË KIÃÖU.

- Phaïi Nàm : Äng PHAN VÀN LIÃU vaì baì TRÁÖN THË PHIÃN.

Hàòng nàm Täüc ta täø chæïc 3 Lãù chênh thæïc taûi nhaì thåì Phan Caí:

- Lãù giäù Tiãön Hiãön. - Lãù tãú Xuán vaìo ngaìy Thanh Minh. - Lãù tãú Thu vaìo ngaìy Âäng Chê.

CAÏC NGAÌY KYÑ TRONG NÀM: ******

- Ngaìi Thuíy Täø : Mäöng 6 thaïng 10 Ám lëch: - Caïc Ngaìi Thãú Täø :

- Phaïi Nháút : 25. 1. Ál. - Phaïi Nhç : 20. 7. Ál. - Phaïi Ba : 27. 8 . Ál.

- Phaïi Tæ : 08. 03. Ál. - Phaïi Nàm : 16.10.Ál (Giäù chênh ngaìy 22. 3 Ál laì

ngaìy giäù cuía Baì ).

26

Træåïïc nàm 1945, lãù giäù Täø vaì tãú Thu chè cuïng 1 con heo trãn 50 kg mäùi lãù vç êt ngæåìi âi dæû. Lãù Tãú Xuán cuîng laì ngaìy taío mäü nhàòm vaìo ngaìy Thanh Minh nãn con chaïu âi dæû ráút âäng. Ngæåìi âãún dæû lãù chè toaìn âaìn äng, dáu vaì con gaïi khäng âæåüc pheïp âi dæû. Ngoaìi con heo cuïng Tiãn linh coìn phaíi laìm thãm 1 con tráu, boì vaì 1 hay 2 con heo næîa.

QUYÎ CUÍA TÄÜC Chi phê duìng trong viãûc cuïng tãú láúy tæì hoa låüi thu âæåüc trãn máúy máùu âáút

tæ cuía Täüc. Con chaïu khäng phaíi âoïng goïp thãm tiãön. Baío An toaìn laì cäng âiãön, cäng thäø. Täø tiãn chuïng ta, màûc duì coï cäng låïn

trong viãûc khai hoang láûp xaî nhæng khäng láúy mäüt táúc âáút naìo âãø læu laûi cho con chaïu laìm âáút hæång hoía. Âãø coï tiãön chi duìng trong viãûc tãú lãù, tu bäø nhaì thåì, mua sàõm khê maînh ... Täüc ta âaî tæû lo láúy bàòng caïch mua mäüt säú âáút âãø canh taïc, thu hoa låüi.

Tæì nàm Tæû Âæïc thæï 13 (1860) vãö træåïc, khäng roî tiãön nhán chuïng ta âaî láúy quyî åí âáu âãø chi duìng. Nhæng tæì nàm Tæû Âæïc thæï 14, täüc ta âaî mua mäüt säú âáút sau âáy :

- Nàm Tæû Âæïc 14 ( Tán Dáûu -1861) täüc mua âoaûn âáút tæ phêa táy væåìn nhaì thåì : 4 saìo 9 thæåïc 5 táúc.

- Nàm Thaình Thaïi thæï 18 ( Bênh Ngoü -1906 ) täüc mua âoaûn âáút taûi Thaûnh Myî, xæï Baìu Âiãøn : 9 saìo 7 thæåïc 5 táúc.

- Nàm Duy Tán thæï 3 ( Kyî Dáûu - 1909 ) täüc mua âoaûn âáút taûi Phuï Táy, âëa bäü xæï Thaûnh Låüi: 1 máùu.

Täøng cäüng diãûn têch âáút laì: 2 máùu 3 saìo 17 thæåïc thuäüc quyãön såí hæîu cuía täüc.

Ngoaìi tiãön do hoa låüi cuía âáút cung cáúp, täüc coìn thu âæåüc mäüt khoaíng tiãön khaïc goüi laì "tiãön näüp lãû" do caïc gia âçnh coï con trai âãún tuäøi træåíng thaình näüp. Nhán ngaìy giäù Täø hay Thanh Minh, gia âçnh naìo coï con trai âãún 18 tuäøi phaíi sàõm mäüt quaí tráöu cau, 1 chai ræåüu vaì 1 giaïc baûc (säú tiãön naìy mua âæåüc 3 kg gaûo) âæa con âãún nhaì thåì xin nháûp Täüc.

Säú ngæåìi måïi âàng kyï nháûp täüc âæåüc chia laìm 3 haûng: - Haûng biãút chæî khaï seî âæåüc laìm nhæîng chæïc vuû nhæ Lãù, Biãûn ... - Haûng biãút chæî êt thç laìm hoüc troì lãù. - Haûng khäng biãút chæî thç laìm "dán doün" âãø náúu næåïng, doün àn vaì laìm caïc taûp dëch khaïc taûi nhaì thåì.

27

Nàm 1976, sau khi thaình láûp Håüp Taïc Xaî Näng nghiãûp, säú âáút tæ cuía täüc khäng coìn næîa. Nhæîng chi phê duìng cho viãûc tãú lãù âãöu do con chaïu näüi ngoaûi - caí nam láùn næî - åí trong vaì ngoaìi næåïc âoïng goïp. Táút caí âãöu do sæû thaình tám tæû nguyãûn cuía con chaïu, khäng coï mäüt bàõt buäüc naìo cuía täüc caí.

Hàòng nàm vaìo ngaìy Thanh minh con chaïu Näüi Ngoaûi caïc nåi trong vaì ngoaìi næåïc âãöu vãö tham dæû âäng âuí. Sau buäøi Lãù laì sinh hoaût cuía Täüc hoü, con chaïu coï dëp thàm hoíi, haìn huyãn thàõt chàût thãm tçnh âoaìn kãút gàõn boï trong gia täüc. Trong dëp naìy moüi ngæåìi âi thàõp hæång, viãúng thàm caïc pháön mäü Täø tiãn, äng baì, cha meû vaì ngæåìi thán trong gia âinh.

Caïc ngaìy giäù caïc Ngaìi Täø Phaïi cuîng âæåüc täø chæïc theo tæìng Phaïi taûi Nhaì thåì Täüc Caí. Riãng Phaïi Nhç âaî xáy dæûng Nhaì Thåì Phaïi nãn ngaìy giäù Ngaìi Täø Phaïi âæåüc täø chæïc taûi Nhaì thåì Phaïi Nhç.

Taûi Tp.HCM, Lãù Thanh Minh, giäù Ngaìi Tiãön Hiãön vaì nhæîng ngaìy giäù caïc Ngaìi Täø Phaïi âæåüc täø chæïc taûi nhaì thåì Bçnh Triãûu, 23A ÁÚp Bçnh Triãûu, xaî Hiãûp Bçnh Chaïnh, Ql 13, Thuí Âæïc.

Taûi Âaì laût, trong luïc chåì xáy dæûng Nhaì thåì, caïc ngaìy giäù âæåüc taûm thåìi täø chæïc taûi nhaì äng Phan Viãût (Ba Viãût 4/14 ) - âæåìng Phuì Âäøng Thiãn Væång. Nàm 1999, sau khi xáy dæûng nhaì thåì, caïc ngaìy giäù âaî âæåüc täø chæïc taûi Nhaì thåì.

Duì âang sinh säúng báút cæï nåi âáu, con chaïu Täüc Phan Baío An váùn luän luän nhåï vãö cäüi nguäön cuía mçnh vaì nháút laì khäng bao giåì quãn caïc ngaìy giäù tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn.

HÄÜI ÂÄÖNG GIA TÄÜC Trong mäüt cuäüc hoüp måí räüng gäöm âaûi diãûn caïc Phaïi åí Baío An vaì caïc nåi khaïc nhæ Âaì Nàông, Tp.HCM... tham dæû âaî báöu ra Häüi Âäöng Gia Täüc. HÂGT âiãöu haình moüi cäng viãûc cuía Täüc vaì giæî mäúi quan hãû máût thiãút våïi caïc Täüc khaïc åí trong laìng. Láûp Baín Täüc Æåïc âãø nhæîng ngæåìi coï traïch nhiãûm theo âoï thæûc hiãûn täút caïc chuí træång cuía Täüc nhàòm phaït huy vaì baío täön nhæîng truyãön thäúng täút âeûp väún coï cuía doìng täüc tæì bao âåìi nay:

TÄÜC ÆÅÏC Täüc Hoü laì mäüt cäüng âäöng, mäüt kãút cáúu duy nháút mang tênh huyãút thäúng coï

sæïc bãön væîng täön taûi âãún muän âåìi, khäng chëu aính hæåíng mäüt thãú læûc naìo hay nhæîng âäøi thay cuía âáút næåïc. Båíi váûy, viãûc hæåïng sinh hoaût täüc hoü âi vaìo nãö nãúp væìa êch næåïc væìa låüi nhaì laì âiãöu cáön thiãút phaíi laìm cho bàòng âæåüc.

28

Täüc Hoü coï traïch nhiãûm phaït huy vaì baío täön nhæîng giaï trë täút âeûp cuía doìng hoü,cuía gia âçnh Viãût nam, âäöng thåìi tàng cæåìng sæû âoaìn kãút, tçnh thán aïi giæîa baì con trong thán täüc vaì xoïm giãöng. Mä hçnh Häüi Âäöng Gia Täüc vaì nhæîng hoüat âäüng cuía noï ngaìy caìng thãø hiãûn roî neït trong âåìi säúng vàn hoïa vaì tinh tháön cuía mäùi gia âçnh trong cäüng âäöng dán täüc, aính hæåíng täút âãún xaî häüi bãn ngoaìi.

Thuíy Täø chuïng ta, ngoaìi viãûc hãút loìng vç næåïc vç dán, coìn lo viãûc khai kháøn âáút hoang qui dán láûp xaî. Ngaìi laì mäüt trong nhæîng ngæåìi goïp cäng âáöu trong viãûc láûp xaî Baío an ngaìy nay. Laì háûu duãû cuía Ngaìi, báút cæï åí thåìi naìo, chuïng ta cuîng phaíi âem hãút sæïc mçnh tham gia xáy dæûng âáút næåïc, baío täön vaì phaït huy nhæîng truyãön thäúng täút âeûp cuía täø tiãn. Âãø âaût âæåüc nhæîng muûc âêch noïi trãn, täüc chuïng ta phaíi coï mäüt täø chæïc maûnh gäöm nhæîng ngæåìi coï nàng læûc, coï trê tuãû, sæïc khoíe vaì âæïc haûnh âãø âaím traïch nhæîng cäng viãûc cuía Täüc Hoü vãö hai màût âäúi näüi cuîng nhæ âäúi ngoaûi. Âãø laìm âæåüc âiãöu âoï, chuïng ta phaíi xáy dæûng mäüt Häüi Âäöng Gia Täüc vaì láûp ra mäüt Baín Qui Æåïc âãø nhæîng ngæåìi coï traïch nhiãûm theo âoï thæûc hiãûn täút caïc chuí træång cuía Täüc cuîng nhæ cuía Nhaì Næåïc .

MUÛC ÂÊCH: - Phaït huy vaì baío täön nhæîng truyãön thäúng täút âeûp väún coï cuía doìng täüc tæì

træåïc âãún nay nhæ loìng yãu næåïc, gæång hiãúu hoüc, reìn luyãûn tæ caïch âaûo âæïc âãø tråí thaình mäüt cäng dán täút.

- Âäüng viãn moüi ngæåìi trong thán täüc cháúp haình täút moüi chuí træång chênh saïch vç dán vç næåïc cuía Nhaì Næåïc, laìm täút nghéa vuû cäng dán.

- Giæî gçn thuáön phong myî tuûc, tiãúp thu coï choün loüc nhæîng tuûc lãû cäø truyãön cuía dán täüc, baìi træì caïc tãû âoan xaî häüi .

- Thæûc hiãûn täút cäng taïc khuyãún hoüc, khuyãún khêch âäüng viãn, khen thæåíng vaì giuïp âåî caïc thãú hãû SVHS trãn con âæåìng hoüc váún.

- Täø chæïc caïc Lãù Tæåíng Niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn âån giaín nhæng trang nghiãm vaì thaình kênh trong caïc ngaìy Thanh Minh, giäù Täø hàòng nàm. Täø chæïc täút viãûc âoïn tiãúp con chaïu näüi ngoaûi vãö dæû Lãù taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi âãø baì con gàûp gåî nhau nhàòm tàng thãm tçnh âoaìn kãút, tæång thán tæång aïi.

- Täø chæïc cæïu tråü këp thåìi cho baì con thán täüc trong thiãn tai nhæ baîo luût, hoía hoaûn ...

- Thàm viãúng, giuïp âåî, phuïng âiãúu nhæîng ngæåìi hoaûn naûn, äúm âau hoàûc mãûnh chung mäüt caïch thiãút thæûc.

- Täø chæïc mæìng thoü cho nhæîng thán täüc thoü trãn 70 tuäøi.

29

- Phaït huy tçnh âoaìn kãút giæîa caïc täüc hoü khaïc trong thän, xaî.

TÄØ CHÆÏC HÄÜI ÂÄÖNG GIA TÄÜC HÂGT gäöm caïc vë sau âáy:

- 1 vë Træoíng täüc

- 5 vë Âaûi diãûn cho 5 Phaïi

- Âaûi diãûn caïc âëa phæång coï âäng con chaïu täüc Phan âang sinh säúng nhæ : Tp/HCM, Âaì Laût, Quaíng Nam, Âaì Nàông, Thæìa Thiãn Huãú, Haì Näüi ...

( Caïc thaình viãn trong HÂGT theo thãú thæï cuía doìng täüc, väún âaî âæåüc tuán thuí chàût cheî tæì træåïc âãún nay )

Cäú váún vaì tham mæu cho Ban Âiãöu Haình, quyãút âënh caïc cäng viãûc quan troüng cuía täüc.

Phuû viãûc cho HÂGT coï 3 Ban sau âáy:

1/ Ban Tãú Lãù: Gäöm 6 vë cao niãn, cao thãú âaûi diãûn cho 5 Phaïi vaì 1 vë Tæ Lãù lo viãûc nghi

thæïc vaì näüi dung caïc buäøi Tãú hàòng nàm.

2/ Ban Âiãöu haình: Hoaût âäüng thæåìng træûc gäöm 5 ngæåìi coï âáöy âuí khaí nàng vaì âæïc haûnh, báút

luáûn åí phaïi naìo. Thaình pháön Ban Âiãöu Haình: • 1 Træåíng ban: Âiãöu haình täøng quaït âãø thæûc hiãûn nhæîng âiãöu âaî ghi åí

pháön muûc âêch. • 1 Phoï Træåíng ban: Cuìng våïi Træåíng ban âãø âiãöu haình caïc cäng viãûc

noïi trãn.

• 1 Thæ kyï: - Giæî vaì ghi cheïp säø saïch, biãn baín caïc buäøi hoüp cuía HÂGT .

- Ghi cheïp nhæîng thay âäøi trong Täüc vãö viãûc Tang, Hän, sinh træåíng... âãø tuûc biãn Phäø Hãû.

• 1 Kãú toaïn: Giæî vaì ghi cheïp säø saïch Chi Thu tiãön baûc, lãù váût vaì duûng cuû thåì phuûng .

• 1 Thuí quyî: Giæî quyî cuía täüc.

• 1 Uíy viãn: Phuû traïch Lãù tán vaì âåìi säúng .

3/ Ban Khuyãún hoüc:

30

Ban khuyãún hoüc coï nhiãûm vuû khuyãún khêch, âäüng viãn, khen thæåíng vaì giuïp âåî caïc thãú hãû SVHS trãn con âæåìng hoüc váún.

CAÏC QUI ÂËNH: Nguäön thu cuía Täüc chè dæûa vaìo sæû âoïng goïp tæû nguyãûn cuía con chaïu

trong vaì ngoaìi næåïc. Tiãön thu duìng âãø lo hæång khoïi Täø tiãn, xáy dæûng vaì truìng tu cå ngåi thåì phuûng, sæía sang khu mäü Tiãön Hiãön vaì 5 Phaïi. Häüi Khuyãún hoüc cuía Täüc coï nguäön thu chi vaì säø saïch riãng.

Moüi hoaût âäüng cuía Täüc phaíi tuán thuí chàût cheî caïc âiãöu lãû sau âáy: • Âiãöu 1: Viãûc thu chi phaíi ghi säø saïch phán minh vaì âæåüc baïo caïo

cäng khai trong caïc phiãn hoüp cuía HÂGT vaì trong caïc buäøi Lãù hàòng nàm coï con chaïu tham dæû.

• Âiãöu 2: Thuí quyî chè giæî tiãön màût dæåïi 100.000 âäöng, trãn säú âoï phaíi gæíi vaìo ngán haìng láúy laîi. Khi gæíi tiãön phaíi häüi âuí 2 chæî kyï cuía Træåíng ban Âiãöu haình vaì Thuí quyî .

• Âiãöu 3: Chi tæì 10.000 â tråí lãn phaíi coï sæû chuáøn chi cuía Træåíng Ban Âiãöu Haình vaì phaíi keìm chæïng tæì læu giæî trong säø saïch kãú toaïn .

• Âiãöu 4: Hàòng nàm trong Lãù Thanh minh vaì giäù Täø Tiãön Hiãön, BÂH coï traïch nhiãûm lo caïc viãûc sau âáy do uíy viãn Lãù tán vaì âåìi säúng chëu traïch nhiãûm træûc tiãúp :

- Mua sàõm caïc lãù váût, thæûc pháøm âãø cuïng tãú vaì lo cåm næåïc buäúi træa cho baì con vãö dæû lãù.

- Täø chæïc vãö màût hçnh thæïc buäøi Lãù Tãú nhæ bàng cåì, chiãng träúng, maïy moïc tàng ám ...

- Táûp trung nhán læûc âãø lo viãûc baìn ghãú, náúu næåïng, bæng doün v.v.. - Âiãöu haình chæång trçnh buäøi Lãù. • Âiãöu 5: HÂGT hoüp toaìn thãø mäùi nàm mäüt láön vaìo træåïc ngaìy Thanh

minh âãø täøng kãút hoaût âäüng trong 1 nàm qua, baïo caïo thu chi, nháûn xeït æu, khuyãút âiãøm âãø ruït kinh nghiãûm, báöu bäø sung nãúu coï thaình viãn naìo khiãúm khuyãút, âãö ra nhæîng cäng viãûc phaíi laìm cho nàm tåïi.

• Âiãöu 6: HÂGT chëu traïch nhiãûm thæûc hiãûn Täüc æåïc naìy våïi tinh tháön tæû nguyãûn vç tæång lai vaì danh dæû cuía Täüc chuïng ta.

Ban Tri täüc hiãûn nay (nàm 2000) gäöm coï :

Tri Täüc :Äng Phan Læåüng 1/14

Âaûi diãûn caïc Phaïi :

31

- Phaïi Nháút : Ä. Phan Læåüng.

- Phaïi Nhç : Ä. Phan Duîng 2/17

- Phaïi Ba : Ä. Phan Chên 3/14

- Phaïi Tæ : Ä. Phan Âënh 4/15

- Phaïi Nàm : Ä. Phan Tiãút 5/14

* Ban Tãú Lãù: Gäöm caïc äng ;

- Tæ Lãù: Ä. Phan Niãn 3/13, phuû traïch näüi dung vàn tãú, nghi thæïc caïc buäøi tãú.

- Chuí tãú: Ä. Phan Læåüng vaì caïc vë âaûi diãûn 5 Phaïi noïi trãn.

* Ban Âiãöu Haình:

- Træåíng Ban : Phan On 5/14.

- Phoï Ban : Phan Læûc 2/15.

- Thæ kyï : Phan Cáöu 2/15.

- Kãú toaïn : Phan Tên 3/15.

- Thuí quyî : Phan Duîng 2/17.

- UÍy viãn Lãù tán & Âåìi säúng : Phan Áu 2/15.

Ban Âiãöu Haình mäùi nàm âæåüc báöu laûi mäüt láön.

• BAN KHUYÃÚN HOÜC:

Gäöm 16 vë Âaûi diãûn 5 Phaïi vaì caïc Phán Chi Häüi Khuyãún Hoüc taûi mäùi âëa phæång coï con chaïu täüc Phan Baío An âang sinh säúng.

Mäüt buäøi hoüp måí räüng ngaìy 24.5.1998 taûi nhaì äng Phan Long,14 A/26 âæåìng Lã Duáøn Âaî Nàông, gäöm Âaûi diãûn 5 Phaïi, mäüt säú âäng baì con coï nhiãût tçnh vãö viãûc xáy dæûng Täüc Hoü cuìng Chi häüi Khuyãún Hoüc täüc Phan Baío An taûi Âaì Nàông âaî nháút trê thaình láûp Häüi Khuyãún Hoüc toaìn Täüc. Dæûa vaìo kãút quaí cuía Chi Häüi Khuyãún Hoüc cuía baì con täüc Phan âang sinh säúng taûi Âaì Nàông âaût âæåüc trong 5 nàm qua, häüi nghë âaî âãö ra phæång hæåïng hoaût âäüng måí räüng ra cho caí Täüc, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc. Chi Häüi Khuyãún Hoüc Täüc Phan Baío An âæåüc thaình láûp theo Quyãút âënh säú 28/QÂ-KHÂN cuía Häüi Khuyãún Hoüc Âaì Nàông cáúp ngaìy 27.8.1998, hoaût âäüng theo âiãöu lãû, näüi qui cuía Häüi Khuyãún Hoüc Viãût Nam.

32

Chi Häüi âaî phán cäng, cæí ngæåìi âãún caïc âëa phæång coï con chaïu täüc Phan âang sinh säúng âãø täø chæïc vaì thaình láûp caïc Phán Chi Häüi Khuyãún Hoüc. Ban âiãöu haình thæåìng træûc cuía Chi Häüi gäöm coï caïc äng :

- Cäú váún : Phan Sä

- Chuí tëch : Phan Long

- Phoï Chuí tëch : Phan Nam

- Thæ kyï : Phan Vàn Thã

- Thuí quyî : Phan Hæåìng v v v v v v

V À N T ÃÚ Trong caïc Lãù tãú Xuán, tãú Thu, ngaìy Giäù Ngaìi Tiãön Hiãön vaì caïc vë Thãú Täø

5 Phaïi, Ban Tãú Lãù thæåìng âoüc vàn tãú. Baìi Vàn Tãú täüc ta âaî sæí duûng tæì træåïc nàm 1945 viãút bàòng chæî Haïn, vãö sau âãø con chaïu dãù hiãøu hån, vàn tãú âæåüc thay âäøi bàòng tiãúng Viãût. Caïc pháön trong baìi vàn tãú âãöu giäúng nhau, chè khaïc åí pháön Viãút Cung Duy (Loìng Vàn). Dæåïi âáy laì baìi vàn tãú bàòng tiãúng Viãût do äng Phan Sä 4/13 biãn soaûn. Caïc äng Phan Minh Kãú 3/13, Phan Hyï 3/13, Phan Âæïc Myî 3/14, Phan Vàn Thã 4/14 goïp yï trong quaï trçnh biãn soaûn. Baín thaío âaî âæåüc gåíi âãún HÂGT, caïc vë cao niãn cao thãú, caïc thán täüc gáön xa âãø tham khaío yï kiãún, sæía chæîa træåïc khi âæa vaìo sæí duûng. HÂGT âaî nháút trê sæí duûng baìi vàn tãú náöy cho toaìn täüc trong caïc buäøi tãúï lãù thay cho baìi vàn tãú bàòng chæî Haïn.

Caïc pháön trong baìi vàn tãú âãöu giäúng nhau, chè khaïc åí pháön Viãút Cung Duy (Loìng Vàn). Dæåïi âáy laì vàn tãú bàòng tiãúng Viãût :

VÀN CHAÏNH TÃÚ

TÄÜC PHAN CAÍ

Viãût Nam tuãú thæï . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . niãn,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . nguyãût. . . . . . . . . . .. . . . . . . nháût.

Quaíng Nam tènh, Diãn Phæåïc huyãûn, Âiãûn Baìn phuí, Âa Hoìa thæåüng täøng, Baío An xaî, Ba Trai xæï.

Phan âaûi täüc, âäöng täüc näüi tän hiãûp ngoaûi tän nam næî âàóng.

Tæ nhån bäøn täüc thæåìng niãn cung tré THÈ TÄØ KHAÍO TYÍ TIÃÖN HIÃÖN

33

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .

kêãön thaình kènh dé, nhang âàng, kim ngán, phuì lan, thanh chæåïc, ba quaí, sanh tæ, haìo soaûn, thæï pháøm chi nghi.

Âäöng täüc uíy traûch :

- Chaïnh baïi : Chaïnh tän : Vàn

- Taí phán hiãún : Thæï tän : Vàn

- Hæîu phán hiãún : Thæï tän : Vàn - Tæ lãù : Vàn

- Lãù sanh : Vàn

- Chinh, cäøø : Vàn

âàóng, cung haình hiãún tãú.

KÈNH THÈNH TÃÚ VU

VINH DÆÅNG QUÁÛN

- KHÅÍI TÄØ KHAÍO THUÍ LÉNH NGHÃÛ AN TRAÛI CHUÍ, tæoïc Quan Näüi Háöu, Phan tæåïng cäng, tháön vë tiãön.

- KHÅÍI TÄØ TYÍ THUÍ LÉNH NGHÃÛ AN TRAÛI CHUÍ, Tæåïc Quan Näüi Háöu, Phan tæåïng cäng nguyãn phäúi tiãn linh phu nhán, tháön vë tiãön.

- TIÃÖN TYÍ TÄØ KHAÍO Thæ viãûn tæåïc Thæåüng Chãú, Phan tæåïng cäng, tháön vë tiãön.

- TIÃÖN TYÍ TÄØ TYÍ Thæ viãûn tæåïc Thæåüng chãú, Phan tæåïng cäng nguyãn phäúi tiãn linh phu nhán, tháön vë tiãön.

- TYÍ TÄØ KHAÍO LÄI CÄNG Quaín Cáúm Tæåïng Quán, Taí Caïc Män Sæï Viãn Ngoaûi lang, Phan tæåïng cäng, tháön vë tiãön.

- TYÍ TÄØ TYÍ LÄI CÄNG Quaín Cáúm Tæåïng Quán, Taí Caïc Män Sæï Viãn Ngoaûi lang, Phan tæåïng cäng nguyãn phäúi Âinh phu nhán, tháön vë tiãön.

- NHÉ TÄØ KHAÍO Phan Âaûi Lang quyï cäng, tháön vë tiãön.

- NHÉ TÄØ TYÍ Phan Âaûi lang quyï cäng nguyãn phäúi Nguyãùn quyï næång, tháön vë tiãön.

- SÅ TÄØ KHAÍO TIÃÖN TIÃÖN HIÃÖN KHAI KHÁØN Phan quyï cäng , tháön vë tiãön.

34

- SÅ TÄØ TYÍ TIÃÖN TIÃÖN HIÃÖN KHAI KHÁØN Phan quïy cäng nguyãn phäúi Tráön quyï næång, tháön vë tiãön.

TRÊ KYÑ TÃÚ VU

- THUÍY TÄØ KHAÍO TIÃÖN HIÃÖN KHAI CANH, Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Cáøm Y Vãû, Âä Chè Huy Sæï, Âëch Nghéa Baï - Sàõc phong Dæûc Baío Trung Hæng Linh Phoì Tän Tháön - Phan Tæåïng Cäng, tháön vë tiãön.

THÈNH HIÃÛP KYÑ TÃÚ VU

- THUÍY TÄØ TYÍ TIÃÖN HIÃÖN KHAI CANH, Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán, Cáøm Y Vãû, Âä Chè Huy Sæï, Âëch Nghéa Baï - Sàõc phong Dæûc Baío Trung Hæng Linh Phoì Tän Tháön - Phan Tæåïng Cäng nguyãn phäúi Dæång phu nhán, tháön vë tiãön.

- THUÍY TÄØ TIÃN TÄØ KHAÍO PHAN BAÏ HUYNH Nhæït Lang Quyï Cäng, tháön vë tiãön.

VIÃÚT CUNG DUY

Häm nay, nhàòm tiãút Thanh Minh, Näüi Ngoaûi chaïu con khàõp nåi tãö tæûu vãö âáy âäng âuí , cáøn nghi hæång lãù, âäöng cung kênh kháúu âáöu kháún niãûm, caïo voüng hæång linh Tiãn Täø.

Nhåï Täø Tiãn ta xæa:

Häöng Lénh non cao huìng vé laì nåi phaït têch giäúng doìng

Lam giang säng räüng mãnh mäng laì chäún dæång danh Phan täüc.

Âáút Nghi Xuán linh khê mæåi pháön

Laìng Ao Giaín tinh truyãön mäüt Hoü.

Noi gæång Tiãn Täø, raîo goït haíi häö, hæåïng miãön truì phuï, dàûm Træåìng

Sån tàm tàõp thàóng dong

Näúi chê cha äng, láûp âoaìn kãút baûn, tçm chäún phç nhiãu, âæåìng Nam tiãún thãnh thang räüng måí.

Gàûp luïc lãûnh vua chiãu duû, cuìng Nguyãùn, Ngä kãút nghéa âãû huynh

Nhán khi váûn næåïc thënh hæng, vaìo âáút Quaíng dæûng xáy cå nghiãûp.

Bàõc âëa tuìng Væång, quan san diãûu viãùn

Nam thiãn láûp xaî, gian khäø maûc tæì.

35

Råìi Ao Giaín, Nghi Xuán dong ruíi, bàng ghãönh væåüt thaïc, cheìo quãú bãön loìng båíi giäúng doìng muän thæåí

Âãún Quaíng Nam, Goì Näøi taûm dæìng, läüi suäúi treìo non, tay rçu væîng daû, vç miãu duãû tæång lai.

Daîi gioï dáöm mæa bao quaín

Bàng säng væåüt nuïi chi naìi.

Chëu nhiãöu näùi sæång lam chæåïng khê

Cuìng tràm bãö cæûc khäø gian lao.

Ngaìy âàôn cáy khai phaï âáút hoang

Âãm nguí trãn caình traïnh loaìi thuï dæî.

Biãún ræìng xanh thaình ruäüng thaình væåìn, måí läúi heûp khai âæåìng thäng saï

Xáy âäüng traûi, taûo thän taûo áúp, dæûng cå âäö, láûp xaî qui dán.

Tæì Hoìa Âa sang qua Phi Phuï , cå ngåi âäö säü, gioüt mäö häi saïng taûo âeûp vä ngáön

Hãút Phuï An laûi âäøi Baío An, uy thãú láùy læìng, máöm trê tuãû vun bäöi cao voìi voüi.

Traíi máúy triãöu hæng phãú, âaìn chaïu con gioïng träúng âàng khoa, laìm doìng giäúïng thåm danh cho täng män raûng råî, cäng âæïc biãút máúy maì læåìng

Qua bao cuäüc tang thæång, låïp háûu bäúi náng cao mæïc säúng, láûp væåìn dáu xanh täút, taûo âäöng luïa sáy bäng, sæû nghiãûp kãø sao cho xiãút.

Láön theo nàm thaïng saín sinh chaïu thaío con hiãön, quãú lan caình laï sum sã, hoa âåm sàõc maìu ræûc råî

Tiãúp näúi thåìi gian, dæûng xáy Hoü låïn Doìng daìi, âaìo lyï quaí hoa tæåi täút, hæång toía muìi vë ngoüt ngaìo.

Gçn truyãön thäúng phuûng lán näúi goït, maîi læu truyãön di saín tinh anh

Giæî gia phong háûu duãû vun bäöi, luän tä âáûm neït son tæåi thàõm.

Cao caí thay !

Cäng liãût Täø thiãn thu truyãön tuûng, mäüt låìi âáu noïi hãút nghéa thám án

Âæïc Täø täng vaûn thãú læu phæång, âäi cáu sao toí xong loìng hiãúu âaûo.

Muän âäüi ån sáu, loìng háûu sinh coï nháût nguyãût soi tæåìng

36

Tæåíng hoaìi nghéa nàûng, daû chaïu con cáöu Tiãn täø chæïng tri.

Mäüt loìng thaình kênh,

Mäüt daû sàõt son,

Chuïng con xin nguyãûn :

Giæî láúy leî ngay

Noi theo chênh âaûo.

Tçnh tæång thán thàõm thiãút xin gàõn boï keo sån

Nghéa gia täüc thiãng liãng nguyãön ghi tám taûc daû.

Yãu thæång âuìm boüc, laï laình laï raïch luïc sa cå

Giuïp âåî viãúng thàm keí khoï, ngæåìi ngheìo cån hoaûn naûn.

Theo dáúu tiãön nhán hoüc láúy chæî trung can

Noi gæång quäúc sé nãu cao cáu chênh khê.

Ba tuáön ræåüu nhaût, voüng baïi Täø tiãn, anh linh chæïng giaïm

Mäüt neïn hæång thåm, cuïi xin liãût Täø hiãøn haïch häü trç.

Ngæåîng voüng muän phæång phuûng thènh hæång linh Tiãn täø, chæïng chiãúu táúc loìng thaình, xin gia häü phoì trç, ban phæåïc áúm ån laình cho con chaïu.

Phuûc duy cáøn caïo !

PHÄÚI TÃÚ VU

Âãû Nhæït hãû Thè tän Tiãn Täø Khaío, Cai Täøng Suìng Læång Baï Phan Quyï Cäng, tháön vë tiãön.

Âãû Nhæït hãû Thè tän Tiãn Täø Tyí, Cai Täøng Suìng Læång Baï Phan Quyï Cäng nguyãn phäúi Nguyãùn Quyï Næång, tháön vë tiãön.

Âãû Nhë hãû Thè tän Tiãn Täø Khaío, Khuyãún Näng Quan Phan Quyï Cäng, tháön vë tiãön.

Âãû Nhë hãû Thè tän Tiãn Täø Tyí, Khuyãún Näng Quan Phan Quyï Cäng, nguyãn phäúi Nguyãùn Quyï Næång, tháön vë tiãön.

Âãû Tam hãû Thè tän Tiãn Täø Khaío Phan Quyï Cäng, tháön vë tiãön.

Âãû Tam hãû Thè tän Tiãn Täø Tyí Phan Quyï Cäng, nguyãn phäúi Ngä Quyï Næång, tháön vë tiãön.

37

Âãû Tæï hãû Thè tän Tiãn Täø Khaío, Vàn Sai Xaî Træåíng Phan Quyï Cäng, tháön vë tiãön.

Âãû Tæï hãû Thè tän Tiãn Täø Tyí, Vàn Sai Xaî Træåíng Phan Quyï Cäng nguyãn phäúi Phaûm Quyï Næång, tháön vë tiãön.

Âãû Nguî hãû Thè tän Tiãn Täø Khaío Phan Quê Cäng, tháön vë tiãön.

Âãû Nguî hãû Thè tän Tiãn Täø Tyí Phan Quê Cäng nguyãn phäúi Tráön Quyï Næång, tháön vë tiãön.

Âãû Nhë Thãú Tiãn Täø Khaío, Âãû Tam Lang, Âãû Tháút Lang, Quyï Cäng tháön vë (Taío vong).

Âãû Nhë Thãú Tiãn Täø Cä Phan Thë Maûnh Nuång, Phan Thë Troüng Næång, quyï næång tháön vë.

KÈNH DÉ

Tam Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Tæï Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Nguî Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Luûc Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Tháút Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Baït Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Cæíu Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Tháûp Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

Tháûp Nhæït Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë, tháön vë tiãön.

38

Tháûp Nhë Thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä, chæ vë tháön vë.

Tháûp Tam Thãú Täø Khaío, Täø Tyí, Täø Baï, Täø Thuïc, Täø Cä, chæ vë .

Tháûp Tæï Thãú Khaío, Tyí, Baï, Thuïc, Cä, chuí vong liãût vë.

PHÄÚI DÉ

Tháûp Nguî Thãú, Tháûp Luûc Thãú , Nam Næî tæí vong liãût vë.

KYÑ

Lëch âåüi thãú thãú Tiãn Täø Khaío, Tiãn Täø Tyí, Tiãn Täø Baï, Tiãn Täø Thuïc, Tiãn Täø Cä khiãúm thãú chæ vë liãût vë.

Cáûp âäöng âæåìng huynh âãû, cä di, tyí muäüi hæîu danh vä vë, hæîu vë vä danh phaìm ngaî tän thán âàóng chæ hæång linh âäöng lai thæåüng hæåíng.

Phuûc Duy Cáøn Caïo

*********

Ngoaìi baìi Loìng vàn trãn coìn coï nhiãöu baìi khaïc næîa, chuïng täi choün âàng baìi thæï hai âãø mäùi âëa phæång tuìy nghi sæí duûng:

Baìi 2:

Ngaî Så Täø cäng cao thuíy saïng - Chaïnh vë TIÃÖN HIÃÖN.

Tràm häöng nghçn têa, muän hoa cuìng mäüt gäúc sinh ra.

Muän lãù nghçn nghi, tinh tháön áúy láu âåìi âaî coï.

Truy niãûm Täø Tiãn xæa, cáy coï cäüi næåïc coï nguäön,

Ngæåìi haï dãù quãn ån Täng Täø .

Nhåï Täø Tiãn xæa, gäúc taûi Bàõc phæång tuìng væång Nam thäø.

Xuáút thán âi tæì thæåí Lã triãöu

Láûp áúp qui dán khai cå thaïc thäø

Ngaìy mäüt væån lãn nhoïm ngæåìi thaình Hoü.

Cuìng Nguyãùn, Ngä nhë Täø âaìo viãn. 5

Traíi bao phen triãûu triãûu bäöi bäöi,

5 Âaìo viãn : Læu Bë, Quan Cäng (QuanVán Træåìng), Træång Phi ( Dæûc Âæïc) kãút nghéa anh em åí væåìn âaìo

39

Qua máúy âäü thæìa thæìa kãú kãú.

Vàn hiãún Doìng xæa, lãù nghi nãúp cuî

Nãön nhán, nghéa moïng, qui mä gáy dæûng tæì âáy.

Nghiãn ruäüng, buït caìy, con chaïu näúi noi båíi âoï.

Nghéa Huáún träng gæång hoü Âáûu,6

Quãú Yãn Sån boïng maït caí nhaì.

Trán cam nhåï âæïc Træång Cäng 7

Cæíu thãú âäöng cæ án nhuáûn.

Mäüt hoü ån nhaì läüc næåïc.

Häö thuíy âáy maì khoa baíng cuîng laì âáy.

Voîï gioíi vàn hay, thi lãù coï maì kiãúm cung cuîng coï.

Nhaì yãn næåïc trë, tiãúng læu truyãön gia täüc váùn coìn ghi.

Trong áúm ngoaìi ãm, hoü Phan ta coìn vang trong sæí saïch.

Nhaì phæåïc thaûnh con âäng chaïu âuïc,

Chæî gia khæång biãøn räüng säng daìi.

Träng ngaìy nay biãút âãún ngaìy mai,

Nhçn hiãûn taûi biãút ån Täng Täø.

Tråìi cao biãøn räüng, cäng âæïc bao la,

Phæåïc thàóm non cao, khän dæåìng baïo bäø.

Xuán tæû, Thu thæåìng nhån tæí phuûng Tiãn chi hiãúu.

Ngæåîng laûi Täø Tiãn chi gia huãû daî.

***********

6 Âáûu Yãn Sån coï 5 con trai âãöu hiãøn âaût, goüi laì nguí quãú. 7 Træång Cäng Nghãû : Con chaïu 9 âåìi âãöu säúng chung hoìa thuáûn våïi nhau. Vua hoíi nhåì âáu coï âæåüc sæû hoìa thuáûn áúy, äng dáng lãn vua mäüt tåì såïï viãút 100 chæî nháùn.

40

TÇM VÃÖ CÄÜI NGUÄÖN DOÌNG TÄÜC

Haình trçnh tçm vãö cäüi nguäön:

Viãûc haình hæång vãö quã Täø âãø tçm hiãøu cäüi nguäön doìng Täüc laì æåïc voüng cuía con chaïu Hoü ta, nhæng vç âiãöu kiãûn khaïch quan vaì chuí quan naìo âoï, äng cha chuïng ta ngaìy træåïc chæa thæûc hiãûn âæåüc. Nhán dëp truìng tu Phäø hãû Phan Caí láön naìy (1991 - 1994) Ban Tuûc Biãn Phäø hãû âaî âãö xuáút våïi Täüc váún âãö trãn. Toaìn Täüc hoan nghãnh vaì nháút trê. Nháûn tháúy tçnh hçnh âi laûi hiãûn nay coï nhiãöu thuáûn låüi vaì nháút laì âæåüc äng Phan Triãm 2/13, cæ truï tai Tp. HCM gåíi vãö uíng häü Ban Tuûc Biãn 1 triãûu âäöng vaì sæû häù tråü cuía Täüc ta åí Baío An, Âaì Nàông, Saìi goìn nãn Täüc âaî quyãút âënh tiãún haình viãûc haình hæång vãö quã Täø åí Ao Giaín, huyãûn Nghi Xuán, tènh Nghãû An. Âoaìn haình hæång gäöm coï 3 ngæåìi:

- Phan Xuán Huy 2/14 Âaûi diãûn Phan Baío An taûi Tp.HCM

- Phan Âæïc Myî 3/14 ( Tæïc Nam Haì ) Âaûi diãûn Phan Baío An taûi Âaì Nàông.

- Phan On 5/14 Âaûi diãûn Phan Baío An taûi Baío An.

Âoaìn láúy danh nghéa " Âoaìn Nghiãn Cæïu Tuûc Biãn Phäø Hãû " do täøng thæ kyï Ban tuûc biãn Phäø hãû Phan Caí laì Phan Âæïc Myî chëu traïch nhiãûm chung.

Âoaìn khåíi haình tæì Âaì Nàông saïng ngaìy 13 thaïng Giãng nàm Giaïp Tuáút (22.2.1994) âãún Vinh luïc 22 giåì cuìng ngaìy. Saïng ngaìy 23.2.1994, âoaìn tæì Vinh âi xe vaìo thë tráún Nghi Xuán, dæìng chán âãø hoíi thàm vãö caïc täüc Phan åí huyãûn Nghi Xuán, nháút laì âëa danh laìng Ao Giaín. Háöu hãút nhæîng ngæåìi âæåüc hoíi, khäng ai biãút âëa danh náöy, nhæng hoíi âãún Cæåìng Giaín,An giaín...Cäø Âaûm vaì Phan Xaï thç âa säú âãöu biãút caí. Mäüt cuû giaì trãn 70 tuäøi noïi våïi âoaìn : - " Huyãûn Nghi Xuán coï âãún 5, 6 täüc Phan åí táûp trung tæìng vuìng, coìn leí teí thç xaî naìo cuîng coï ngæåìi hoü Phan. Nhæng täi nghé caïc baïc nãn âi vãö xaî Xuán Myî, tæì âáy âãún âoï coìn khoaíng 4 km. Xuán Myî træåïc thuäüc täøng Phan Xaï coìn goüi laì täøng Phan vç con chaïu hoü Phan åí âoï âäng. ÅÍ Xuán Myî coï tháöy giaïo Táún laì ngæåìi gioíi chæî Haïn. Máúy nàm nay, äng âaî âãø tám nghiãn cæïu sæu táöm doìng täüc. Täi tin caïc baïc âãún âoï seî tçm ra ... ". Âoaìn caïm ån cuû gça, tiãúp tuûc cuäüc haình trçnh vãö xaî Xuán Myî vaì tçm âãún nhaì tháöy giaïo Táún. Gàûp äng, qua máúy låìi chaìo hoíi xaî giao, âoaìn âaî tæû giåïi thiãûu vaì noïi roî muûc âêch cuäüc viãúng thàm cuía doaìn : " Liãn hãû caïc täüc Phan åí Nghi Xuán âãø tçm nguäön gäúc cuía täüc Phan Baïo An, Âiãûn Baìn,Quaíng Nam. Äng Táún noïi: " Âáy coï thãø laì nhåì phæåïc âæïc cuía täø tiãn maïch baío caïc anh âãún gàûp täi vaì täi cuîng vä cuìng vinh dæû âæåüc tiãúp xuïc våïi caïc anh. Chuïng ta âãöu laì nhæîng ngæåìi coï loìng thaình kênh våïiTäø tiãn vaì traïch nhiãûm våïi con chaïu mai

41

háûu.. Caïc anh tæì miãön Nam xa xäi ra âáy tçm hiãøu, nghiãn cæïu vãö doìng Täüc ta laì âiãöu âaïng trán troüng. Täi xin tæû giåïi thiãûu : Tãn täi laì Phan vàn Táún, sinh nàm 1929, giaïo viãn nghè hæu. Máúy nàm gáön âáy, täi cuîng coï âi laûi nghiãn cæïu vaì tçm hiãøu vãö doìng Täüc. Huyãûn Nghi Xuán coï 6, 7 täüc Phan nhæng åí Phan Xaï laì âäng nháút. Äng Täø chuïng täi laì Phan Chaïnh Nghë coï cäng trong viãûc chäúng Maûc khäi phuûc nhaì Lã, tæåïc phong laì Trung Liãût Sån, coï nhaì thåì vaì làng.

Trong khi trao âäøi thç baì con trong täüc Phan Phan Xaï nghe tin âãún thàm ráút âäng vaì tham gia näüi dung cáu chuyãûn.

Âoaìn âaî trçnh baìy roî raìng nhæîng tæ liãûu cuía Täüc ta nhæ : Âëa danh nåi xuáút xæï cuía doìng Täüc, tãn huïy cuía caïc Ngaìi Tè Täø, Nhè Täø, Så Täø, Thuíy Täø thåìi gian vaìo Nam... vaì âaî måìi anh Phan vàn Táún cuìng baì con Phan Phan Xaï xem quyãøn Phäø hãû do Ngaìi Phan Trán viãút bàòng chæî Haïn nàm Thaình Thaïi thæï 3, tuãú thæï Tán Maîo tæïc nàm 1891. Äng Táún cuîng âæa quyãøn phäø hãû cuía Phan Phan Xaï vaì nhæîng tæ liãûu liãn quan âãún doìng täüc maì anh âaî sæu táûp âæåüc trong máúy nàm qua cho âoaìn ta xem. Hãû Phäø Phan Phan Xaï do ngaìi Phan Chaïnh Nghë viãút vaìo nhæîng nàm 1525-1527. Äng Phan Chaïnh Nghë âäù Tiãún sé âåìi Häöng Thuáûn, laìm quan âãún Âä Ngæû Sæí. Khi nhaì Maûc cæåïp ngäi nhaì Lã, äng boí quan vãö åí áøn. Nhaì Maûc 2, 3 láön bàõt eïp äng ra laìm quan. Khi âi âãún xaî Baït Traìng, huyãûn Gia Lám, äng nhaíy xuäúng säng tæû váùn. Âåìi Lã trung hæng âæåüc phong væång vë vaì láûp âãön thåì taûi quã hæång. Xin trêch mäüt âoaûn trong låìi noïi âáöu cuía hãû phäø Phan Phan Xaï nhæ sau: "Äng Täø hoü Phan chuïng ta laì Thuí laînh åí xaî Âa, huyãûn Thiãn Läüc laìm quan dæåïi âåìi Nhaì Tráön âãún chæïc Nghãû An Traûi Chuí, tæåïc quan Näüi Háöu. Ngaìi xáy dæûng cå nghiãûp hoü Phan tæì âoï. Ngaìi sinh haû âæåüc hai ngæåìi con trai, ngæåìi âáöu tãn Quang, laìm quan âãún chæïc Thæ viãûn, tæåïc Thæåüng Chãú. Ngæåìi con thæï hai tãn An, laìm quan âãún chæïc Âaûi tæåïng næûu cäng, tæåïc Thæåüng Chãú.

- Äng Quang sinh haû 4 ngæåìi con trai.

- Äng An sinh haû 2 ngæåìi con trai.

Âãún nay hån 8, 9 âåìi, con chaïu caïc Chi mäùi ngaìy mäüt âäng âuïc. Nhiãöu ngæåìi âaî laìm raûng råî gia thãú. Nhæng räöi dáön dáön theo nghãö nghiãûp laìm àn, con chaïu âi khàõp moüi nåi khäng liãn hãû âæåüc våïi nhau cho nãn caïi gäúc têch cuía Täø tiãn, nãúu khäng coï læu truyãön laûi thç khoï maì biãút âæåüc ngæåìi thán keí så, ngæåìi trãn keí dæåïi, Nhaïnh træåïc Chi sau, ... "

Âoüc qua Hãû Phäø Phan Phan Xaï, âoaìn nháûn tháúy nhæ sau:

42

- Ngaìi Nghãû An Traûi Chuí sinh haû 2 trai laì Ngaìi Quang vaì An.

1/ Ngaìi Quang sinh haû âæåüc 4 ngæåìi con trai :

- Äng Thiãn: Thæåüng chãú, nay khäng roî åí âáu.

- Äng Quãú: Lang tæåïng, nay khäng roî åí âáu.

- Äng Khoaïn: Laûi Bäü Viãn Ngoaûi hiãûu Lang Khã tiãn sinh laì täø Phan Phan Xaï.

- Äng Läi : Quaín Cáúm Tæåïng Quán Taí män Sæ Viãn Ngoaûi, Äng Läi sinh haû baì Thë Lan vaì äng Læ.

Hãû phäø chè ghi âãún âáy laì hãút, khäng ghi thãm caïc âåìi kãú tiãúp vç khäng roî åí âáu.

Âäúi chiãúu våïi Phäø hãû cuía Täüc ta âaî ghi:

- Tè täø Âa Läi sanh Ngaìi Âa Læ, Ngaìi Âa Læ sinh Ngaìi Nhån Huyãûn, Ngaìi Nhån Huyãûn sinh ngaìi Nhån Baìn ...

Âäúi chiãúu hai Phäø hãû, âoaìn hãút sæïc vui mæìng tháúy trong hãû phäø Phan Phan Xaï coï tãn Ngaìi Tè Täø vaì Nhè Täø cuía täüc Phan Baío An.

Phan Phan Xaï, Phan Baoí An, Phan Cäø Âaûm cuìng coï chung mäüt Täø laì Ngaìi Nghãû An Traûi Chuí. Nhæ váûy:

- Phan Phan Xaï laì phaïi anh.

- Phan Baío An laì phaïi em

- Hai phaïi Phan Cäø Âaûm laì âäöng càn.

Sau khi tçm âæåüc nguäön gäúc cuía Täüc mçnh, Âoaìn xin pheïp dáng hæång taûi nhaì thåì täüc Phan åí Phan Xaï vaì âi viãúng làng Ngaìi Phan Chaïnh Nghë. Sau cuìng täø chæïc gàûp màût giæîa hai Phaïi Täüc anh em taûi nhaì äng Phan vàn Táún.

Mäúi quan hãû giæîa hai nåi laì quan hãû giæîa hai Phaïi. Mäùi Phaïi coï traïch nhiãûm cuíng cäú vaì duy trç cuìng phaït triãøn doìng hoü cuía Phaïi mçnh. Âãø mäúi quan hãû ngaìy thãm thàõt chàût vaì phaït triãøn trong tçnh thæång mãún, quê troüng láùn nhau giæîa hai Phaïi åí hai âëa phæång caïch nhau trãn 500 cáy säú, hai bãn nãn thæåìng xuyãn liãn hãû våïi nhau qua thæ tæì, baïo cho nhau biãút nhæîng thäng tin liãn quan vãö doìng täüc, nháút laì viãûc tçm hiãøu täüc Phan åí xaî Âa, huyãûn Can Läüc.

Nháûn xeït cuía Âoaìn:

43

1/ Vãö laìng Ao Giaín: Hiãûn nay åí Nghi Xuán khäng coï âëa danh Ao Giaín, nhæng træåïc kia, täøng Phan Xaï coìn goüi laì täøng Phan, coï xaî åí Phan Xaï thæåìng goüi laì xaî Phan. Xaî Phan coï hai âëa danh laì Hæîu Ao, Taí Ao. Nåi âáy âaî näøi tiãúng vàn, voî mäüt thåìi nãn coï cáu thå:

"Voî saính båì ao doìng tæåïng sé,

Vàn thãu træåìng hoüc giäúng äng cha"

Chæî Ao Giaín coï thãø xuáút xæï tæì Hæîu Ao, Taí Ao vaì An Giaín, Cæåìng Giaín, Âäüng Giaín. Tæì xæa Ao Giaín laì mäüt vuìng âáút räüng låïn bao gäöm caí Phan Xaï vaì Cäø Âaûm ngaìy nay. Dán cæ træåïc kia thæa thåït, vãö sau ngaìy mäüt âäng thãm lãn nãn caïc triãöu Lã, Nguyãùn chia vuìng naìy ra laìm nhiãöu xaî âãø tiãûn viãûc quaín lyï âáút âai vaì cai trë. Âëa danh Ao Giaín biãún máút âi tæì âoï.

Xem nhæ Baío An ta thç roî: Khi måïi láûp xaî, xaî hiãûu âáöu tiãn laì Phi Phuï, triãöu Táy Sån âäøi thaình Phuï An xaî, räöi Phuï An Âäng Táy nhë áúp, Minh Maûng thæï 17 (1831) âäøi thaình Baío An Âäng Táy nhë xaî, Baío Âaûi thæï 14 (1939) âäøi thaình Baío Âäng vaì Baío Táy. Hai chæî Phuï vaì An biãún máút. Âoï laì chæa noïi âãún, sau Caïch maûng thaïng 8.1945, Baoí An vaì Xuán Âaìi håüp laûi thaình xaî Hoaìng Diãûu, thåìi chênh quyãön Ngä Âçnh Diãûm âäøi thaình xaî Phuï Tán.

Nãúu nhæîng xaî hiãûu noïi trãn coìn täön taûi, thç chæìng 50 nàm sau, con chaïu nhæîng ngæåìi åí Baío An træåïc kia seî khäng coìn biãút âëa danh Baío An khi coï ngæåììi hoíi âãún. Ao Giaín cuîng nàòm trong træåìng håüp naìy.

2/ Chæî loït tãn hai Ngaìi Tè Täø vaì Nhè Täø: ÂA.

Ngaìi Läi vaì Ngaìi Læ âãöu loït chæî ÂA. Trong Hãû Phäø Phan Phan Xaï chè cheïp Ngaìi Läi vaì Ngaìi Læ khäng coï chæî loït ÂA.

Nghiãn cæïu Hãû Phäø chuïng ta biãút Ngaìi Thuí Lénh Nghãû An Traûi Chuí gäúc laìng ÂA, huyãûn Thiãn Läüc. Gáön âáy tçm hiãøu : xaî Âa tæïc laì xaî Âa Hoaûch, huyãûn Can Läüc, Haì Tènh. Ngaìi Âa Läi duìng chæî Âa loït tãn laì âãø con chaïu sau naìy ghi nhåï nåi xuáút xæï cuía doìng hoü mçnh. ÅÍ Nghãû An coï mäüt âëa danh laì Âa Läi. Træåïc khi Lã Låüi âaïnh thaình Nghãû An âaî âoïng quán nghè ngåi taûi âáy. Âëa danh Âa Läi âaî âi vaìo lëch sæí. Ngaìi Tè Täø coï tãn laì Läi, láúy chæî Âa laìm chæî loït cuîng nhæ báy giåì coï ngæoìi âàût tãn: Phan Baoí An, Nguyãùn Thu Bäön v.v...

Chuïng ta khäng phaíi thàõc màõc vãö coï hay khäng coï chæî loït vç tãn huïy cuía Tè Täø vaì Nhè Täø âaî âæåüc trënh troüng cheïp vaìo Hãû Phäø cuía Phan Phan Xaï. Táút caí nhæîng âiãöu âaî trçnh baìy noïi trãn âaî quaï âáöy âuí âãø chuïng ta biãút roî âæåüc nguäön gäúc cuía Täø tiãn mçnh.

44

Nhán ngaìy Thanh Minh 25 thaïng 2 nàm Giaïp Tuáút tæïc 4.4.1994, Täüc âaî täø chæïc cuäüc hoüp màût Âaûi diãûn 5 Phaïi åí Baío An vaì caïc chi nhaïnh Saìi goìn, Âaì Nàông, Haì Lam, Bçnh Xuán ... cuìng Ban Tuûc Biãn Phäø Hãû âãø nghe baïo caïo cäng viãûc, tæåìng trçnh vãö cuäüc Haình Trçnh Tçm Vãö Cäüi Nguäön Doìng Täüc do äng Phan Âæïc Myî thuyãút trçnh.

Täüc ghi nháûn vaì âaïnh giaï cao kãút quaí viãûc tuûc biãn Phäø hãû Phan Caí âãún âåìi thæï 13 vaì chênh thæïc cäng nháûn näüi dung vàn baín vãö viãûc Tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc åí Nghi Xuán, Haì Tènh do Ban Nghiãn Cæïu Tuûc Biãn Phäø Hãû âãû trçnh.

Vãö viãûc thåì phuûng, tæì træåïc âãún nay, taûi Nhaì Thåì Phan Caí chè thåì tæì Ngaìi Så Täø tråí xuäúng, nay Täüc thäúng nháút láûp thãm hai linh vë âãø thåì Ngaìi Cao Täø Âa Läi vaì Ngaìi Tàòng Täø Âa Læ.

Âãø mäúi quan hãû giæîa hai Phaïi anh em ngaìy caìng thãm thàõt chàût vaì bãön væîng, hàòng nàm vaìo dëp âáöu xuán kãø tæì nàm 1996, täüc Phan Baío An âaî gåíi mäùi nàm 200 ngaìn âäöng âãø cuïng hæång caïc vë Täø ngoaìi áúy.

* Âëa chè liãn hãû thæ tên våïi täüc Phan Phan Xaï:

Äng Phan Vàn Táún, Âäüi 7 xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, Haì Ténh.

Haình hæång vãö quã Täø:

- Ngaìy 15 thaïng Giãng nàm ÁÚt Håüi (14.2.1995) täüc Phan Phan Xaï xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, tènh Haì Ténh täø chæïc Lãù Tãú Chæ Täø caïc Chi Phaïi hoü Phan coï chung mäüt gäúc laì ngaìi Nghãû An Traûi Chuí. Ban täø chæïc lãù måìi täüc ta ra dæû.

Âæåüc giáúy måìi, täüc ta triãûu táûp hoüp caïc âaûi diãûn åí Âaì Nàông vaì Baío An âeí baìn viãûc mua sàõm lãù váût vaì cæí ngæåìi âi dæû lãù. Sau khi baìn baûc, täüc chênh thæïc cæí 3 ngæåìi do täüc âaìi thoü kinh phê. Ngoaìi nhæîng ngæåìi âæåüc täüc cæí, baì con åí caïc nåi, ai muäún tham gia dæû lãù, täüc âãöu hoan nghinh nhæng phaíi tæû tuïc chi phê, goïp mäùi ngæåìi 200.000 âäöng. Âoaìn haình hæång gäöm coï 9 ngæåìi:

- 3 ngæåìi do täüc cæí: Phan Mæåìi (Tp.HCM), Phan Sä vaì Phan Âæïc Myî (Âaì Nàông).

- 6 ngæåìi tæû nguyãûn: Phan Huynh, Phan Thoïa, Phan Trung Thæìa (Tp.HCM), Phan Long , Phan Láùm (Âaì Nàông), Phan Tiãút (Baío An).

Âoaìn cæí äng Phan Mæoìi laìm træoíng âoaìn, äng Phan Sä laìm phoï.

Lãù váût do täüc mua sàõm gäöm:

45

- Mäüt mám tráöu cau, 2 chai ræåüu, 5 häüp hæång khoanh låïn vaì 1.000.000 âäöng baûc màût.

- Mäüt cáu liãùn khàõc trãn âaï hoa Non Næåïc cåî 0,40m x 0,60m våïi näüi dung:

"Phan Xaï nguyãn tiãön tám voüng tæåíng

Baío An dëch háûu chê nghiãm cung" (Xem tiãúp pháön Liãùn Âäúi Tr. 93)

Âãø âåî båït chi phê, anh Nam Haì âaî mæåün 1 chiãúc xe 12 chäù ngäöi, ta chè chëu tiãön xàng dáöu vaì àn uäúng cho taìi xãú.

Âoaìn khåíi haình tæì Âaì Nàông luïc 5 giåì saïng ngaìy 14 thaïng giãng (13.2.1995), âãún Nghi Xuán luïc 19 giåì cuìng ngaìy. Xe dæìng laûi huyãûn lyñ Nghi Xuán âãø håíi thàm âæåìng vaìo Phan Xaï. Nghe hoíi, mäüt ngæåìi âaìn äng åí nhaì caûnh âáúy, chaûy ra âoïn hoíi:

- Coï phaíi caïc anh tæì Âaì Nàông ra dæû lãù åí Phan Xaï khäng?

Nam Haì âaïp:

- Chuïng täi tæì Âaì Nàông ra. Täúi quaï, quãn âæåìng nhåì anh chè giuïp. Ngæåìi áúy vui mæìng noïi:

- Täi laì ngæåìi cuía Phan Xaï âáy. Chuïng täi biãút häm nay caïc anh ra nãn bäú trê ngæåìi chåì âoïn ngoaìi ngaî ba quäúc läü tæì luïc 14 giåì kia. Chåì maîi khäng tháúy nãn hoü âaî vãö räöi. Täi åí laûi âáy chåì âåüi. Báy giåì xin âæa caïc anh vãö. Xin cho xe chaûy thàóng âãún Nhaì Thåì. Khi chiãöu baì con âaî laìm lãù ræåïc Sàõc chàõc coìn åí laûi âáúy ráút âäng. Vãö âáúy âãø baì con biãút laì caïc anh âaî ra âãún.

Xe væìa âãún nhaì thåì, baì con chaûy ra váy quanh âoaìn mæìng råî bàõt tay chaìo hoíi. Chuyãûn vaîn åí âáúy mäüt luïc láu, âaûi diãûn Phan Phan Xaï âæa âoaìn vãö nghè taûi hai nhaì maì hoü âaî bäú trê træåïc. Våü chäöng chuí nhaì coï nhaî yïì âi nguí chäù khaïc âãø nhaì cho âoaìn tæû do sæí duûng.

Lãù tãú âæåüc cæí haình vaìo luïc 8 giåì ngaìy 15 thaïng giãng ÁÚt Håüi. Caïc thaình viãn trong âoaìn àn màûc chènh tãö : äng Mæåììi, äng Tiãút màûc aïo daìi âen, khàn âen; äng Thoïa aïo räüng vaì khàn xanh; Nam Haì màûc sàõc phuûc CAND, âeo quán haìm Âaûi Taï; caïc ngæåìi coìn laûi màûc áu phuûc. Âuïng giåì qui âënh, âoaìn âãún nhaì thåì mang theo caïc lãù váût âaî kãø trãn. Âaûi diãûn Ban täø chæïc lãù ra âoïn âoaìn vaì âæa vaìo bãn trong nhaì thåì. Vç tråìi mæa nãn baì con âãöu däön hãút vaìo trong nhaì thåì, âæïng chen chuïc nhau. Äng træåíng âoaìn trçnh lãù váût. Âaûi diãûn Phan Phan Xaï tiãúp nháûn vaì noïi låìi caím taû.

46

Âãún giåì haình lãù, äng Phan vàn Táún âoüc diãùn vàn khai maûc, noïi roî nguäön gäúc cuía Phan Phan xaï caì caïc Chi Phaïi anh em åí Tiãn cáöu,Xuán Viãn,, Cäø Âaûm, Baío An v.v... âäöng thåìi nãu danh caïc báûc tiãön bäúi caïc thãú hãû træåïc âaî hoüc räüng âäù cao, goïp nhiãöu cäng sæïc trong viãûc xáy dæûng täüc hoü vaì âáút næåïc. Äng cuîng nhiãût liãût hoan nghãnh con chaïu hoü Phan Baío An åí xa haìng 600 cáy säú, sau hån 500 nàm daìi, qua bao nhiãu thàng tráöm cuía âáút næåïc, váùn mäüt loìng nhåï vãö quã Täø, cäú cäng tçm cho âæåüc nguäön gäúc cuía doìng täüc mçnh. Sæû hiãûn diãûn cuía con chaïu hoü Phan Baío An trong buäøi lãù häm nay âaî noïi lãn loìng tæåíng nhåï cäüi nguäön vaì nãu cao tinh tháön thiãng liãng cao quyï cuía nhæîng ngæåìi coï chung mäüt Täø. Sau diãùn vàn cuía äng Phan vàn Táún laì pháöìn phaït biãøu cuía âaûi diãûn caïc Phaïi hoü Phan åí Nghi Xuán, sau cuìng laì Baío An. Äng Sä âoüc diãùn vàn nãu roî lyï do vç sao coï sæû hiãûn diãûn cuía âoaìn ta trong buäøi lãù häm nay, nhàõc laûi lëch sæí cuía doìng täüc tæì khi Ngaìi Så Täø vaìo Nam láûp nghiãûp vaì nhæîng cäng sæïc cuía täø tiãn ta, tiãön nhán ta âaî âäø ra trong viãûc xáy dæûng doìng hoü, laìng xaî vaì âáút næåïc. Sau pháön phaït biãøu yï kiãún laì pháön tãú lãù theo nghi thæïc cäù truyãön. Âoaìn ta âaî âãún træåïc baìn thåì caïc vë Chæ Täø cung kênh dáng hæång.

Lãù tãú kãút thuïc. Âoaìn ta âæåüc måìi dæû liãn hoan täø chæïc taûi nhaì mäüt ngæåìi trong täüc Phan Phan Xaï. Sau tiãûc liãn hoan, baì con Phan Cäø Âaûm kháøn khoaín måìi âoaìn ta vãö viãúng thàm nhaì thåì åí âáúy. Caím âäüng træåïïc táúm chán tçnh cuía baì con Phan Cäø Âaûm, âoaìn ta nháûn låìi. Cäø Âaûm caïch Phan Xaï hån 4 cáy säú. Âæåìng âáút khaï räüng nhæng vç sau cån mæa nãn håi láöy läüi. Âãún nåi, baì con åí gáön nhaì thåì chaûy ra chaìo mæìng âoïn tiãúp. Sæû âoïn tiãúp tháût chán thaình vaì näöng háûu laìm cho caí âoaìn vä cuìng caím âäüng. Âoaìn ta vaìo nhaì thåì dáng hæång, sau khi chuyãûn troì thàm hoíi thán máût, âoaìn xin pheïp caïo lui. Sau hån 500 nàm, nhæîng ngæåìi cuìng chung mäût huyãút thäúng måïi laûi coï dëp gàûp nhau. Chè vaìi giáy phuït ngàõn nguíi nhæng âáûm âaì vaì quê giaï biãút bao. Baì con åí Cäø Âaûm tiãùn âoaìn ta ra táûn xe vaì buìi nguìi chia tay. Táút caí âãöu mong moíi, mäüt ngaìy naìo âoï, laûi âæåüc âoïn tiãúp baì con åí Baío An vãö thàm quã Täø nhæ häm nay.

Cuìng chiãöu häm áúy, âoaìn ta täø chæïc mäüt bæîa cåm thán máût taûi nhaì äng Phan vàn Táún âãø khoaín âaîi caïc âaûi diãûn cuía Phan Phan Xaï nhàòm muûc âêch thàõt chàût thãm tçnh âoaìn kãút, thán aïi giæîa hai Phaïi Täüc anh em.

5 giåì saïng häm sau (15.2.95) âoìan ta råìi Phan Xaï vaì vãö tåïi Âaì Nàông luïc 17 giåì cuìng ngaìy.

Trong bæîa cåm thán máût täø chæïïc taûi nhaì äng Sä âãø tiãùn caïc thaình viãn trong âoaìn tråí vãö Tp.HCM, mäüt säú baì con coï nãu yï kiãún ráút tiãúc khäng âæåüc

47

tham gia haình hæång trong kyì naìy. Âãö nghë Täüc sau naìy, nãúu coï nhæîng cuäüc haình hæång nhæ thãú náöy, thç nãn thäng baïo räüng raîi âãø baì con biãút maì tham gia, vç coï ráút nhiãöu ngæåìi muäún vãö thàm Quã Täø nhæng chæa coï dëp.

- 14 thaïng giãng nàm Canh Thçn (nàm 2000):

Hàòng nàm vaìo ngaìy ràòm thaïng giãng Ál , täüc Phan Phan Xaï, ngoaìi viãûc giäù Ngaìi Phan Chaïnh Nghë coìn giäù Ngaìi Thaïi Thæåüng Nghãû An Traûi Chuí. HÂGT täüc Phan Phan Xaï âaî gåíi thæ måìi âãún caïc chæ täüc täüc Phan caïc nåi. Nháûn âæåüc thæ måìi, täüc Phan Baío An âaî cæí âoaìn ra Haì Tènh tham dæû lãù giäù. Âoaìn gäöm coï 7 ngæåìi:

- Phan Mæåìi 3/13, Phan Thoïa 2/14, Phan thë Nhuáûn (Saìi Goìn).

- Phan Âæïc Myî 3/14, Phan Traì 4/14 ( Baío An ), Phan vàn Hæåìng 4/14, Phan Tuáún 1/15 (Âaì Nàông) do Phan Thoïa laìm træåíng âoaìn, Phan Tuáún Phoï âoaìn phuû traïch âåìi säúng. Viãûc cæí anh Phan Tuáún láön naìy nhàòm taûo âiãöu kiãûn cho låïp treí täüc Phan Baío An kãú thæìa vaì giæî væîng mäúi quan hãû máût thiãút giæîa hai phaïi Phan Baío An vaì Phan Phan Xaï mäüt caïch vénh viãùn cho tæång lai sau naìy khäng bë giaïn âoaûn.

Âoaìn khåíi haình vaìo saïng ngaìy 15 thaïng giãng nàm Canh Thçn taûi Âaì Nàông vaì âãún nhaì thåì Phan Xaï vaìo luïc 20 giåì cuìng ngaìy. Caí âoaìn vä cuìng xuïc âäüng træåïc sæû âoïn ræåïc án cáön, thán thiãút cuía baì con täüc Phan Phan Xaï. Saïng häm sau, âoaìn vaìo Nhaì Thåì dáng hæång. Lãù váût gäöm mäüt mám hoa quaí, mäüt phong bç 1.380.000 âäöng, 3 cáy hæång âæåìng kênh 1,5 phán daìi 1m, tæåüng træng cho ba chæî Phæåïc, Läüc, Thoü. Buäøi tãú lãù âæåüc cæí haình trong khäng khê trang nghiãm, âáöm áúm tçnh gia täüc. 17 giåì cuìng ngaìy âoaìn Phan Baío An vaì Phan Phan Xaï hoüp màût taûi nhaì äng Phan Táún nhàòm trao âäøi cäng viãûc gia täüc. Anh Phan Tuyãún âaûi diãûn HÂGT täüc Phan Phan Xaï âaî noïi lãn nhiãöu âiãöu täút âeûp âäúi våïi täüc Phan Baío An chuïng ta: “ ... täüc Phan Baío An coï nhiãöu caïi nháút : - åí xa nháút - con chaïu âäng nháút - nhán taìi nhiãöu nháút - nhiãût tçnh nháút vaì tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc såïm nháút ... “. Trong dëp naìy täüc Phan Phan Xaï coï trçnh baìy dæû kiãún náng cáúp nhaì thåì âãø thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng vaì caïc vë Thãú täø caïc âåìi kãú tiãúp âaìng hoaìng hån, to âeûp hån, âuïng våïi táöm cåî cuía mäüt Phan âaûi täüc coï âäng con chaïu khàõp nåi trong næåïc, âaî hiãøn âaût vaì vang danh. Muäún xáy dæûng âæåüc nhæ thãú phaíi coï kinh phê trãn 100 triãûu âäöng. Hiãûn nay, hai phaïi anh chæa tçm âæåüc, Phan Phan Xaï nhæ tæû tän. Phan Xaï laì nåi gäúc Täø nhæng chè voín veûn coï trãn 20 häü maì âåìi säúng kinh tãú quaï khoï khàn. Caïc nhaïnh cuìng træûc hãû våïi Phan Xaï nhæ Tiãn Cáöu, Xuán viãn, La Sån ... cuîng chàóng hån gç máúy. Chè coìn coï Baío

48

An ! Täüc ta seî cäú gàõng váûn âäüng âoïng goïp mäüt pháön låïn kinh phê âãø xáy dæûng mäüt cäng trçnh læu niãûm trong quáön thãø âãön thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng”.

Sau khi nghe baïo caïo cuía Âoaìn tæì Haì Ténh tråí vãö, HÂGT täüc Phan Baío An âaî quyãút âënh láûp Ban Váûn Âäüng caïc thán täüc âoïng goïp xáy dæûng Âãön Thåì Ngaìi Thaìi Thæåüng. Cäng trênh dæû kiãún seî khåíi cäng nàm 2001 vaì khaïnh thaình vaìo nàm Nhám Ngoü (2002).

XÁY DÆÛNG TIÃÖN ÂÆÅÌNG TAÛI KHU ÂIÃÛN THÅÌ NGAÌI THAÏI THÆÅÜNG xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, tènh Haì Ténh

***************

Nhán ngaìy häüi Giäù Täø, Ngaìi thuí lénh Nghãû An Traûi Chuí vaì caïc vë Cao Täø hoü Phan taûi nhaì thåì hoü Phan Phan Xaï ngaìy 19.2.2000 (15 thaïng giãng nàm Canh Thçn), HäÜi Âäöng Gia täüc Phan Phan Xaï âaî täø chæïc buäøi hoüp màût giæîa caïc Chi Phaïi træûc hãû våïi täüc Phan Phan xaï vaì phaïi âoaìn täüc Phan Baío an . Buäøi hoüp màût diãùn ra trong báöu khäng khê thán máût, âáöm áúm, âáûm âaì tçnh gia täüc. Âaûi diãûn Phan Phan Xaï âãö xuáút viãûc truìng tu nhaì thåì hiãûn hæîu våïi lyï do:

- Nhaì thåì naìy âaî xáy dæûng caïch âáy 200 nàm, nay âaî quaï cuî, xuäúng cáúp tráöm troüng, væìa nhoí laûi væìa tháúp. Træåïc âáy 5 nàm, nhaì thåì chè thåì tæì ngaìi Phan

49

Chaïnh Nghë, tæïc âåìi thæï 10 tråí xuäúng. Nàm 1995, phaïi âoaìn täüc Phan Baío An tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc âaî näúi liãön âæåüc mäúi quan hãû gia täüc våïi Phan Phan Xaï, xaïc âënh hai Phaïi coï cuìng chung mäüt Täø laì Ngaìi Thuí Lénh Nghãû An Traûi Chuí nãn âaî âãö nghë náng cáúp thåì phuûng lãn. Thãú laì tæì nàm 1995, nhaì thåì naìy khäng coìn riãng cuía Phan Phan Xaï maì tråí thaình nhaì thåì cuía táút caí caïc Phaïi, con chaïu Ngaìi Nghãû An Traûi Chuí.

- Täüc ta coï mäüt lëch sæí daìi gáön 700 nàm, con chaïu âäng âuïc sinh säúng åí moüi miãön trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc, hiãøn âaût nhiãöu, giaìu coï cuîng khäng êt. Nhaì thåì cuî khäng coìn tæång xæïng våïi táöm cåî cuía mäüt doìng hoü nhæ hoü ta ngaìy nay. Chuïng ta phaíi håüp sæïc nhau xáy dæûng mäüt cå ngåi thåì phuûng räüng raîi hån, täút âeûp hån, huy hoaìng hån.

Dæû kiãún seî xáy dæûng mäüt Âãön thåì gäöm 2 ngäi nhaì låïn caïch nhau 4 m:

- Nhaì sau laì Háûu táøm âãø thåì phuûng täø tiãn.

- Nhaì træåïc laì Tiãön âæåìng âãø con chaïu häüi tuû trong nhæîng ngaìy giäù kyñ.

Háûu táøm vaì Tiãön âæåìng näúi liãön nhau båíi 2 nhaì cáöu goüi laì Hæîu vu vaì Taí vu, giæîa khu âáút träúng träöng cáy caính hoàûc xáy non bäü.

Kinh phê dæû truì tæì 120 - 150 triãûu âäöng.

Häüi nghë nháút trê thæûc hiãûn âãö aïn xáy dæûng khu Âiãûn thåì. Phaïi âoaìn täüc Phan Baío An xin laînh häüi yï kiãún vãö trçnh baìy våïi HÂGT , kãút quaí seî baïo sau.

Vãö Âaì Nàông, phaïi âoaìn triãuû táûp ngay mäüt phiãn hoüp så khåíi âãø baìn thaío vãö váún âãö naìy. Dæû hoüp gäöm coï caïc äng Phan Mæåìi, Phan Minh Kãú, Phan Thë Nhuáön (Tp. HCM) , Phan Sä, Phan Long, Phan Âæïc Myî, Phan Hæåìng, Phan Tuáún (Âaì Nàông) vaì mäüt säú caïc thán täüc khaïc.

Sau khi nghe phaïi âoaìn tæì Haì Ténh tråí vãö baïo caïo näüi dung viãûc xáy dæûng Âiãûn thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng, häüi nghë âaî thaío luáûn vaì thäng qua caïc váún âãö sau âáy:

- Hai Phaïi Phan Phan Xaï vaì Phan Baío An cuìng nhau xáy dæûng Âiãûn thåì.

- Thay vç goïp chung kinh phê âãø xáy dæûng, täüc Phan Baío An âãö nghë mäùi Phaïi xáy dæûng mäüt cå ngåi. Phan Phan Xaï xáy dæûng Háûu táøm. Phan Baío An xáy dæûng Tiãön âæåìng, kinh phê êt nháút phaíi 60 triãûu âäöng.

- Láûp ban váûn âäüng kinh phê âãø xáy dæûng gäöm coï:

50

Tp.HCM: Caïc äng Phan Mæåìi, Phan Thoïa, Phan Thë Nhuáûn.

Âaì Nàông: Caïc äng Phan Sä, Phan Long, Phan Âæïc Myî, Phan Hæåìng, Phan Tuáún.

Âæåüc sæû âäöng yï cuía HÂGT, Thanh Minh nàm Canh Thçn (05.4.2000) taûi nhaì thåì täüc åí Baío An, hai äng Sä vaì Huåìng âaî trçnh baìy våïi baì con vãö muûc âêch vaì yï nghéa cuía viãûc xáy dæûng nhaì thåì taûi Haì Ténh, kãu goüi baì con âoïng goïp. Ngay sau khi phaït âäüng säú ngæåìi âàng kyï âoïng goïp âaî âæåüc 6,5 triãûu âäöng. Âaût âæåüc kãút quaí bæåïc âáöu naìy chæïng toí con chaïu Täüc Phan BaíoAn ráút nhiãût tám våïi doìng täüc, vç moüi ngæåìi âãöu biãút ràòng cå ngåi xáy dæûng naìy sau naìy seî tråí thaình di têch quê giaï, nhàõc nhåí con chaïu ta tiãúp tuûc thæûc hiãûn täút caïi âaûo lyï “ uäúng næåïc nhåï nguäön” nhæ cha äng ta âaî tæìng laìm træåïc âáy. Caïc Chi Phaïi hoü Phan khaïc vaì khaïch âãún tham quan hàôn seî phaíi ca ngåüi loìng thiãút tha nhåï tåïi cäüi nguäön cuía con chaïu täüc Phan Baío An, duì âaî xa cäüi trãn 500 nàm qua. Tiãúng thåm seî vang xa, khäng nhæîng trong ngaìy häm nay maì maîi maîi vãö sau. Ngoaìi ra coìn læu laûi mäüt áún tæåüng täút âeûp trong loìng baì con hoü Phan vaì dán chuïng âëa phæång vãö tçnh âoaìn kãút gia täüc trong cäüng âäöng dán täüc Viãût Nam.

Ban váûn âäüng bàõt tay ngay vaìo váûn âäüng, in thæ kãu goüi baì con caïc nåi âoïng goïp gåíi âi khàõp nåi, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc. Riãng våïi baì con åí næåïc ngoaìi do äng Phan Nhæ Liãùu åí Canada nháûn traïch nhiãûm váûn âäüng.

Sau mäüt thåìi gian váûn âäüng, kãút quaí thu chi nhæ sau :

- Næåïc ngoaìi:

Canada : Phan Nhæ Liãùu 3/14 :100 bao ciment trë giaï 4.787.000 â

PhanVàn Huy 3/14 : 150 âä Canada

Phan Vàn Hoìa 3/14 : 150 âä Canada

Phan Duy Trung 3/14 : 935.000 â

Phan Toaûi 3/14 : 5.610.000 â

Phan Nhi 3/14 : 4.765.000 â

Myì:

Phan Quy (tæïc Nguyãùn Phaíi): 300 USD = 4.380.000 â

Phan Maûnh Læång : 1.450.000â

Phan Thë Læûu : 50 USD = 700.000 â

51

Trong næåïc :

Haì Näüi : 400.000 â

Âaì Nàông : 15.800.000 â

Baío An : 500.000 â

Kontum : 500.000 â

Tp.HCM : 35.000.000 â

Vuîng Taìu : 2.500.000 â

Chi nhaïnh Täüc Phan taûi Long An 2.090.000 â

Täøng coüng : 80.766.000 â

Ngoaìi säú hiãûn kim noïi trãn, mäüt säú caïc thán täüc coìn phuûng cuïng nhiãöu âäö duìng thåì cuïng nhæ:

- Äng Phan Nhæ Liãùu: 1 chuäng âäöng nàûng 110 kg , 1 träúng låïn vaì 2 giaï treo chuäng vaì träúng. (Chuäng âäöng do thåü âuïc gia truyãön Huãú thæûc hiãûn, träúng do laìng nghãö cäø truyãön laìng Lám Yãn, xaî Âaûi Minh, huyãûn Âaûi Läüc, tènh Quaíng Nam thæûc hiãûn). Äng Liãùu âaî thuã xe chåí chuäng vaì träúng vãö Âaì Nàông. Sau khi dæû Lãù Thanh Minh nàm Tán Tyñ 2001 taûi Baío An, Phaïi âoaìn täüc Phan Phan Xaï âaî thènh chuäng vaì träúng vãö Haì Ténh.

- Con Äng Phan Huynh, baì VànThë Kènh: 2 bäü tam sæû bàòng âäöng.

Sau khi Ban váûn âäüng lãn baín veî thiãút kãú ngäi Tiãön âæåìng, Thanh Minh nàm Tán Ty, phaïi âoaìn Phan Phan Xaï gäöm 5 ngæåìi tæì Haì Ténh vaìo Baío An baìn thaío kãú hoaûch xáy dæûng cäng trçnh. Hai bãn âaî nháút trê : Phan Phan Xaï xáy dæûng Háûu táøm vaì caïc cäng trçnh phuû nhæ truû biãøu, bçnh phong, tæåìng raìo . . ., Phan Baío An xáy dæûng ngäi Tiãön âuåìng nhæ baín veî. Âãø giaím båït chi phê âi laûi, giaïm saït thi cäng, ta âaî nhåì täüc Phan ngoaìi áúy âaím nháûn viãûc thi cäng xáy dæûng våïi täøng kinh phê laì 60 triãûu âäöng.

Pháön chi :

- Thanh toaïn håüp âäöng xáy dæûng : 60.000.000 â

- Thæåíng cäng vaì liãn hoan thåü : 700.000 â

- Âuïc 01 âènh låïn vaì laìm 3 bao lån bàòng sàõt : 1.500.000 â

- Cuïng 1 baìn hæång aïn bàòng gäù : 2.500.000 d

- 1 baíng âaï khàõc Täng âäö 2 Phaïi täüc Phan : 300.000 â

52

- 1 baíng âaï læu niãûm : 300.000 â

- 5 cáu liãùn gäöm 110 chæî bàòng âaï : 770.000 â

- Chi phê ra, vaìo âãø khåíi cäng xáy dæûng vaì nghiãûm thu: 630.000 â

- Caïc chi phê linh tinh khaïc nhæ phê váûn chuyãøn, tiãön in áún thæ , biãn nháûn, láûp säø vaìng, cæoïc phê bæu âiãûn vãö thæ tæì, gåíi tiãönì vaì âiãûn thoaûi, khàõc con dáúu, tiãúp phaïi âoaìn Phan Phan Xaï ... : 2.263.000 â

Täøng Chi: 80.000 .000 â

Âiãûn thåì âæåüc khåíi cäng xáy dæûng ngaìy 07.5.2001 (15 thaïng 4 nàm Tán Tyñ) vaì hoaìn thaình ngaìy 31.8.2001. Äng Phan Âæïc Myî, âaûi diãûn täüc Phan Baío An ra nghiãûm thu cäng trçnh vaì baìn Lãù Khaïnh Thaình.

Âiãûn thåì naìy âæåüc nhán dán vaì baì con åí âëa phæång âaïnh giaï cao, cho laì âeûp nháút cuía 2 tènh Nghãû An vaì Haì Ténh trong nhæîng nàm gáön âáy, sau ngaìy âáút næåïc hoìa bçnh vaì thäúng nháút. Caïc bä laîo trong Täüc vui mæìng âãún råi lãû vç chæa bao giåì âæåüc nhçn tháúy mäüt cå ngåi thåì phuûng Täø tiãn to låïn, huy hoaìng vaì tän nghiãm nhæ thãú naìy. Hoü cho ràòng nãúu khäng coï nhæîng loìng táúm loìng tha thiãút våïi cäüi nguäön cuía caïc con chaïu Phaïi täüc Phan Baío An thç khäng thãø naìo xáy dæûng âæåüc Âiãûn thåì nhæ thãú. Táút caí caïc con chaïu täüc Phan Baío An cuîng sung sæåïng, vui mæìng khäng keïm hoü.

Cäng trçnh xáy dæûng Âiãûn thåì gäöm coï:

* HÁÛU TÁØM: Kêch thæåïc 5m x 9m cao 8,9m, nãön laït âaï hoa, maïi låüp ngoïi gäöm coï 3 gian :

- Gian giæîa thiãút kãú 3 baìn : Baìn Thæåüng thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng, hai bãn thåì Ngaìi Quang vaì Ngaìi An. Baìn Trung thåì caïc Ngaìi Thiãn , Ngaìi Quãú, Ngaìi Khoaïn vaì Ngaìi Läi. Baìn Haû âàût mäüt bäü tam sæû låïn vaì âàût lãù váût mäùi khi cuïng tãú.

- Gian Vàn (phêa bãn phaíi) thåì caïc Ngaìi Tæì âåìi Thæï 4 âãún thæï 5 trong âoï coï Ngaìi Âa Læ vaì Ngaìi Phan Nhån Huyãûn.

- Gian Voî (phêa bãn traïi) thåì caïc Ngaìi tæìì âåìi thæï 6, trong âoï coï Ngaìi Phan Nhån Baìn, Tiãön Hiãön täüc Phan Baío An.

Mäùi vë âãöu thiãút Baìi vë vaì læ hæång riãng.

* TIÃÖN ÂÆÅÌNG: Räüng 10m x ngang 6,6m x cao 7,8m , nãön laït âaï hoa, låüp ngoïi.

53

Giæîa Háûu Táøm vaì Tiãön Âæåìng laì khoaíng âáút räüng 4m, hai bãn xáy Hæîu vu vaì Taí vu.

Danh saïch caïc thán täüc âoïng goïp tiãön xáy dæûng âãöu âæåüc ghi vaìo 4 phiãúu nháûn danh dæû : “Táúm loìng nhåï vãö cäüi nguäön Gia täüc “ âoïng thaình táûp âàût taûi 3 nåi:

- Âiãûn thåì Ngaìi Thaïi Thæåüng taûi Haì Ténh.

- Nhaì thåì täüc Phan taûi BaíoAn.

- Nhaì thåì täüc Phan taûi Bçnh Triãûu, Saìi Goìn.

- Caï nhán ngæåìi cuïng tiãön gæîi 1 baín.

Lãù Khaïnh thaình Âiãûn Thåì âæåüc täøí chæïc vaìo ngaìy 11 thaïng 2 nàm Nhám Ngoü - 24.3.2002. Tham dæû Lãù coï Âaûi diãûn caïc cáúp chênh quyãön taûi âëa phæång, caïc baïo, âaìi phaït thanh , truyãön hçnh. Ngoaìi baì con täüc Phan Phan Xaï taûi âëa phæång coìn coï baì con tæì caïc nåi vãö dæû lãù ráút âäng. Miãön Bàõc coï caïc âoaìn täüc Phan Tiãn Cáöu, Xuán Viãn,... Quaíng Ninh, Haì Näüi. Miãöìn Nam ra coï caïc âoaìn täüc Phan Tp.HCM, Long An, Âaì Laût, Quaíng Nam, Âaì Nàông vaì mäüt säú âäng Âaûi biãøu caïc täüc baûn.

Caïc cáu liãùn treo taûi Âiãûn thåì: (Låìi dëch cuía äng Phan Sä) Cáu 1: Chaïnh diãûn cuíaTruû biãøu, taïc giaí Phan Âæïc Myî

“Âäng haíi diãûn tiãön Phan täüc khai nguyãn huán diãùn khoaïng Táy häöng bêch háûu ván nhæng kãú taûo nghiãûp miãn træåìng“. Dëch: Biãøn Âäng træåïc màût, hoü Phan khai saïng måí âáöu, cäng låïn vang læìng bäún coîi Non Häöng tæåìng sau, con chaïu taìi bäöi xáy dæûng, nghiãûp xæa bãön væîng muän âåìi.

Cáu 2: giao diãûn cuía Truû biãøu ”Häöng Lénh sån cao sæû nghiãûp tiãön nhán thuìy âaûi âæïc

Træåìng Giang 8 thuíy viãùn thanh hoa háûu thãú niãûm thám án.” Dëch : Häöng Lénh non cao, sæû nghiãûp láùy læìng, Täø tiãn daình âæïc låïn Træåìng Giang næåïc thàóm, taìi hoa läùi laûc, con chaïu nhåï ån sáu.

8 Säng Træåìng Giang, Quaíng Nam.

54

Cáu 3: Cáu liãùn treo màût tiãön cuía tiãön Âæåìng do täüc Phan Baío An phuûng cuïng khàõc trãn âaï hoa Non Næåïc cåî 0,40m x 0,60m våïi näüi dung:

" Phan Xaï nguyãn tiãön tám voüng tæåíng Baío An dëch háûu chê nghiãm cung "

(Xem tiãúp pháön Liãùn Âäúi Tr. 93) Cáu 5: Treo åí háûu táøm

“Danh taûc thanh sån/ nháút phiãún trung can Häöng lénh thaûch Nghéa læu bêch thuíy/ thiãn thu hæång têch Baït traìng cháu“

4 chæî âáöu cáu åí caí 2 vãú do âãö xuáút cuía 2 äng Phan Sä vaì Phan Âæïc Myî viãút thãm vaìo cáu liãùn cuî âaî coï tæì træåïc vaì âaî âæåüc sæû thäúng nháút yï kiãún cuía täüc Phan Phan Xaï. Dëch:

Tãn khàõc non xanh, mäüt táúm loìng trung Häöng lénh chæïng Nghéa hoìa næåïc biãúc, ngaìn thu dáúu têch Baït traìng ghi. Cáu 6: taïc giaí Phan Sä “Thaïi täø khai nguyãn phuïc chè nhán cå täön minh viãùn Häöng sån phaït têch tinh hoa haûo khê vénh long hæng “. Dëch: Thaïi täø måí âáöu, coîi phuïc nãön nhán coìn ræûc saïng Non Häöng phaït têch, tinh hoa haûo khê maîi væåüng hæng. Cáu 7: treo åí háûu táøm, taïc giaí Phan Âæïc Myî “Phan täüc chung linh, nghéa khê trung can læu quäúc sæí Tæí tän thæìa thäúng huán cäng khoa giaïp dëãu täng män” Dëch: Hoü Phan un âuïc khê thiãng, trung nghéa can træåìng læu quäúc sæí Con chaïu phaït huy truyãön thäúng, huán cäng khoa giaïp raûng täng män.

v v v v v v

XÁY DÆÛNG NHAÌ THÅÌ Nhaì thåì Hoü Caí khäng roî âaî xáy dæûng tæì nàm naìo, dæåïi triãöu vua naìo.

Theo taìi liãûu di læu, chuïng ta âæåüc biãút, khi coìn laìm quan, nhán luïc vãö kinh, Ngaìi Thuíy Täø coï mua mäüt caïi khaïm âem vãö, dàûn con chaïu ràòng ”Sau khi ta chãút, duìng khaïm naìy maì thåì“.

55

Sau nhiãöu nàm, khaïm naìy bë mäúi moüt àn hæ naït. Äng Phan Ngoaûn (P2) mua mäüt khaïm khaïc thay thãú. Nàm Âinh Håüi, âåìi Âäöng Khaïnh, Tæì Âæåìng bë chaïy, äng Phan vàn Phuûng (P5) mua mäüt caïi taûi Haì Näüi âem vãö âãø thåì. Trong Phäø Hãû láûp nàm Tæû Âæïc thæï 9 tuãú thæï Bênh Thçn, trong baìi tæûa “Phäø Hãû Nguyãn Tæû“ do äng Phan Khàõc Nhu viãút: “Nàm Tán Håüi, muìa âäng, bäøn täüc hoüp taûi Tæì Âæåìng âãø cæí haình lãù ...“.

Qua caïc tæ liãûu dáùn trãn, chuïng ta tháúy roî, Tiãön nhán chuïng ta âaî tæì láu xáy dæûng Tæì Âæåìng âãø thåì phuûng Täø tiãn qua nhiãöu thåìi kyì, trong tæìng giai âoaûn lëch sæí cuía âáút næåïc.

- Træåïc nàm 1945:

ÅÍ Baío An, træåïc nàm 1945, coï mäüt Nhaì Thåì Phan Caí vaì 5 Nhaì Thåì Phaïiì, thåì 5 Ngaìi Thãú Täø Phaïi. Láúy Âçnh laìng laìm trung âiãøm. Tæì Âçnh âi lãn phêa Táy, ta gàûp træåïc tiãn laì Nhaì Thåì Phaïi Ba, räöi âãún Phaïi Nhç. Tæì Âçnh âi xuäúng phêa Âäng, træåïc hãút laì Nhaì Thåì Phaïi Nháút , âãún Nhaì Thåì Phan Caí, räöi âãún Phaïi Tæ vaì Phaïi Nàm. Trong caïc Nhaì Thåì Phaïi, Nhaì Thåì Phaïi Nhç, sau khi truìng tu, âeûp hån caí.

Nhaì thåì Phan Caí âæåüc xáy dæûng trãn mäüt khu âáút cao vaì räüng. Chiãöu daìi khoaíng 60m, chiãöu räüng khoaíng 50m. Nhaì xáy theo läúi kiãún truïc cäù, træåïc laì Tiãön Âæåìng, sau laì Háûu Táøm. Hai nhaì coï diãûn têch vaì kiãøu máùu giäúng nhau. Giæîa hai nhaì laì mäüt sán räüng, laït âaï táúm hçnh chæî nháût. Näúi liãön hai nhaì, hai bãn coï hai nhaì cáöu goüi laì Hæîu vu, Taí vu. Tiãön âæåìng cuîng nhæ Háûu táøm, mäùi caïi coï kich thæåïc 10m x 6m âãöu chia thaình 5 gian. Tæåìng xáy bàòng gaûch theí daìy, maïi låüp ngoïi ám dæång. Trãn maïi coï âàõp caïc tæåüng tæï linh . Bãn phaíi Tiãön Âæåìng laì Nhaì Tæì, chia laìm hai pháön : mäüt cho ngæåìi åí Tæì , mäüt pháön laìm nhaì bãúp. Træåïc màût, trãn cæía chênh vaìo Nhaì Thåì, xáy mäüt caïi Láöu Män, coï cáøn bàòng maînh saình: ”Tiãön Hiãön Phan Tæì Män“. Ngoaìi cæía chênh coï hai cæía phuû nàòm åí phêa Âäng vaì phêa Táy. Cæía chênh chè âæåüc måí trong nhæîng ngaìy tãú lãù. Thæåìng ngaìy, ra vaìo bàòng caïc cæía phuû. Màût tiãön, doüc theo âæåìng âi, coï tæåìng thaình cao trãn 2m.

Vãö tæì khê, ngoaìi caïc bäü tam sæû, nguî sæû bàòng âäöng coìn coï mäüt caïi chuäng âäöng låïn, tiãúng kãu ráút trong.

Trong thåìi chiãún tranh chäúng Phaïp, âçnh chuìa, miãúu maûo âãöu bë phaï huîy. Saïu Nhaì Thåì täüc ta cuîng chëu chung säú pháûn. Nhaì thåì Hoü Caí chè coìn mäüt êt gaûch vuûn trãn nãön cuî.

56

- Sau nàm 1954: Chiãún tranh chäúng Phaïp kãút thuïc. Âáút næåïc chia âäi. Dán laìng, trong âoï

coï baì con täüc ta, âaî chëu quaï nhiãöu máút maït vaì âau khäø trong nhæîng nàm thaïng taín cæ, láön læåüt tråí vãö laìng cuî. Âåìi säúng âæåüc dáön dáön äøn âënh. Tçnh hçnh chung coï pháön yãn tènh. Baì con nghé âãún viãûc láûp laûi nhaì thåì âãø thåì phuûng Täø tiãn âaî bë boí quãn trong nhæîng nàm chiãún tranh.

Nàm 1956, mäüt Ban váûn âäüng gäöm caïc äng : Phan Vàn Thoaûi (tæïc Hæång Saïu Toaûi), Phan Vàn Läüc (tæïc Xaî ÁØn), Phan Du (tæïc Xaî giaíng), Phan Vàn Âaìm (tæïc Biãûn Máûu) vaì mäüt säö ngæåìi næîa.

Træåíng Ban Tri täüc : Phan Vàn Thoaûi.

Tæ lãù : Phan Kinh.

Ban váûn âäüng âaî cæí ngæåìi âi Saìi goìn vaì Âaì Nàông âãø váûn âäüng baì con âoïng goïp xáy dæûng nhaì thåì. Do yï thæïc vãö täüc hoü cuía baì con luïc báúy giåì chæa cao, hån næîa viãûc laìm àn chæa hoaìn toaìn häöi phuûc sau 9 nàm chiãún tranh nãn viãûc váûn âäüng khäng âæåüc kãút quaí máúy. Säú tiãön quyãn âæåüc åí caïc nåi vaì åí quã nhaì coï thãø xáy dæûng mäüt cå ngåi âãø thåì phuûng nhæng khäng räüng raîi vaì huy hoaìng bàòng nhaì thåì cuî.

Ban tri täüc âaî mua laûi hai caïi nhaì gäù : 1 caïi åí Haìm Räöng (Traì kiãûu) vaì mäüt caïi cuía äng Hæång Luäng trong laìng. Hai nhaì naìy, mäüt caïi duìng laìm háûu táøm vaì mäüt caïi duìng laìm Tiãön âæåìng. Háûu táøm vaì Tiãön âæåìng âãöu dæûng laûi trãn nãön cuî, tæåìng gaûch, maïi ngoïi, trãn maïi coï âàõp lán, long, qui, phuûng. Doüc theo âæåìng caïi chæa xáy thaình raìo vaì cæía chênh. Täüc dæû kiãún seî hoaìn thaình cäng trçnh phuû vaìo nhæîng nàm sau. Nhæng âãún nàm 1961, tçnh hçnh thän quã âaî âäøi khaïc, khäng coìn yãn tènh næîa. Âãún nàm 1964 -1965, baì con væìa taûm äøn âënh cuäüc säúng thç chiãún tranh laûi traìn âãún. Mäüt láön næîa, baì con laûi boí nhaì, boí cæía, boí ruäüng væåìn chaûy âi laïnh naûn.

Boí nhaì, boí cæía laûi âi

Säúng coìn väún quê ï tênh suy naït loìng.

Nhaì thåì væìa xáy xong nàm 1958 thç âãún nàm 1966 laûi bë phaï huîy.

Trong âoaìn ngæåìi chaûy vaìo Saìi goìn thåìi báúy giåì, caïc äng Phan Toaïn, Phan Nghi, Phan Âiãøu (tæïc ä Cæíu Âiãøu), Phan Hiãn, Phan Huynh, Phan Hæng, Træåíng Sang váùn mäüt loìng mäüt daû thiãn di baìi vë Ngaìi Tiãön Hiãön vaì 5 vë Thãú täø 5 Phaïi vaìo Nam. Màûc duì cuäüc säúng chæa äøn âënh, nhaì cæía cháût chäüi, taûm båü

57

nhæng caïc äng váùn xoay xåí tçm caïch láûp baìn thåì âãø thåì phuûng täø tiãn taûi nhaì äng Phan Toaïn. Sau laûi ræåïc baìi vë qua thåì phuûng taûi nhaì äng Phan Hiãn, räöi äng Phan Huynh. Såí dé baìi vë âæåüc dåìi qua nhiãöu gia âçnh vç caïc äng âaî cäú tám choün mäüt nåi tæång âäúïi räüng raîi nháút, thuáûn tiãûn nháút cho con chaïu âãù daìng âãún thàõp hæång, cuïng viãúng trong caïc ngaìy giäù täø tiãn. Træåïc nhæîng bæïc xuïc âoï, äng Phan Thuyãút 2/14 coï yï âënh xuáút tiãön ra xáy dæûng tæì âæåìng âãø thåì phuûng täø tiãn. Nhæng räöi yï âënh khäng thaình træåïc bao tråí ngaûi, khoï khàn trong thåìi chiãún tranh ngaìy caìng aïc liãût. Trong khoïi læía âaûn bom, chaûy âi laïnh giàûc, cuäüc säúng âáöy gian lao, váút vaí nhæng caïc äng váùn khäng quãn täø tiãn. Ngoaìi ra, äng Cæíu Âiãùu coï cäng ráút låïn, cáøn tháûn ghi cheïp táút caí caïc tæ liãûu quê baïu vãö doìng täüc nhæ liãùn âäúi, sàõc phong... thåì phuûng taûi nhaì thåì Baío An træåïc âáy. Äng âaî tiãn âoaïn laì nhaì thåì åí Baío An seî bë bom âaûn phaï huyî, mai sau con chaïu xáy dæûng laûi nhaì thåì coìn coï tæ liãuû âãø maì phuûc chãú, sao cheïp. Tháût váûy, nàm 1977-1989 nhaì thåì åí Baío An âæåüc xáy dæûng laûi, caïc cáu liãùn âäúi âæåüc phuûc chãú pháön låïn nhåì vaìo nhåì vaìo caïc tæ liãûu do äng ghi cheïp.

Thãú hãû con chaïu vãö sau ghi nhåï cäng lao to låïn cuía caïc äng, duì sinh säúng báút cæï nåi âáu, duì gian khäø, váút vaí âãún âáu, caïc thãú hãû âi træåïc váùn khäng quãn cäüi nguäön cuía doìng täüc, khäng quãn cäng ån to låïn cuía täø tiãn. Nhåì váûy måïi coï âæåüc ngaìy häm nay:

Täø âæïc taìi bäöi thiãn taíi thaûnh

Tän cäng têch âæïc vaûn niãn hæng.

Taûm dëch: Ngaìn nàm âæïc täø caìng vun âàõp

Nàm thaïng cäng ån maîi saïng ngåìi.

Nàm 1993 nhaì thåì täüc Phan taûi thaình phäú HCM âæåüc xáy dæûng, Baìi vë cuía Täø tiãn âæåüc an vë trang troüng taûi tæì âæåìng khang trang, räüng raîi taûi Bçnh Triãûu.

Trong chiãún tranh chäúng Myî, Baío An bë bom âaûn taìn phaï nàûng nãö nháút. Táút caí âãöu bë huîy diãût. Mäüt laìng quã truì phuï vaìo báûc nháút trong tènh Quaíng Nam âaî biãún thaình bçnh âëa, tråí laûi thåìi hoang så nãn måïi coï cáu “Nháút Cuí Chi nhç Goì Näøi”.

Sau ngaìy hoìa bçnh âæåüc láûp laûi, baì con ta, mäüt säú êt tråí vãö laìng cuî, âa säú âaî åí laûi caïc nåi maì hoü âaî sinh säúng trong nhæîng nàm chiãún tranh, vç âaî coï cå ngåi, cå nghiãûp åí âáúy räöi.

58

Chênh quyãön xaî luïc báúy giåì chæa coï chuí træång cho phuûc häöi caïc nhaì thåì täüc. Âáút âai trong xaî âæåüc qui hoaûch laûi, phán thaình lä 20m x 30m. Mäùi häü âæåüc cáúp mäüt lä. Khu âáút Nhaì Thåì cuî âæåüc chia thaình lä. Äng Phan Huyình 5/13 nháûn mäüt lä. Hai äng Phan Vàn Taìi 5/13, Phoï Chuí tëch UBND xaî, äng Phan On 5/14 UÍy viãn Ban qui hoaûch xaî luïc báúy giåì âaî nghé âãún viãûc seî xáy dæûng laûi nhaì thåì sau naìy nãn âaî xin thãm âæåüc mäüt lä, cho saït nháûp vaìo lä cuía äng Phan Huyình.

Sau khi nháûn lä âáút naìy, äng Huyình âaî thu nhàût gaûch, âaï coìn soït laûi cháút thaình mäüt caïi bãû, trãn bãû âàût mäüt læ hæång âãø thåì voüng Täø tiãn. Chung quanh bãû, träöng phæåüng âãø taûo cho khung caính nåi thåì phuûng âæåüc tän nghiãm vaì nháút laì âãø ngæåìi ngoaìi träng vaìo khäng tháúy! Nhæîng ngaìy giäù Tiãön Hiãön vaì 5 Ngaìi Thãú täø, baì con âãöu âãún thàõp hæång vaì kháún niãûm.

- Nàm 1977:

Nàm 1977, sau khi dåìi caïc ngäi mäü cuía äng baì Tiãön Hiãön vaì 5 Täø Phaïi sang nghéa trang Baûc Haì, xaî Duy Cháu, huyãûn Duy Xuyãn, tènh Quaíng Nam, baì con ta åí quã nhaì ám tháöm âàût kãú hoaûch taïi láûp Nhaì Thåì nhæ sau:

- Mua laûi cuía baì Phan Thë Kha 4 cáy gäù däùi, Baì Phan Thë Quãú 2 cáy gäù våïi giaï uíng häü.

- Kãu goüi baì con uíng häü mäüt säú gäù thuì âáu (sáöu âäng) âãø laìm keìo, tre âãø laìm âoìn tay vaì âan phãn.

Táút caí sæåìn nhaì, maïi nhaì, tän, phãn âãöu táûp trung taûi nhaì äng Phan Læåüng 1/14 âãø chuáøn bë træåïc. Vaìo luïc 1 giåì âãm, caïc bäü pháûn âaî âæåüc laìm sàôn vaì váût liãûu cuía càn nhaì âæåüc chuyãøn âãún lä âáút âang coï bãûì thåì. Cäng viãûc làõp gheïp, låüp maïi, che tæåìng ... âãöu âæåüc thæûc hiãûn ngay trong âãm häm áúy. Saïng ra, nãúu chênh quyãön coï biãút thç xem nhæ viãûc âaî räöi.

Nhaì chia laìm 3 gian, maïi tän, tæåìng bàòng phãn tre, nãön âáút. Nhaì laìm dæåïi daûng mäüt nhaì åí thæåìng âãø traïnh sæû xoi moïi cuía moüi ngæåìi. Laìm xong nhaì thåì, baì con váûn âäüng thãm âæåüc mäüt säú vaïn, âoïng 3 caïi âàóng duìng laìm baìn thåì.

Cå ngåi thåì phuûng âaî coï, baì con täø chæïc laûi viãûc tãú lãù trong nhæîng lãù giäù Ngaìi Tiãön Hiãön vaì 5 Ngaìi Thãú Täø.

Bäún, nàm nàm sau, phãn tre maïi tranh bë nàõng mæa laìm muûc naït, Ban tri täüc cæí äng Phan Ngoüc Cáöu (äng Biãûn Khanh) ra Âaì Nàông váûn âäüng baì con âoïng goïp tiãön âãø xáy laûi tæåìng gaûch vaì 3 bãû thåì. Caïc äng Phan Sä, Phan Pháøm, Phan Tåìn (äng Bäún Âæåüc) do äng Phan Trçnh 1/14 hæåïng dáùn âãún caïc nhaì baì con åí

59

Âaì Nàông âãø váûn âäüng. Såí dé äng Trçnh biãút âæåüc nhiãöu nhaì baì con trong thán täüc vç luïc áúy äng âang laìm thu ngán viãn cho nhaì maïy næåïc Âaì Nàông, thæåìng âi laûi khàõp nåi trong vuìng. Äng Trçnh laì ngæåìi ráút nhiãût tám våïi Täüc hoü. Trong nhæîng nàm chiãún tranh, äng âaî âæïng ra täø chæïc Lãù Thanh Minh taûi nhaì äng. Lãù tãú âæåüc täø chæïc theo nghi thæïc cäø truyãön. Baì con âãún tham dæû ráút âäng.

Cuäüc váûn âäüng nàòm trong thåìi kyì bao cáúp. Baì con ta âãöu laìm àn sa suút, caïn bäü cäng nhán viãn chè coï âäöng læång cäú âënh vç váûy viãûc váûn âäüng khäng thu âæåüc kãút quaí khaí quan. Phan Âæïc Myî 3/14 tæïc Nam Haì, báúy giåì laì Phoï Giaïm âäúc Cäng an QN/ÂN vãö thàm nhaì thåì, coï cuïng 5 bao ciment. Tuy våïi säú tiãön êt oíi áúy, täüc ta cuîng xáy laûi âæåüc 3 bæïc tæåìng gaûch vaì 3 bãû thåì. Caït tä, xáy vaì cäng do baì con åí Baío An âoïng goïp.

- Nàm 1989:

Âãún nàm 1988, mäüt säú tän maïi nhaì bë reït rè, âoìn tay tre bë muûc naït, nhaì thåì bë xuäúng cáúp, cáön phaíi truìng tu nãúu khäng seî bë suûp âäù. Nháûn tháúy baì con ta nay âaî äøn âënh nåi àn åí, kinh tãú phuûc häöi, cäng viãûc laìm àn phaït âaût, tçnh hçnh kinh tãú saïng suía hån, Ban Tri täüc âãö xæåïng xáy dæûng måïi laûi nhaì thåì. Trong mäüt thæ ngoí, do 5 äng træåíng Phaïi kyï tãn, âaî âæåüc gåíi âãún caïc nåi trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc kãu goüi baì con âoïng goïp taìi váût âãø thæûc hiãûn cäng trçnh noïi trãn.

- ÅÍ Tp.HCM, caïc äng Phan Toaïn, Phan Hiãn, Phan Nhi, Phan Kinh, Phan Chênh... chëu traïch nhiãûm váûn âäüng baì con trong áúy.

- ÅÍ Âaì Nàông, äng Phan Sä âaî cuìng caïc äng Phan Minh Läüc, Phan Huyình Âiãøu, Phan Tuáún âi måìi baì con hoüp âãø phäø biãún chuí træång cuía täüc. Phan Tuáún mæåün âæåüc 1 phoìng taûi chuìa Chiãu ÆÏng, âæåìng Lyï Thaïi Täø âãø hoüp. Âãún dæû hoüp coï trãn 30 ngæåìi. Äng Sä baïo caïo tçnh hçnh nhaì thåì hiãûn taûi âaî xuäúng cáúp, säú tiãön baì con åí Tp.HCM âaî âoïng goïp âæåüc, âäöng thåìi kãu goüi baì con têch cæûc tham gia. Baì con nhiãût liãût hæåíng æïng. Phan Minh Läüc laìm thuí quyî. Tiãön âoïng goïp cuía mäùi ngæåìi âãöu ghi vaìo säø quyî vaì coï xuáút phiãúu thu. Täøng säú tiãön thu âæåüc chuyãøn vãö Ban Tri täüc åí Baío An. (Phiãúu thu vaì säø quyî khäng coìn læu giæî nãn khäng roî säú tiãön âaî thu âæåüc bao nhiãu). Trong khi chåì âåüi laìm nhaì thåì, säú tiãön åí Tp.HCM thu âæåüc âãöu mua vaìng giæî laûi, såü âãø tiãön máút giaï. Trong säú tiãön do ban váûn âäüng åí Tp.HCM gåíi vãö, ráút tiãúc chuïng täi khäng nàõm roî âæåüc danh saïch cuía tæìng ngæåìi cuû thãø åí trong cuîng nhæ åí næåïc ngoaìi âãø ghi vaìo âáy âæåüc.

Täüc dæû kiãún khåíi cäng xáy dæûng nhaì thåì vaìo âáöu nàm 1989. Ban xáy dæûng nhaì thåì gäöm coï:

60

- Tp.HCM : Caïc äng Phan Toaïn, Phan Kinh, Phan Trung Táøn, Phan Nhi.

- ÅÍ Baío An: Caïc äng Phan Læåüng, Phan Nhë, Phan On, Phan Traì, Phan Chên vaì Phan Tiãút.

Giaïm saït thi cäng : Äng Phan Kinh.

Thæ kyï : Äng Phan Chiãún.

Cäng trçnh khåíi cäng vaìo âáöu nàm 1989 vaì khaïnh thaình vaìo dëp Thanh Minh nàm Kyí Të (5.4.1989), âuïng nhæ dæû kiãún. Baì con khàõp nåi vãö tham dæû ráút âäng.

Nhaì thåì chia laìm 3 gian, tæåìng xáy bàòng gaûch, maïi låüp ngoïi ciment, chæa âàõp tæåüng tæï linh. Mäùi gian räüng 2,20m daìi 4m. Gian giæîa keïo daìi thãm 2m âãø laìm khaïm thåì Ngaìi Tiãön Hiãön. Váût liãûu nhaì thåì cuî âæåüc táûn duûng âãø laìm nhaì bãúp. Vãö tæì khê, baì con âaî cuïng:

- Äng Phan Láùm 5/14 : 1 tuí gäù chaûm.

- Gia âçnh äng Phan Baï Lán : 1 bäü tam sæû bàòng âäöng.

- Baì Phan Thë Kênh 4/14 : - nt -

- Baì Phan Thë Kham 3/13 : - nt -

- Äng Phan Nhi 3/14 : - nt -

Coìn mäüt bäü chuïng täi chæa roî ngæåìi cuïng. Täøng coüng 5 bäü.

- Thanh Minh nàm Kyí Maîo 1999, äng Phan Nhæ Liãùu 3/14 tæì Canada vãö cuïng mäüt chuäng âuïc bàòng âäöng nàûng 105 kg, âæåìng kênh âaïy 0,56m, cao 1,27m. Màût ngoaìi cuía chuäng coï chaûm träø hoa vàn. Äng âaî thuã thåü âuïc gia truyãön phæoìng âuïc Huãú åí Saìi goìn âuïc bàòng âäöng nguyãn cháút, âæåüc choün loüc kyí læåîng dæåïi sæû giaïm saït cuía äng. Tæì Saìi goìn äng thuã xe chåí vãö Nhaì thåì Täüc åí Baío An. Vãö Baío An äng thuã thåü mäüc âoïng mäüt giaï treo chuäng bàòng gäù kiãön kiãön chàõc chàõn, coï chaûm träø hoa vàn. Chuäng âæoüc dáng cuïng trong dëp Lãù Thanh Minh. Tiãúng chuäng trong vaì ngán xa, ai nghe cuîng táúm tàõc ngåüi khen. Äng Phan Thaình 4/13 tæì Saìi goìn vãö cuïng mäüt caïi träúng, âæåìng kênh màût träúng 0,8m, daìi 1,2m. Äng âaî thuã thåü laìm träúng cäø truyãön åí laìng Lám Yãn, xaî Âaûi Minh, huyãûn Âaûi Läüc thæûc hiãûn. " Träúng Lám Yãn, chiãng Phæåïc Kiãöu laì hai nåi laìm träúng vaì chiãng cäø truyãön coï tiãúng åí Quaíng Nam. Träúng âaî âæåüc phuûng cuïng trong ngaìy giäù Ngaìi Thãú täø Phaïi Tæ Mäöng 8 thaïng 3 nàm Kyï Maîo 1999.

61

Sau khi khaïnh thaình, baì con åí Tp.HCM váûn âäüng thãm âæåüc 1,5 triãûu âäöng. Caïc äng Phan Trung Táøn, Phan Nhi, Phan Toaïn mang tiãön vãö xáy dæûng tiãúp caïc cäng viãûc coìn âang dang dåí.

- Âàõp tæåüng Long Lán Qui Phuûng trãn maïi nhaì thåì - Xáy bçnh phong -Xáy truû biãøu (trãn coï chaûm näøi 2 cáu liãùn chæî Haïn ám tiãúng Viãût) - Xáy tæåìng raìo màût tiãön vaì laït gaûch sán - Âoïng 10 bäü baìn troìn vaì 100 ghãú gäù - Mua cheïn baït âéa vaì taïch traì.

Sau giaíi phoïng 15 nàm, con chaïu xáy dæûng âæåüc mäüt Tæì Âæåìng, tuy khäng bàòng træåïc nhæng cuîng âaî coï mäüt cå ngåi væîng chàõc, træåïc hãút âãø thåì phuûng Täø tiãn vaì sau laì coï nåi âãø con chaïu häüi ngäü khi vãö thàm laûi cäú hæång.

- NÀM 1996 XÁY DÆÛNG TIÃÖN ÂÆÅÌNG:

Nhà Thờ tộc Phan tại Bảo An

Âaî coï Nhaì Thåì, hàòng nàm âãún ngaìy Thanh Minh con chaïu vãö dæû ráút âäng. Ban täø chæïc phaíi dæûng mäüt caïi traûi træåïc sán nhaì thåì. Giaìn laìm bàòng máúy cáy tre, trãn phuí vaìi táúm ni-läng. Khi laìm lãù vaì khi àn uäúng, baì con phaíi ngäöi dæåïi nàõng noïng. Quang caính träng chàóng âeûp màõt tê naìo. Nãúu coï âæåüc mäüt Tiãön Âæåìng thç täút biãút bao! Muäún coï âæåüc chè coìn träng nhåì vaìo baì con åí haíi ngoaûi tiãúp tay. Tæì suy nghé áúy, äng Sä gåüi yï våïi Täüc, cho äng viãút thæ gåíi baì con åí næåïc ngoaìi kãu goüi hoü âoïng goïp âãø thæûc hiãûn âiãöu mong muäún. Nhán gàûp Phan

62

Baï Phuûng 2/15 vãö thàm quã hæång, äng Sä âãöì cáûp váún âãö naìy våïi Phuûng. Phuûng taïn thaình vaì baío gåíi thæ cho baì Phan Thë Kãú tæïc baì tråü Báûc 2/13, con gaïi äng Chaïnh Huãû. Phuûng seî tiãúp tay våïi baì váûn âäüng baì con bãn áúy. Thæ gåíi âi thaïng 5 nàm 1995 âãún cuäúi nàm ÁÚt Håüi tæïc âáöu nàm 1996, äng Sä nháûn âæåüc thæ cuía baì Tråü Báûc våïi säú tiãön 1300 âä la Myî, do baì Phan thë Sæû, chaïu gaïi äng Tuï Voî mang vãö. Theo thæ, baì Tråü Báûc cho biãút baì con ta åí Myî coï nhiãöu nhæng khäng biãút âëa chè, hån næîa baì væìa váûn âäüng tiãön xáy dæûng Nhaì Thåì täüc taûi Bçnh Triãûu. Säú tiãön gåíi vãö do con chaïu åí gáön chäù baì âoïng goïp. Baì khäng thãø laìm hån thãú næîa.

Theo häúi suáút nàm 1996, säú tiãön naìy âäøi âæåüc 16 triãûu âäöng VN. Våïi säú tiãön naìy thç chæa coï thãø xáy dæûng âæåüc Tæì Âæåìng, êt nháút phaíi coï hai láön nhæ thãú næîa.

Thanh Minh nàm Bênh Tyï (5.4.1996) nhán coï Phan Nhi åí Canada vãö, Phan Chênh åí Tp.HCM ra, Täüc baìn nãn váûn âäüng thãm baì con caïc nåi. Täüc nháút trê vaì thaình láûp ban váûn âäüng:

- Taûi Tp.HCM: Ban Âaûi diãûn Täüc vaì Phan Chênh phuû traïch.

- Taûi Quaíng Nam, Âaì Nàông: Phan Sä, Phan Long, Phan Âæïc Myî, Phan Nam, Phan Hæåìng, Phan Vàn Thã phuû traïch.

- Taûi næåïc ngoaìi: Phan Nhi, Phan Liãùu, Phan Baï Phuûng, Phan Maûnh Læång ... phuû traïch.

Âãún ngaìy Giäù Täø, mäöng 6 thaïng 10 nàm Bênh Tyï, säú tiãön lãn âãún 35 triãûu. Täüc quyãút âënh tiãún haình viãûc xáy cáút; coìn thiãúu bao nhiãu, seî kãu goüi baì con âoïng goïp thãm trong dëp Thanh Minh nàm Âinh Sæíu (5.4.1997). Täüc cæí ra Ban xáy dæûng gäöm Âaûi diãûn 5 Phaïi, láûp âãö aïn xáy dæûng Tæì Âæåìng sao cho væìa chàõc chàõn, væìa tháøm myî maì phuì håüp våïi säú tiãön váûn âäüng âæåüc. Theo yï cuía täüc, Kyî sæ xáy dæûng Phan Thë Thuûc Anh 4/15, con äng Phan Vàn Thã, thiãút kãú vaì dæû toaïn cäng trçnh, chiãút tênh vaì khaío giaï váût liãûu, nhàòm giuïp cho Ban xáy dæûng mua sàõm váût liãûu vaì goüi tháöu dãù daìng.

Tiãön Âæåìng daìi 10m, räüng 5m, xáy cäø láöu, kãút cáúu bàòng ciment cäút sàõt, tæåìng gaûch, maïi tän chäúng nhiãût, trãn coï âàõp tæåüng tæï linh. Ngoaìi ra coìn xáy laûi bçnh phong vaì laït 80m2 sán bàòng âanh ciment.

Tiãön Âæåìng khåíi cäng xáy cáút ngaìy 4 thaïng 12 nàm Bênh Tyï vaì khaïnh thaình ngaìy Thanh Minh Âinh sæíu (5.4.1997).

Säú tiãön do con chaïu näüi ngoaûi âoïng goïp xáy dæûng Tiãön Âæåìng:

63

* Tp.HCM: Gåíi vãö 3 âåüt :

- Ngaìy 18.1.1997 : 10.000.000 âäöng.

- Ngaìy 28.2.1997 : 14.140.000 âäöng.

- Ngaìy 16.3. 1997 : 3.500.000 âäöng.

* Quaíng Nam/ Âaì Nàông : 8.400.000 âäöng

* Haì Näüi : 200.000 âäöng.

* Nghãû An : 100.000 âäöng.

* Quaíng Ngaîi : 400.000 âäöng

* Næåïc ngoaìi :

- Phan Thë Kãú ( Baì tråü Báûc ) 2/13 : 200 âä la Myî.

- Phan Baï Phuûng 2/15 : 500 -

- Phan Maûnh Læång 2/14 : 50 -

- Phan Qui 2/14 : 150 -

- Phan Giaíng 2/14 : 300 -

- Phan Thë Hiãön 2/14 : 100 -

(Säú tiãön 1300 USD noïi trãn do baì tråü Báûc gåíi vãö.)

- Phan Vàn Hoìa : 100 âä Canada.

- Phan Vàn Huy : 100 âä-la Myî.

- Phan Vàn Troüng : 100 -

- Phan Toaûi : 100 -

- Phan Mæåìi : 100 -

- Phan Thë Thanh Ván : 100 -

- Phan Liãùu 3/14 : 3.300.000 âäöng VN.

- Phan Baï Phuûng ( láön 2 ) : 500.000 -

* Täøng säú thu : 62.906.000 âäöng

* Täøng chi : 62.567.000 âäöng

* Coìn täön quyî : 339.000 âäöng

64

- NÀM 1998: XÁY DÆÛNG NHAÌ TÆÌ

Sau khi xáy xong Tiãön Âæåìng, mäüt váún âãö khaïc khäng keïm quan troüng laûi

âæåüc âàût ra : Con chaïu ngaìy nay âaî xáy dæûng âæåüc mäüt cå ngåi âeûp âeî, huy hoaìng âãø thåì phuûng Täø tiãn, khäng thãø âãø cho träúng vàõng, vç mäùi nàm chè coï 6 láön con chaïu tuû hoüp vaìo nhæîng ngaìy Giäù Täø Tiãön Hiãön, 4 vë Täø Phaïi ( Phaïi Nhç âaî coï Nhaì Thåì riãng) vaì Thanh Minh. Phaíi coï ngæåìi träng coi, queït doün vaì thàõp hæång nhaì thåì hàòng âãm. Nhæ váûy phaíi xáy thãm mäüt nhaì Tæì. Nhaì Tæì khäng nhæîng daình cho ngæåìi åí tæì maì coìn laì nåi âãø cho baì con ta åí xa vãö cuïng baïi Täø tiãn coï nåi taûm nghè. Âiãöu naìy tháût ráút chênh âaïng.

Nhán ngaìy Thanh Minh nàm Âinh Sæuí, äng Phan Long âaî trçnh baìy váún âãö naìy træåïc âäng âuí baì con vãö dæû lãù. Baì con hæåíng æïng näöng nhiãût vaì âaî tæû nguyãûn âoïng goïp ngay taûi chäù gáön 3 triãûu âäöng. Sau âoï Täüc tiãúp tuûc váûn âäüng vaì âãún cuäúi nàm 1997, säú tiãön âæåüc trãn 22 triãûu âäöng. Tuy chæa âuí tiãön, nhæng Täüc váùn quyãút âënh xáy cáút. Nhaì Tæì khåíi cäng xáy cáút âáöu nàm 1998 vaì hoaìn táút vaìo ngaìy Thanh Minh nàm Máûu Dáön (5.4.1998). Nhaì Tæì do Kyî sæ Phan thë Thuûc Anh thiãút kãú vaì dæû toaïn cäng trçnh.

Nhaì Tæì daìi 12m, räüng 5m, chia laìm 3 phoìng: Phoìng ngoaìi duìng laìm vàn phoìng, phoìng giæîa daình cho khaïch vaîng lai, phoìng cuäúi daình cho ngæåìi träng coi nhaì thåì åí. Cuäúi nhaì laì nhaì bãúp, nhaì tàõm vaì nhaì vãû sinh - häú xê 3 ngàn tæû huîy - Trãn nhaì cáöu coï xáy mäüt häö chæïa næåïc våïi dung têch mäüt meït khäúi. Ngoaìi nhaì åí coìn laìm thãm mäüt giãúng âoïng vaì trang bë maïy bäm næåïc chaûy bàòng âiãûn.

Noïi chung, chäù àn åí cho khaïch vaì ngæåìi Tæì tæång âäúi âáöy âuí tiãûn nghi.

65

Säú tiãön do con chaïu Näüi Ngoaûi âoïng goïp xáy dæûng Nhaì Tæì:

* Næåïc ngoaìi:

- Phan Vàn Mênh 4/14 : 100 USD - ÅÍ Ca.USA.

- Phan Thë Bêch Haì 4/14 : 50 - - nt -

- Phan Âæïc Baío 4/14 : 50 - - nt -

- Phan Dæ Baïch 4/14 : 100 - - nt -

- Phan Liãùu 3/14 : 125 - ÅÍ Canada.

- Phan Nhi 3/13 : 1.000.000 âäöng VN - ÅÍ Canada.

- Phan Thë Kãú 2/13 : 100 USD - ÅÍ Ca. USA.

- Phan Baï Phuûng 2/14 : 100 - - nt -

- Phan Thë Thiãût 4/13 : 100 - - nt -

- Phan Qui 2/14 : 200 - - nt -

- Phan Minh Läüc 5/14 : 650.000 âäöng VN.

- Phan Liãùu 3/14 : 162 USD + 550.000 âäöng VN.

* Trong næåïc: 22.875.000 âäöng VN.

Täøng thu : 38.206.000 â

Chi : - Chi phê váûn âäüng : 1.880.000 â.

- Truìng tu Khu Mäü Tiãön Hiãön : 1.850.000 â.

- Queït väi Nhaì Thåì : 350.000 â.

- Laìm bao lån træåïc Tiãön Âæåìng : 850.000 â.

- Xáy dæûng Nhaì Tæì : 38.206.000 â.

Täøng Chi : 43.136.000 â.

Caïc âoïng goïp khaïc khäng nàòm trong pháön thu âãø xáy dæûng Nhaì Tæì:

- Baì con Täüc Phan hiãûn âang sinh säúng taûi Duy Hoìa, Duy Xuyãn, Quaíng Nam cung cáúp toaìn bäü säú gäù âãø laìm âoìn tay trë gêa 1.000.000 âäöng.

- Phan Nháøn 4/14, Phan Minh Tám 4/14, Phan Thë Xin ( tæïc Táún ): 4 giæåìng bäú Liãn Xä, 4 caïi muìng, 2 quaût âæïng, 2 phêch âæûng næåïc säi loaûi 2,5l cuía Trung Quäúc, 2 bäü áúm taïch traì cuía Trung Quäúc.

66

- Phan Nam 2/15 : 1 bäü xa läng bàòng goî, 1 giæåìng nàòm bàòng gäù.

- Phan On 5/14 : Cäng giaïm saït thi cäng 500.000 â.

- Phan Thë Thuûc Anh 4/15 : Cäng thiãút kãú 900.000 â.

Sau khi xáy dæûng Nhaì Tæì , Phan Baï Phuûng gåíi vãö 500.000 âäöng VN, Phan Liãùu åí Canada gåíi vãö 481 USD âãø Täüc thanh toaïn säú tiãön coìn thiãúu vaì traí læång cho ngæåìi åí tæì.

Danh saïch con chaïu Näüi Ngoaûi âaî âoïng goïp xáy dæûng Tiãön Âæåìng vaì Nhaì Tæì âæåüc læu giæî trong "Säø vaìng" cuía Täüc, hiãûn do Äng Phan Long 2/14 cáút giæî vaì trong baíng danh saïch læu taûi vàn phoìng cuía täüc âàût taûi nhaì tæì. ( Vç danh saïch quaï daìi nãn chuïng täi khäng âàng vaìo táûp Kyí yãúu naìy nhæ yï âënh luïc ban âáöu. Ráút mong quê thán täüc thäng caím cho).

Trong khi Täüc âang tiãún haình xáy dæûng Nhaì Tæì, anh Phan Liãùu åí Canada, ngoaìi viãûc âoïng goïp xáy dæûng, anh coìn âãö nghë täüc tçm mäüt ngæåìi âãø träng coi nhaì thå, hàòng ngaìy chàm lo viãûc thàõp hæång cho äng baì nåi thåì phuûng, queït doün, träöng hoa vaì cáy caính. Anh nháûn phuû cáúp cho nguåìi åí tæì mäùi thaïng 10 kg gaûo, liãn tuûc trong 5 nàm liãön.. Âæåüc sæû taïn tråü cuía Phan Liãùu, täüc maûnh daûn tçm ngæåìi. Äng Phan Tre 4/13 âæåüc Täüc choün âãø giao cäng viãûc naìy. Gia âçnh äng Tre gäöm våü vaì mäüt con trai trãn 20 tuäøi âaî doün âãún åí vaìo âáöu thaïng 6 nàm 1998. Nhaì thåì, væåìn tæåüc tæì âáy âæåüc queït doün saûch seî. Nhán chuyãún vãö thàm quã hæång, nháûn tháúy ngæåìi åí tæì âaî thæûc hiãûn täút cäng viãûc âæåüc täüc giao phoï, äng Liãùu âaî tàng phuû cáúp gaûo tæì 10 kg lãn 18kg. Âãm âãm, nhæîng âäúm læía loìe saïng, muìi thåm hæång tráöm ngaìo ngaût bäúc lãn tæì caïc læ hæång âaî xua tan caïi khäng khê laûnh leîo, u tráöm åí nåi thåì tæû. Quang caính nhaì thåì träng quang âaîng vaì vui tæåi hàón lãn.

Coï âæåüc cå ngåi thåì phuûng huy hoaìng vaì âeûp âeî nhæ ngaìy nay laì do loìng nhiãût thaình, thiãút tha tæåíng nhåï âãún täø tiãn cuía con chaïu näüi, ngoaûi xa gáön trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc âäöng tám hiãûp læûc maì nãn. Täüc âaïnh giaï cao tinh tháön vç doìng hoü, vaì nhæîng cäng sæïc cuía con chaïu âaî âoïng goïp, keí êt ngæåìi nhiãöu, ngæåìi coï cäng goïp cäng, ngæåìi coï cuía goïp cuía. Tuy nhiãn ,"... Baìn tay coï ngoïn ngàõn ngoïn daìi, trong täüc hoü ta coìn nhiãöu ngæåìi coï hoaìn caính khoï khàn, khäng âoïng goïp âæåüc nhiãöu cho viãûc xáy dæûng täüc hoü cuîng âæìng vç thãú laìm buäön maì xa laïnh täüc hoü ... ".

(Trêch diãùn vàn do äng Phan Long âoüc trong dëp Lãù khaïnh thaình Tiãön âæåìng nàm 1997 Âinh Sæíu).

67

Phaíi nháûn chán ràòng, nãúu khäng coï nhæîng tçnh caím näöng naìn vaì sáu âáûm cuía con chaïu åí haíi ngoaûi âoïng goïp têch cæûc tæì tinh tháön âãún váût cháút thç täüc ta chæa xáy dæûng âæåüc ngäi Tiãön âæåìng vaì Nhaì Tæì såïm nhæ hiãûn nay. Täüc âàûc biãût biãøu dæång caïc thán täüc hiãûn âang sinh säúng åí næåïc ngoaìi, duì xa quã hæång, xa nåi chän nhau càõt räún, säúng nåi nghçn truìng xa caïch nhæng loìng váùn luän nhåï vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc nhæ:

- Baì Phan thë Kãú tæïc baì tråü Báûc 2/13, tuy tuäøi âaî ngoaìi 80 nhæng báút cháúp sæû giaì nua cuía tuäøi taïc âaî ra sæïc váûn âäüng con chaïu âoïng goïp xáy dæûng Tiãön Âæåìng vaì Nhaì Tæì.

- Phan Baï Phuûng 2/15 âaî têch cæûc váûn âäüng baì con,luän luän âi âáöu vaì dáùn âáöu trong moüi âoïng goïp xáy dæûng. Ngoaìi ra,cuìng våïi baì con trong nuåïc, anh coìn gåíi tiãön cæïu tråü baì con trong täüc gàûp khoï khàn sau cån luî luût thaïng 10 Máûu Dáön. Mäüt nghéa cæí cao âeûp tháût âaïng trán troüng vaì âãö cao.

- Phan Nhi 3/14, luïc coìn säúng, anh ráút hàng haïi hoaût âäüng xáy dæûng täüc hoü, âoïng goïp xáy dæûng nhaì thåì täüc åí Baío An vaì caí åí Bçnh triãûu næîa.

- Phan Liãùu 3/14, em ruäüt Phan Nhi. Cuîng nhæ Phan Nhi, Phan Liãùu âaî hàng haïi tham gia moüi cäng viãûc cuía täüc åí Bçnh Triãûu. Ngoaìi viãûc âoïng goïp xáy dæûng Tiãön Âæåìng vaì Nhaì Tæì , anh coìn nháûn tråü cáúp cho ngæåìi åí tæì nhaì thåì åí Baío An trong 5 nàm liãön. Anh luän luän khuyãn nhuí con chaïu cuía anh khäng âæåüc quãn cäüi, quãn nguäön, phaíi nhiãût tám laìm troìn bäøn pháûn hiãúu âaûo âäúi våïi täø tiãn, khäng chè ngaìy nay maì maîi maîi vãö sau.

- Phan Maûnh Læång 2/14, khäng nhæîng âaî âoïng goïp xáy dæûng nhaì thåì, quyî Khuyãún hoüc cuía täüc maì coìn âoïng goïp ráút nhiãöu yï kiãún quê giaï vãö viãûc täø chæïc vaì phaït triãùn Chi Häüi Khuyãún Hoüc cuía Täüc. Anh laì ngæåìi ráút nhiãût tám vaì tha thiãút våïi viãûc hoüc haình cuía con chaïu trong täüc åí næåïc nhaì.

- Ngoaìi ra coìn coï nhiãöu thán täüc khaïc næîa nhæ Phan Phong 2/16, Phan Dæ Baïch 4/14, Phan Giaíng 5/14 ... vaì mäüt säú con chaïu åí haíi ngoaûi tham gia âoïng goïp xáy dæûng Tiãön Âæåìng vaì Nhaì Tæì.

Hiãûn nay baì con åí xa vãö thàm quã hæång, viãúng thàm Nhaì Thåì âaî coï chäù nghè ngåi thoaíi maïi.

v v v v v v

68

NHÀ THỜ TỘC PHAN TẠI BÌNH TRIỆU, TP. HCM

Nhà Thờ tộc Phan tại Bình Triệu, Tp/HCM

Nhaì thåì âæåüc xáy dæûng nàm 1992 taûi 23A/1 ÁÚp Bçnh Triãûu, xaî Hiãûp Bçnh Chaïnh, QL13, Quáûn Thuí Âæïc, khaïnh thaình trong dëp Lãù Thanh Minh ngaìy 4.4.1993 (13.3 nàm Quê Dáûu).

Cæûu Træåíng Ban Váûn âäüng vaì Xáy dæûng: Äng Phan Trung Táøn 5/13.

Äng Táøn vaûch kãú hoaûch, phæång aïn váûn âäüng taìi chaïnh, tçm mua âáút, xin giáúy pheïp xáy dæûng. Cäng viãûc âang tiãún haình, âäüt nhiãn äng Táøn lám bãûnh nàûng khäng tiãúp tuûc nhiãûm vuû âæåüc næîa. Täüc phaíi cæí äng Phan Huynh 3/13 thay thãú.

Ban Xáy dæûng gäöm coï caïc äng:

- Træåíng ban : Phan Huynh.

- Häüi Chuí : Phan Baï Thän 2/15

- Âäúc cäng : Phan Kinh 3/13

- Thuí quyî : Phan Liãùu 3/14

- Thæ kyï : Phan Chênh 2/14

69

Caïc thaình viãn: Ä. Phan Minh Kãú 3/13, Phan Mæåìi 3/13, Phan Cæ 4/13, Phan Nháût Sanh 5/13, Phan Mua 5/13, Phan Thoïa 2/14, Phan Vàn Âæïc 4/14, Phan Nàm 5/14, Phan Long 1/15.

* Nhaì Thåì xáy dæûng trãn mäüt khu âáút:

Chiãöu räüng phêa træåïc 15.90m , phêa sau 11.90m , chiãöu sáu 24,45m.

- Màût træåïc laì Tæì Âæåìng (8,25m x 7,25m).

- Bãn häng phaíi Tæì Âæåìng laì Nhaì Truì (10,45m x 3,65m).

- Phêa sau Tiãön Âæåìng laì phoìng nguí cuía ngæåìi åí tæì, nhaì bãúp vaì nhaì vãû sinh.

- Sán træåïc 15,9m x 11m.

Tæì cäøng chênh âi vaìo coï xáy bçnh phong chaûm träø hoa vàn vaì âàõp hçnh long maî näøi 2 màût, sau bçnh phong coï âuïc âénh âãø thàõp nhang vaì âäút giáúy vaìng maî.

Kinh phê xáy dæûng: 224.500.000 âäöng.

Váût duûng khê maînh: 8.600.000 âäöng. Táút caí säú tiãön trãn âãöu do con, chaïu Näüi Ngoaûi åí trong vaì ngoaìi næåïc tæû nguyãûn âoïng goïp.9

Hàòng nàm täø chæïc Lãù Thanh Minh, giäù Täø Tiãön Hiãön vaì caïc Ngaìi Täø Phaïi taûi Nhaì thåì, træåïc laì âãø tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn, sau laì taûo âiãöu kiãûn cho con chaïu gàûp gåî nhau nhàòm thàõt chàût tçnh âoaìn kãút gia täüc nåi âáút khaïch quã ngæåìi. Caïc ngaìy Lãù Giäù âæåüc täø chæïc ráút troüng thãø theo nghi thæïc cäø truyãön cuía gia täüc, con chaïu âãún tham dæû ráút âäng.

9 Danh saïch con chaïu âoïng goïp XD coìn læu taûi Nhaì thåìì vaì Äng Phan Chênh 14/2 læu giæî

70

NHÀ THỜ TỘC PHAN TẠI ĐÀ LẠT

Baì con âa säú chuí yãúu säúng vãö nghãö laìm rau, laìm væåìn, buän baïn vaì

CB/CNVC Nhaì Næåïc gäöm trãn 170 häü.

Hoü cuîng âaî thaình láûp HÂGT vaì sinh hoaût vãö täüc hoü thæåìng xuyãn. Tæì ngaìy chæa xáy dæûng âæåüc nhaì thåì, hàòng nàm baì con âaî täø chæïc Lãù Thanh Minh vaì caïc ngaìy giäù Täø tiãn, taûm thåìi taûi nhaì äng Phan Viãût âæåìng Phuì Âäøng Thiãn Væång, khu chåü rau Âa thiãûn Âaì Laût. Sau mäüt thåìi gian daìi váûn âäüng cuía Ban Tri Täüc, caïc con chaïu näüi ngoaûi âang sinh säúng taûi Lám Âäöng âaî tæû nguyãûn âoïng goïp âãø xáy dæûng nhaì thåì. Træåïc laì coï nåi thåì phuûng täø tiãn, sau âãø con chaïu coï dëp gàûp màût nhau, thàõt chàût thãm tçnh gia täüc nåi âáút khaïch quã ngæåìi.

Ban váûn âäüng & xáy dæûng nhaì thåì gäöm caïc:

Træåíng Ban : Phan Cæåïc 5/13

Phoï ban : Phan Viãût 4/14

Âäúc cäng : Phan Long Phuìng 2/14 vaì Phan Cuîng 4/14.

Thuí quyî : Phan Laûc ( Taïm ) 4/14.

Nhaì thåì âæåüc xáy dæûng trãn mäüt khu âáút räüng 12m x 30m .nàòm trãn truûc âæåìng Phuì Âäøng Thiãn Væång, qua âæåìng voìng cung Lám Viãn âãún ngaî ba, reî phaíi âi hãút âæåìng raîi nhæûa khoaíng 500m laì âãún.

- Diãûn têch nhaì thåì: 4m x 9m chia laìm 3 gian.

71

- Váût liãûu xáy dæûng: Tæåìng gaûch, maïi låüp tän, hiãn træåïc vaì truû cäüt âuïc bã täng cäút theïp.

- Kinh phê xáy dæûng: - Tiãön mua âáút : 25.000.000 âäöng ( 5 læåüng vaìng ).

- Xáy dæûng : 27.000.000 âäöng.

Täøng coüng : 52.000.000 âäöng10

Nhaì thåì laìm xong vaì khaïnh thaình vaìo dëp Lãù Thanh Minh nàm Kyí Maîo 1999. Nhaì thåì tuy âaî laìm xong nhæng coìn nhiãöu dæû aïn cáön phaíi laìm thãm nhæ truû cäøng, bçnh phong, tæåìng raìo, cæía ngoî vaì mua sàõm caïc duûng cuû thåì cuïng, tãú lãù nhæ chiãng träúng, cåì xê...Trong nguäön kinh phê haûn heûp váûn âäüng âæåüc trong con chaïu näüi ngoaûi åí tènh Lám Âäöng, bæåïïc âáöìu Ban Tri Täüc täüc Phan Baío An taûi Âaì Laût âaî xáy dæûng âæåüc cå ngåi thåì phuûng täø tiãn, tháût âaïng trán troüng. Chuïng ta tin ràòng trong nhæîng ngaìy sàõp tåïi, dáön dáön con chaïu khàõp nåi seî laûi tiãúp tay cuìng Ban Tri Täüc thæûc hiãûn näút nhæîng dæû aïn coìn laûi.

Âáy laì ngäi nhaì thåì thæï nàm do con chaïu täüc Phan Baío An xáy dæûng tæì ngaìy næåïc nhaì hoìa bçnh, âäüc láûp, thäúng nháút âãún nay.

Nhæîng ngæåìi âaî têch cæûc vaì thæåìng xuyãn tham gia viãûc Täüc Hoü åí Âaì Laût gäöm coï caïc äng Phan Vàn Tuìng 3/13 - Phan Âçnh Cæåïc 5/13 - Phan Luäng 5/14 - Phan Long Phuìng 2/14 - Phan Viãût 4/14 - Phan Cuíng 4/14 - Phan Taïm 4/14 , Phan Thiãn 4/14 .

***

10 Danh saïch con chaïu âoïng goïp XD coìn læu taûi Nhaì thåì vaì äng Phan Taïm 14/4 læu giæî

72

NHÀ THỜ PHAN PHÁI NHÌ TẠI BẢO AN

Nhà Thờ tộc Phan Phái Nhì tại Bảo An

Nhán dëp lãù Tãú Xuán nàm 1992 taûi nhaì äng Phan Tæ âåìi 14, äng Phan Phong âåìi thæï 16 hiãûn âang sinh säúng taûi Hoa Kyì coï cæí ngæåìi con trai laì Phan Vàn Phuï vãö dæû âãø tçm hiãøu yï kiãún baì con taûi quã nhaì vãö viãûc xáy dæûng laûi nhaì thåì Phan Phaïi Nhç âaî âæåüc âa säú taïn thaình. Äng Phan Taïm âåìi thæï 15, âaûi diãûn cho con chaïu Chi 5/42 hiãún 1/2 khuän viãn âáút ( nguyãn cuía äng Phan Baï Thaình ) âãø täüc xáy dæûng nhaì thåì. Toaìn bäü kinh phê xáy dæûng do äng Phan Vàn Phong taìi tråü.

Häüi nghë âaî báöu ra Ban Xáy dæûng gäöm caïc äng : Phan Nhë, Phan Meûo 14/2, Phan Hiãön 2/15, Phan Minh Áu 2/16, Phan Âæïc Cháu 2/16 vaì äng Phan Vàn Mênh, Phan Vàn Bçnh laìm Kãú toaïn, Thuí Quyî.

Cäng trçnh khåíi cäng thaïng 11 nàm 1992 vaì khaïnh thaình vaìo Lãù Thanh Minh nàm 1993. HÂGT täüc Phan, Âaûi diãûn 4 Phaïi 1,3,4,5 vaì baì con täüc Phan trong laìng, cuìng âäng âaío baì con näüi ngoaûi trong Phaïi vãö tham dæû trong niãöm hán hoan vä haûn.

Thãø theo âãö nghë vaì taìi tråü cuía äng Phan Vàn Phong, nàm 1999 nhaì thåì âæåüc xáy tiãúp pháön nhaì sinh hoaût, nhaì tæì, nhaì bãúp trãn 1/2 diãûn têch âáút coìn laûi.

Ban xáy dæûng gäöm caïc äng Phan Long 2/14, Phan Nam 2/15, Phan Hiãön 2/15.

73

Kãú toaïn thuí quyî do caïc äng Phan Vàn Minh, PhanVàn Bçnh phuû traïch.

Thiãút kãú, baín veî vaì dæû toaïn cäng trçnh do kyî sæ Phan Thë Thuûc Anh 4/15. Âãún thaïng 3/2000 thç cäng trçnh hoaìn táút, coï truû biãøu, bçnh phong, tæåìng raìo bao boüc chung quanh mäüt caïch hoaìn chènh.

Pháön trang trê bãn trong nhaì thåì, duûng cuû thåì cuïng, liãùn âäúi, chiãng träúng do con chaïu näüi ngoaûi phuûng cuïng. Træåïc chiãún tranh, ngoaìi nhaì thåì Phan Caí, 5 Phaïi cuía täüc Phan âãöu coï nhaì thåì riãng, nhæng táút caí âãöu bë taìn phaï trong chiãún tranh. Hiãûn nay chè coï Phaïi Nhç xáy dæûng laûiï nhaì thåì. Ngaìy giäù caïc Ngaìi Täø Phaïi âãöu âæåüc täø chæïc taûi Nhaì Thåì Phan Caí, riãng Phaïi Nhç täø chæïc taûi nhaì thåì Phan Phaïi Nhç vç âaî coï nhaì thåì riãng.

***

NHAÌ THÅÌ PHAN PHAÏI 3 CHI LA THAÏP, XAÎ DUY HOAÌ, DUY XUYÃN, QUAÍNG NAM

Ngaìi khåíi täø laì äng Phan Âæïc Thuáön âåìi thæï 11 âãún daûy chæî Haïn taûi caïc

laìng thuäüc khu táy huyãûn Duy Xuyãn. Äng kãút duyãn våïi baì Tráön Thë Nguyãûn ngæåìi thän Cháu Phæång, xaî Duy Hoìa vaì âënh cæ luän taûi âáy. Äng baì sanh haûû âæåüc 3 ngæåìi con laì äng Phan Âæïc Ngoaûn, Phan Âæïc Caính vaì Phan Thë Läüc. Täüc Phan taûi Duy Hoaì âãún nay âaî traíi qua 17 âåìi gäöm coï 16 häü âang sinh säúng taûi La Thaïp , mäüt säú häü khaïc âãún âënh cæ taûi Âaì Nàông, Saìi Goìn, Gia Lai, Ninh Thuáûn, Bçnh Thuáûn... Qua 2 cuäüc chiãún tranh giæî næåïc giaình âäüc láûp, con chaïu

74

äng Phan Âæïc Caính, trong 4 âåìi liãn tiãúp, âaî têch cæûc tham gia khaïng chiãún, nhiãöu ngæåìi âaî anh duîng hy sinh cho âáút næåïc, âæåüc Nhaì Næåïc næåïc CHXHCN/VN phong tàûng 32 liãût sé vaì 9 Baì Meû VN Anh Huìng gäöm 5 gaïi vaì 4 dáu.

Nàm Giaïp Thán 2004, con chaïu näüi ngoaûi âaî tæû nguyãn âoïng goïp trãn 50 triãûu âäöng âãø xáy dæûng nhaì thåì taûi thän La Thaïp, xaî Duy Hoaì, huyãûn Duy Xuyãn, Quaíng Nam. Nhaì thåì nàòm trãn truûc âæåìng tæì Nam Phæåïc âi khu di têch Myî Sån, caïch truû såí UBND xaî Duy Hoaì vaì træåìng THCS Lã Quang Sung khoaíng 300m. Nhaì thåì âæåüc xáy dæûng trãn khu âáút räüng 300 m2 do äng Phan Âæïc Myî phuûng cuïng. Khu Chaïnh âæåìng coï kêch thæåïc 6,5m x 6m, riãng Tiãön Âæåìng seî xáy dæûng tiãúp trong tæång lai. Ngoaìi ra con chaïu coìn phuûng cuïng caïc âäö duìng thåì cuïng nhæ læ âäöng, liãùn âäúi, chiãng träúng...

Âæåüc sæû uyí thaïc cuía HÂGT, caïc äng Phan Tuáún, Phan Âæïc Myî,ì Phan On vaì Âaûi diãûn 5 Phaïi thay màût täüc âãún dæû Lãù khaïnh thaình. Lãù âæåüc täø chæïc troüng thãø, con chaïu näüi ngoaûi caïc nåi vãö tham dæû âäng âuí trong khäng khê vui mæìng, pháún khåíi. Âáy laì ngäi nhaì thåì thæï 6 do con chaïu täüc Phan xáy dæûng tæì sau 1975.

***

75

NHÀ THỜ PHAN PHÁI TƯ NHÁNH 5, CHI 5, TẠI HÀ NHA, ĐẠI ĐỒNG, HUYỆN ĐẠI LỘC

Phan Haì Nha, xaî Âaûi Âäöng, huyãûn Âaûi Läüc thuäüc Nhaïnh 5, Chi 5, Phaïi

Tæ:

Ngaìi khåíi Täø laì äng Phan Ngoüc Nghã ( tæïc Viãn Nàm), Âåìi thæï 12 âãún âáy láûp nghiãûp, âãún nay con chaïu âaî coï âãún âåìi thæï 17. Taûi Haì Nha coï 8 häü vaì Cáöu Chçm xaî Âaûi Quang 5 häü. Mäüt säú häü âaî âi Âaì Nàông, Biãn Hoìa vaì Baì Rëa Vuîng Taìu. Tuy säú con chaïu âënh cæ taûi âáy khäng âäng nhæng hoü âaî chung nhau goïp cäng, goïp cuía xáy dæûng âæåüc nhaì thåìì khang trang vaì âeûp âeî. Nàm Tán Tyñ 2001, caïc thán täüc nåi âáy âaî xáy dæûng tæì âæåìng coï kêch thæåïc 9,1m x 6m âãø thåì phuûng täø tiãn. Nhaì thåì toaû laûc trãn Quäúc läü 14B, caïch chåü Haì Nha, xaî Âaûi Âäöng khoaíng 500m vãö phça Táy. Kinh phê do con chaïu näüi, ngoaûi tæû nguyãn âoïng goïp trãn 54 triãûu âäöng. Ban Xáy dæûng gäöm coï caïc äng Phan Xuán Kiãn 4/14, Phan Dæ 4/15, Phan Duîng 4/16, Phan Baíy 4/16 ... Ngoaìi ra con chaïu coìn phuûng cuïng caïc âäö duìng thåì cuïng nhæ læ âäöng, liãùn âäúi, chiãng träúng...

76

Âæåüc sæû uyí thaïc cuía HÂGT, hai äng Phan Sä vaì Phan Vàn Thã thay màût täüc âãún dæû Lãù khaïnh thaình. Lãù âæåüc täø chæïc troüng thãø, con chaïu näüi ngoaûi caïc nåi vãö tham dæû âäng âuí trong khäng khê vui mæìng, pháún khåíi. Âáy laì ngäi nhaì thåì thæï 7 do con chaïu täüc Phan xáy dæûng tæì sau 1975.

Ngæåìi Âaûi diãûn laì äng Phan Ngoüc Hoaìng 4/15 hiãûn cæ nguû taûi thän Haì Nha, xaî Âaûi Âäöng, Huyãûn Âaûi Läüc, Quaíng Nam.

********

Thô TÆÅÍNG NIÃÛM

Phi Haïn (Phan Hyï) Mäùi âäü Thanh Minh laûi nhåï ngaìy, Âæåìng thän räün raî hæåïng vãö âáy. Nàm caình chung cäüi tæåi chäöi nuû, Mäùi âoaï muän maìu ræûc sàõc máy. Raûng màût quã cha cäng saïng choïi, Xæïng danh âáút meû nghéa cao daìy. Tám hæång mäüt neïn loìng thæång tæåíng,

Trç âäü chaïu con vaûn phuïc âáöy.

77

MÄÜ NGAÌI TIÃÖN HIÃÖN VAÌ CAÏC VË THÃÚ TÄØ 5 PHAÏI

Lễ Khánh Thành khu Mộ Tiền Hiền

Mäü Ngaìi Tiãön Hiãön nàòm trong khu âáút cuìng våïi mäü 2 Ngaìi Tiãön Hiãön

Nguyãùn, Ngä taûi Baío an. Nàm 1977 laìng Baío An âæåüc qui hoaûch laûi. Táút caí mäö maî âæåüc dåìi qua nuïi Thoü Sån, xaî Duy Cháu, huyãûn Duy Xuyãn, Quaíng Nam - nåi âáy träöng cáy baûc haì nãn moüi ngæåìi thæåìng quen goüi laì Nghéa trang Baûc Haì. Âãø cho viãûc choün âáút âæåüc cäng bàòng, chênh quyãön âaî phán chia khu âáút ra tæìng lä vaì âaïnh säú thæï tæû 1, 2, 3 ... räöi tiãún haình bäúc thàm. Trong caïc khu âáút âaî phán

78

lä, khu säú 1 laì khu âáút nàòm åí trãn âáöu nghéa trang, cao raïo, riãng biãût, quang âaíng, räüng raîi nháút, nhçn toaìn bäü khu nghéa trang nàòm traíi daìi phêa bãn dæåïi. Täüc naìo cuîng æåïc mong bäúc âæåüc khu âáút náöy. Äng Phan Kinh 3/13 vaì mäüt säú baì con trong täüc ta tham dæû cuäüc bäúc thàm. Hoü âaî tháöm kháún nguyãûn, vang vaïi täø tiãn anh linh häü trç cho hoü bäúc âæåüc lä säú 1 áúy, tæïc laì Khu mäü Tiãön Hiãön hiãûn nay. Kãút quaí bäúc thàm thátû quaï báút ngåì: Hoü âaî âaût âæåüc âiãöu cáöu nguyãûn. Khäng sao taí xiãúc näùi vui mæìng trong loìng caïc thán täüc åí Baío An luïc báúy giåì!

Cháúp haình chuí træång cuía chênh quyãön âëa phæång, caïc thán täüc âang sinh säúng taûi Baío An âaî cuìng nhau lo viãûc di dåìi mäü äng baì Ngaìi Så Täø, Ngaìi Täø Baï, äng baì Ngaìi Tiãön Hiãön vaì äng baì caïc Ngaìi Thãú Täø 5 Phaïi âãún nghéa trang Duy Cháu. Caïc äng Phan Ngoüc Cáöu (tæïc äng Biãûn Khanh) 5/12, Phan Âäöng 5/12, Phan Kinh 3/13, Phan Tri 5/13, Phan Huyình 5/13, Phan Taìi 5/13, Phan Læåüng 1/14, Phan On 5/14 vaì mäüt säú âäng baì con khaïc trong Täüc âæïng ra lo liãûu toaìn bäü cäng viãûc. Trong tçnh hçnh kinh tãú khoï khàn cuía âáút næåïc sau ngaìy giaíi phoïng Miãön Nam nàm 1975, táút caí caïc vë noïi trãn váùn khäng quãn chàm lo mäö maî äng baì. Hoü âaî âæïng ra lo liãûu moüi cäng viãûc : âoïng quaïch, häút haìi cäút, khám liãûm vaì khiãn qua Duy Cháu caíi taïng. 15 ngäi mäü âæåüc caíi taïng trãn khu âáút âaî bäúc thàm. Ban âáöu, caïc ngäi mäü chè âàõp bàòng âáút.

Nàm 1989, cuìng luïc våïi xáy dæûng Nhaì Thåì Täüc, tæìng ngäi mäü âæåüc xáy laûi bàòng gaûch vaì ciment, dæûng bia vaì xáy tæåìng gaûch bao boüc chung quanh khu mäü. Træåïc khu mäü coï xáy cäøng ra vaìo.

Muäún âãún khu mäü Tiãön Hiãön ta coï thãø âi bàòng hai ngaî:

- Tæì Âaì Nàông âi theo Quäúc läü 1A âãún ngaî Tæ Nam Phæåïc, reî phaíi theo âæåìng huyãûn läü, qua khoíi âæåìng ráy xe læía khoaíng 3km, nhçn bãn traïi coï baíng " Âæåìng vaìo âáûp Vénh Trinh ", ( khoaíng giæîa 2 cäüt cáy säú 13 vaì 14 ) âi thàóng theo âæåìng âáút âäü 1km laì âãún khu mäü Tiãön hiãön.

- Tæì âáöu laìng Baoí An âi bàng qua mäüt baîi caït räüng, qua mäüt nhaïnh säng con cuía säng Thu Bäön, tæïc laì Säng Træåïc. Vaìo muìa khä, säng caûn måïi âi âæåüc. Qua khoíi säng, ta seî gàûp con âæåìng tæì Nam Phæåïc lãn La Thaïp. Reî traïi, âi ngæåüc vãö phêa Nam Phæåïc khoaíng 2km, gàûp con âæåìng âáút âi vaìo âáûp Vénh Trinh nàòm bãn phaíi.

Hàòng nàm con chaïu caïc nåi vãö dæû Lãù Thanh Minh âãöu âãún khu mäü dáng hæång Täø tiãn. Nhçn khu mäü nàòm trang nghiãm trãn mäüt khu âáút cao raïo, saûch

79

seî vaì khoaïng âaíng, moüi ngæåìi váùn tháöm quê troüng cäng lao caïc vë noïi trãn âaî khäng quaín ngaûi khoï khàn, váút vaí âãø chu toaìn cäng viãûc di dåìi pháön mäü Täø tiãn.

TÄN TAÛO VAÌ NÁNG CÁÚP KHU MÄÜ TIÃÖN HIÃÖN 11

Trong thåìi kyì kinh tãú coìn nhiãöu khoï khàn, caïc ngäi mäü âæåüc xáy dæûng taûm thåìi, chæa âæåüc khang trang theo yï nguyãûn cuía con chaïu trong Täüc. Qua 26 nàm, tæì nàm 1977 âãún 2003, caïc ngäi mäü âaî xuäúng cáúp : suût låí, næït neí ... màûc duì hàòng nàm váùn queït väi, tu bäø. Thãø theo yï nguyãûn cuía baì con, HÂGT nháút trê khåíi cäng tän taûo vaì náng cáúp khu mäü. Qua caïc buäøi hoüp HÂGT måí räüng ngaìy 27.12.2002 taûi nhaì thåì Baío An gäöm coï caïc Äng:

Täüc træåíng Phan Tuáún Âåìi 15 Phaïi Nháút , Âaûi diãûn Phaïi Nháút: Phan Læåüng 1/14, Phaïi Nhç: Phan Duîng 2/15, Phaïi Ba: Phan Chên 3/14 , Phaïi Tæ: Phan Vàn Âënh 4/15, Phaïi Nàm: Phan Tiãút 5/14. Phan Taìi 5/13, Phan On 5/14. Tæì Âaì Nàông vãö tham dæû gäöm coï caïc äng : Phan Sä 4/13, Phan Long 2/14, Phan Âæïc Myî 3/14, Phan Hæåìng 4/14, Phan Vàn Thã 4/14, Phan Vàn Quang 3/15, Phan Nam 2/15 , Phan Nháût Trung 2/15. Häüüi nghë nháút trê láûp Ban Váûn âäüng taìi chaïnh âãø Xáy dæûng caïc cäng trçnh cuía täüc, æu tiãn mäüt laì Khu Mäü Tiãön Hiãön:

BAN VÁÛN ÂÄÜNG

Træåíng Ban : Phan Long

Phoï Ban & Thuí Quyî : Phan Nam

Thæ kyï & Kãú toaïn : Phan Vàn Thã

Kiãøm tra, âän âäúc : Phan Sä, Phan Taìi, Phan Âæïc Myî

- Taûi Baío An : Phan Taìi, Phan On, Phan Chên, Phan Tên.

- Taûi Âaì Nàông : Phan Sä, Phan Long, Phan Âæïc Myî, Phan Hæåìng, Phan Vàn Thã, Phan Nam, Phan Nháût Trung.

- Taûi Tp. HCM : Phan Nháût Sanh, Phan Xuán Huy, Phan Âæïc Bçnh, Phan Chênh, Phan Thoïa, Phan Quang Thanh, Phan Long, Phan Vàn Mai.

- Taûi Âaì Laût : Phan Cæåïc, Phan Long Phuìng, Phan Viãût, Phan Cuíng, Phan Luäng.

- Taûi Haì Näüi : Phan Vënh

11 Viãút tiãúp âãø âæa vaìo website cuía täüc PHAN taûi Âaì Nàông

80

- Taûi Haíi ngoaûi : Phan Maûnh Læång CA/USA, Phan Baï Phuûng CA/USA, Phan Nhæ Liãøu CANADA

Cuäüc hoüp ngaìy 03.5.2003 taûi nhaì äng Phan Long, âaî báöu ra Ban xáy dæûng vaì baìn vãö caïc cäng viãûc cuû thãø phaíi laìm nhæ sau:

Thiãút kãú tæìng haûng muûc:

- Haûng muûc 1: Tàng nãön moïng lãn cao 0,5m so våïi thæûc tãú. Chiãöu cao tæåìng 2 bãn häng 0,7m kãø tæì moïng lãn, tæïc cao 2,2m so våïi cäte thiãn nhiãn.

- Haûng muûc 2: Khu mäü Tiãön Hiãön gäöm 15 ngäi mäü. Tæì cäøng âi vaìo, daîy âáöu tiãn laì 5 ngäi mäü cuía 5 baì Täø Phaïi. Daîy thæï hai laì 5 ngäi mäü cuía 5 äng Täø Phaïi. Daîy thæï ba laì 3 ngäi mäü cuía Äng Baì Tiãön Hiãön vaì Äng Täø Baï. Daîy thæï tæ laì 2 ngäi mäü cuía Äng Baì Så Täøí Phan Nhån Huyãûn. Nàm ngäi mäü daîy thæï 3 vaì thæï 4 xáy thãm coï kêch thæåïc daìi 2,3m, räüng 1m, cao 1,10m. Mæåìi ngäi mäü åí daîy thæï thæï nháút vaì thæï hai xáy thãm coï kêch thæåïc 2,3m x 0,9m x 0,8m. Táút caí âãöu äúp âaï granic nhán taûo.

- Haûng muc 3: Thay táút caí caïc bia mäü xi màng hiãûn coï bàòng bia âaï Non Næåïc, khàõc chæî caí hai màût. Màût træåïc bàòng chæî Haïn, màût sau bàòng tiãúng Viãût ghi roî tãn tháût. Näüi dung baíng chæî Haïn do Phan Âæïc Myî biãn soaûn. Näüi dung baíng tiãúng Viãût do Phan Vàn Thã biãn soaûn. Caí hai lãn baín thaío gåíi caïc nåi goïp yï. HÂGT måí räüng quyãút âënh thæûc hiãûn sau khi chênh sæía.

- Haûng muûc 4: Xáy laûi truû cäøng 0,6m x 0,6m cao 4,68m bàòng bã täng cäút sàõt, ngoaìi xáy gaûch. Baíng cäøng bã täng cäút theïp räng 0,6m gäúi lãn hai âáöu truû, ghi 9 chæî:

- Haûng muûc 5: Nhaì Tæåíng Niãûm hçnh luûc giaïc bàòng bã täng cäút theïp.

Bãn trong coï khäúi làng truû hçnh luûc giaïc, äúp 6 táúm bia bàòng âaï ghi cäng âæïc cuía doìng täüc theo thæï tæû tæì màût chênh diãûn âi theo chiãöu kim âäöng häö :

- Màût thæï nháút (chênh diãûn): Nguäön gäúc täüc Phan - Quan Tæåïc &ì Caïc nhaì khoa baíng thåìi Haïn hoüc (1807 - 1919) - Chê sé Caïch maûng Phan Thaình Taìi - Nhaì Trê thæïc Caïch maûng Phan Thanh, Phan Bäi - Hoüc giaí, Nhaì Vàn, Nhaì Baïo

KHU MÄÜ TIÃÖN HIÃÖN TÄÜC PHAN L A ÌN G B A ÍO A N

81

Phan Khäi - Baì Meû VN anh huìng & Caïc Liãût sé trong 2 cuäüc khaïng chiãún chäúng Phaïp vaì chäúng Myî. (Do Phan Âæïc Myî & Phan On sæu táöm biãn soaûn).

Äng Phan Vàn Thã soaûn thaío näüi dung 6 màût bia âaï, lãn baín thaío gåíi caïc nåi goïp yï. HÂGTmåí räüng hoüp quyãút âënh theo näüi dung âaî chènh sæía.

Veî thiãút kãú toaìn bäü Khu mäü vaì dæû toaïn cäng trçnh do Kyî sæ XD Phan Nháût Trung 2/15 phuû traïch.

Veî thiãút kãú vaì dæû toaïn Nhaì Tæåíng Niãûm do Kyî sæ XD Phan Thë Thuûc Anh 4/15 phuû traïch.

Caïc haûng muûc khaïc thæûc hiãûn theo dæû aïn âaî âãö ra.

Näüi dung 2 cáu liãùn åí truû cäøng vaì 2 truû sau (háûu âáöu), hai äng Phan Sä vaì Phan Âæïc Myî chëu traïch nhiãûm soaûn thaío, lãn baín thaío gåíi baì con trong täüc goïp yï. Nhiãöu cáu liãùn cuía caïc thán täüc tæì caïc nåi gåíi vãö, HÂGT måí räüng âaî nháút trê choün 2 cáu liãùn sau âáy :

Hai cáu liãùn åí truû cäùng træåïc mang näüi dung caính quan nåi khu mäü:

“Thoü sån linh âëa quang minh caính

Thu thuíy bêch giang diãùm luûc ba”

Äng Phan Vàn Thã dëch:

“Nuïi Thoü âáút thiãng tråìi saïng toí

Säng Thu næåïc biãúc soïng xanh ngåìi.”

Hai cáu liãùn sau (háûu âáöu) noïi lãn cäng âæïc cuía täø tiãn:

“Phaït huy taìi âæïc vinh Täng Täüc

Baío troüng tinh tháön hiãùn Tæí Tän”

Äng Phan Sä dëch:

“Phaït huy taìi âæïc täng män caìng raûng råî,

Gçn gæîi tinh tháön con chaïu âæåüc veí vang“

Sau khi dæû toaïn, lãn baín chiãút tênh tæìng haûng muûc, Ban xáy dæûng goüi tháöu vaì kyï kãút håüp âäöng thi cäng.

Chè huy cäng trçnh: Phan Nam, Phan Long, Phan Vàn Thã

Giaïm saït kyî thuáût: Kyî sæ XD Phan Nháût Trung.

Giaïm saït thi cäng: Phan Taìi, Phan On, Phan Chên

82

Hæåíng æïng thæ kãu goüi cuía Täüc ngaìy 27.12.2002, con chaïu trong täüc, keí êt ngæåìi nhiãöu, âaî tæû nguyãûn âoïng goïp taûi âëa phæång nåi mçnh âang cæ truï hoàûc taûi Âaì Nàông hay Baío An (tênh âãún ngaìy 30.8.2003):

- Âaì Nàông: 70.040.000 âäöng

- Tp. HCM: (do Phan Chênh chuyãøn vãö)

Láön 1: 25.000.000 âäöng

Láön 2: 10.000.000 âäöng

- Taûi Baío An: 1.930.000 âäöng

- Taûi Lãù Khaïnh thaình: 4.780.000 âäöng

- Haì Näüi & Caïc nåi khaïc: 14.040.000 âäöng

______________

- Täøng Thu: 125.790.000 âäöng

- Chi : - Laìm Mäü : 111.698.000 âäöìng

- Sæía Nhaì bãúp : 20.332.000 âäöng

- Täøng Chi : 132.030.000 âäöng

Cäng trçnh âæåüc khåíi cäng ngaìy 15.5.2003 âãún ngaìy 17.8.2003 thç hoaìn thaình. Lãù khaïnh thaình âæåüc täø chæïc troüng thãø, khaïch måìi tham dæû gäöm coï chênh quyãön caïc cáúp, caïc âoaìn thãø âëa phæång, caïc täüc baûn vaì con chaïu tæì khàõp nåi, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc vãö tham dæû trong niãöm hán hoan vä haûn.

v v v v v v

* XÁY LAÛI 30 NGÄI MÄÜ VÄ DANH

Nàm 1977, khi di âåìi toaìn bäü pháön mäü Ngaìi Tiãön Hiãöìn vaì 5 äng baì Täø Phaïi, caïc vë trong täüc åí Baío An âaî di dåìi luän 30 ngäi mäü khäng coìn bia mäü, nhæng biãút chàõc chàõn laì cuía con chaïu täüc Phan, qua Duy Cháu caíi taïng trãn mäüt khu âáút nàòm træåïc khu mäü Tiãön Hiãön. Tæì nàm 1977 - 2003, âáy laì nhæîng ngäi mäü bàòng âáút. Nàm 2003, nhán dëp truìng tu Khu mäü Tiãön Hiãön, âæåüc sæû häù tråü taìi chaïnh cuía con chaïu äng Phan Xuán Caïo, täüc âaî âæïng ra xáy laûi caïc ngäi mäü náöy bàòng gaûch, ximent vaì dæûng mäüt táúm bia chung træåïc khu mäü. Täüc âaî cho goüi tháöu vaì cæí äng Phan Taìi 13/5 âæïng ra träng coi trong suäút thåìi gian thi cäng.

83

Âáy laì mäüt viãûc laìm âæåüc moüi ngæåììi vä cuìng quê troüng, vç biãút âáu trong säú caïc ngäi mäü âoï coï mäü cuía äng baì, cha meû mçnh, maì mäüt säú ngæåìi âaî khäng tçm laûi âæåüc sau chiãún tranh, sau khi qui hoaûch phaíi di dåìi mäö maî.

v v v v v v

XÁY DÆÛNG KHU NHAÌ BÃÚP

Sau khi náng cáúp vaì tän taûo Khu mäü Tiãön Hiãön, Ban xáy dæûng tiãúp tuûc xáy dæûng vaì sæía chæîa toaìn bäü khu nhaì bãúp theo baín veî thiãút kãú âaî âãö ra gäöm 2 phoìng:

- Thaïo dåî maïi täle cuî, vç keìo gäù - Âáûp boí 1 bæïc tæåìng âáöu nhaì - Xáy tæåìng âaï häüc boï moïng - Âàõp nãön âáút 2 diãûn têch 22 m375 - Thay xaì gäö vaì vç keìo bàòng theïp - Thay toaìn bäü 95 m2 täle - Xáy tæåìng bao che 45m2 - Laìm âæåìng, traïng xi ment tæì cäøng vaìo 20m x 1,2m - Xáy cáúp 3 báûc - Laït laûi bãúp bàòng gaûch hoa, xáy tuí âãø thæïc àn äúp gaûch men tràõng - Queït laûi väi toaìn bäü khu nhaì bãúp - Âaìo vaì xáy 1 háöm ruït. - Âuïc hiãn træåïc, träø cæía ra vaìo vaì caïc cæía säø håüp lyï traïnh khoïi bay vaìo Háûu táøm vaì Tiãön âæåìng.

Phoìng thæï nháút xáy caïc kãû äúp gaûch men tràõng âãø cheïn baït vaì duûng cuû náúu næåïng vuìa goün gaìng væìa saûch seî vaì 1 baìn daìi âãø thæïc àn. Phoìng bãn caûnh âãø baìn ghãú vaì caïc váût duûng linh tinh phuûc vuû cho viãûc náúu næåïng.

Trong nguäön kinh phê dæû truì ban âáöu tæì 28 âãún 30 triãûu âäöng chè âuí âãø thæûc hiãûn caïc cäng trçnh noïi trãn. Thãø theo nhu cáöu thæûc tãú, coìn coï nhiãöu cäng trçnh phuû khaïc phêa sau nhaì bãúp nhæ: traïng xi ment toaìn bäü phêa sau tæì Nhaì tæì, Háûu táøm cho âãún hãút phêa sau nhaì bãúp âãø chãú biãún thæïc àn saûch seî, xáy bãø chæïa næåïc, bàõt äúng dáùn næåïc, voìi ræía, nhaì tiãøu tiãûn, låüp täle bãn trãn âãø traïnh mæa nàõng trong khi chãú biãún thæïc àn, nhæng chæa coï kinh phê âãø thæûc hiãûn.

Qua chuyãún âi cäng taïc cæïu tråü åí miãön Trung, tháöy Thæåüng toüa Thêch Haûnh Thu (tæïc äng Phan Minh 3/14) vaì caïc tàng ni pháût tæí chuìa Phaïp Hoa Tp/HCM âãún thàõp hæång taûi nhaì thåì täüc. Nhán âoï, âoaìn âaî tàûng cho täüc 500 kg gaûo + 50 thuìng mç àn liãön + 50 kg âæåìng vaì 2,5 triãûu tiãön màût âãø laìm quaì cho baì con thán täüc åí Baío An. HÂGT måìi âaûi diãûn baì con 5 Phaïi trao âäøi thäúng nháút, xin yï kiãún cuía sæ Thêch Haûnh Thu sæí duûng nguäön kinh phê náöy âãø thæûc hiãûn caïc cäng trçnh noïi trãn nhæng chæa coï kinh phê. Âæåüc sæû cháúp thuáûn cuía äng, vaì âæåüc sæû nháút trê cuía baì con trong täüc taûi Baío An, HÂGT âaî sæí duûng säú tiãön noïi trãn cho caïc cäng trçnh phuû cuía nhaì bãúp. Nàm 2006, tháöy Thêch Haûnh Thu vaì caïc äng Phan Vàn Thêch 3/14, Phan Vàn An 3/14 (cuìng âåìi äng näüi våïi Tháöy) âaî chæïng kiãún thæûc tãú viãûc laìm cuía HÂGT, äng ráút pháún khåíi vaì tàûng thãm 5

84

triãûu âäöng âãø traïng ciment thay cho caïc läúi âi bàòng âáút giæîa khu Nhaì Tæì vaì Nhaì Thåì, phêa træåïc nhaì thåì näúi våïi âæåìng bã täng. Queït väi laûi Tiãön Âæåìng, Nhaì Tæì, tæåìng raìo, cäøng ngoî vaì sån laûi táút caí caïc cæía sàõt våïi täøng kinh phê 9.832.000â.

Hiãûn nay ta tháúy coï baíng âaï ghi cäng âæïc cuía sæ Thêch Haûnh Thu vaì tàng ni Pháûût tæí chuìa Phaïp Hoa, Tp/HCM taiû chán cäng trçnh noïi trãn.

Riãng båì raìo phêa âäng do baì Âäù Thë Naûi (baì Phan Lyï 4/15) vaì caïc con häù tråü kinh phê.

Ngoaìi ra caïc baì, caïc cä trong täüc coìn cung cáúp baìn ghãú, cheïn baït, muäùng âuîa âãø náúu næåïng, doün àn trong caïc buäøi tãú lãù, thay cho cheïn baït âiaî âaî cuî tæì nàm 1990.

Cho âãún nay, trong aïc dæû aïn xáy dæûng, chè coìn mäüt dæû aïn chæa thæûc hiãûn âæåüc laì thaình láûp PHOÌNG TRUYÃÖN THÄÚNG âãø baío täön nhæîng tæ liãûu quê giaï, træng baìy caïc thaình quaí näúi tiãúp tæì âåìi naìy qua âåìi khaïc cuía täüc ta tæì træåïc âãún nay, tæì màût váût cháút cho âãún tinh tháön.

DÆÛ AÏN:

Duìng phoìng sàôn coï træåïc Nhaì tæì coï kêch thæåïc 4m x 5m vaì sán træåïc cuía phoìng náöy 4m x 5m. Täøng cäüng 40m2 .

a/ Phoìng Truyãön thäúng:

- Âoïng tráön bàòng nhæûa, laìm cæía häng ngàn caïch våïi phoìng sau, laït gaûch men nãön.

- Âoïng mäüt tuí saïch 1,10m x 0,6m cao 2,20 m bàòng gäù hoàûc khung nhäm, cuía kênh gäöm 4 táöng, táöng dæåïi âoïng kên màût

- 1 kãû gäù, traïm kên cæía säø ngàn caïch giæîa 2 phoìng, 1 quaût tráön, 1 bäü baìn daìi âãø âoüc saïch + 10 ghãú

- Khàõc hçnh vaì lyï lëch toïm tàõt caïc nhaì caïch maûng yãu næåïc cuía täüc ta vaìo âaï hoa

b/ Sán træåïc:

- Nhaì voìm khung sàõt, låüp täle hãút màût tiãön cuía Nhaì tæì.

- Laït gaûch men nãön, 2 bàng ghãú âaï maìi

Täøng kinh phê dæû truì 20.000.000 âäöng v v v v v v v

85

CHÆÅNG HAI: CAÏC SINH HOAÛT CUÍA TÄÜC HOÜ LÁÛP PHÄØ HÃÛ

Nhåì coï Phäø Hãû con chaïu âåìi sau biãút roî âæåüc nguäön gäúc cuía mçnh, khäng bë tháút truyãön. Täüc ta, cuîng nhæ caïc täüc khaïc âãöu coï Phäø Hãû. Traíi qua trãn 500 nàm lëch sæí cuía Doìng Täüc, Täüc ta âaî nhiãöu láön láûp Phäø Hãû vaì læu laûi cho âãún ngaìy nay :

- Láön thæï Nháút:

Do Äng Phan Long Lán, Phaïi 5 Âåìi thæï 4 láûp tæì Âåìi Thæï 1 - Âåìi Thæï 4.

- Láön thæï Nhç:

Nàm 1634, nàm Âæïc Long thæï 6, do 2 äng Phan Vàn Du vaì äng Phan Ngoüc Âiãûn, Phaïi 5 Âåìi thæï 6 láûp.

- Láön thæï Ba:

Nàm 1810, nàm Canh Ngoü, Gia Long thæï 9, do äng Phan Nhån Taï, Phaïi 5 âåìi thæï 9 láûp Phäø Hãû Tæû Tæû. Trong Phäø Hãû Tæû Tæû, äng Nhån Taï âaî viãút “ Nàm Âæïc Long thæï 6, äng Phan vàn Du, phaïi 5 âåìi thæï 6, baío em cuìng âåìi äng näüi, laì Phan Ngoüc Âiãûn cheïp laûi sæû tich täø täng. Äng Âiãûn dæûa theo bäøn cuî cheïp ra, dáng lãn Ngaìi xem. Sau âoï Ngaìi giao cho äng Täø ta cáút giæî... Qua cæï liãûu naìy, chæî “ bäøn cuî “ cho tháúy Täüc ta âaî coï Phäø Hãû tæì træåïc, do äng Phan Long Lán láûp - Äng Long Lán laì näüi täø cuía äng Du vaì äng Âiãûn.

- Láön thæï Tæ:

Do äng Phan vàn Nghi, Phaïi 1 âåìi thæï 9 vaì con laì Phan vàn Syî cuìng viãút “ Thuíy Tu Phäø Hãû Phan Täüc “.

- Láön thæï Nàm:

Nàm 1856 Bênh Thçn, nàm Tæû Âæïc thæï 9, äng Phan Khàõc Nhu 2/11 láûp Phäø Hãû Nguyãn Tæû.. Trong låìi måí âáöu Phäø Hãû Nguyãn Tæû äng Phan Khàõc Nhu âaî viãút “ ... Nàm Bênh Dáön triãöu Gia Long thæï 6,nhæîng báûc læång âäúng cuìng nhæîng ngæåìi laìm moüi nghãö nghiãûp trong Täüc âãöu âæåüc triãûu táûp, hoüp laûi ghi cheïp roî raìng nhæng chæa âáöy âuí... “. Äng Nhu âaîî dæûa theo Phäø Hãû Bênh Dáön cheïp vaì bäø sung mäüt säú âåìi kãú tiãúp.

- Láön thæï Saïu:

Nàm1891 Tán Maîo, nàm Thaình Thaïi thæï 3, äng Phan Trán 2/12 láûp Phäø Hãû Tiãøu Tæû viãút tiãúp âãún âåìi thæï 9.

86

Qua caïc tæ liãûu âaî dáùn, chuïng ta tháúy tæì Ngaìi Så Täø vaì Ngaìi Thuíy Täø vaìo Nam láûp nghiãûp âãún nàm Tán Maîo (1891), täüc ta âaî 6 láön láûp Phäø Hãû. Thåìi gian ngàõn, daìi tuy coï khaïc nhau nhæng váùn giæî âæåüc tênh liãn tuûc. Thãú thæï caïc âåìi tæì Ngaìi Så Täø âãún âåìi thæï 9 âæåüc ghi cheïp âáöy âuî, khäng bë giaïn âoaûn. Táút caí Phäø Hãû træåïc âáy âãöu viãút bàòng chæî Haïn. Phäø Hãû Tiãøu Tæûû do äng Phan Trán láûp nàm 1891 laì quyãøn cuäúi cuìng coìn læu laûi âãún nay do äng Phan Nhån 3/12 åí Goì Váúp, Tp. HCM cáút giæî.

Nàm 1988, äng Phan Minh Sä 4/13 xin thènh vãö Âaì Nàông phiãn ám vaì dëch ra tiãúng Viãût. Theo thæåìng lãû, cæï khoaíng 30 nàm ngæåìi ta truìng tu phäø Hãû 1 láön. Khäng roî taûi sao, tæì nàm 1891 âãún nàm 1945, täüc ta khäng cheïp thãm vaìo Phäø Hãû caïc âåìi kãú tiãúp.Trong chiãún tranh tæì nàm 1945-1975 baì con thán täüc ly taïn, viãûc tuûc biãn Phäø hãû bë giaïn âoaûn laì âiãöu táút yãúu. Khi næåïc nhaì âäüc láûp vaì thäúng nháút, con chaïu täüc ta, chè mäüt säú êt tråí vãö laìng cuî, coìn âa säú âënh cæ taûi nhæîng nåi âaî âãún laìm àn sinh säúng træåïc âáy. Âaì Nàông, caïc huyãûn khaïc åí Quaíng nam, Tp.HCM, Âaì Laût... laì nhæîng nåi con chaïu täüc ta sinh cæ nhiãöu nháút.

Tçnh traûng chia caïch naìy seî aính hæåíng khäng täút âãún tçnh âoaìn kãút, tênh thäúng nháút cuía doìng täüc. Bäún mæåi nàm sau næîa, con chaïu chàóng coìn biãút gäúc têch cuía mçnh åí âáu, mçnh laì ngæåìi thuäüc hoü Phan naìo. Láûp Phäø Hãû Täüc, do âoï laì viãûc laìm hãút sæïc bæïc thiãút cáön phaíi laìm ngay. Hai âoaûn måí âáöu trong 2 baìi tæûa ghi dæåïi âáy, chæïng minh cho âiãöu áúy:

- Phäø Hãû Nguyãn Tæû viãút: “ Phäø Hãû ghi cheïp sæû têch laìm roî tæì caïc âåìi váûy. Vç sæû têch tiãön nhán, thæï tæû caïc âåìi khäng âæåüc læu truyãön laûi thç thæï tæû låïn nhoí, cao tháúp cuía âåìi sau máút âi, âãø laûi caïi tãû laì khäng biãút qui vãö âáu, laìng naìo, xaî naìo. Huäúng häö cäng âæïc täø täng tràm âåìi khäng âäøi, do âoï khäng thãø khäng roî raìng ...”.

-Phäø Hãû Tiãøu Tæû viãút: “ Næåïc säng Hoaìng Haì chia chaíy nhiãöu gioìng, nãúu khäng tçm cäüi nguäön thç coï thãø xem caình laï sum sã cuía cáy âäöng trãn nuïi Dëch Dæång næåïc Såí vaì næåïc Viãût nhæ nhau. Âãø laìm roî âiãöu âoï phaíi coï Phäø Hãû. Tháût mäüt ngaìy khäng thãø khäng coï váûy ...”

Âãún nay täüc ta âaî coï con, chaïu âãún âåìi thæï 19 maì Phäø Hãû Tiãøu Tæû chè ghi cheïp âãún âåìi thæï 9. Caïc âåìi tæì thæï 10 vãö sau caìng âäng hån, laûi åí taín maûn khàõp nåi. Nãúu khäng këp truìng tu Phäø Hãû thç háûu quaí seî tai haûi vä cuìng, con chaïu seî chia lça, háûu thãú tháút truyãön, khäng coìn biãút nguäön gäúc, khäng coìn tæåíng nhåï âãún cäng âæïc cuía täø tiãn.

87

- Láön thæï Baíy:

Nàm 1994 Giaïp Tuáút. YÏ thæïc âæåüc táöm quan troüng vaì sæû cáúp thiãút cuía váún âãö, äng Phan Sä 4/13 vaì Phan âæïc Myî 3/14 âaî âãö xuáút våïi täüc viãûc truìng tu Phäø Hãû nhán ngaìy Thanh Minh nàm Tán Muìi (5.4.1991). Täüc hoan nghãnh chuí træång naìy vaì âaî uíy nhiãûm cho 2 äng Sä vaì äng Myî lo viãûc täø chæïc vaì näüi dung buäøi hoüp. Buäøi hoüp âáöu tiãn âæåüc täø chæïc taûi nhaì äng Phan Láùm 5/14, säú 87 âæåìng Lã Låüi Âaì Nàông, ngaìy 19.5.1991 (Mäöng 6 thaïng 4 nàm Nhám Thán), gäöm Âaûi diãûn 5 Phaïi. Tháût ngáùu nhiãn vaì tháût kyì laû, buäøi hoüp tuûc biãn Phäø Hãû láön naìy laûi âuïng vaìo nàm thæï 100, nàm äng Phan Trán viãút Phäø Hãû Tiãøu Tæû nàm Tán Maîo (1891).

Láön truìng tu naìy, láúy Phäø Hãû nàm 1891 laìm cå såí vaì cheïp tiãúp tæì âåìi thæï 10 âãún âåìi thæï 13. Phäø Hãû viãút bàòng chæî quäúc ngæî. Riãng tãn caïc Ngaìi tæì âåìi Så täø âãún âåìi thæï 10 ám thãm chæî Haïn vç coï mäüt säú chæî Haïn, viãút mäüt chæî nhæng âoüc nhiãöu ám khaïc nhau. Vê duû : Chæî 分 âoüc laì Phán, Pháûn, Pháön; Chæî 丮 âoüc laì Táön, Tiãún v.v... Âãø baío âaîm cho viãûc láûp Phäø Hãû âaût kãút quaí täút phaíi coï täø chæïc vaì ngæåìi chëu traïch nhiãûm. Táút caí baì con thán täüc caïc nåi coï bäøn pháûn tham gia, nhæng chëu traïch nhiãûm chênh laì caïc thán täüc åí Baío an. Häüi nghë nháút trê báöu mäüt Ban láúy tãn laì: Ban Tuûc Biãn (BTB) Phäø Hãû Phan Caí vaì cæí caïc vë sau âáy vaìo ban tuûc biãn :

- Træåíng Ban : Phan Niãn 3/13 Baío An.

- Phoï Træåíng Ban : Phan Minh Sä 4/13 Âaì Nàông.

- Phoï Ban 2 : Phan On 5/14 Baío an.

- Täøng Thæ kyï : Phan âæïc Myî 3/14 Âaì Nàông.

- Uíy viãn : Phan Hyï 3/13 Âaì Nàông.

: Phan Âæïc Thäng 3/14 Baío An.

: Phan Traì 4/14 Baoí An.

: Phan Láùm 5/14 Âaì Nàông.

: Phan Tuáún 1/15 Âaì Nàông.

- Cäú váún chung : Phan Maûch 2/13 Âaì Nàông.

- Phuû traïch taìi chaïnh : Phan Nam 2/15 Âaì Nàông.

- Caïc nåi khaïc : - Haì Lam 1 Uíy viãn

- Tp.HCM 1 Phoï Ban vaì 2 Uíy viãn.

88

Ban tuûc biãn bàõt tay ngay vaìo cäng viãûc:

- Mäùi Phaïi cæí ngæåìi âi træûc tiãúp âãún tæìng gia âçnh âãø ghi cheïp.

- Gåíi thæ ngoí vãö viãûc tuûc biãn Phäø hãû toaìn täüc âi caïc nåi trong vaì ngoaìi tènh.

-Cæí Phan Huyình Âiãøu vaì Phan âæïc Myî âi Tp.HCM âãø trçnh baìy viãûc tuûc biãn vaì âäöng thåìi xin cæí ngæåìi vaìo ban tuûc biãn.

- Tham khaío mäüt säú Phäø hãû cuía caïc täüc khaïc, nghiãn cæïu vaì âäúi chiãúu våïi Phäø hãû cuía täüc ta: Hoü Nguyãùn, Ngä, Phaûm åí Baío an, hoü Tráön Cäng åí Tæ Phuï, hoü Nguyãùn Âçnh, hoü Tráön åí Kyì Lam, hoü Âoaìn åí Xuán Âaìi.

Sau 10 thaïng - kãø tæì ngaìy thaình láûp Ban Tuûc Biãn - âi sæu tra, nghiãn cæïu, goïp nhàût tæ liãûu cuía baì con caïc nåi gåíi vãö, Phan Âæïc Myî âaî xáy dæûng mäüt baín thaío ghi cheïp âæåüc khoaíng 80% con chaïu caïc âåìi kãú tiãúp cuía caïc vë Täø âåìi thæï 9. Trong dëp Thanh minh nàm Nhám Thán (5.4.1992) Phan Âæïc Myî baïo caïo kãút quaí vaì trçnh baìy baín thaío træåïc âäng âuí baì con vãö dæû lãù taûi nhaì thåì Täüc åí Baío an. Baín thaío âæoüc photocopy thaình 4 baín gåíi caïc nåi : Baío an, Tp.HCM vaì Âaì laût âãø baì con caïc nåi áúy bäø sung hoàûc sæía chæîa nhæîng sai soït. Nàm 1992, sau khi nháûn laûi caïc baín thaío âaî âæåüc baì con bäø sung vaì sæía chæîa,Phan Âæïc Myî viãút saûch laûi vaì âoïng thaình mäüt táûp daìy gáön 500 trang. Phäø hãû gäöm coï: - Låìi noïi âáöu - Tæûa caïc Phäø hãû cuî (phiãn ám vaì dëch ra tiãúng Viãût ) - Thãú thæï caïc âåìi tæì âåìi thæï 1 âãún âåìi thæï 13 - Pháön phuû luûc ghi baín täøng kãút hoaût âäüng cuía Ban Tuûc Biãn ( BTB) vaì nhæîng yï kiãún âoïng goïp xáy dæûng Phäø hãû, Baín Cung Luûc Thæûc Luûc bàòng chæî Haïn.

Phäø hãû naìy âæåüc photocopy gåíi Baío an1 baín, Âaì Nàông 1 baín, Tp.HCM 2 baín. Ban tuûc biãn phán traïch nhiãûm trçnh baìy näüi dung Phäø hãû måïi våïi baì con caïc nåi trong caïc buäøi lãù tæåíng niãûm cäng âæïc täø tiãn. Suäút trong nàm 1993, BTB khäng nháûn thãm mäüt yï kiãún naìo måïi næîa cuaí baì con caïc nåi. Nháûn tháúy, nãúu coï chåì âåüi cuîng chàóng âæåüc gç hån, BTB âãö nghë våïi täüc cho phaït haình chênh thæïc quyãøn Phäø hãû væìa âæåüc tuûc biãn naìy. Täüc nháút trê.

Phan Huyình Âiãøu 2/14 viãút laûi bàòng tay toaìn baín Phäø hãû, træì baín Cung Luûc Thæûc Luûc bàòng chæî Haïn. Phäø hãû âaî âæåüc photo thaình 9 táûp, bça cæïng, chæî maìu vaìng gåíi caïc nåi: - Baío an 6 táûp, Hoü Caí 1 táûp, mäùi Phaïi 1 táûp - Âaì nàông 1 táûp - Tp.HCM 1 táûp.

89

Sau khi phaït haình Phäø hãû, täüc coï thäng baïo cho baì con thán täüc biãút: “ Tæì nay, nãúu tháúy Phäø hãû coìn coï gç sai soït, xin viãút thæ vãö cho täüc âãø bäø sung vaì sæîa chæîa trong láön tuûc biãn sau naìy.

Trong buäøi Lãù Thanh Minh nàm Giaïp Tuáút (5.4.1994), træåïc âäng âuí baì con khàõp nåi trong næåïc vãö dæû Lãù, ban Âaûi diãûn Täüc tuyãn dæång Ban Tuûc Biãn Phäø Hãû âaî hoaìn thaình täút troüng traïch cuía täüc giao. Täüc cuîng âàûc biãût ngåüi khen caïc äng:

- Phan Âæïc Myî tæïc Nam Haì âaî goïp nhiãöu cäng sæïc trong suäút thåìi gian biãn táûp.

- Phan Huyình Âiãøu âaî boí ráút nhiãöu cäng sæïc, ngäöi roìng raî suäút 4 thaïng tråìi âãø cheïp tay gáön 500 trang (cåí giáúy 21cm.27cm) cuía cuäún Phäø hãû.

Cäng lao cuía caïc vë trong ban Biãn táûp vaì mäüt säú âäng caïc vë khaïc næîa, maì chuïng täi khäng coï âuí âiãöu kiãûn âãø nãu tãn trong táûp saïch naìy, tháût vä cuìng quyï giaï vaì tháût âaïng trán troüng .

Ngoaìi caïc Phäø hãû Phan Caí, caïc Chi Phaïi âãöu coï láûp Phäø hãû riãng cho Chi Phaïi cuía mçnh. Âa säú chæa âæåüc âáöy âuí. Chè coï Phäø hãû cuía Phaïi 2 laì tæång âäúi âáöy âuí nháút:

PHỔ HỆ PHÁI NHÌ Ngoaìi caïc Phäø hãû Phan Caí, caïc Chi Phaïi âãöu coï láûp Phäø hãû riãng cho Chi

Phaïi cuía mçnh. Phäø hãû cuía Phaïi 2 laì tæång âäúi âáöy âuí nháút :

- Phäø hãû Phaïi Nhç nàm 1907 viãút bàòng chæî Haïn do 2 Äng Phan Nghiãn, vaì Phan Thuïc Luyãûn âåìi thæï 12 láûp .

- Phäø hãû nàm 1965 do äng Phan Xuán Caïo, Phan Quyï Thuyãn âåìi thæï 13 vaì äng Phan Baï Maûo âåìi thæï 14 phuûng dëch tæì chæî Haïn ra tiãúng Viãût. Äng Phan Xuán Caïo viãút låìi tæûa. Caïc äng tiãúp tuûc sæu táöm, bäø tuïc, biãn soaûn laûi vaì áún haình vaìo nàm 1971.

- Phäø hãû nàm 1998: Ban Tuûc Biãn gäöm caïc äng :

Phan Maûch Træåíng Ban

Phan Xuán Huy Phoï Træåíng Ban

Phan Long Thæ kyï täøng håüp

Phan Chênh, Phan Thoïa, Phan Huyình Âiãùu, Phan Baï Thän : UÍy viãn

Phan Nam : UV taìi chaïnh.

90

Ban Tuûc biãn âaî laìm viãûc cáøn tháûn vaì liãn tuûc trong suäút 4 nàm måïi hoaìn thaình vaì áún haình vaìo ngaìy 20 thaïng 7 nàm 1998 ( Ngaìy giäù Ngaìi Thãú täø Phaïi 2 ) nàm Máûu Dáön. Phäø hãû Phan Phaïi Nhç chàóng nhæîng ghi táút caí caïc con, duì trai hay gaïi, maì coìn ghi caí caïc con chaïu Ngoaûi næîa, mäüt viãûc laìm tháût vä cuìng khoï khàn, máúy Täüc Phaïi naìo âaî laìm âæåüc nhæ váûy !

PHỔ HỆ PHÁI TƯ

Tæì træåïc dãún nay, Phaïi Tæ khäng læu laûi mäüt dáúu vãút naìo vãö Phäø Hãû Phaïi. Coï chàng laì chè coï Phäø hãû riãng trong mäùi gia âçnh hay tæìng Chi, Nhaïnh. Nàm 1997, Ban Biãn Táûp âaî âæåüc thaình láûp gäöm caïc äng:

- Træåíng Ban Phan Sä, Âåìi Thæï 13

- Phoï træåíng ban Phan Hæåìng, Âåìi 14

- Thæ kyï & Vi tênh Phan Vàn Thã, Âåìi 14

- Phuû traïch taìi chaïnh Phan Táún Thiãûn, Âåìi 13

Phan Ván Lám, Âåìi 14

- Uyí viãn phuû traïch taûi Tp/HCM Phan Thaình, Âåìi 13

Phan Vàn Mai, Âåìi 14

- Uyí viãn phuû traïch taûi Phan Rang Phan Vàn Ngäü, Âåìi 13

- Uyí viãn phuû traïch taûi Âaì Laût Phan Viãût, Phan Cuîng, Phan Taïm, Âåìi 14

- Uyí viãn phuû traïch taûi Thàng Bçnh, Quaíng Nam

Phan Minh Âæåìng, Âåìi 14

- Uyí viãn phuû traïch taûi Baío An Phan Vàn Âënh, Âåìi 15

Phäø hãû âæåüc láûp tæì âåìi Ngaìi Thuyí Täø âãún âåìi thæï 16 nhæ sau:

- Tæì âåìi thæï 1 - Âåìi thæï 11: Trêch tæì Phäø Hãû Phan Âaûi Täüc vaì bäø sung thãm.

- Tæì âåìi thæï 12 - Âåìi thæï 16: Tæû tçm tæ liãûu, ghi cheïp theo máùu âaî qui âënh gåíi træåïc cho baì con. Phäø hãû ghi táút caí duì trai hay gaïi, gaïi chè ghi mäüt âåìi, tãn chäöng vaì quã quaïn.

Sau hån 3 nàm laìm viãûc cáût læûc våïi tinh tháön traïch nhiãûm cao, sæu tra tæ liãûu cuî, gåíi thæ hoàûc âiãûn thoaûi cho baì con åí xa âãø xin tæ liãûu, liãn hãû træûc tiãúp âãún tæìng gia âçnh ... Ban Biãn táûp âaî hoaìn thaình 2 láön baín thaío gåíi baì con khàõp

91

nåi âoïng goïp, bäø sung, sæía chæîa vaì lãn baín thaío hoaìn chènh gäöm 636 trang. Phäø hãû âæåüc áún haình vaìo nàm Canh Thçn 2000.

Hiãûn nay caïc Phaïi âãöu tiãúp tuûc viãút tiãúp Phäø hãû âãún âåìi thæï 19 - 20. PHÄØ HÃÛ PHAÏI 3 hiãûn nay cuîng âaî sàõp hoaìn thaình vaì âæa vaìo in áún trong mäüt ngaìy gáön âáy.

Trong caïc Phäø hãû tæì træåïc âãún nay chè ghi caïc âåìi con trai maì khäng ghi con gaïi. Täüc âaî thäúng nháút vaì quyãút âënh tæì nay vãö sau seî ghi táút caí caïc con, duì trai hay gaïi. Gaïi chè ghi mäüt âåìi, tãn chäöng vaì quã quaïn.

***

VIÃÚT SÆÍ TÄÜC

Phuû traïch biãn soaûn PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU gäöm coï caïc äng Phan Minh Kãú 3/13, Phan Sä 4/13, Phan Vàn Thã 4/14, qua nhiãöu âoïng goïp yï kiãún, cung cáúp tæ liãûu, hoàûc træûc tiãúp hoàûc giaïn tiãúp cuía mäüt säú âäng thán täüc, tæì tinh tháön cho âãún taìi chaïnh. Suäút hån 4 nàm cäú gàõng laìm viãûc cáøn tháûn, liãn tuûc qua 2 láön baín thaío gåíi HÂGT, Ban Tri täüc caïc nåi trong næåïc, caïc vë cao niãn cao thãú hàòng quan tám âãún cäng viãûc täüc hoü âãø goïp yï kiãún bäø sung vaì sæía chæîa. Âæåüc sæû cháúp thuáûn cuía Häüi Âäöng Gia Täüc, táûp saïch PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU (maì caïc baûn âang âoüc) âaî âæåüc Nhaì XB Âaì Nàông áún haình vaìo nàm Nhám Ngoü 2002. Ráúït tiãúc vç nguäön taìi chaïnh haûn heûp nãn saïch chè in coï 300 cuäún nãn khäng âãún tay âäng âaío caïc thán täüc!

Nàm 2008, saïch âæåüc äng Phan Vàn Thã 4/14 viãút bäø sung caïc cäng viãûc cuía täüc hoü tæì nàm 2000-2008. Âãø baío quaín láu daìi, di chuyãøn nheû nhaìng, giaï thaình ráút tháúp, saïch âæåüc copy ra âéa CD gåíi âàng trãn website cuía täüc, gæîi tàûng caïc Ban Trë sæû täüc ta caïc nåi trong næåïc vaì täüc Phan taûi Haì Ténh. Quê thán täüc, ai ai cuîng coï thãø âoüc âæåüc toaìn vàn cuäún saïch qua maïy vi tênh cuía mçnh, duì maïy cuía baûn khäng caìi font chæî Haïn, caïc chæî Haïn seî khäng bë nhiãùu (bãø font) vç âaî âæûåc chuûp hçnh.

v v v v v v

LIÃÙN ÂÄÚI TREO TRONG NHAÌ THÅÌ *************

92

Træåïc nàm 1945, trong Nhaì thåì täüc Phan coï nhiãöu cáu liãùn âäúi viãút bàòng chæî Haïn. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng. Nhæng qua chiãún tranh, nhaì thåì bë taìn phaï hoaìn toaìn, caïc cáu liãùn âäúi cuîng khäng coìn næîa.

Sau khi hoìa bçnh vaîn häöi, Nhaì thåì Täüc âæåüc xáy dæûng laûi. Tæåíng nhåï cäng âæïc Täø tiãn, caïc cáu liãùn âäúi âãöu âæåüc phuûc chãú. Baín gäúc khäng coìn, caïc vë cao niãn cao thãú trong täüc am hiãøu chæî Haïn cuîng chàóng coìn máúy ngæåìi, laûi säúng taîn maûn khàõp nåi vaì chàóng coï taìi liãûu naìo ghi cheïp laûi nguyãn gäúc. May thay, täüc ta coï äng Cæíu Âiãøu 3/12 laì ngæåìi coï nhiãût tám, nhiãût tçnh våïi täüc hoü âaîî ghi cheïp laûi mäüt säú caïc cáu liãùn âäúi vaì læu giæî mäüt caïch cáøn tháûn, dáùu cho cuäüc säúng raìy âáy mai âoï qua suäút nhæîng nàm daìi chiãún tranh.

Taûi Nhaì Thåì Phan Caí åí Baío An hiãûn nay coï mäüt säú liãùn mang näüi dung:

- Ngåüi ca sæû nghiãûp cuía Ngaìi Thuíy Täø khai sinh ra doìng hoü.

- Nhàõc nhåí con chaïu luän nhåï cäng âæïc cao daìy cuía Täø tiãn.

Liãùn coï ba loaûi: - Khaím chæî bàòng maính saình sæï trãn nãön väi.

- Khàõc chæî trãn nãön gäù quê vaì thiãúp vaìng.

- Khàõc trãn âaï hoa Non Næåïc.

Chuïng täi cheïp laûi toaìn bäü caïc cáu liãùn âäúi vaì chæî trãn caïc bæïc hoaình hiãûn âang treo taûi Nhaì Thåì Phan Caí Baío An.

- Phuûng sao bàòng chæî Haïn vaì phiãn ám tiãúng Viãût : Äng Phan Âæïc Myî 3/14.

- Thuí buït bàòng chæî Haïn trong táûp saïch naìy : Äng Phan Âæïc Myî. Vaì ( Theo font chæî Haïn Hanokey 1.0 )

- Âãø hiãøu roî yï nghéa cuía nhæîng cáu liãùn chæî Haïn, chuïng täi coï gåíi thæ cho mäüt säú thán täüc biãút chæî Haïn åí Tp.HCM, Âaì Nàông, Baío An ... âãö nghë tham gia dëch - theo thãø âäúi - nhæng chè nháûn âuåüc nhæîng låìi dëch cuía caïc äng: Phan Hyï 3/13, Phan Sä 4/13 vaì Phan Âæïc Myî. Chuïng täi khäng nháûn xeït hay dåî vaì cuîng khäng âæåüc pheïp choün læûa, nãn xin ghi laûi nguyãn vàn nhæîng cáu dëch cuía 3 dëch giaí noïi trãn.

a/ Liãùn truû ngoî : Cáøn maính saình sæï trãn nãön väi.

- Cáu liãøn màût chaïnh diãûn ( Màût træåïc ) :

93

Phiãn Ám : “ Täú Nam Ao Giaín täú Bàõc Vinh Dæång ba truû tuìng lai danh tæï haíi

Nhæ thaûch Âiãûn Baìn nhæ qua Diãn Phæåïc häöng cå chung cäø ngáût trung cháu ”

Låìi dëch 1 : (Phan Hyï) :

* Träng Nam Ao Giaín träng Bàõc Vinh Dæång aïo maîo tæì âáy vang bäún biãøn

Nhæ âaï Âiãûn Baìn nhæ dæa Diãn Phæåïc nãön cao bãön væîng dáûy trung cháu.

Låìi dëch 2 : ( Phan Sä)

* Tråìi Nam Ao Giaín âáút bàõc Vinh Dæång doìng doîi näúi âåìi tæì âáy vang bäún biãøn

Âaï cæïng Âiãûn Baìn, dæa daìi Diãn Phæåïc cå âäö bãön væîng muän thæåí ngáút trung Cháu.

Låìi dëch 3 : ( Phan Âæïc Myî)

* Nhåï quã Ao Giaín nhåï gäúc Vinh Dæång con chaïu tæì âáy vang bäún biãøn.

Nhæ âaï Âiãûn Baìn nhæ dæa Diãn Phæåïc nãön cao bãön væîng giæîa trung cháu.

- Cáu liãùn màût giao diãûn ( màût häng bãn trong truû ngoî ) :

Taïc giaí : Tuï taìi Phan Khäi 2/13ì. Phiãn ám : “ Long hæîu nghë taïc dán så taûi nhán nhé muûc.

Phuûc tiãn truì thæûc cæûu âæïc phäø ngaî âäng táy “ Låìi dëch 1 : (Phan Hyï)

94

Kãút baûn beì dáúy láûp dán cuìng ngæåìi tai màõt Vãö nãúp xæa träöng âæïc cuî måí läúi âäng táy.

Låìi dëch 2 : (Phan Âæïc Myî) Giaìu tçnh baûn nàûng nghéa dán laì ngæåìi trê tuãû Nhåï chê xæa träöng án âæïc måí räüng âäng táy.

Låìi dëch 3 : (Phan Sä) Kãút bàòng hæîu laìm ngæåìi dán âáöu ai ai âãöu nghe tháúy Näúi nghiãûp xæa vun träöng nhán âæïc chäún chäún âæåüc tháúm nhuáön. Træåïc nàm 1945, hai cáu liãùn naìy viãút bàòng chæî Haïn, âæåüc cáøn bàòng

maính saình sæï trãn màût truû väi. Nàm 1989 khi taïi láûp nhaì thåì, 2 cáu liãùn naìy âæåüc chuyãøn tæû sang quäúc ngæî vaì hoaïn vë nhau : cáu åí chaïnh diãûn chuyãøn sang giao diãûn vaì ngæåüc laûi.

Âãø khäng hiãøu sai yï nghéa cuía cáu liãùn, vç chæî Haïn coï nhiãöu chæî âäöng ám nhæng dë nghéa. Nay nhiãöu thán täüc âãö nghë nãn khäi phuûc laûi chæî Haïn, vç chæî Haïn coï æu âiãøm laì chæî naìo nghéa áúy khäng thãø hiãøu khaïc âæåüc.

Âãö nghë naìy âaî âæåüc thæûc hiãûn vaì hoaìn thaình vaìo lãù Thanh Minh nàm Kyí Maîo 1999. Mäùi chæî âæåüc khàõc trãn mäüt miãúng âaï hoa Non Næåïc vaì cáøn vaìo truû ngoî, âuïng vaìo vë trê cuî træåïc nàm 1945.

b/ Liãùn treo åí Tiãön Âæåìng : Cáøn maính saình sæï vaìo cäüt Tiãön Âæåìng.

• Cáu 1 :

- Taïc giaí : Chæa roî . Cáu liãùn naìy nguyãn cuía Nhaì Thåì Chi Phaïi Phan vàn åí huyãûn Yãn Thaình, tènh Nghãû An. Nguyãn taïc nhæ sau :

" Thãú phäø thaïi âiãön truyãön Bàõc âëa Tæåïng män lãûnh truû cháún Nam thiãn

Phiãn ám vaì låìi dëch: Äng Phan Tæång, taïc giaí cuäún saïch " Hoü Phan trong cäüng âäöng dán täüc"

“ Doìng doîi Thaïi Âiãön truyãön âáút Bàõc

95

Tæåïng män vuî truû dáûy tråìi Nam " Cáu liãùn hiãûn treo åí Tiãön âæåìng täüc Phan Baío An hiãûn nay laì : " Thãú phäø Thaïi Âiãön truyãön Bàõc âëa Tæåïng män lãûnh truû táún Nam thiãn " Låìi dich 1: (Cuía äng Phan Hyï ) * Näúi täø ruäüng væåìn truyãön âáút Bàõc. Theo vua aïo maîo tiãún tråìi Nam. Låìi dëch 2 : (cuía äng Phan Âæïc Myî) * Án läüc thaïi âiãön truyãön âáút Bàõc. Lãûnh vua cæía tæåïng âãún tråìi Nam. Låìi dëch 3 : (Cuía äng Phan Sä) * Doìng hoü thaïi âiãön truyãön âáút Bàõc. Lãûnh ban cæía tæåïng tiãún tråìi Nam. Cáu 2 : ( Cáøn maính saình sæï vaìo cäüt Tiãön Âæåìng )

Taïc giaí : Phan Âæïc Myî.

Phiãn ám :

* Lëch âåüi vàn chæång kim tæû cäø

Vinh dæång thãú hãû Bàõc nhæ Nam.

Låìi dëch 1 : (Cuía äng Phan Hyï)

* Vàn chæång âåìi traíi nay nhæ træåïc

Thãú hãû täüc truyãön Bàõc láùn Nam.

Låìi dëch 2 vaì 3 : (Cuía äng Phan Sä).

* Näúi nghiãûp vàn chæång nay nhæ træåïc

Vinh dæång phán hãû Bàõc maì Nam.

96

* Vàn chæång nãút âáút bao âåìi traíi

Nam Bàõc Vinh dæång väún mäüt doìng.

c/ Liãùn treo åí Háûu Táøm :

• Cáu 1 : (Treo hai bãn khaím thåì Ngaìi Tiãön Hiãön). Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

Phiãn ám : “ Bàõc âëa tuìng væång tam kiãút hæîu (Long 隆 Hæîu 友 nghë 誼) Nam thiãn láûp xaî taïc dán så “. Låìi dëch : (Cuía äng Phan Sä). * Âáút Bàõc theo vua näöng nghéa baûn. Tråìi Nam láûp xaî áúy dán âáöu.

* Cáu 2 : Treo åí Chaïnh âæåìng. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

Taïc giaí : Chæa roî. Cáu liãùn do háûu duãû Phaïi 1 phuûng cuïng.

Phiãn ám : “Tän täø thiãn niãn cäng âæïc kyì lai viãùn hyí Háûu nhán nháút maûch tæí tän váût thãú dáùn chi.” Låìi dëch 1: ( Cuía äng Phan Hyï ):

* Cäng âæïc cha äng nghçn nàm læu truyãön maîi maîi. Nhån tæì chaïu con mäüt maûch näúi tiãúp âåìi âåìi.

97

Låìi dëch 2: (cuía äng Phan Sä): * Cäng âæïc täø täng nghçn nàm vang xa maîi. Nhán háûu mäüt loìng con chaïu nhåï âæìng sai. * Cáu 3 : Treo åí chaïnh âæåìng. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

Taïc giaí : Chæa roî. Cáu liãùn do háûu duãû Phaïi 2 phuûng cuïng.

Phiãn ám : “ Cäng âæïc âaûi nan danh nam thäø khai cå thuìy háûu duãû Ván nhæng hoaìi så tæû táy læu phán thuíy bäøn âäöng nguyãn. Låìi dëch 1 : ( Cuía äng Phan Hyï ):

* Cäng âæïc låïn khän nãu âáút Nam måí nãön læu háûu duãû Chaïu con nay nhçn laûi doìng Táy reî läúi väún âäöng nguyãn.

Låìi dëch 2 : ( Cuía äng Phan Sä ): * Cäng âæïc låïn khoï nãu tãn âáút nam dæûng nghiãûp læu con chaïu Háûu thãú muän âåìi nhåï cäüi doìng táy chia næåïc väún cuìng nguäön.

* Cáu 4 : Treo åí Chaïnh âæåìng. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

Taïc giaí : Cæí nhán Phan Âæïc Thaûnh 3/12. Cáu liãùn do háûu duãû Phaïi Ba phuûng cuïng.

Phiãn ám: * Nam thäø truìng lai vë quäúc vë dán cäng maûc âaûi. Phong saìo triãûu æïng nhi tän nhi tæí âæïc miãn træåìng. Låìi dëch 1 : ( Cuía äng Phan Hyï ):

98

* Tråí laûi âáút nam vç næoïc vç dán cäng quaï låïn

Ong xáy âiãöm täút naìy con naìy chaïu âæïc láu daìi.

Låìi dich 2 : ( Cuía äng Phan Sä ) :

* Âáút nam tråí vãö lo cho dán næåïc cäng to låïn.

Âiãöm laình ong baïo læu âãø chaïu con âæïc láu daìi.

• Cáu 5 : Treo åí Chaïnh âæåìng. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

Taïc giaí : Chæa roî . Cáu liãùn do háûu duãû Phaïi Tæ phuûng cuïng.

Phiãn ám :

* Nguyãn viãùn læu træåìng phaïi maûch giang âáöu thiãn taíi haû Càn thám diãûp máûu quãú lan giai haû tæï thåìi xuán.

Låìi dëch 1 : ( Cuía äng Phan Hyï ) :

* Nguäön xæa doìng chaíy maûch næåïc âáöu säng nghçn nàm näöng khê haû

Laï thàõm rãù bãön quãú lan tiãúp cäüi bäún tiãút áúm tråìi xuán.

Låìi dëch 2 : ( Cuía äng Phan Sä ):

* Nguäön xæa tuän xuäúng nhaïnh maûch âáöu säng nghçn nàm xuäi doìng chaíy

Laï täút rãù sáu lan quãú træåïc thãöm bäún tiãút âáûm maìu xanh.

Chæî Taíi haû : ( 載下) viãút theo liãùn phuûc chãú hiãûn coï åí Nhaì thåì.

Äng Hyï dëch chæî Haû (夏) laì muìa Haû theo chæî sao trong Phäø hãû Phan Caíû. Äng Sä dëch chæî Haû (下) laì dæåïi theo liãùn phuûc chãú åí nhaì thåì. Chæî Thiãn taíi haû (千載下, 夏 ) coï nhiãöu yï kiãún khaïc nhau, nhæng tän troüng chæî cuía cáu liãùn phuûc chãú, chuïng täi viãút âuïng Haû laì dæåïi. Chæî Giai haû ( 偕下 ) åí vãú 2, coï nghéa laì âãöu khàõp. Äng Sä âãö nghë sæía laûi chæî (階下 ) coï nghéa laì dæåïi thãöm. Viãút giai haû nhæ thãú naìy måïi âuïng nghéa vaì âäúi âæåüc våïi Giang âáöu åí vãú 1.

* Cáu 6 : Treo åí Chaïnh âæåìng. Chæî khàõc trãn nãön gäù quyï thiãúp vaìng.

99

Taïc giaí : Chæa roî . Cáu liãùn do háûu duãû Phaïi Nàm phuûng cuïng.

Phiãn ám : Di khuyãút tän mæu âãú taûo phi cå thuìy báút baût. Khàõc thaình tiãn chê quang huy thãú âæïc vénh læu phæång.

Låìi dëch 1 : ( Cuía äng Phan Hyï ): * Baïu âãø chaïu con näúi doîi nãön moïng täút tæåi âáu daïm âäøi Chê xæa doìng giäúng raûng ngåìi âæïc âåìi bãön væîng maîi thåm danh.

Låìi dëch 2 : ( Cuía äng Phan Sä ) * Mæu âãø chaïu con, âàõp xáy nghiãûp låïn nghçn sau khäng chuyãøn âäøi Âaût thaình chê caí cäng âæïc saïng ngåìi muän thæåí maîi thåm danh. * Cáu 7 : Treo åí phêa hæîu Chaïnh Âæåìng.

Cáu liãùn âæåüc khàõc trãn mäüt phiãún âaï cáøm thaûch. Giæîa hai cáu liãùn laì mäüt

bæïc tranh, chaûm caính nuïi Häöng Lénh, âäöng ruäüng vaì Nhaì Thåì. Toaìn caính biãøu træng nåi phaït têch cuía Täø tiãn hai Phaïi Phan Xaï vaì Baío An.

Cáu liãùn cuía Täüc Phan Phan Xaï , Xuán Myî, Nghi Xuán, Haì Ténh phuûng cuïng trong dëp Lãù Khaïnh Thaình Tiãön Âæåìng - Thanh Minh nàm Âinh Sæíu 1997. Âoaìn gäöm 4 ngæåìi do äng Phan Táún laìm træåíng âoaìn tæì Haì Ténh vaìo dæû Lãù vaì trao cáu liãùn.

Taìc giaí: Phaïi Täüc Phan Phan Xaï gåíi vaìo 3 cáu liãùn, âãö nghë Phaïi täüc Phan Baío An xem goïp yï vaì häöi ám âãø täüc Phan Phan Xaï tiãún haình khàõc. Sau khi tham khaío yï kiãún caïc thán täüc cao niãn, Täüc Phan Baío An choün cáu 3 nhæ sau :

100

"Phæåïc læu Häöng Lénh di tæ niãûm Âæïc diãùn Thu giang tæåíng voüng hoaìi." Chæî Âæïc diãùn thay cho chæî Án chê theo nguyãn taïc trong cáu liãùn do täüc

Phan Phan Xaï gåíi vaìo. Nhæng vç âæåìng saï xa xäi, liãn laûc cháûm trãù nãn täüc Phan Phan Xaï khàõc

cáu: “ Bàõc voüng Häöng Sån di tæåíng niãûm Nam chiãm Thu thuíy ngæåîng tæ hoaìi “.

Låìi dëch 1: (Cuía äng Phan Hyï ): * Träng Bàõc Häöng Sån loìng tæåíng niãûm Nhçn Nam Thu thuíy chaûnh tå væång. Låìi dëch 2: (Cuía äng Phan Sä ): * Träng vãö Bàõc, non Häöng Lénh khåi niãöm tæåíng nhåï Hæåïng vãö Nam, næåïc Thu Bäön gåüi näùi caím hoaìi. • Cáu 8 : Treo åí phêa taí Chaïnh âæåìng.

Taïc giaí : Phan Âæïc Myî

Cáu liãùn âæåüc khàõc, chaûm träø hoa vàn trãn baíng âaï Non Næåïc, coï biãøu tæåüng læ hæång vaì 5 cáy hæång âang toía khoïi; cuía Baì con täüc Phan Baín An âang sinh säúng taûi Tp.HCM phuûng cuïng. Äng Phan vàn Thoïa 2/14 lo näüi dung cáu liãùn, xin yï kiãún täüc vaì xuáút kinh phê. ( Trêch trong táûp Liãùn Tæì Âæåìng Phan Täüc cuía äng Phan Âæïc My ).

Phiãn ám: “ Baío troüng tiãn án niãn nguyãût haûo An bçnh chênh cuäüc cäø kim huång “.

Låìi dëch 1: (Cuía äng Phan Hy ï): * Gçn giæî ån xæa ngaìy tiãúp thaïng Læìng danh chaïnh cuäüc træåïc cuìng sau.

101

Låìi dëch 2: (Cuía äng Phan Sä ): * Ån Täø gçn loìng thaïng nàm ræûc saïng Chaïnh cuäüc yãn bçnh nay træåïc ngaït hæång. d/ Caïc bæïc hoaình: Treo taûi Tiãön âæåìng. Chæî khàõc trãn baíng gäù quyï hçnh chæî nháût, khung gäù

chung quanh coï chaûm träø hoa vàn, chæî thiãúp vaìng, do con chaïu Näüi Ngoaûi cæ truï taûi caïc tènh phêa Nam phuûng cuïng.

Phiãn ám : “ ÁØm haì tæ nguyãn “.

Coï nghéa laì : “ Uäúng næåïc nhåï nguäön “. Ngoaìi caïc cáu liãùn âäúi vaì caïc bæïc hoaình treo taûi Nhaì Thåì Phan Caí åí Baío An, coìn coï caïc cáu sau âáy : - Treo taûi Tæì Âæåìng Nhaì thåì täüc Phan Baío An taûi Bçnh Triãûu Tp.HCM. Chæî khàõc trãn baíng gäù quyï hçnh chæî nháût, khung gäù chung quanh coï chaûm träù hoa vàn, chæî thiãúp vaìng.

Bæïc hoaình cuía bäøn Täüc Phan Caí Baío An âaûo haû. Taïc giaí : Phan Âæïc Myî choün vaì âæåüc sæû âäöng yï cuía caïc vë Træåíng täüc vaì

Âaûi diãûn 5 Phaïi. Täüc cæí äng Phan Sä 4/13 træûc tiãúp vaìo Nhaì thåì Bçnh Triãûu Tp.HCM, dæû

Lãù khaïnh thaình Nhaì thåì vaì trao bæïc hoaình. Phiãn ám: “ Phan âæåìng tæ nháút thäúng “ Coï nghéa laì: “ Thãm Nhaì thåì nhæng cuìng thåì mäüt Täø “. - Cáu liãùn âäúi cuía Täüc Phan Baío An phuûng cuïng taûi Tæì âæåìng Täüc Phan

Phan Xaï xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, tènh Haì Ténh nhán ngaìy Giäù Täø 15

102

thaïng Giãng Giaïp Tuáút 1994. Cáu liãùn âæåüc khàõc trãn âaï Non Næåïc coï chaûm träù hoa vàn vaì biãøu tæåüng læ hæång.

Täüc Phan Baío An cæí âoaìn Âaûi diãûn gäöm 9 thaình viãn âaûi diãûn cho 3 nåi : Baío An, Tp.HCM, Âaì Nàông ra Haì Ténh dæû Lãù Giäù vaì trao cáu liãùn nhæ sau :

- Taïc giaí : Phan Âæïc Myî viãút baín thaío vaì tham khaío yï kiãún cuía 3 Äng Phan

Baï Êch, Phan Hyï, Phan Sä træåïc khi trçnh Täüc duyãût vaì quyãút âënh. Phiãn ám: “ Phan Xaï Nguyãn Tiãön Tám Voüng Tæåíng Baío An dëch háûu chê nghiãm cung “.

Låìi dëch 1&2: ( Cuía äng Phan Sä ): * Phan Xaï âáöu nguäön hàòng tæåíng voüng Baío An chung gäúc maîi kênh tän. * Nghçn xæa Phan Xaï loìng mong tæåíng Muän thæåí Baío An daû kênh cung.

- Cáu âäúi ghi trong PHÄØ HÃÛ nàm 1994, pháön “ Tçm vãö cäüi nguäön doìng täüc “:

Taïc giaí : Phan Âæïc Myî. Phiãn ám : “ Nhán sanh hoaìi såí bäøn hoaìn sanh

103

Biãût Täø liãn tæ nhi phuûng Täø “. Låìi dëch 1: ( Cuía Phan Âæïc Myî ):

* Ngæåìi sanh phaíi nhåï gäúc mçnh sanh Chia täø luän chàm lo thåì phuûng Täø. Låìi dëch 2 & 3: ( Cuía äng Phan Sä ): * Laì ngæåìi luän nhåï gäúc mçnh sinh Chia täø chàm lo thåì phuûng Täø. * Nhåï gäúc mçnh sanh laì bäøn pháûn. Phuûng thåì Tiãn Täø dáùu chia doìng.

***

- CAÏC BÆÏC HOAÌNH TREO TAÛI TIÃÖN ÂÆÅÌNG : Chæî khàõc trãn baíng gäù quê hçnh chæî nháût, khung gäù chung quanh chaûm

träù hoa vàn, chæî thãúp vaìng, do con chaïu Näüi Ngoaûi cæ truï taûi caïc tènh phêa Nam phuûng cuïng, coï näüi dung : “ ÁØm haì tæ nguyãn “

Caïc baìn thåì trong háûu táøm xáy bàòng gaûch & xi ment, næåïc väi queït bãn ngoaìi láu ngaìy phai maìu, caïc tiãút hoaû hoa vàn âaî loan läø, äng Phan Minh 4/14 ( Nhaì may Baío Toaìn åí Tam Kyì ), âaî trçnh våïi täüc cho äng âæåüc thuã thåü sån sæía laûi, âeûp âeîî saïng suía hån, trang troüng hån. Nhán âoï äng phuûng cuïng mäüt bæïc hoaình bàòng gäù quê, sån son thãúp vaìng 4 chæî TÆÌ ÂÆÅÌNG PHAN TÄÜC. Äng Phan Sä 4/13 phuûng cuïng mäüt bæïc hoaình bàòng gäù quê ghi 4 chæî thãúp vaìng NAM THIÃN VOÜNG TÄÜC, treo phêa taí Tiãön Âæåìng.

Nhán dëp tæì UÏc vãö thàm quã hæång, äng Phan Baï Sanh 2/15 âaî trçnh våïi täüc cho äng thuã thåü laìm laûi 7 baìi vë Äng Baì Ngaìi Tiãön Hiãön vaì nàm vë Thãú täø 5 Phaïi. Äng giao cho con laì Phan Baï Hæng liãn hãû våïi täüc âãø thæûc hiãûn 7 baìi vë noïi trãn. Thãø theo nhu cáöu thæûc tãú, äng coìn thuã thåü âoïng 1 tuí gæång âãø saïch våí, taìi liãûu vaì 2 táúm baíng âãø trçnh baìy tranh aính, trang trê... trong nhæîng ngaìy lãù häüi åí Tiãön Âæåìng. Äng Phan Hiãún 2/16, hiãûn âang cäng taïc taûi Âàõc Làõc, cuïng mäüt bäü baìn, 10 ghãú âãø tiãúp khaïch taûi Tiãön Âæåìng. - Ngoaìi ra coìn coï 6 khuän hçnh caïc nhaì Caïch maûng, Nhaì vàn, Nhaì baïo trong täüc: Ä.Ä. Phan Thaình Taìi, Phan Thanh, Phan Bäi, Phan Khäi, Phan Triãm vaì Phan Thao âæåüc trënh troüng treo phiaï hæîu Tæì âæåìng, nhæ nhæîng táúm gæång saïng ngåìi vç dán, vç næåïc cho caïc thãú hãû con chaïu noi theo.

104

v v v v v v

CON CHAÏU TÄÜC PHAN ÂËNH CÆ CAÏC NÅI

Suäút theo chiãöu daìi lëch sæí cuía âáút næåïc, mäüt säú con chaïu täüc Phan Baío An âaî råìi laìng quã âãún âënh cæ khàõp nåi trãn âáút næåïc Viãût Nam vaì næåïc ngoaìi. Træåïc nàm 1945 vaìi ba tràm nàm, nhiãöu ngæåìi ra laìm quan, tráún nháûm taûi mäüt âëa phæång vaì âæa gia âçnh våü con âãún âënh cæ luän åí nåi âoï. Mäüt säú khaïc láúy våü vaì åí luän láûp nghiãûp nåi quã våü. Sau ngaìy toaìn quäúc khaïng chiãún 19.12.1946, con chaïu trong täüc hoàûc tham gia khaïng chiãún hoàûc chaûy taín cæ âãún caïc âëa phæång khaïc laìm àn sinh säúng.

* Haì Näüi: Nàm 1954, nhiãöu con chaïu trong täüc laì caïn bäü, quán âäüi, sinh viãn hoüc sinh táûp kãút ra Bàõc tiãúp tuûc cäng taïc hay hoüc táûp räöi âënh cæ luän taûi miãön Bàõc. Nhiãöu nháút laì åí Haì Näüi coï khoíang 30 häü, âa säú laì caïn bäü, cäng nhán viãn chæïc Nhaì Næåïc, Quán âäüi vaì hæu trê.

* Thæìa Thiãn Huãú:

105

Khåíi täø laì Ngaìi Phan Vàn Láùm, Âåìi thæï 10, Chi Ba, Phaïi Tæ âãún âáy láûp nghiãûp khoaíng 200 nàm. Nay âaî coï con chaïu âãún âåìi thæï 16. ÅÍ Ván Dæång coï 10 häü, åí Huãú coï 2 häü. Hoü âaî liãn hãû tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc. Nàm 1997, con chaïu chi nhaïnh täüc Phan åí Ván dæång,Ván Thã, huyãûn Hæång Thuíy âaî cæí mäüt phaïi âoaìn vãö Baío An dæû Lãù Thanh Minh do äng Phan Tæì laìm træåíng âoaìn. Taûi Hæång Traì, Thæìa thiãn coï con chaïu cuía Ngaìi Phan vàn Du 6/5, Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Toaìn Âæïc Háöu. Khäng roî hoü coï coìn åí âoï hay âaî âi nåi khaïc trong luïc chiãún tranh.

* Thaình phäú HCM: Âa säú âãún âënh cæ vaìo nhæîng nàm 1954 -1964 - 1975. Âáy laì thaình phäú

coï säú baì con täüc Phan Baío An âãún âënh cæ âäng nháút gäöm 548 häü. Phaïi Nháút : 9 häü - Phaïi Nhç : 235 häü - Phaïi Ba : 145 häü - Phaïi Tæ : 87 häü - Phaïi Nàm : 72 häü. Âa säú laì CB/CNVC Nhaì Næåïc, laìm nghãö dãût vaì buän baïn. Baì con âaî thaình láûp HÂGT gäöm coï caïc äng :

Tri Täüc : Ä. Phan Nháût Sanh 5/13 Phoï Tri Täüc : Ä. Phan Minh Kãú 3/13 Tæ Lãù : Ä. Phan Mæåìi 3/13 Thæ kyï : Ä. Phan Chênh 2/14 Thuí quyî : Ä. Phan Thoïa 2/14 Âaûi diãûn Phaïi Nháút : Ä. Phan Long 1/15

- Nhç : Ä. Phan Xuán Huy 2/14 - Ba : Ä. Phan Quang Thanh 3/13 - Tæ : Ä. Phan vàn Mai 4/13 - Nàm : Ä. Phan Nàm 5/13

Cäú váún : - Ä. Phan Kinh 3/13 -Ä. Phan Thaình 4/13 - Ä. Phan Mua 5/13 Âáy laì nåi sinh hoaût vãö Täüc Hoü coï nãö nãúp vaì coï täø chæïc : * Xáy dæûng nhaì thåì: Nàm 1992 Xáy Dæûng Nhaì Thåì Taûi 23A/1 Áúp Bçnh

Triãûu, xaî Hiãûp Bçnh Chaïnh, QL 13, Quáûn Thuí Âæïc, khaïnh thaình trong dëp Lãù Thanh Minh ngaìy 4.4.1993 (13.3 nàm Quê Dáûu).

* Täø chæïc Lãù tæåíng niãûm cäng âæïc cuía täø tiãn: Hàòng nàm täø chæïc Lãù Thanh Minh, giäù Täø Tiãön Hiãön vaì caïc Ngaìi Täø Phaïi taûi Nhaì thåì, træåïc laì âãø

106

tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn, sau laì taûo âiãöu kiãûn cho con chaïu gàûp gåî nhau nhàòm thàõt chàût tçnh âoaìn kãút gia täüc nåi âáút khaïch quã ngæåìi. Caïc ngaìy Lãù Giäù âæåüc täø chæïc ráút troüng thãø theo nghi thæïc cäø truyãön cuía gia täüc, con chaïu âãún tham dæû ráút âäng.

* Láöp Häüi Khuyãún hoüc : Hæåíng æïng cuäüc váûn âäüng xáy dæûng Häüi Khuyãún hoüc Täüc Phan , ban Tri sæû täüc Phan taûi Tp.HCM âaî thaình láûp Phán Chi Häüi Khuyãún hoüc vaìo ngaìy 15.11.1998.

Ban thæåìng vuû gäöm coï caïc äng: - Træåíng ban : Phan Nháùn - Phoï ban : Phan Minh Tám, Phan Xuán Huy, Phan Chênh, Phan Âæïc

Bçnh - Thæ kyï : Phan Baï Læång - Kãú toaïn : Phan Tán Minh - Thuí quyî : Baì Phan Thë Kim Ban Khuyãún hoüc coï quyî taìi chaïnh riãng âãø phuûc vuû cho cäng taïc khuyãún

hoüc gäöm coï : - Do täüc Phan Baío An taûi Tp.HCM cáúp hàòng nàm . - Do caïc maûnh thæåìng quán vaì baì con trong täüc, trong cuîng nhæ ngoaìi

næåïc, tæû nguyãûn âoïng goïp. Muûc tiãu chênh cuía Häüi Khuyãún hoüc laì nhàòm taûo âiãöu kiãûn giuïp âåî cho

con chaïu täüc Phan hiãúu hoüc trong caïc gia âçnh khoï khàn taûi quã nhaì Baío An cuîng nhæ taûi Tp.HCM.

Ngoaìi caïc sinh hoaût taûi âëa phæång,baì con thán täüc åí Tp.HCM coìn têch cæûc tham gia xáy dæûng Täüc Hoü åí Baío An caí váût cháút láùn tinh tháön. Duì säúng nåi xa xäi caïch tråí, nhæng hàòng nàm vaìo dëp Thanh Minh, nhiãöu baì con váùn vãö Baío An dæû Lãù Thanh Minh vaì dáng hæång taûi khu mäü Tiãön Hiãön åí xaî Duy Cháu, huyãûn Duy xuyãn.

Nhæîng ngæåìi hoaût âäüng thæåìng xuyãn vaì træûc tiãúp gäöm coï caïc äng Træåíng täüc, Âaûi diãûn 5 Phaïi noïi trãn vaì caïc äng Phan Kinh 3/12 - Phan Mæåìi 3/13 - Phan Mua 5/13 - Phan Nhi vaì Phan Liãùu 3/14 (træåïc khi âi Canada) - Phan Thoïa 2/14 vaì Phan Chênh 2/14 ...

• Lám âäöng, Âaì Laût: Gäöm trãn 170 häü. Baì con âa säú chuí yãúu säúng vãö nghãö laìm rau, laìm væåìn,

buän baïn vaì CB/CNVC Nhaì Næåïc.

107

Hoü cuîng âaî thaình láûp HÂGTvaì sinh hoaût vãö täüc hoü thæåìng xuyãn. Tæì ngaìy chæa xáy dæûng âæåüc nhaì thåì, hàòng nàm baì con âaî täø chæïc Lãù Thanh Minh vaì caïc ngaìy giäù Täø tiãn, taûm thåìi taûi nhaì äng Phan Viãût âæåìng Phuì Âäøng Thiãn Væång, khu chåü rau Âa thiãûn Âaì Laût. Sau mäüt thåìi gian daìi váûn âäüng cuía Ban Tri Täüc, caïc con chaïu näüi ngoaûi âang sinh säúng taûi Lám Âäöng âaî tæû nguyãûn âoïng goïp âãø xáy dæûng nhaì thåì. Træåïc laì coï nåi thåì phuûng täø tiãn, sau âãø con chaïu coï dëp gàûp màût nhau, thàõt chàût thãm tçnh gia täüc nåi âáút khaïch quã ngæåìi.

* Næåïc ngoaìi: Sau nàm 1975, mäüt säú baì con täüc ta âaî âënh cæ taûi næåïc ngoaìi theo diãûn ODP, HO hoàûc âi du hoüc. Chuïng täi âaî tçm biãút âæåüc mäüt säú baì con thæåìng hay liãn hãû våïi Täüc Hoü åí quã nhaì nhæ sau :

- ÅÍ Hoa kyì: Baì Phan thë Kãú (baì tråü Báûc) 2/13 - Phan Thë Thiãût 4/13 - Phan Baï Phuûng 2/14 - Phan Minh Läüc 3/14 - Phan Maûnh Læång 2/14 - Phan Vàn Mênh 4/14 - Phan Âæïc Baío 4/14 - Phan Dæ Baïch 4/14 - Phan Vàn Phaíi 2/14 - Phan Thë Bêch Haì 4/14 - Phan Phong 2/14 ( Minnesota) - Phan (Nguyãùn) Phaíi 2/14, Anh Nguyãùn 2/15 ...

- ÅÍ Canada: Phan vàn Huy 3/13, Phan Vàn Hoa 3/13ì, Phan Nhi 3/14 - Phan Liãùu 3/14.

- ÅÍ Australia: Phan Long 4/14 - Phan Minh Trê 5/14.

- ÅÍ Phaïp : Phan Thuyãút 2/14 - Phan Xuán Häù 2/14 - Phan Xuán Duîng 2/14 - Phan Hoaìng Âënh 2/15...

Coìn mäüt säú âäng baì con åí næåïc ngoaìi nhæng chuïng täi chua sæu táöm âæåüc.

T * QUAÍNG NAM:

- Baío An: Nàm 1965 chiãún tranh aïc liãût âaî xaíy ra, laìng quã Baío An cuîng nhæ khu Goì Näøi bë caìy uíi biãún thaình mäüt vuìng âáút tràõng. Cáu: “ Nháút Cuí Chi nhç Goì Näøi “ noïi lãn sæû taìn phaï ghã gåïm cuía bom âaûn giàûc vaì loìng yãu næoïc, duîng caím hy sinh, kiãn quyãút chäúng laûi quán thuì åí nåi naìy. Mäüt säú êt baïm truû åí laûi laìng Baío An, coìn táút caí chaûy taín cæ laïnh naûn khàõp caïc nåi, nhiãöu nháút laì åí Tp.HCM vaì Âaì Nàông.

Nàm 1975, sau ngaìy âáút næåïc hoìa bçnh, thäúng nháút vaì âäüc láûp, mäüt säú tråí vãö laìng cuî säúng trãn maính âáút maì Täø tiãn âaî daìy cäng xáy dæûng. Hiãûn nay åí Baío An coï 167 häü, âa säú säúng vãö näng nghiãûp vaì buän baïn nhoí.

Pháön âäng con chaïu trong täüc âaî äøn âënh cuäüc säúng nãn âënh cæ luän taûi caïc âëa phæång khaïc khäng tråí vãö laìng quã næîa nhæ :

108

Ngoaìi viãûc tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc åí Nghi Xuán, Haì Ténh, chuïng ta khäng thãø naìo khäng ghi laûi viãûc con chaïu trong täüc åí moüi miãön âáút næåïc âaî tçm vãö quã täø åí Baío An. Træåïc nàm 1945, nhiãöu Chi Phaïi con chaïu täüc ta duì sinh säúng xa quã váùn luän vãö quã näüi Baío An trong caïc ngaìy Lãù Thanh Minh, giäù täø Tiãön Hiãön vaì caïc Ngaìi Täø Phaïi. Qua mäüt thåìi gian daìi giaïn âoaûn vç chiãún tranh, sau nàm 1975, caïc thãú hãû kãú thæìa laûi tiãúp bæåïc caïc thãú hãû âi træåïc vãö Baío An, nhæ äng cha ta âaî tæìng laìm. Duì xa quã hæång, xa nåi chän nhau càõt räún, âi laìm àn sinh säúng åí nåi xa, viãûc âi laûi coï nhiãöu khoï khàn, nhæng váùn khäng bao giåì quãn täø tiãn, doìng täüc. Cuû thãø caïc Chi Phaïi sau âáy : - Quãú Sån: Ngaìi khåíi täø âåìi thæï 3 âãún âënh cæ taûi Phæåïc Bçnh, Quãú Läüc, Quãú Sån tæì træåïc nàm 1945. Hiãûn nay âaî sinh haû âãún âåìi thæï 16,17. Qua chiãún tranh, gia phaí âaî bë tháút laûc, nay tråí vãö tra cæïu gia phaí cuía täüc âãø biãút thãm chi tiãút vãö cäüi nguäön cuía Chi Phaïi mçnh. Ngæåìi âaûi diãûn cho Chi Phaïi náöy laì äng Phan Phåì.

- Phan Quang Hiãûn, xaî Âiãûn Hoìa, huyãûn Âiãûn Baìn: Taûi âáy coï 3 Chi. Mäüt trong bäún vë Täø vä tæû. Caïc Ngaìi laì con cuía Ngaìi Phan Âçnh Cao, âåìi thæï 4 Phaïi Nhç. Con chaïu âaî coï âãún âåìi thæï 17. Caïc con chaïu nåi âáy bàõt âáöu kãø tæì âåìi thæï 5. Caïc nhaì thåì âãöu thåì Ngaìi Täø âåìi Thæï 5 vaì theo âoï kãø caïc âåìi tiãúp theo. Täøng säú 3 Chi coï trãn 100 häü. - Phan Tënh Táy, xaî Âaûi Laînh, huyãûn Âaûi Läüc : Ngaìi khåíi Täø âãún âáy láûp nghiãûp tæì âåìi thæï 8, coï khoaín 30 häü. ÅÍ Âaì Nàông coï 2 häü tæì Âaûi Laînh ra âënh cæ nhæng con chaïu vãö sau khäng biãút gäúc cuía mçnh coï phaíi laì täüc Phan Baío An hay khäng. Äng Phan Âæïc Myî Tra cæïu gia phaí, thay màût cho täüc âaî xaïc âënh: Âáy laì mäüt Chi Phaïi thuäüc Phaïi 3, âåìi thæï 9 âaî âãún Tënh Táy, xaî Âaûi Laînh láûp nghiãûp tæì âoï cho âãún nay. Thanh Minh nàm Âinh Håüi - 2007, mäüt phaïi âoaìn gäöìm 7 ngæoìi âaûi diãûn cho con chaïu täüc Phan taûi Âaûi Laînh do caïc äng Phan Thanh Cao, Phan Thanh Bäún dáùn âáöu, vãö Baío An dáng lãù täø tiãn vaì chênh thæïc tçm vãö cäüi nguäön cuía doìng täüc. HÂGT vaì mäüt säú âäng con chaïu tæì caïc nåi vãö âang dæû Lãù Thanh Minh ráút vui mæìng vaì vä cuìng caím âäüng. - Phan Haì Nha, xaî Âaûi Âäöng, huyãûn Âaûi Läüc : Ngaìi khåíi Täø laì äng Phan Ngoüc Nghã (tæïc Viãn Nàm), Âåìi thæï 12 Phaïi Tæ âãún nåi âáy láûp nghiãûp, âãún nay con chaïu âaî coï âãún âåìi thæï 17. Taûi Haì Nha coï 8 häü vaì Cáöu Chçm xaî Âaûi Quang 5 häü. Mäüt säú häü âaî âi Âaì Nàông vaì Biãn Hoìa. Tuy säú con chaïu âënh cæ taûi âáy khäng âäng nhæng hoü âaî chung nhau goïp cäng, goïp cuía xáy dæûng âæåüc nhaì

109

thåìì khang trang vaì âeûp âeí. Nhaì thåì toaû laûc trãn Quäúc läü 14B, caïch chåü Haì Nha, xaî Âaûi Âäöng khoaíng 500m vãö phça Táy. Ngæåìi Âaûi diãûn laì äng Phan Ngoüc Hoaìng 4/15.

- Phan Phuï Hanh, xaî Âaûi Thaûnh, huyãûn Âaûi Läüc : Caïc vë Täø lãn âáy láûp nghiãûp tæì âåìi thæï 10. Coï khoaíng 35 häü, Phaïi Ba vaì Phaïi Nàm âäng ngæåìi nháút, Phaïi Nhç êt hån.

- Phan thän Bçnh Xuán, xaî Bçnh Chaïnh, huyãûn Thàng Bçnh : Khåíi Täø laì Ngaìi Phan Vàn Viãûn, âaî âãún nåi âáy láûp nghiãûp khoaíng 200 nàm âãún nay âaî coï chaïu âåìi thæï 8 (So våïi Phan Caí laì âåìi thæï 17).

Sau nàm 1975, äng Phan Long Phaïi 2 âåìi thæï 15 âaî cuìng caïc thán täüc âang sinh säúng taûi Bçnh Chaïnh âaî vãö laûi Baío An âãø näúi laûi quan hãû gia täüc âaî väún coï tæì træåïc.

- Phan xaî Duy Hoìa, huyãûn Duy Xuyãn: Khoaíng 150 nàm træåïc âáy, äng Phan Âæïc Thuáön âåìi thæï 11 âãún daûy chæî Haïn taûi caïc laìng thuäüc khu táy huyãûn Duy Xuyãn. Äng kãút duyãn våïi baì Tráön Thë Nguyãûn ngæåìi thän Cháu Phæång, xaî Duy Hoìa vaì âënh cæ luän taûi âáy. Äng baì sanh haûû âæåüc 3 ngæåìi con laì äng Phan Âæïc Ngoaûn, Phan Âæïc Caính vaì Phan Thë Läüc. Täüc Phan taûi Duy Hoaì âãún nay âaî traíi qua 17 âåìi gäöm coï 16 häü âang sinh säúng taûi La Thaïp , mäüt säú häü khaïc âãún âënh cæ taûi Âaì Nàông, Saìi Goìn, Gia Lai, Ninh Thuáûn, Bçnh Thuáûn... Hiãûn nay åí La Thaïp coï 20 häü. Âáy laì mäüt chi nhaïnh täüc Phan ráút âæåüc troüng voüng taûi Duy Hoìa vç coï ráút nhiãöu Baì Meû VN anh huìng vaì liãût sé.

- Phan Haì Lam, huyãûn Thàng Bçnh: Taín cæ vaìo âáy tæì nàm 1946 vaì âënh cæ luän taûi nåi âáy. Coï âuí con chaïu nàm Phaïi gäöm 101 häü, 309 nhán kháøu : Phaïi Nháút 26 häü - Phaïi Nhç 41 häü - Phaïi Ba 9 häü - Phaïi Tæ 12 häü - Phaïi Nàm 13 häü. Âa säú åí Däúc Soíi, thë tráún Haì Lam, Bçnh Chaïnh, Bçnh Phuï, Bçnh Quê ... Tæì nhæîng nàm 1957 - 1962 baì con ta säúng bàòng nghãö dãût vaíi, nghãö truyãön thäúng cuía laìng quã Baío An. Vãö sau nghãö dãût khäng coìn thënh haình næîa, baì con chuyãøn sang nghãö laìm buïn, náúu ræåüu, nuäi heo, chaûy chåü vaì buän baïn nhoí. Hiãûn nay âa säú säúng vãö näng nghiãûp, buän baïn, CB/CNVC. Duì cuäüc säúng coï nhiãöu khoï khàn nhæng baì con ta luïc naìo cuîng cäú væån lãn lo nuäi con àn hoüc âaût kãút quaí täút theo truyãön thäúng hiãúu hoüc cuía doìng täüc ta tæì bao âåìi nay. Âãún nay âaî coï 3 cæí nhán, 40 tuï taìi, âa säú coìn laûi âaî täút nghiãûp Cáúp 2 phaíi nghè hoüc âãø giuïp âåî gia âçnh ! Hàòng nàm con chaïu âãöu qui tuû vãö Nhaì thåì Baío An dæû caïc Lãù tæåíng niãûm cäng âæïc cuía täø tiãn, âoïng goïp xáy dæûng Nhaì thåì vaì truìng tu caïc cå ngåi thåì phuûng täø tiãn.

110

Ngoaìi nhæîng nåi kãø trãn, baì con säúng leí teí åí caïc nåi nhæ Âiãûn Baìn, Häüi An, Tam Ky,ì Trung Phæåïc, Phuï Gia, Nuïi Thaình, Qui Nhån, Nha Trang, Phan Thiãút vaì raíi raïc åí caïc tènh Nam Bäü. Chuïng täi seî tiãúp tuûc tçm biãút âãø cheïp vaìo sæí täüc, vç chàõc chàõn mäüt vaìi tràm nàm sau, con chaïu cuía hoü seî láûp thaình nhæîng chi nhaïnh Täüc Phan gäúc Baío An caìng ngaìy caìng âäng âuïc. Chuïng täi xin ghi laûi âáy nhæîng ngæåìi Âaûi diãûn caïc nåi noïi trãn âãø tiãûn liãn hãû sau naìy :

- Häüi an: Äng Phan Quy 4/12 - Tam Kyì: Äng Phan Myî, Phan Minh 4/14 - Quaíng Ngaîi: Äng Phan Quyình 4/13 - Qui Nhån: Äng Phan Taïm, Phan Chên 4/14 - Nha Trang: Äng Phan Tam 2/13, Phan Nghinh 2/14.

* Âaì Nàông:

Âa säú âãún âënh cæ sau nàm 1964 vaì mäüt säú khaïc tæì Bàõc tråí vãö sau nàm 1975, táút caí gäöm 170 häü. Âa säú laì caïn bäü cäng nhán viãn chæïc Nhaì næåïc vaì säúng nghãö buän baïn. Hoü âaî láûp Häüi Âäöng Gia Täüc, coï Træåíng täüc vaì Âaûi diãûn 5 Phaïi, sinh hoaût coï nãö nãúp vaì coï täø chæïc :

- Láûp Nghéa trang täüc Phan Baío An / Âaì Nàông taûi thän Thanh Vinh, xaî Hoìa Khaïnh, huyãûn Hoìa Vang, Quaíng Nam vaìo nàm 1978. Ban váûn âäüng gäöm caïc äng Phan Sä 4/13, Phan Kiãûn 4/13, Phan Tåìn 4/13, Phan Minh 4/13, Phan Trçnh 2/14, Phan Âæïc Myî 3/14 . . . liãn hãû våïi chênh quyãön âëa phæång xin âáút, quyãn goïp tiãön thuã maïy caìy uíi thaình láûp nghéa trang. Con chaïu trong täüc âang sinh säúng taûi Âaì Nàông, mäùi khi trong gia âçnh coï ngæåìi qua âåìi âãöu âæåüc Ban Nghéa trang cáúp âáút âãø chän cáút tæí tãú, khäng phaíi mua âáút bãn ngoaìi täún keïm .

- Láûp Häüi Khuyãún Hoüc: Nhåï vãö cäüi nguäön, khäng gç hån laì vun âàõp cho cäüi nguäön áúy ngaìy caìng tæåi täút vaì phaït triãøn thãm lãn.Thiãút thæûc nháút laì chàm lo cho caïc thãú hãû tæång lai cuía doìng täüc laì nhæîng SVHS trãn con âæåìng hoüc váún, reìn luyãûn tæ caïch âaûo âæïc âãø tråí thaình nhæîng cäng dán täút cho xaî häüi (theo Phan Maûnh Læång 2/14, trong thæ goïp yï xáy dæûng Häüi Khuyãún Hoüc cuía täüc). Tæì nháûn âënh âoï, baì con täüc Phan Baío An / Âaì Nàông âaî quyãút âënh thaình láûp Häüi Khuyãún Hoüc. Muûc âêch cuía Häüi laì khen thæåíng, âäüng viãn, tråü cáúp cho caïc chaïu Näüi, Ngoaûi hoüc gioíi nhæng gia âçnh khoï khàn, cáúp hoüc bäøng cho nhæîng SV thi âäù vaìo caïc træåìng Âaûi hoüc nhæng khäng âuí âiãöu kiãûn theo hoüc vç gia âçnh quaï ngheìo khoï, coï khaí nàng boí hoüc. Chi Häüi Khuyãún Hoüc täüc Phan Baío An / Âaì Nàông thaình láûp ngaìy 30.3.1993. Ban âáöu quyî häüi coìn eo heûp nãn chè thæûc hiãûn muûc tiãu thæï nháút laì khen thæåíng SVHS hoüc gioíi vaì xuáút sàõc hàòng nàm vaìo dëp Thanh Minh.

111

- Niãn khoïa 93-94: säö SVHS âæåüc khen thæåíng 28 chaïu. Mäùi chaïu nháûn âæåüc mäüt giáúy khen cuía Täüc vaì 50.000 âäöng.

- Niãn khoïa 94-95: Säú SVHS âæåüc khen thæåíng 31 chaïu. Tråü cáúp cho hai chaïu con nhaì ngheìo hoüc gioíi 300.000 â/ ngæåìi.

- Niãn khoïa 95-96: Hoaût âäüng cuía Häüi ngaìy caìng âæåüc sæû uíng häü nhiãût tçnh cuía baì con trong täüc åí Âaì Nàông vaì säú SVHS âæåüc khen thæåíng ngaìy caìng nhiãöu, nãn Häüi âaî täø chæïc riãng mäüt buäøi Lãù Phaït thæåíng vaìo cuäúi thaïng 8 Dl hàòng nàm taûi Häüi træåìng træåìng Hoaìng vàn Thuû, âæåìng Tráön Phuï do baì Phan Long liãn hãû mæåün khäng täún tiãön thuã, vç træoïc âáy baì nguyãn laì Hiãûu phoï cuía træåìng naìy. Säú SVHS gioíi, xuáút sàõc vaì âoaût caïc giaíi thi hoüc sinh gioíi cáúp Tènh, cáúp Quäúc gia lãn âãún 73 chaïu.

- Niãn khoïa 96-97 : Säú SVHS âæåüc khen thæåíng lãn âãún 98 chaïu. Chi Häüi Khuyãún Hoüc âaî gia nháûp vaìo Häüi Khuyãún Hoüc Quaíng Nam Âaì

Nàông theo Quyãút âënh säú 11/VP-KH ngaìy 3.5.1996. - Hàòng nàm täø chæïc Lãù Thanh Minh taûi nhaì äng Phan âçnh Huyãn 4/15

säú 279b kiãût 6 Hoaìng Diãûu, Âaì Nàòng, træåïc laì Lãù Tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn, sau âãø con chaïu coï dëp gàûp gåî nhau nhàòm thàõt chàût tçnh âoaìn kãút gia täüc.

Ngoaìi ba hoaût âäüng chênh noïi trãn,HÂGT coìn täø chæïc Lãù Mæìng Thoü, thàm viãúng phuïng âiãúu, giuïp âåî baì con trong thán täüc khi hoaûn naûn, äúm âau, qua âåìi ... Baì con coìn tham gia xáy dæûng täüc hoü åí Baío An mäüt caïch têch cæûc tæì váût cháút âãún tinh tháön. Nhæîng ngæåìi hoaût âäüng thæåìng xuyãn vaì træûc tiãúp gäöm coï caïc äng Phan Maûch 2/13, Phan Sä 4/13, Phan Long 2/14, Phan Âæïc Myî 3/14, Phan Hæåìng 4/14, Phan Vàn Thã 4/14, Phan Tuáún 1/15, Phan Nam 2/15 ...

- Cæïu tråü naûn luût: * Nàm Bênh Dáön: Baío An laì mäüt vuìng âáút tháúp åí Goì Näøi, nàòm giæîa hai con säng : mäüt bãn

laì nhaïnh säng Thu Bäön thæåìng goüi laì säng con hay säng træåïc, mäüt bãn laì säng Thu Bäön thæåìng goüi laì säng caïi hay säng sau. Vãö muìa mæa thæåìng bë luût. Sau nhiãöu ngaìy mæa to gioï låïn, næåïc säng Thu dáng cao, traìn ngáûp caí mäüt vuìng räüng låïn. Laìng maûc doüc theo hai bãn ven säng, trong âoï coï Baío An, Goì Näøi âãöu chçm dæåïi biãøn næåïc mãnh mäng, âuûc ngáöu. Luût nhoí thç næåïc ngáûp nãön nhaì, baìn ghãú, tuí giæåìng. Luût låïn næåïc lãn xàõp maïi nhaì, chè coìn noïc nhaì nhä trãn màût næåïc .

Træåïc tai hoüa thiãn nhiãn âoï, ngæåìi dán Baío An âaî coï nhæîng biãûn phaïp âãö phoìng baîo luût hæîu hiãûu. Nhaì nhaì cäú gàõng âàõp nãön tháût cao, laìm gaïc âãø baío quaín

112

näng saín, thæûc pháøm. Nhaì khaï giaí thç sàõm ghe, xáy nhaì láöu. Ghe laì phæång tiãûn duy nháút âãø âi laûi trong laìng, cáúp cæïu, di dåìi nhæîng ngæåìi tæì nåi tháúp âãún nåi cao hån trong nhæîng ngaìy luî luût.

Tuy thãú, qua nhæîng tráûn luût quaï låïn nhæ luût nàm Giaïp Thçn 1964, Bênh Dáön 1998, dán trong vuìng khäng sao traïnh khoíi nhæîng tai hoüa âau thæång áûp âãún. Nhaì sáûp, näng saín thæûc pháøm bë ngáûp næåïc hoàûc bë cuäún träi theo doìng næoïc. Ngæåìi ngæåìi phaíi leo lãn gaïc âãø åí, cåm khäng coï àn, næåïc saûch khäng coï uäúng. Âoïi khaït, laûnh leîo, tênh maûng bë âe doüa tráöm troüng. Nhiãöu ngæåìi âaî phaíi nhai gaûo säúng, uäúng næåïc laûnh âãø cáöm håi.

Ngaìy træåïc, vaìo nhæîng nàm luût låïn, nhiãöu thán täüc khaï giaí coï nhaì cao âaî náúu cåm vàõt ra tæìng nàõm phán phaït cho moüi ngæåìi. Mäùi ngæåìi mäüt vàõt âãø cáöm cæû chåì næåïc ruït. Ngæåìi coï ghe thç duìng ghe, khäng ghe thç kãút beì chuäúi båi âãún nháûn cåm vãö trao cho nhæîng nhaì bë ngáûp næåïc.

Tháût laì : " Miãúng khi âoïi goïi khi no,

Cuía tuy tå toïc, nghiaî so nghçn truìng "

Âáöu thaïng 10 nàm Bênh Dáön 1998, cån baîo säú 5 âaî gáy luût låïn åí Quíang Nam. Caïc vuìng âäöng bàòng cuía tènh bë ngáûp næåïc trong nhiãöu ngaìy liãön. Taïnh maûng vaì taìi saín cuía nhæîng ngæåìi åí quã coï thãø bë næåïc luî cuäún träi. Chaûnh nghé âãún baì con åí quã nhaì, chàõc chàõn hoü âang phaíi gaïnh chëu nhæîng thaím hoüa, tai æång do thiãn tai naìy mang âãún, nhiãöu thán täüc åí Âaì Nàông, Tp.HCM, noi gæång ngæåìi træåïc thæûc hiãûn cáu " laï laình âuìm laï raïch " âaî cuìng nhau âæïng ra váûn âäüng cæïu tråü ngay trong nhæîng ngaìy næåïc coìn ngáûp tràõng laìng quã.

Ban váûn âäüng åí Âaì Nàông gäöm caïc äng Phan Sä, Phan Long, Phan Taïm, Phan Vàn Thã, Phan Tuáún âaî âi âãún tæìng nhaì âãø quyãn goïp pháøm váût cæïu tråü. Baì con ta âaî âäöng loìng hæåíng æïng nhiãût tçnh, keí êt ngæåìi nhiãöu, quyãút " nhæåìng cåm xeí aïo " cho baì con âang trong cån hoaûn naûn.

Viãûc cæïu tråü thæûc hiãûn laìm 3 âåüt:

- Âåüt 1: (Khi næåïc chæa ruït) Mua 60 thuìng mç àn liãön, quyãn goïp âæåüc 5 bao aïo quáön cuî. Ban váûn âäüng theo xe âoì chåí vaìo Vénh Âiãûn, taûi chán cáöu, âaïp ca-nä ngæåüc doìng vãö Baío An.14giåì ngaìy 27.11.98, äng Long vaì äng Tuáún âæa haìng cæïu tråü vãö âãún Bãún Âæåìng. Ca-nä chaûy vaìo táûn meïp laìng ( ngay nhaì äng Tri Háûu ). Mç goïi vaì aïo quáön âæåüc âæa vãö nhaì thåì Täüc vaì phán phaït cho táút caí caïc gia âçnh trong täüc. Tçnh tæång thán, tæång aïi, nghéa gia täüc thàõm thiãút, âáûm âaì laìm cho moüi ngæåìi caím âäüng âãún råi næåïc màõt.

113

- Âåüt 2: (Sau khi næåïc væìa ruït, âæåìng bäü taûm thäng) Mua 20 thuìng mç àn liãön vaì 140 ve dáöu gioï. Caïc äng Sä, Thã, Duîng, Tuáún âi xe honda theo âæåìng bäü chåí haìng vãö Baío An. Næåïc væìa måïi ruït nãn nhiãöu âoaûn âæåìng coìn ngáûp næåïc âãún næía baïnh xe. Nhiãöu nåi bë saût låî, buìn non trån tråüt laûi phaíi chåí nàûng, viãûc âi laûi tháût khoï khàn, nhæng bäún ngæåìi váùn vãö âãún nhaì thåì täüc åí Baío An. Láön naìy pháøm váût cæïu tråü chè phaït cho caïc con gaïi trong täüc âaî coï chäöng åí Baío An, vç láön træåïc âaî phaït cho con trai räöi.

- Âåüt 3: Theo kãú hoaûch, viãûc cæïu tråü âãún âáy coi nhæ cháúm dæït. Nhæng sau âoï, nhiãöu thán täüc tæì caïc nåi trong næåïc nhæ Tp.HCM, Haì Näüi ... vaì åí næåïc ngoaìi gåíi tiãúp tiãön vãö uíng häü.

Âãø thãø hiãûn táúm loìng æu aïi cuía nhæîng ngæåìi xa xæï muäún cæïu tråü baì con bë hoaûn naûn vç thiãn tai, Ban váûn âäüng tiãúp tuûc phán phaït säú tiãön nháûn thãm âæåüc cho nhæîng gia âçnh coï nhaì cæía bë sáp , thoïc luïa bë næåïc cuäún träi vaì nhæîng ngæåìi coìn nhiãöu khoï khàn sau cån luût. Ngaìy 28 Tãút ÁL, äng Sä vaì äng Thã mang tiãön vãö Baío An tråü cáúp cho nhæîng gia âçnh noïi trãn. Tuìy theo mæïc âäü khoï khàn, do caïc Phaïi âãö nghë, mäùi häü nháûn tæì 50.000 âäöng - 200.000 âäöng âãø àn Tãút.

Täøng säú tiãön quyãn goïp âæåüc : 12.065.000 âäöng Täøng chi 8.828.000 âäöng Coìn 3.137.000 âäöng Säú tiãön coìn laûi laì tiãön do Ban váûn âäüng nháûn âæåüc sau khi thæûc hiãûn 3 âåüt

cæïu tråü noïi trãn. Dæû kiãún tråü cáúp tiãúp cho caïc häü coìn khoï khàn. Danh saïch baì con âoïng goïp âaî âæåüc Ban váûn âäüng täøng kãút vaì gåíi âãún tæìng thán täüc. Ráút tiãúc vç danh saïch quaï daìi nãn chuïng täi khäng âàng vaìo âáy âæåüc.

Nhçn vaìo danh saïch, chuïng täi vä cuìng caím âäüng vç coï ngæåìi chè goïp coï 5 ngaìn âäöng," cuía êt loìng nhiãöu ", duì ngheìo khoï nhæng váùn khäng quãn cáu : " mäüt gioüt maïu âaìo hån ao næåïc laî ". Viãûc ngæåìi trong täüc cæïu giuïp nhau trong cån hoaûn naûn, áu âoï cuîng laì leî thæåìng tçnh. Nhæng âàûc biãût nháút laì coï mäüt ngæåìi ngoaìi täüc ta laì cä Diãûu Hiãön, em våü äng Phan Xuán Huy, tæì Phaïp gåíi vãö 500.000 âäöng nhåì Ban váûn âäüng chuyãøn vãö cæïu tråü cho baì con täüc Phan ta åí quã nhaì trong cån luî luût. Tháût caím âäüng biãút bao, tháût âaïng trán troüng biãút bao !

- Nàm Kyí Maîo: Thaïng 9 nàm Kyí Maîo (11/1999) mäüt tráûn luût låïn xaíy ra trãn khàõp caïc tènh

miãön Trung, tæì Quaíng Trë âãún Bçnh Âënh. Laìng Baío An laûi ngáûp trong biãøn næåïc mãnh mäng. Chæång trçnh cæïu tråü räüng låïn tæì trung æång cho âãún âëa

114

phuång, caïc cå quan tæì thiãûn, caïc âoaìn thãø tän giaïo, tæ nhán trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc âãöu tham gia. Nhiãöu âoaìn cæïu tråü âaî træûc tiãúp âãún tæìng nåi bë ngáûp luût nàûng nãö trao tiãön, haìng cæïu tråü, trong âoï coï nhiãöu thán täüc cuía chuïng ta âaî tham gia têch cæûc. Ráút tiãúc chuïng täi khäng thäúng kã hãút âæåüc viãûc laìm cao quê cuía caïc thán täüc naìy, hoü khäng thäng qua Täüc vç cäng viãûc cæïu âoïi quaï cáúp baïch vaì kháøn thiãút. Sau luût, ngaìy 21.11.1999 Häüi Khuyãún Hoüc täüc Phan coï nháûn âæåüc 2200 quyãøn våí hoüc sinh vaì 300 cáy viãút cuía caïc äng Phan Âæïc Baío 4/14, Phan Dæ Baïch 4/14 vaì Phan Quäúc Tám 4/15 tæì Myî gåíi vãö tàûng cho caïc hoüc sinh täüc Phan taûi Baío An, qua äng Phan Vàn Thã. Våí vaì viãút âæåüc Phán Chi Häüi Khuyãún Hoüc täüc Phan Taûi Baío An nháûn vaì phaït træûc tiãúp cho caïc chaïu taûi Tæì Âæåìng nhaì thåì täüc. Säú våí vaì viãút âæåüc phán chia nhæ sau :

- SV Âaûi hoüc: 20 cuäún / ngæåìi - HS Cáúp 2 & 3: 15 cuäún / ngæåìi + 1 cáy viãút - HS Cáúp 1: 10 cuäún/ ngæåìi + 1 cáy viãút. Cuîng trong dëp naìy Äng Phan Long vaì Phan vàn Thã, thay màût Häüi

Khuyãún hoüc Täüc Phan âãún thàm vaì tàûng caïc tháöy, cä giaïo Træåìng Phan Thanh 200 cuäön våí + 100 cáy viãút loaûi täút âãø duìng soaûn baìi. Ngoaìi ra coìn gåíi tàûng caïc hoüc sinh täüc Phan âang cæ truï taûi Thæìa Thiãn 200 cuäún våí do äng Phan Sä trao laûi. Cuía tuy chàóng âaïng laì bao nhæng caïc chaïu nháûn âæåüc våí cæïu tråü ráút caím âäüng vç qua cån luût saïch våí bë cuäún träi, khäng tiãön mua sàõm laûi âãø tiãúp tuûc viãûc hoüc. Caïc chaïu hæïa quyãút tám hoüc táûp täút âãø khäng phuû loìng mong moíi cuía caïc báûc cha, anh luän luän quan tám âãún caïc thãú hãû tæång lai cuía doìng täüc.

Táút caí baì con täüc Phan Baoí An duì âang laìm àn sinh säúng åí báút cæï nåi âáu, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc, váùn khäng quãn cäüi nguäön cuía mçnh. Nhiãöu ngæåìi âaî khäng ngaûi âæåìng saï xa xäi caïch tråí váùn vãö Baío An dæû Lãù Thanh Minh, dáng hæång Täø Tiãn vaì thàm laûi quã hæång yãu dáúu cuía mçnh. Táút caí âaîî âoïng goïp têch cæûc trong viãûc xáy dæûng Nhaì Thåì, truìng tu Khu Mäü Tiãön Hiãön, xáy dæûng Tiãön Âæåìng, xáy dæûng Nhaì Tæì vaì xáy dæûng quyî Khuyãún Hoüc cuía Täüc.

Duì cuäüc säúng coï traíi qua bao biãún âäüng, bao máút maït âau thæång qua hai cuäüc chiãún tranh giæî næåïc giaình âäüc láûp, con chaïu täüc ta phaíi ly taïn khàõp moüi miãön âáút næåïc váùn luän luän tçm vãö cäüi nguäön cuía mçnh. Vaì âoï chênh laì truyãön thäúng vä cuìng quê baïu cuía täüc Phan chuïng ta váûy.

v v v v v v

LÃÙ THANH MINH

115

*******

Tæì træåïc âãún nay, hàòng nàm täüc ta âãöu täø chæïc Lãù Thanh Minh taûi Tæì Âæåìng täüc Phan åí Baío An âãø tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn.

Nhæ mäüt thäng lãû, táút caí con chaïu täüc ta, duì âang säúng åí báút cæï nåi âáu, duì xa xäi caïch tråí, váùn thu xãúp cäng viãûc gia âçnh, taûm gaïc cäng viãûc laìm àn âãø vãö quã täø. Træåïc laì thàõp neïn hæång thåm tæåíng niãûm cäng âæïc cuía täø tiãn, sau laì âi viãúng thàm mäö maí täø tiãn, äng baì, cha meû. Vaì cuîng nhán âoï vãö thàm laûi quã hæång yãu dáúu, nåi chän nhau càõt räún cuía mçnh âaî chän chàût biãút bao kyí niãûm ãm âãöm cuía mäüt thåìi áúu thå. Nhiãöu ngæåììi âaî âæïng trãn maính væåìn xæa, nåi gia âçnh mçnh âaî tæìng sinh säúng, loìng bäöi häöi xuïc âäüng tæåíng nhåï âãún hçnh boïng thán yãu cuía nhæîng ngaìy âaî qua. Baì con, anh em, baûn beì mäùi ngæåìi mäüt nåi tçm kãú sinh nhai xa caïch láu ngaìy êt coï dëp gàûp nhau âãø haìn huyãn tám sæû. Häm nay trong dëp Thanh Minh, ta laûi âæåüc gàûp nhau, tay bàõt màût mæìng, loìng vui khän xiãút. Hoü thàm hoíi nhau vãö sæïc khoeí, vãö cuäüc säúng, vaì nháút laì viãûc hoüc haình cuía con chaïu. Vaì vç thãú maì cæï mäùi âäü Thanh Minh moüi ngæåìi âãöu nä næïc tråí vãö laìng xæa. Ngæåìi åí gáön trong tènh thç âi honda, xe âoì xe buyït, ngæåìi åí xa nhæ Tp/ HCM, Âaì Laût, Haì Näüi ... âi xe håi, maïy bay. Chàóng nhæîng hoü âi mäüt mçnh maì coìn âæa con chaïu trong caí gia âçnh cuìng âi, âãø “ Tre taìn thç màng moüc “.

Säú ngæåìi vãö dæû lãù, nàm naìo cuîng lãn âãún 300 - 400 ngæåìi. Viãûc tiãúp âoïn con chaïu åí xa vãö dæû lãù âaî âæåüc HÂGT quan tám lo làõng chu toaìn, bäú trê nåi àn chäún åí, lãn chæång trçnh cuû thãø, phán cäng phán nhiãûm roî raìng cho caïc thaình viãn trong täüc âang sinh säúng taûi Baoí An tæû nguyãûn tham gia. Lãù Thanh Minh âæåüc täø chæïc ráút troüng thãø, trang nghiãm theo âuïng táûp tuûc cäø truyãön cuía doìng täüc.

Tæì láu, täüc ta khäng coï qui âënh bàõt buäüc viãûc âoïng goïp taìi chaïnh trong caïc ngaìy Lãù Thanh Minh, ngaìy giäù Ngaìi Tiãön Hiãön, giäù äng baì Täø Phaïi. Thãú nhæng, con chaïu âaî tæû nguyãûn âãún baìn thæ kyï âoïng goïp vaìo Quyî cuía täüc, quyî Khuyãún hoüc, laìm cho caïc ngæåìi phuû traïch laìm viãûc liãn tuûc ghi säø cuîng khäng këp. Ngæåìi coï nhiãöu âoïng nhiãöu, ngæåìi coï êt âoïng êt. Coï ngæåìi vaìi ba triãûu nhæng cuîng coï ngæåìi chè coï vaìi ba chuûc ngaìn, nhæng táút caí âãöu do táúm loìng vç täüc hoü, vaì do hoaìn caính cuía mäùi ngæåìi, âãöu âaïng quïi troüng nhæ nhau caí.

Ngoaìi ra, mäùi khi vãö thàm quã hæång, ai cuîng âãún nhaì thåì thàõp neïn hæång thåm tæåíng nhåï âãún cäng âæïc cuía täø tiãn. Nhán âoï tæû nguyãûn ghi vaìo SÄØ VAÌNG mäüt säú tiãön âãø HÂGT thay màût cho hoü lo viãûc hæång khoïi äng baì.

116

Quyî cuía täüc laì do con chaïu tæû nguyãûn âoïng goïp âãø HÂGT lo vaìo caïc cäng viãûc hæång khoïi, truìng tu nåi thåì tæû, mäö maí äng baì, caïc chi phê vaìo viãûc cuïng tãú. Táút caí moüi khoaíng Thu Chi âãöu âæa vaìo säø saïch roî raìng, cäng khai vaì minh baûch. Hàòng nàm, træåïc lãù Thanh Minh, HÂGT hoüp täøng kãút tiãön quyî, caïc cäng viãûc âaî laìm vaì âãö ra caïc phæång hæåïng, nhiãûm vuû cho nàm sau.

Caïc thaình viãn trong HÂGT, caïc ngæåìi phuû giuïp cäng viãûc trong caïc ngaìy Tãú Lãù nhæ náúu næåïng, bæng doün âãöu laìm tæû nguyãûn, khäng nháûn tiãön phuû cáúp, khäng tiãön thuì lao, nhæng táút caí âãöu vç täüc hoü, coï khi âãún vaî mäö häi maì váùn vui veí laìm viãûc. Tháût âaïng quê biãút dæåìng naìo ! Lã ù Thanh Minh coìn âæåüc täø chæïc taûi caïc nåi khaïc coï con chaïu täüc ta sinh säúng âäng âuïc nhæ Tp/HCM, Âaì Laût, Âaì Nàông âãø nhæîng ngæåìi khäng coï âuí âiãöu kiãûn vãö Baío An, træåïc laì âãø thàõp hæång tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn, sau laì taûo âiãöu kiãûn cho con chaïu gàûp gåî nhau nhàòm thàõt chàût tçnh âoaìn kãút gia täüc nåi âáút khaïch quã ngæåìi. Caïc ngaìy Lãù Giäù âæåüc täø chæïc ráút troüng thãø theo nghi thæïc cäø truyãön cuía gia täüc, con chaïu âãún tham dæû ráút âäng. - Tp/HCM: Hàòng nàm täø chæïc Lãù Thanh Minh, giäù täø Tiãön Hiãön vaì caïc Ngaìi Täø Phaïi taiû nhaì thåì Täüc Phan, 23A/1 ÁÚp Bçnh Triãûu, xaî Hiãûp Bçnh Chaïnh, QL13, quáûn Thuí Âæïc, sau lãù giäù laì sinh hoaût vãö täüc hoü. Cäüng âäöng con chaïu täüc Phan taûi Tp/HCM sinh hoaût coï nãö nãúp, coï täø chæïc, hoaût âäüng coï hiãûu quaí, nháút laì vãö Khuyãún hoüc. Chàóng nhæîng tæû lo trang traíi moüi cäng viãûc täüc hoü, cäng taïc tæì thiãûn taûi Tp/HCM maì coìn häø tråü âàõc læûc cho cho täüc ta taûi Baío An, tæì xáy dæûng cho âãún cäng taïc Khuyãún hoüc. - Âaì Laût: Ngaìy chæa xáy dæûng nhaì thåì, Lãú Giäù âæåüc täø chæc taûi tæ gia cuía äng Phan Viãût 4/14, âæåìng Phuì Âäøng Thiãn Væång. Nàm Kyí Maîo 1999 caïc thán täüc nåi âáy âaî xáy dæûng nhaì thåì nãn caïc buäøi Lãù Giäù âæåüc täø chæïc mäüt caïch trang troüng taûi nhaì thåì. Con chaïu âang sinh säúng taûi Âaì Laût vaì caí tènh Lám Âäöng âãöu vãö tham dæû. - Âaì Nàông: Caïc ngaìy Lãù Giäù âæåüc täø chæïc træåïc ngaìy Lãù Thanh Minh åí Baío An 1 tuáön trong khuän viãn cuía äng Phan Âçnh Huyãn 4/15, säú 279 B kiãût 6 Hoaìng Diãûu, træåïc laì âãø tæåíng niãûm cäng âæïc cuía Täø tiãn sau laì sinh hoaût vãö täüc hoü nhæ : Mæìng thoü, täø chæïc thàm viãúng, phuïng âiãúu, giuïp âåî baì con trong thán täüc khi äúm âau, hoaûn naûn, qua âåìi.

******

117

HỘI KHUYẾN HỌC

THÀNH LẬP HỘI KHUYẾN HỌC TỘC PHAN

Täüc ta coï truyãön thäúng hiãúu hoüc tæì bao âåìi nay. Noi gæång caïc báûc tiãön nhán, caïc thãú hãû con chaïu vãö sau quyãút tám trau däöi kiãún thæïc vaì tu reìn âaûo âæïc, âæåüüc xem laì muûc âêch haìng âáöu trong viãûc tu thán. Trãn con âæåìng hoüc váún, biãúït bao táúm gæång hiãúu hoüc cuía gia âçnh, caï nhán quyãút væåüt qua muän vaìn khoï khàn cuía cuäüc säúng âåìi thæåìng, taûo moüi âiãöu kiãûn thuáûn låüi âãø con chaïu àn hoüc âãún nåi âãún chäún. Nhåì thãú, viãûc hoüc haình âaî âaût âæåüc nhæîng thaình quaí täút âeûp, laìm raûng råî, veí vang cho doìng täüc, goïp pháön xáy dæûng quã hæång âáúút næåïc.

Qua hai cuäüc chiãún tranh giæî næåïc giaình âäüc láûp, viãûc hoüc haình âaî bë xao laîng. Sau ngaìy hoaì bçnh láûp laûi, âa säú âäöng baìo ta tråí vãö quã cuî laìm àn sinh säúng. Màûc duì cuäüc säúng gàûp muän vaìn khoï khàn, nhæng moüi ngæåìi váùn khäng thãø âãø con em tháút hoüc. Keí coï cäng goïp cäng, ngæåìi coï cuía goïp cuía âaî cuìng våïi caïc báûc coï trçnh âäü hoüc váún vaì caïc cáúp chênh quyãön âëa phæång täø chæïc dæûng laûi ngäi træåìng xæa gáön khuän viãn træåìng Tiãøu hoüc Baío An cuî. Coï tháöy, coï træåìng, nhæng viãûc hoüc cuía caïc em cáön phaíi coï sæû cäüng taïc, häù tråü âàõc læûc cuía täüc hoü, cha meû måïi mang laûi kãút quaí täút âeûp âæåüc. Vç thãú, viãûc täø chæïc häüi khuyãún hoüc âãø khen thæåíng, âäüng viãn, giuïp âåî caïc em trãn con âæåìng hoüc váún laì mäüt nhu cáúu thiãút thæûc.

Thanh Minh nàm 1993 taûi Âaì Nàông, äng Phan Sä 4/13 vaì Phan Vàn Thã 4/14 âaî âæa váún âãö thaình láûp häüi KH ra træng cáöu yï kiãún cuía baì con thaío luáûn, baìn baûc. Toaìn thãø baì con trong buäøi Lãú Thanh Minh häm âoï âãöu âäöng loaût giå tay taïn thaình. Häüi KH âaî âæåüc thaình láûp, baì con nháút trê cæí äng Phan Long 2/14 laìm Häüüi træåíng tæì nhiãûm kyì âáöu vaì taïi âàõc cæí liãn tiãúp trong caïc nhiãûm kyì sau, qua caïc kyì âaûi häüi .

Muûc âêch cuía Häüi laì khen thæåíng, âäüng viãn, tråü cáúp cho caïc chaïu näüi, ngoaûi hoüc gioíi nhæng gia âçnh khoï khàn, cáúp hoüc bäøng cho nhæîng SV thi âäù vaìo caïc træåìng Âaûi hoüc nhæng khäng âuí âiãöu kiãûn theo hoüc vç gia âçnh quaï ngheìo khoï, coï khaí nàng boí hoüc. Chi Häüi Khuyãún Hoüc täüc Phan Baío An / Âaì Nàông thaình láûp ngaìy 30.3.1993. Ban âáöu quyî häüi coìn eo heûp nãn chè thæûc hiãûn muûc tiãu thæï nháút laì khen thæåíng SVHS hoüc gioíi vaì xuáút sàõc hàòng nàm vaìo dëp Thanh Minh. Viãûc laìm cuía Häüi ngaìy caìng âæûåüc moüi ngæåìi trong täüc, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc, nhiãût tçnh hæåíng æïng, uíng häü tæì váût cháút cho âãún tinh tháön, nhåì thãú quyî khuyãún hoüc ngaìy caìng däöi daìo hån. Tæì âoï, viãûc khen thæåíng cho caïc

118

chaïu âang theo hoüc taûi caïc træåìng tæì Tiãøu hoüc cho âãún Âaûi hoüc âæåüc täø chæïc riãng taûi mäüt häüi træåìng vaìo âáöu thaïng 8 DL, âäöng thåìi måí räüng sang muûc tiãu thæï hai vaì thæï ba:

- Khen thæåíng cho caïc chaïu âaût loaûi gioíi trong caïc kyì thi hoüc sinh gioíi tæì cáúp Huyãûn, Thaình phäú âãún Quäúc gia. Mäùi chaïu âæåüc nháûn mäüt giáúy khen cuía HÂGT vaì Häüi Khuyãún Hoüc våïi mäüt phong bç khen thæåíng bàòng tiãön màût tæì 50.000 â - 100.000 â.

- Häù tråü cho caïc chaïu hoüc gioíi, con nhaì ngheìo tiãúp tuûc hoüc táûp, khäng boí hoüc næía chæìng, mäùi chaïu âæåüc häù tråü tæì 300000â - 500.000â/ nàm.

- Cáúp hoüc bäøng cho caïc sinh viãn âaî thi âäù vaìo Âaiû hoüc, nhæng nhaì quaï ngheìo, coï âuí âiãöûu kiãûn hoüc hãút báûc âaûi hoüc, mäùi chaïu âæåüc cáúp tæì 500000â - 1.000.000â/ nàm.

Cäng taïc khuyãún hoüc cuía täüc âaî thuïc âáùy, khêch lãû con chaïu chuïng ta ngaìy mäüt hoüc táûp täút hån - säú chaïu hoüc gioíi, xuáút sàõc nàm sau gáúp 2-3 láön nàm træåïc. Caïc buäøi lãù trao thæåíng âæåüc täø chæïc trang troüng, noïi lãn âæåüc truyãön thäúng giaïo duûc cuía täüc ta. Gàõn kãút âæåüc tçnh huyãút thäúng, nghéa gia täüc cho caïc phuû huynh hoüc sinh, thuïc âáùy cha meû coï traïch nhiãûm lo cho viãûc hoüc táûp cuía con em mçnh.

Chi Häüi Khuyãún Hoüc Täüüc Phan âaî gia nháûp vaìo Häüi Khuyãún Hoüc Quaíng Nam Âaì Nàông theo Quyãút âënh säú 11/VP- KH ngaìy 3.5.1996.

Häüi Khuyãún Hoüc cuía täüc âaî váûn âäüng caïc âëa phæång coï âäng con chaïu täüc ta âang sinh säúng thaình láûp Chi Häüi Khuyãún Hoüc Baío An, Âaì Nàông, Tp/HCM tæû âiãöu haình, tæû váûn âäüng taìi chaïnh, laìm troìn bäøn pháûn khuyãún hoüc taûi mäùi âëa phæång, tiãúp näúi truyãön thäúng hiãúu hoüc väún coï tæì láu cuía täüc ta.

Âaûi häüi häüi viãn ngaìy 13/8/2000, coï 30 vë âaûi diãûn cho baì con täüc Phan taûi Baío An tham dæû âaî báöu Ban Cháúp Haình Chi Häüi KH Baío An do äng Phan Âæïc Bçnh 3/14 laìm Chi Häüi Træåíng. ÅÍ Âaì Nàông Ban Cháúp haình gäöm 11 thaình viãn, äng Phan Hæåìng 4/14 laìm Chi Häüi Træåíng. Taûi Tp/HCM gäöm 17 thaình viãn, do äng Phan Nháùn 4/14 laìm Chi Häüi Træåíng.

Hoüat âäüng khuyãún hoüc khoï khàn nháút laì laînh væûc taìi chaïnh. Song våïi táúm loìng vç tæång lai cuía con em chuïng ta, baì con âaî âoïng goïp ngaìy caìng däöi daìo hån.

Nguäön taìi chaïnh cuía Häüi do : * Do Häüi viãn âoïng häüi phê hàòng nàm:

- Âaì Nàông : 24.000 â / Nàm

119

- Tp/HCM : 50.000 â/ Nàm - Baío An : 6.000 â/ Nàm

* Caïc nhaì haío tám âoïng goïp vaìo caïc ngaìy Lãù Thanh Minh taûi Tp/HCM, Âaì Nàông vaì Baío An.

* Con chaïu caïc äng âæåüc âëa phæång láúy tãn âàût tãn træåìng, häø tråü âoïng goïp hàòng nàm.

* Nàm 2005, Häüi KH láûp QUYÎ KHUYÃÚN TAÌI do caïc nhaì haío tám trong täüc âoïng goïp âæåüc 103.060.000 âäöng, gæíi ngán haìng hàòng nàm láúy laîi âãø cáúp hoüc bäøng cho con em con nhaì ngheìo hoüc gioíi, tråü cáúp cho SV âang theo hoüc Cao Âàóng vaì Âaûi hoüc.

TÄØNG KÃÚT KHEN THÆÅÍNG TÆÌ NÀM 1993 - 2007

- Khen thæåíng cho HSSV : 88.221.000 âäöng - Cáúp hoüc bäùng : 19.441.000 âäöng - Tråü cáúp cho HS ngheìo hiãúu hoüc : 39.345.000 âäöng - Khen thæåíng GV : 7.400.000 âäöng - Tråü cáúp khuyãún taìi : 27.900.000 âäöng - Chi phê vàn phoìng : 6.170.000 âäöng - Caïc chi phê khaïc : 6.046.000 âäöng Täøng coüng : 194.523.000 âäöng Täøng thu : 294.767.000 â Täøng Chi : 194.523.000 â Täön quyî : 100.244.000 â + 120 USD GIA ÂÇNH HIÃÚU HOÜC Ngoaìi caïc cäng taïc noïi trãn, Häüi coìn khen thæåíng, âäüng viãn, khuyãún

khêch, khen thæåíng nhæîng gia ânh hiãúu hoüc coï con hoüc haình thaình âaût. Cæï 2 nàm täø chæïc liãn hoan nhàòm tuyãn dæång caïc gia âçnh hiãúu hoüc trong täüc.

Tæì nhæîng viãûc laìm thæûc tãú cuía Häüi, khäng nhæîng taûo ra phong traìo thi âua hoüc táûp väún coï tæì láu âaî tråí nãn truyãön thäúng hiãúu hoüc cuía täüc ta, maì coìn laìm cho tinh tháön âoaìn kãút, tæång thán, tæång tråü trong gia täüc ngaìy caìng gàõn boï, bãön væîng. Cäng taïc khuyãún hoüc cuía täüc ta chàóng nhæîng âaî taïc âäüng têch cæûc âãún caïc täüc baûn vaì cäüng âäöng dán cæ maì coìn âi âuïng chuí træång chênh saïch cuía Âaíng vaì Nhaì Næåïc theo Chè thë säú 50CT-TW cuía Bäü Chênh trë “ Vãö tàng cæåìng

120

laînh âaûo cuía Âaíng âäúi våïi Häüi Khuyãún hoÜc VN “ vaì Chè thë säú 29CT-TTg “ Vãö viãûc phaït huy vai troì cuía Häüi Khuyãún hoüc VN trong sæû nghiãûp phaït triãøn giaïo duûc “, caïc hæåïng dáùn cuía caïc cáúp Häüi KH, tæì Trung æång cho âãún tènh. Nàm 1993 toaìn xaî Âiãûn Quang måïi chè coï 2 täüc coï Häüi Khuyãún hoüc thç âãún nay âaî coï 15 täüc coï Häüi Khuyãún hoüc vaì 7/11 thän coï Chi Häüi KH.

Ban Cháúp Haình Häüi Khuyãún Hoüc cuía täüc cæï 5 nàm âæåüc báöu laûi mäüt láön qua mäüt cuäüc Âaûi häüi toaìn thãø häüi viãn, caïc vë cao niãn cao thãú, caïc thán täüc hàòng quan tám âãún caïc thãú hãû tæång lai cuía doìng täüc. BCH caïc nhiãûm kyì kãú tiãúp âaî âæåüc âaûi häüi báöu choün laì caïc thaình viãn treí tuäøi, coï khaí nàng, coï nhiãût tçnh, têch cæûc tham gia, dáön dáön thay bæåïc caïc báûc âaìn anh âãø cäng taïc khuyãún hoüc ngaìy caìng hiãûu quaí hån, nàng âäüng hån. Häüi KH âaî hoaût âäüng theo Näüi Qui sinh hoaût gäöm 7 Chæång vaì 21 âiãöu qua caïc kyì Âaûi häüi thäng qua.

- BCH HÄÜI QUA CAÏC NHIÃÛM KYÌ:

BCH/ HỘI KHUYẾN HỌC

TỘC PHAN ( Nhiệm kỳ đầu theo QĐ 28/QĐ-KHDN )

- Ông Phan Long 2/14 Chủ tịch - Phan Nam 2/15 Phó Chủ tịch - Phan Văn Thê 4/14 Thư ký - Phan Sô 4/13 UV thường trực - Phan Hường 4/14 Uỷ viên - Phan Đức Mỹ 3/14 - - Phan Tấn Thiện 4/13 - - Phan Tín 5/14 - - Phan Minh Nhạn 5/14 - - Phan Thị Lệ Hoa 3/14 - - Phan Tấn 3/14 - - Phan Chín 3/14 - - Phan On 5/14 - - Phan Tuấn 1/15 - - Phan Sanh 1/15 - - Phan Minh Âu 2/16 -

*******

BCH/ HỘI KHUYẾN HỌC TỘC PHAN

121

( Nhiệm kỳ 2005 -2010 )

*******

- Hội Trưởng : Phan Long 2/14 - Hội Phó : Phan On 5/14 Phan Nhật Trung 2/15

- Uỷ viên : Phan Hường 4/14 Phan Nam 2/15

Phan Quang 3/14 Phan T.Kim Xuyến 4/14 Phan Chín 3/14 Phan Huỳnh Huynh 2/14

Phan Ngọc Kỳ 4/14 Phan Thị Đào 4/15 Phan Tuấn 1/15 Phan Hữu Nguyên 4/15

Phan Thanh Lâm Phan Phúc 2/15 - Thủ quỹ : Phan Vân Lâm 4/14

***

BCH/ CHI HỘI KHUYẾN HỌC TỘC PHAN TẠI ĐÀ NẴNG

( Nhiệm kỳ 2005 -2010 )

*******

- Chi Hội Trưởng : Phan Văn Hường 4/14 - Chi Hội Phó : Phan Ngọc Kỳ 4/14

Phan Thị Đào 4/14 - Uỷ viên : Phan Quang 3/14 Phan Thị Kim Xuyến 4/14

Phan Phúc 2/15 Phan Tuấn 1/15 Phan Tiến 5/14 Phan Th ị Nhi 4/14 - Thủ quỹ : Phan Vân Lâm 4/14

*******

BCH/ CHI HỘI KHUYẾN HỌC TỘC PHAN TẠI BẢO AN

( Nhiệm kỳ 2005 -2010 )

122

******* - Chi Hội Trưởng : Phan Huỳnh Huynh 2/14

- Chi Hội Phó : Phan Thiện 5/15 - Uỷ viên : Phan Tín 3/15 Phan Thị Hoa 4/16 Phan Chín 3/14 Phan On 5/14 Phan Hữu Nguyên 5/15 - Thủ quỹ : Phan Thị Thu Ba 5/15

*******

BCH/ CHI HỘI KHUYẾN HỌC

TỘC PHAN TẠI TP/HCM

******* - Chi Hội Trưởng : Phan Nhẫn

- Chi Hội Phó : Phan Đức Bình Phan Minh Tâm

- Uỷ viên : Phan Chính Phan Quang Thanh Phan Đắc Lữ Phan Long

Phan Tấn Minh Phan Thị Cúc Phan Thị Kim Phan Thị Lê Phan Thị Nhuần Phan Thị Quế Phan Thị Huỳnh Cúc Phan Hoàng Dinh Lê Văn Nhân Trần Việt Hùng

*******

Qua 14 nàm laìm cäng taïc khuyãún hoüc, Häüi KH täüc Phan âaî cuìng caïc Chi

Häüüi KH Tp/HCM, Âaì Nàông, Baío An âaût âæåûc nhiãöu thaình quaí vä cuìng täút âeûp, chàóng nhæîng âæåüc baì con thán täüc taïn dæång maì coìn nhiãût liãût hæåíng æïng, häø tråü vãö moüi màût, tæì váût cháút cho âãún tinh tháön.

Häüi âaî âæåüc Tènh Häüi KH/Quaíng Nam bçnh choün tham dæû Âaûi Häüi Khuyãún hoüc do Trung æång Häüi Khuyãún hoüc VN täø chæïc taûi Haì Näüi nàm 2007. Ngoaìi ra Häüi coìn nháûn âæåüc sæû khen thæåíng cuía Trung æång Häüi KH/VN vaì caïc cáúp chênh quyãön:

123

- 1 cåì Thi âua xuáút sàõc - 4 bàòng khen - 3 giáúy khen - 11 kyí niãûm chæång “ Vç Sæû Nghiãûp Khuyãún Hoüc “ cho caïn bäü vaì caïc thán täüc âaî hoaût âäüng têch cæûc trong cäng taïc khuyãún hoüc do TW/ Häüi Khuyãún Hoüc VN, Häüi KH/ Âaì Nàông, UBND thaình phäú Âaì Nàông vaì Màût tráûn äø quäúc Âaì Nàông ban tàûng.

***

VÁÛN ÂÄÜNG TAÌI CHAÏNH HÄÙ TRÅÜ CHO CAÏC TRÆÅÌNG Ngoaìi cäng taïc khuyãún hoüc trong täüc, Häüi Khuyãún Hoüc coìn quan hãû váûn

âäüng taìi chaïnh âãø häù tråü cho caïc træåìng trong tènh nhæ sau : 1/ Træåìng Tiãøu hoüc Phan Thanh Taìi - Âiãûn An: - Häù tråü xáy dæûng cå baín : 30.000.000 â - Häù tråü hàòng nàm ( 2001 - 2007 ): 6.000.000 â x 7 nàm

= 42.000.000 â - Häù tråü täø chæïc træåìng chuáøn Quäúc gia : 8.000.000 â - Häù tråü mua saïch tham khaío : 4.000.000 â 2/ Træåìng THPT Phan Thaình Taìi - Hoaì Cháu, Hoaì Vang :

- Häù tråü hàòng nàm: ( 2003 - 2007 ) 8.000.000 â x 5 = 40.000.000 â - Cáúp 2 suáút hoüc bäùng: 1.000.000 â ( Täøng säú tiãön naìy do con chaïu cuía äng Phan Thaình Taìi tråü cáúp ) 3/ Træåìng Tiãøu hoüc Phan Bäi - Âiãûn An : - Häù tråü hàòng nàm ( 2002-2007) 6.000.000 â x 6 nàm

= 36.000.000 â - Häù tråü xáy dæûng tuí saïch: 3.000.000 â - Giuïp khàõc phuûc luût nàm 2007: 1.000.000 â ( Do con chaïu äng Phan Bäi quyî Khuyãún hoüc Phan Bäi taìi tråü ) 4/ Træåìng Tiãøu hoüc Phan Thanh xaî Âiãûn Quang vaì træåìng Lã Thë

Xuyãún huyãûn Âaûi Läüc : - Nàm 2005 - 2006 : 10.000.000 â x 3 = 30.000.000 â - Nàm 2006 - 2007 : 10.000.000 â x 3 = 30.000.000 â - Nàm 2007 - 2008 : 15.000.000 â x 3 = 45.000.000 â

124

- Dæûng 3 bæïc tæåüng : = 160.000.000 â ( Do caïc con chaïu cuía äng Phan Thanh taìi tråü )

5/ Træåìng THCS Tráön Cao Ván - Âiãûn Quang : - Xáy mäüt cäng trçnh næåïc saûch = 32.000.000â - Tråü cáúp cho 80 HS cáúp 3 Baío An = 17.600.000 â - Mua saïch tàûng 3 træåìng = 12.000.000 â

( Do Ä Nguyãùn Tuìng, VK Phaïp vaì baûn laì Baì Phæång Nga taìi tråü ) - Phan Maûnh Læång tàûng tiãön khen thæåíng = 6.000.000 â - Nàm 2007 thæåíng caïc træåìng åí Âiãûn Quang vaì Phaûm Phuï Thæï, Âiãûn Trung = 3.000.000 â - Häù tråü træåìng Phan Thanh, Âiãûn Quang 1 tuí laûnh = 3.500.000 â - Træåìng Máùu Giaïo Phan Triãm 1 bãúp gaz = 2.800.000 â

(Do Phan Nam váûn âäüng caïc maûnh thæåìng quán häù tråü ) Täøng säú tiãön = 506.900.000 â

CAÏC GIAÍI THÆÅÍNG MANG TÃN CAÏC NHAÌ CAÏCH MAÛNG, NHAÌ GIAÏO TRONG TÄÜC

Hàòng nàm, thäng qua Häüi khuyãún hoüc, caïc giaíi thæåíng Phan Thaình Taìi, Phan Thanh, Phan Bäi, Phan Xuán Caïo âæåüc trao cho caïc GV vaì HS xuáút sàõc cuía caïc træåìng trong tènh. Mäùi giaíi thæåíng tæì 500.000 â - 1.000.000 â. Qua 4 nàm, Häüi KH cuìng nhaì træåìng âaî xeït choün vaì trao 15 giaíi thæåíng våïi täøng säú tiãön laì 12.500.000 â, 5 chiãúc xe âaûp, 150 bäü âäöng phuûc cho hoüc sinh vaì 15 bäü quáön aïo cho caïc tháöy cä. Riãng pháön thæåíng Phan Xuán Caïo coìn trao tàûng cho caïc træåìng Trënh Thë Liãön åí Âaûi Läüc ( Træåïc 1945 laì træåìng Ecole Primaire de Dai Loc), nåi maì træåïc 1945 äng âaî tæìng laìm Hiãûu træåíng, vaì træåìng Phan Thanh åí Baío An. Nàm 2008, cä Phan Xuán Dæång Cáöm, con äng Phan Xuán Huy, häø tråü kinh phê :

- 20 triãûu âäöng cho træåìng Phan Thanh taûi Baío An láûp hãû thäúng næåïc saûch saït truìng bàòng tia lade.

- 31 triãûu âäöng xáy nhaì vãû sinh + 20 triãûu âäöng xáy läúi âi nhaì voìm tæì træåìng âãún nhaì vãû sinh cho træåìng Trënh Thë Liãön xaî Âaûi Quang, huyãûn Âaûi Läüc.

125

( Caïc pháön thæåíng naìy do con chaïu caïc äng Phan Thaình Taìi, Phan Thanh, Phan Bäi, Phan Xuán Caïo taìi tråü )

TRÆÅÌNG MÁÙU GIAÏO PHAN TRIÃM:

Træåìng Máùu giaïo baïn cäng Phan Triãm âæåüc thaình láûp nàm 2005. Hiãûn nay træåìng coï 2 cå såí :

- Cå såí chênh taûi thän Baío An Âäng: ( quã hæång cuía nhaì caïch maûng Phan Triãm ).

Kinh phê xáy dæûng : 530.000.000â Trong âoï * Ngán saïch UBND xaî 100.000.000â * Gia âçnh Ä. Phan Triãm 430.000.000â Kinh phê dæû truì náng cáúp 150.000.000â * Gia âçnh Ä. Phan Triãm âaî häø tråü 20.000.000â

- Cå såí 2 taûi thän Thaûnh Myî : Kinh phê xáy dæûng : 1.105.000.000â

Trong âoï * Ngán saïch UBND xaî 900.000.000â * Gia âçnh Ä. Phan Triãm 70.000.000â * Gia âçnh Ä. Phan Nam 2.000.000â * Gia âçnh Ä. Nguyãùn Âæïc Láûp 110.000.000â * Caïc täø chæïc vaì caï nhán 23.000.000â - Låïp leí taûi thän Kyì Lam : Låïp naìy hiãûn nay mæåün nhaì sinh hoaût thän daûy taûm. Dæû kiãún kinh phê xáy dæûng 70.000.000â, chæa coï ngæåìi taûi tråü. Hàòng nàm træåìng nuäi daûy 250 chaïu. Trong âoï coï trãn 150 chaïu nuäi daûy baïn truï. Træåìng ráút khang trang, xanh, saûch âeûp, coï âáöy âuî phæång tiãûn, duûng cuû hoüc táûp vaì vui chåi cho caïc chaïu. Nàm hoüc 2006-2007, træåìng âæåüc cäng nháûn træåìng âaût chuáøn Quäúc gia. Âaût âæåüc thaình tich trãn laì nhåì sæû quan tám cuía caïc cáúp chênh quyãön, täüc Phan Baío An cuìng gia âçnh, con chaïu cuû Phan Triãm vaì caïc täø chæïc caï nhán quan tám giuïp âåî.

TRÆÅÌNG MÁÙU GIAÏO DO CON CHAÏU ÄNG PHAN MAÛCH HÄÙ TRÅÜ

Træåìng âæåüc xáy dæûng nàm 2007 taûi thän Cháu Phong, xaî Duy Hoaì. Âáy laì nhaì Máùu giaïo cuî âaî xuäúng cáúp nàòm trãn khu âáút do chênh quyãön âëa phæång cáúp. Âãø con chaïu coï nåi hoüc haình tæí tãú, âæûåüc chàm soïc daûy däù chu âaïo, giuïp cha meû yãn tám trong cäng viãûc âäöng aïng, træåììng phaíi âæåüc náng cáúp, nhæng chæa coï kinh phê âãø thæûc hiãûn. Træåïc nhu cáöu thæûc tãú âoï, con chaïu cuía

126

äng Phan Maûch 2/13 nháûn häù tråü toaìn bäü kinh phê hån 100 triãûu âäöng âãø cuìng chênh quyãön âëa phæång thæûc hiãûn caïc cäng trçnh sau âáy:

- Xáy dæûng laûi phoìng låïp cho khang trang, chàõc chàõn.

- Xáy tæåìng raìo cäøng ngoî

- Cung cáúp baìn ghãú, mua sàõm trang thiãút bë, âäö duìng day hoüc, duûng cuû vui chåi, giaíi trê cho hoüc sinh.

Træåìng Máùu giaïo náöy, chàóng nhæîng âaî tråí thaình mäüt ngäi træåìng xanh, saûch âeûp maì coìn âaût chuáøn cuía mäüt ngäi træåìng tiãn tiãún, daûy däù con em âuïng theo phæång phaïp sæ phaûm, ngay tæì khi cháûp chæîng vaìo âåìi.

Bà con tộc Phan quyết tâm xây dựng Hội Khuyến Học

127

Đại Hội KH tộc Phan tại Đà Nẵng

BCH/ Hội Khuyến Học tộc Phan Nhiệm kỳ đầu

128

BCH/ Hội Khuyến Học tộc Phan Nhiệm kỳ 2000-2005

BCH/ Hội Khuyến Học tộc Phan Nhiệm kỳ 2005-2010

129

BCH/ Chi Hội Khuyến Học tộc Phan tại Tp/HCM

Ông Phan Đức Bình, Đại diện Chi Hội KH Tp/HCM trao phần thưởng cho SVHS tại Nhà Thờ Bảo An

130

BCH/ Chi Hội Khuyến Học tộc Phan tại Đà Nẵng ( Hình chưa được đầy đủ )

BCH/ Chi Hội Khuyến Học tộc Phan tại Bảo An - Nhiệm kỳ đầu

131

Ông Phan Mạch 2/13, Đại diện Tộc trao học bổng

Lễ Phát thưởng SVHS tại Đà Nẵng - Ô. Phan Sô 4/13 đang trao phần thưởng

132

*******

133

Bằng khen “ Dòng Họ KH tiêu biểu toàn quốc năm 2007

Do Trung ương Hội KH Việt Nam tặng

*******

134

Biểu tượng do Trung ương Hội KH Việt Nam khen tặng hội KH Tộc Phan Bảo An đạt danh hiệu

“ DÒNG HỌ KHUYẾN HỌC TIÊU BIỂU TOÀN QUỐC ”

� CHÆÅNG BA

TRUYÃÖN THÄÚNG HIÃÚU HOÜC & YÃU NÆÅÏC

135

I. TRUYÃÖN THÄÚNG HIÃÚU HOÜC:

Täüc ta coï truyãön thäúng hiãúu hoüc tæì bao âåìi nay. Noi gæång caïc báûc tiãön nhán, caïc thãú hãû con chaïu vãö sau quyãút tám trau däöi kiãún thæïc vaì tu reìn âaûo âæïc, âæåüüc xem laì muûc âêch haìng âáöu trong viãûc tu thán. Trãn con âæåìng hoüc váún, biãúït bao táúm gæång hiãúu hoüc cuía gia âçnh, caï nhán quyãút væåüt qua moüi khoï khàn cuía cuäüc säúng âåìi thæåìng, taûo moüi âiãöu kiãûn thuáûn låüi âãø con chaïu àn hoüc âãún nåi âãún chäún, âaût âæåüc nhæîng thaình quaí täút âeûp laìm raûng råî, veí vang cho doìng täüc.

Chuïng täi muäún ghi laûi táút caí nhæîng táúm gæång hiãúu hoüc âoï qua tæìng gia âçnh, tæìng caï nhán cuû thãø nhæng chæa laìm âæåüc nhæ mong muäún vç täüc ta quaï âäng laûi säúng taîn maûn khàõp moüi miãön, trong cuîng nhæ ngoaìi næåïc, nãn viãûc thäúng kã âaî gàûp nhiãöu khoï khàn, thiãúu soït. Ráút mong caïc thán täüc vui loìng bäø sung thãm.

1/ BAÍNG KÃ HOÜC VË VAÌ CHÆÏC TÆÅÏC: a/ TÆÌ ÂÅÌI THÆÏ 1 ÂÃÚN ÂÅÌI THÆÏ 13:

( Trêch Phäø Hãû 1994, coï bäø sung thãm ) * Xãúp theo thãú thæï trong doìng täüc tæìng Âåìi, Phaïi.

Chæî in âæïng: Ghi theo gia phaí .

Pháön chæî in nghiãng: Chuï thêch cuía ngæåìi viãút - NV.

- Ngaìi Tiãön Hiãön PHAN NHÅN BAÌN: Sàõc phong Tiãön Hiãön khai canh. Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán

Cáøm Y Vãû Âä Chè Huy Sæï. Âëch Nghéa Baï, Phan Nhån Baìn Quê Cäng.

* Vua Lã Thaïnh Täng (1460-1497) láûp ra Vãû Kim Ngä vaì Vãû Cáøm Y âãø baío vãû Cáúm thaình. Trong viãûc baío vãû Cáúm thaình, caïc triãöu Vua Chuïa ngaìy xæa thæåìng duìng ngæåìi trong Hoaìng Täüc hoàûc âæåüc Vua âàûc biãût tên nhiãûm, tin duìng vç coï nhiãöu cäng lao to låïn. Quán Nguî taûi Kinh sæ gäöm coï Vãû, Ty, Såí. Âæïng âáöu mäùi Vãû coï Âä Chè Huy Sæï. Nhæ váûy, chæïc vuû cuía Ngaìi Tiãön Hiãön laì Âä Chè Huy Sæï. Thàng thuû Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán. Tæåïc phong Âëch Nghéa Baï, Phan Nhån Baìn Quê Cäng. Nàm Tæåïc Vua ban thæåíng cho caïc cäng tháön gäöm coï: Cäng, Háöu, Ba,ï Tæí, Nam.

- Tæåïc Cäng, Háöu, Baï, âæïng trãn haìng Chaïnh Nháút pháøm - Tæåïc Tæí ngang haìng Chaïnh Nháút Pháøm .

136

- Tæåïc Nam ngang haìng Toìng Nháút Pháøm - PHAN VÀN BAÌI: Tæû Ngaìi Tuãú (Täø Phaïi Nháút) Cai Täøng. Suìng Læång Baï. * Chæïc vuû laì Cai Täøng. Tæåïc phong laì Suìng læång Baï. Tæåïc Baï âæïng trãn

haìng Chaïnh Nháút Pháøm. Nãúu Cai Täøng laì Chaïnh Täøng, laì âån vë haình chaïnh gäöm nhiãöu Xaî âæïng dæåïi Phuí, Huyãûn chè coï haìm Cæíu pháøm. Chuïng täi âaî tra cæïu nhiãöu sæí saïch nhæng váùn chæa roî âæåüc chæïc vuû naìy vç thåìi äng sinh säúng chæa coï âån vë haình chaïnh laì Täøng.

Váûy Cai Täøng åí âáy khäng nãn hiãøu laì Chaïnh Täøng âæåüc. Âäúi chiãúu våïi våïi Phäø Hãû caïc täüc khaïc ta tháúy Ngaìi Tiãön hiãön hoü Buìi Vénh Trinh laì Cai Phuí Khaïnh Sån Háöu, Ngaìi Tiãön Hiãön Ngä Vàn ÁÚt laìng Cáøm Lãû laì Cai Täøng Lãù Baï v.v...Váûy ta coï thãø hiãøu Cai Täøng vaì Cai Phuí âãø phán cáúp låïn, nhoí trong caïc tæåïc: Cai Phuí duìng cho tæåïc Háöu, Cai Täøng duìng cho tæåïc Baï. Mong âæåüc âoïn nháûn yï kiãún cuía caïc báûc cao minh, âoüc nhiãöu hiãøu räüng vãö chæïc vuû naìy.

Suìng Læång Baï : - Suìng laì cao, laì tän troüng nhæ suìng baïi, suìng kênh.. - Læång laì laình, laì thuáön täút nhæ trung læång, hiãön

læång... - PHAN VÀN HAÌN: Tæû Tiãu Khanh (Täø Phaïi Nhç). Khuyãún Näng Quan . * Vua Lã Thaïnh Täng âàût ra Quan Haì Âã lo vãö viãûc âã âiãöu, quan

Khuyãún Näng lo vãö viãûc Näng nghiãûp . ( Viãût Nam Sæí Læåüc Tráön Troüng Kim- Trang 257- Quyãøn 1) - PHAN VÀN YÃÚN: Tæû Ngaìi Lám (Täø Phaïi Tæ)

Vàn sai Xaî træåíng . - PHAN VÀN HUYÃÖN: (Täø Phaïi Nàm) Thæï Âäüi Træåíng. Tuáún Trung Baï. * Dæåïi triãöu vua Lã Thaïnh Täng, quán nguî âæåüc chia laìm Vãû, Ty, Såí, Âäüi

(Quán Kinh Sæ ) hoàûc Phuí, Vãû, Såí, Âäüi (Quán Nguí Phuí). Âãún thåìi Trënh Nguyãùn phán tranh quán âäüi âàût laìm Dinh, cå, Âäüi, Thuyãön . Chæïc quan voî âæïng âáöu träng coi Âäüi coï Cai Âäüi, Âäüi Træåíng hoàûc Thæï Âäüi Træåíng giuïp viãûc .Tæåïc phong Tuáún Trung Baï.

- PHAN PHÆÅÏC HÃÖ: 4/4 Tæåïng Tháön. - PHAN LONG LÁN: 5/4

137

Thæåüng Tæåïng Quán. Tæåïng Tháön. Laîo Nhiãu Quan. Nghéa Lyï Tæí .

* Laîo Nhiãu Quan: Vë quan âaî trãn 60 tuäøi . Äng tæì Tæåïng Tháön thàng lãn Thæåüng Tæåïng Quán.Tæåïc Phong Nghéa Lyï

Tæí

.- PHAN ÊCH TRAÏNG : 5/4 Thæï Âäüi Træåíng . Kiãn Läüc Baï.

* Chæïc vuû: Thæï Âäüi Træåíng. Tæåïc phong: Kiãn läüc Baï, tæåïc Baï âæïng trãn haìng Chaïnh Nháút pháøm. - PHAN VÀN DU : 5/6 Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán. Cáøm Y Vãû Âä Chè Huy Sæï.

Chæåíng cå. Toaìn Âæïc Háöu .

* Chæïc vuû: Chæåíng Cå, laì mäüt chæïc Quan Voî âæïng âáöu mäüt âån vë quán âäüi goüi laì Cå. Cå låïn coï 500 quán, cå nhoí coï 200 quán, thàng thuû Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Cáøm Y Vãû . Tæåïc Phong Toaìn Âæïc Háöu ( Vë quan vàn voî song toaìn .

- PHAN VÀN HUYÃÖN : 5/7 Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Cáøm Y Vãû Âä Chè Huy Sæï Ty.

Liãm âæïc Háöu.

* Chæïc vuû : Cai Âäüi thàng lãn Âä Chè Huy Sæï Ty, vë quan voî âæïng âáöu trong mäüt Ty gäöm 5-6 Såí, mäùi Såí coï 400 quán lênh, thàng thuû Âàûc Táún Phuû Quäúc Thæåüng Tæåïng Quán Cáøm Y Vã. Tæåïc Phong Liãm Âæïc Háöu.

Trong täø chæïc chênh quyãön, quan chãú cuía mäüt triãöu Vua,Chuïa âæång triãöu thæåìng hay giæî nguyãn nhæ cuî khi måïi lãn näúi ngäi hoàûc nhiãúp chênh, vãö sau måïi dáön dáön thay âäøi. Vê duû : Thåìi vua Lã, trong Quán nguî coï Vãû-Ty-Såí-Âäüi nhæng âãún thåìi Chuïa Trënh åí Âaìng Ngoaìi vaì Chuïa Nguyãùn åí Âaìng Trong chè coï Dinh-Cå-Âäüi-Thuyãön. Âån vë quán âäüi laì Ty khäng coìn næîa .Vç thãú ta khäng láúy gç laìm ngaûc nhiãn laì mäüt ngæåìi laìm quan dæåïi thåìi Chuïa Nguyãùn laûi coï chæïc tæåïc åí âåìi vua Lã.

- PHAN VÀN TRÆÛC : 2/9. Cæûu Sàõc Xaî Chaïnh .

- PHAN VÀN TRÇ : 2/9 Vàn Sai Xaî Træåíng

- PHAN VÀN KIÃÚT : 3/9

138

Tæåïng Tháön kiãm Quäúc Thuí .

* Quäúc thuí: Chæïc vuû naìy khäng tháúy ghi trong sæí saïch suäút tæì âåìi nhaì Lã cho âãún thåìi Trënh, Nguyãùn phán tranh. Coï nhiãöu yï kiãún khaïc nhau vãö chæïc vuû naìy

a/ Mäüt chæïc tæåïc vua ban thæåíng cho nhæîng quan cáûn tháön coï cäng våïi hoaìng täüc nhæ Quäúc træåüng, Quäúc phoï, Quäúc cæûu v.v...

b/ Caïc Äng Phan Vàn Nghi, Phan Âæïc Troüng, Phan Âæïc Âiãöu, Phan Âæïc Thaình 9/3 âãöu laì Quäúc Thuí, laì nhæîng tháöy thuäúc näùi danh trong Täüc, trong Laìng vaì coï thãø lan ra caí vuìng Thuáûn, Quaíng nãn âaî âæåüc Chuïa Nguyãùn phong cho danh hiãûu Quäúc Thuí ( Phan Baï Læång trong HTTVDT tr.61 )

- PHAN VÀN NGHI: 3/9 Nhiãu Hoüc kiãm Tri Hæång Sæû .

* Nàm Âinh Håüi (1674) Chuïa Nguyãùn måí khoa thi Chênh Âäö vaì Hoa Vàn.Thi Chênh Âäö gäöm 3 kyì: Âãû Nháút, Âãû Nhë, Âãû Tam. Ngæåìi âáûu chia laìm 3 haûng: Haûng Nháút goüi laì Giaïm sinh bäø laìm Tri Phuí, Tri Huyãûn. Âäø haûng Nhç goüi laì Sinh Âäö bäø laìm Huáún Âaûo daûy hoüc åí Huyãûn lyñ. Haûng Ba cuîng goüi laì Sinh Âäö bäø laìm Lãù Sinh hoàûc Nhiãu Hoüc. Thi Hoa vàn : Nàm Canh Thán ( 1740 ), Vuî Væång Nguyãn Phuïc Khoaït âënh laûi pheïp thi .Nhæîng ngæåìi âáûu kyì Âãû Nháút goüi laì Nhiãu Hoüc ( VNSL Tráön Troüng Kim T.76-77 Q2 )

Äng Phan vàn Nghi âaî âáûu trong khoa thi Chênh Âäö hoàûc Hoa vàn, laì mäüt nhaì khoa baíng nãn äng âæåüc moüi ngæåìi tän cæí äng tham gia vaìo viãûc Laìng, Xaî (Chæî tri hæång sæû cho ta hiãøu theo nghéa naìy).

- PHAN ÂÆÏC DUÎ: 3/9 Cai Âäüi Thàng Thuû Phoï Ky ì.

* Thåìi Trënh,Nguyãùn phán tranh, caí Âaìng Ngoaìi vaì Âaìng Trong ,quán âäüi âæåüc chia ra laìm Dinh-Cå-Âäüi-Thuyãön. Âäüi låïn coï 275 ngæåìi tråí lãn, âæïng âáöu Âäüi coï Cai Âäüi.. Sau âoï äng âæåüc Thàng thuû Phoï Kyì -Chè huy mäüt Cå gäöm 500 quán tråí lãn ( Theo Phan Baï Læång trong HTTVDT âãö nghë thay chæïc Chæång kyì ra Chæåíng Cå, Phoï Kyì ra Phoï Cå âãø tiãûn viãûc tra cæïu vãö sau cho håüp våïi sæí saïch).

- PHAN ÂÆÏC TROÜNG : 3/9 Quäúc Thuí .

- PHAN ÂÆÏC ÂIÃÖU : 3/9 Quäúc Thuí .

139

- PHAN ÂÆÏCTHAÌNH : 3/93

Quäúc Thuí .

- PHAN VÀN DIÃÛP : 4/9

Lyï Træåíng .

* Dæåïi triãöu Gia Long (1802-1819) trong næåïc váùn coìn chia ra 23 Tráún vaì 4 Doanh . Tráún laûi chia ra Phuí, Huyãûn, Cháu. Âãún âåìi vua Minh Maûng (1820-1840) qua caïc pháøm cáúp quan chãú tæì Cæíu pháøm âãún Nháút pháøm ta måïi tháúy coï chæïc vuû Chaïnh täøng vaì Lyï træåíng. Chæïc vuû Chaïnh täøng haìm toìng cæuí pháøm. Täøng laì âån vë haình chaïnh bao gäöm nhiãöu xaî hoàûc laìng dæåïi Phuí vaì Huyãûn. Dæåïi triãöu Tæû Âæïc (1847-1833) quan cuía triãöu âçnh bäø ra chè coï âãún Phuí, Huyãûn. Tæì täøng tråí xuäúng thuäüc quyãön tæû trë cuía dán. Âæïng âáöu mäùi täøng coï Chaïnh Täøng vaì Phoï Täøng do Häüi Âäöng Kyì Dëch cuía laìng cæí ra träng coi viãûc thuãú khoïa, âã âiãöu vaì moüi viãûc trë an trong täøng.

Häüi Âäöng Kyì Dëch do dán cæí ra âãø träng coi moüi viãûc, coï Tiãn Chè vaì Phoï Tiãn Chè âæïng âáöu räöi cæí ra Lyï træåíng vaì Phoï Lyï thay màût laìng maì laìm viãûc vaì giao thiãûp våïi caïc quan trãn. Laìng, Xaî coï phong tuûc, luáût lãûû riãng cuía mäùi laìng, laìng naìo hay laìng áúy, triãöu âçnh khäng can thiãûp âãún. Vç thãú måïi coï cáu :”Pheïp vua thua lãû laìng”. (VNSL-Tráön Troüng Kim-T247-Q2).

Theo Phan Baï Læång trong HTTVDT khi noïi vãö chæïc vuû Cai Täúng, Chaïnh Täøng âaî kã cæïu sæí saïch viãút trãn 3 trang, xin toïm læåüc nhæ sau: Täøng laì mäüt âån vë haình chaïnh åí giæîa Huyãûn vaì Xaî.. Thåìi âiãøm xuáút hiãûn cuía âån vë haình chaïnh laì Täøng, hiãûn nay váùn chæa âæåüc caïc nhaì sæí hoüc nháút trê våïi nhau. ÅÍ âaìng Trong, xem Phuí Biãn Taûp Luûc cuía Lã Quê Âän viãút vaìo nàm 1776, khi vaìo laìm Hiãûp tráún Thuáûn hoïa, äng âaî liãût kã tãn Phuí, Huyãûn, Täøng, Xaî, Thän, Phæåìng, Giaïp, ÁÚp, Cháu, måïi coï chæïc vuû Cai Täøng. Âáöu âåìi Gia Long, nhaì vua âàût chæïc Täøng træåíng sau âäøi thaình Cai täøng. Âåìi Thiãûu Trë âäøi thaình Chaïnh täøng. Ban âáöu (1822) chæïc Cai täøng do caïc Tri Phuí, Huyãûn keïn choün nhán viãn trong Doanh, Tráún räöi âãö âaût lãn Bäü Laûi táu Vua cho cáúp bàòng laìm Cai täøng táûp sæû (Thê sai) sau 3 nàm, saït haûch cho thæûc thuû. Lãû nàm Minh Maûng thæï 9 (1828) qui âënh táút caí Cai täøng, Phoï täøng âãöu keïn choün trong haìng nguî Lyï træåíng taìi gioíi. Tri Phuí, Tri Huyãûn, Tri Cháu såí taûi baïo caïo danh saïch lãn quan âæïng âáöu Tráún hoàûc Tènh xin cáúp vàn bàòng, mäüc triãûn räöi cho thæûc thuû. Nàm Thaình Thaïi thæï 19(1907) vaì Nghë âënh cuía quan Thäúng sæï Bàc kyì vãö báöu cæí Chaïnh täøng vaì Phoï Chaïnh täøng: Nhæîng ngæåìi âæåüc dæû báöu laì Phoï täøng âæång chæïc, Phoï täøng cuî, Lyï træåíng âæång chæïc hoàûc cuî âãöu phaíi laìm viãûc tæì 3 nàm vaì tuäøi tæì 3o tråí lãn

140

laûi laì ngæåìi thäng hiãøu chæî nghéa, coï nhiãöu âæïc tênh täút måïi âæåüc báöu ra. Quan Sæïï, quan Tènh saït haûch træåïc màût måïi âæåüc bäø nháûm.

ÅÍ âáy chuïng täi håi daìi doìng vãö hai chæïc vuû Chaïnh täøng vaì Lyï træåíng âãø baûn âoüc tháúy âæåüc aính hæåíng sáu sàõc cuía hoü âäúi väúi dán trong laìng ,” hay nhåì, dåí chëu”. Chênh hoü laì nhæîng ngæåìi kãú thæìa træûc tiãúp taûo nãn laìng Baío An, mäüt laìng quã truì phuï, qui hoaûch nhaì cæía ruäüng væåìn, âçnh chuìa, laìng chåü, sán váûn âäüng v.v...mäüt caïch khoa hoüc, vàn minh nhæ ngaìy nay, êt coï laìng quã naìo åí Viãût nam coï âæåüc nhæ thãú. Hån 100 nàm âaî träi qua váùn coìn laìm cho caïc thãú hãû kãú thæìa phaíi thaïn phuûc, ngæåîng mäü. - PHAN VÀN GIAÏO : 4/9

Âäüi Træåíng.

- PHAN NGOÜC THÆÏC : 4/9 Nguî Âäön Trung Quán Thæ Kyï .

* Chuïa Nguyãùn Phuïc Aïnh chia quán ra laìm 5 Dinh: Trung quán, Taí quán, Hæîu quán, Háûu quán vaì Tiãn phong .Äng laìm Thæ kyï åí Nguí Âäön Trung quán thuäüc quán Thán binh ( quán Tháön saïch hoàûc quán Ngæû lám).

- PHAN VÀN HOÌA : 5/9 Tiãön Phong Doanh . Voî vãû Cai Âäüi . Voî Cäng Âä UÏy .

* Tiãön Phong Doanh laì mäüt trong 4 Doanh åí thë näüi .Chæïc vuû Voî Cäng Âä Uïy haìm Chaïnh Nguí pháøm.

- PHAN VÀN NHUÛY : 2/10

Sàõc Tæï Thoü Dán . * Äng âæåüc Sàõc phong Sàõc Tæï Thoü dán. Âáy laì mäüt sàõc phong cuía caïc

vua triãöu Nguyãùn ban cho nhæîng ngæåìi säúng láu, coï tuäøi thoü cao. - PHAN VÀN LANG : 2/10

Cai Täøng . - PHAN ÂÆÏC LIÃÛU : 3/10 Laînh binh .

* Nàm Minh Maûng thæï 12, Tán maîo ( 1831 ) âäøi Tráún ra Tènh vaì âàût ra caïc quan chæïc âãø cai trë. Tènh låïn coï Täøng Âäúc, tènh nhoí coï Tuáön Phuí âæïng âáöu. Dæåïi Täøng Âäúc coï caïc quan : - Bäú Chênh : Coi viãûc thuãú maï, dinh âiãön, thi haình caïc lãûnh ban ra cuía triãöu âçnh, haìm Chaïnh Tam Pháøm.

141

- Aïn Saït Sæï : Coi viãûc hçnh aïn, kiãûn thæa, thi haình luáût phaïp cuía triãöu âçnh kiãm caí viãûc bæu chênh, haìm Chaïnh Tæï Pháøm . - Laînh binh : Träng coi quán âäüi, giàûc giaî cæåïp phaï, giæî gçn an ninh tráût tæû trong tènh, haìm Chaïnh Tam Pháøm . - Âäúc Hoüc : Coi viãûc hoüc haình thi cæí trong tènh, haìm Chaïnh Nguî Pháøm .

Táút caí caïc quan noïi trãn âãöu phaíi coï hoüc vë tæì Cæí nhán tråí lãn . - PHAN VÀN ÂÁÛU : 3/10 Lyï Træåíng .

- PHAN VÀN GIAÍNG : ( Huïy Bàòng ) 3/10 Âäüi Træåíng.

- PHAN VÀN THOAÛI : 3/10 Kiãún cäng Âä uïy Tinh binh Chaïnh Âäüi.

- PHAN VÀN TÊN : ( xaî Nguyãût ) 3/10 Lyï Træåíng.

- PHAN VÀN ÂÄNG : 3/10 Âäüi Træåíng .

- PHAN NGOÜC KYÌ : 4/10 Chaïnh Âäüi Træåíng .

- PHAN NGOÜC TRÊ : 4/10 Cæí nhán . Aïn Saït Sæï tènh Quaíng bçnh . * Hoüc vë Cæí nhán vaì Tuï taìi Haïn hoüc : Nàm Mimh Maûng thæï 10 cæï 3 nàm

måí mäüt khoa thi. Vaìo caïc nàm Tê, Ngoü, Maîo, Dáûu, måí khoa thi Hæång . Caïc nàm Thçn, Tuáút, Sæíu, thi Häüi, thi Âçnh. Mäùi khoa thi chça laìm 4 kyì:

- Kyì Âãû Nháút : Thi kinh nghéa . - Kyì Âãû Nhë : Thi Tæï Luûc . - Kyì Âãû Tam: Thi Phuï . - Kyì Âãû Tæï : Thi Vàn Saïch .

Ai âäù Tam træåìng laì Sinh Âäö, âäù Tæï træåìng laì Hæång Cäúng. Vãö sau Sinh âäö âäøi laì Tuï taìi vaì Hæång Cäúng laì Cæí nhán.

Âãún triãöu vua Tæû Âæïc cuîng 3 nàm måí mäüt kyì thi Hæång åí caïc âëa phæång . Nhæîng ngæåìi âäù cao goüi laì Cæí nhán, âäù tháúp goüi laì Tuï taìi . Nàm sau måí khoa

142

thi Häüi taûi bäü Lãù, nhæîng ngæåìi âäù Cæí nhán nàm træåïc âæåüc vaìo thi - Ai truïng caïch thç âæåüc vaìo thi Âçnh åí trong âiãûn nhaì vua âãø láúy caïc báûc Tiãún sé, laì nhæîng báûc âaûi khoa .

Mäùi khi coï khoa thi Hæång taûi caïc âëa phæång, caïc quan åí kinh ra cháúm thi âãöu mang mäüt caïi biãøn âãö “Phuûng chè cáöu hiãön”, coï nghéa váng lãûnh vua ra tçm ngæåìi taìi gioíi giuïp næåïc .Nhæîng ngæåìi thi hai kyì thi Hæång âãöu âäù Tuï taìi goüi laì Tuï keïp, âäù Tuï taìi trong 3 kyì thi Hæång goüi laì Tuï mãön .

- PHAN HÆNG TOAÍN : 5/10 Caính Binh Thå Laûi. * Lênh bäü binh gäöm Kinh binh vaì Cå binh. Kinh binh chia ra laìm Doanh,

Vãû, Âäüi hoàûc âoïng giæî kinh thaình hoàûc âoïng giæî caïc tènh. Äng laìm thæ kyï ghi cheïp säø saïch vàn phoìng åí Kinh binh.

- PHAN HÆNG ÂÆÅNG : 5/10 Lyï Træåíng . - PHAN VÀN ÁU : 5/10 Âäüi Træåíng Tháút pháøm . - PHAN DOAÎN ÂÆÏC : 2/11 Cæí nhán nàm Bênh Ngoü (1846) Thiãûu Trë thæï 6. Cæíu pháøm Baï häü. Thë âäüc

Näüi Caïc. * Chæïc tæåïc ban âáö : Cæíu pháøm Baï häü. Sau khi äng âáûu Cæí nhán âæåüc bäø

laìm Thë Âäüc Näüi Caïc. Âåìi vua Gia Long ( 1802-1819 ) âaî âàût ra Thë Thæ viãûn. Nàm Minh Maûng nguyãn niãn, Canh Thçn ( 1820 ) caíi laìm Vàn Thæ Phoìng âãún nàm Minh Maûng thæï 10 ( 1829 ) âäøi thaình Näüi Caïc. Choün caïc quan Tam, Tæï pháøm tråí lãn taìi gioíi, uyãn baïc, vàn hay chæî täút vaìo quaín lénh moüi viãûc trong Näüi Caïc. Näüi Caïc laì chäún cå yãúu trong cung âãø luïc cáön vua hoíi han vaì biãn soaûn caïc biãøu, saïch, chãú, caïo, chæång, táúu, sàõc, mãûnh vv.. . ( VNSL Tráön Troüng Kim .T 188-Q2 ). Näüi caïc Haình táøu coï caïc quan chæïc sau : Thë âäüc, Tu soaûn, Biãn tu, Kiãøm chiãúu, Âiãøn baû, Âaîi chiãúu, Træåïc taïc, Thæìa chè .

- PHAN KHÀÕC NHU: 2/11 Cæí nhán khoa Âinh Muìi ( 1847 ) Thiãûu Trë 7 . Aïn saït sæï . - PHAN VÀN GIAI : 2/11 Lyï Træåíng . - PHAN VÀN HOÜC : 2/11 Sàõc phong Âàng Sé Ta ï Lang.

143

- PHAN VÀN CAÏC : 2/11 Âäüi Træåíng . - PHAN ÂÆÏC PHUÛNG : 3/11 Cæí nhán . Laînh binh . Anh doîng Tæåïng Quán. - PHAN VÀN ÂIÃÙN : 3/11 Lyï Træåíng .

- PHAN VÀN ÂÃ : 3/11 Lyï Træåíng . - PHAN VÀN HUY : 3/11 Tuï taìi. - PHAN VÀN CHÊN : ( Ä. Tuï Duûng ) 3/11 Tuï taìi . - PHAN VÀN TOAÛI : 3/11 Baï Häü . - PHAN THÆÏ : 3/11 Lyï Træåíng . Tri Täüc .

- PHAN VÀN TIÃÚP : ( Tæû Táún, tæïc äng Viãn Tiãúp ) 3/11 Quan viãn tæí. Nhiãu áúm. Thê sinh. Täút nghiãûp træåìng Âäúc åí tènh goüi laì Thê sinh , âæåüc dæû kyì thi Hæång âãø

láúy bàòng Cæí Nhán- Xem tiãúp chuï thêch trang 147. - PHAN VÀN DÆ : 4/11 Lyï Træåíng . . - PHAN NGOÜC ÂÆÏC : 4/11 Cæí nhán khoa Bênh Ngoü, Thiãûu Trë 6 (1844). Haìn Lám Viãûn Thë Giaíng

Âaûi Hoüc sé * Haìn lám Viãûn laì cå quan näüi chênh trong triãöu qui tuû caïc vàn tháön khoa

baíng, taìi gioíi, thäng thaïi phuûng mãûnh vua lo viãûc biãn soaûn caïc chiãúu chè, sàõc phong, chãú, caïo ... hoàûc soaûn caïc baìi biãøu caïc quan dáng lãn nhaì vua, caïc vàn baín ngoaûi giao, vàn bia . Haìn Lám Viãûn âáöu tiãn thaình láûp åí næåïc ta dæåïi âåìi vua Lyï Nhán Täng ( 1072-1127) vaì traíi qua caïc triãöu vua Tráön, Häö, Lã, Chuïa Trënh Nguyãùn vaì caïc triãöu vua Nhaì Nguyãùn sau naìy. Duì danh xæng coï thay âäøi nhæng caïc chæïc vuû váùn giäúng nhau. Trong táûp saïch naìy, chuïng täi chè trêch læåüc caïc chæïc vuû åí Haìn Lám Viãûn coï liãn quan âãún caïc Äng trong Täüc ta:

144

- Haìn Lám Viãûn Thë Giaíng Âaûi Hoüc Sé : Giaíi thêch, bçnh luáûn, chuï thêch, caïc vàn thæ, thå, ca, chãú, biãøu ...giuïp Chæåíng viãûn ( ngæåìi âæïng âáöu trong Haìn Lám Viãûn ) biãn soaûn caïc chè, duû, chæång såï, chiãúu caïo, saïch våí ... Thæåìng âæåüc vaìo cháöu háöu trong triãöu thay Chæåíng viãûn - Haìm chaïnh Tæï pháøm .

- PHAN NGOÜC THANH : ( Ä. Huyãûn Lëch ) 4/11 Cæí nhán . Tri Huyãûn .

* Theo Phäø hãû Chi 5 phaïi 4 do äng Phan Tuyãn láûp âaî ghi : Äng laì mäüt vë quan thanh liãm näùi tiãúng åí Thanh Hoïa, nhæng khäng noïi roî vç sao äng coï tãn goüi laì Huyãûn Lëch.

- PHAN VÀN THUÛC : 5/11 Lyï Træåíng .

- PHAN VÀN TRUYÃÛN : 5/11 Lyï Træåíng . - PHAN VÀN CHÁU : 1/12 Lyï Træåíng . - PHAN CÄNG VËNH : 2/12 Âäüi Træåíng . - PHAN VÀN TAÏNH : 2/12 Lyï Træåíng . - PHAN NGOÜC THIÃÖU : 2/12 Baï Häü . - PHAN DOAÎN CUNG : 2/12 Baï Häü . - PHAN DUY HINH : 2/12 Baï Häü . - PHAN VÀN QUYÌNH : 2/12 Baï Häü . - PHAN QUÏY TÀÛNG : 2/12 Chaïnh Täøng . Cæíu phàóm . - PHAN KHÀÕC DOAÎN : 2/12 Tuï taìi . - PHAN TRÁN : 2/12

145

Cæí Nhán khoa Máûu Tyï Âäöng Khaïnh 3 (1888) . Phoï Baíng khoa ÁÚt Muìi Thaình Thaïi 7 (1895) . Tri Phuí Diãn Khaïnh .

* Nàm Nhám Ngoü (1822) Minh Maûng thæï 3 måí khoa thi Häüi, thi Âçnh âãø láúy Tiãún sé, âãún nàm Mimh Maûng thæï 10 (1829), nhaì vua cho nhæîng ngæåìi truïng caïch, nhæng khäng cáûp phán âæåüc âäù Phoï Baíng .

- PHAN TÁÚN : 2/12 Cæí Nhán khoa Giaïp Thán, Kiãún Phuïc 1 (1884) Tri Huyãûn Mäü Âæïc Quaíng

Ngaîi.

- PHAN LUÛC : 2/12 Cæí Nhán Khoa Tán Maîo, Thaình Thaïi 3(1891) . Tri Huyãûn .

- PHAN DOAÎN TÃÚ : 2/12 Baï Häü .

- PHAN ÂÄN : 2/12 Tuï Taìi .

- PHAN QUANG : 2/12 Tuï Taìi .

- PHAN PHÆÅNG : 2/12 Baï Häü .

- PHAN VÀN NGHIÃÛN : 2/12 Kinh binh Thå Laûi .

- PHAN THAÌNH TÊCH : 2/12 Cæí Nhán khoa Máûu Tyï Âäöng Khaïnh 3 (1888) . Giaïo Thoü.

* Giaïo thoü : Träng coi viãûc giaïo duûc åí Phuí, haìm Chaïnh Tháút Pháøm. Huáún âaûo : Träng coi viãûc giaïo duûc åí Huyãûn, haìm Chaïnh Baït Pháøm. Âäúc hoüc : Träng coi viãûc giaïo duûc åí Tènh, haìm Chaïnh Nguí Pháøm. Hãû thäúng giaoï duûc naìy täön taûi trong caïc triãöu vua cuäúi nhaì Nguyãùn gäöm 3

báûc hoüc : Áúu hoüc, Tiãøu hoüc vaì Trung hoüc song song våïi chæång trçnh Baío häü Phaïp Viãût.

- Áúu hoüc åí caïc træåìng laìng daûy chæî Haïn vaì Quäúc ngæî, täút nghiãûp thi bàòng Tuyãøn sinh.

- Tiãøu hoüc åí caïc træåìng Giaïo thoü åí Phuí, Huáún âaûo åí Huyãûn daûy caïc tuyãøn sinh chæî Haïn vaì Quäúc ngæî. Chæång trçnh Haïn hoüc gäöm coï Tæï Thæ, Nguî

146

Kinh, Bàõc sæí, Nam sæí- Phaïp vàn laì män tçnh nguyãûn- täút nghiãûp thi bàòng Khoïa sinh.

- Trung hoüc laì caïc træåìng Âäúc hoüc åí tènh ly ñdaûy caïc khoïa sinh chæî Haïn, chæî Quäúc ngæî vaì Phaïp vàn. Cæï 3 nàm, træåïc kyì thi Hæång, måí mäüt kyì haûch, ngæåìi âáûu goüi laì Thê sinh âæåüc âi thi Hæång. ÅÍ tènh lyñ laûi coï træåìng Phaïp Viãût âãø daûy hoüc sinh khäng muäúøn hoüc theo chæång trçnh trãn, muäún hoüc chæî Phaïp nhiãöu hån, khäng coï chæî Haïn. Täút nghiãûp caïc træåìng naìy, hoüc sinh åí Trung kyì vaìo hoüc træåìng Quäúc Hoüc Huãú, åí Bàõc kyì vaìo hoüc træåìng Baío häü åí Haì Näüi..

Khoa cæí Haïn hoüc caïo chung åí Bàõc kyì vaìo nàm 1915, åí Trung kyì vaìo nàm 1918 ( VN Phaïp thuäüc Sæí- Phan Khoang).

- PHAN TIÃÚT : 2/12

Tuï Taìi .

- PHAN THAÌNH DANH : 3/12

3 Baï Häü .

- PHAN ÂÆÏC THAÛNH : 3/12

Cæí Nhán . Tri Phuí . Haìn Lám Viãûn Thë Giaíng.

- PHAN KIÃÛT : ( Xaî Thaûc ) 3/12

Lyï Træåíng .

- PHAN NGUYÃN HOAÌNH : ( Tråü Hoaình ) 3/12

Thaình Chung. Tæ hoüc. Tiãn Chè laìng Baío An. Haìm Chaïnh Nguî pháøm vàn giai. Haìn Lám Viãûn Biãn tu.

* Bàòng Thaình Chung: Bàòng täút nghiãûp báûc Trung hoüc Cáúp Hai. Tãn goüi âæåüc thay âäøi qua nhiãöu thåìi kyì: Thåìi Phaïp thuäüc goüi Dipläme, Thaình Chung. Dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam laì bàòng Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp. Trong kyì thi phaíi qua 2 kyì : - thi viãút vaì thi váún âaïp.

Tæ hoüc : Nhæîng ngæåìi coï bàòng Dipläme, Thaình Chung hay Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp thi vaìo hoüc træåìng Sæ phaûm, täút nghiãûp ra træåìng âæåüc bäø âi daûy taûi caïc træåìng tiãøu hoüc. Thåìi Phaïp thuäüc goüi laì Tæ Hoüc, dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam goüi laì Giaïo viãn Tiãøu Hoüc, dæåïi chãú âäü CHXHCN/VN goüi laì Giaïo viãn cáúp 1.

Nhán âáy, cuîng nãn biãút qua ngaình Giaïo Viãn Tiãøu Hoüc :

a/ Hæång sæ : Tháöy daûy træåìng laìng ( Instituteur du village ) laì Hæång sæ, hæåíng læång khoaïn, khäng coï ngaûch, tráût .Hæång sæ coï êt nháút laì bàòng

147

Primaire, khäng qua træåìng låïp Sæ phaûm chênh qui naìo caí maì qua nhæîng khoïa Sæ phaûm ngàõn ngaìy do Ty Giaïo duûc tènh täø chæïc.

b/ Tråü giaïo : ( Instituteur auxiliaire ) laì nhæîng tháöy giaïo coï bàòng Primaire tråí lãn vaì täút nghiãûp træåìng Sæ phaûm.

c/ Giaïo hoüc, Tæ hoüc ( Instituteur ): Coï bàòng Thaình Chung, täút nghiãûp træåìng Sæ phaûm dæåïi thåìi Phaïp thuäüc.

d/ Giaïo viãn Tiãøu hoüc : - Coï bàòng Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp, täút nghiãûp træåìng Sæ phaûm dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam

- Täút nghiãûp Cáúp 2, täút nghiãûp træåìng Sæ phaûm Trung Cáúp dæåïi chãú âäü VNDCCH &CHXHCN/VN.

e/ Giaïo Hoüc Cáúp Bäø tuïc : ( Instituteur compleïtçf ) Coï bàòng THÂNC, hoüc 3 nàm taûi træåìng Sæ phaûm, vãö sau laì bàòng Tuï taìi toaìn pháön måïi âæåüc thi tuyãøn.

g/ Thanh Tra Tiãúu hoüc : ( Inspecteur des EÏcoles primaires ) Tuyãøn choün trong caïc Hiãûu træåíng træåìng Tiãøu hoüc coï khaí nàng vaì thám niãn trong nghãö. Qua mäüt kyì thi tuyãøn, nãúu âáûu âæåüc âæa âi tu nghiãûp qua caïc khoïa Quaín trë Hoüc âæåìng, Thanh tra hoüc âæåìng...vaì âæåüc nháûp ngaûch Thanh tra. Thanh tra Tiãøu hoüc nàòm trong Thanh tra âoaìn cuía Bäü Giaïo duûc âæåüc täø chæïc theo hãû thäúng doüc tæì trung æång âãún caïc tènh, vç thãú khäng bë chi phäúi båíi caïc cáúp chênh quyãön âëa phæång nhàòm baío âaîm cho cäng taïc Thanh tra âæåüc vä tæ. Thanh tra tiãøu hoüc coï quyãön thanh tra táút caí caïc træåìng Tiãøu hoüc trong tènh vãö phæång diãûn chuyãn män .

Tråí laûi våïi hoüc vë vaì chæïc vuû cuía äng Phan Nguyãn Hoaình, äng váùn thæoìng âæåüc moüi ngæåìi trong laìng goüi laì äng Tråü Hoaình âaî thaình quen thuäüc, tháût ra sau khi âáûu bàòng Thaình Chung vaì täút nghiãûp træåìng Sæ phaûm Huãú äng âæåüc bäø âi daûy taûi træåìng tènh lyñ Nghãû An, sau thuyãn chuyãøn âãún daûy taûi træåìng Tiãøu hoüc Phan Rang, tènh Ninh Thuáûn. Äng nàòm trong træåìng håüp (c).

Tiãn chè : a/ ( Premier notable du village ) Tiãn chè cuía laìng laì mäüt chæïc danh coï âënh chãú cuía triãöu âçnh, âæåüc tuyãøn choün trong säú nhæîng ngæåìi coï pháøm haìm cao nháút âang sinh säúng trong laìng, âæåüc ban haình bàòng nghë âënh, coï âàng vaìo cäng baïo VN. Âáy laì loaûi Tiãn Chè håüp phaïp, coï giaï trë våïi haìng Täøng, Phuí, Huyãûn, Tènh vaì Triãöu âçnh. Äng Phan Nguyãn Hoaình laì Tiãn Chè trong træåìng håüp naìy.

b/ Tiãn chè thæìa hæåíng cäng danh sæû nghiãûp cuía äng cha âãø laûi ( Oeuvre laisseeï par les ancãtres ).

148

c/ Tiãn chè cuía nhæîng laìng khäng häüi âuí tiãu chuáøn pháøm haìm âãø âæåüc triãöu âçnh cæïu xeït cäng nháûn, âæåüc báöu trong säú thán haìo nhán sé, chè coï giaï trë trong laìng maì thäi.

Hàòng nàm, laìng coï tãú lãù gç phaíi kènh thuí vé ( âáöu heo, loìng, âuäi, 4 moïng tæåüng træng con heo ) cho Tiãn chè.

- PHAN VÀN ÂIÃØU : ( äng Cæíu Âiãøu ) 3/12

Cæíu Pháøm .

- PHAN NGUYÃN NHUNG : 3/12

Thäng sæû Hoía xa .

- PHAN NGHI : 3/12

Chaïnh Täøng .

- PHAN CÁÖM : ( Ngheì Cáöm ) 3/12

Thaình Chung. Haìn Lám Viãûn kiãøm tëch sung Luûc Sæû. Haìm Chaïnh Baït pháøm vàn giai.

- Trong khaïng chiãún chäúng Phaïp : Phoï Chuí tëch xaî Hoaìng Diãûu. Luûc sæû Toìa Aïn Nhán dán Liãn Khu 5 taûi Bäöng Sån.

- Dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam : Træåíng Ty Kinh tãú toìa Haình Chaïnh tènh Quaíng Ngaîi.

- Chaïnh Luûc sæû Toìa Hoìa giaíi räüng quyãön, tènh Phuï Yãn. Luûc sæû toìa Så tháøm tènh Quaíng Ngaîi.

* Luûc sæû : Viãn chæïc ghi cheïp aïn vàn taûi Toìa aïn.

- PHAN THAÌNH HIÃÛP ( Äng Cæíu Quyình ) 4/12

Lyï træåíng ( Xem Äng Lyï træåíng thäng minh trong pháön phuû luûc)

- PHAN HUY : 4/12

Kinh binh thå laûi.

- PHAN TUYÃN : ( Ä.Phoï Náùm ) 4/12

Phoï Täøng .

- PHAN NGOÜC PHÄØ : 4/12

Tuï taìi .

- PHAN NGOÜC TRÊ : 4/12

Cæí nhán . Haìn Lám Viãûn Ngheì Näüi Caïc .

149

* Äng laìm viãûc åí Haìn Lám Viãûn âæåüc sung vaìo Näüi Caïc .Ráút tiãúc khäng biãút chæïc vuû cuía äng åí Haìn Lám Viãûn cuîng nhæ åí Näüi caïc nãn khäng ghi vaìo âáy âæåüc.

- PHAN VÀN NIÃN : 5/12 Quan viãn Phuû. * Quan viãn phuû tæïc laì ngæåìi cha sinh ra con laì quan chæïc âæång triãöu.

Haìm quan Viãn Phuû chè coï dæåïi triãöu Nguyãùn âæåüc hæåíng mäüt säú âàûc quyãön nhæ miãùn giaím sæu dëch. Quan Viãn Tæí, âáy laì chãú âäü táûp áúm daình cho con caïi caïc quan laûi âæång triãöu. Vê duû : Caïc äng Phan Ngoüc Phäø, Phan Ngoüc Nghã, Phan Ngoüc Âoan (12/4) laì con Äng Phan Ngoüc Âæïc, Haìn Lám Viãûn Thë Giaíng Hoüc sé.

- PHAN VÀN THAO : 5/12 Âäüi Træåíng . Baït Pháøm . - PHAN BAÏ CAÍNH : 5/12 Cæí Nhán khoa Âinh Dáûu Thaình Thaïi 9 (1897) . Tri Phuí . - PHAN THAÌNH : 2/13 Baï häü . - PHAN VÀN HANH : 2/13 Baï häü . - PHAN KÈNH : 2/13 Âäüi Træåíng . - PHAN VOÎ : ( Äng Tuï Voî ) 2/13 Tuï Taìi . - PHAN CÆÌU : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN DÁÛT : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN HOAÏN : 2/13 Cæíu pháøm. - PHAN XUÁN CAÏO : 2/13 Cao âàóng Sæ phaûm . Hiãûu træåíng * Thåìi Phaïp thuäüc muäún âi daûy hoüc phaíi hoüc qua træåìng Sæ phaûm (

EÏcole Normal ) Træåìng Cao âàóng Sæ phaûm (Eïcole supeïrieure peïdagogique).

150

Äng Phan Xuán Caïo laìm Hiãûu træåíng caïc træåìng ... Âaûi läüc, Hoìa vang vaì Âaì Nàông træåïc khi vãö nghè hæu.

- PHAN KHÄI : 2/13

Tuï taìi - Nhaì vàn -Nhaì baïo - Nhaì phã bçnh vàn hoüc.

* Xem tiãúp chæång 4, trang 243.

- PHAN HAÛNH : 2/13

Tham Taï .

* Sau khi thi âäù bàòng Thaình chung thi vaìo caïc træåìng chuyãn nghiãûp nhæ træåìng Cao âàóng Cäng chaïnh, Bæu âiãûn, Canh näng, Thæång maîi v.v.. Ra træåìng âæåüc bäø âi laìm åí caïc cå quan nhaì næåïc.

- PHAN NHUÛY : 2/13

Phoï Chuí Tëch Uíy Ban Khaïng Chiãún Haình Chaïnh Huyãûn Âiãûn baìn .

- PHAN THANH : 2/13

Dipläme . Chê Sé Caïch Maûng chäúng Phaïp.

* Xem tiãúp chæång Ba, trang 231.

- PHAN BÄI : ( Tæïc Hoaìng Hæîu Nam ) 2/13

Nghë Viãn Quäúc Häüi . Thæï Træåíng Bäü Näüi Vuû.

* Xem tiãúp Chæång Ba, trang 236 .

- PHAN TRIÃM : 2/13

Phoï Ban täø chæïc Trung æång Âaíng CSVN. Haìm Thæï Træåíng dæåïi chãú âäü CHXHCN/VN

- PHAN MAÛCH : 2/13

Chuyãn viãn .

- PHAN VÀN TRÆÍ : 2/13

Lyï Træåíng .

- PHAN ÂOAN : 2/13

Lyï Træåíng .

- PHAN HAÛNH : 2/13

Thê sanh Giaïo Dæåîng .

* Ngaûch Giaïo dæåîng : Con caïc quan tæì Nguí pháøm âãún Tam pháøm âæåüc vaìo hoüc træåìng Giaïo dæåîng âæåüc cáúp læång bäùng vaì cæí quan âaûi tháön ra daûy.

151

Âuí haûn hoüc 3 nàm, qua kyì saït haûch seî bäø thuû Chaïnh baït pháøm Âäüi træåíng, sau 2 nàm âæåüc thàng bäø Cáúm binh Âäüi træåíng, haìm toìng Tháút pháøm.

- PHAN BAÏ TAÍO : (Ä. Tuï Chæåïc) 2/13 Tuï Taìi . - PHAN TUÏC : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN TOAÛI : 2/13 Lyï Træåíng . - PHAN DIÃÛU : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN TUÏ : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN CHÁU : 2/13 Chaïnh Täøng . - PHAN BÊCH : 2/13 Chaïnh Täøng . - PHAN THAÌNH TAÇ : 2/13 Chê Sé Caïch maûng . Liãût sé . * Xem tiãúp Chæång Ba, trang 224 . - PHAN PHIÃN : 2/13 Phoï Täøng. - PHAN QUYÏ THUYÃN : 2/13 Cæíu pháøm . - PHAN TAM : 2/13 Dipläme taûi Lyceïe Peïtrus Kyï. Tuï taìi 1939 taûi Saìigoìn. Tháøm phaïn Toìa Aïn

Quán sæû Liãn Khu 5. Viãûn Phoï Viãûn Kiãøm saït Haíi Phoìng. Quyãön Viãûn Træåíng Viãûn Kiãøm Saït Phuï Khaïnh. Phoï Ban Näüi Chênh Tènh UÍy Khaïnh Hoìa.

Viãûn Kiãúm saït täúi cao phong danh hiãûu Chiãún sé thi âua - 5 danh hiãûu Chiãún sé thi âua. Huán chæång khaïng chiãún chäúng Phaïp haûng 3. Huán chæång khaïng chiãún chäúng Myî haûng Nháút. Huy chæång Baío vãû Phaïp chãú.

* Lyceeï Peïtrus Kyï Saìi goìn: Træåìng nam trung hoüc cäng láûp låïn nháút taûi miãön Nam dæåïi chãú âäü Phaïp thuäüc vaì VNCH miãön Nam, báy giåì laì træåìng chuyãn Lã Häöng Phong. Tráön Vàn Ån âaî hoüc åí træåìng naìy, bë thæûc dán Phaïp

152

bàõn chãút trong mäüt cuäüc biãøu tçnh chäúng thæûc dán Phaïp cuía HS-SV Saìi goìn, Gia Âënh ngaìy 09.01.1950 ( Ngaìy truyãön thäúng HS-SV : 09.1)

Tuï taìi Táy hoüc vaì nhæîng nàm âáöu cuía chãú âäü VNCH miãön Nam : Sau khi âäø Dipläme hoüc tiãúp 2 nàm thi bàòng Tuï taìi Pháön I (Baccalaureïat 1eìre partie), nàm sau thi bàòng Tuï taìi pháön II (Baccalaureïat 2 eìme partie). Bàòng dipläme, bàòng Trung hoüc Âãû Nháút cáúp, Tuï taìi Pháön thæï Nháút vaì Tuï taìi Toaìn pháön âãöu phaíi thi 2 kyì : - Thi viãút vaì thi váún âaïp, âáûu kyì thi viãút måïi âæåüc vaìo thi váún âaïp.

Viãûn Kiãøm Saït : Dæåïi chãú âäü VNDCCH vaì CHXHCN/VN, cå quan täúi cao trong ngaình tæ phaïp, giaïm saït viãûc thi haình phaïp luáût cuía mäüt Huyãûn, Tènh,Trung æång.

- PHAN THAÏN : 2/13 Cæíu pháøm. Xaî træåíng - PHAN ÂÆÏC HANH : ( Ä. Tuï ÁÚm ) 3/13 Tuï Taìi. ÁÚm sanh. - PHAN ÂÆÏC CÆÅÌNG : 3/13 Cæíu pháøm . - PHAN ÂÆÏC THUÁÖN : 3/13 Primaire. Tråü giaïo. Haìn Lám Viãûn Thë Âäüc. - PHAN ÂÆÏC THAÏI : 3/13 Cæíu pháøm . - PHAN VÀN DIÃÙN : 3/13 Lyï Træåíng . - PHAN NIÃN : 3/13 Thiãúu Taï Cäng An . Giaïm thë Træåíng * Cáúp báûc : Thiãúu taï Cäng an. Chæïc vuû : Giaïm thë træåíng Traûi Caíi taûo. Täø chæïc trong Quán âäüi vaì Cäng an cuía Næåïc Cäüng Hoìa Xaî Häüi Chuí

Nghéa Viãût Nam coï caïc cáúp báûc : Thanh niãn âãún 18 tuäøi phaíi thi haình Nghéa vuû quán sæû, sau 2 nàm maîn

haûn NVQS. - Binh : Coï Binh Nhç, Binh Nháút. - Haû sé quan : Haû sé, Trung sé, Thæåüng sé. - Sé quan : Coï cáúp UÏy, Cáúp Taï, Cáúp Tæåïng. Cáúp Uïy coï Thiãúu uïy, Trung

uïy, - Thæåüng uïy vaì Âaûi uïy. Cáúp Taï vaì Tæåïng cuîng váûy.

153

Trong Quán âäüi cuía chãú âäü Viãût Nam Cäüng Hoìa (1954-1975), tæì vé tuyãún thæï 17 vaìo Nam, caïc cáúp báûc trong quán âäüi cuîng giäúng nhæ næåïc CHXHCN Viãût nam nhæng khäng coï caïc cáúp báûc Thæåüng UÏy, Thæåüng Taï, Thæåüng Tæåïng maì coï Chuáøn Uïy.

- Binh : Coï Binh Nhç, Binh Nháút, Haû sé. -Haû sé quan : Trung sé, Thæåüng sé, Chuáøn uïy. -Sé quan : Cáúp Uïy coï Thiãúu Uïy, Trung Uïy, Âaûi Uïy. Cáúp Taï vaì Tæåïng

cuîng váûy .Riãng cáúp Tæåïng coï Chuáøn Tæåïng vaì Thäúng Tæåïng. Thanh niãn âãún 18 tuäøi bàt buäüc phaíi thi haình quán dëch, sau 2 nàm maîn

haûn quán dëch. Quán âäüi gäöm 2 hãû Træì bë vaì Chênh qui: Træì bë laì nhæîng ngæåìi bë âäüng viãn, chênh qui laì nhæîng ngæåiì tçnh nguyãûn vaìo lênh suäút âåìi.

Tråí laûi våïi chæïc vuû cuía äng Phan Niãn:- Traûi Caíi taûo laì nåi giam giæî nhæîng ngæåìi vi phaûm phaïp luáût. Hæåïng dáùn caïc tuì nhán biãút àn nàn, häúi läùi, tu sæía baín thán, hoüc nghãö âãø tråí thaình ngæåìi cäng dán täút tråí vãö våïi gia âçnh vaì xaî häüi sau khi maîn haûn tuì.- Giaïm thë : träng coi, quaín lyï, hæåïng dáùn caïc tuì nhán. Ngæåìi âæïng âáöu Traûi Caíi taûo laì Giaïm thë træåíng. - PHAN NHË : 3/13

Trung UÏy Quán âäüi . Liãût sé. * Liãût sé : Ngæåìi âaî hy sinh cho Täø quäúc, âæåüc Nhaì Næåïc næåïc

CHXHCN/VN xeït phong laì Liãût sé. Våü con caïc liãût sé âæåüc hæåíng mäüt säú æu tiãn trong nhiãöu laînh væûc âãø náng âåî hoü trong cuäüc säúng khi máút chäöng, máút cha. Liãût sé chæa coï gia âçnh thç cha, meû âæåüc hæåíng caïc quyãön låüi naìy. Ngoaìi muûc âêch náng âåî coìn thãø hiãûn loìng biãút ån âäúi våïi nhæîng ngæåìi âaî hy sinh cho Täø quäúc.

* Tæí sé : Nhán dëp giaíi thêch chæïc danh Liãût sé, chuïng ta nhàõc âãún chæïc danh Tæí sé dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam. Tæí sé laì nhæîng ngæåìi lênh âaî hy sinh trong thåìi chiãún tranh. Nãúu tæí sé coìn cha meû thç cha meû âæåüc tråü cáúp Täø phuû suäút âåìi. Våü âæåüc tråü cáúp tiãön Quaí phuû suäút âåìi. Con âæåüc cäng nháûn laì Quäúc gia nghéa tæí vaì âæåüc hæåíng tråü cáúp âãún 18 tuäøi. Sau 18 tuäøi, nãúu coìn hoüc Âaûi hoüc thç âæåüc hæåíng tråü cáúp âãún 21 tuäøi. - PHAN ÂÀÕC LÆÛC : 3/13

Phoï Tiãún Sé . Täøng Giaïm Âäúc. * Hoüc vë Phoï Tiãún sé: Nhæîng ngæåìi âaî täút nghiãûp Âaûi hoüc, tæû nghiãn cæïu

tiãúp mäüt âãö taìi vãö ngaình cuía mçnh âaî hoüc åí âaûi hoüc, dæåïi sæû hæåïng dáùn cuía mäüt giaïo sæ âaûi hoüc. Nghiãn cæïu sinh trçnh baìy âãø baío vãû luáûn aïn cuía mçnh træåïc

154

mäüt Häüi âäöng Giaïo sæ laìm Giaïm khaío do træåìng âoï triãûu táûp caïc giaïo sæ trong træåìng hoàûc måìi thãm caïc giaïo sæ ngoaûi quäúc tham dæû. Häüi âäöng giaïm khaío âaïnh giaï vaì khaío haûch træûc tiãúp nghiãn cæïu sinh qua mäüt buäøi trçnh baìy âãø baío vãû luáûn aïn. Nãúu luáûn aïn täút, coï giaï trë cao seî âæåüc Häüi âäöng giaïm khaío xeït cho âáûu Phoï Tiãún sé hoàûc Tiãún sé. Træåìng âaûi hoüc seî cáúp vàn bàòng sau khi âæåüc Bäü Âaûi hoüc xeït duyãût. Thåìi gian nghiãn cæïu vaì láûp luáûn aïn tæì 2 âãún 3 nàm. Tuäøi täúi âa khäng quaï 33 tuäøi..

Chæïc vuû Täøng Giaïm Âäúc âæïng trãn nhiãöu Giaïm âäúc træûc thuäüc. Vê duû Täøng Giaïm âäúc Bæu âiãûn, bãn dæåïi coï nhiãöu Giaïm âäúc Bæu âiãûn caïc tènh v.v..

- PHAN PHUÛ : 3/13 Baïc sé . * Dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam : Nhæîng ngæåìi coï bàòng Tuï taìi vaìo hoüc

caïc træåìng Âaûi hoüc Y, Dæåüc. Nãúu hoüc ngaình Y, sau 7 nàm hoüc, thi täút nghiãûp ra træåìng goüi laì Baïc sé. Nãúu hoüc ngaình Dæåüc, sau 4 nàm, thi ra træåìng goüi laì Dæåüc sé.

* Dæåïi chãú âäü CHXHCN/ VN :- Sau khi täút nghiãûp Phäø thäng Trung hoüc (Hãû 10 nàm hoàûc 12 nàm), sau 5 nàm hoüc, thi täút nghiãûp ra træåìng goüi laì Baïc sé.

- Baïc sé chuyãn tu : Baïn táûp trung vaì táûp trung. Loaûi táûp trung laì caïc Y sé coï bàòng Phäø thäng trung hoüc, âaî phuûc vuû trong ngaình Y tæì 3 nàm tråí lãn, thi âáûu vaìo træåìng Âaûi hoüc Y, sau 4 nàm hoüc, ra træåìng goüi laì Baïc sé chuyãn tu. Loaûi baïn táûp trung laì caïc Y Sé âæåüc âãö cæí âi hoüc, khäng âoìi hoíi bàòng cáúp, mäùi nàm chè táûp trung vaìo træåìng hoüc vaìi ba thaïng, thåìi gian coìn laûi váùn âi laìm viãûc nhæ thæåìng lãû.

- PHAN ÂËNH CÄNG : 13/3 Kyî sæ Kinh tãú. Trung taï. Tènh UÍy viãn tènh Âäöng Nai. - PHAN CÆ : 3/13 Cæíu pháøm. - PHAN NGOÜC THAÌNH : 3/13 Trung UÏy. - PHAN THË NHÆ LÁM : 3/13 Cæí nhán Hoïa. *Cæí nhán Hoïa Âaûi Hoüc Täøng håüp Haì Näüi 1964 - Chuí tëch Cäng Âoaìn -

Huán chæång KC chäúng Phaïp haûng Nháút - KC chäúng Myî haûng 2 - - PHAN ÂÀÕC LÁÛP : 3/13

155

Âaûi Hoüc Ngæî vàn. Phoïng viãn. Phã bçnh vàn hoüc. - PHAN ÂÀÕC LÆÎ : 3/13 Tuï taìi. Nhaì thå - PHAN VÀN ÂÃÛ : 3/13 Giaïm Âäúc Cäng Ty Xuáút Nháûp Kháøu. - PHAN CÆ : 3/13 Thaình Chung. Âaûi UÏy. - PHAN VÀN THUÁÛN : 3/13 Trung hoüc Âãû Nháút Cáúp. Thæ kyï Toìa Haình Chaïnh tènh Quaíng Ngaîi. - PHAN VÀN HOÌA : 3/13 Tuï taìi II. Caïn Sæû Y Tãú . Âaûi UÏy. Âënh cæ taûi Canada. - PHAN VÀN KÈNH : 3/13 Cæí nhán Vàn Khoa. Giaïo viãn cáúp III. - PHAN VÀN NHÆÅÜNG : 3/13 Cæí nhán Váût lyï. Âaûi Hoüc Sæ phaûm. Giaïo viãn Cáúp III. - PHAN VÀN HUY : 3/13 Kyî sæ, Cao hoüc âiãûn læûc Hydro - Queïbec, Canada. Âënh cæ taûi Montreïal

Canada - PHAN VÀN TRÊ : 3/13 Cao hoüc Haíi Dæång Hoüc 1971. Giaïo viãn cáúp III. Sé quan. - PHAN VÀN TRÆÅÏC : 3/13 Cao hoüc Âëa lyï. Giaïo viãn Cáúp III. Sé quan. - PHAN VÀN TUÌNG : 3/13 Cao hoüc vàn chæång. Giaïo viãn Cáúp III. Trung UÏy. PHAN NHÆ LIÃÙU : 3/13 Cæí nhán Lyï Hoïa - Giaïo viãn cáúp 3 - Trung uïy - PHAN MINH KÃÚ : 3/13 Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp. Chuí Sæû Phoìng Haình Chaïnh cáúp Bäü. - PHAN VÀN LONG : 3/13 Tuï taìi. CBCNVC Cäng Ty Læång thæûc Thæûc pháøm Tp.HCM. - PHAN VÀN KIÃN : 3/13

156

Tuï taìi. Trung cáúp kyî thuáût - PHAN THË NGOÜC ANH : 3/13 Baïc Sé Y Khoa. - PHAN THË MYÎ CHÁU : 3/13 Tuï taìi . - PHAN THË THUÏY : 3/13 Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp. - PHAN THË TÆÅÌNG : 3/13 Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp. Næî Häü Sinh Quäúc Gia. - PHAN THË THANH : 3/13 Cæí nhán Vàn Khoa. Giaïo viãn Cáúp III. Âënh cæ Canada. - PHAN DUY TRUNG : 3/13 Kyî sæ Cäng chaïnh. Âënh cæ åí Canada. * Kyî sæ cäng chaïnh (dæåïi chãú âäü VNCH miãön Nam). Dæåïi chãú âäü

CHXHCN/VN goüi laì Kyî sæ cáöu âæåìng. - PHAN THË THU TËNH : 3/13 Âaûi hoüc Khoa hoüc. Âënh cæ Hoa kyì. - PHAN DUY THAÌNH : 3/13 Täút nghiãûp Âaûi hoüc Canada - PHAN THË THU THUÍY : 3/13 Baïc Sé Y Khoa. Âënh cæ Canada - PHAN THË THU THAÍO : 3/13 Baïc sé Nha khoa. Âënh cæ Canada. - PHAN THË THU TRANG : 3/13 Täút nghiãûp Âaûi hoüc Canada. - PHAN DUY TOAÌN : 3/13 Täút nghiãûp Âaûi hoüc Canada. - PHAN SÄ : 4/13 Trung hoüc Phaïp vàn. Phoï Giaïm âäúc Cty Shell chi nhaïnh Âaì Nàông taûi

miãön Trung. - PHAN VÀN QUYÃN : 4/13 Thiãúu Taï . Liãût sé .

157

- PHAN ÂÇNH HIÃÚN : 4/13 UÍy viãn kinh tãú Khu 5. - PHAN HÄÖNG LIÃN : 4/13 Âaûi Taï . - PHAN VÀN QUAÏN : ( ä. Âäüi Quaïn ) 4/13 Âäüi Træåíng. * Âäüi træåíng dæåïi thåìi Phaïp thuäüc laì ngæåìi âæïng âáöu mäüt Âäüi träng coi

vãö quan thuãú åí Ty, Såí Quan thuãú, hoàûc Haíi quan åí caïc bãún caíng v.v... - PHAN MINH : 4/13 Trung hoüc Phaïp vàn. Cæíu pháøm . - PHAN NGOÜC CÆÛ : 4/13 Lyï Træåíng . - PHAN NGOÜC TÈNH : 4/13 Cæíu pháøm . - PHAN TÁÚN THIÃÛN : 4/13 Cæí nhán kinh tãú. - PHAN TÁÚN ÂAÛT : 4/13 Cæí nhán kinh tãú. - PHAN LEM ( Tæû THÅ HUY ) 4/13 Kinh binh thå laûi - PHAN HUYNH : 5/13 Cæí nhán kinh tãú. Phoï Chuí nhiãûm Khoa Âaûi hoüc TCKT. Chuyãn viãn cáúp

3/3 - PHAN VÀN TÈNH : 5/13 Âäüi Træåíng . Cæíu pháøm . - PHAN VÀN LÄÜC : 5/13 Lyï Træåíng . - PHAN VÀN THÇN : ` 5/13 Cæíu pháøm . - PHAN NÀM : 5/1313/5 Thiãúu Uïy . - PHAN VÀN XUÁN : 5/1313/5

158

Dæåüc sé. v v v v v v

b/ TÆÌ ÂÅÌI 14 ÂÃÚN ÂÅÌI 17 :

Xãúp theo váön A,B,C tæìng Phaïi, Âåìi . Chuïng täi âaî gæíi thæ âãún tæìng gia âçnh, sau mäüt nàm chuïng täi thäúng kã vaì bäø sung thãm vãö hoüc vë vaì chæïc vuû tæì âåìi thæï 14 âãún 17. Âáy laì baíng thäúng kã chæa âáöy âuí, chè khoaíng 60% thæûc tãú, tênh âãún thåìç âiãøm nàm 2000. Chuïng ta seî cäú gàõng tçm caïch bäø sung thãm dáön dáön.

HOÜ VAÌ TÃN

ÂÅÌI

PHAÏI

HOÜC VË

CHÆÏC VUÛ

ÂÅÌI THÆÏ 14 :

= PHAÏI 2 =

PHAN AN 2/14 Phoï Giaïo sæ - Phoï tiãún sé

Giaïm âäúc trung tám Dán täüc hoüc vaì Tän giaïo

PHAN THË XUÁN ANH " Tuï taìi 1974 PHAN THË KIM ANH " Giaïo viãn Trung

Hoüc Y tãú / TÆ 2

PHAN THË THU BA " Âaûi hoüc kinh tãú PHAN LONG THÃÚ BAÍO " Kyî sæ Näng Lám Goì Váúp Tp.HCM PHAN NGOÜC BAÏU " Tuï taìi Saìi goìn 1974 PHAN KYÌ BÀÕC " Kyî sæ cå khê PHAN LÆU BIÃN " Âaûi hoüc sæ phaûm.

Cæí nhán Toaïn Giaïo viãn.Tp.HCM

PHAN THË HOÌA BÇNH

" Cæí nhán kinh tãú

PHAN THAÏI BÇNH " Kyî sæ cå khê PHAN THË CÁØM " Tuï taìi

159

PHAN LONG CHÊ “ Tuï taìi Qui Nhån PHAN LONG CÄN " Cæí nhán vàn khoa Hiãûu træåíng træåìng

cáúp 3 Tuy Hoìa PHAN THË CUÏC “ Baïc sé 1967 Âaûi hoüc Y khoa Tp.HCM. Cæí

nhán kinh tãú 1976 Haì näüi,træåìng ÂHKT/KT Haì Näüi Phoï, Træåíng phoìng Y tãú Bäü Cäng Nghiãûp Thæûc pháøm. Thæ kyï Cäng âoaìn Bäü læång thæûc, thæûc pháøm. Huán chæång : - khaïng chiãún chäúng Phaïp haûng 1.- Chäúng Myî cæïu næåïc haûng 1. Huy chæång : - Vç sæû nghiãûp cäng âoaìn - Vç sæû nghiãûp giaíi phoïng phuû næî.

PHAN THË KIM 2/14 Baïc sé PHAN CÆÌ " Cao âàóng Tiãøu hoüc Thæåüng taï QÂ/NDVN

PHAN CHAÏU " Kyî sæ Âaûi Hoüc Giao thäng váûn taíi Haì Näüi

1963. Chuyãn viãn kyî thuáût cå khê. Træåíng phoìng Kyî thuáût Bäü Giao thäng váûn taíi. Giaïm âäúc, Chuí tëch CÂ Såí GTVT. Huán chæång:- KC haûng 3- Chiãún thàõng hang 1 Huy chæång :- Vç sæû nghiãûp Cäng nghãû.- Vç sæû nghiãûp Xáy dæûng CÂ. Vç sæû nghiãûp GTVT.Giáúy khen tham gia xáy dæûng Làng Baïc Häö do Täøng Bê thæ Âäù Mæåìi kyï. Vaì nhiãöu giáúïy khen khaïc.

PHAN THAÌNH CHÅN “ Kyî sæ vä tuyãún. Âaûi hoüc thäng tin vä tuyãún âiãûn Maït - cå -va

Træåíng phoìng kyî thuáût viãùn thäng Såí Bæu âiãûn Âaì Nàông

PHAN THË XUÁN DUNG " Trung hoüc Sæ Phaûm PHAN XUÁN DUÎNG " Tiãún sé Váût Lyï taûi Âënh cæ taûi Phaïp

160

PhaïpPHAN THË THUÌY DÆÅNG

" Tuï taìi Hoa kyì

PHAN ÂAÍNG " Cao âàóng sæ phaûm Giaïo viãn PHAN ÂÁÙU 2/14 Dipläme. Thäng

phaïn

PHAN HUYÌNH ÂIÃÙU " Thiãúu uïy QÂ/VNCH PHAN THÃÚ ÂÄÖNG 2/14 Thaûc sé Goì Váúp Tp.HCM PHAN VÀN ÂÆÏC 2/14 Tuï taìi Giaïo viãn Lyï Hoïa. PHAN NHÆ HAÍI " Tuï taìi Trung uïy QÂ/VNCH PHAN HAÛP (Nhaì thå Xuán Tám ).

" Thaình chung,Tuï taìi, Tham taï.

Giaïm âäúc Såí Ngán khäú liãn khu 5, chuyãn viãn UBKH nhaì næåïc. Huán chæång : - Khaïng chiãún chäúng Phaïp haûng 1- Chäúng Myî cæïu næåïc haûng 1.

PHAN THË HIÃÖN " Tuï taìi Hoa kyì PHAN THË MÄÜNG HOA " Tuï taìi Giaïo viãn. Huãú PHAN XUÁN HUÌNG " Kyî sæ âiãûn

( ET 1956 Saìi goìn )Âënh cæ taûi Hoa kyì

PHAN XUÁN HÄØ " Tiãún sé Âiãûn toaïn taûi Phaïp. Khaío nghiãûm Nguyãn tæí.

Âënh cæ taûi Phaïp

PHAN THË XUÁN HOA “ Trung hoüc Âãû Nháút cáúp. Täút nghiãûp Sæ phaûm Huãú

Giaïo viãn

PHAN THË XUÁN HÆÅNG

" Trung hoüc Âãû Nháút Cáúp . Täút nghiãûp Sæ phaûm khoïa 1 Nha trang

Giaïo viãn

PHAN XUÁN HUY " Cæí nhán Toaïn Giaïo sæ. Dán biãøu Haû Nghë Viãûn VNCH - Dán biãøu âäúi láûp chênh

161

quyãön Saìi GoìnPHAN XUÁN HOAÌNG " Kyî sæ kyî nghãû âäng

laûnh ÂH Phaïp

PHAN VÀN HOAÌNG “ Âaûi hoüc âæåìng sàõt Træåíng Ga Ma Lám. PHAN LONG KHÁØN " Cæí nhán luáût. Cáön Thå PHAN THË KIM “ Täút nghiãûp Cáúp 3 Hæu trê. Huán chæång

khaïng chiãún chäúng Myî haûng 3.

PHAN THË KIM “ Tuï taìi Giaïo viãn PHAN LAI 2/14 Thaình chung Quäúc

hoüc Huãú. Træåíng ty Kho baûc tènh Quaíng Nam . Huán chæång : - Khaïng chiãún haûng 1 - Chäúng Myî cæïu næåïc haûng 1

PHAN THÃÚ LÁM " Tuï taìi PHAN NHÆ LÁM " Âaûi hoüc Phoï Bê thæ Thaình uíy

Âaì Nàông PHAN THË LÃ " Dipläme. Täút

nghiãûp Sæ phaûm Âäöng Khaïnh, Huãú.

Cäng taïc phuû váûn caïc Xaî, Huyãûn Quaíng Nam. Häüi træåíng Häüi Phuû næî Huyãûn Thàng Bçnh, Q.Nam.

PHAN BAÏ LIÃM " Tråü giaïo PHAN THË LIÃÙU " Phuû næî cæïu quäúc xaî Hoaìng Diãûu, UV/BCH

Häüi Phuû Næî Cæïu quäúc Huyãûn Âiãûn Baìn. Bê thæ âaíng bäü xaî Thanh sån. Âaíng uíy Thë xaî Gia Âënh. Hoaût âäüng näüi thaình Phán khu 5. Bë âaìy âi tuì Cän Âaío , tråí vãö nàm 1975.

PHAN LONG “ Trung hoüc Âaûi taï QÂND/VN. Huy chæång: - Quán cäng haûng 3 - Chiãún thàõng haûng 3. Huán chæång : - Chiãún sé veí vang 1, 2, 3 - Chiãún cäng haûng 3 - Chäúng Myî haûng 1.

162

PHAN LÆU LONG 2/14 Kyî sæ cáöu âæåìng Âaûi taï QÂND/VN PHAN THË LUYÃÚN " Dipläme Qui Nhån PHAN THË LYÏ

" Âaûi uïy Cuûc Taìi chênh Bäü Quäúc phoìng.

PHAN THË XUÁN LYÏ " Tuï taìi PHAN THË MAI 2/14 Tuï taìi PHAN THË MAÎN " Baïc sé Âaûi hoüc y

Khoa Haì Näüi. Nguyãn Giaïm Âäúc TT/YT Quáûn Ba Âçnh Haì Näüi.

PHAN THË BÇNH MINH " Phoï Tiãún Sé Hoïa hoüc

PHAN VÀN MINH " Kyî sæ xáy dæûng PHAN MÆÅÌI " Baïc sé Quán Y Haì Näüi PHAN KYÌ NAM " Baïc sé PHAN NGANG ” Âaûi hoüc kinh tãú kãú

hoaûch

PHAN NGHINH " Kyî sæ nuäi träöng thuíy saín 1974 ÂH/TS. Trung cáúp täø chæïc træåìng Täø chæïc Trung æång Haì Näüi. Træåìng chênh trë Maïc-Lãnin 1961. Trung âäüiü træåíng Trung âoaìn 108.Træåíng Phoìng täø chæïc caïn bäü ÂH Thuíy saín Nha Trang. Huán chæång : - Chiãún thàõng haûng 3 chäúng Phaïp - Khaïng chiãún chäúng Myî haûng 1.Huy chæång : - Vç sæû nghiãûp XD nghãö caï. 1 bàòng khen do Thuí tæåïng Chênh phuí cáúp - 4 bàòng khen do Bäü Thuíy saín cáúp.

PHAN NGOÜC 2/14 Âaûi hoüc sæ phaûm Hoa kyì PHAN THË XUÁN NGUYÃÛT

" Cæí nhán Âaûi hoüc Quäúc gia Haình Chaïnh

PHAN LONG PHUÌNG " Cæí nhán Giaïo viãn. Âaì Laût

163

PHAN QUAÍNG " Baïc sé ÂHYK Huãú 1972

PHAN AN SA " Cæí nhán kinh tãú Caïn bäü Bäü Vàn hoïa PHAN NAM SINH " Cæí nhán ÂHSP Giaïo viãn PHAN TÈNH " Thiãúu taï PHAN TËNH 2/14 Thiãúu taï QÂND/VN

Træåíng ban taìi chênh træåìng quán sæû Quán khu 4. Huán chæång : - Chiãún sé veí vang !,2,3.- Chiãún thàõng haûng 3 - Quán cäng haûng 3 - Giaíi phoïng haûng 3 - K.C chäúng Myî cæïu næåïc haûng 1 - Chiãún cäng do næåïc CHDCND Laìo tàûng. Huy chæång Quán kyì Quyãút thàõng.

PHAN XUÁN TUÁÚN " Baïc sé y khoa

PHAN TRAÍN " Cæí nhán Giaíng viãn Âaûi hoüc Ngoaûi ngæî Tp.HCM

PHAN KYÌ TRUNG " Kyî sæ âiãûn tæí

PHAN XUÁN TRÆÅÌNG “ Cæí nhán luáût PHAN VÀN TRÆÅÌNG " Tuï taìi Sai goìn 1955 Âënh cæ taûi Hoa Kyì P. LONG TÆÅÌNG " Tuï taìi Hoa kyì PHAN THÃÚ THANH 2/14 Tuï taìi âiãûn tæí Âaì Laût PHAN NHÆ THAÛCH " Âaûi hoüc Phoï Giaïm âäúc Cäng

An Quaíng Nam PHAN THË THAÏI " Cæí nhán kinh tãú Caïnbäü

ÂHKT/Tp.HCM PHAN NHÁÛT THOÜ " Caïn bäü kyî thuáût Haì Näüi PHAN VÀN THOÏA " Kyî sæ cå khê PHAN HÆÏA THÄI " Cæí nhán Hoüc viãûn

Quäúc gia Haình chaïnh Saìi goìn

Phoï quáûn træåíng. Træåíng ty Kinh tãú.

164

PHAN THAO " Tuï taìi Âaûi biãøu Quäúc häüi Khoïa1næåïcVNDCCH. Nhaì baïo. Chuí buït baïo Thäúng nháút Haì Näüi.

PHAN THÆÛC 2/14 Baïc sé Bãûnh viãûn Chåü Ráùy PHAN VIÃN " Tuï taìi.

Âaûi taï QÂND/VN. 13 Huán chæång khaïng chiãún,chiãún thàõng, Quán cäng,Chiãún cäng. Huy chæång quán kyì quyãút thàõng.

PHAN THË VIÃÛN " Dæåüc sé PHAN VYÎ " Trung hoüc Khu træåíng Haình

Chaïnh Khu Phuì Kyì. Thàng bçnh ,Tam kyì. Täøng uíy træåíng Khu Dinh âiãön VNCH.

PHAN THË XUÁN YÃÚN " Tuï taìi

= PHAÏI 3 =

PHAN THË LAN ANH 3/14 Cæí nhán nghãû thuáût Nhaûc viãûn Tp.HCM

PHAN AMEÏLIE ( PHAN MAI LY )

“ Baïc sé Y Khoa Canada

Âënh cæ taûi Montreïal Canada

PHAN THË HOAÌNG ANH 3/14 Tuï taìi

PHAN TROÜNG ANH " Âaûi hoüc Toaïn Tin hoüc. ÂH/QTKD

PHAN PHAÛM PHUÏ QUÄÚC BAÍO

" Kyî sæ âiãûn Såí Âiãûn læûc Âaì laût

PHAN ÂÆÏC BÇNH " Âaûi hoüc Y Dæåüc. Dæåüc sé. Phoï Täøng Biãn táûp baïn nguyãût san "Thuäúc vaì Sæïc khoíe" täøng häüi Y Dæåüc hoüc VN taûi Tp.HCM

165

PHAN HUY CHÁÚN 3/14 Tuï taìi. Trung cáúïp KTTC

PHAN THË QUYÌNH CHÁU

“ Tuï taìi CNV Bæu âiãûn Phan Rang

PHAN PHAÛM PHUÏ NAM CHÁU

" Cæí nhán KTTC Cäng ty Lado Âaì laût

PHAN VÀN CHÅN " Cæí nhán Âaûi hoüc kinh tãú

PHAN PHAÛM PHUÏ QUÄÚC CHÆÅNG

" Kyî sæ Xáy dæûng cáöu âæåìng

PHAN QUÄÚC DUÎNG " Tuï taìi

PHAN QUYÌNH GIAO " Âaûi hoüc Kinh tãú Phoï Giaïm âäúc

PHAN PHAÛM PHUÏ NAM GIAO

" Cæí nhán Kinh tãú Taìi chaïnh

Cäng Ty Leaprodexim VN

PHAN HÆÎU HAÛNH " Tiãún sé Giaïo sæ Âaûi Hoüc Tp.HCM

PHAN THË HOAÌNG HAÍO 3/14 Âaûi hoüc kinh tãú Kãú toaïn træåíng cå quan váût tæ Phan Rang

PHAN HUYÌNH THANH HIÃÖN

“ Âaûi hoüc Âënh cæ taûi Canada

PHAN THU HIÃÚU “ Cao hoüc Kãú toaïn Âënh cæ taûi Montreïal Canada

PHAN HOÌA HIÃÛP “ Dæåüc sé Canada Âënh cæ taûi Montreïal Canada

PHAN PHAÛM PHUÏ NAM HOAÌNG

" Tuï taìi Âang hoüc Âaûi hoüc Ngán Haìng

PHAN ÂÆÏC HUY 3/14 Dipläme taûi Huãú Caïn bäü Vä Tuyãún Âiãûn QÂND/VN - Liãût sé

166

PHAN THË MAI HÆÅNG “ Cao âàóng sæ phaûm Anh vàn

Giaïo viãn

PHAN QUÄÚC ANH KHOA

" Tuï taìi

PHAN QUYÌNH LÁM " Tuï taìi

PHAN THË MYÎ LINH " Tuï taìi. Trung cáúp thæång nghiãûp

PHAN LÃ THUÌY LINH “ Tuï taìi

PHAN THË PHÆÅNG LINH

" Tuï taìi

PHAN THË NGOÜC LINH " Tuï taìi Âang du hoüc taûi CHLB Âæïc

PHAN THË HOAÌI LINH " Tuï taìi 1986 Tp.HCM

PHAN VÀN LÆU 3/14 Tuï taìi

PHAN ÂÆÏC MYÎ ( Tæïc Nam Haì )

" Täút nghiãûp nghiãûp vuû træåìng An ninh cao cáúp Liãn Xä . Täút nghiãûp træåìng cao cáúp chênh trë Nguyãùn Aïi Quäúc Âaûi taï CAND/VN. Phoï Giaïm Âäúc Såí Cäng An Quaíng Nam - Âaì Nàông. Huán chæång :- Khaïng chiãún haûng 1 - Chiãún thàõng haûng 1 - Chiãún cäng haûng 2 - Quyãút thàõng haûng 1 - Giaíi phoïng haûng 3. Huy chæång : - Khaïng chiãún haûng 1 - Giaíi phoïng haûng 1 - Vç sæû nghiãûp an ninh täø quäúc

PHAN ÂÆÏC MINH 3/14 Dipläme Caïn bäü thuãú quan chênh quyãön Viãût minh trong khaïng chiãún chäúng Phaïp - Liãût sé

167

PHAN THË TÄÚ NGA

" Täút nghiãûp Âaûi hoüc phaïp lyï

PHAN NGUYÃÙN TROÜNG NGHÉA

" Tuï taìi

PHAN PHAÛM PHUÏ NAM PHÆÅNG

" Tuï taìi. Trung cáúp thæång nghiãûp

PHAN THË TÆÅÌNG QUÁN

“ Tuï taìi

PHAN THË TÆÅÌNG QUY " Tuï taìi

PHAN LÃ HIÃÖN TÁM " Cæí nhán Anh vàn

PHAN MINH TÁM 3/14 Tuï taìi

PHAN HOAÌNG TÁM " Tuï taìi

PHAN THË GIAO TIÃN " Tuï taìi Âang sinh säúng taûi Hoa kyì

PHAN BAÏCH TIÃÚN ( SEÏ BASTIEN )

“ Kyî sæ vi tênh Ingeïnieur informatique

Âënh cæ taûi Canada

PHAN QUÄÚC TUÁÚN " Tuï taìi

PHAN ANH TUÁÚN 3/14 Kyî sæ thuíy saín Caïn bäü KCS ( Kiãøm tra Cháút læåüng Saín pháøm )

PHAN THË HOAÌNG TUÏY “ Tuï taìi

PHAN PHAÛM PHUÏ NAM TRÁN

" Kyî sæ Ngán haìng Ngán haìng Cäng thæång Âaì Laût

168

PHAN LÃ TUYÃÚT TRINH

" Tuï taìi

PHAN VÀN TÆ " Cæí nhán kinh tãú

PHAN MINH THAÍO " Tiãún sé Âaûi taï QÂNN/VN

PHAN ÂÆÏC THÁM " Tuï taìi Giaïo viãn

PHAN ÂÆÏC THÄNG " Dipläme taûi Huãú Giaïo viãn

PHAN THË HOAÌNG THUÍY

“ Tuï taìi Kãú toaïn træåíng Näng nghiãûp Phan Rang

PHAN NGUYÃÙN HOAÌN VUÎ

3/14 Âaûi hoüc Âaûi cæång Anh vàn . Trung cáúp haìng haíi. Kyî thuáût viãn cao cáúp Tin hoüc.

PHAN ÂÆÏC XUYÃN " Dipläme taûi Huãú Âaûi taï QÂND/VN -HC: Chiãún sé veí vang 1, 2, 3 - Khaïng chiãún haûng 3.

PHAN ÂÆÏC XÆÅNG " Dipläme taûi Huãú Y taï QÂND/VN - Liãût sé

= PHAÏI 4 =

PHAN VÉNH AN 4/14 Âaûi hoüc Âënh cæ taûi Myî

PHAN ÂÆÏC ANH “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN THË KIÃÖU ANH “ Tuï taìi 1972

169

PHAN THË XUÁN ANH “ Dæåüc sé Tp.HCM

PHAN THI PHI ANH " CÂSP Âaì Nàông Giaïo viãn

PHAN NGOÜC AÏNH “ Tuï taìi Âaì Laût

PHAN ÁN " Âaûi hoüc. Thiãúu taï

PHAN THË THU BA “ CÂ Sæ Phaûm Giaïo viãn

PHAN THË BAÍY " Âaûi hoüc Sæ phaûm Vàn

Giaïo viãn - Âaì Nàông

PHAN ÂÆÏC BAÍO " Tuï taìi 1960 Âaûi uïy quán âäüi VNCH. Âënh cæ taûi Hoa kyì

PHAN THË DIÃÛU BÊCH " Tuï taìi toaïn 1970 Giaïo viãn

PHAN XUÁN BÆÍU " Tuï taìi Âaì Laût

PHAN THË MINH CHÁU “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN MINH CHÁU " Tuï taìi Nhaì baïo SGGP

PHAN TRÁÖN CHÁU 4/14 Âaûi hoüc Tp.HCM

PHAN TUÌNG CHÁU “ Kyî sæ cå khê

PHAN CHÊ CÆÅNG " Tuï taìi

PHAN THË MINH DÁN " Cæí nhán Huãú

170

PHAN NGOÜC DIÃÛP “ Tuï taìi Tán Bçnh, Tp.HCM

PHAN PHUÏ DOÎNG " Âaûi hoüc sæ phaûm Giaïo viãn cáúp 3 Thuí âæïc

PHAN ANH DUÎNG “ Tuï taìi

PHAN ÂÇNH DUÎNG 4/14 Tuï taìi

PHAN LONG DUÎNG " Tuï taìi Phaïp 1973 Saìi goìn

PHAN MINH DUÎNG " Tuï taìi

PHAN ÂËNH “ Cæí nhán Tp.HCM

PHAN BAÏ ÂÄÜ “ Âaûi hoüc Tp.HCM

PHAN ÂÇNH ÂÆÏC “ Tuï taìi tin hoüc Âaì Nàông

PHAN TIÃÚN ÂÆÏC “ Cæí nhán khoa Vàn Tp.HCM

PHAN THË BÊCH HAÌ 4/14 Tuï taìi Giaïoviãn. Âënh cæ taûi Hoa kyì

PHAN HIÃØN " Kyî sæ Giaïm âäúc XN thæûc pháøm Lám Âäöng

PHAN TÁÚN HIÃÚU “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN LÃ HÄÖNG “ Tuï taìi

171

PHAN THË LÃÛ HÄÖNG " Tuï taìi Âaì Laût

PHAN THË CÁØM HÆÅNG

“ Dæåüc Sé UÏc

PHAN VÀN HÆÅÌNG 4/14 Kyî sæ thuíy saín. Nghiãn cæïu sinh taûi Bàõc kinh Trung Quäúc Häüi âäöng nhán dán tènh .Giaïm âäúc.Huán chæång KC chäúng Myî haûng 2. Hai kyí niãûm chæång vaì nhiãöu bàòng khen

PHAN KHOA “ Kyî sæ Xáy Dæûng Træåíng ban Kyî thuáût Cty Du Lëch Lám Âäöng

PHAN THË MINH KHOA “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN NGOÜC KYÌ " Cao âàóng Âiãûn tæí

PHAN NGOÜC LAN " Âaûi hoüc Kinh tãú

PHAN XUÁN LANG ( Tæïc Phan Maîi)

“ Täút nghiãûp trung hoüc

Giaïm âäúc Såí Âiãûn læûc Quaíng Ninh

PHAN VÁN LÁM 4/14 Kyî sæ xáy dæûng Caíng Âaì Nàông

PHAN THË LIÃN " Tuï taìi Âaì Laût

PHAN LYÏ LONG “ Cao âàóng Âiãûn tæí Âaûi hoüc RMI - UÏc

Âënh cæ taûi UÏc

PHAN NGOÜC LONG “ Cæí nhán Kinh tãú Træåíng Phoìng

PHAN VÀN MAI ( Tæïc Khàóng )

“ Trung hoüc Âãû Nháút Cáúp

Giaïo viãn - Biãn Hoaì

172

PHAN MINH MÁÙN " Cæí nhán KTTC Cäng ty Incomex Tp.HCM

PHAN VÀN MÊNH " Tuï taìi 1960 Âaûi uïy quán âäüi VNCH. Âënh cæ taûi Hoa kyì

PHAN HUYÌNH NAM

“ Tuï taìi. Cao Âàóng Sæ Phaûm Toaïn

GV Træåìng PTCS Duîng sé Âiãûn Ngoüc.

PHAN THË BÊCH NGA “ Âaûi hoüc CB Haíi quan Tp.HCM

PHAN THË KIÃÖU NGA " Baïc sé y khoa Bãûnh viãûn C Âaì Nàông.

PHAN VÀN NGA " Täút nghiãûp ÂHTH/ Âaì laût

Âaì laût

PHAN THË TUYÃÚT NGA “ Kyî sæ Tp.HCM

PHAN NHÁÙN 4/14 Trung hoüc Phaïp Chaïnh vàn phoìng Bäü. Chuyãn viãn cáúp cao taûi Häüi nghë Paris vãö VN

PHAN THË NHI " Âaûi hoüc Sæ phaûm Máùu giaïo

Giaïo viãn

PHAN BÊCH NGOÜC 4/14 Âaûi hoüc luáût Âoaìn luáût gia Tp.HCM

PHAN THË NGOAN “ Tuï taìi Giaïo viãn

PHAN THË MYÎ NGOÜC “ Âaûi hoüc Quaín trë Kinh doanh

PHAN TUÌNG NGUYÃN “ Tuï taìi Âaì Nàông

PHAN ÂÇNH PHUÏC 4/14 Cæí nhán Âaì Nàông

173

PHAN HÆÎU PHÆÅÏC “ Tuï taìi 1964 Trung uïy khäng quán quán âäüiVNCH. Âënh cæ USA

PHAN THË MYÎ PHÆÅNG “ Âaûi hoüc Phaïp vàn

PHAN LYÏ PHÆÅÜNG “ Cæí nhán Luáût Træåíng Ty thuãú vuû

PHAN VÀN QUANG " Tuï taìi Âaì Laût

PHAN ÂÇNH SÉ 4/14 Tuï taìi

PHAN THË BÊCH SÅN “ Âaûi hoüc Giaïo viãn

PHAN TUÌNG SÅN " Tuï taìi

PHAN THË HUYÃÖN SÆÅNG

" Tuï taìi Âaì Nàông

PHAN MINH TÁM " Âaûi hoüc Luáût sæ

PHAN TÁN 4/14 Tuï taìi toaìn pháön Kyî thuáût

Phoï Phoìng Kyî thuáût Cty Väi QN/Âaì Nàông

PHAN ÂÆÏC TÁÚN " Kyî sæ Âaûi hoüc Baïch khoa Âaì Nàông

PHAN THË MYÎ TIÃN “ Tuï taìi Âaì Nàông

PHAN MINH TIÃÚN " Âaûi hoüc kinh tãú Giaïm âäúc Lám træåìng Caì Di huyãûn Giàòng.

PHAN VÀN TIÃÚU 4/14 Âaûi hoüc sæ phaûm. Kyî sæ âiãûn tæí

Âënh cæ taûi Hoa kyì

PHAN THË THU TRANG " Dæåüc sé Âaì Nàông

174

PHAN HIÃÚU TUÏ “ Kyî sæ Näng nghiãûp

PHAN NGOÜC TUÁN " Âaûi hoüc Tin hoüc

PHAN THANH TUÌNG " Tuï taìi 1967 Trung uïy QÂ.VNCH

PHAN TUYÃN “ Dæåüc sé

PHAN VÁN TUYÃÖN “ Tuï taìi

PHAN THË TUYÃÚT “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN THË AÏNH TUYÃÚT " Tuï taìi. Täút nghiãûp Sæ phaûm Qui Nhån

Giaïo viãn

PHAN TÁÚN THAÌ “ Tuï taìi Sé quan QÂ/VNCH

PHAN THË DIÃÛU THANH

4/14 Tuï taìi

PHAN ÂÇNH THAÌNH “ Tuï taìi Âaì Nàông

PHAN TRUNG THAÌNH " Täút nghiãûp Âaûi Hoüc Sæ Phaûm Huãú

Giaïo viãn Cáúp III

PHAN THË DIÃÛU THAÍO " Tuï taìi

PHAN LÃ THÀÕM “ Âaûi hoüc ngoaûi ngæî

PHAN ÂÆÏC THÀÕNG “ Tuï taìi Tp.HCM

175

PHAN VÀN THÃ " Tuï taìi 1959 træåìng Peïtrus Kyï Saìi goìn. Täút nghiãûp Quäúc gia Sæ phaûm Saìi goìn Hiãûu træåíng, Thanh tra Tiãøu hoüc Såí Giaïo duûc Quaíng Nam (60-75)

PHAN THË THÁN “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN THË MINH THI “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN THIÃN “ Kyî sæ Näng Nghiãûp Chuí tëch UBND thaình phäú Âaì Laût. Bê thæ Thaình uíy Âaì Laût. Chuí tich tènh Lám Âäöng

PHAN TÁÚN THIÃÛT “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN THË THU " CÂ Sæ phaûm Giaïo viãn

PHAN THË THÆÅNG 4/14 Cao âàóng Sæ phaûm Giaïo viãn cáúp 2

PHAN THË KIÃÖU THU 4/14 Âaûi hoüc Kinh tãú Ngán haìng Cäng Thæång

PHAN THË THUYÌ “ Tuï taìi Tp.HCM

PHAN LÃ THUYÏ “ Âaûi hoüc Sæ phaûm

PHAN THË VÁN " Tuï taìi

PHAN VINH " Kyî sæ Giaïm âäúc XNLH Váût tæ Thiãút bë Bæu âiãûn 3 Tp.HCM

PHAN THË TÆÅÌNG VI " Tuï taìi

176

PHAN XÆÅNG “ Caïn sæû Y tãú BV Quaíng Ngaîi

PHAN THË KIM XUYÃÚN “ CÂSP Âaì Nàông Giaïo viãn

PHAN NGOÜC YÃÚN " Täút nghiãûp trung hoüc

Caïn bäü näng thän trung æång thaình uíy

PHAN THË PHI YÃÚN 4/14 CÂSP Âaì Nàông Giaïo viãn

= PHAÏI 5 =

PHAN THË BÇNH 5/14 Âaûi hoücTaìi chaïnh kinh tãú

CB thäúng kã Caíng Âaì Nàông

PHAN THË THU DUNG Tuï taìi

PHAN THANH ÂAÛT " Tuï taìi. Trung cáúp Kyî thuáût

PHAN VÀN HOAÌNG 5/14 Âaë hoüc

PHAN THANH HUY “ SV 5 - Kyî sæ âiãûn laûnh

Hoa kyì

PHAN THË THU NGOÜC " Cæí nhán kinh tãú

PHAN ÂÇNH NHÁÚT “ Trung cáúp Haìng haíi Thuyãön phoï , Caíng Âaì Nàông

PHAN THË THU NGUYÃÛT

5/14 Tuï taìi. Næî häü sinh UBND/ Q.6 Tp.HCM

PHAN ON " Trung hoüc Chuí tëch Màûòt tráûn Täø Quäúc xaî Âiãûn Quang

PHAN THANH PHÆÅNG " Kyî sæ âiãûn toaïn. Hoa kyì 1985.

177

PHAN BÀÕC QUAÍNG “ Kiãún truïc sæ Cty Tæ váún âáöu tæ & XD miãön Trung

PHAN VÀN TUÁÚT " Cao âàóng Sæ phaûm.

PHAN THANH TUÌNG “ Tuï taìi Liãût sé chiãún træåìng Campuchia 1778. Huán chæång quán cäng haûng 3. Huy chæång chiãún sé veí vang.

PHAN QUAÍNG THAÏI 5/14 ÂH/TDTT - Sé quan

PHAN QUAÍNG THÄNG “ Thaûc sé Kinh tãú

ÂÅÌI THÆÏ 15 :

= PHAÏI 1 =

PHAN THË BAN 1/15 Tuï taìi

PHAN VÀN BÄNG " Tuï taìi

PHAN THË HIÃÖN " Tuï taìi Haì lam , Thàng Bçnh

PHAN THË NHË " Tuï taìi Haì Lam, Thàng Bçnh

PHAN VÀN SÉ " Tuï taìi - nt -

PHAN VÀN THÄNG " Tuï taìi Bçnh Quê, Thàng Bçnh

178

PHAN THË THUYÃN “ Tuï taìi Haì Lam, Thàng Bçnh

PHAN THË VÁN " Tuï taìi - nt -

= PHAÏI 2 =

PHAN HOAÌI AN 2/15 Kyî sæ âiãûn

PHAN LONG AN 2/15 Âaûi hoüc

PHAN VUÎ HOAÌNG ANH " Tuï taìi Âang hoüc ÂH

PHAN THË NHÆ ANH " Âaûi hoüc giao thäng

PHAN THË THU ANH 2/15 Âaûi hoüc giao thäng Tp.HCM

PHAN NGUYÃÛT AÏNH “ Cæí nhán kinh tãú Caïn bäü KCS

PHAN HOAÌNG BAÏU " Tuï taìi Træåíng CA/F4. Q6 Tp.HCM

PHAN XUÁN BÀÒNG " Phoï tiãún sé (MA). Kyî sæ âiãûn tæí âiãûn toaïn. Kyî sæ cå khê

PHAN CAO BÇNH " Âaûi hoüc Y Khoa 1980

Læång y - 6 bàòng khen cáúp TP

PHAN LONG BÇNH " Âaûi hoüc Toaïn Lyï

PHAN THAÏI BÇNH " Cæí nhán kinh tãú ÂHBK/ÂN

Thuyãön phoï Cty Váûn taíi säng biãøn

PHAN XUÁN DÆÅNG CÁÖM

" Cæí nhán luáût

179

PHAN THË HUYÌNH CUÏC 2/15 Dæåüc sé Âaûi hoüc dæåüc Phaïp

Nguyãn Thanh tra baìo chãú dæåüc pháøm Coüng hoìa Trung Phi. Âang säúng taûi Phaïp

PHAN THË CÆÅÏC " Kyî sæ âiãûn Q5/ Tp.HCM

PHAN MAÛNH CÆÅÌNG 2/15 Kyî sæ thæûc haình kim loaûi maìu

Caïn bäü kyî thuáût

PHAN CHAÏNH " Âaûi hoüc Sæ phaûm Huãú

Hiãûu træåíng træåìng Hoa Læ Âaì Nàông

PHAN DUY CHAÏNH “ Tuï taìi Âang hoüc ÂHTH

PHAN HUY CHÁU 2/15 Cao hoüc luáût ÂH Luáût Saìi goìn 1974

PHAN TRÆÅNG DÁÖN " Cæí nhán toaïn Giaïo viãn

PHAN THË BÊCH DIÃÛP “ Cæí nhán Nga vàn Caïn bäü biãn dëch

PHAN THË BÊCH DIÃÛP " Cæí nhán Ngoaûi ngæî Caïn bäü Phiãn dëch TTX/VN

PHAN THË NGOÜC DUNG " Tuï taìi Giaïo viãn

PHAN THË MYÎ DUNG " Tuï taìi Haì Lam Thàng Bçnh

PHAN TRUNG DUNG " Kyî sæ âiãûn tæí Âang säúng taûi Hoa kyì

PHAN THANH DUÎNG " Kyî sæ Quaín trë Kinh doanh

Træåíng phoìng Kyî thuáût Cty Thuíy tinh Tp.HCM

PHAN THANH DUÎNG 2/15 Tuï taìi

180

PHAN DUÎNG “ Tiãún sé KHKT Giaíng viãn ÂHBK Tp.HCM

PHAN TUÁÚN DUÎNG " Kyî sæ Tp.HCM

PHAN XUÁN ÂAÌO 2/15 ÂHSP Anh vàn

PHAN HOAÌNG ÂËNH " Dæåüc sé Âaûi hoüc Dæåüc taûi Paris

Giaïm âäúc - Saïng láûp viãn Viãûn baìo chãú dæåüc pháøm Tiandi Saìi goìn. Âang säúng taûi Phaïp

PHAN MINH ÂÆÏC 2/15 Kyî sæ ä tä maïy keïo. Tiãún sé ÂH/ Thaïi Lan

Giaíng viãn ÂHKT Âaì Nàông

PHAN TROÜNG ÂÆÏC " Baïc sé Âang säúng taûi Montreïal Canada

PHAN DUY ÂÆÏC " Tuï taìi 1989

PHAN THË HAÍI ÂÆÅÌNG “ Tuï taìi 1960 Âang säúng taûi Canada

PHAN NGÁN GIANG " Cæí nhán Hoüc viãûn Kyî thuáût QÂ Haì Näüi

Quaín âäúc A75 Tp.HCM

PHAN THANH HAÌ " Tuï taìi Tuy Hoìa, Phuï yãn

PHAN THË THU HAÌ " Phoï tiãún sé kinh doanh (MS)

PHAN THË THU HAÌ " Cæí nhán kãú toaïn Kãú toaïn cäng ty thæûc pháøm Miãön Trung

PHAN HAI 2/15 Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp 1962

(Xem chuï thêch vàn bàòng TH Âãû Nháút Cáúp trang 113 )

181

PHAN HAÌ HAÍI " Kyî sæ Tp.HCM

PHAN THANH HAÍI “ Tuï taìi Âaì Laût

PHAN XUÁN HAÍI 2/15 Âaûi hoüc Ngoaûi ngæî Anh, Phaïp vàn

PHAN THË THANH HÀÒNG

" Tuï taìi

PHAN THË HÄÖNG HAÛNH “ Tuï taìi 1985

PHAN HAÎO 2/15 Kyî sæ âiãûn Q10/ Tp.HCM

PHAN THË MINH HIÃÖN " Kyî sæ Âaûi hoüc Kinh tãú

PHAN NGUYÃÙN NGOÜC HIÃÚN

" Kyî sæ âiãûn tæí Hoa kyì

PHAN CAO HIÃÛP " Kyî sæ Âiãûn Cäng nghiãûp

Phoï phoìng kyî thuáût Cty Âiãûn tæí Bçnh Hoìa - 15 bàòng khen cáúp TP

PHAN THË NGOÜC HIÃÚU “ Cæí nhán Phaïp vàn Bçnh Âënh

PHAN MINH HIÃØU " Tuï taìi

PHAN THË HUYÌNH HOA " Dæåüc sé Âaûi hoüc Dæåüc Saìi goìn

Quaín lyï & Giaïm âäúc chuyãn män Viãûn baìo chãú Tiandi Saìi goìn

PHAN THË MAI HOA " Cæí nhán kãú toaïn Kãú toaïn Chi nhaïnh nhaì xuáút baín Giaïo duûc Âaì Nàông

PHAN THË AÏI HOÌA 2/15 Tiãún sé Dæåüc khoa

182

PHAN CAO HOAÌI " Tuï taìi 1963 Phoï Chuí tëch Phæåìng. Huán chæång chäúng Myî H2. Huy chæång sæû nghiãûp Cäng Âoìan. 6 bàòng khen cáúp Thaình phäú

PHAN VÀN HÄÖ 2/15 Sé quan QÂND/VN Haì Näüi

PHAN HÄÖNG “ Kyî sæ xáy dæûng Tp.HCM

PHAN VÀN HÄÖNG " Chuyãn viãn Ban täø chæïc Quáûn uíy Q.10

Huán chæång khaïng chiãún haûng Nháút

PHAN THË AÏNH HÄÖNG 2/15 Kyî sæ chãú biãún thuíy saín ÂH Thuíy saín Nha Trang

Caïn bäü KCS/Cty Chãú biãún thuíy saín XNK Khaïnh Hoìa

PHAN HUÌNG " Tuï taìi

PHAN MAÛNH HUÌNG " Kyî sæ Âaûi hoüc kyî thuáût

Caïn bäü kyî thuáût loì cao khu gang theïp Thaïi Nguyãn

PHAN NGUYÃÙN NGOÜC HUÌNG

" Kyî sæ âiãûn tæí Hoa kyì

PHAN TRÆÅNG HUÌNG “ Âaûi hoüc sæ phaûm Tp.HCM

PHAN TÆÌ HUY " Cæí nhán Anh vàn Du hoüc Khoa Toaïn & Âiãûn tæí taûi Hoa Kyî

PHAN THÃÚ HÆNG 2/15 Tuï taìi Tán Cháu, Di Linh Lám âäöng

PHAN THË MINH HÆÅNG

" Tuï taìi Saìi goìn 1974

PHAN THI MYÎ HÆÅNG " Dæåüc sé chuyãn khoa Cáúp 1

Træåíng phoìng nghiãn cæïu kyî thuáût XN dæåüc pháøm TÆ 26 OPC

183

PHAN ANH KIÃN " Tuï taìi 1977

PHAN VÀN KIÃN 2/15 Tuï taìi 1979

PHAN THË MYÎ KHAÏNH “ Tuï taìi Giaïo viãn Tam kyì, Quaíng Nam

PHAN THË MYÎ KHÃ " Kyî sæ ngaình dãût Ban kinh tãú Tp Âaì nàông

PHAN QUÄÚC KIÃÛT 2/15 Tuï taìi

PHAN THAÏI ANH KHOA " Tuï taìi 1995 Âang hoüc ÂH

PHAN KHÆÅNG " Cæí nhán cäng nghiãûp . Cao âàông Myî thuáût

Træåíng phoìng kinh doanh

PHAN DUY KHÆÅNG " Tuï taìi Trung Uïy QÂ/VNCH

PHAN GIA KHÆÅNG " Tuï taìi Thiãúu Uïy QÂ/VNCH

PHAN AN KHÆÅNG " Tuï taìi Tp.HCM

PHAN HUYÃÖN LINH KHÆÅNG

“ Tuï taìi. Âaûi hoüc sæ phaûm

Giaïo viãn Tp.HCM

PHAN HUYÃÖN VÀN KHÆÅNG

2/15 Tuï taìi

PHAN THË NGOÜC LAN " Dæåüc sé Tp.HCM

PHAN THË THU LAN " Kyî sæ Mäi træåìng

PHAN THË BÄÜI LAN " Cæí nhán toaïn âiãûn toaïn

184

PHAN THË MÄÜNG LAÌNH

2/15 Âaûi hoüc kinh tãú Nhán viãn Toìa Laînh sæû Hoa kyì Tp.HCM

PHAN LÁÛP “ Tuï taìi 1967 Saìi goìn Âang säúng taûi CHLB Âæïc

PHAN THË LÃ " Cao âàông sæ phaûm Âäöng Khaïnh Huãú Giaïo viãn. Häüi træåíng Häüi Phuû næî Thàng Bçnh trong chiãún tranh chäúng Phaïp. Huán chæång khaïng chiãún haûng 3.

PHAN PHÆÅNG LIÃN " Kyî sæ Hoïa dáöu

PHAN THË PHÆÅÜNG LIÃN

2/15 Kyî sæ dáöu khê Caïn bäü kyî thuáût

PHAN THË MYÎ LINH " Kyî sæ Vä tuyãún âiãûn

Trung taï Bäü Cäng an

PHAN THË MYÎ LIÃN " Kyî sæ Hoïa thæûc pháøm

Phoï giaïm âäúc CTy liãn doanh bäüt mç våïi Malaxia

PHAN XUÁN LÄÜC " Kyî sæ cå khê. Tin hoüc

PHAN TUÁÚN LONG " Kyî sæ haìng haíi cå khê taìu thuyãön

Quaín âäúc phán xæåíng âoïng raïp taìu biãøn ÂH Thuíy saín Nha Trang

PHAN ÂÄÙ KINH LUÁN 2/15 Tuï taìi

PHAN CÄNG LUÁÛN " Tiãún sé Giaïo sæ Viãûn Khoa hoüc åí Canada

PHAN THË BAÛCH MAI " Tuï taìi

PHAN TÁN MINH " Cæí nhán vàn khoa Saìi goìn 1970. Âaûi hoüc viãút vàn ÂHTH Haì Näüi 1982 Nhaì thå, nhaì vàn, nhaì baïo.Huán chæång khaïng chiãún.Huy chæångchäúng Myî cæuï næåïc haûng 1

185

PHAN THË DUY MINH 2/15 Tuï taìi 1989

PHAN LONG MINH " Âaûi hoüc Cáön Thå

PHAN VÀN MINH 2/15 Sé quan QÂND/VN Haì Näüi

PHAN VÀN MINH " Kyî sæ Xáy dæûng

PHAN THAÏI MINH " Kyî sæ cå khê Phoï Giaïm âäúc Xæåíng sæía chæîa vaì âoïng måïi taìu thuyãön - Âaûi uïy.

PHAN TRÆÅNG MINH " Tuï taìi Q3 Tp.HCM

PHAN NAM " Âaûi hoüc kinh tãú quäúc dán

Huán chæång chäúng Myî haûng 1. HC vç sæû nghiãûp Giao thäng Váûn taíi

PHAN HOAÌI NAM " Kyî sæ kiãún truïc Caïn bäü kyî thuáût

PHAN HOAÌI NAM “ Âaûi hoüc khoa vàn & ÂHTH Haì Näüi Træoíng phoìng Biãn táûp Thäng táún xaî MTGP Miãön Nam. Huán chæång chiãún cäng Giaíi phoïng Haûng 3. Huy chæång vç sæû nghiãûp baïo chê VN. Liãût sé. Mäü taûi Nghéa trang Liãût sé Long An

PHAN HOAÌI NAM 2/15 Kiãún truïc sæ

PHAN HOAÌI NAM " Baïc sé y khoa

PHAN THANH NAM 2/15 Cao âàóng Tin hoüc Huãú

186

PHAN NHU “ Âaûi uïy QÂND.VN

PHAN THË KIM NGA " Tuï taìi

PHAN THË THIÃN NGA 2/15 Tuï taìi

PHAN THË THANH NGAÌ " Tuï taìi

PHAN THË BÄÜI NGOÜC " Cæí nhán kinh doanh, quaín lyï

PHAN HOAÌI NGUYÃN " Kyî sæ Haìng haíi Giaïm âäúc Cäng ty váûn taíi biãøn Tp Âaì Nàông

PHAN NGUYÃN " Âaûi hoüc Kinh tãú

PHAN THË MINH NGUYÃÛT

" Âaûi hoüc Sæ phaûm 1978

PHAN BAÏ NGHI Cao âàóng thæång maûi, Ngán haìng

PHAN CAO NGHË 2/15 Tuï taìi 1963 Phoìng kãú hoaûch näng træåìng Lã Minh Xuán - 8 bàòng khen cáúp Thaình phäú

PHAN THÆÌA NGHË ” Tuï taìi

PHAN NGHÉA " Trung hoüc âãû nháút cáúp

Thiãúu uïy

PHAN DUY NGHÉA 2/15 Tuï taìi ÂanghoücÂHKT/QTKD

PHAN THÆÌA NGHÉA " Âaûi hoüc luáût khoa Saìi goìn

187

PHAN THÆÌA NGHIÃûM “ Kyî sæ âëa cháút

PHAN THAÌNH NGHIÃÛP 2/15 Tuï taìi

PHAN QUÊ NGHIÃM " Tuï taìi

PHAN QUÊ NGHINH '' Tuï taìi

PHAN NGUYÃN " Âaûi hoüc kinh tãú

PHAN HÆÎU NHÁN " Âaûi hoüc kyî thuáût âiãûn tæíí

Hoa kyì

PHAN TÁN NHÆÛT ( Chinh Ba )

" Täút nghiãûp Âaûi hoüc Sorbonne 1970

Quaín âäúc phán xæåíng âoïng raïp taìu biãøn ÂH Thuíy saín Nha Trang

PHAN THË NHÆÏT " Tuï taìi 1976

PHAN PHUÏC 2/15 Âaûi hoüc Kinh tãú, Luáût

Âaì Nàông

PHAN ÂÆÏC PHUÌNG " Âaûi hoüc kinh tãú

PHAN THË NGOÜC PHÆÅNG

" Tuï taìi

PHAN TUÏ PHÆÅNG “ Cao âàóng Sæ phaûm

PHAN XUÁN QUANG 2/15 Cæí nhán Toaïn, Lyï

PHAN QUÁN " Âaûi hoüc Baïch khoa Haì Näüi Khoa tin hoüc

188

PHAN THANH QUÄÚC " Tuï taìi Tuy Hoìa

PHAN TUÏ QUYÃN 2/15 Kyî sæ Hoïa thæûc pháøm

Âiãöu phäúi viãn dæû aïn Cty TD&D

PHAN THË QUYÌNH " Tuï taìi 1966 Saìi goìn

PHAN THË NHÆ QUYÌNH " Tuï taìi Q6/ Tp.HCM

PHAN SANH " Tuï taìi Canada

PHAN THË MINH SANG " Tuï taìi 1992

PHAN NGÁN SÅN " Cæí nhán 1985 taûi Liãn Xä

Phoï phoìng Cuûc Såí hæîu Cäng nghãû Bäü KHCN Mäi træåìng

PHAN THË HÄÖNG TÁM " Tuï taìi

PHAN THË MINH TÁM 2/15 Cæí nhán ÂHSP Saìi goìn 1984

Giaïo viãn cáúp 3

PHAN THË NGOÜC TÁM “ Tuï taìi

PHAN THË THANH TÁM " Tuï taìi Hoa kyì

PHAN HÆÎU TIÃÚN " Kyî thuáût âiãûn tæí Hoa kyì

PHAN MAÛNH TIÃÚN 2/15 Kyî sæ âiãûn Hoa kyì

PHAN MINH TIÃÚN " Cæí nhán Kinh tãú. ÂHKT Saìi goìn

Chuyãn viãn Kiãøm toaïn kãú toaïn.

PHAN NHÁÛT TIÃÚN " Kyî sæ xáy dæûng Thiãút kãú caíng Âaì Nàông

189

PHAN BAÍO TOAÌN 2/15 Kyî sæ dáöu khê Vuîng Taìu

PHAN ANH TUÁÚN “ Baïc sé Tp.HCM

PHAN GIA TUÁÚN " Âaûi hoüc kyî thuáût Tp.HCM

PHAN TRÆÅNG TUY " Giaïo viãn Q3/ Tp.HCM

PHAN TÆÅÌNG " Thaûc sé chuyãn khoa ngaình chãú taûo maïy

Giaíng viãn Âaûi hoüc Kyî thuáût Âaì Nàông

PHAN THË NGOÜC TRÁM " Tuï taìi

PHAN MINH TRÊ " Kyî sæ thæång maûi

PHAN THË THANH TRUÏC

2/15 Âaûi hoüc Dæåüc Cáön Thå

PHAN THË TRUÏC " Âaûi hoüc Cáön Thå

PHAN NHÁÛT TRUNG “ Kyî sæ Xáy dæûng. Ngæåìi thiãút kã , dæû toaïn cäng trçnh Khu Mäü Tiãön Hiãön & Nhaì Bãúp taûi Nhaì thåìì Baío An

PHAN TRÆÛC " Tuï taìi

PHAN TRÆÛC 2/15 Âaûi hoüc Sæ phaûm 1972

Giaïo sæ Âãû Nhë cáúp

PHAN VÀN TRÆÅÏC “ Tuï taìi Nha Trang

PHAN HÄÖNG TRÆÅÌNG " Âaûi hoüc Luáût Haì Näüi

190

PHAN DUY THANH 2/15 Ky îthuáût viãn ÂH TH

Phuû traïch kyî thuáût thiãút kãú máùu maî

PHAN HOAÌI THANH " Kyî sæ cå khê

PHAN XUÁN THIÃN THAÍO

“ Sinh viãn Y khoa

PHAN HÆÎU VIÃÛT THÀÕNG

" Kyî sæ xáy dæûng Tuy Hoìa

PHAN BAÍO THIÃÛU " Tuï taìi

PHAN MINH THAÍO " Trung uïy QÂND/VN

Caïn bäü kyî thuáût Såí giao thäng Âaì Nàông

PHAN HOAÌI THANH " Kyî sæ cå khê

PHAN XUÁN THAÍO 2/15 Kyî sæ kinh tãú Haì Näüi

PHAN HÆÎU VIÃÛT THÀÕNG

" Kyî sæ xáy dæûng

PHAN ANH THOÜ " Cæí nhán ÂHSP Saìi goìn 1987

Giaïo viãn cáúp 3

PHAN BAÏ THÄN “ Tuï taìi 1956 Haì Näüi Chaïnh vàn phoìng Såí. Huán chæång : - Khaïng chiãún chäúng Phaïp haûng 3 - Khaïng chiãún chäúng Myî haûng 1

PHAN THË ANH THÅ 2/15 Tuï taìi

PHAN (NGUYÃÙN ) VÀN THÅÏI

“ Cao hoüc Phoï tiãún sé USA

PHAN THË TUYÃÚT THU 2/15 Tuï taìi

191

PHAN TRÆÅNG THUÁÛN " Tuï taìi

PHAN THË XUAN THUÏY " Cæí nhán toaïn

PHAN BÊCH THUÍY “ Âaûi hoüc Ngán haìng Haì Näüi

PHAN THË HÄÖNG THUÍY " Âaûi hoüc Thæång maûi

PHAN THË THANH THUÍY

" Âaûi hoüc sæ phaûm Âaì Laût

PHAN XUÁN THUÍY " Kyî sæ kinh tãú Haì Näüi

PHAN XUÁN THUÍY 2/15 Cæí nhán Toaïn. Cæí nhán Anh vàn

Tp.HCM

PHAN THË ANH THÆ " Baïc sé Nha khoa

PHAN BÊCH VÁN " Âaûi hoüc Ngán haìng Haì Näüi

PHAN THË HÄÖNG VÁN " Tuï taìi

PHAN THË MINH VÁN 2/15 Tuï taìi

PHAN THË THANH VÁN " Tuï taìi Hoa kyì

PHAN THË THANH VÁN " Âaûi hoüc Quaín trë Kinh doanh

Âaì Laût

PHAN LÆU VIÃN 2/15 Tuï taìi Goì Váúp

PHAN THË MINH VIÃN " Tuï taìi

192

PHAN XUÁN VUÎ " Kyî sæ kiãöu läü, cáúu truïc, giao thäng.

PHAN THË YÏ XUÁN " Tiãún sé dæåüc khoa

PHAN THANH XUÁN “ Âaûi hoüc Vàn khoa Nguyãn Giaïm âäúc Såí TTVH Bçnh Trë Thiãn

PHAN THË THANH YÃN " Kyî sæ Hoïa cäng nghiãûp

PHAN THË YÃÚN " Cæí nhán. ÂHSP 1980

Giaïo viãn cáúp 3

= PHAÏI 3 =

PHAN ÂÆÏC ANH 3/15 Cæí nhán vàn khoa Giaïo sæ Âãû Nhë Cáúp . Træåíng Phoìng Hoüc Chaïnh Såí Hoüc Chaïnh Bçnh Dæång

PHAN THË NGOÜC BEÏ " Tuï taìi

PHAN ÂÆÏC DUY 3/15 Kyî sæ Näng nghiãûp chuyãn khoa kinh tãú ÂH Näng nghiãûp Saìi goìn 1973

Giaïm âäúc CT/TNHH

PHAN ÂÆÏC MINH HAÍI “ Âaûi hoüc

PHAN NGOÜC HAÍI " Tuï taìç

PHAN ÂÆÏC HINH 3/15 Tuï taìi

PHAN VÀN HOAÌNG “ Tuï taìi Haì Lam, Thàng Bçnh

193

PHAN THANH KHÆÅNG

" Tuï taìi - nt -

PHAN ÂÆÏC LONG " Tuï taìi Giaïo viãn

PHAN ÂÆÏC MYÎ " Âaûi hoüc

PHAN ÂÆÏC NHÁÛT " Âaûi hoüc

PHAN ÂÆÏC PHONG “ Tuï taìi Saìi goìn træåïc 75

Thiãúu uïy QÂ/VNCH . Chãút nàm 1969

PHAN NGOÜC TÁÚN 3/15 Tuï taìi

PHAN NGOÜC THAÌNH " Tuï taìi

PHAN THË PHÆÅNG THAÍO

" Tuï taìi Âang hoüc ÂHSP

PHAN ÂÇNH THU " Trung hoüc Thiãúu taï . Træåíng ty CA/Q3 Âä thaình Saìi goìn

PHAN NGOÜC TRÆÅÌNG 3/15 Tuï taìi

PHAN NGOÜC VÁN " Âaûi hoüc Anh vàn

= PHAÏI 4 =

PHAN THË THUÏY AÏI 4/15 CÂSP Âaì Nàông

PHAN THË VÁN ANH “ Kyî sæ thuíy saín Caïn bäü âiãöu haình kyî thuáût

194

PHAN THË THUÛC ANH 4/15 Kyî sæ Xáy dæûng. Phoï Giaïm Âäúc Xê nghiãûp thiãút kãú & Xáy dæûng Täøng Cty XD Miãön Trung. Ngæåìi thiãút kãú & dæû toaïn cäng trçnh xáy dæûng Tiãön Âæåìng, Nhaì Tæì Täüc Phan Baío An, Nhaì tæì Phan phaïi Nhç. Nhaì Tæåíng Niãûm Khu Mäü Tiãön Hiãön

PHAN VÀN ANH “ Tuï taìi Âa Thiãûn, Âaì Laût

PHAN NGOÜC AÏNH “ Tuï taìi - nt -

PHAN THË BAÍY “ Âaûi hoüc vàn Giaïo viãn Cáúp 2

PHAN XUÁN BÆÍU “ Tuï taìi Âa Thiãûn, Âaì Laût

PHAN VÀN CA “ Tuï taìi

PHAN VÀN CÁU " Tuï taìi

PHAN ANH DUÎNG “ Kyî sæ thuíy saín Chuyãn viãn kyî thuáût cå âiãûn laûnh

PHAN ANH DUÎNG 4/15 Tuï taìi

PHAN CHÊ DUÎNG " Tuï taìi Sæía chæîa maïy taìu hoaí

PHAN LÃ DUÎNG “ Âaûi hoüc Kinh tãú

PHAN MINH DUÎNG 4/15 Kyî sæ cå khê thuyí saín

Tp.HCM

PHAN QUÄÚC DUÎNG “ Âaûi hoüc

195

PHAN TIÃÚN DUÎNG “ CÂ Kyî thuáût

PHAN VÀN DUÎNG " Cæí nhán ÂH Thãø thao Thãø duûc

PHAN VÀN ÂÇNH " Tuï taìi Phoï Giaïm âäúc Sán Bay Ban Mã Thuäüt

PHAN THI LÁÛP ÂÄNG " Tuï taìi

PHAN VÀN ÂÆÏC “ Âaûi hoüc Vàn khoa Giaïo viãn - Læång Y

PHAN MINH ÂÆÅÌNG " Tuï taìi Haì Lam, Thàng bçnh

PHAN THË THU HAÌ “ Cæí nhán kinh tãú

PHAN NGOÜC HAÌ " Âaûi hoüc Saìi goìn

PHAN THË HÄÖNG HAÛNH " Tuï taìi - nt -

PHAN THË NGOÜC HAÛNH 4/15 Cæíí nhán kinh tãú Cty gach men Cosecco

PHAN MINH HIÃÚN “ Tuï taìi

PHAN HIÃÖN “ Tuï taìi Âa Thiãûn, Âaì Laût

PHAN THË HOÌA 4/15 Tuï taìi

PHAN HOANH “ Tuï taìi

PHAN THË HÄÖNG " Baïc sé y khoa Træåíng khoa Tai, Muîi, Hoüng Bãûnh viãûn Hoïc Män

196

PHAN THË THANH HÄÖNG

" Cæí nhán ngoaûi vàn

PHAN THË LÃÛ HÄÖNG “ Tuï taìi Âaì Laût

PHAN HÆÎU HUÌNG “ Tuï taìi Âaì nàông

PHAN ÂÇNH HUYÃN " Tuï taìi Thiãúu taï QÂ/VNCH

PHAN THË DIÃÛU HUYÃÖN

“ Baïc sé Træåíng khoa vi sinh BV C Âaì Nàông

PHAN THI THANH HÆÅNG

" Kyî sæ Näng Lám Tp.HCM

PHAN THË THANH HÆÅNG

“ CÂ Haìng khäng Vénh Âiãûn QNam

PHAN NGOÜC BAÍO KHANH

“ Tuï taìi

PHAN KHOA 4/15 Kyî sæ XD Âaì Laût

PHAN LINH KHOA " Âaûi hoüc Tin hoüc

PHAN THË THANH LAM " Cao âàóng Sæ phaûm Giaïo viãn Cáúp 2 træåìng Nguyãùn Traîi, Âaûi Läüc

PHAN THË NGOÜC LAN 4/15 Kyî sæ âiãûn Tp.HCM

PHAN TRÁÖN LÃ “ Tuï taìi - Y sé Trung tám phoìng chäúng säút reït Quaíng Nam

PHAN THË LIÃN " Tuï taìi Âa Thiãûn, Âaì Laût

197

PHAN THË NGOÜC LIÃN “ Âaûi hoüc Saìi goìn

PHAN THË THUYÏ LIÃÙU “ CÂSP Giaïo viãn

PHAN THË THUÌY LINH " Cæí nhán Anh vàn, TCKT, ÂHSP

Kãö toaìn træåíng ÂH Quäúïc tãú Saìi Goìn

PHAN VÀN MAÎNH “ Tuï taìi kyî thuáût tin hoüc

Giaïo viãn tin hoüc

PHAN LONG CAO MINH

“ Baïc sé y khoa Australia

PHAN LONG CAO MINH

“ Baïc sé y khoa Australia

PHAN LONG QUANG MINH

“ Baïc sé y khoa Australia

PHAN LONG UYÃN MINH

“ Baïc sé Váût lyï trë liãûu Australia

PHAN HÆÅNG TÆÅÌNG MINH

4/15 Cæí nhán âiãûn toaïn Australia

PHAN VÀN MÁÙN “ Tuï taìi Âang du hoüc taûi Phaïp

PHAN VÀN MUÌI " Tuï taìi

PHAN XUÁN MYÎ 4/15 Cæí nhán Hoïa

PHAN HOAÌI NAM " Kyî sæ Phoï Giaïm âäúc CTy Thiãút bë Váût tæ Bæu âiãûn 2 Tp. HCM

PHAN VÀN NGA " Âaûi hoüc Âa Thiãûn, Âaì Laût

PHAN OANH " Tuï taìi

198

PHAN THË TÆÅÌNG NGOÜC

“ Âaûi hoüc Taìi chaïnh Kãú toaïn

PHAN VÀN QUANG " Tuï taìi Âa thiãûn, Âaì Laût

PHAN NGUYÃÙN ÂÀNG QUANG

" Âaûi hoüc Kyî thuáût

PHAN VÀN SÅN " Cæí nhán kinh tãú Giaíng viãn ÂH Kinh tãú Âaì Nàông

PHAN THË SÆÍU “ Tuï taìi

PHAN VÀN TAÏM “ Tuï taìi Kiãøm hoïa Sán bay Ban Mã Thuäüt

PHAN LÃ CHÊNH TÁM " Âaûi hoüc Quaín trë Kinh tãú Hoa kyì

Ca / U.S.A

PHAN TRÁÖN PHÆÅNG TRÁM

4/15 Âaûi hoüc Thë xaî Cháu Âäúc

PHAN TUÁÚN “ Tuï taìi Baío An

PHAN TRÁÖN ANH TRUNG

“ Âaûi hoüc

PHAN HÄÖNG TRÆÅÌNG 4/15 Kyî sæ Kiãún truïc Âaì Laût

PHAN NGOÜC TUÁN “ Âaûi hoüc Tin hoüc

PHAN HAÌ THUÏC TUÁÚN “ Âaûi hoüc

PHAN HÆÎU TUÌNG “ Tuï taìi Âaì Nàông

PHAN LÃ HUYÃÖN TRANG

" Âaûi hoüc Luáût Kinh tãú Hoa kyì

Ca / USA

199

PHAN QUÄÚC TRÊ " ÂHYK Baïc sé Calçfornia, Hoa kyì.

Ca / USA

PHAN THI TÄÚ TRINH " Täút nghiãûp Âaûi hoüc Ám nhaûc

Caïn bäü giaíng daûy ám nhaûc

PHAN TRÁÖN ANH TRUNG

“ Âaûi hoüc Cháu Âäúc

PHAN VÀN THAÛNH “ Tuï taìi Âa Thiãûn, Âaì Laût

PHAN VÀN THAÌNH " Tuï taìi - nt -

PHAN NGOÜC THAÌNH

“ Baïc sé Tp.HCM

PHAN UYÃN THI 4/15 Âaûi hoüc kinh tãú

PHAN XUÁN THIÃÛN " Kyî sæ Xáy dæûng Âaì Nàîng

PHAN XUÁN THIÃÖU 4/15 Cæí nhán Sinh hoüc

PHAN ÂÆÏC THËNH 4/15 Giaoï viãn cáúp 2

PHAN THË THU THAÍO “ Âaûi hoüc ngoaûi ngæî Quaíng Ngaîi

PHAN NHÆ THUÏC " Cæí nhán Sinh hoüc .Cæí nhán Anh vàn. Thaûc sé Cäng nghãû & Mäi træåìng taûi Haì Lan Giaíng viãn Âaûi hoüc BK Âaì Nàông. Âang theo hoüc Tiãún sé

PHAN THË THU THUYÍ “ Âaûi hoüc kinh tãú Quaíng Ngaîi

PHAN THË MINH THÆ “ Âaûi hoüc Kinh tãú Âaì Laût

200

PHAN NGOÜC ANH THÆ “ Âaûi hoüc Ngoaûi ngæî Quaíng Ngaîi

PHAN THË PHÆÅNG UYÃN

“ Âaûi hoüc Âiãûn tæí Calçfornia Hoa kyì

Âæåüc pháön thæåíng Giaïo duûc cuía Täøng thäúng Hoa kyì - Cty IBM Hoa Kyì

PHAN THË THU VÁN “ Baïc sé BV Quaíng Ngaîi

PHAN THË VINH ” Tuï taìi Âaì Laût

PHAN HUY QUANG VINH

“ Âaûi hoüc Tin hoüc Haì Näüi

PHAN ÂÆÏC VÉNH 4/15 Kyî sæ âiãûn Cå âiãûn laûnh Tp.HCM

PHAN THË THANH XUÁN

" Tuï taìi

PHAN THË XUYÃÚN " Âaûi hoüc Ngán Haìng Kãú toaïn træåíng Ngán Haìng Âaì Laût.

= PHAÏI 5 =

PHAN MINH CHÁU 5/15 Tuï taìi Haì Lam , Thàng Bçnh

PHAN THI LIÃN " Tuï taìi Giaïo viãn . Haì lam, Thàng Bçnh

PHAN MINH THANH " Tuï taìi Liãût sé. Huán chæång chäúng Myî haûng Ba

PHAN THË THU 5/15 Baïc sé Nhaîn khoa Baïc sé nhaîn khoa Bãûnh viãûn Âaì Nàông

PHAN TRANG “ Kyî sæ Hoïa âáöu ngaình

201

ÂÅÌI THÆÏ 16 :

= PHAÏI 1 =

PHAN THË LAN 1/16 Cæí nhán ngoaûi ngæî Âaûi hoüc Huãú

Bçnh quê , Thàng Bçnh

PHAN NHÁÛT THAÌNH “ Tuï taìi Haì lam, Thàng Bçnh

= PHAÏI 2 =

PHAN THË TIÃN 2/16 Tuï taìi Däúc soíi, Bçnh Quê, Thàng Bçnh

PHAN AN 2/16 Tuï taìi UÏc

PHN THË KIM ANH “ Tuï taìi

PHAN MINH ÁU " Tuï taìi. CÂSP Giaïo viãn Cáúp 2

PHAN THË QUÃÚ ANH " Tuï taìi

PHAN THË KIM ANH " Tuï taìi Giaïo viãn THKT/ Y tãú TÆ 2 Bäü Y tãú

PHAN MINH AÏNH " Âaûi hoüc Baïch khoa, Kyî sæ cå khê

UÏc

PHAN QUÄÚC BAÍO “ Tuï taìi

PHAN VÀN BÆÍU " Tuï taìi

PHAN VÀN CÁØN 2/16 Tuï taìi Giaïo viãn Bçnh Quê, Thàng Bçnh

202

PHAN THË KIM CUÏC " Baïc sé ÂHYK Huãú Baïc sé saín khoa BVÂK Âaì Nàông

PHAN ÂÇNH CHÁØM “ Kyî sæ Huán chæång : k/c haûng3, Chäúng Myî haûng 1

PHAN QUÏY CHÁU " Âaûi hoüc âiãûn

PHAN VÀN CHÁU " Tuï taìi

PHAN NGUYÃÙN THAÌNH DANH

“ Âaûi hoüc Tin hoüc Q3/Tp.HCM

PHAN QUÊ DÁN 2/16 Tuï taìi

PHAN NGUYÃÙN YÃÚN DIÃÙM

“ Cæí nhán kinh tãú Q3/Tp.HCM

PHAN THË MYÎ DUNG “ Tuï taìi Giaïo viãn Tp.HCM

PHAN THË THU DUYÃN 2/16 Kyî sæ USA

PHAN TÊN GIAÏO " Tuï taìi - nt -

PHAN THË THU HAÌ " Kyî sæ USA

PHAN HAÌ HAÍI " Kyî sæ Q5/Tp.HCM

PHAN HOAÌNG HAÍI “ Kiãún truïc sæ Giaíi thæåíng Haìn Lám Viãûn Phaïp

PHAN VÀN HAÍI 2/16 Tuï taìi

PHAN HÆÎU HAÛNH " Tuï taìi

203

PHAN HIÃÖN " Tuï taìi

PHAN THË THANH HIÃÖN

“ Tuï taìi Âang hoüc Âaûi hoüc kyî thuáût

PHAN BAÏ HIÃÛP " Cæí nhán Hoïa

PHAN TRÁÖN HOÌA HIÃÛP “ Âaûi hoüc

PHAN THË MINH HIÃÚU 2/16 Tuï taìi Âang hoüc Âaûi Hoüc

PHAN THË NHÆ HOA " Cæí nhán kinh tãú

PHAN THË HOÌA " Cæí nhán UÏc

PHAN THI KIM HOAÌNG 2/16 Cao âàóng Sæ phaûm Âaì Nàông

Giaïo viãn cáúp 2 træåìng Nguyãùn Traîi, Âaûi läüc

PHAN MINH HÄÖNG " Tuï taìi

PHAN VÀN HUÌNG " Kyî sæ xáy dæûng USA

PHAN BAÏ HÆNG " Tuï taìi UÏc

PHAN THË PHUÏC HÆÅNG

" Âaûi hoüc Sæ phaûm

PHAN THË THU HÆÅNG 2/16 Cao âàóng Sæ phaûm

PHAN TÊN LÃÙ " Tuï taìi Haì Lam, Thàng Bçnh

PHAN TROÜNG LÃÙ " Kyî sæ USA

204

PHAN BAÏ LÅÜI " Kyî sæ cå khê

PHAN NGOÜC LÆÛC “ Tuï taìi Phoï Giaïm âäúc. Giáúy khen cuía Trung æång Âoaìn TNCS/HCM

PHAN BAÏ LÆÅNG ” Cæí nhán kinh tãú Saìi goìn 1973 Taïc giaí táûp saïch "Haình trçnh tçm vãö cäüi nguäön cuía Doìng Täüc"

PHAN VÁN LY 2/16 Âaûi hoüc Montpellier Phaïp

PHAN THË MAI " Tuï taìi

PHAN CÄNG MINH " Baïc sé Canada

PHAN ÂÇNH MINH 2/16 Kyî sæ âiãûn USA

PHAN LÃ MYÎ " Baïc sé âa khoa Âang säúng taûi Montreïal Canada

PHAN HOAÌNG NAM " Kiãún truïc sæ Khen thæåíng : Khäi nguyãn Haìn Lám Viãûn Phaïp. Âang säúng taûi Phaïp

PHAN THANH NAM " Thiãúu uïy. Cao âàóng tin hoüc

PHAN THË AÏNH NGA “ Tuï taìi Giaïo viãn Cáúp 2

PHAN THË NHÁN " Âaûi hoüc Sæ phaûm khoa Vàn

Hiãûu phoï THPT Phæåìng Âuïc, Huãú

PHAN TRUNG NHÁN " Kyî sæ USA

PHAN BAÏ NHÁÙN " Kyî sæ USA

205

PHAN THË KIM NGUYÃÛT

“ Tuï taìi

PHAN VÀN PHUÛNG “ Tuï taìi Bçnh Phuï, Thàng Bçnh

PHAN THË ÁU PHÆÅNG 2/16 Dæåüc sæ Âaûi hoüc Dæåüc Paris, Phaïp

Giaïm âäúc Pharmacie åí Phaïp

PHAN THË KIM TÁÚN " Tuï taìi CB/CNV Ngán haìng Cháu Âäúc, An Giang. Bàòng khen cuía Phuû Næî tènh An giang

PHAN QUYÃÚT TÁÚN " Âaûi hoüc kinh tãú quäúc dán

PHAN TRÁÖN TÊN 2/16 Kyî sæ cå khê

PHAN THË TIÃN “ Tuï taìi Bçnh Quê,Thàng Bçnh

PHAN TIÃÚN " Kyî sæ Giao thäng Âaì Laût

PHAN QUYÃÚT TIÃÚN " Âaûi hoüc kinh tãú quäúc dán

PHAN BAÍO TOAÌN “ Kyî sæ Vuîng Taìu

PHAN MINH TUÏ “ Âaûi hoüc Khoa hoüc & Âaûi hoüc Kinh tãú

PHAN XUÁN TUÌNG " Tuï taìi

PHAN QUYÏ TRINH " Tuï taìi

PHAN XUÁN TRUÏC " Tuï taìi

PHAN HOAÌNG TRUNG “ Baïc sé Y khoa Baïc sé Bãûnh viãûn näüi truï Phaïp

206

PHAN THË KIM TUYÃÚN 2/16 Tuï taìi Âang hoüc Âai hoüc BK Âaì Nàông

PHAN THË HAÌ THANH " Tuï taìi Q5/Tp.HCM

PHAN XUÁN THANH " Kyî sæ xáy dæûng Huán chæång chäúng Myî cæïu næåïc haûng 1

PHAN BAÏ THAÛNH " Kyî sæ cå khê

PHAN NGUYÃÙN PHÆÅNG THAÍO

2/16 Cæí nhán kinh tãú Q3/Tp.HCM

PHAN MINH THAÍO " Trung uïy QÂND/VN

Âaì Nàông

PHAN THANH THAÍO “ Tuï taìi

PHAN QUYÃÚT THÀÕNG " Gçaïm âäúc Cty XNK Giao thäng

PHAN NGOÜC THI 2/16 ÂHSP Lyï Giaïo viãn PTTH Nguyãùn Tri Phæång Huãú

PHAN BAÏ THUÁÛN " Kyî sæ Näng Lám Suïc

UÏc

PHAN MINH THUÛY “ Âaûi hoüc Täøng håüp Tp.HCM

PHAN THË BÊCH THUÍY " Âaûi hoüc Ngán haìng Haì Näüi

PHAN THË GIAO THUÍY " Tuï taìi Q5/Tp.HCM

PHAN THË BÊCH VÁN “ Âaûi hoüc Ngán haìng Haì Näüi

PHAN HOAÌNG VIÃÛT 2/16 Kyî sæ cao hoüc Âiãûn tæí

Âang säúng taûi Phaïp

207

PHAN XUÁN VIÃÛT " Âaûi hoüc Tin hoüc Australia

PHAN XUÁN VÉNH " Tuï taìi

= PHAÏI 4 =

PHAN BAÍO AN 4/16 Kiãún truïc sæ

PHAN THË HÄÖNG ÁN “ Dæåüc sé Tp. HCM

PHAN VÀN BÇNH “ Tuï taìi Trung uïy

PHAN VÀN CÁU “ Tuï taìi

PHAN VÀN CA “ Tuï taìi

PHAN THË HÄÖNG CHÁU “ Cæí nhán Anh Vàn Lyon Phaïp

PHAN TROÜNG DÁN “ CÂSP Giaïo viãn

PHAN VÀN DUÎNG “ Cæí nhán

PHAN VÀN DUÎNG “ Cæí nhán TDTT

PHAN THË HOAÌ “ Cæí nhán

PHAN THË HÄÖNG “ Baïc sé Baïc sé træåíng khoa

PHAN THË HÆÅÌNG “ Baïc sé Trung tám chènh hçnh Âaì Nàông

208

PHAN VÀN MUÌI “ Tuï taìi

PHAN VÀN MÁÙN “ Tuï taìi

PHAN NHÁÛT THUÌY LINH

4/16 Cæí nhán kinh tãú

PHAN NHÁÛT NAM " Dæåüc sé Haì Lam, Thàng Bçnh

PHAN XUÁN NGHÉ “ Âaûi hoüc Baío An

PHAN THË THU NGA " Tuï taìi

PHAN VÀN TÁM “ Tuï taìi

PHAN BAÍO THAÛCH “ Kyî sæ Tp.HCM

PHAN VÀN THÊNH “ Tuï taìi Giaïo viãn Bçnh Quê, Thàng Bçnh

PHAN THË KIM YÃN " Tuï taìi Giaïo viãn

PHAN HÄÖNG THUÛC UYÃN

“ Âaûi hoüc SP Lyï

ÂÅÌI THÆÏ 17 :

PHAN THË TAÌI 1/17 Tuï taìi Âang hoüc Âaûi hoüc

Ngoaûi ngæî Âaì Nàông PHAN BEÏ (NANCY) " Âaûi hoüc luáût USA

PHAN CHRUSY 2/17 Âaûi hoüc Dæåüc - khoa baìo chãú

USA

209

PHAN VÀN QUYÏ " Âaûi hoüc Computer USA PHAN PHUÏ (FANCY) “ Âaûi hoüc kinh tãú USA PHAN VINH " Âaûi hoüc Viãùn thäng USA PHAN DIÃÛP BÊCH QUYÃN

" Cæí nhán ngoaûi ngæî ÂHSP Ngoaûi ngæî

Q5/Tp.HCM

CAÏC GIA ÂÇNH KHOA BAÍNG NHIÃÖU ÂÅÌI :

*************

Trong säú caïc gia âçnh khoa baíng nhiãöu âåìi liãn tiãúp ráút âäng, chuïng täi chè choün tiãu biãøu mäùi âåìi mäüt gia âçnh:

• Äng PHAN NGOÜC TRÊ , Phaïi Tæ Âåìi thæï 10: Cæí nhán khoa Tán Tyñ Minh Maûng thæï 2 (1821). AÏn saït sæï tènh Quaíng

Bçnh. - Âåìi thæï 11:

- Phan Ngoüc Âæïc : Cæí nhán khoa Bênh Ngoü Thiãûu Trë 6 (1846). Haìn Lám Viãûn Thë Giaíng Âaûi Hoüc Sé.

- Phan Ngoüc Thanh ( Huyãûn Lëch ) : Cæí nhán khoa Âinh Muìi Thiãûu Trë 7 (1847) . Tri huyãûn thuäüc tènh Nghãû An, äng laì mäüt vë quan thanh liãm näøi tiãúng xæï Nghãû. - Âåìi thæï 12:

- Phan Ngoüc Phäø : Tuï taìi, Thaình Thaïi 3 (1891). - Phan Ngoüc Træï : Cæí nhán. Haìn Lám Viãûn Ngheì Näüi Caïc.

• Äng PHAN ÂÆÏC PHUÛNG , Phaïi Ba Âåìi thæï 11

Cæí nhán. Laînh binh. Anh doîng tæåïng quán. * Âåìi thæï 12 : Phan Âæïc Thaûnh, Cæí nhán. Tri huyãûn Hoàòng Hoïa, Tènh

Thanh Hoïa. Haìn lám viãûn Thë giaíng.

210

* Âåìi thæï 13 : - Phan Âæïc Hanh ( Äng Tuï ÁÚm ), Tuï taìi. ÁÚm sinh. - Phan Âæïc Thuáön - Phan Âæïc Troüng - Phan Chæåïc

* Âåìi thæï 14 : - Phan Âæïc Thám, Tuï taìç Phaïp taûi Huãú. Gêaïo viãn. - Phan Âæïc Xuyãn, Dipläme taûi Huãú. Âaûi taï QÂND/VN. - Phan Âæïc Huy, Dipläme taûi Huã.ú Chuyãn viãn Vä tuyãún âiãûn

QÂND/VN. - Phan Âæïc Xæång, Dipläme taûi Huãú. Y taï QÂND/VN. Liãût sé. - Phan Âæïc Thäng, Dipläme taûi Huãú. Giaïo viãn. - Phan Âæïc Minh, Dipläme Huãú. Caïn bäü thuãú quan chênh quyãön Viãûût

Minh. - Phan Âæïc Nhuáûn, Baïc sé - Phan Âæïc An, Y sé - Phan Âæïc Hoìa, Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp 1959 - Phan Âæïc Bçnh, Dæåüc sé 1969 Saìigoìn. Taïc giaí nhiãöu âáöu saïch vaì taûp

chê vãö Y Hoüc - Phan Saïu, Tuï taìi toaìn pháön 1966 - Phan Thë Nhu Huã,û Dæåüc sé Trung Cáúp

* Âåìi thæï 15 : - Phan Âæïc Anh, Cæí nhán Vàn khoa. Giaïo sæ. Trung uïy QÂ/ VNCH.

Træåíng Phoìng Hoüc Chaïnh Såí Hoüc Chaïnh Bçnh Dæång. - Phan Âæïc Phong, Tuï taìi toaìn pháön Saìigoìn 1967. Thiãúu Uïy QÂ/VNCH. - Phan Âæïc Duy, Kyî sæ Näng nghiãûp chuyãn khoa kinh tãú 1973 Âaûi hoüc

Näng nghiãûp Saìi goìn. Giaïm âäúc Cty/TNHH. - Phan Âæïc Long, Tuï taìi toaìn pháön træåïc 1975. Giaïo viãn. - Phan Âæïc Hinh, Tuï taìi II træåïc 1975 - Phan Thë Xuán Lan, - nt - - Phan Thë Thanh Yãn, - nt - - Phan Thë Baûch Yãún - nt -

211

- Phan Thë Thu Cuïc, - nt - - Phan Thë Ngoüc Bêch, Tuï taìi II. Kãú toaïn thæång maûi - Phan Thë Hoaìng Mai, Tuï taìi. - Phan Thë Chên, - nt - T - Phan Âæïc Myî, Cæí nhán Kinh tãú - Phan Âæïc Nháût, Âaûi hoüc Thãø thao - Phan Thë Thu Hæång, Tuï taìi II - Phan Âæïc Minh Hoaìng Tuï taìi II - Phan Âæïc Minh Hiãúu, Tuï taìi II - Phan Âæïc Minh Haíi, Âaûi hoüc Ngoaûi thæång - Phan Thë Häüi, Âaûi hoüc Sæ phaûm - Phan Thë Nghë, Âaûi hoüc täøng håüp - Phan Thë Yãn,Tuï taìi II - Phan Âæïc Baío, Tuï taìi II - Phan Âæïc Toaìn, Kyî sæ Âiãûn - Phan Thë Chênh, Tuï taìi II - Phan Âæïc Chê Huìng,Tuï taìi II - Phan Âæïc Thanh Tám, Cæí nhán Kinh tãú - Phan Âæïc Chê Hiãön, Kyî sæ USA - Phan Âæïc Chê Ngoan, Kyî sæ USA - Phan Âæïc Hiãùn, Kyî sæ tin hoüc - Phan Âæïc Vénh Khaïnh, Baïc sé - Phan Âæïc Vénh Phuïc, Baïc sé - Phan Thë Thë, Tuï taìi II

****

m Äng PHAN THAÌNH TÊCH , Phaïi Nhç Âåìi thæï 12 Cæí nhán khoa Máûu Tyï Âäöng Khaïnh 3 (1888). Giaïo thoü taûi mäüt phuí, tènh

Bçnh thuáûn. Våü laì baì Lã thë Truyãön. * Âåìi thæï 13 : - Phan Thaình Taìi, Täút nghiãûp báûc Trung hoüc . Chê sé Caïch maûng yãu

næåïc. Våü laì baì Buìi Thë Háûu.

212

- Phan Thaình Phaïp, Viãn tæí. * Âåìi thæï 14 : - Phan Baï Lán, thuí khoa Cao âàóng Sæ phaûm Haì Näüi (1927). Giaïo sæ,

Hiãûu træåíng. - Phan Kçnh, Tuï taìi Phaïp. Giaïo sæ Phaïp vàn. - Phan Thuyãút, Cæí nhán vàn chæång Âaûi hoüc Sorbonne Phaïp. Giaïo sæ,

Hiãûu træåíng. - Phan Uït, Kyî sæ giáúy Âaûi hoüc Grenoble Phaïp, kyî sæ Hoïa Âaûi hoüc

Toulouse Phaïp. Giaïo sæ, Hiãûu træåíng. - Phan Baï Liãm, Tråü Giaïo. - Phan Caïp, Trung hoüc. - Phan Vàn Thoïa, Kyî sæ cå khê. * Âåìi thæï 15: - Phan Hoaìng Âënh, Dæåüc sé Âaûi hoüc Dæåüc khoa Paris Phaïp 1956. Giaïm

âäúc, saïng láûp viãn Viãûn baìo chãú dæåüc pháøm Tiandi Saìi goìn. - Phan Hoaìng Âæïc Long, Cæí nhán kinh tãú

- Phan Thë Huyình Hoa, Dæåüc sé Âaûi hoüc Dæåüc Saìi goìn. Quaín kyï kiãm Giaïm âäúc kyî thuáût Viãûn Baìo chãú dæåüc pháøm Tiandi Saìi goìn. - Phan Thë Huyình Cuïc, Dæåüc sé Âaûi hoüc Dæåüc Saìi goìn, Âaûi hoüc Dæåüc taûi Phaïp. Nguyãn thanh tra baìo chãú dæåüc pháøm Coüng Hoìa Trung Phi (RCA : Reïbublique Centre Africaine). - Phan Thë Myî Hæång, Dæåüc sé chuyãn khoa Cáúp 1 dæåüc liãûu. Træåíng phoìng nghiãn cæïu kyî thuáût XN Dæåüc TÆ 26 OPC/Q6 Tp.HCM. - Phan Hoaìng Baïu, Tuï taìi. - Phan Hoaìng Lan, Quaín trë Kinh doanh - Phan Hoaìng Loan, Âaûi hoüc Luáût

- Phan Træång Dáön, Cæí nhán toaïn. - Phan Træång Tuy, Âaûi hoüc Sæ phaûm. - Phan Træång Huìng, Cao âàóng Sæ phaûm. - Phan Træång Minh, Tuï taìi. - Phan Træång Tràõc, Âaûi hoüc Sæ phaûm - Phan Thaình Âaût, Tuï taìi - Phan Træång Thuáûn, Tuï taìi.

213

- Phan Baï Thän, Tuï taìi 1956 taûi Haì Näüi - Phan Minh Thaío, Trung uïy QÂND/VN Caïn bäü kyî thuáût Såí giao thäng Âaì Nàông. - Phan Kyî Nam, Âaûi hoüc täøng håüp Bàõc kinh, Trung Quäúc - Phan Kyì Myî, Âaûi hoüc Taìi chaïnh. - Phan Huy Cháu, Cao hoüc tæ phaïp ÂH Luáût Saìi goìn 1974.

- Phan Gia Tuáún, Kyî sæ cå khê - Phan Gia Thaình, Tuï taìi - Phan Nguyãùn Máùn Thãú, Tuï taìi - Phan Thë Nam Thuïy, Tuï taìi, Y Sé - Phan Thë Tám Anh, Tuï taìi, Y sé - Phan Thë AÏnh, Tuï taìi - Phan Thë Yãún, Âaûi hoüc taûi Âæïc - Phan Træång Anh, Cæí nhán Toaïn åí Myî * Âåìi thæï 16 : - Phan thë Áu Phæång, Dæåüc sæ Âaûi hoüc Dæåüc Parês Phaïp. Giaïm âäúc

Pharmacie taûi Phaïp. - Phan Hoaìng Nam, Kiãún truïc sæ Âaûi hoüc kiãún truïc Phaïp. Bàòng khen:

Khäi nguyãn Haìn Lám Viãûn Phaïp. - Phan Hoaìng Viãût, kyî sæ cao hoüc âiãûn tæí. - Phan Hoaìng Trung, Baïc sé - Baïc sé näüi truï caïc bãûnh viãûn åí Phaïp. - Phan Hoaìng Haíi, Kiãún truïc sæ. Giaíi thæåíng Haìn Lám Viãûn Phaïp. - Phan Nguyãùn Yãún Diãùm, Cæí nhán kinh tãú - Phan Nguyãùn Phæång Thaío, Cæí nhán tin hoüc - Phan Thë Myî Dung, Tuï taìi, giaïo viãn - Phan Baï Læång, Cæí nhán kinh tãú Saìigoìn 1973.

* Âåìi thæï 17 : - Phan Thë Bêch Quyãn, Cæí nhán - Âaûi hoüc Sæ phaûm

- Phan Traì Hæng, Âaûi hoüc Baïch khoa Budapest Hungari - Phan Traì Haíi, Âaûi hoüc Kyî thuáût - Phan Kyì Quang, Trung hoüc Taìi chaïnh

****

214

• Äng PHAN XUÁN CAÏO , Phaïi Nhç Âåìi thæï 13 Cao âàóng Sæ Phaûm, Hiãûu træåíng.

* Âåìi thæï 14 : - Phan Thë Xuán Dung, Dipläme. Täút nghiãûp sæ phaûm. Giaïo viãn.

- Phan Xuán Huìng, Kyî sæ âiãûn tæí ET 1956 Saìi goìn. - Phan Xuán Häù, Tiãún sé âiãûn toaïn 1955 taûi Phaïp. Khaío nghiãûm nguyãn tæí taûi Phaïp. - Phan Thë Xuán Hoa, Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúp ( Dipläme ). Täút nghiãûp Sæ phaûm Huãú. Giaïo viãn. - Phan Thë Xuán Hæång, Trung Hoüc Âãû Nháút Cáúïp. Täút nghiãûp Sæ phaûm khoïa 1 Nha Trang. Giaïo viãn. - Phan Xuán Huy, Cæí nhán Toaïn. Giaïo sæ. Giaíng viãn Âaûi hoüc Huãú

- Phan Xuán Hoaìng, Kyî sæ kyî nghãû âäng laûnh Âaûi hoüc Phaïp 1961. - Phan Thë Xuán Nguyãût, täút nghiãûp Âaûi hoüc Quäúc gia Haình chaïnh Saìi goìn.

- Phan Xuán Duîng, Tiãún sé Váût Lyï Âaûi hoüc Phaïp. - Phan Thë Xuán Ván, Cæí nhán Vàn khoa Saìi goìn. - Phan Xuán Tuáún, Baïc sé Y khoa Canada. * Âåìi thæï 15 :

Con äng Phan Xuán Huìng : - Phan Xuán Bàòng, Kyî sæ âiãûn tæí, âiãûn toaïn. - Phan Thë Bäüi Ngoüc, Cæí nhán kinh doanh quaín lyï. - Phan Thë Bäüi Lan, Cæí nhán âiãûn toaïn. - Phan Xuán Vuî, Kyî sæ kiãöu läü cáúu truïc giao thäng ( Kyî sæ thiãút kãú cáöu âæåìng) - Phan Thë AÏi Hoìa, Tiãún sé dæåüc khoa. - Phan Thë YÏ Xuán, Tiãún sé dæåüc khoa. - Phan Thë Anh Thæ, Baïc sé Y khoa.

Con Äng Phan Xuán Häù : - Phan Xuán Quang, Cæí nhán Toaïn Lyï. - Phan Hoaìi Nam, Baïc sé Y khoa. - Phan Minh Trê, Kyî sæ thæång maûi.

215

Con äng Phan Xuán Huy : - Phan Xuán Dæång Cáöm, Cæí nhán luáût.

Con äng Phan Xuán Hoaìng: - Phan Xuán Haíi, Cæí nhán Anh, Phaïp vàn. - Phan Xuán Läüc, Kyî sæ cå khê, Tin hoüc. - Phan Xuán Anh Âaìo, Âaûi hoüc Sæ phaûm Anh vàn. Giaïo viãn.

Con äng Phan Xuán Duîng: - Phan Thu Lan, Âaûi hoüc. - Phan Thu Haì, Âaûi hoüc.

Con äng Phan Xuán Tuáún : - Phan Xuán Thiãn Thaío, Sinh viãn Y khoa Baïc sé.

v v v v v v

II. TRUYÃÖN THÄÚNG YÃU NÆÅÏC: Loìng yãu næåïc näöng naìn cuía con chaïu täüc Phan laìng Baío An âæåüc læu truyãön vaì phaït huy qua nhiãöu thãú hãû, qua caïc thåìi kyì lëch sæí cuía âáúït næåïc, âaî tråí thaình mäüt truyãön thäúng cuía doìng täüc. Ngaìi Thuíy täø cuía chuïng ta råìi Nghãû An vaìo Nam, âaî âoïng goïp cäng âáöu trong cäng cuäüc måí mang båì coîi âáút âai Âaûi Viãût vãö phêa Nam, giæî gçn trë an cho âáút næåïc . Dæåïi thåìi phong kiãún Phaïp thuäüc, nhiãöu ngæåìi âaî hiãøn âaût, âæåüc bäø ra laìm quan âãún chæïc Aïn saït, Laînh binh, Tri phuí, Tri huyãûn ... Nhæng sau mäüt thåìi gian taûi chæïïc, mäüt säú âaî treo áún tæì quan vç âæåìng läúi chênh saïch cuía chãú âäü Nam Triãöu khäng håüp våïi nguyãûn voüng vaì chê hæåïng cuía mçnh vaì nháút laì khäng chëu håüp taïc våïi giàûc Phaïp xám læåüc nhæ caïc äng :

216

- Phan Thaình Têch, cæí nhán, quan Giaïo thoü tènh Bçnh thuáûn. - Phan Âæïc Thaûnh, cæí nhán, tri huyãûn Hoàòng Hoïa tènh Thanh. - Phan Trán, Phoï baíng, tri phuí Diãn Khaïnh. - Phan Thaình Taìi, Thäng phaïn Baïc Cäø Hoüc viãûn Nam Kyì...

Hoàûc luïc coìn laìm quan thç hãút mæûc thæång dán, thanh liãm chênh træûc, khäng cáûy quyãön cáûy thãú, haì hiãúp, boïc läüt dán laình. Nhiãöu ngæåìi âaî tham gia caïc phong traìo caïch maûng yãu næåïc nhæ phong traìo Duy Tán, chäúng sæu thuãú, truyãön baï quäúc ngæî, chäúng naûn muì chæî , âáúu tranh trong nghë træåìng chäúng caïc chuí træång chênh saïch nä lãû, báút bçnh âàóng cuía thæûc dán Phaïp nhæ caïc äng :

Phan Thaình Taìi, Phan Khäi, Phan Thanh, Phan Bäi... Qua hai cuäüc chiãún tranh giæî næåïc giaình âäüc láûp (1945-1975), nhiãöu thán täüc âaî têch cæûc tham gia khaïng chiãún trong moüi laînh væûc, nhiãöu ngæåìi âaî anh duîng hy sinh cho âáút næåïc, âaî âæåüc Nhaì Næåïc næåïc CHXHCN/VN phong tàûng Liãût sé, Anh huìng, Baì Meû Viãût Nam Anh Huìng, âæåüc tàûng thæåíng nhiãöu Huán chæång, Huy hiãûu, Giáúy khen vç coï nhiãöu chiãún cäng, thaình têch trong khaïng chiãún. Chuïng täi khäng nãu ra hãút âæåüc trong Táûp 1 naìy nhæîng gia âçnh vaì caï nhán cuû thãø vç thaình têch vaì cäng lao cuía caïc vë naìy quaï nhiãöu, quaï âäng; hån thãú næîa, laûi xaíy ra trong mäüt thåìi gian daìi suäút 30 nàm cæûc kyì troüng âaûi cuía âáút næåïc. Pháön naìy seî âæåüc viãút tiãúp trong Táûp 2 saïch PHAN TÄÜC KYÍ YÃÚU .

v v v v v v

217

CAÏC NHAÌ CAÏCH MAÛNG YÃU NÆÅÏC

*************

PHAN THAÌNH TAÌI Âåìi Thæï 13 Phaïi Nhç.

( 1878 - 1916 ) Hiãûu laì Âaût Âæïc, coìn coï hiãûu laì Truïc Sån.

Ngæåìi trong laìng, trong täüc thæåìng goüi laì äng Hoüc Taìi. Phan Thaình Taìi sinh nàm Máûu Dáön 1878 taûi laìng Baío

An Táy, täøng Âa Hoìa, huyãûn Diãn Phæåïc, phuí Âiãûn Baìn tènh Quaíng Nam; nay thuäüc thän Baío An, xaî Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam. Äng sinh træåíng trong mäüt gia âçnh khoa baíng. Thán sinh laì cuû Phan Thaình Têch, âäù Cæí nhán khoa Máûu Tyï (1988) âæåüc bäø Giaïo thuû taûi mäüt Phuí åí Bçnh Thuáûn. Thán máùu laì cuû Lã Thë Truyãön ngæåììi laìng Ván Ly. Våü laì baì Buìi thë Háûu, thæï næî cuía äng Buìi Thán tæïc Quaín Nghi, mäüt nhaì haìo phuï âáút Vénh Trinh, huyãûn Duy Xuyãn. Äng baì sinh haû âæåüc 4 trai laì Phan Baï Lán,

218

Phan Kçnh, Phan Thuyãút, Phan UÏt vaì 3 gaïi laì Phan Thë Dao, Phan Thë Soaûn vaì Phan Thë Bê.

Luïc nhoí äng theo hoüc chæî Haïn våïi quan Huáún âaûo hæu trê, cæí nhán Lã Cung ngæåìi laìng Näng Sån, huyãûn Âiãûn Baìn. Såïm giaïc ngäü, äng boí hoüc chæî Haïn theo hoüc Quäúc ngæî vaì chæî Phaïp taûi Âaì Nàông.

Sau khi täút nghiãûp trung hoüc, chênh quyãön Phaïp bäø äng laìm thäng ngän taûi dinh Täøng Âäúc Bçnh Phuï ( Bçnh Âënh vaì Phuï Yãn ) dæåïi thåìi Täøng Âäúc Dæång Lám. Sau âäøi qua laìm thäng phaïn taûi Baïc Cäø Hoüc Viãûn Nam Kyì taûi Saìigoìn. Theo con âæåìng quan tæåïc, håüp taïc våïi Phaïp - màûc duì trong lénh væûc chuyãn män - âãø âæåüc vinh thán, khäng phuì håüp våïi nguyãûn voüng vaì chê hæåïng cuía mçnh, äng tæì boí táút caí tråí vãö quã nhaì.

Nàm 1902-1908 äng daûy quäúc ngæî vaì tiãúng Phaïp taûi træåìng Nghéa Thuûc Diãn Phong, mäüt trong nhæîng nghéa thuûc låïn nháút thåìi báúy giåì. Nghéa Thuûc Diãn Phong sau tråí thaình træåìng Tiãøu hoüc cäng láûp âáöu tiãn taûi Quaíng Nam. Nghéa thuûc gáön nhaì äng Phan Thuïc Duyãûn laìng Phong Thæí. Äng væìa laì giaïo viãn væìa laì Hiãûu træåíng. Äng luän chàm lo âaìo taûo mäüt låïp treí biãút yãu næåïc thæång dán, måí mang dán trê, baìi træì caïc huí tuûc mã tên dë âoan tæì láu âaî täön taûi trong âåìi säúng åí näng thän. Våïi nghãö daûy hoüc, âæåüc gáön guîi våïi låïp treí, äng âem såí hoüc cuía mçnh truyãön baï nhæîng tiãún bäü vàn minh cuía caïc næåïc trãn thãú giåïi. Qua caïc cuäüc diãùn thuyãút äng vaûch roî nhæîng báút cäng cuía xaî häüi âæång thåìi, nhæîng thuí âoaûn gian manh cuía quan laûi tham ä âaî cáúu kãút våïi thæûc dán Phaïp âaìn aïp, boïc läüt âäöng baìo ta. Khåi dáûy trong loìng hoü nhæîng xoït xa, âoüa âaìy, khäø nhuûc cuía ngæåìi dán máút næåïc laìm nä lãû cho thæûc dán Phaïp.

Nàm 1904 äng tich cæûc hæåíng æïng vaì tham gia phong traìo Duy Tán do caïc äng Huyình Thuïc Khaïng, Phan Cháu Trinh, Tráön Quyï Caïp ... khåíi xæåïng. Taûi Nam Thaình Sån Trang cuía Nguyãùn Thaình åí Thàng Bçnh, Duy Tán Häüi âæåüc thaình lápü. Äng cuìng tiãún sé Tráön Quyï Caïp, cæí nhán Phan Thuïc Duyãûn, cæí nhán Mai Dë, tuï taìi Træång Baï Huy thaình láûp Nghéa Thuûc Diãn Phong nhàòm cäø vuî, âäüng viãn moüi ngæåìi tham gia phong traìo Duy Tán. Phong traìo ngaìy caìng phaït triãøn coï qui mä, coï täø chæïc. Âãún thaïng 3 nàm 1908 háöu nhæ khàõp nåi trong tènh Quaíng Nam âãöu coï caïc cå såí Duy Tán hoaût âäüng. Vaì cuîng tæì âoï näø ra cuäüc biãøu tçnh âoìi giaím sæu båït thuãú, ráöm räü nháút laì åí huyãûn Âaûi Läüc, Âiãûn Baìn, Hoìa vang...Nhæîng âoaìn ngæåìi biãøu tçnh, âáöu toïc håït ngàõn, keïo âãún caïc huyãûn lyñ, tènh lyñ âoìi giaím sæu thuãú. Coï thãø noïi âáy laì cuäüc biãøu tçnh vé âaûi âáöu tiãn trong lëch sæí caïch maûng chäúng thæûc dán Phaïp. Phaïp vaì tay sai Nam triãöu hoaíng häút træåïc sæû thæïc tènh vaì càm thuì cuía quáön chuïng nãn âaî thàóng tay âaìn aïp, bàõt båï, tuì âaìy

219

cheïm giãút caïc nhaì yãu næåïc laînh âaûo phong traìo. Phan Thaình Taìi thoaït âæåüc cuäüc bàõt båï áúy.

Nàm 1909 - 1912 : Caïc yãúu nhán cuía phong traìo chäúng thuãú nàm 1908 chæa sa vaìo tay giàûc Phaïp ngáúm ngáöm hoaût âäüng tråí laûi. Äng laì ngæåìi tiãn phong gia nháûp Viãût Nam Quang Phuûc Häüi. Âáy laì mäüt täø chæïc caïch maûng våïi tän chè âaïnh âuäøi giàûc Phaïp xám læåüc, giaình âäüc láûp tæû do, thaình láûp mäüt næåïc Viãût Nam âäüc láûp do Phan Bäüi Cháu khåíi xæåïng vaì thaình láûp taûi Quaíng Cháu Trung Quäúc, âæïng âáöu laì Kyì Ngoaûi Háöu Cæåìng Âãø. Nàm 1915 häüi tråí thaình mäüt âaíng chäúng Phaïp trong næåïc, laînh âaûo cuäüc khåíi nghéa láût âäø nãön thäúng trë cuía Phaïp. Caïc nhán váût âáöu naîo cuía cuäüc khåíi nghéa nàm 1916 gäöm caïc äng Thaïi Phiãn, Tráön Cao Ván, Phan Thaình Taìi, Lã Ngung, Nguyãùn Thuûy, Lã Âçnh Dæång... Chæång trçnh cuía cuäüc khåíi nghéa laì duìng læûc læåüng cuía âäü vaìi ngaìn lênh mäü âang luyãûn táûp taûi Huãú vaì caïc binh lênh khäú âoí, khäú xanh åí kinh thaình vaì caïc tènh âãø chiãúm láúy kinh âä vaì 3 tènh Thæìa Thiãn, Quaíng Nam, Quaíng Ngaîi laìm càn cæï. Láût âäø chênh phuí Nam triãöu âæång kim, thaình láûp mäüt chênh phuí khaïc, tän âæïc vua Duy Tán, mäüt vë vua coï loìng yãu næåïc yãu dán, coï chê låïn lãn laìm vua tråí laûi. Trong cuäüc Âaûi häüi Âaíng láön âáöu tiãn vaìo thaïng 9 nàm 1915 taûi nhaì äng Âoaìn Bäøng åí Huãú, thaình pháön tham dæû gäöm coï âaûi biãøu caïc tènh :

- Quaíng Ngaîi : Lã Ngung, Lã Triãút, Nguyãùn Thuûy, Nguyãùn cäng Máûu, Nguyãùn cäng Phæång ...

- Quaíng Nam : Thaïi Phiãn, Phan Thaình Taìi, Lã Âçnh Dæång, Tráön Cao Ván ...

- Thæìa Thiãn, Huãú : Âoaìn Bäøng,... - Quaíng trë : Phan Phuï Tiãn, Nguyãùn Thaình... Sau khi thaío luáûn vaì baìn baûc kãú hoaûch khåíi nghéa, âaûi häüi quyãút âënh cæí : - Äng Tráön Cao Ván, Thaïi Phiãn bê máût tiãúp xuïc vaì måìi vua Duy Tán

tham dæû cuäüc khåíi nghéa. Tráön Cao Ván laìm quán sæ. Thaïi Phiãn kãút naûp âaíng viãn vaì cäø âäüng lênh mäü.

- Äng Lã Âçnh Dæång vaì Nguyãùn Thuûy liãn laûc våïi cäú âaûo Baìn Gäúc âãø máût giao våïi Âaûi taï ngæåìi Âæïc, chè huy lênh Lã Dæång taûi âäön Mang Caï Huãú.

- Phan Thaình Taìi laìm Täøng Tæ lãûnh Nam Nghéa Bçnh, chè huy cuäüc khåíi nghéa åí ba tènh Quaíng Nam, Quaíng Ngaîi, Bçnh Âënh.

- Tráön Cao Ván âuïc 4 áún kinh læåüc âãø sæí duûng sau khi caïch maûng thaình cäng : ÁÚn Bçnh Trë (Quaíng Bçnh, Quaíng Trë), áún Bçnh Phuï (Bçnh Âënh, Phuï

220

Yãn), áún Nam Ngaîi (Quaíng Nam, Quaíng Ngaîi), áún Khaïnh Thuáûn (Khaïnh Hoìa, Bçnh Thuáûn).

Sàõp âàût xong xuäi, âënh âãún âuïng 1 giåì saïng mäöng 2 thaïng 4 nàm Bênh Thçn (3.5.1916) thç khåíi sæû. Trong âãm áúy Tráön Cao Ván vaì Thaïi Phiãn phoì vua Duy Tán xuáút cung âãø traïnh ngäi vua buì nhçn do Phaïp baío häü räöi sau khi thaình cäng seî phuûc vë.

Khäng ngåì chiãöu ngaìy mäöng 2 dæång lëch åí Quaíng Ngaîi tãn lênh giaíng laì Voî Huãû coï em laì Voî An laìm lênh táûp, laì ngæåìi coï dæû vaìo cuäüc ám mæu noïi trãn, baïo cho anh biãút sàõp coï sæû biãún âäüng. Voî Huãû xin pheïp vãö nhaì nghè âãø traïnh tai biãún. Quan tènh nghi ngåì cáût váún Huãû vaì biãút táút caí dæû mæu sàõp xaíy ra beìn baïo cho viãn truï sæï Phaïp laì De Tates âiãûn vãö Huãú. Nhaì chæïc traïch thu hãút suïng âaûn vaì giæî hãút binh lênh trong caïc âäön traûi khäng cho ra ngoaìi. Täúi häm áúy luïc 8 giåì, vua Duy Tán råìi boí cung âiãûn bãn caûnh coï Tän Tháút Âãö vaì Nguyãùn Quang Siãu phoì giaï. Tráön Cao Ván vaì Thaïi Phiãn cho thuyãön âáûu sàôn åí bãún Thæång Baûc chåì ræåïc vua lãn âæåìng. Nhæng quán Phaïp âaî biãút træåïc tuáön tiãøu caïc ngaî kinh thaình, sàôn saìng âaìn aïp cuäüc biãún âäüng. Cuäüc khåíi nghéa âáöu naío taûi Huãú bë tháút baûi ngay tæì luïc chæa khåíi âäüng. Caïc nåi chåì maîi âãún 1 giåì saïng nhæ âaî âënh váùn khäng coï phaït lãûnh tæì Huãú, âeìo Haíi Ván cuîng khäng coï âäút læía baïo hiãûu. Læûc læåüng khåíi nghéa åí phêa Nam Ngaîi cuîng âaình phaíi nàòm im. Cuäüc khåíi nghéa tháút baûi. Caïc nhán váût linh häön cuía cuäüc khåíi nghéa âãöu bë Phaïp bàõt. Vua Duy Tán bë Phaïp âaìy sang âaío Reïunion åí Cháu Phi. ÅÍ Huãú, Tráön Cao Ván, Thaïi Phiãn,Tän Tháút Âãö, Nguyãùn Quang Siãu, Phaûm Hæîu Khaïnh ... bë âem ra cheïm taûi phaïp træåìng An Hoìa.

ÅÍ Quaíng Nam, Phaïp bàõt táút caí âæa âi tuì hoàûc âi âaìy nhæ Y sé Lã Âçnh Dæång bë âaìy vaìo nhaì lao åí Khaïnh Hoìa vaì chãút trong nhaì lao Ban Mã Thuäüt. Phan Thaình Taìi vaì äng Læång Thaïi Hoìa träún thoaït lãn miãön nuïi Hiãn Giàòng, âæåüc ngæåìi thæåüng tãn laì U-They che dáúu. Quán Phaïp truy luìng raïo riãút nhæng khäng bàõt âæåüc Phan Thaình Taìi. Chuïng beìn duìng haû saïch, bao váy laìng Baío An, doüa nãúu Phan Thaình Taìi khäng vãö naûp mçnh thç seî laìm coí caí laìng vaì xoïa tãn laìng Baío An nháûp vaìo caïc laìng khaïc. Træåïc låìi hàm doüa âoï, nhán sé trong laìng hoüp laûi vaì cæí ngæåìi âi gàûp Phan Thaình Taìi. Khi gàûp âoaìn, äng Phan Thaình Taìi noïi: ”Táy noï doüa âáúy thäi, nhæng nãúu chuïng coï laìm tháût âäút laìng, giãút dán, täüi aïc táöy tråìi âoï seî bë sæí saïch lãn aïn, thãú giåïi nguyãön ruía. Täi thaì boí xaïc nåi âáy chæï khäng vãö Baío An âãø bë bàõt “. Âoaìn laûi tråí lãn láön thæï hai, gàûp laûi láön naìy trong luïc Phan Thaình Taìi âang bë säút reït ræìng haình haû, mã mang khäng coìn biãút gç caí. Dán laìng âaî quyãút âënh voîng äng ra khoíi ræìng, âæa xuäúng ghe xuäi vãö Bãún

221

Âæåìng. Ghe væìa âãún bãún thç máût thaïm Phaïp áûp xuäúng ghe. Cån säút reït aïc tênh âäüt ngäüt nhæ biãún máút, äng bæìng tènh laûi, hiãøu roî moüi viãûc nhæng khäng coìn âæåìng träún chaûy trong luïc sæïc cuìng læûc kiãût. Quán Phaïp âæa äng vãö giam åí nhaì lao Vénh Âiãûn. Sau nhiãöu ngaìy duû däù âáöu haìng khäng âæåüc, giàûc Phaïp mang äng ra haình quyãút taûi mäüt cäön hoang, gáön chåü Vénh Âiãûn báy giåì, vaìo luïc tråìi chæa saïng ngaìy 9. 6.1916 (Mäöng 9 thaïng 5 nàm Bênh Thçn).

Äng âaî quyãút tám thaì chãút chæï khäng chëu âáöu haìng giàûc. Trong thåìi gian nàòm trong nhaì lao Vénh Âiãûn äng âaî viãút hai baìi thå gåíi laûi cho con vaì cho caïc anh em, âäöng baìo, âäöng chê khàóng âënh chê báút khuáút cuía mçnh nhæ sau :

Âoïa Tæû Do12

Con coìn buûng meû, cha âaî máút, Con beï vaìo âåìi næåïc âaî suy. Thuì nhaì, nhuûc næåïc con phaíi biãút Chàóng âäüi tråìi chung chæî áúy ghi. Cha muäún gáöy ra âoïa tæû do, Maïu âem laìm næåïc, xaïc laìm tro, Vun cho hoa nåí, hoa chæa nåí, Con haîy vç cha, thãú màût lo.

Yãu næåïc thæång dán, mäüt daû khäng såìn, træåïc khi chãút äng âaî coï thå nhàõn nhuí våïi âäöng baìo, âäöng chê :

Nay noïi våïi anh em låïn nhoí, Coï chëu khoï måïi nãn khän. Phaíi lo cho hãút viãûc næåïc non,

Tiãún bäü hãö, tiãún bäü Mau mau theo traïi âáút làn troìn Dàûn anh, dàûn chaïu, dàûn con : Coìn tråìi, coìn næåïc, coìn non Næåïc Nam laì næåïc Nam ta.

Caím vãö caïi chãút oanh liãût cuía Phan Thaình Taìi vaì Thaïi Phiãn, cuû Huyình Thuïc Khaïng âaî tàûng baìi thå sau :

12 Âãö baìi thå do ngæåìi viãút ghi

222

Khàóng baí Táy vàn khæï taïc nä, Báút thaình cam tæû âoaûn âáöu lä. Quäúc trung Táy hoüc nhán nhæ tæïc, Thanh daû män tám quê tæí vä.

Dëch : Áu hoüc âáu cam chëu kiãúp bäöi, Khäng thaình nãn chëu máút âáöu thäi. Kça phæåìng Táy hoüc âäng nhæ kiãún, Âãm hoíi loìng chàng coï häø ngæåi. Vãö sau taûi mäü äng, Tuï taìi Phan Baï Taío 2/13 (tæïc äng Tuï Chæåïc) coï viãút baìi vàn bia chæî Haïn âãö tàûng äng, cæí nhán Læång Troüng Häúi, ngæåìi Quãú Sån dëch ra quäúc ngæî khàõc åí màût sau bia : Ca chênh khê vang vuìng Vénh Âiãûn, Maïu anh huìng xäúi saûch Quaíng Nam. Säng Thu Bäön màût næåïc lãnh âãnh chæïa doìng lãû thaím, Thaïp Bàòng An laìn máy sám sáøm uí gioüt tçnh thám. Chaûnh niãöm nghé näùi næåïc non, nhåï ngæåìi thiãn cäø, Ngaïn nheí thæång tçnh noìi giäúng, vç viãûc cáûn kim.

Giáûn giàûc Phaïp daìy xeïo non säng gáúm voïc, loìng naìo loìng, loìng chàóng xoït xa.

Tuíi dán Nam thua thiãût säú pháûn háøm hiu, daû âãø daû, daû caìng chua xoït.

Kãút naûp âäöng chê : Phan, Mai, Tráön láûp Âäng Kinh Nghéa Thuûc âaìo taûo thanh niãn. Täøng tæ lãûnh Nam Nghéa Bçnh, quyãút täø chæïc nghéa binh táøy træì quäúc naûn.

Mæu Cáön Væång chàóng råìi mäüt phuït, án cáön âaï taûc vaìng ghi, Chê phuûc quäúc quyãút væîng moüi bãö, khaíng khaïi maïu råi thët naït. Cäng caí coìn ghi, tiãúng thåm caìng næïc

Soïng Duy Tán däön dáûp, quäúc häön thæïc tènh, cuäüc Âäng Du goî träúng khuya chuäng. Gioï Caïch maûng aìo aìo, dán chê caìng hàng, låïp Táy hoüc cáöm cán náøy mæûc.

Veí sæång phuû veûn troìn mäüt tiãút, khuän khäø khuã nghi,

223

Chæî træåüng phu ghi taûc nghçn thu, táúm bia Âaût Âæïc. Mäü äng hiãûn nay nàòm bãn båì säng âaìo Vénh Âiãûn. Tæì Âaì Nàông theo quäúc läü 1A âi vãö hæåïng Nam, qua khoíi cáöu Vénh Âiãûn khoaíng dæåïi 100m, reî traïi âi theo âæåìng doüc båì säng khoaíng 500m laì âãún mäü. Theo quyãút âënh säú 320, ngaìy 1.12.1994 cuía Såí Vàn Hoïa Thäng Tin Quaíng Nam Âaì Nàông cäng nháûn mäü äng Phan Thaình Taìi laì “ Di têch lëch sæí ”. Ngäi mäü âæåüc truìng tu vaì náng cáúp nàm 2000. Thaình phäú Âaì Nàông âaî quyãút âënh láúy tãn äng âàût tãn con âæåìng måïi måí näúi liãön hai âæåìng Nuïi Thaình cuî vaì Tiãøu La (âæåìng Baûch Âàòng näúi daìi), bãn caûnh kho xàng dáöu. Sau khi äng Phan Thaình Taìi bë giàûc Phaïp haình quyãút, nhaì cæía bë tëch thu vaì phaït maûi. Våü äng laì baì Buìi Thë Háûu luïc áúy måïi 35 tuäøi, baì quyãút åí váûy nuäi caïc con àn hoüc thaình taìi. Baì máút ngaìy 2.6.1967 ( 28.4 nàm Âinh Muìi ) taûi træåìng Âaût Âæïc taûi Gia Âënh, thoü 87 tuäøi.13

PHAN THANH (*)

Phaïi Nhç- Âåìi thæï 13. ( 1908 - 1939 )

Sinh ngaìy 1.6.1908 nàm Máûu Thán taûi laìng Baío An, xaî Âiãûn Quang Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam .

Con äng Phan Âënh vaì baì Lã Thë Tiãúu. Våü laì baì Lã Thë Xuyãún.

13 Luïc äng Phan Thaình Taìi bë haình quyãút, baì Buìi Thë Háûu âang mang thai chæa âáöy 5 thaïng. Âáy laì ngæåìi con uït trong gia âçnh laì Phan UÏt. Xem tiãúp pháön : “ Mäüt gia âçnh ba âåìi laì nhaì giaïo “.

224

Äng laì anh ruäüt cuía äng Phan Bäi, anh em chuï baïc våïi äng Phan Khäi. Äng laì con thæï 6 trong mäüt gia âçnh gäöm 8 ngæåìi, 5 trai vaì 3 gaïi.

Äng hoüc åí træåìng Tiãøu hoüc Häüi An, báûc trung hoüc åí træåìng Quäúc Hoüc Huãú. Âáûu bàòng Thaình Chung nàm 1926 âæåüc bäø âi daûy hoüc åí Ngoüc Làûc tènh Thanh Hoïa. Thåìi coìn ngäöi trãn ghãú nhaì træåìng äng laì mäüt hoüc sinh xuáút sàõc, thäng minh vaì chàm chè. Äng ráút ham âoüc saïch baïo, tæì caïc saïch vàn hoüc sæí Phaïp, triãút hoüc Âäng Táy cho âãún caïc chuí nghéa caïch maûng trãn thãú giåïi nhæ cäng xaî Pari, chuí nghéa Maïc-Lã Nin ...Äng âoüc saïch baïo nhiãöu nhàòm náng cao trçnh âäü hiãøu biãút cuía mçnh, âäöng thåìi tçm toìi, chàõt loüc tinh hoa cuía caïc nãön vàn minh khoa hoüc tiãún bäü phæång Táy âãøí xáy âàõp cho quã hæång, âáút næåïc. Chàóng nhæîng thãú, äng coìn tçm caïch phäø biãún, quaíng baï nhæîng kiãún thæïc thu tháûp âæåüc cho moüi ngæåìi theo mäüt hæåïng âi âæïng âàõn coï låüi cho dán täüc, cho täø quäúc. Äng hä haìo dán chuïng chäúng aïp bæïc,boïc läüt, lãn aïn chãú âäü thæûc dán Phaïp åí Âäng Dæång qua baïo chê vaì trong nghë træåìng. Cuîng vç viãút baïo vaì tham gia caïc hoaût âäüng chäúng Phaïp nãn äng bë Khám sæï Trung Kyì caïch chæïc Giaïo hoüc.

Nàm 1928, råìi Ngoüc Làûc äng ra Haì Näüi daûy åí caïc træåìng trung hoüc tæ thuûc Thàng Long åí phäú Haìng Coït do äng Phaûm Hæîu Ninh laìm hiãûu træåíng, træåìng Häöng Baìng vaì træåìngThàng Long. Äng viãút baìi cho caïc baïo La Cloche Feïleeï cuía nhoïm Nguyãùn An Ninh, baïo L' Annam cuía Phan vàn Træåìng xuáút baín åí Saìigoìn ... Äng thæåìng xuyãn liãn laûc våïi em trai laì Phan Bäi âang hoüc taûi træåìng Quäúc Hoüc Huãú vaì âang têch cæûc hoaût âäüng trong phong traìo thanh niãn, hoüc sinh yãu næåïc.

(*) Xem PHAN THANH ANH LAÌ AI - PHAN VËNH - XB 2008

Nàm 1934, äng cuìng mäüt säú nhaì trê thæïc yãu næåïc nhæ Âàûng Thai Mai, Hoaìng Minh Giaïm, Nguyãùn Cao Luyãûn... thaình láûp Häüi måí mang nãön giaïo duûc tæ thuûc ( Association pour le developpement de l' enseignement libre ). Træåìng Thàng Long, chàóng nhæîng daûy kiãún thæïc vàn hoïa cho hoüc sinh tæì cáúp hai cáúp ba maì coìn âaìo luyãûn vaì xáy dæûng mäüt thãú hãû thanh niãn coï loìng yãu næåïc näöng naìn, biãút yãu dán täüc, biãút âem caïi hay cuía ngæåìi aïp duûng vaì sæía âäøi dáön dáön xaî häüi Viãût Nam âãø theo këp âaì phaït triãøn cuía caïc næåïïc vàn minh trãn thãú giåïi. Træåìng Thàng Long khai giaíng vaìo thaïng 9 nàm 1935 do äng Hoaìng Minh Giaïm laìm Hiãûu træåíng. Træåìng âaî thæûc sæû tråí thaình loì âaìo taûo nhiãöu nhán taìi cho âáút næåïc.

225

Mäüt säú tháöy troì xuáút thán tæì maïi træåìng naìy âaî tråí thaình nhæîng nhaì hoaût âäüng caïch maûng näøi tiãúng.

Nàm 1936 khi Màût tráûn Bçnh dán lãn cáöm quyãön åí Phaïp, âaíng Cäüng Saín láûp ra Màût tráûn Dán chuí Âäng Dæång, vuìa hoaût âäüng bê máût væìa hoaût âäüng cäng khai. Äng âæåüc Täø chæïc bê máût âæa ra æïng cæí vaìo viãûn Dán Biãøu Trung Kyì thuäüc hai âån vë Hoìa Vang, Âaûi Läüc tènh Quaíng Nam. Äng âàõc cæí våïi säú phiãúu täúi âa. Taûi Nghë træåìng äng têch cæûc hoaût âäüng, tranh âáúu âoìi quyãön tæû do âán chuí, cåm no aïo áúm cho nhán dán lao âäüng.

Nàm 1937, theo chuí træång cuía Âaíng, äng Phan Thanh gia nháûp chi nhaïnh Âaíng Xaî Häüi Phaïp cuìng caïc äng Hoaìng Minh Giaïm, Phan Tæ Nghéa vaì nhiãöu ngæåìi Phaïp tiãún bäü khaïc. Äng âæåüc cæí laìm phoï thæ kyï Ban Chênh trë cuía âaíng Xaî häüi. Trong cuäüc Häüi Nghë Lyï Taìi Âäng Dæång nhoïm taûi Saìigoìn nàm 1938 äng âaî coï baìi tham luáûn vãö chuyãn âãö kinh tãú Âäng Dæång khiãún nhiãöu nhaì kinh tãú, taìi chaïnh Phaïp Viãût phaíi kênh nãø vaì khám phuûc taìi huìng biãûn cuía äng.

Äng tham gia váûn âäüng thaình láûp Häüi Truyãön Baï Quäúc Ngæî cuìng våïi caïc äng Nguyãùn Vàn Täú, Buìi Kyí, Tráön Huy Liãûu, Âàûng Thai Mai,Voî Nguyãn Giaïp ... Ban trë sæû gäöm coï :

- Häüi træåíng : Nguyãùn Vàn Täú.

- Häüi Phoï : Buìi Kyí.

- Täøng thæ kyï : Phan Thanh.

- Træåíng Ban daûy hoüc : Voî Nguyãn Giaïp.

- Cäú váún kiãm Træåíng Ban Tu thæ : Hoaìng Xuán Haín.

- Thuí quyî : Âàûng Thai Mai.

Lãù ra màõt Häüi âæoüc täø chæïc troüng thãø taûi Häüi Quaïn Cáu laûc bäü thãø thao An Nam (Cercle Sportif Annamite ), taûi phäú Khuïc Haûo Haì Näüi täúi ngaìy 25.5.1938.

Äng âaî tæìng âi diãùn thuyãút nhiãöu nåi nhæ Qui Nhån, Âaì Nàông åí raûp Hoìa Bçnh ( âæåìng Phan Chu Trinh báy giåì ) âãø kãu goüi, váûn âäüng âäöng baìo hoüc chæî quäúc ngæî, chäúng naûn muì chæî âäöng thåìi baïo caïo caïc kãút quaí âáúu tranh trong viãûn Dán biãøu vaì Häüi âäöng Kinh tãú Lyï taìi Âäng Dæång.

Äng màõc bãûnh ung thæ háûu bäúi âaî âæåüc caïc baïc sé Phaûm Vàn Chæång, Tráön Vàn Lai vaì baïc sé ngæåìi Phaïp laì Mager âiãöu trë nhæng khäng chæîa âæåüc.

Äng máút vaìo saïng ngaìy 1.5.1939 taûi Haì Näüi.

226

Âaïm tang äng Phan Thanh laì âaïm tang låïn nháút thåìi báúy giåì. Baûn beì, âäöng chê, hoüc sinh vaì nhæîng ngæåìi lao âäüng yãu mãún, thæång tiãúc äng âi âæa tang keïo daìi hån hai cáy säú, tæì Âæåìng Thaình âãún nghéa trang Håüp Thiãûn.

Thæång tiãúc äng, nhaì thå Khæång Hæîu Duûng âaî coï cáu âäúi tæåíng niãûm: “ Laì nghë viãn âàõc læûc, laì chiãún sé táûn tám, trang sæí tæång lai, tãn baûn viãút

to haìng chæî træåïc. Vç haûnh phuïc hoìa bçnh, vç quyãön låüi nhán dán, con âæåìng tranh âáúu, häön

anh náng maûnh bæåïc ngæåìi sau “. Trong baïo caïo cuía âäöng chê Nguyãùn AÏi Quäúc gæíi Quäúc tãú Cäüng saín vãö

tçnh hçnh Âäng Dæång 1936 -1939, coï âoaûn noïi vãö tang lãù Phan Thanh : “ ... Dán chuïng âaî täø chæïc tang lãù ráút troüng thãø. Âaïm tang coï 153 voìng hoa, coï Âaûi biãøu 14 tènh vãö dæû vaì daìi hai cáy säú. Gia âçnh anh nháûn âæåüc 110 âiãûn viãúng. Chæa bao giåì coï mäüt âaïm tang låïn nhæ thãú åí Haì Näüi “.*

Baìi veì vãö Phan Thanh, chuïng täi ghi laûi åí pháön phuû luûc, noïi lãn táút caí caïc hoaût âäüng cuía nhaì chê sé yãu næåïc Phan Thanh.

Khi viãút vãö Phan Thanh, chuïng ta khäng thãø naìo quãn âæåüc ngæåìi baûn âåìi cuía äng laì Baì Lã Thë Xuyãún.

Baì Lã Thë Xuyãún sinh ngaìy 9.12.1909 taûi laìng Thaûch Bäü, xaî Âaûi Hoìa, huyãûn Âaûi Läüc, tènh Quaíng Nam. Baì âáûu bàòng Thaình Chung vaì täút nghiãûp træåìng Sæ Phaûm nàm 1928 taûi træåìng Trung hoüc Âäöng Khaïnh Huãú. Baì åí laûi træåìng daûy hoüc 3 nàm, sau ra daûy hoüc taûi Haì Näüi vaì kãút duyãn våïi äng Phan Thanh sinh haû âæåüc hai con trai laì Phan Vënh vaì Phan Diãùn.

Nàm 1936-1939: Baì cäng khai tham gia Màût tráûn Dán chuí, phong traìo Truyãön baï Quäúc ngæî. Baì laì ngæåìi giuïp âåî vaì cäüng taïc âàõc læûc cho chäöng.

Nàm 1945 : Tham gia phong traìo tiãön khåíi nghéa cuía Caïch maûng thaïng 8, âæåüc cæí laìm UÍy viãn UBND Trung Bäü.

Nàm 1946 : Âaûi biãøu Quäúc häüi khoïa 1 khu væûc Quaíng Nam. Baì laì mäüt trong mæåìiì næî Âaûi Biãøu Quäúc Häüi âáöu tiãn åí næåïc ta.

20.7.1947 : Chênh thæïc gia nháûp âaíng Cäüng Saín Viãût Nam. 1946-1956 : Häüi træåíng Häüi Phuû Næî Viãût Nam. 1946-1976 : Liãn tiãúp âàõc cæí Âaûi biãøu Quäúc Häüi caïc khoïa 1, 2, 3, 4 vaì 5.

UÍy viãn thæåìng vuû Quäúc Häüi caïc khoïa 4 vaì 5. Ngoaìi ra baì coìn giæî nhiãöu chæïc vuû quan troüng khaïc næîa.

Baì máút ngaìy 5.5.1996 an taïng taûi nghéa trang Mai Dëch Haì Näüi.

227

Caïc con cuía äng Phan Thanh vaì baì Lã thë Xuyãún:

PHAN VËNH 2/14. Con caí cuía äng Phan Thanh vaì baì Lã Thë Xuyãún. Sinh ngaìy 02.1.1932 taûi Quaíng Nam. 1949 : Âæåüc kãút naûp vaìo Âaíng Cäüng Saín Viãût Nam.

1963 : Täút nghiãûp Âaë hoüc Lä-Mä-Nä-Xäúp, Maït-Cå-Va Liãn Xä, khoa váût lyï. 1964 - 1977 : - Phoï chuí nhiãûm khoa Toaïn Lyï Âaûi Hoüc Baïch Khoa Haì Näüi. - Phuû traïch giaíng daûy män Váût Lyï Haût Nhán. 1977 - 1992 : Træåíng Ban Kyî thuáût Viãûn Nàng læåüng Nguyãn tæí Quäúc gia. 1992 : Nghè hæu. Âæåüc tàûng thæåíng : - Huán chæång khaïng chiãún chäúng Myî cæïu næåïc haûng Nhç. - Huy chæång vç Sæû nghiãûp Khoa hoüc vaì Cäng nghãû. - Huy hiãûu 40 nàm tuäøi Âaíng.

***

PHAN DIÃÙN 2/14.

Con thæï hai cuía äng Phan Thanh vaì baì Lã thë Xuyãún. Sinh ngaìy 11.10.1937 taûi Quaíng Nam. - 1962 : Täút nghiãûp Âaûi Hoüc khoa Kinh tãú Kãú hoaûch træåìng Âaûi hoüc Bàõc Kinh Trung Quäúc. - 11.9.1962 : Âæåüc kãút naûp vaìo Âaíng Coüng saín VN. Cäng taïc taûi vuû Täøng håüp UÍy ban Kãú hoaûch Nhaì Næåïc. - 1974 : Phoï Vuû Træåíng vuû Täøng håüp UB Kãú hoaûch Nhaì Næåïc. - 1978 - 1988 : - Thæ kyï, sau chuyãøn qua giæî Phoï Vàn Phoìng cho âäöng chê Træåìng Chinh.

228

- Phoï Vàn Phoìng Häüi Âäöng Bäü Træåíng. - Tråü lyï cho Täøng Bê thæ Nguyãùn Vàn Linh. - 1989 : Phoï vàn Phoìng Trung Æång Âaíng. - 1991 : Chaïnh Vàn Phoìng Trung Æång Âaíng Cäüng saín Viãût Nam. - 1994 : Häüi nghë Âaûi biãøu âaíng Cäüng saín VN khoïa VII báöu laìm UÍy viãn Trung Æång Âaíng. - 1996 : Âæåüc Âaûi häüi Âaíng láön thæï VIII báöu vaìo Ban Cháúp Haình Trung Æång Âaíng. - 12.1997 : Häüi nghë BCH Trung Æång Âaíng láön thæï IX khoïa VIII báöu âäöng chê laìm UÍy viãn Bäü Chênh Trë Trung Æång Âaíng. Træåíng Ban Kinh tãú Trung æång. - 02.2000 : Bê thæ Thaình uíy Âaì Nàông. - 08.2001 : Thæåìng træûc BCH/ TÆ âaíng Coüng saín VN Khoaï 9 Âæåüc tàûng thæåíng : - Huán chæång khaïng chiãún chäúng Myî cæïu næåïc haûng Nhç.

PHAN BÄI

( Tæïc Hoaìng Hæuî Nam ) ( 1911 - 1947 )

Phaïi Nhç Âåìi thæï 13. Con thæï baíy cuía cuû Phan Âënh vaì baì Lã Thë Tiãúu.

Em ruäüt äng Phan Thanh. Sinh nàm 1911 taûi laìng Baío An, xaî Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng nam.

Våü laì baì Trënh Thë Tuyãún.

229

- Nàm 1926, luïc 15 tuäøi hoüc nàm thæï 3 træåìng Quäúc Hoüc Huãú. Äng laì mäüt trong nhæîng ngæåìi cáöm âáöu cuäüc baîi khoïa ráöm räü cuía hoüc sinh Huãú, täø chæïc truy âiãûu Phan Chu Trinh, âoìi Phaïp thaí Phan Bäüi Cháu, chäúng quyãút âënh cuaí tãn truìm máût vuû Phaïp âuäøi hoüc Voî Nguyãn Giaïp. Nhoïm cáöm âáöu baîi khoïa gäöm caïc thanh niãn Nguyãùn Khoa Vàn ( Haíi Triãöu ), Phan Bäi, Âaìo Vàn Vyî, Tän Tháút Hoaût, Âäúng Quãú vaì mäüt säú âäöng chê bë âuäøi hoüc. Äng vãö quã räöi ra Haì Näüi laìm åí nhaì in Ngä Tæí Haû, tiãúp tuûc hoaût âäüng phong traìo thanh niãn, hoüc sinh chäúng Phaïp.

- 1928 : Gia nháûp An Nam Coüng Saín âaíng.

- 1929 : Âæåüc Âaíng phán cäng vaìo hoaût âäüng åí Saìigoìn.

- 1930 : Âæåüc kãút naûp vaìo Âaíng Cäüng Saín Âäng Dæång, sinh hoaût cuìng Chi bäü våïi caïc äng Haíi Triãöu, Tráön Vàn Giaìu.

- 1931 : Trong mäüt cuäüc mêt tin vaìo chiãöu ngaìy 8 thaïng 2 Phan Bäi laìm diãùn giaí chênh cuìng våïi caïc äng Ung vàn Khiãm, Haì Huy Giaïp âæïng ra täø chæïc taûi sán âaï boïng Lagrandieìre Saìigoìn. Cuäüc mêt tin nhàòm tuyãn truyãön váûn âäüng thåü thuyãön vaì näng dán âoìi tàng tiãön læång, giaím giåì laìm viãûc, gèam tä, giaím xáu thuãú... Cuäüc âaï boïng væìa tan, âäüi baío vãû khiãn baìn chäöng lãn nhau, Phan Bäi âæïng lãn noïi. Caính saït Phaïp áûp âãún bao váy. Tãn thanh tra máût thaïm Phaïp Le Grand nhaíy tåïi âënh bàõt Phan Bäi liãön bë Lyï Tæû Troüng bàõn chãút. Âëch váy bàõt Lyï Tæû Troüng, Phan Bäi, Haì Huy Giaïp vaì nhiãöu âäöng chê khaïc âæa vãö giam åí boït Catinat. Ba anh em ruäüt laì Phan Nhuûy, Phan Bäi vaì Phan Thaïo âãöu bë bàõt cuìng luïc. Lyï Tæû Troüng bë Phaïp âæa vaìo biãût giam åí khaïm låïn vaì âæa ra cheïm ngaìy 20.11.1931. Mäüt thaïng sau âëch chuyãøn Phan Bäi tæì boït Catinat qua khaïm låïn trong suäút 2 nàm måïi âæa ra toìa xæí trong vuû aïn goüi laì “ Vuû aïn Âaíng Coüng saín Âäng Dæång “. Phan Bäi bë kãút aïn 20 nàm tuì khäø sai âaìy ra Cän Âaío. Trong thåìi gian åí Cän Âaío, Phan Bäi cuìng nhiãöu âäöng chê khaïc, trong âoï coï âäöng chê Lã Duáøn láûp ra Chi bäü Âaíng.

- Nàm 1939 : Màût tráûn Bçnh Dán lãn cáöm quyãön åí Phaïp. Tuì chênh trë âæåüc traí tæû do. Tæì Cän Âaío tråí vãö, Phan Bäi tham gia hoaût âäüng Màût tráûn Dán chuí Âäng Dæång åí Quaíng Nam Âaì Nàông, váûn âäüng phong traìo Aïi Hæíu, phong traìo Thanh niãn Dán chuí. Sau âoï äng ra Haì Näüi åí nhaì anh ruäüt laì Phan Thanh, 165A Henri d' Orleïans, viãút baïo cuía Màût tráûn Dán Chuí vaì cuía Âaíng : Le Travail (Lao Âäüng), Demain (Ngaìy Mai), Notre Voix, Rassemblement, Dán Chuïng, Tin Tæïc v.v ...

230

- Thaïng 5/1940 : Phan Bäi laûi bë Phaïp bàõt cuìng nhiãöu âäöng chê khaïc, âæa âi an trê taûi Bàõc Mã (huyãûn Vë Xuyãn, Haì Giang).

- Thaïng 11/ 1940 : Mäüt säú âäöng chê bë phaït vaîng âãún Sån La nhæ caïc âäöng chê Lã Thanh Nghë, Lã Âæïc Thoü, Lã Giaín, Xuán Thuíy, Nguyãùn vàn Trán ... Riãng Phan Bäi vaì mäüt säú âäöng chê khaïc bë âæa âãún giam taûi nhaì tuì Haì Giang.

- Thaïng 11/ 1941 : Phan Bäi cuìng nhiãöu âäöng chê khaïc bë Phaïp âaìy sang Madagasca åí Cháu Phi.

- Thaïng 6/1943 : Phan Bäi, Lã Giaín, Tráön vàn Minh âæåüc phoïng thêch khoíi Madagasca. Sau khi vãö næåïc, äng âaî cuìng nhiãöu âäöng chê khaïc tham gia cäng taïc åí cå quan Trung Æång âãø chuáøn bë khåíi nghéa. Thaïng 8. I945 Häüi nghë toaìn quäúc cuía Âaíng hoüp åí Tán Traìo, Tuyãn Quang âaî láûp ra UÍy Ban Khåíi Nghéa toaìn quäúc vaì ra lãûnh Täøng Khåíi Nghéa. Ngaìy 16.8.1945 Âaûi häüi Quäúc dán hoüp åí Tán Traìo qui âënh Quäúc ca, Quäúc kyì vaì báöu ra Chênh phuí Lám thåìi do Baïc Häö laìm Chuí Tëch. Trong caí mäüt quaï trçnh diãùn biãún Caïch Maûng cæûc kyì kháøn træång âoï, Phan Bäi âaî âoïng goïp mäüt pháön våïi caïc âäöng chê laînh âaûo Trung Æång Âaíng.

Sau Caïch Maûng thaïng 8, Phan Bäi âæåüc giao nhiãûm vuû Thæï Træåíng Bäü Näüi Vuû (Bäü Træåíng laì cuû Huyình Thuïc Khaïng) vaì laìm Chaïnh Vàn Phoìng Phuí Chuí Tëch, Âaûi Biãøu Quäúc Häüi Khoïa I.

- Nàm 1946 : Äng laûi âæåüc giao thãm nhiãûm vuû Træåíng Ban Liãn Kiãøm Viãût Phaïp. Trong thåìi gian naìy äng âaî tham gia nhiãöu quyãút âënh quan troüng cuía Trung Æång âãø baío vãû chênh quyãön ta coìn non treí træåïc tçnh hçnh phæïc taûp luïc báúy giåì.

Khi màût tráûn Haì Näüi våî, äng cuìng Chênh Phuí ruït lãn Chiãún Khu Viãût Bàõc vaì tiãúp tuûc cäng taïc trong Häüi Âäöng Chênh Phuí. Äng laì ngæåìi laînh âaûo æu tuï cuía ngaình Cäng An vaì laì ngæåìi coüng taïc âàõc læûc cho Chuí Tëch Häö Chê Minh.

Äng máút ngaìy 24.4.1947 trãn âæåìng cäng taïc taûi Tuyãn Quang, an taïng taûi Tuyãn Quang , sau caíi taïng vãö Nghéa trang Mai Dëch Haì Näüi.

Äng âæåüc truy tàûng Huán Chæång Khaïng Chiãún Haûng Nháút.

Äng coï 3 ngæåìi con laì :Phan Thë Nhaî, Phan Quäúc Khaïnh vaì Phan Thë Bçnh Minh.

PHAN THË NHAÎ

Sinh ngaìy 20.5.1940.

231

Con caí cuía äng Phan Bäi vaì baì Trënh thë Tuyãún -Nàm 1952 : Hoüc åí træåìng thiãúu nhi Viãût Nam taûi Quãú Lám, Trung Quäúc. - Nàm 1954 : Hoüc åí træåìng thiãúu nhi Viãût Nam taûi Maït-cå-va, Liãn Xä. - Nàm 1965 : Täút nghiãûp Kyî sæ Vä Tuyãún Âiãûn taûi Liãn Xä.Vãö næoïc, chë âæåüc cæí laìm Phoï Cuûc Træåíng cuûc Quían lyï táön säú vä tuyãún âiãûn. - Nàm 1979 : Âæåüc kãút naûp vaìo Âaíng Coüng saín Viãût Nam. Âæåüc tàûng thæåíng : - Huy chæång Khaïng Chiãún chäúng Myî cæïu næåïc Haûng Nháút. - Huy chæång Vç Sæû Nghiãûp Khoa Hoüc. - Huy chæång Vç Sæû Nghiãûp Bæu Âiãûn.

*** PHAN QUÄÚC KHAÏNH

Con thæï hai cuía äng Phan Bäi, sinh ngaìy 2.9.1946 taûi Haì Näüi. - 1968 : Täút nghiãûp xuáút sàõc khoa Toaïn taûi træåìng Âaûi Hoüc Täøng Håüp Haì Näüi. - 1968 - 1993 : Giaíng daûy taûi Hoüc Viãûn Kyî thuáût Quán sæû. - 1978 : Âäù Phoï Tiãún Sé taûi Ba Lan. - 1984 : Âæåüc phong Phoï Giaïo Sæ. - 1988 : Trçnh baìy xuáút sàõc luáûn aïn Tiãún sé taûi Ba Lan. Viãûn Haìn Lám Khoa Hoüc Ba Lan. - 1992 : Âæåüc phong Giaïo Sæ. - 1993 : Âiãöu âäüng vaìo laìm Chuí Nhiãûm khoa Toaïn Tin Hoüc. Chuí tëch Häüi Âäöng Toaïn Hoüc træåìng Âaûi Hoüc Quäúc gia / Tp HCM. - 1994- 1998 : Âaûi Biãøu HÂND / Tp.HCM. - 2002 : Hiãûu træåíng træåìng Âaûi Hoüc Quäúc tãú SaìiGoìn Nguyãn Thæåüng Taï Quán Âäüi Nhán Dán Viãût Nam. Âæåüc tàûng thæåíng Huán Chæång Chiãún Sé Veí Vang.

PHAN THË BÇNH MINH

Con thæï ba cuía äng Phan Bäi Sinh ngaìy 01.01.1948 taûi Haì Giang . Thäng minh, hoüc gioíi, täút nghiãûp xuáút sàõc Cæí Nhán Hoïa nàm 1970 taûi træåìng ÂHTH / Haì Näüi.

232

- 1970 -1988 : Âæåüc åí laûi giaíng daûy taûi Træåìng Âaûi Hoüc Täøng Håüp Haì Näüi. - 1982 : Âäù Phoï Tiãún Sé Khoa hoüc män Hoïa taûi Coüng Hoìa Dán Chuí Âæïc. - 31.3.1987 : Âæåüc kãút naûp vaìo âaíng Coüng Saín Viãût Nam. - 1988 : Phuû traïch Phoìng thê nghiãûm Hoïa Mäi træåìng Viãûn Nghiãn Cæïu Thuíy låüi Nam Bäü. - 1995 : Phoï Phoìng Mäi træåìng, Trung tám Nghiãn cæïu & Phaït triãøn dáöu khê thuäüc Täøng Cuûc Dáöu Khê Viãût Nam. Âæåüc tàûng thæåíng Huán Chæång Vç Sæû Nghiãûp Khoa Hoüc & Cäng Nghãû Viãût Nam.

DANH SAÏCH CON CHAÏU TÄÜC PHAN ÂÆÅÜC NHAÌ NÆÅÏC NÆÅÏC CHXHCN/VN PHONG TÀÛNG

ANH HUÌNG, LIÃÛT SÉ, BAÌ MEÛ VN ANH HUÌNG (Thäúng kã chæa âáöy âuí) 14

STT HOÜ VAÌ TÃN PHAÏI STT HOÜ VAÌ TÃN PHAÏI

ÂÅÌI

14 Thäúng kã do Phan Âæïc Myî & Phan On cung cáúp

233

ÂÅÌI

01 Phan Vàn Læ 5/12 28 Phan Thë Häöng 3/14

02 Phan Bäü 3/13 29 Phan Thaûnh 3/14 03 Phan On 3/13 30 Phan Âæïc Xæång 3/14 04 Phan Âçnh Hiãún 4/13 31 Phan Âæïc Khæång 3/14

05 Phan Quyãn 4/13 32 Phan Taûi 3/14

06 Phan Vàn Nàm 4/13 33 Phan Khaï 3/14

07 Phan Nàm (Huìng) 5/13 34 Phan Noü 3/14 08 Phan Vàn Nàm 5/13 35 Phan Cæíu 3/14

09 Phan Thë Saïu 5/13 36 Phan Häöng Phong 3/14 10 Phan Tán 5/13 37 Phan Chæïc 3/14

11 Phan Ngán 5/13 38 Phan Thaûnh 3/14 12 Phan Bäön 5/13 39 Phan Vàn Troüng 4/14 13 Phan Vàn Chên 5/13 40 Phan Vàn Tuìng 4/14

14 Phan Vàn Thaío 5/13 41 Phan Âæïc Huãû 4/14 15 Phan Vàn Cam 5/13 42 Phan Chên 4/14

16 Phan Di 5/13 43 Phan Saïu 4/14

17 Phan Vàn Âæïc 5/13 44 Phan Vàn Cæ 4/14 18 Phan Mäüt 1/14 45 Phan Thaûnh 4/14 19 Phan Âæïc Long 2/14 46 Phan Taïm 4/14 20 Phan Âæïc Lán 2/14 47 Phan Vàn Voüng 4/14

21 Phan Thu 2/14 48 Phan Vàn Cháu 5/14 22 Phan Nàm 2/14 49 Phan Vàn Láu 5/14

23 Phan Baíy 2/14 50 Phan Vàn Chæång 5/14 24 Phan Huynh 2/14 51 Phan Xin 1/15 25 Phan Kha 3/14 52 Phan Minh Læåüng 1/15

26 Phan Thë Ba 3/14 53 Phan Taïm 2/15 27 Phan Vàn Làûp 3/14 54 Phan Chçn 2/15 55 Phan Vàn Baíy 2/15 69 Phan Thë Haíi 3/15 56 Phan Saïu 2/15 70 Phan Âæïc Bçnh 3/15

234

57 Phan Vàn Chên 2/15 71 Phan Vàn Âoaìn 3/15 58 Phan Vàn Mæåìi 2/15 72 Phan Thë Sé 3/15 59 Phan Huynh 2/15 73 Phan Âæïc Maîn 3/15 60 Phan Thë Âa 2/15 74 Phan Vàn Saïu 4/15 61 Phan Vàn Hai 2/15 75 Phan Coï (cha) 4/1562 Phan Phuï 2/15 76 Phan Vàn Chin 4/15 63 Phan Quyï 2/15 77 Phan Vàn Êch 2/16 64 Phan Vàn Myî 2/15 78 Phan Vàn Khiãún 2/16 65 Phan Thaình Chæång 2/15 79 Phan Coï (Con) 4/16 66 Phan Vàn Kha 2/15 80 Phan Vàn Ba 2/17 67 Phan Vàn Tên 3/15 81 Phan Vàn Cáúp 2/17 68 Phan Hai 3/15 82 Phan Vàn Chiãún 2/17

BAÌ MEÛ VN ANH HUÌNG:

Con gaïi : Dáu : - PhanThë Kha 1/14 - Âoaìn Thë Thå (Baì Phan Thå 3/13)

- Phan Thë Liãùu 2/14 - Ngä Thë Long (Baì Phan Long 2/14) - Phan Thë Bäng 2/14 - Âoaìn Thë Thanh (Baì Phan Huynh/14)

- Phan Thë Tä 3/14 - Tráön Thë Dáûu (Baì Phan Kãú 2/14) - Phan Thë On 3/14 - Nguyãùn Thë Ba (Baì Phan Muìi 2/15)

- Phan Thë Trinh 3/14 - Nguyãùn Thë Chæî (Baì Phan Bäü 3/14) - Phan Thë Tuãú 3/14 - Tráön Thë Mai (Baì Phan Cæíu 3/14) - Phan Thë Hai 2/15 - Phan Thë Toaûi 2/15

*********

235

CHÆÅNG BÄÚN: VÀN HOÜC, NGHÃÛ THUÁÛT

q CAÏC NHAÌ VÀN, NHAÌ BAÏO, NHAÌ THÅ : Täüc ta coï ráút nhiãöu nhaì vàn, nhaì baïo, nhaì thå, phoïng viãn caïc Thäng Táún

Xaî, Baïo, Âaìi - chuyãn nghiãûp hay nghiãûp dæ - chuïng täi choün vaìi caï nhán tiãu biãøu vaì mäüt säú taïc pháøm âaî xuáút baín trãn vàn âaìn :

PHAN KHÄI Phaïi Nhç - Âåìi thæï 13

( 1887 - 1959 ). Hiãûu Chæång Dán - Biãût hiãûu Tuï Sån ( Tout seul : Cä âån

).

236

Äng sinh vaìo muìa thu nàm Âinh Håüi 1887 taûi laìng Baío An, xaî Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam.

Con äng Phoï baíng Phan Trán, tri phuí Diãn Khaïnh tènh Khaïnh Hoìa vaì baì Hoaìng Thë Lãû, con gaïi täøng âäúc Hoaìng Diãûu laìng Xuán Âaìi, Âiãûn quang, Âiãûn Baìn, Quaíng Nam. Anh em chuï baïc ruäüt våïi hai äng Phan Thanh vaì Phan Bäi. Äng sinh ra trong mäüt gia âçnh khoa baíng, caí bãn näüi láùn bãn ngoaûi.

Äng kãút duyãn :

- Våïi Baì Læång Thë Tuãû, con gaïi cæí nhán Læång Thuïc Kyì (tæïc äng Thæåüng Haì Tán, xaî Âaûi Laînh, huyãûn Âaûi Läüc), sinh haû âæåüc 4 trai vaì 4 gaïi, 2 ngæåìi chãút luïc coìn nhoí, coìn laûi 3 trai laì caïc äng Phan Thao, Phan Cæì, Phan Traíng vaì 3 gaïi laì Phan Thi Thoía, Phan Thë Viãûn vaì Phan Thë Miãöu.

- Våïi Baì Nguyãùn Thë Huãû sinh haû 2 trai laì Phan Nam Sinh, Phan An Sa vaì 1 gaïi laì Phan Thë Thaïi.

Nàm 18 tuäøi, äng âäù Tuï taìi Haïn hoüc khoa ÁÚt Tyñ nàm 1905 nhæng chaïn läúi hoüc tæì chæång vaì thi cæí, äng chuyãøn sang hoüc Quäúc ngæî vaì tiãúng Phaïp. Ban âáöu äng hoüc quäúc ngæî våïi äng Phan Thaình Taìi, mäüt ngæåìi anh em cuìng hoü, cuìng Phaïi. Sau äng tiãúp tuûc theo hoüc våïi äng Lã Hiãn åí Bãún Âãön.

Nàm 1907 äng ra Haì Näüi hoüc tiãúp chæång trçnh Phaïp vàn vaì tham gia Phong traìo Duy Tán taûi træåìng Âäng Kinh Nghéa Thuûc. Trong thåìi gian naìy äng viãút cho tåì “ Âàng Cäø Tuìng Baïo “. Khi tåì baïo naìy vaì træåìng Âäng Kinh Nghéa Thuûc bë Phaïp âoïng cæía, äng phaíi träún traïnh, luïc åí Nam Âënh, luïc ra Haíi Phoìng. Luïc åí Nam Âënh äng hoüc tiãúng Phaïp våïi äng Nguyãùn Baï Hoüc, mäüt nhaì nho såïm biãút tiãúng Phaïp. Äng Nguyãùn Baï Hoüc bë máût thaïm Phaïp tçnh nghi hoaût âäüng chênh trë nãn äng Phan Khäi tråí vãö quã nhaì. ÅÍ Quaíng Nam têch cæûc tham gia phong traìo âoìi giaím thuãú, truyãön baï quäúc ngæî, chäúng naûn muì chæî, äng bë bàõt giam taûi nhaì lao Häüi An. Trong nhaì giam, ngoaìi viãûc xæåïng hoüa thi phuï våïi caïc nhaì caïch maûng trong tu,ì äng coìn tæû hoüc thãm tiãúng Phaïp. Nàm 1914 äng âæåüc Phaïp thaí ra. Ra khoíi tuì, äng laûi ra Haì Näüi viãút cho tåì Nam Phong. Sau vç báút bçnh våïi äng Phaûm Quyình, äng boí Haì Näüi vaìo Saìi goìn viãút cho tåì Luûc Tènh Tán Vàn.

Nàm 1920 äng laûi tråí ra Haì Näüi viãút cho tåì Thæûc Nghiãûp Dán Baïo vaì Hæîu Thanh Taûp Chê. Cuîng trong thåìi gian naìy äng dëch cuäún Kinh Thaïnh tæì tiãúng Phaïp ra tiãúng Viãût cho Häüi Thaïnh Tin Laình, måí muûc Nam Ám thi thoaûi trãn caïc

237

baïo Nam Phong, Âäng Phaïp thåìi baïo, Phuû Næî Tán vàn ...Vãö sau, äng choün loüc tu chènh laûi vaì in ra cuäún Chæång Dán Thi Thoaûi. Nàm 1928 tåì Thæûc Nghiãûp Dán Baïo vaì Hæîu Thanh Taûp Chê bë âçnh baín, äng laûi tråí vaìo Saìigoìn viãút cho tåì Tháön Chung vaì Phuû Næî Tán Vàn. Äng viãút nhiãöu loaût baìi phã bçnh saïch Nho Giaïo cuía Tráön Troüng Kim, buït chiãún våïi Phaûm Quyình, gáy tranh luáûn säi näøi trong giåïi nhaì vàn, nhaì baïo vãö hai váún âãö Nho giaïo vaì cháún hæng nãön Quäúc hoüc qua caïc baìi âàng trãn Phuû Næî Tán Vàn, Âäng Táy, Nam Phong vaì An Nam taûp Chê. Tæì nhaì baïo äng âaî bæåïc sang mäüt nhaì bçnh luáûn vaì phã bçnh vàn hoüc. Nàm 1932 äng khåíi xæåïng phong traìo thå måïi, tæì boí caïc thãø thå mang nàûng aính hæåíng cuía Trung Hoa nhæ Âæåìng luáût, nguí ngän, v.v... Theo äng, nhaì thå phaíi âæåüc noïi lãn táút caí nhæîng suy nghé, tám tæ vaì sæû rung âäüng cuía tám häön maì khäng bë goì boï, troïi buäüc trong niãm luáût vaì saïo moìn âäi khi âæa âãún räùng tuãúch. Baìi thå Tçnh Giaì, Dán Quaû Âçnh Cäng måí âáöu cho mäüt kyí nguyãn thå måïi cuía Viãût Nam. Baìi thå âaî laìm nãn mäüt cuäüc caïch maûng låïn âäúi våïi nãön thi ca hiãûn âaûi, quyãút âënh cho sæû hçnh thaình låïn maûnh cuía phong traìo thå måïi. Nàm 1933 tåì Phuû Næî Tán Vàn bë âçnh baín, äng tråí ra Haì Näüi laìm Chuí buït tåì Thåìi Âaìm. Nàm 1936 äng viãút cho tåì Traìng An vaì saïng láûp tåì Säng Hæång taûi Huãú. Nàm 1939 äng laûi vaìo Saìigoìn daûy chæî Nho åí træåìng Cháún Hæng cuía äng Phan Baï Lán * vaì viãút tiãøu thuyãút Tråí Voí Læía Ra. Nàm 1941, khi maïy bay âäöng minh oanh taûc Saìigoìn, äng tråí vãö quã nhaì säúng våïi gia âçnh cho âãún Caïch maûng thaïng 8 nàm 1945. Thaïng 3 nàm 1946 äng nháûn âæåüc thæ riãng cuía Baïc Häö måìi ra Haì Näüi tham gia khaïng chiãún våïi cæång vë laì mäüt nhaì vàn hoïa. Suäút 9 nàm khaïng chiãún chäúng Phaïp äng cäng taïc åí Haì Näüi, räöi chiãún khu Viãût Bàõc. Taûi âáy äng væìa hoaût âäüng vàn hoüc væìa dëch thuáût caïc taìi liãûu tæì chæî Haïn, chæî Phaïp ra tiãúng Viãût. Nàm 1954, sau ngaìy miãön Bàõc âæåüc giaíi phoïng, äng tråí vãö Haì Näüi vaìo Häüi Nhaì Vàn Viãût Nam. Nàm 1956 äng âæïng chuí buït tåì Nhán Vàn. Cuîng trong nàm naìy, äng âæåüc cæí tham gia phaïi âoaìn, cuìng våïi nhaì vàn Tãú Hanh, sang Bàõc Kinh Trung Quäúc dæû lãù kyí niãûm 100 nàm nhaì vàn Läù Táún. Äng laì mäüt nhaì vàn, nhaì baïo, nhaì thå, nhaì phã bçnh lyï luáûn vàn hoüc; chàóng nhæîng näøi tiãúng maì coìn xuáút sàõc trong lénh væûc vàn hoüc, triãút hoüc, vàn chæång vaì ngän ngæî. Äng âaî tæìng âæåüc sung vaìo Häüi Âäöng Giaïm Khaío caïc giaíi

238

vàn hoüc cuía Häüi Nhaì Vàn Viãût Nam. Äng âaî âoïng vai “ Ngæû Sæí trãn vàn âaìn “, âæåüc nhiãöu ngæåìi ca ngåüi taìi nàng vaì buït phaïp cuía äng, nhæng bãn caûnh âoï cuîng coï mäüt säú êt ngæåìi ganh të khäng æa thêch äng.

Ngaìy 16 thaïng 1 nàm 1959 ( Giåì Ngoü mäüt ngaìy thaïng Chaûp nàm Máûu Tuáút ) äng tæì tráön taûi säú nhaì 73 phäú Thuäúc Bàõc Haì Näüi, thoü 73 tuäøi.

- Vàn nghiãûp : Suäút caí cuäüc âåìi, äng hoaût âäüng khäng ngæìng. Äng chuí træång nháûp thãú, dáún thán, can thiãûp vaìo âåìi säúng âãø caíi thiãûn xaî häüi. Nhæîng váún âãö äng âãö xæåïng âaî âàng trãn caïc baïo vaì taûp chê thåìi áúy nhæ sau :

- Váún âãö Phuû Næî bçnh quyãön : Vãö màût phã bçnh xaî häüi,äng chuí træång âaûp âäù nhæîng huí láûu, nhæîng tãû âoan âãø xáy dæûng caïi måïi. Trong caïc tãû âoan áúy, caïi gç cáön âaûp âäù træåïc tiãn ? - Âoï laì váún âãö troüng nam khinh næî, nãön moïng cuía sæû báút bçnh âàông trong âåìi säúng con ngæåìi. Âi træåïc Nháút Linh trong cuäún “ Âoaûn Tuyãût “ vaì Khaïi Hæng trong cuäún “ Næía Chæìng Xuán “, ngay tæì nàm 1931, äng âaî âaí kêch chãú âäü âaûi gia âçnh; nguyãn nhán cuía nhæîng thuì nghëch hay huûc hàûc báút hoìa giæîa meû chäöng vaì naìng dáu, quyãút liãût chäúng laûiviãûc cæåîng bæïc hän nhán. Såïm hån ngæåìi naìo hãút, kãø tæì nàm 1929, äng âaî âàût ra váún âãö nam næî bçnh quyãön vaì váún âãö næî quyãön trong vàn hoüc. Sæû tranh âáúu cho quyãön låüi cuía ngæåìi âaìn baì trong xaî häüi Khäøng Maûnh, nàòm trong hãû tæ tæåíng dán chuí cuía Phan Khäi. Âáy khäng phaíi laì thæï dán chuí baìi baín tçm tháúy trong caïc tuyãn ngän quäúc tãú nhán quyãön âáöy chæî nghéa nhæng báút læûc trãn thæûc tãú.

- Váún âãö Quäúc hoüc : Äng Phan Khäi âënh nghéa quäúc hoüc : Chæî quäúc hoüc åí âáy chè vãö caïi hoüc riãng cuía mäüt næåïc, coï sæû khaïc biãût, coï chäù khaïc våïi ngæåìi ngoaìi. Vê duû : Hoüc thuáût Trung Hoa - khäng luáûn hay hay dåî - noï váùn coï caïi veí âàûc biãût, nãúu âem so saïnh våïi caïc næåïc Áu Myî thç khäng giäúng cuía næåïc naìo hãút. Váún âãö quäúc hoüc laì âãö taìi säi näøi âæåüc âem ra tranh luáûn giæîa nàm 1931. Äng Lã Dæ thç quyãút ràòng coï quäúc hoüc, caïc äng Phan Khäi, Phaûm Quyình, Trënh Âçnh Ræ thç quyãút laì khäng. Theo äng Phan Khäi, thç caïi hoüc cuía ta tæì træåïc âãún nay chè saín xuáút ra nhæîng äng “ quan låïn “ chæï khäng saín xuáút ra nhæîng äng Thaïnh, äng Hiãön âem truyãön caïi hoüc laûi cho ai.

Äng chuí træång hoüc biãûn luáûn, hoüc phã bçnh theo phæång phaïp luáûn phæång Táy. Måí caïc cuäüc âäúi thoaûi. Tranh luáûn náùy sinh ra yï kiãún, ra tæ tæåíng. Tæ tæåíng noü coü xaïc våïi tæ tæåíng kia måïi sinh ra hoüc thuyãút. Caïi naìo khäng phuì

239

håüp våïi thåìi âaûi thç tiãu âi. Caïi naìo thêch håüp thç coìn laûi. Nhæîng caïi coìn laûi âoï seî dáön dáön láûp nãn mäüt nãön Quäúc hoüc.

- Vai Ngæû Sæí Vàn Âaìn :

Cuäúi nàm 1929, äng Phan Khäi måí muûc Ngæû Sæí Vàn Âaìn trãn baïo Phuû Næî Tán Vàn âãø sæía sai nhæîng chæî, nhæîng cáu viãút sai trãn caïc baïo. Âiãøn hçnh laì vuû hai äng Nguyãùn Chaïnh Sàõt vaì Âàûng Thuïc Liãng viãút sai tãn mçnh (Trãn danh thiãúp, hai äng viãút chæî Nho laì Sàõc vaì Liãn). Phan Khäi chè trêch thàóng : “ ...chæî quäúc ngæî maì viãút sai báûy baû hãút laì bàõt âáöu tæì caïc äng nhaì baïo. Täi cæï noïi ra tãn hai äng räöi, quyãút luáûn ràòng hãù cæï tãn mçnh maì viãút sai thç báút luáûn chæî naìo cuîng viãút sai âæåüc hãút ... “.

Vãö vai troì Ngæû Sæí Vàn Âaìn cuía äng Phan Khäi, nhaì vàn Vuî Ngoüc Phan trong quyãøn “Nhaì vàn hiãûn âaûi“ âaî viãút nhæ sau : “ ... Phan Khäi maì âoïng vai Ngæû Sæí Vàn Âaìn thç tháût laì xæïng âaïng vç khäng coï máúy ngæåìi kiãm âæåüc nhiãöu âiãöu kiãûn nhæ äng. Äng coï oïc tè mè, phán têch, laûi duìng chæî ráút âuïng, hoüc räüng, kinh nghiãûm nhiãöu. Tæì ngaìy caïi muûc áúy khäng coìn, täi tháúy ràòng vãö sau caïc taûp chê vàn hoüc khaïc cuîng coï nãu lãn nhæîng muûc tæång tæû nhæ thãú, nhæng khäng máúy ngæåìi âuí taìi âãø viãút ... “.

Vàn nghiãûp cuía äng tháût vé âaûi nhæng xuáút baín thaình saïch chè chiãúm mäüt êt trãn toaìn bäü sæû nghiãûp cuía äng âaî træåïc taïc trãn næía thãú kyí. Nhæîng taïc pháøm cuía äng gäöm coï :

- Chæång Dán Thi Thoaûi : Xuáút baín nàm 1936. Âáy laì mäüt tuyãøn táûp do chênh äng thæûc hiãûn, trêch in nhæîng baìi noïi chuyãûn vãö thå ca cuía äng trong Nam Ca Thi Thoaûi âaî âàng trãn caïc baïo tæì nàm 1918 âãún nàm 1931 ; Nam Phong, Âäng Phaïp Thåìi Baïo, Phuû næî Tán Vàn, Trung Láûp ... Våïi cuäún Chæång Dán Thi Thoaûi, äng laì ngæåìi viãút tiãøu luáûn phã bçnh thi ca âáöu tiãn xuáút hiãûn trãn vàn âaìn Viãût Nam.

- Viãût Ngæî Nghiãn cæïu : Âáy laì mäüt cuäún täøng håüp mäüt säú baìi viãút trong voìng ba nàm tæì 1948-1950, sau âoï âæåüc in láön âáöu vaìo nàm 1950 dæåïi tæûa âãö “ Tçm toìi trong tiãúng Viãût “. Tuy saïch âaî in ra nhæ thãú, äng váùn tiãúp tuûc suy nghé vãö nhæîng âiãöu tçm toìi maì mçnh âaî trçnh baìy trong táûp saïch áúy. Äng cuîng âãø yï âãún caïc âãö nghë, pháøm bçnh cuía ngæåìi âoüc. Âãún nàm 1955, sau khi âaî âênh chênh hoàûc viãút nhæîng låìi “ Viãút thãm “ cho quan âiãøm cuía mçnh âæåüc saïng toí, âæåüc maûch laûc hån, äng âaî cho taïi baín táûp saïch áúy våïi tæûa âãö måïi laì Viãût Ngæî Nghiãn Cæïu.

240

Trong tçnh hçnh nghiãn cæïu tiãúng Viãût cuía ta vaìo giai âoaûn âoï, coï thãø noïi Phan Khäi âaî âoïng goïp mäüt cäng trçnh âaïng kãø vaìo viãûc âàût mäüt caïi nãön cho viãûc nghiãn cæïu tiãúng Viãût sau naìy. Båíi thãú chuïng ta khäng thãø phuí nháûn cäng lao, näø læûc cuîng nhæ nhæîng kiãún giaíi hãút sæïc sáu sàõc vaì âäüc âaïo cuía äng trong nhæîng âoïng goïp vãö vai troì måí âæåìng cuía äng trãn lénh væûc Nghiãn Cæïu Tiãúng Viãût.

- Tiãøu thuyãút Tråí Voî Læía Ra : Saïch âæåüc xuáút baín nàm 1930. Äng Vuî Ngoüc Phan phã laì khäng coï gç âàûc sàõc.

Viãút vãö Phan Khäi trong cuäún Nhaì Vàn Hiãûn Âaûi, äng Vuî Ngoüc Phan âaî nháûn xeït: “ .. äng laì thi sé coï biãût taìi, låìi thå cæïng caïp coï caïi gioüng caím khaïi. Tháût váûy, cuîng nhæ bao nhaì Nho khaïc, äng cuîng laìm thå, bçnh thå ráút thám thuïy. Trong äng coï hai phong caïch khaïc nhau: Mäüt tám häön thi nhán bãn caûnh mäüt nhaì lyï luáûn. Tám häön thå laì gç, nãúu khäng phaíi laì mäüt tám häön tinh tãú biãút caím nháûn nhæîng veí âeûp, veí sáu sàõc cuía âåìi. Äng khäng æa chuäüng läúi vàn hoa phuì phiãúm, saïo moìn trong thå vàn... “

� Taìi nàng vaì Nhán caïch :

Muäún biãút toaìn diãûn hãû thäúng tæ tæåíng cuía Phan Khäi, cáön phaíi coï mäüt tuyãøn táûp âáöy âuí nhæîng baìi viãút cuía äng âàng trãn caïc baïo tæì Bàõc vaìo Nam trong khoaíng næía thãú kyí qua. Tuy nhiãn, âoüc nhæîng trêch dáùn sau âáy trong nhæîng baìi cuía nhæîng nhaì vàn, nhaì hoüc giaí näøi tiãúng âaî ca ngåüi äng, chuïng ta cuîng tháúy roî caïi biãût taìi vaì nhán caïch cuía äng :

- Vuî Ngoüc Phan : Taïc giaí cuäún “ Nhaì vàn Hiãûn Âaûi “ xuáút baín taûi Haì Näüi nàm 1942, âaî âæa ra mäüt säú âàûc âiãøm :

- Äng laì mäüt nhaì cæûu hoüc nhæng ráút måïi, âæa ra nhiãöu caïi måïi maì âãún nhæîng nhaì tán hoüc cuîng phaíi cho laì måïi quaï.

- Äng coï läúi bçnh thå cháúm phaï, noïi baûo vaì ráút coï duyãn trong “ Chæång Dán Thi Thoaûi “.

- Äng laì thi sé coï biãût taìi, låìi laûi ráút cæïng caïp coï caïi gioüng caím khaïi.

- Coìn vãö thå måïi, chênh äng laì ngæoìi khåíi xæåïng træåïc nháút våïi baìi “Tçnh giaì “.

- Vãö tiãøu thuyãút, äng coï cuäún “Tråí voí læía ra“ coìn mang nhiãöu läùi cuía caí tiãøu thuyãút Táy láùn Taìu, væìa kãø væìa bçnh pháøm.

Vuî Ngoüc Phan nháûn âënh : “ Phan Khäi laì mäüt nhaì vàn xuáút sàõc nháút trong phaïi nho hoüc vaì trong vàn giåïi Viãût Nam, duì thuäüc vãö phaïi giaì hay phaïi

241

treí. Tuy nhiãn coï mäüt säú ngæåìi khäng âäöng yï våïi äng nhæng ai ai cuîng phaíi cäng nháûn äng laì mäüt tay kiãûn tæåïng.

- Nguyãùn vàn Xuán : Trong cuäún “Khi nhæîng læu dán tråí laûi“, Thåìi Måïi xuáút baín nàm 1969 taûi Saìigoìn, Nguyãùn vàn Xuán âaî viãút :

- Khäng gç vä lyï vaì âau xoït cho bàòng mäüt hoüc sinh Âãû Nhë hoüc Âäng Dæång taûp chê maì khäng hoüc Phuû Næî Tán Vàn. Noïi vãö moüi phæång diãûn thç taûp chê sau naìy âaî væåüt xa taûp chê træåïc vãö biãn khaío, dëch thuáût, buït chiãún, phã bçnh tiãøu thuyãút. Âaî noïi âãún Phuû Næî Tán Vàn khäng thãø khäng noïi âãún Phan Khäi. Taûi sao hoüc sinh hoüc Phan Kãú Bênh, Tráön Troüng Kim maì khäng hoüc Phan Khäi? Chênh hai hoüc giaí trãn chè sao cheïp laûi nhæîng tæ tæåíng cuía Khäøng Maûnh, coï hãû thäúng chæï khaïm phaï ra caïi hay, caïi dåí mäüt caïch âêch âaïng nháút bàòng læång tri vaì tri thæïc, våïi gioüng vàn væït boí caïi läúi nàûng nãö, baïc hoüc rãö raì cuía Phaûm Quyình, âãø diãùn taí bàòng gioüng vàn säúng âäüng, coìn ai hån Phan Khäi ? Coï nhaì nho naìo coï oïc hoaût âäüng vaì saïng kiãún nhæng êt thaình kiãún nhæ äng ?

- Nguyãùn Thanh Laîng : Giaïo sæ Âaûi hoüc Vàn Khoa Saìigoìn : - Phan Khäi laì mäüt khuän màût âeûp âeî nháút cuía thåìi âaûi ta, mäüt täøng håüp kyì diãûu âæåüc hçnh thaình do nhæîng gç tinh tuïy nháút cuía nãön cäø hoüc vä cuìng tãú nhë Âäng phæång vaì nãön hoüc thuáût minh baûch, khuïc chiãút cuía Táy phæång. Äng yãu Âäng phæång nhæng äng cuîng khäng thãø chëu giam haîm trong caïi ao tuì Âäng phæång. Äng âi tçm Táy phæång nhæng äng cuîng chàóng chëu âãø cho Táy phæång nhäø hãút nåi äng nhæîng gäúc rãø cäø kênh âaî do Âäng phæång àn sáu vaìo tám häön äng.

Caïi cuäüc âåìi laû luìng áúy, caïi täøng håüp diãûu kyì áúy, äng khäng muäún nhåì ai nàûn noï ra maì äng muäún chênh äng tæû moì máùm ra, nhiãöu khi ráút gian truán, âãø tæû laìm láúy cuäüc âåìi mçnh...Laì cáy buït thæåìng xuyãn cuía Phuû Næî Tán Vàn, Phan Khäi nhæ thán bæåïm nhåín nhå trãn táút caí moüi caïnh hoa cuía væåìn vàn hoüc. Coüng laûi, vàn äng trãn tåì Phuû Næî naìy coï caí máúy tràm baìi. Äng baìn vãö vàn hoüc cuía næî giåïi vaì nhåì vaìo thi ca, nháút laì thi ca bçnh dán, âãø tçm hiãøu thán pháûn cuía ngæåìi âaìn baì Viãût Nam. Äng nghiãn cæïu vãö vàn tæû ngän ngæî Viãût Nam, tæì nguäön gäúc tiãúng noïi, caïch thãú âàût cáu sao cho âuïng luáût viãút vàn. Äng phã bçnh Nho Giaïo, äng cäng kêch noï laì goì boï, huí láûu. Äng nghiãn cæïu vaì phã bçnh vàn hoüc khi thç âæïng åí cæång vë mäüt nhaì tæ tæåíng, luïc laûi nhán danh mäüt nhaì xaî häüi, khi laiû nhán danh mäüt tay nghãû sé taìi tæí.

- Nguyãùn Hæng Quäúc : Khäng coìn nghi ngåì gç næîa, Phan Khäi laì mäüt gæång màût låïn trong lëch sæí vàn hoûc Viãût Nam hiãûn âaûi màûc duì äng khäng phaíi laì mäüt nhaì vàn låïn, khäng phaíi laì mäüt hoüc giaí låïn, cuîng khäng phaíi laì mäüt nhaì

242

baïo låïn. Nháûn âënh trãn âáy coï caïi gç nhæ nghëch lyï. Nhæng nghëch lyï áúy âaî xuáút hiãûn tæì láu, khaï phäø biãún trong caïc cäng trçnh nghiãn cæïu vàn hoüc Viãût Nam hiãûn âaûi : viãút phã bçnh vàn hoüc, chè táûp trung vaìo nhæîng ngoün âènh cao nháút cuía tæìng thãø loaûi, ngæoìi ta thæåìng boí qua Phan Khäi ! Tuy nhiãn khi viãút vàn hoüc sæí, nhàòm taïi hiãûn diãûn maûo nãön vàn hoüc Viãût Nam hiãûn âaûi trong quaï trçnh váûn âäüng cuía noï qua nhæîng thåìi kyì, nhæîng biãún thaïi, nhæîng traìo læu vaì nhæîng khuynh hæåïng khaïc nhau, ngæåìi ta laûi hay nhàõc âãún Phan Khäi, hån næîa, nhàõc mäüt caïch troüng voüng.

- Âaìo Xuán Kiãn : ... Phan Khäi laì mäüt ngæåìi suäút âåìi giæî âæåüc khê tiãút nhaì nho cæång træûc, khäng thoía hiãûp våïi âiãöu maì thåìi âaûi häm nay goüi laì “chaì âaûp nhán quyãön“. Äng laì pháön tæí hoaût âäüng hàng say trong phong traìo Âäng Kinh Nghiaî Thuûc åí Haì Näüi, cuía phong traìo Duy Tán åí Quaíng Nam, mäüt Nhaì baïo tiãn phong vaì näøi tiãúng qua phong caïch buït chiãún ràõn roíi, khuïc chiãút maì âäúi tæåüng cuía äng thæoìng chè laì âáúu tranh cho mäüt phong thaïi tæû do, bçnh âàóng. Äng coï kiãún thæïc quaíng baïc, laûi coï nhiãût tám tçm kiãúm caïi âuïng caïi täút, nãn vàn buït chiãún laì mäüt såí træåìng cuía äng trong sæû nghiãûp laìm baïo. Nhæng tênh caïch näøi báûc cuía vàn buït chiãún Phan Khäi laì åí chäù äng chuäüng sæû chênh xaïc, sæû minh baûch, sæû liãm khiãút, trê thæïc. Âoï laì loaût baìi tranh luáûn vãö Nho giaïo våïi Tráön Troüng Kim, cuía baìi caính caïo nhæîng “nhaì hoüc phiãût”. Cho âãún cuäúi âåìi, Phan Khäi váùn laì ngæåìi nhæ thãú...

Qua nhæîng âoaûn trêch dáùn trãn chuïng ta nháûn tháúy, quaí tháût khäng mäüt nhaì vàn, nhaì baïo naìo, âæoüc nhiãöu ngæåìi viãút âãún - ca ngåüi coï vaì khen chã cuîng coï - nhæ Phan Khäi.

Caí mäüt âåìi ngæåìi, tæì tuäøi thanh xuán âãún laîo thaình, nhaì vàn naìy âaî säúng thuáön tuïy bàòng ngoìi buït. Tãn tuäøi, baìi våí cuía äng xuáút hiãûn thæoìng xuyãn trãn caïc diãùn âaìn baïo chê roìng raî hån næía thãú kyí, cho chuïng ta hçnh dung ra sæû nghiãûp âäö säü vaì âa daûng maì äng âaî taûo dæûng. Ráút tiãúc, maîi âãún báy giåì chæa mäüt ai xuáút baín toaìn bäü sæû nghiãûp saïng taïc cuía äng âãø caïc thãú hãû sau coï dëp âoüc vaì hoüc hoíi mäüt táúm gæång, mäüt ngoìi buït suäút âåìi säúng ngay thàóng, maûnh meî vaì luän luän cáöu tiãún, cáûp nháût caïi måïi. Laînh væûc naìo trong vàn hoüc cuîng coï äng vaì laînh væûc naìo äng cuîng luän luän âi âáöu.

Phan Khäi xæïng âaïng tiãu biãøu cho hai chæî NHAÌ VÀN.

� THÅ CA ÄNG ÂAÎ SAÏNG TAÏC

Ngoaìi nhæîng baìi thå äng saïng taïc âaî âæåüc âàng trãn caïc baïo tæì træåïc, chuïng täi xin cheïp laûi 2 baìi thå Dán Quaíng Nam xin sæu vaì Khuyãún hoüc maì

243

äng âaî laìm trong nhæîng nàm 1908 vaì1914, luïc åí quã nhaì. Âáy laì 2 baìi thå chuïng täi âaî sæu táöm âæåüc qua truyãön kháøu cuía caïc báûc laîo thaình åí Baío An. Baïo Phuû Næî Tán Vàn säú ra ngaìy 10.3.1932 in baìi tiãøu luáûn " Mäüt läúi thå måïi trçnh chaïnh giæîa laìng thå " våïi baìi Tçnh giaì cuía Phan Khäi âaî gáy mäüt tiãúng vang trong laìng thå. Coï thãø xem nhæ ngaìy áúy laì ngaìy khai sinh phong traìo thå måïi. Træåïc ngaìy lëch sæí naìy, Phan Khäi âaî thai ngheïn yï tæåíng tæì nhiãöu baìi viãút phã phaïn läúi thå cuî våïi nhæîng niãm luáût quaï khàõc khe, goì boï, saïo moìn máút hãút caí häön thå tæû nhiãn, trong saïng. Trong " Thi Nhán Viãût Nam", Hoaìi Thanh - Hoaìi Chán âaî noïi vãö Phan Khäi tháût trán troüng : "Äng Phan Khäi hàng haïi nhæ mäüt vë tæåïng quán, doîng daût bæåïc ra tráûn. Äng tæû giåïi thiãûu - Træåïc kia...trong mäüt nàm täi cuîng coï nàm, baíy baìi hoàûc bàòng chæî Haïn hoàûc bàòng chæî Näm. Maì nàm, baíy baìi cuía täi, khäng phaíi noïi phaïch, âãöu laì nàm, baíy baìi nghe âæåüc - ÁÚy thãú maì äng kãút aïn thå cuî ! Thå cuî bë cáu thuïc quaï nãn máút chån. Båíi váûy, äng baìy ra mäüt läúi thå âan yï tháût coï trong tám khaím mçnh, taí ra bàòng nhæîng cáu coï váön maì khäng bë boï buäüc niãm luáût gç hãút vaì taûm mãûnh danh laì Thå Måïi... Baìi " Tçnh Giaì "ì cuía äng âaî khiãún cho säú âäng thanh niãn trong næåïc bäùng tháúy måí ra mäüt goïc tråìi vç caïi taïo baûo giáúu giãúm cuía mçnh âaî âæåüc mäüt báûc âaìn anh trong vàn giåïi cäng nhiãn thæìa nháûn". Maì " Tçnh giaì " hay tháût. Âãún báy giåì váùn tháúy hay, duì thå måïi âaî phaït triãøn qua suäút chàûng âæåìng daìi gáön 70 nàm."

Tçnh giaì Hai mæåi bäún nàm xæa, Mäüt âãm væìa gioï laûi væìa mæa. Dæåïi ngoün âeìn måì, trong gian nhaì nhoí, Hai maïi âáöu xanh, kãö nhau than thåí : “ Äi âäi ta, tçnh thæång nhau thç váùn nàûng, Maì láúy nhau hàón laì khäng âàûng. Âãø âãún näùi tçnh træåïc, phuû sau; Chi cho bàòng såïm liãûu maì buäng nhau !”. Hay ! Noïi måïi baûc laìm sao chåï ! Buäng nhau laìm sao cho nåî ?

Thæång âæåüc chæìng naìo hay chæìng náúy, Chàóng qua äng tråìi bàõt âäi ta phaíi váûy !

Ta laì nhán ngaîi, âáu coï phaíi våü chäöng maì tênh chuyãûn thuíy chung ?

244

Hai mæåi bäún nàm sau, Tçnh cåì nåi âáút khaïch gàûp nhau : Âäi maïi âáöu âaî baûc

Nãúu chàóng quen lung âäú coï nhçn ra âæåüc ! Än chuyãûn cuî maì thäi. Liãúc âæa nhau âi räöi ! Con màõt coìn coï âuäi.

***

Sau khi cuìng Tãú Hanh sang Trung Quäúc dæû kyí niãûm 100 nàm ngaìy sinh Läù Táún, Phan Khäi tråí vãö våïi tám traûng cuía mäüt ngæåìi vaìo tuäøi " Nhán sanh tháút tháûp cäø lai hy " . Tám sæû áúy, äng gåíi vaìo baìi thå :

Nàõng chiãöu Nàõng chiãöu âeûp coï âeûp Tiãúc taìi gáön chaûng vaûng Màûc duì gáön chaûng vaûng Nàõng âæåüc thç cæï nàõng.

***

Thàm bäü âäüi Væåüt nuïi treìo non täi âãún âáy,

Vãö thàm anh nghè dæåïi chán máy. Chuïc anh maûnh khoíe räöi ra tráûn,

Maïu sæïc caìng hàng âãø âaïnh Táy. Âaïnh âãún bao giåì âäüc láûp thaình,

Täi duì giaì ruûi åí quã anh, Cuîng âaình nhàõm màõt khäng án háûn, Nàòm dæåïi mäö nghe khuïc thaïi bçnh.

***

Dán Quaíng Nam xin sæu ( Cäø âäüng tuyãn truyãön cho phong traìo chäúng sæu cao thuãú nàûng, âãø quáön chuïng bçnh dán dãù hiãøu, äng saïng taïc theo daûng veì - NV )

245

Dán trong tènh Quaíng Nam mçnh Khäng kham sæu thuãú æïc tçnh phaíi kãu.

Kãø ra cæûc khäø tràm âiãöu Quan coi dán dæåïi nhæ rãöu raïc träi. Mäüt tràm moïn thuãú cuîng bao Cäng ngán, cäng êch thãm cao bäüi phaìn. Ngæåìi naìo chàóng coï thuãú thán Khäng lo kãu toí âãø pháön cho ai ? Dán thåìi than ngàõn thåí daìi, Ngæåìi thç âåüi lãûnh quan sai thç laìm. Nhæ váöy dán chëu sao kham ? Ngæåìi thç coìn âãø nguí doìm xem sao. Dán âi lãn xuäúng lao xao, Traïch ai máúy keí anh haìo vä tám. Nhæ âui, nhæ âiãúc, nhæ cám Âãø cho dán dæåïi chëu báöm khäø âau. Hay laì coìn âåüi ngæåìi thæa, Màõt tuy âaî tháúy maì chæa daïm laìm. Dán kãu toìa sæï âaî traìn, Traïch ai âi âãún næía âaìng laûi lui. Phaíi chi coï chuït thët âuìi, Âaî traïch : “ Kênh biãúu sao täi khäng pháön “. Viãûc nhàòm maì laûi láön khán, Loanh quanh ruïc bãúp moüi láön âaî quen. Sao khäng boí thoïi ngu heìn, Cuîng laì maïu âoí âáöu âen våïi ngæåìi. Sao khäng såü caïc xaî cæåìi, Cuìng laì caïc huyãûn, häø ngæåi dán ngheìo. Leî cäng ai laûi khäng theo, Dáùu maì sáúm chåïp cuîng gieo mçnh vaìo.

246

Tæång nhu âaïo thæí thë haìo, Tæång thán tæång aïi âäöng baìo mäüt phen. Laûi khuyãn nhæîng keí thiãúu niãn, Hoüc cho biãút chæî dán quyãön måïi hay. Leî cäng naìo âåüi ai baìy, Tràm dáu cuîng quyãút mäüt tay anh huìng. Viãûc nhàòm ta cuîng lo chung Mong cho haìo phuï, cäng, näng mäüt loìng.

***

Khuyãún hoüc ( Baìi naìy äng laìm luïc vãö quã nhaì daûy hoüc, sau khi ra tuì nàm 1914 ).

Em åi, gaì âaî gaïy doìn,

Laïng giãöng âaî dáûy, em coìn nguí sao ? Ngoaìi âæåìng keí buïa, ngæåìi dao, Keí vä xæåíng maïy, ngæåìi vaìo xæåíng in. Trãn caình ruí rè âaìn chim, Kãu nhau laìm täø, kiãúm tçm boü sáu. Muän ngaìn sinh váût âua nhau, ÅÍ trãn thãú giåïi âëa cáöu khaïc chi. Maûnh thç âæåüc, yãúu thç suy, Em åi mau dáûy maì âi âãún træåìng. Táûp reìn maïy moïc, vàn chæång Y khoa cæïu thãú, cäng thæång giuïp âåìi. Thæí xem åí caïc næåïc ngoaìi, Tçm doì âaïy biãøn, làûn chui dæåïi háöm. Táûp träöng dáu, táûp nuäi tàòm, Hoüc âi dæåïi næåïc, hoüc cáöm maïy bay. Næåïc mçnh chàóng âæåüc maíy may, Tháúy ngæåìi ta, chè nuäút cay ngáûm sáöu.

247

Nhæ ta cuîng màõt cuîng âáöu, Cuîng tay chán áúy, cuîng daìy trê khän. Laìm ngæåìi phaíi biãút tæû tän, Hoüc nhæ Æng Âaûo, Lyï Bän måïi laì. Haîy xem caïc næåïc ngæåìi ta, Thåü thuyãön, lênh traïng taìi ba tuyãût våìi. Em thåìi biãúng hoüc, ham chåi Saïch âeìn xa laïnh, gáön nåi ræåuû cheì Cuìng nhau âua baûn, âua beì, Täúi trong træåìng haït, saïng vãö nguí træa. Tháúy em, nhåï chuyãûn thæåí xæa : Sæìng tráu âeo saïch naìo thua keïm gç ? 15 Naìo ngæåìi gaïnh cuíi âi thi,16 Naìo ngæåìi bàõt âoïm hoüc baìi tháu canh.17 Khuyãn em caïi baí låüi danh,

Vaìo loìn ra cuïi, cäng khanh coi thæåìng. Dáùu maì màõm muäúi, dæa tæång,

Âáút ta, ta cáúy, ta bæìa tæû ta. Em åi, phaíi biãút nghé xa, Hoüc räöi giuïp næåïc, giuïp nhaì måïi nãn. Chê trai phaíi giæî cho bãön,

Chåï vç thãú læûc âäöng tiãön maì say. Bçnh minh âaî roî ban ngaìy,

Mau mau thæïc dáûy keío cháöy, em åi !

*** Baìi thå thaïch hoüa âàng trãn Baïo Thæûc Nghiãûp nàm 1921.

15 Ninh Thêch ngæåìi næåïc Vãû, nhaì ráút ngheìo âi chàn tráu maì hoüc. Âang chàn tráu gàûp Quaín Troüng, tæåïng quäúc næåïc Tãö. Quaín Troüng biãút äng laì ngæåìi coï taìi beìn tiãún cæí lãn vua Tãö Hoaìn Cäng. Vua phong äng laìm quan Âaûi phu cuìng Quaín Troüng träng coi viãûc næåïc. 16 Chu Maîi Tháön, âåìi Haïn, luïc coìn haìn vi phaíi âäún cuíi âãø âäü nháût theo âuäøi viãûc hoüc. Sau laìm nãn nghiãûp låïn. 17 Vuî Tæí Xa Dáûn, âåìi Táún, nhaì ngheìo nhæng ráút ham hoüc, ban âãm khäng coï dáöu thàõp âeìn nãn phaíi bàõt âom âoïm boí vaìo voí træïng láúy aïnh saïng maì hoüc.

248

( Nhæng tæì âoï âãún nay chæa tháúy ai hoüa baìi thå naìy - NV )

Viãúng mäü äng Lã Cháút Bçnh Táy tráún Bàõc, sæí nghçn thu

Áúy coí måì rãu âáút mäüt u ! Áúy duîng, áúy trung laì thãú thãú ! Maì án, maì oaïn åí mä mä. Chim gaìo håìn soït xuán áöm é, Huìm theït oai læa gioï vuût vuì. Caïi chuyãûn anh huìng ai giåí âãún

Häö Táy coìn vàóng tiãúng chuäng bu! ***

Chåi thuyãön trãn säng Tán Bçnh Eo âáút vàõt ræìng giaì ra næåïc Thaình con säng xanh biãúc daìi ghã. Khè ho coì gaïy tæï bãö, Ta âem thán âãún chäún náöy laìm chi. Nhåï tæì treí gian nguy tæìng traíi Bæåïc giang häö, bæåïc maîi chæa thäi. Maînh thán coìn choüi våïi âåìi, Hiãøm ngheìo laì baûûn, chåi våi laì nhaì. Caính hiu quaûnh coï ta coï chuí Bàòng khäng ta, chàóng phuû Hoïa cäng ! Veî ra caïi caính laû luìng, Maì cho coüp biãøn caï âäöng hay sao ? Xuäöng ba laï âáu naìo chaìng Thäø Ræåüu âãú mang theo mäø læng báöu.

249

Muîi chaìng træåïc, laïi ta sau Maïi cheìo khoan nhàût con traìo ngæåüc xuäi.

Boïng chiãöu nhuäüm lau muìi vaìng uïa Khoïi, næåïc, tràng, máy buía læng chæìng.

Vaûch lau, reî khoïi tung tàng Trãn tråìi, duåïi næåïc, bãn ræìng, giæîa ta. Lä tuïp laï saì sa trong nguït Chåüt thuyãön con vuìn vuût ngang gioìng. Nguäön Âaìo coï phaíi âáy khäng? Vuîng Læång Sån phaíng pháút cuìng laì âáy. Væìng aïc làûng, choìm cáy âen sáûm Vaìo caìng sáu, caìng làõm veí u. Læåün chiãöu læåït gioï vi vu, Chim vãö äø thäút, væåün ru con thuyãön. Bäùng caïi soaût, maïi truyãön huìm voüt Saïng láûp loìe, ngoün âuäúc ma tråi. OÏ vuìng dáûy, khè reo cæåìi Tràm yãu ngaìn quaïi nheì ngæåìi maì trãu. Soaût âaìng muîi, maïi cheìo toan âaïnh Laïi pháút ngang, dæåìng traïnh cån naìn. UÍa kça, ràõn häø phuìng mang Væåüt säng reî soïng bàng ngaìn nhæ tãn. Vuût âaïy næåïc träöng lãn cáy truû Hàón âáy räöi caï sáúu quyïch âuäi. Tràm caïi såü cæåïp caïi vui Tåïi âaình chàóng tiãûn, muäún luìi chèn khän. Säng phåi daîi luûa tràõng tinh mäüt maìu. Roî muän tæåüng nhæ chaìo laûi khaïch Làûng mäüt chiãöu dæåìng traïch láúy nhau. Caính sao biãún âäøi quaï mau, Roî hai thãú giåïi træåïc sau næía giåì.

Caính âäúi caính nhæîng ngåì mäüng më

250

Hoàûc laì do tám yï maì ra. Táöm u bæåïc âaî quaï xa, Canh khuya sæång nàûng liãûu maì vãö âi. Xoaìng håi cuïc khç khç cæåìi maîi Toïc pháút phå dæåìng traíi boïng tràng. Giæîa gioìng, chiãúc laï thung thàng Láön doì läúi cuî báng khuáng chaûnh niãöm. Gáùm thán thãú ba chçm baíy näøi, Laûi phen náöy laûc läúi tåïi âáy. Mäüt âãm caính väüi âäøi thay, Räöi ra sao næîa, sau náöy tràm nàm. Ngám máúy váûn taûm laìm du kyï, Cheïp gåíi ngæåìi tri kyí âæåìng xa.

Ngæåìi nhæ roî biãút yï ta, Thç náng cheïn ræåüu maì ca khuïc náöy.

Chuï thêch : Muìa thu nàm 1927, nhán coï viãûc phaíi taûm laïnh Saìi goìn êt láu, taïc giaí vãö chåi nhaì ngæåìi baûn åí muîi Caì Mau. Baìi thå âæåüc viãút sau mäüt cuäüc âi daûo bàòng thuyãön trãn säng Tán Bçnh. Khu ræìng naìy thuäüc xoïm Tán Bçnh, màûòt træåïc ræìng laì säng, khäng coï âæåìng saï gç caí. Taïc giaí âaî diãùn taí nhæîng caính ghã såü trãn säng hoang vàõng, nhán thãø gåíi gàõm tám sæû cuía mçnh ( Vuî Ngoüc Phan ).

**********

PHAN THAO Phaïi 2 Âåìi thæï 14

Sinh ngaìy 25.01.1915 18 taûi Baío An, xaî Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam. Con trai âáöu cuía äng Phan Khäi vaì baì Læång thë Tuãû. Äng âaî hoüc âãún hãút báûc Trung hoüc Phaïp, tham gia hoaût âäüng Caïch maûng tæì nàm 1936 :

18 Theo baì Phan Thë Miãöu, em gaïi äng Thao, cung cáúp cho Ban Biãn táûp chuïng täi : Äng Phan Thao sinh ngaìy 15.11.1915.

251

- 1936 : Tham gia phong traìo Màût tráûn Bçnh dán. Tham gia Viãût Minh xaî hån 1 thaïng træåïc ngaìy täøng khåíi nghéa 8/1945.

- 1945 : Thæ kyï âoaìn Vàn hoïa Cæïu quäúc Quaíng Nam. Thæ kyï BCH Liãn âoaìn Vàn hoïa Cæïu quäúc Trung Bäü. Biãn táûp viãn taûp chê Aïnh Saïng - cå quan cuía häüi nghiãn cæïu chuí nghéa Maïc cuía Trung Bäü. Biãn táûp viãn baïo Quyãút Thàõng - cå quan cuía Màût tráûn Viãût Minh Trung Bäü.

- Thaïng 6/1946 : Truïng cæí Âaûi biãøu Quäúc Häüi Khoïa âáöu tiãn cuía næåïc Viãût Nam Dán Chuí Cäüng Hoìa. - 29.5.1946 âæåüc kãút naûp vaìo Âaíng Cäüng saín Viãût Nam taûi Chi bäü træûc thuäüc xæï uíy Trung Bäü.

- Thaïng 7/1946 : Ty træåíng Ty Tuyãn truyãön Quaíng Nam kiãm thæ kyï Häüi Liãn Hiãûp Quäúc Dán Viãût Nam.

- 19.12.1946 : Phoï træåíng ban Tuyãn truyãön khaïng chiãún liãn tènh Quaíng Nam , Âaì Nàông.

- 1947 : Phuû traïch baïo Cæïu Quäúc miãön Nam Trung bäü. Phoï Chuí tëch Liãn âoaìn Vàn hoïa khaïng chiãún miãön Nam Trung bäü. Chuí nhiãûm taûp chê Miãön Nam - cå quan cuía Liãn âoaìn.

- Thaïng 8.1949 : Phoï chuí tëch Ban Âaûi diãûn vàn hoïa Liãn khu 5. Uíy viãn thæåìng vuû Häüi Viãût Trung hæîu nghë Liãn khu 5 âäöng thåìi laì Chi häüi træåíng Chi häüi Liãn khu 5. Bê thæ Âaíng âoaìn Vàn hoïa Liãn khu 5.

- Thaïng 10.1949 : UÍy viãn BCH häüi Liãn Viãût, phuû traïch phoìng liãn laûc Âaûi biãøu Quäúc häüi Liãn khu 5.

- Thaïng 8.1954 - thaïng 7.1957 : Træåíng phoìng Bê thæ baïo Nhán Dán. - Thaïng 8.1957 - thaïng 8.1960: Chuí buït baïo Thäúng Nháút.

Huán chæång khaïng chiãún Haûng Nháút. Äng máút ngaìy 5.8.1960 vaì an taïng taûi Haì Näüi.

***

XUÁN TÁM

252

Phaïi Nhç âåìi thæï 14. Xuán Tám tãn tháût laì Phan Haûp, sinh ngaìy 1.1.1916 taûi laìng Baío An, xaî

Âiãûn Quang, huyãûn Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam. Con trai thæï hai cuía äng Phan Diãu, äng sinh ra trong mäüt gia âçnh coï truyãön thäúng hiãúu hoüc åí Baío An.

Äng theo hoüc træåìng Chaigneau, räöi træåìng Quäúc hoüc Huãú vaì âáûu bàòng Thaình Chung, äng nghè hoüc vç gia âçnh ngheìo. Äng laìm thäng phaïn taûi Kho baûc Tourane. Thaïng 8 nàm 1945, äng hàng haïi tham gia Caïch maûng. Sau 1 nàm åí quán âäüi äng âæåüc goüi vãö laìm Ngán khäú tènh Quaíng Nam, sau laìm Giaïm âäúc Såí Ngán khäú Liãn khu 5. Cuäúi nàm 1954 äng táûp kãút ra Bàõc, cäng taïc åí Ban Kinh tãú Chênh phuí räöi Uíy Ban Kãú hoaûch Nhaì Næåïc cho âãún khi vãö hæu. Nay äng âaî trãn 80 tuäøi säúng thanh baûch trong mäüt càn häü åí phäú Thuûy Khã, quáûn Táy Häö Haì Näüi. Äng váùn thæåìng xuyãn hoüp màût våïi caïc baûn thå trong Häüi nhaì vàn, laìm thå âàng trãn caïc baïo åí Haì Näüi vaì dëch vàn thå Phaïp.

Træåïc nàm 1945, äng âaî âàng nhiãöu baìi thå trong caïc taûp chê Tán vàn, Säng Hæång, Baûn âæåìng, Thanh niãn, Âoaìn kãút khaïng chiãún Liãn Khu 5, Vàn, Âaûi âoaìn kãút,Tiãön phong, Phuû næî Viãût Nam. Nàm 1941, äng xuáút baín táûp thå " Låìi chim non ", coï nhiãöu baìi äng saïng taïc tæì nàm 1935, tæïc laì nàm äng 19 tuäøi. Trong táûp thå naìy coï baìi " Nghè heì " âaî âoaût giaíi Nháút trong cuäüc thi thå cuía baïo Baûn âæåìng. Tæì muìa Heì nàm 1941, baìi thå Nghè Heì âæåüc âæa vaìo saïch giaïo khoa vàn cáúp tiãøu hoüc. Taïc giaí Xuán Tám vaì thå cuía äng âaî âæåüc choün âæa vaìo táûp " Thi nhán Viãût Nam " cuía hai taïc giaí Hoaìi Thanh vaì Hoaìi Chán, xuáút baín nàm 1941. Sau âáy xin trêch giåïi thiãûu mäüt säú baìi thå Xuán Tám âaî saïng taïc tæì træåïc Caïch maûng thaïng 8 âãún nay :

Baìi thå näøi tiãúng, nhiãöu SVHS âaî tæìng thuäüc loìng trong nhæîng ngaìy coìn càõp saïch âãún træåìng :

Nghè Heì Sung sæåïng quïa, giåì cuäúi cuìng âaî hãút, Âoaìn trai non håïn håí ruí nhau vãö. Chên mæåi ngaìy nhaíy nhoït åí miãön quã

Äi táút caí muìa Xuán trong muaì Haû.

Mäüt neït màût, tràm tiãúng cæåìi räün raî, Låìi trãn mäi chen chuïc näúi nghçn cáu.

253

Chåì âãm nay; saïng såïm bæåïc lãn taìu, Àn chàóng âæåüc, loìng nän nao khoï nguí.

Trong khoaính khàõc saïch, baìi laì giáúy cuî, Nhåï laìm chi. Tháöy meû âåüi, em träng.

Trãn âæåìng laìng huyãút phæåüng nåí thaình bäng, Vaì væåìn räüng nhiãöu traïi cáy ngon ngoüt.

Kiãøm soaït kyî coï khi coìn thiãúu soït; Ræång cháût räöi, khoï nhäút caí niãöm vui. Tay bàõt tay, häön khäng chuït buìi nguìi,

Caïc baûn håîi, tråìi mai âáöy aïnh saïng. ( Låìi tim non )

***

Saïng áúy Häüi An Saïng áúy Häüi An bæìng tènh giáúc Thuyãön buäöm chen chuïc räün båì säng. Nguäön âæa thuyãön xuäúng, khoang âáöy chátû Âãm måïi væìa qua coï keí mong.

Voìm xanh hæìng âoí vuìng Non Næåïc, Sao tàõt læng tråìi, tràng träún xa. Bãn thãöm nhaì cäù bao ngæåìi âåüi,

Baït sæï Giang táy sàõp âæûng quaì. Cæía Âaûi ãm ãm gåíi gioï vãö, Gioï thåm muìi biãøn âãún say mã. Toïc em phå pháút trong laìn gioï Màõt saïng tçm ai doüc véa heì. Nhåï nhæîng ngaìy xæa täi xuäúng âáy, Cuîng thuyãön buäöm áúy, cuîng säng náöy.

Chuìa Cáöu váùn gaïc âäi chaìng khè,

254

Maì Häüi An raìy âaî âäøi thay. Näöm sàõp lãn räöi, mua baïn mau, Thuyãön càng buäöm chaûy êt chåì láu. Chuyãûn coìn dang dåí chæa trao hãút

Xin heûn ai vãö nhåï saïng sau. ( Hæång giæîa muìa ) 1946

***

Tæì ngaìy chë âi xa (Gåíi chë B. Canada )

Tæì ngaìy chë âi xa, Mæåìi máúy láön mai nåí, Chiãöu chiãöu chë coï nhåï Khoïi maïi bãúp quã nhaì ?

Quã nhaì caïch âaûi dæång Xa nhau ngaìn vaûn dàûm Khäng gian naìo ngàn cáúm Gioï näöm chåí nhåï thæång. Tæì ngaìy chë âi xa Gioìng Thu Bäön ãm chaíy Gioï våìn ngä trãn baîi Hoì haïi dáu ngán nga. Xa cäüi bao ngæåìi lo Quã nhaì khäng sung sæåïng Thuyãön dong buäöm chuyãøn hæåïng Seî mang vãö áúm no. Giáûn ai âäön " tàõïm maïu " Âæa chë âãún tråìi xa

Chiãöu chiãöu chë coï nhåï Khoïi maïi bãúp quã nhaì.

1988 ( Hoa cuäúi muìa ) ***

255

Meû Täi 19

Meû täi maính deí tháúp ngæåìi Tæìng ngheìo maì váùn nuû cæåìi trãn mäi. Suäút âåìi váút vaí ngæåüc xuäi, Nuäi nàm con âæåüc nãn ngæåìi låïn khän. Tæì bçnh minh âãún hoaìng hän, Ngaìy ngaìy cæûc nhoüc âáu coìn nghè ngåi. Mæa dáöm tháúm æåït aïo tåi, Reït run tháúm caí vaìo ngæåìi Meû täi. Giåì âáy nhåï laûi bäöi häöi, Nhåï tråìi xæï Huãú, nhåï thåìi xa xæa. Thæång Meû biãút máúy cho væìa, Baûc âáöu nhåï Meû váùn chæa hãút buäön.

1989 ( Hoa cuäúi muìa )

PHAN NHUÛY

Phan Nhuûy 2/13, con thæï tæ äng Phan Âënh, sinh ngaìy 2.5.1897 taûi Baío An. Luïc nhoí äng theo hoüc quäúc ngæî taûi træåìng Diãn Häöng, Häüi An.Äng såïm chëu aính hæåíng cuía gia âçnh, caïc phong traìo yãu næåïc åí âëa phæång vaì nháút laì táúm gæång vç næåïc quãn mçnh cuía ngæåìi anh em hoü cuìng nhaïnh laì äng Phan

19 Ngæåìi Meû taío táön nuäi con àn hoüc : Äng baì Phan Diãu baïn ngäi nhaì vaì mäüt saìo âáút væåìn åí quã nhaì Baío An, âæa táút caí gia âçnh ra Huãú tçm kãú sinh nhai, taûo âiãöu kiãûn thuáûn låüi nuäi caïc con àn hoüc thaình taìi. Äng baì dæûng mäüt ngäi nhaì tranh bãn træåìng Quäúc Hoüc, náúu cåm thaïng cho hoüc sinh troü hoüc, nuäi caïc con gäöm 3 trai laì Phan Lai, Phan Haûp, Phan Viãn vaì mäüt gaïi laì Phan Thë Häöng Haûnh àn hoüc nãn ngæåìi (Xem muûc Hoüc vë vaì Chæïc tæåïc tæì Âåìi thæï 14-17). Äng baì Phan Diãu laì mäüt táúm gæång hiãúu hoüc saïng ngåìi tiãu biãøu trong nhiãöu gia âçnh hiãúu hoüc cuía täüc Phan.

256

Thaình Taìi. Äng ráút têch cæûc tham gia træûc tiãúp caïc phong traìo caïch maûng chäúng Phaïp taûi Quaíng Nam. Äng laì mäüt trong nhæîng ngæåìi tham gia laînh âaûo khåíi nghéa cæåïp chênh quyãön huyãûn Âiãûn Baìn, âæåüc cæí laìm uíy viãn UÍy Ban Nhán Dán Caïch Maûng Lám Thåìi huyãûn Âiãûn Baìn, phuû traïch giao thäng cäng chaïnh. Âáöu nàm 1946 äng âæåüc báöu laìm Phoï Chuí tëch Uíy Ban Haình Chaïnh Khaïng Chiãún huyãûn. Nàm 1952, äng âæåüc bäø nhiãûm laìm phoï træåíng ty Cäng thæång tènh Quaíng Nam.Thaïng 7 nàm 1954, äng khäng táûp kãút ra Bàõc, åí laûi hoaût âäüng caïch maûng taûi quã nhaì. Äng âaî nhiãöu láön bë âëch bàõt boí tuì, tra táún vaì duû haìng nhæng äng tæì chäúi. Trong quaï trçnh hoaût âäüng caïch maûng, äng âaî âãø laûi mäüt táûp thå viãút tay hån 100 baìi. Coï baìi viãút theo läúi diãùn ca daìi gáön 500 cáu. Xin trêch mäüt säú baìi ghi laûi caím xuïc qua caïc thåìi kyì hoaût âäüng caïch maûng cuía äng :

Biãút ån Phaûm Häöng Thaïi Hai mæåi taïm tuäøi bæåïc vaìo âåìi, Häöng Thaïi vä tçnh âaïnh thæïc täi. Baûn âaî hy sinh vç nhiãûm vuû, Täi xin näø læûc chàóng nhaìn cæ. Láön doì tæìng bæåïc trong âãm täúi, Suìng suûc táúm loìng tæûa næåïc säi. Ngoün âuäúc thiãng liãng tung aïnh saïng,

Cuäüc âåìi tæì áúy nheû nhaìng thäi. ***

Lãn Hoïc Män 1925 Thàm cuû Táy Häö bãûnh Hoïc Män, Gàûp nhiãöu beì baûn måí tám häön.

Khuyãn anh yãu næåïc khäng båì bãún, Chäúng Phaïp bãön gan våïi nuïi säng. Thàõp saïng ngoün âeìn treo træåïc gioï, Caìi ngay træåïc cæía traïnh cån giäng. Bæåïc âæåìng måí räüng tçnh lai laïng, Nam Bàõc cuìng chung mäüt táúm loìng. Hoïc Män, Bçnh Laïi, Laïi Thiãu âáy,

257

Âæïc Huãû, Âæïc Hoìa thàóng hæåïng táy. Toïc baûc nhåï äng yãu næåïc noü, Thuyãön con giuïp treí væåüt säng naìy. Âãm khuya chæîa tháúy væìng tràng moüc,

Moíi màõt cæï nhçn ngoün gioï bay. Sàõt âaï loìng ta thãö coï mäüt,

Máúy âåìi sáúm chåïp laûi lung lay! ***

Vaìo khaïm låïn Saìi goìn 1930

Bæåïc vaìo âëa nguûc giæîa tráön gian, Quang caính nhçn qua quaï ngåî ngaìng.

Lui tåïi chuï tháöy háöu saït âêt, Tráön truäöng cu daïi tháúy säi gan. Tæåìng cao âiãûn buía, chäng phong toía, Khä mæûc, cåm âen, muäúi kãút âoaìn. Ngaìy muïa phæåüng hoaìng ba bäún báûn,20 UÍ tåì 21 nhæ thãú cuîng laì sang!

***

Vàn tãú Thanh Minh (Viãút cho tènh træåíng Quaíng Nam)

Nàm 1956, äng Phan Nhuûy âang bë giam åí nhaì lao Häüi An, nàòm xaì lim, àn cåm muäúi. Mäüt häm, Tènh træåíng tènh Quaíng Nam cho thæ kyï âãún nhåì äng viãút giuìm baìi vàn tãú caïi goüi laì " cä häön bë Viãût cäüng taìn saït", vç tãn Tènh træåíng biãút äng hay laìm thå phuï. Äng ra âiãöu kiãûn phaíi ra khoíi xaì lim vaì âæåüc âäúi xæí tæí tãú. Äng muäún låüi duûng cå häüi naìy âãø viãút baìi vàn nhåï cäng ån caïc chiãún sé ta vaì âäöng thåìi chåi xoî tãn Tènh træåíng.

Håíi äi !

20 Mäùi khi ra vaìo phoìng giam, tuì nhán phaíi tráön truäöng, haï miãûng, giang tay, xoaût chán cho lênh coi tuì khaïm. Tuì nhán goüi âoï laì muïa phæåüng hoaìng. 21 Noïi laïi : åí tuì.

258

Khoïi toía tråìi Nam, Máy tan âáút Bàõc.

* Âoì taûo hoïa chçm chçm näøi näøi, kiãúp phuì sinh träng nghé maì âau. Cuäüc dinh hoaìn coï coï khäng khäng, cáu báút haûnh buäüc vaìo e cuîng ngàût. * Láúy säú maûng chæïng minh sinh tæí, khàõp coíi tráön ai cuîng nhæ ai. Duìng baûo taìn giaíi quyãút hæng vong, luî khaït maïu gheït âaì âaïng gheït.

Nhåï linh xæa: Doìng doîi Huìng Væång, Chaïu con Træng Tràõc.

* Maïu truyãön thäúng suûc säi báöu caïch maûng, gæång hy sinh muän thæåí haîy coìn trong.

Læía âáúu tranh âäút chaïy luî xám làng, khoïi chiãún thàõng nghçn nàm naìo dãù tàõt.

* Tæì ÁÚt Sæíu bæåïc sang Quê Dáûu, cuäüc chiãún tranh buìng näø ngoït mæåìi nàm.

Aíi Nam Quan tåïi muîi Caì Mau, cån maïu læía lan traìn trong mäüt khàõc. * Loìng aïi quäúc toaìn dán âãöu âæïng dáûy, chê tiãm cæìu 22 ræía saûch háûn non

säng; Âæïc hy sinh mäüt thæåí näøi buìng lãn, liãöu sinh tæí chän vuìi quán Phaïp tàûc. Nháút âaïn ly loan chiãm daû nguyãût. Træåìng âäö chi maî täú thanh thiãn. * Giáûn thåìi cå âaío âaío âiãn âiãn, keí bë phanh tháy, ngæåìi thç chän säúng,

maînh hçnh haìi träi näøi ráút thæång tám. Håíi äng tråìi tæí tæí sinh sinh, cha bë máút têch, con thaí träi säng, niãöm tám

sæû âàõng cay âáöy thàõc màõc. * Thaím laì thaím chän ngäöi chän âæïng, thãø phaïch vuìi ba táúc âáút chàóng yãn

thán. Thæång laì thæång cheïm doüc cheïm ngang, tinh tháön ngàõm mäüt phæång

tråìi räöi nhàõm màõt.

22 Tiãm cæìu : Giãút saûch quán thuì.

259

* Biãút bao keí tha phæång âi cáöu thæûc, lãn dæång xuäúng däúc, chãút cuîng vç næåïc âäüc ræìng thiãng.

Biãút bao ngæåìi maûng lãûnh buäüc taín cæ, thiãúu thuäúc, thiãúu maìn, chãút båíi con ma säút reït.

* Chãút bom âaûn, chãút háöm chãút häú, gia âçnh tiãu, sæû nghiãûp cuîng tan hoang.

Khoïc non säng, khoïc âæïng khoïc ngäöi, Täø quäúc âoï maì hçnh haìi chän chàût. Äi thäi thäi! Häön ma phaïch quãú, Gioï dáûp mæa vuìi, Thãú sæû vä thæåìng, Nhán tám maûc tràõc.

* Håíi taûo hoïa chê cäng laì thãú, kiãúp cuía con ngæoìi laì kiãúp cuía phuì du. Vaïi linh häön báút tæí åí åí âáu âáu, nåü tráön thãú laì nåü khäng nguyãún tàõc. * Xæång tan taïc phåi âáöy säng nuïi, báöm gan têm ruäüt, hoíi quán thuì coìn

máúy maînh gæåm nhå ? Häön tiãu diãu næång boïng coí cáy, âi gioï vãö máy, kiãúp phiãu baût, äi chên

chçu dao càõt. Häm nay âáy : Hãút thåìi chinh chiãún, Ca khuïc hoìa bçnh. Xáy dæûng phæång cæång,

Âoïn ngàn quán giàûc. * Væìa gàûp luïc thiãöu quang ræûc råî, tiãút Thanh Minh lã tràõng coí non, Âaî âãún ngaìy pháön mäü viãúng thàm, lãù tu taío thoi vaìng häö ràõc. * Caïm caính báúy mäö vä chuí, hæång taìn khoïi laûnh, coï ai daình cho chuït âoaïi

thæång. Naîo nuìng thay loaìi hæîu sinh, thët naït xæång tan, cuäúi cuìng thåí mäüt håi

laûnh ngàõt. * Træåïc linh aïn khoïi tráöm nghi nguït, coï hoa bäún muìa, coï cáy tràm thæåïc,

vaïi hæång häön chæïng giaïm táúm loìng son. Trong thám tám maûch thaím suût suìi, khi voì chên khuïc, khi chau âäi maìy,

nguyãûn chung kiãúp phuûc thuì bãön daû sàõt. Caím thènh : Caïc em thå áúu ! Caïc báûc laîo thaình !

260

Nhæîng âáúng tu mi ! Nhæîng trang cán quàõc !

* Ai âaî bë cæåìng quyãön taìn saït, xiãu mäö laûc náúm, haîy vãö âáy hæåíng chuït loìng thaình.

Ai haîy coìn uáút háûn haìm oan, ngáûm âàõng nuäút cay, xin baïo mäüng cho âáy cæïu xeït.

Cáøn caïo.

***

q CAÏC NHAÌ THÅ KHÄNG CHUYÃN Trong Täüc coï nhiãöu ngæåìi âaî tæìng laìm thå âãø diãùn taí näùi loìng cuía mçnh

qua nhiãöu laînh væûc, tham gia trong caïc Cáu laûc bäü, caïc nhoïm thå vàn... Trong phaûm vi táûp saïch naìy, chuïng täi chè sæu táöm mäüt säú êt caïc baìi thå âaî âàng trãn caïc baïo tæåìng hoàûc âæåüc chênh taïc giaí trçnh baìy trong caïc ngaìy Lãù Thanh Minh hay nhæîng buäøi sinh hoaût Täüc Hoü. Nhæîng baìi thå coï näüi dung ca ngåüi cäng âæïc cuía Täø tiãn, truyãön thäúng hiãúu hoüc vaì yãu næåïc, loìng biãút ån sáu xa cuía con chaïu âäúi våïi caïc báûc tiãön nhán, tçnh yãu quã hæång, xæï såí : Trong dëp Lãù khaïnh thaình Tiãön Âæåìng nhaì thåì täüc taûi Baío An, Thanh Minh nàm Âinh Sæíu 1997, täüc Phan Phan Xaï xaî Xuán Myî, huyãûn Nghi Xuán, Haì Tènh âaî cæíí âoaìn gäöm 4 ngæåìi vaìo dæû lãù. Täüc âaî cæí äng Phan Hæåìng 14/4

261

phuû traïch tiãúp âoïn, nhán dëp naìy äng âaî tàûng âoaìn mäüt baìi thå, noïi lãn tçnh gia täüc cuìng mäüt cäüi nguäön :

Khàõc ghi cäüi nguäön 23 Häöng Lénh non cao huìng vé, Thu giang cao quê nghéa tçnh. Hçnh aính cäüi nguäön gia täüc Säúng maîi trong loìng hai phaïi chuïng ta. Anh em Nam, Bàõc caïch xa Nghãû An Traûi Chuí âãöu laì Täø chung. Häöng Lénh âaï coï moìn, Thu Giang næåïc coï caûn, Chaïu con Phan täüc Baío An Mäüt loìng mäüt daû khàõc ghi cäüi nguäön.

***

Äng Phan Hyï 3/13 hay laìm thå Âæåìng luáût dæåïi buït hiãûu Phi Haïn. Thå

äng thæåìng âæåüc âàng trong caïc taûp chê, baïo åí Quaíng Nam - Âaì Nàông. Äng âaî xuáút baín táûp thå Hiãn Chiãöu nàm 2000 . Trong caïc dëp Lãù Thanh Minh, Phaït thæåíng cho SVHS hoüc gioíi trong täüc..., äng thæåìng saïng taïc nhiãöu baìi thå noïi lãn näùi loìng cuía mçnh. Trong säú hàòng tràm baìi, chuïng täi choün âàng mäüt vaìi baìi håüp våïi näüi dung Táûp Kyí Yãúu naìy :

Tæåíng niãûm Mäùi âäü Thanh Minh laûi nhåï ngaìy, Âæåìng thän räün raî hæåïng vãö âáy. Nàm caình chung cäüi tæåi chäöi nuû,24 Mäùi âoïa muän maìu ræûc sàõc máy. Raûng màût quã cha cäng saïng choïi,

23 Âãö baìi (NV ghi) 24 Nàm Phaïi cuía täüc Phan Baío An - (NV)

262

Xæïng danh âáút meû nghéa cao daìy. Tám hæång mäüt neïn nghçn thæång tæåíng, Trç âäü chaïu con vaûn phuïc âáöy.

Thanh Minh Kyí Maîo 1999

***

Tçnh chaïu gaïi (Baìi hoüa cuía Baì Phan Thë Miãöu, âoüc trong Lãù Thanh Minh.)

Laìm àn láûn âáûn chàóng quãn ngaìy Chaïu gaïi thaình tám måïi âãún âáy. Mäüt cäüi nàm caình væån sæïc gioï, Tràm hoa nghçn nuû áøn voìm máy. Äng cha xáy âàõp ghi án troüng, Tiãn täø khai nguyãn taûc nghéa daìy. Hiãúu haûnh âæïc taìi coìn chæía veûn, Chè mong con chaïu goïp thãm âáöy.

***

Thanh Minh Kyíï Maîo Hàòng nàm giæî lãû tiãút Thanh Minh Tän täüc vãö âáy daû nhiãût thaình. Hoa laï sum sã chung mäüt cäüi, Chaïu con rán raïc toía nàm caình. Dáng lãn tiãn täø loìng tän kênh, Mau âàûng linh tiãön phuït chæïng minh. Non næåïc nghçn âåìi thåm âáút meû, Quã hæång raûng råî âáút tinh anh.

***

( Baìi hoüa cuía Phan Thë Miãöu )

263

Xuán vãö áúm aïp nhåï Thanh Minh Con chaïu xin dáng mäüt táúc thaình. Tràm neîo xa xäi coìn nhåï gäúc, Vaûn nåi gáön guîi chàóng quãn caình. Neïn hæång baìy toí loìng thaình kênh, Baïi laûy xin nguyãön nháût nguyãût minh. Cäng âæïc tiãn linh ràòng nhåï maîi, Gaïi trai tiãúp bæåïc âáút huìng anh.

***

Khuyãn treí (Nhán Lãù Phaït Thæåíng SVHS Niãn khoïa 98-99)

Cäng lao Phan täüc tháût muän vaìn Khuyãn treí taìi bäöi gäúc hoü Phan. Caïc báûc dàûn doì ngåìi yï âeûp, Chuït quaì trao thæåíng nàûng ån mang. Nguyãön âua hoüc täút cuìng beì baûn, Âãø saïng danh thåm våïi hoü haìng. Con chaïu ghi sáu tçnh khuyãún hoüc Quyãút loìng væåüt khoï âãún vinh quang.

***

Sau ngaìy âáút næåïc hoìa bçnh thäúng nháút, tråí vãö thàm laûi quã hæång, træåïc caính hoang taìn âäø naït, khäng coìn vãút têch cuía ngaìy xæa, baì Phan Thë Miãöu 14/2 âaî bäöi häöi xuïc âäüng saïng taïc baìi thå :

Thàm quã Vãö thàm Goì Näøi, âãún Baío An, Quã cuî maì sao nhæîng ngåî ngaìng ! Nhæ khaïch âæåìng xa chiãöu laûc läúi,

264

Nhaì khäng, xoïm laû, maînh væåìn hoang. Säng Thu xanh biãúc ãm doìng chaíy, Maì Bãún Âæåìng åi, vàõng boïng âoì. Âáu räöi cä Lyï, âáu äng Kiãøm 25 Vang voüng âãm khuya mäüt gioüng hoì.

Giãúng xoïm ngaìy xæa næåïc váùn trong, Ngæåìi cuî phæång tråìi nàûng nhåï mong. Cä em gaïnh næåïc ngaìy thå beï, Âáöu baûc vãö âáy chaûnh näùi loìng

Äi, laìng quã näüi, âáút cæíi canh, Såüi nhoí kheïo âan nhæîng táúm maình. Vàõng boïng thoi âæa, cáu hoì heûn, Vàõng ngæåìi keïo vaíi dæåïi tràng thanh.

Ai biãút loìng ta váùn nàûng tçnh, Quã nhaì âau buäút háûn chiãún tranh. Caïi thåìi truì phuï xa xæa áúy, Làûng leî âi qua tàõt boïng hçnh.

***

Ra âi mäüt såïm muìa Thu theo tiãúng goüi cuía non säng âáút næåïc, nay tråí

vãö laìng xæa, âãm daìi thao thæïc våïi bao kyí niãûm cuía mäüt thåìi âaî qua, äng Phan Âàõc Læî 13/3 trang traíi näùi loìng cuía mçnh qua nhæîng váön thå :

Quã cuî

Thanh Minh nguí laûi quã nhaì, Thæång cha nhåï meû, tiãúng gaì sang canh. Gioüt khuya råi nheû trãn caình, Tæìng trang kyï æïc quáøn quanh âáöu giæåìng.

25 Äng Kiãøm Laìi, chuí âoì doüc chuyãn âæa khaïch xuäi Phäú ( Häüi An ) ngaìy træåïc. Cä Lyï laì con gaïi âáöu cuía äng, thæåìng phuû giuïp cha laïi âoì. Cha con äng thæåìng haït cheìo âoì luïc thuyãön ãm aí xuäi doìng trong nhæîng âãm tràng thanh, gioï maït. (NV)

265

Váùn tråìi váùn âáút quã hæång Huìng tinh, Bàõc âáøu måì sæång âåûi ngæåìi. Bãún Âæåìng væûc låí laìng träi, Thu Bäön soïng väù thoaíng låìi meû ru. Ngaìy âi mäüt såïm muìa Thu Quã hæång khoïi læía mët muì âau thæång. Ngaìy vãö nhæ næåïc ngæåüc nguäön Tràm nàm Tæì Thæïc läúi moìn Bäöng Lai. Quã hæång giåì biãút gæíi ai ? Laï khäng vãö cäüi mäüt mai lça caình . 8.4.1998

Duì laìm àn sinh säúng báút cæï nåi âáu, duì xa xäi caïch tråí, con chaïu täüc ta váùn luän nhåï vãö nåi chän nhau càõt räún. Væåüt qua bao nhiãu khoï khàn cuía cuäüc säúng âåìi thæåìng, moüi ngæåìi âãöu vãö tham dæû caïc ngaìy Tãú Giäù Täø Tiãn. Äng Phan Chênh 2/14 tæì Saìi goìn vãö Baío An dæû Lãù khaïnh thaình Tiãön Âæåìng,Thanh Minh nàm Âinh Sæíu 1997, äng coï baìi thå :

Mæìng Lãù Khaïnh Thaình Tiãön Âæåìng Täüc Phan

Con chaïu täüc Phan quyãút mäüt loìng

Thanh Minh Âinh Sæíu láûp kyì cäng.

Taìi bäöi quã Täø lo vun âàõp,

Tän taûo Tiãön Âæåìng thoía æåïc mong.

Häöng Âæïc Vinh Dæång traìn khàõp xæï,

Thanh danh Phan täüc voüng Táy Âäng.

Nghçn nàm vinh hiãøn ghi ån Täø,

Vaûn thãú vang danh mäüt giäúng doìng.

***

266

Trong lénh væûc nghãû thuáût, täüc ta coï ráút nhiãöu nhaûc sé, hoüa sé, nhaì âiãu khàõc, caïc diãùn viãn ca muïa nhaûc, këch ..., nhæng ráút tiãúc chuïng täi chæa sæu táöm vaì thäúng kã hãút âæåüc. Riãng trong laînh væûc thå, kênh måìi caïc baûn âoïn âoüc SÆU TÁÛP THÅ Täüc Phan Baío An, ghi laûi táút caí caïc baìi thå coï tæì træåïc âãún nay .

v v v v v v

TRUYÃÖN THÄÚNG NHÁN NGHÉA HIÃÚU ÂÃØ

******** Tộc ta chẳng những có truyền thồng yêu nước, truyền thống hiếu học mà còn có truyền thống nhân nghĩa, hiếu để. Rất nhiều người đã sống vì mọi người, tạo hạnh phúc cho người làm hạnh phúc cho mình. Những câu chuyện kể sau đây là Người thật việc thật, chỉ là một số ít trong vô vàn tấm gương trong sáng về hiếu về nhân, đã có từ lâu trong tộc họ ta, để con cháu mai hậu noi theo. Chuyện thì nhiều, nhưng rất tiếc chúng tôi chưa có đủ điều kiện sưu tầm để ghi chép thật đầy đủ. Rất mong các thân tộc viết bài hoặc cung cấp tư liệu gửi về chúng tôi để sau này đăng vào tập 2 Phan Tộc Kỷ Yếu.

ÔNG TÚ NUÔI MẸ

Ông Phan Bá Tảo đỗ Tú tài Hán học năm 1918 khoa Mậu Ngọ, ngưòi

trong Tộc, trong làng thưòng gọi là ông Tú Chước. Ông là con trai lớn của ông Phan Lục, cử nhân khoa Tân Mão, Thành Thái 3, làm quan tri huyện. Sau khi đỗ Tú tài, ông Tảo ở lại làng quê Bảo An, đem tài sở học của mình ra tham gia việc làng xã, tộc họ. Ông nổi tiếng văn hay, chữ tốt. Người trong tộc, trong làng thường đến xin ông cho câu liễn, câu đối, văn bia và viết chữ liễn về thờ ở Đình, ở nhà thờ, miếu mạo. Ông đã viết bài văn bia bằng chữ Hán đề tặng tại mộ ông Phan Thành Tài; Cử nhân Lương Trọng Hối người Quế Sơn dịch ra quốc ngữ khắc ở mặt sau bia. Việc tộc họ, ông là người khẳng khái, thẳng thắng, cương trực tạo giềng mối, tôn ti, trật tự trong gia tộc ai ai cũng kính nễ, quí mến ông.

Sống trong một gia đình quan tri huyện thời bấy giờ, đâu thiếu người hầu hạ, phục dịch, nhưng lúc mẹ tuổi già, ốm đau nằm trên giường bệnh, ông đã tự tay chăm sóc mẹ. Hằng ngày ông sắc thuốc dâng mẹ, làm vệ sinh giường chiếu, giặt giạ áo quần cho mẹ. Ông tự kiểm tra phân, đàm của mẹ để biết bệnh tình mẹ thuyên giảm thế nào. Ông làm tỉ mỉ, thận trọng thể hiện lòng thương yêu qúi mến mẹ vô vàn. Việc làm của ông chẳng những người trong tộc trong làng ai ai cũng biết, mà còn lan xa đến tận tộc Trần Đình làng Đông Lâm, xã Đại Quang,

267

Đại Lộc, quê ngoại của ông. Ông Tú Chước có hiếu với mẹ là bà Cử Trần Thị Cận đã làm cho tộc ngoại của ông càng thương yêu, kính mến ông, chẳng những vì văn hay chữ tốt mà còn vì đức hạnh.

Cha mẹ già mất đi, lòng con ai cũng tiếc thương, buồn nhớ nhưng với ông không có sự ray rứt, ân hận vì ông đã phụng dưỡng tận tình lúc mẹ cha già yếu, ốm đau.

***

NGƯỜI ĐÀN BÀ NHÂN HẬU 26

Làng quê Bảo An, Gò Nổi đất chật người đông. Trong những năm 1935-1964, nhiều người có tay nghề, có chí làm ăn muốn tìm một vùng đất mới để lập nghiệp, thì không đâu hơn là Sài Gòn. Rời quê hương bơ vơ nơi đất lạ, quê người, vốn liếng chẳng có là bao, tìm được một chỗ ở, chỗ ăn trong những ngày đầu đặt chân đến đất Sài Gòn là một nỗi lo toan, khắc khoải trong lòng trước khi tìm được việc làm ăn, ổn đinh cuộc sống. Thời ấy, nhiều người đã tìm đến bà Tám Sen để được bà giúp đỡ.

Bà Phan Thị Sen là con gái ông Phan Võ đỗ Tú tài Hán học năm 1897, mọi người thường gọi là ông Tú Võ. Bà Tám Sen cũng bình thường như bao người đàn bà khác, chẳng giàu có gì, phải tất bật làm ăn, chạy chợ nuôi gia đình nơi phồn hoa đô hội Sài Gòn vật giá đắt đỏ. Bà có tấm lòng rộng mở, rất tận tình giúp đỡ, đùm bọc những người trong tộc, kể cả những người đồng hương Gò Nổi từ đất Quảng lần đầu đặt chân đến đất Sài Gòn. Bà giúp họ nơi ăn ở, người thì mươi ngày một tháng, có người đến ba, bốn tháng cho đến khi tìm được việc làm. Nhà của bà ở sau bệnh viện Cơ Đốc, gần ngã tư Phú Nhuận, lúc nào cũng đông người từ đất Quảng vào. Đất lành chim đậu, tiếng lành đồn xa, con cháu tộc Phan vào Sài Gòn đều tìm đến bà để được bà lo cho ngày ba bữa, đi về có chỗ nghỉ ngơi sạch sẽ, đàng hoàng. Người nghèo khổ, khó khăn quá, bà cho ăn ở không tiền. Bà như người em, ngưòi chị gái, người mẹ hiền lo cho người thân, tất bật suốt ngày đi chợ, nấu ăn, không tính toán so đo hơn thiệt. Mọi người sống trong nhà bà ai cũng thương yêu, quí mến bà. Nhiều người đã ra đi khi tìm được việc làm, có người trở nên giàu có, vẫn thường trở về thăm bà, thăm người con gái tộc Phan mà họ đã ghi ân suốt đời.

Hơn 50 năm đã trôi qua, nhiều người vẫn còn nhắc đến bà với lòng thương yêu, luyến tiếc.

***

CẬU BÉ 13 NUÔI CHA MÙ LÒA 27

26 Theo bài viết của PHAN XUÂN HUY 14/2

268

Ở Bảo An ai cũng biết ông Phó Mười Phiến là một thầy thuốc Đông y, trong một tai nạn đã mù cả hai mắt. Mỗi lần đi đâu ông Phan Phiến phải nhờ cậu con trai Phan Văn Thóa dắt đi. Mỗi lần dắt cha đi, nhìn những cậu bé cùng trang lứa đàn đúm chạy nhảy, vui chơi tung tăng trên đường làng quê, Thóa không sao kìm hãm được ước muốn nhập cuộc cùng bạn bè. Một hôm dắt cha đi Tư Phú, lúc chiều về ngang qua một ruộng dâu xanh ngát, Thóa trông thấy các bạn cùng tuổi đang thả diều trên một bãi cát bồi, lòng háo hức muốn nhập bọn. Nhìn những cánh diều xanh đỏ bay lượn trên bầu trời cao, là đà trên cánh đồng rực rỡ nắng chiều, Thóa say mê buông gậy dắt cha, chạy theo lũ trẻ reo hò lúc nào không hay. Mãi đến khi quay lại thấy cha lập cập vấp ngã nằm sóng sượt bên bờ ruộng dâu, Thóa mới vội vàng chạy lại đỡ cha dậy. Vừa phủi cát bụi bám đầy trên quần áo cha, Thóa vừa rưng khóc, ân hận. Từ đó, Thóa chịu thương chụi khó, cần mẫn dắt cha đi đến nơi nào cha muốn. Năm 1946, toàn quốc kháng chiến, thực hiện vườn không nhà trống, dân làng Bảo An rời bỏ làng quê chạy tản cư khắp mọi nơi. Thóa đưa cha qua Long Hội lánh giặc. Ba năm sau giặc tràn đến, Thóa lại dắt cha qua tận Mỹ Sơn, lặn lội làm thuê cuốc mướn để nuôi cha. Cậu bé 13 tuổi đã sớm bước vào đời với hai bàn tay trắng và người cha mù lòa. Năm năm sau Thóa đưa cha vào Sài Gòn. Suốt hơn hai mươi năm nơi đất khách quê người, Thóa vừa đi làm vừa chăm sóc cha, vượt qua bao nhiêu khổ ải, vất vả, nhọc nhằn nơi phồn hoa đô hội. Tuy sống trong cảnh cơ hàn nhưng lúc nào Thóa cũng không xao lãng việc học hành. Trong những lúc ngã lòng muốn buông xuôi theo số phận nghiệt ngã thì hình ảnh ông nội là cử nhân Phan Thành Tích làm quan Giáo thọ, người bác ruột là ông Phan Thành Tài, nhà cách mạng yêu nước đã giúp vực Thóa đứng lên quyết tâm tiếp tục con đường học vấn không êm ả, bằng phẳng như bao người cùng thời, cùng trang lứa. Thóa đậu vào trường Kỹ thuật Phú Thọ, tốt nghiệp kỹ sư cơ khí. Thóa là một trong những chàng trai tộc Phan tiêu biểu nhất cho truyền thống hiếu học, nhân nghĩa hiếu để của dòng tộc.

*** MÙA XUÂN CON GÁI QUA ĐI 28

Tôi : Ban Trị Sự của họ Phan Phái Nhì, hằng năm đều đến thăm và chúc tết thím Tham Lưu tại số 220/30 đường Nguyễn Trọng Tuyển, quận Phú Nhuận. Thiếm Lưu bị liệt toàn thân, sống đời sống thực vật, y học còn gọi là chết lâm sàng, không biết có đúng không. Trong 10 năm sống đời sống thực vật, bệnh nhân nằm bất động, mọi việc nuôi sống bệnh nhân đều phải do người khác lo toan. Thường nơi bệnh nhân nằm toát ra mùi hôi hám, không dễ chịu chút nào và nếu để bệnh nhân bị lở lưng thì coi như là phải lo chuyện “hậu sự”. 27 Viết theo tư liệu do ông Phan Chính 14/2 ở Tp.HCM cung cấp 28 Theo bài viết của PHAN XUÂN HUY

269

Vào nơi thiếm Tham Lưu nằm, tôi thấy sạch sẽ như một phòng khách, không hề nghe cái mùi hôi hám thường có ở một người bệnh sống đời sống thực vật như thế này. Điều này làm cho tôi tò mò, bèn hỏi chú Phan Cính cùng đi. - Ai lo chăm sóc cho Thiếm ? Chính trả lời : Chị Kim Chi và chị Mai, hai chị em thay phiên nhau ngày đêm săn sóc bà cụ rất chu đáo, nhất là khi tiếp cháo hay súp phải hai người. Một người đút cháo vào miệng, người kia phải bóp lỗ mũi cho nghẹt thở thì cháo mới nút trôi được ! Tôi nhìn Mai, cô em họ còn sáng trưng, nhưng cũng báo hiệu mùa xuân của con gái đã đi qua rồi. Mười năm ròng rã nuôi mẹ chết lâm sàng để mùa xuân con gái qua đi. Tôi ái ngại thầm trách sao tạo hóa quá nghiệt ngã và trong thâm tâm tôi vừa kính trọng, vừa hãnh diện có hai cô em họ “ Hiếu thảo ” mà tôi chưa từng gặp.

*** DÂU ÔNG CỬU BỐN 26

Theo mẹ tôi nói thì ông Cửu Bốn vô hạng giàu có trong làng, nhưng do chiến tranh con cái đều vào Sài Gòn, duy có ông Cửu Bốn bám đất, bám làng ở lại Bảo An. Anh Phan Đảng, con bác Cửu Bốn tôi vào Sài Gòn dạy học để nuôi vợ con. Thế rồi bác Cửu Bốn đau nặng, bệnh phong, ung thư da, khắp mình mẩy chảy nước hôi hám. Chị Tạ Thị Lan, vợ anh Đảng, thu xếp gia đình để chồng ở lại Sài Gòn chịu cảnh gà trống nuôi con còn phải dạy 52 giờ/ tuần. Chị Trở về quê lo cho bác Cửu tôi. Nói thì nghe gọn lỏn, nhưng ta thử nghĩ chỉ nói bông gòn dùng để lau nước hôi thối ấy phải 5 kg/ tuần, chưa kể lo tắm rửa, lo ăn uống v.v. . . và tài chánh nữa. Tại sao tôi biết ? Chính cái khoản lo bông gòn ấy, chị Đảng phải nhờ mẹ tôi ở Đà Nẵng lo giúp, mỗi tuần chị lặn lội ra nhận một lần. Bà Phan Đảng chăm nuôi cha chồng như thế cho đến cuối đời ông, ngày qua ngày, tháng qua tháng có đến 9, 10 năm âm thầm phụng dưỡng mà ít người biết đến. Nay ông bà Phan Đảng đã qua đời, tôi ghi lại đây để tỏ lòng “NGƯỠNG MỘ ”.

***

P H UÛ L UÛ C

270

q Moät gia ñình

CAÍ BA ÂÅÌI ÂÃÖU LAÌ NHAÌ GIAÏO

*********************

Trong täüc chuïng ta coï nhiãöu gia âçnh caí ba, bäún âåìi âãöu laìm nghãö daûy hoüc, âa säú laì tæì âåìi thæï 13 tråí vãö sau. Trong säú caïc gia âçnh naìy, chuïng täi choün mäüt gia âçnh bàõt âáöu tæì äng âåìi thæï 12, âoï laì gia âçnh äng Phan Thaình Têch.

- Äng Phan Thaình Têch 2/12, âäù cæí nhán khoa Máûu Tyï nàm Âäöng Khaïnh thæï 3 (1988). Äng âæåüc bäø laìm Giaïo thoü taûi tènh Bçnh Thuáûn. Dæåïi thåìi Nam triãöu, giaïo thoü haìm chaïnh tháút pháøm, laì ngæoìi träng coi viãûc giaïo duûc trong mäüt phuí. Thåìi haïn hoüc coï caïc træoìng giaïo thoü åí phuí lyñ, huáún âaûo åí huyãûn lyñ daûy caïc tuyãøn sinh chæî Haïn vaì Quäúc ngæî. Chæång trçnh Haïn hoüc gäöm Tæï thæ, Nguî kinh, Bàõc sæí, Nam sæí. Täút nghiãûp thi bàòng khoïa sinh.

Äng Phan Thaình Têch kãút duyãn cuìng baì Lã Thë Truyãön ngæåìi laìng Vàn Ly, sinh haû âæåüc 7 ngæåìi con, 4 trai vaì 3 gaïi. Hai trai máút luïc coìn nhoí, coìn laûi hai ngæåìi laì äng Phan Thaình Taìi vaì äng Phan Thaình Phaïp.

- Äng Phan Thaình Taìi 2/13, luïc nhoí hoüc chæî Haïn våïi cuû huáún âaûo Lã Cung, cha cuía Såí Cuäöng Lã Dæ. Vç chaïn läúi hoüc tæì chæång läùi thåìi, khäng thæûc tãú, khäng theo këp âaì phaït triãøn vaì tiãún bäü cuía thãú giåïi, äng theo hoüc chæî quäúc ngæî vaì tiãúng Phaïp. Sau khi täút nghiãûp báûc trung hoüc äng âæåüc chaïnh phuí baío häü bäø laìm thäng ngän taûi dinh täøng âäúc Bçnh Âënh, Phuï Yãn dæåïi thåìi täøng âäúc Dæång Lám. Sau laûi bäø laìm thäng phaïn taûi Baïc cäø Hoüc viãûn Nam kyì åí Saìigoìn. Âåìi säúng cuía caïc äng thäng, äng phaïn dæåïi chênh phuí baío häü thåìi Phaïp thuäüc giaìu sang sung sæåïng, ráút nhiãöu ngæåìi thåìi báúy giåì luän æåïc må væån toïi. Nhæng âäúi våïi äng Phan Thaình Taìi con âæåìng håüp taïc våïi Phaïp khäng håüp våïi chê hæåïng vaì nguyãûn voüng cuía mçnh. Äng tæì chæïc vãö säúng åí quã nhaì chåìì âåüi thåìi cå âãø thæûc hiãûn nhæîng æåïc må vaì hoaìi baío cuía mçnh. Äng muäún âem såí hoüc cuía mçnh âãø giaïc ngäü âäöng baìo, truyãön baï nhæîng tæ tæåíng vàn minh tiãún bäü cho caïc thãú hãû treí, khåi dáûy trong loìng hoü loìng yãu næåïc,yãu dán täüc, tháúy âæåüc näùi xoït xa âoüa âaìy cuía ngæåìi dán máút næåïc. Chè coï mäi træåìng giaïo duûc åí træåìng hoüc äng måïi âæåüc tiãúp xuïc træûc tiãúp vaì thuáûn låüi nháút âãø truyãön baï nhæîng nguyãûn voüng vaì tæ tæåíng cuía mçnh, vç thãú äng måí træåìng Nghéa thuûc Diãn Phong taûi

271

Phong Thæí, gáön nhaì äng Phan Thuïc Duyãûn. Äng væìa laì Hiãûu træåíng væìa laì giaïo viãn giaíng daûy. Træåìng Nghéa thuûc Diãn Phong sau tråí thaình træåìng tiãøu hoüc cäng láûp âáöu tiãn åí Quaíng Nam.

Äng Phan Thaình Taìi kãút duyãn cuìng baì Buìi thë Háûu sinh haû âæåüc bäún trai laì caïc äng Phan Baï Lán, Phan Kçnh, Phan Thuyãút, Phan UÏt vaì ba ngæåìi con gaïi.

- Phan Baï Lán 2/14, laì con trai træåíng cuía äng Phan Thaình Taìi, sinh nàm 1903 taûi Baoí An. Äng täút nghiãûp thuí khoa træåìng Cao âàóng Sæ phaûm Haì Näüi nàm 1927, âæåüc bäø laìm giaïo sæ træåìng trung hoüc Phan Thanh Giaín, Cáön Thå. Daûy âæåüc vaìi nàm, äng xin nghè viãûc lãn Saìigoìn daûy hoüc taûi træåìng trung hoüc tæ thuûc Huyình Khæång Ninh, Âakao Saìi goìn.

Nàm 1932 äng måí caïc træåìng trung hoüc tæ thuûc:

- Cháún Thanh åí Saìigoìn, Âaì Nàông.

- Nam Hæng åí Cáön Thå.

- Cháún Hæng åí Vénh Häüi Saìigoìn.

- Træåìng Tiãøu hoüc Khai Trê taûi Âaì Nàông (gáön raûp haït Hoìa Bçnh) do äng Phan Tam laìm Hiãûu træåíng.

Äng Phan Baï Lán væìa laìm Hiãûu træåíng væìa giaíng daûy. Häüi âäöng giaïo sæ tham gia giaíng daûy laì nhæîng giaïo sæ taìi gioíi nhæ caïc äng: Lã Baï Cang, Phan Vàn Khaïnh, Häö Vàn Ngaì, Taû Thu Tháu, Phan Vàn Huìm, Phan Khäi, Nguyãùn Âçnh Kãú...

Ngoaìi ba træåìng noïi trãn, äng coìn laìm chuí nhiãûm kiãm chuí buït taûp chê Giaïo Khoa Cháún Thanh, taûp chê Khoa Hoüc Phäø Thäng. Chàóng nhæîng væìa daûy hoüc væìa laìm baïo, äng coìn tham gia caïc hoaût âäüng xaî häüi nhæ:

- Häüi træåíng Häüi Trung Viãût Aïi Hæîu.

- Häüi træåíng Häüi Thãú Giåïi Ngæî.

- Uíy viãn Ban Âiãöu Haình häüi Hæåïng Âaûo Saìigoìn.

Äng laì mäüt giaïo sæ æu tuï, máùu mæûc, män hoüc naìo äng cuîng âãöu daûy âæåüc vaì daûy ráút gioíi, ai cuîng ngaûc nhiãn vaì mãún phuûc. Màûc duì laì mäüt træåìng tæ thuûc nhæng caïc træåìng cuía äng ráút näøi tiãúng åí âáút Saìigoìn, Âaì Nàông thåìi báúy giåì, chàóng nhæîng daûy gioíi maì coìn âaìo luyãûn âæåüc mäüt thãú hãû treí coï taìi âãø phuûc vuû âáút næåïc. Træåìng âaî saïnh vai cuìng caïc træåìng trung hoüc cäng láûp låïn nhæ træåìng nam trung hoüc Peïtrus Kyï, næî trung hoüc Gia Long ... åí Saìi goìn. Äng biãút nhiãöu ngoaûi ngæî nhæ Haïn vàn, tiãúng Phaïp, tiãúng Nháût vaì thäng thaûo Anh vàn.

272

Trong khaïng chiãún chäúng Phaïp, äng daûy Anh vàn vaì Nháût ngæî taûi Haì Näüi. Äng vaìo Tp.HCM thaïng 11 nàm 1975 vaì máút ngaìy 12.3 nàm ÁÚt Muìi (14.4.1976). - Phan Kçnh 2/14, con thæï nàm trong gia âçnh, sinh nàm 1909 taûi Baío An. Äng täút nghiãûp báûc trung hoüc vaì âäù bàòng Tuï Taìi Phaïp. Ban âáöu äng måí tiãûm thuäúc táy taûi Qui Nhån, Quaíng Ngaîi. Nàm 1951 äng vaìo Saìigoìn daûy Phaïp vàn taûi tæ thuûc Tán Thënh åí Tán Âënh, máút nàm 1955. - Phan Thuyãút 2/14, con thæï 7 trong gia âçnh, sinh nàm 1914 taûi Baío An, âæåüc anh ruäüt laì äng Phan Baï Lán cho âi du hoüc taûi Phaïp vaìo cuäúi nàm 1938. Äng âäù cæí nhán vàn chæång taûi Âaûi hoüc Sorbonne Phaïp. Nàm 1952 äng vãö næåïc måí caïc træåìng trung hoüc tæ thuûc Tán Thënh åí Tán Âënh, Âaût Âæïc åí Gia Âënh .29 Nhiãöu vë giaïo sæ coï tãn tuäøi âaî tham gia giaíng daûy taûi hai træåìng Tán Thënh vaì Âaût Âæïc nhæ caïc äng Phan Ngä, Cuì An Hæng, Âinh thãú Vinh, Nguyãùn Thanh Luán ... Hiãûn nay äng âang dæåîng giaì taûi Nice Phaïp. - Phan Uït 2/14, con trai uït trong gia âçnh, sinh ngaìy 16.1.1916 taûi Baío An, 5 thaïng sau khi phuû thán laì äng Phan Thaình Taìi bë Phaïp haình quyãút. Äng âæåüc anh ruäüt laì Phan Baï Lán cho âi du hoüc taûi Phaïp, âäù Kyî sæ giáúy taûi Âaûi hoüc Grenoble vaì kyî sæ Hoïa taûi Âaûi hoüc Toulouse. Thaïng 2 nàm 1948 äng vãö Saìigoìn måí caïc træåìng trung hoüc tæ thuûc: - Tán Thanh åí Saìigoìn, Tán Thanh åí Tán Âënh. - Thaình Taìi åí Tán Bçnh Saìigoìn. Giaïo sæ coüng taïc gäöm caïc äng: Nguyãùn Duy Diãùn, Trënh Chuyãút, Phan Âaíng, Phan Ngoüc Baìo, Buìi Giaïng, Vuî Haûnh, Tráön vàn Thåìi, Hoaìng Tæåìng .. 30. Ngoaìi 3 træåìng tæ thuûc noïi trãn, äng coìn laìm chuí nhiãûm kiãm chuí buït Nháût baïo Tán Thanh, nguyãût san Khoa hoüc vaì hiãûu træåíng træåìng daûy laïi xe Tán Thanh. Liãn tiãúp trong ba âåìi, tæì âåìi thæï 12 âãún 14, caïc äng âaî choün nghãö daûy hoüc vaì baïo chê âãø phäø biãún vàn hoïa, nguyãûn âem såí hoüc cuía mçnh âãø khai thäng trê tuãû, måí mang kiãún thæïc âaìo taûo nhæîng con ngæåìi coï êch cho næåïc cho dán. Caïc äng måí træåìng tæ thuûc khäng nhàòm muûc âêch khai thaïc vãö thæång maûi thuáön

29 Âãø tæåíng nhåï âãún cha, äng âaî láúy biãût hiãûu Âaût Âæïc âãø âàût tãn træåìng 30 Caïc vë Giaïo sæ taìi gioíi näøi tiãúng åí Saìigoìn thåìi báúy giåì, nhiãöu thãú hãû hoüc sinh mãún mäü muäún âæåüc theo hoüc.

273

tuïy maì coìn muäún taûo mäüt cå såí væîng chàõc âãø giuïp âåî caïc hoüc sinh con nhaì ngheìo hiãúu hoüc. Tråü cáúp hoüc bäøng cho hoüc sinh hoüc gioíi nhæng khäng âuí âiãöu kiãûn theo hoüc âãún cuìng. Mäüt säú âäng con chaïu täüc Phan åí Baío An vaìo hoüc åí Saìigoìn thåìi báúy giåì, khäng nåi àn chäún åí, âaî âæåüc caïc äng Phan Thuyãút vaì Phan UÏt táûn tçnh giuïp âåî moüi màût, tæì nåi àn chäún åí cho âãún hoüc miãùn phê taûi caïc træåìng cuía caïc äng. Træåìng coï caïc låïp näüi truï vaì baïn truï, âãún giåì àn cåm, hãù cæï nghe tiãúng träúng baïo hiãûu giåì àn laì hoüc sinh âãöu âæåüc vaìo àn, duì coï hay chæa naûp tiãön hàòng thaïng. Säú hoüc sinh trong täüc, trong laìng Baío An âæåüc hai äng nuäi àn hoüc ngaìy caìng âäng, âãún näøi hai baì Thuyãút vaì UÏt noïi âuìa : " Con chaïu cuía hai äng sao maì âäng thãú, hoü måí træåìng laìm giaìu, coìn hai äng måí træåìng âãø nuäi hoüc sinh con nhaì ngheìo àn hoüc, nãn chàóng bao giåì giaìu âæåüc!". Truyãön thäúng hiãúu hoüc cuía doìng täüc âaî täön taûi vaì phaït triãøn tæì bao âåìi nay; chàóng nhæîng ngæåìi coìn âi hoüc phaíi lo hoüc haình siãng nàng cáön máùn maì caïc báûc äng, cha luän luän tçm moüi caïch âãø âäüng viãn, giuïp âåî thiãút thæûc cho con chaïu coï âuí âiãöu kiãûn âãø væîng tám trãn con âæåìng hoüc váún.

Täüc ta hoüc nhiãöu âäù âaût nhiãöu laì mäüt âiãöu táút yãúu váûy.

v v v v v v

q ÄNG BIÃÛN CHÊN ÂAÏNH TÁY31 Äng Phan Âënh 2/12, thæåìng âæåüc dán trong laìng, trong täüc goüi laì äng

Biãûn Chên, sinh nàm 1868 taûi laìng Baío An, täøng Âa Hoìa (nay laì xaî Âiãûn Quang), phuí Âiãûn Baìn, tènh Quaíng Nam. Äng sinh ra trong trong mäüt gia âçnh khoa baíng. Cha âäù cæí nhán, laìm AÏn saït sæï, tæì quan; anh ruäüt âäù Phoï baíng, laìm

31 Trich trong táûp " Mäüt gia âçnh yãu næåïc vaì caïch maûng" cuía Hoaìng Trçnh, Tr.1-2-3-4-5 .

274

tri phuí, tæì quan vãö daûy hoüc. Äng Phan Âënh theo hoüc chæî Haïn nhæng khäng âi thi, laìm tæ thå cho mäüt hiãûu baïn thuäúc Bàõc, vãö sau äng baïn 3 saìo âáút láúy tiãön måí hiãûu thuäúc bàõc vaì taûp hoïa taûi Quaíng Huãú, huyãûn Âaûi Läüc. Våü laì baì Lã Thë Tiãúu, con mäüt gia âçnh nho hoüc coï tiãúng åí Báút Nhë, huyãûn Âiãûn Baìn. Äng baì coï 8 con, khäng kãø nhæîng ngæåìi âaî máút luïc coìn nhoíí gäöm 5 trai laì caïc äng Phan Haûnh, Phan Nhuûy, Phan Thanh, Phan Bäi, Phan Thaïo vaì 3 ngæåìi con gaïi. Äng laì ngæåìi trung thæûc, khê khaïi, khäng chëu luäön cuïi, cáöu caûnh ai. Äng sinh ra trong hoaìn caính âáút næåïc bë giàûc Phaïp xám læåüc, caïc phong traìo âáúu tranh chäúng Phaïp nhæ phong traìo Vàn thán, Cáön væång, Duy tán näøi lãn ráút maûnh. Luïc báúy giåì âáút Quaíng Nam âaî saín sinh ra nhiãöu nhaì yãu næåïc näøi tiãúng nhæ: Hoaìng Diãûu, ngæåìi laìng Xuán Âaìi giaïp liãön våïi Baío An; Tráön Quyï Caïp, ngæåìi laìng Báút Nhë; Tráön Cao Ván, laìng Tæ Phuï, Âiãûn Baìn; Thaïi Phiãn, huyãûn Hoìa Vang; Phan Cháu Trinh huyãûn Tam Kyì; Huyình Thuïc Khaïng huyãûn Tiãn Phæåïc; Tiãøu La Nguyãùn Thaình huyãûn Thàng Bçnh; Phan Thaình Taìi 2/13 ... Khäng khê hæìng hæûc cæïu næåïc nung náúu loìng yãu næåïc cuía moüi ngæåìi. Äng Phan Âënh khäng tham gia nghéa binh nhæng mäúi thuì quán cæåïp næåïc váùn luän âeì nàûng trong loìng, chè cáön coï cå häüi laì haình âäüng ngay. Coï mäüt láön âi qua Thu Bäön, giæîa âæåìng äng gàûp tãn Phaïp Le Bon, dán laìng thæåìng goüi laì thàòng táy Bäng. Tãn naìy träng coi âáûp næåïc Vénh Trinh vaì Thaûch Baìn, häúng haïch vaì taìn aïc kheït tiãúng. Noï baío: "gàûp äng låïn sao khäng chaìo ? ", vaì âaïnh äng mäüt baût tai. Äng liãön sáûp duì laìm gáûy âaïnh traí noï mäüt caïi ráút maûnh vaìo cäø âãún näøi gaíy duì. Tãn Phaïp ruït suïng lãn âaûn. Äng phanh ngæûc aïo xäng tåïi noïi : " âäú cha maìy daïm bàõn äng ". Âäöng baìo âãún ráút âäng, tãn Phaïp khäng daïm bàõn, háöm háöm chaûy vaìo nhaì goüi ngæåìi ra bàõt. Âäöng baìo âaî baío vãû cho äng, láúy âoì âæa qua säng an toaìn. Caïi duì gaíy naìy âaî âæåüc gia âçnh giæî gçn thaình váût truyãön thäúng, cho âãún nàm 1947 bë tháút laûc trong khaïng chiãún chäúng Phaïp. Nhán dán âëa phæång hãút sæïc khám phuûc haình âäüng duîng caím naìy âaî laìm mäüt baìi veì ca ngåüi äng, xin trêch mäüt âoaûn :

"... Khaï khen äng Biãûn Chên åí Baío An,

Ngæåìi tuy nhoí beï maì gan to nhæ caïi âçnh.

Viãûc xaíy ra thäi cuîng thçnh lçnh,

Âaïnh thàòng táy Bäng giæîa âæåìng caïi

laìm cho baì con mçnh haí hã.

Laìm trai nhæ äøng hãút chäù chã,

Co tay tênh thæí khàõp thän quã máúy ngæåìi ?... "

275

Sau naìy, Phan Nhuûy con trai äng , lãn chên, mæåìi tuäøi hoíi äng : " Vç sao cha âaïnh thàòng táy Bäng ?". Äng baío : "thàòng Táy qua âáy cæåïp næåïc mçnh, cai trë dán mçnh, noï bàõt mçnh âi xáu, âoïng thuãú, ai khäng tuán noï âaï âêt, baût tai, boí tuì, cho nãn ai gàûp noï cuîng såü, phaíi voìng tay cuïi âáöu chaìo. Theo phong tuûc Viãût Nam, ngæåìi nhoí tuäøi gàûp ngæåìi låïn phaíi chaìo træåïc, gàûp cha noï âaî khäng chaìo laûi coìn âaïnh cha, cha phaíi âaïnh laûi.

Nàm 1907, äng tham gia phong traìo chäúng xáu thuãú, tham gia âoaìn biãøu tçnh ráöm räü keïo âãún âáúu tranh træåïc toìa Khám sæï Phaïp åí Häüi An. Äng luän luän giaïo duûc con caïi tinh tháön yãu næåïc. Khi anh thanh niãn Phan Nhuûy xin cha âi Haì Näüi hoüc nghãö, äng baío :" Hoüc nghãö gç thç tuìy con, nhæng chåï hoüc nghãö buän dán baïn næåïc ."

Sau naìy caïc con äng laì Phan Nhuûy, Phan Thanh, Phan Bäi, Phan Thaïo32 âaî nháút mæûc váng theo låìi cha daûy, quyãút mäüt loìng säúng vç dán vç næåïc. Äng máút nàm 1929.

*******

� ÄNG LYÏ TRÆÅÍNG THÄNG MINH 33 (Äng Phan Thaình Hiãûp 4/12 tæïc äng cæíu Quyình)

*** " Säng Thu bãn låí, bãn bäöi,

Âãún muìa mæa luût âæïng ngäöi chàóng yãn ". Tæì thaïng 11 âãún thaïng 7 ám lëch, næåïc säng Thu trong vàõt, chaíy ãm âãöm,

hiãön hoìa qua caïc vuìng quã yãn laình truì phuï. Nhæng tæì thaïng 8 âãún thaïng11, sau nhæîng cån mæa keïo daìi nhæ truït næåïc, doìng säng tråí nãn hung dæî, næåïc âuûc

32Äng Phan Thaïo âaî tham gia CM chäúng thæc dán Phaïp cuìng våïi caïc anh cuía äng. Äng bë Phaïp bàõt vaì læu âaìy qua nhiãöu nhaì lao, bë tra táún âaïnh âáûp daî man. Sau khi ra tuì , äng laûi tiãúp tuûc hoaût âäüng trong âaíng CS VN. Âæåüc âaíng cæí âi hoaût âäüng liãn hãû våïi âäöng baìo ta taûi Trung Quäúc vaì máút têch. ( Theo tæ liãûu do Äng Phan Tënh Thiãúu Taï QÂND/VN, con äng Phan Thaïo cung cáúp ) 33 Viãút laûi theo truyãön kháøu

276

ngáöu, chaíy cuäön cuäün trong cån thënh näü cuía âáút tråìi. Ven theo båì säng, cæï bãn naìy låí thç bãn kia laûi bäöi, theo qui luáût cuía thiãn nhiãn. Doìng säng âaî gieo bao nhiãu tai hoüa, máút maït, âau thæång cho cæ dán næång naïu ven båì, nhæng âäöng thåìi cuîng mang phuì sa bäöi âàõp thaình nhæîng baîi âáút bäöi maìu måí, phç nhiãu.

Hàòng nàm, cæï sau tiãút Âäng Chê, khoaíng ràòm thaïng 11 Ám lëch, ngæåìi näng dán bàõt âáöu doün âáút träöng caïc loaûi hoa maìu phuû nhæ bàõp, caïc loaûi âáûu, dæa, bê, thuäúc laï, åït ... Tuy laì hoa maìu phuû nhæng baïn ráút coï giaï nãn mang laûi cho ngæåìi näng dán nhiãöu låüi nhuáûn âaïng kãø. Nhiãöu ngæåìi âaî tråí nãn giaìu coï nhåì vuìng âáút naìy.

Doìng säng Thu chàóng nhæîng mang phuì sa vaì næåïc tæåïi cho caïc caïnh âäöng ven säng maì coìn laì ranh giåïi giæîa hai laìng nàòm hai bãn båì âäúi nhau. Mäüt ranh giåïi luän luän biãún âäüng, thay âäøi hàòng nàm qua mäùi muìa luî luût! Âæåìng ranh giåïi khäng cäú âënh naìy âaî gáy bao nhiãu cuäüc tranh giaình âáút âai giæîa cæ dán hai laìng âäúi nhau åí ven säng. Säng Thu xoïi låí phêa Bãún Âæåìng, caìng ngaìy caìng àn sáu vaìo laìng Baío An vaì bäöi qua laìng Long Häüi. Viãûc tranh giaình âáút âai cæï xaíy ra hàòng nàm, tæì âåìi naìy qua âåìi khaïc. Chênh quyãön âëa phæång khäng sao tçm ra mäüt giaíi phaïp hæîu hiãûu âãø cháúm dæït tãû traûng naìy, vç dán hai laìng âãöu coï lyï leî riãng cuía mçnh : - Dán Baío An dæûa vaìo thæûc tãú hiãøn nhiãn, roî raìng qua sæû biãún âäøi cuía doìng säng. - Dán Long Häüi laûi dæûa vaìo ranh giåïi phán âënh giæî hai laìng laì con säng. Cuäüc tranh giaình chàóng bao giåì ngaî nguí, ngæåìi ta âaî duìng gáûy gäüc, phæång tiãûn saín xuáút nhæ cuäúc, xeíng âaïnh nhau âãún âáùm maïu. Lyï træåíng cuía hai laìng muäún hoìa giaíi, phán xæí håüp tçnh håüp lyï nhæng khäng sao tçm ra mäüt giaíi phaïp naìo cho håüp våïi loìng dán hai laìng. Nãúu coï cuîng chè taûm thåìi, ngay trong luïc âaïnh nhau, räöi âáu laûi cuîng vaìo âáúy. Cuäüc tranh giaình làõng dëu nàm naìy thç nàm sau laûi buìng näø ra trong luïc doün âáút saín xuáút mäùi nàm. Vaìo thåìi áúy, äng Phan Thaình Hiãûp 4/12, tæïc äng Cæíu Quyình âang laìm lyï træåíng laìng Baío An. Äng laì ngæåìi än hoìa, nhaî nhàûn coï loìng nhán háûu nhæng váùn phaíi luän baío vãû quyãön låüi cuía dán laìng maì khäng xä xaïc tranh giaình âáút âai âaïnh nhau âãön vong maûng. Mäüt häm, hai äng lyï træåíng cuía hai laìng ruî nhau ra quaïn ræåüu xáöm xç to nhoí, cuìng nhau baìn luáûn caïch hoïa giaíi cuäüc tranh giaình âáút âai âáùm maïu dai dàóng tæì láu chæa cháúm dæït. Ngæåìi näng dán vuìng Goì Näøi träöng mêa laìm âæåìng, coìn láúy máût náúu ræåüu. Dæåïi thåìi Phaïp thuäüc, åí Quaíng Nam Âaì Nàông cäng ty S.I.C.A34 âäüc quyãön saín xuáút ræåüu. Caïc loaûi ræåüu do caïc nåi khaïc saín xuáút theo phæång phaïp

34 S.I.C.A : Socieïteï Industrielle et Commerciale d' Annam

277

thuí cäng cäø truyãön âãöu laì ræåüu láûu, bë cáúm ngàût. Ai náúu ræåüu âãöu bë phaût . Êt thç phaût tiãön, nhiãöu thç phaût tuì. Ban âãm ngæoìi ta leïn náúu ræåüu, náúu xong âem chän cáút âãø traïnh Táy thæång chaïnh 35 âi luûc soaït bàõt båï . Nhiãöu khi nhåì máût baïo, Táy âaî tçm tháúy ræåüu nhæng chàóng biãút cuía ai. Ai cuîng chäúi khäng phaíi ræåüu cuía mçnh. Vç khäng coï bàòng cåï nãn Táy beìn ra lãûnh, nãúu tçm tháúy ræåüu chän åí âáút cuía ai thç ngæåìi áúy phaíi chëu traïch nhiãûm. Sau nhiãöu âãm suy nghé, äng Cæíu Quyình âaî dæûa vaìo lãûnh naìy âãø hoïa giaíi sæû tranh giaình âáút âai dai dàóng maì khäng phaíi duìng âãún baûo læûc. Mäüt häm, äng Cæíu Quyình vaì äng lyï træåíng Long Häüi dàõt nhau ra quaïn ræåüu xáöm xç to nhoí våïi nhau baìn kãú hoaûch cháúm dæït tranh daình âáút âai : Ban âãm äng cho ngæåìi bê máût båi ghe qua vuìng âáút âang tranh cháúp leïn chän mäüt säú ræåüu, räöi sai ngæåìi âi máût baïo cho Phaïp biãút. Táy âãún âaìo lãn tháúy ræåüu cho goüi lyï træåíng såí taûi hoíi ræåüu cuía ai, chàóng ai biãút. Hoíi âáút naìy cuía ai ? Lyï træåíng såí taûi khäng daïm nháûn âáút naìy laì cuía laìng mçnh vç såü bë hçnh phaût. Äng Cæíu Quyình âæïng ra nháûn âáút naìy laì cuía dán laìng Baío An vaì cháúp nháûn hçnh phaût, nhæ hai äng lyï træåíng âaî cuìng nhau á tháöm baìn baûc. Äng âaî nhåì ngæåìi chaûy choüt træåïc vaì âoïng mäüt säú tiãön phaût. Tæì âáúy, âáút bäöi ven säng laìng Long Häüi laì âáút cuía laìng Baoí An bë låí bäöi qua, âæåüc chênh quyãön Phaïp vä tçnh cäng nháûn.

Vãö sau moüi ngæåìi âãöu biãút nhåì mæu kãú cuía hai äng lyï træåíng maì dán hai laìng cháúm dæït vénh viãùn viãûc tranh giaình âáút âai, mäüt tãû naûn cuía thåìi phong kiãún. Ai cuîng thaïn phuûc vaì biãút ån caïc äng.

KHOÏC PHAN THANH ( Veì Phan Thanh ) 36

Tin âáu seït âaïnh ngang âáöu, Tæì Nam chê Bàõc âáu âáu cuîng haîi huìng. Anh Thanh væìa måïi lám chung, Ngæåìi ngæåìi råi luûy 37 vä cuìng mãún thæång. Than äi säú kiãúp âoaûn træåìng,

35 Douane et reïgie de l' Indochine 36 Thå khuyãút daûnh - Chaïu laì Phan Thë Cuïc nhåï vaì ghi laûi - Trêch trong táûp “ MÄÜT GIA ÂÇNH YÃU NÆÅÏC & CAÏCH MAÛNG Trang 76 - Coï ngæåìi noïi taïc giaí baìi veì laì äng Trënh Quang Xuán. Theo Phan Vënh trong “ Phan Thanh anh laì ai” âaî xaïc nháûn : Theo baín cheïp tay cuía chênh taïc giaí Trënh Quang Xuán, nguyãn xæï uyí Trung Kyì, tàûng Lã Thë Xuyãún, våü Phan Thanh. 37 Coï baín cheïp laì Råi lãû

278

Tuäøi væìa ba mäút dæït âæåìng tráön gian Anh sinh ngaìy mäüt thaïng joàn 38. Nàm mäüt ngaìn chên tràm linh taïm taûi Baío An quã nhaì. Chênh ngæåìi åí täøng Âa Hoìa, Thuäüc Âiãûn Baìn phuí, tènh laì Quaíng Nam. Meû cha táön taío quanh nàm, Nuäi anh àn hoüc tiãúng tàm láùy læìng. Tháöy yãu baûn mãún vä cuìng,

Âáûu bàòng Så âàóng, Thaình chung máúy häöi. Âãún nàm hai saïu anh thäi, Bäø âi tråü giaïo ra ngäöi tènh Thanh. Ai ai cuîng biãút tiãúng anh, Daûy cháu Ngoüc Làûc näøi danh tháöy taìi. Taïnh anh æa viãút æa coi, Âoüc baïo Chuäng Næït 39 viãút baìi An Nam. Ngæåìi ta âãø yï ngoï doìm Cho anh khi áúy âaî laìm läi thäi,

Nãn anh âaî bë thaíi häöi, Hoüc troì thæång tiãúc tháöy åi laì tháöy ! Thæång tháöy phaíi kiãúp âoüa âaìy, Cuäüc âåìi âen baûc, âàõng cay cho âåìi.

Daûy væìa âàûng mäüt nàm tråìi, Troì yãu baûn mãún dæït låìi ra âi.

Than äi! sinh chàóng gàûp thç, Huìm thiãng tháút thãú, chëu suy âåüi thåìi.

Nghé mçnh coìn nàûng nåü âåìi, Quyãút lça quã cuî âãún nåi Haì Thaình.

Laûi cuìng våïi baûn âáöu xanh, Hãút loìng daûy däù trong ngaình træåìng tæ.

38 Juin : thaïng 6 DL 39 Baïo La Cloche feïleeï cuía Nguyãùn An Ninh - Coï sæîa chæîa laûi theo cuäún “ Phan Thanh anh laì ai “ cuía taïc giaí Phan Vënh.

279

Ai ai cuîng biãút danh sæ, Træåìng naìo anh daûy, âãöu dæ hoüc troì. Thàng Long træåìng áúy âaî to, Hàòng nàm thæåìng coï hoüc troì âáûu cao. Loìng anh, ai biãút âáu naìo, Thanh niãn chuï troüng, cáön lao âåî âáön. Tæì khi Màût tráûn Bçnh Dán, Phong traìo quáön chuïng nhiãöu láön tham gia. Âãún nàm ba baíy væìa qua, Nhán dán âaî cæí anh ra Häüi Âäöng. Anh laì äng Nghë coï cäng, Låüi quyãön dán chuïng hãút loìng âáúu tranh. Naìo laì baûn treí âáöu xanh, Anh âoìi måí räüng hoüc haình hiãûn nay. Nhæîng ngæåìi thuyãön thåü dán caìy, Anh âoìi båït thuãú, båït tay cæåìng quyãön.

Laûi cuìng våïi baûn âäöng thuyãön, Chäúng sæu, tæ êch dinh âiãön tàng cao.

Nhæîng ngæåìi buän gaïnh, baïn rao, Anh âoìi miãùn thuãú, tàng vaìo giaìu sang. Coìn ngæåìi tiãøu chuí, tiãuí thæång, Cuìng tiãøu cäng chæïc anh thæåìng chåí che. Khäng cho thuãú eïp, sæu âeì Quan tám âåìi säúng cho phe dán ngheìo. Mäüt loìng phaín âäúi khäng theo, Hai dæû aïn thuãú anh âãöu baïc ra.

Täüi nhán xaî häüi quäúc gia, Quyãút âoìi âaûi xaï hoü ra khoíi tuì. Tháúy dán däút naït heìn ngu, Âæïng ra láûp häüi chäúng muì quäúc ám. Tháúy anh ngæåìi coï nhiãût tám,

280

Nãn âaíng xaî häüi (SFIO) cæí laìm bê thå. Tæì laìm dán biãøu âãún giåì, Häüi âäöng hai læåüt cuîng nhåì coï anh. Tuäöng nhæ dán viãûn âãø daình, Cho anh chæïc áúy âãø tranh cæåìng quyãön. Hai láön Nam Bàõc âaío âiãn, Bao nhiãu aïp bæïc anh tuyãn giæîa häüi âäöng. Tháúy anh hàng haïi laû thæåìng Häü âäöng Haì Näüi cuîng æng anh laìm. Anh thç khaïc boün tham lam, Lo âæåüc äng nghë räöi cam cuïi âáöu. Anh Thanh naìo phaíi ai âáu, Mäüt tràm thæï thuãú yãu cáöu båït âi. Nhæng vç nghë Phaïp chàóng ra chi, Nãn nhaì chæïc traïch thuãú gç cuîng tàng. Ai ai tháúy cuîng báút bàòng, Dán thaình Haì Näüi làn ra biãøu tçnh. Coìn anh, anh cuîng báút bçnh, Tæì chæïc phaín âäúi nhæîng tçnh traûng kia. Tháúy loìng cæång quyãút maì ghã, Cæåìng quyãön sinh sæû muäún anh vãö ngäöi yãn. Ràòng anh coìn thiãúïu cäng quyãön, Lãûnh ra giaíi chæïc häüi viãn Haì Thaình. Tæåíng laìm nhæ thãú cho kinh Naìo hay anh laûi ra tranh láön nhç. Quaí nhiãn dán chuïng tin vç Nãn anh truïng cæí y nhæ láön âáöu. Roî raìng hai chên chäúng nhau Taìi kia sæïc noü coï âáu laìm gç. Chuïng baìy mæu khaïc tæïc thç Vuû anh diãùn thuyãút trong khi hoüp Häüi âäöng.

281

Cho nãn Phuï Läüc huyãûn äng Bàõt äng lui tåïi cæía cäng nhiãöu láön. Nhæng anh váùn væîng tinh tháön Âæa âån phaín âäúi xa gáön âãöu hay. Vuìa räöi gàûp chuyãûn chàóng may, Anh lo nhiãöu viãûc, sæïc ngaìy caìng suy. Phaït sinh chæïng bënh dë kyì, Moüc muût xæång säúng cå nguy vä cuìng. Anh em ai náúy haîi huìng, Ræåïc tháöy âãún chæîa caí trong láùn ngoaìi. Âäúc Chæång cuìng våïi âäúc Lai, Quyãút loìng âiãöu trë suäút ngaìy suäút âãm. Thãú maì bãûnh cæï nàûng thãm, Tháöy hay cuîng chëu, khoï tçm bãûnh càn. Máúy ngaìy khäng tiãúng noïi nàng, Cuìng âæåìng nãn phaíi mäø âàòng sau læng.

Trong khi chaûy chæîa tæng bæìng, Viãûc anh, anh cæï lo chæìng khäng quãn. Viãút âån phaín âäúi âæa lãn, Yãu cáöu Âäúc lyï cáúm nhæîng tãn váûn âäüng ngáöm. Nhæ laì træåíng phäú mua thàm, Cho phe phaín âäüng ra laìm Nghë viãn. Suäút ngaìy chàóng chuït naìo yãn, Viãûc naìy hoíi hãút, sang liãön viãûc kia.

Âãm häm hai chên khi khuya Âaìm lãn cháûn ngheûn tæåíng lça tráön gian. Anh em ngáûm thåí nguìi than,

Chë Thanh âau ruäüt tçm âaìng laïnh ra. Âäúc tåì táút taí chaûy qua,

Tiãm anh cáy thuäúc, saïng ra båït dáön. Báy giåì anh âaî âënh tháön,

282

Cæåìi cæåìi noïi noïi, mæåìi pháön tæåi vui. Häm sau anh laûi noïng vuìi, Nhæng anh ngaìy ngaûy khäng nguäi viãûc laìm. Kãu em40 lãn dàûn máúy láön

Dàûn khäng ra tiãúng, nhçn trán ngheûn ngaìo. Sau cuìng cäú viãút mäüt cáu, Xong chæî “ Phaín âäúi “, vaïng âáöu laûi thäi. Caính tçnh thaím làõm ai äi ! Khi gáön háúp häúi chæa nguäi viãûc âåìi. Dáön dáön anh thåí yãúu håi, Quay nhçn laûi våü máúy låìi khuyãn ràn Ràòng: “ Räöi âáy làõm chuyãûn khoï khàn, Nhæng räöi daìn xãúp phàóng bàòng khäng sao”. Noïi xong anh nhæîng ngheûn ngaìo, Cuäüc âåìi âãún thãú biãút sao âàûng maì. Anh nhçn chë nhæîng thiãút tha, Räöi anh tæì biãût, laïnh xa coîi âåìi. Tàõt håi luïc taïm giåì mai, Taûi thaình Haì Näüi vaìo ngaìy Premier Mai (1 thaïng 5 ). Chênh ngaìy dán chuïng häüi heì, Kyí niãûm Lao Âäüng tin nghe ruûng råìi. Naìo laì âiãûn tên khàõp nåi Naìo laì âäúi, træåïng toí loìng tiãúc thæång. Âaïm tang long troüng laû thæåìng, Haìng vaûn quáön chuïng cháût âæåìng âi âæa. Ngæåìi ngæåìi âau âåïn ngáøn ngå, Thæång thán chiãún sé bao giåì cho nguäi. Âæa anh luäúng nhæîng ngáûm nguìi, Hai haìng næåïc màõt suût suìi khäng yãn. Hoüc sinh, phuû næî, thanh niãn,

40 Anh ruäüt cuía äng Phan Thanh laì Phan Nhuyñ, vaì em laì Phan Bäi luän tuïc træûc bãn giæåìng bãûnh

283

Âaíng viãn Xaî häüi, thåü thuyãön, näng dán, Âäöng baìo, âäöng chê xa gáön, Cuìng nhau âæa âãún mäü pháön cuía anh. Håîi äi ! anh Nghë Phan Thanh, Vç âáu âãún näùi anh âaình maûng vong ! Tæì nay vàõng boïng anh trong Nghë træåìng. Ngaìy xæa Âaûi Läüc, Hoìa Vang, Cæí anh thay màût muän ngaìn ngæåìi æng. Báy giåì cäng viãûc næía chæìng, Hãù ai báûy baû xin âæìng boí thàm. Biãút bao nhiãu boün tham lam Phen naìy cuîng quyãút ra laìm Nghë viãn. Noïi thç xem bäü hàón hiãn, Khi vaìo Nghë viãûn, ngäöi yãn maì uìy 41 Tæû do dán chuí biãút chi, Cäng Näng quyãön låüi biãút gç maì bãnh ? Phen naìy làõm keí traï hçnh, Chênh phe phaín âäüng, giaí danh nhiãût tçnh. Cæí tri ta phaíi tinh anh, Ngæåìi naìo åí säø Phan Thanh thç báöu. Dáùu ngæåìi khaïc Quáûn, khaïc Cháu, Âuí taìi âuí læûc xin báöu hoü ra. Laìm cho roî màût dán ta, Cæí ngæåìi xæïng âaïng,(khäng) kãø xa kãø gáön. Cæí tri ta åí trong dán, Læûa ngæåìi thay màût phaíi cáön âàõn âo. Âæìng ham âäöng baûc laì to, Hay ham ræåüu thët âãø cho hoü læìa. Phaíi nãn tæû troüng ai åi, Cæí sao cho xæïng laì ngæåìi thay anh.

41 Oui : Váng ,daû

284

Vç dán âem hãút nhiãût tçnh, Laìm cho âàõc thàõng” Säø “ Phan Thanh kyì naìy.

v v v v v v

L Å ÌI K Ã ÚT

Âãø kãút thuïc Táûp saïch naìy chuïng täi xin dáùn ra sau âáy hai cáu chuyãûn :

Chuyãûn thæï Nháút : (Theo låìi kãø cuía baì Phan Thë Miãöu, thæï næî äng Phan Khäi).

Cä Phan Thë Cuïc, con gaïi äng Phan Nhuûy, goüi äng Phan Khäi bàòng baïc. Sau khi âáûu Tiãøu hoüc Phaïp, cä thi vaìo træåìng Næî häü sinh Häüi An. Täút nghiãûp, cä âæåüc bäø vãö quã laìng Baío An. Cä âem æïng duûng táút caí nhæîng âiãöu mçnh âaî hoüc trong lénh væûc häü sinh qua y hoüc phæång Táy, thay âäøi dáön nhæîng quan niãûm vaì phæång phaïp âåî âeí läùi thåìi cuía caïc baì muû näng thän. Viãûc laìm cuía cä dáön dáön âæåüc moüi ngæåìi tên nhiãûm vaì noi theo. Mäüt häm cä âãún thàm baïc Khäi. Äng hoíi : - Nghe noïi con laì næî häü sinh ráút gioíi, biãút âem såí hoüc cuía mçnh âãø goïp pháön phuûc vuû quã hæång, âáút næåïc, tháût âaïng khen. Thãú con laìm åí âáu ? Cä Cuïc thæa : - Daû, con âi khàõp nåi, tæì Thaûnh Myî âãún Âäng Baìn, Baìn Laînh ... - Ræïa laì con âi khàõp vuìng Goì Näøi phaíi khäng ? - Daû, con âáu coï âi Goì Näøi. Goì Näøi åí âáu ræïa baïc ? Äng Khäi âæa hai tay lãn tråìi, noïi âäøng : - Tråìi åi ! Chaïu täi âi hoüc, hoü âaî daûy sæí âëa Âäng, Táy, Taìu, Phaïp nhæng khäng biãút quã hæång Goì Näøi cuía mçnh åí âáu ! Máút gäúc , máút gäúc !

285

Chuyãûn thæï hai : Trong mäüt buäøi lãù phaït thæåíng cho SVHS, con chaïu täüc Phan âang sinh säúng taûi Âaì Nàông do Chi Häüi Khuyãún hoüc Täüc Phan / Âaì Nàông täø chæïc taûi häüi træåìng træåìng Hoaìng vàn Thuû nàm 1996; sau pháön trçnh diãùn vé cáöm (violon) cuía chaïu Phan thë Täú Trinh 4/15, SV xuáút sàõc cuía træåìng ÂH Quäúc gia Ám nhaûc Haì Näüi, laì cuäüc thi " Tçm hiãøu vãö Doìng Täüc ".

Baìi thi váún âaïp gäöm coï 4 cáu hoíi :

1/ Em cho biãút nguäön gäúc cuía täüc Phan Baío An ?

2/ Thaình phäú Âaì Nàông coï máúy con âæåìng mang tãn caïc nhaì caïch maûng Viãût Nam trong täüc Phan chuïng ta ?

3/ Täüc ta coï máúy Phaïi, haîy kãø ra ? Nãúu kãø âæåüc tãn caïc Ngaìi Täø Phaïi caìng täút.

4/ Ngaìy giäù Ngaìi Tiãön Hiãön vaì caïc vë Täø Phaïi ?

Baì con coï biãút kãút quaí thãú naìo khäng ? - Kãút quaí tháût âaïng buäön, chè coï mäüt säú êt caïc em giå tay traí låìi. May maì nàm áúy Ban täø chæïc khäng måìi Häiü Khuyãún Hoüc Tènh vaì caïc vë Âaûi diãûn Täüc baûn âãún tham dæû nhæ thæoìng lãû !

SVHS laì nhæîng ngæåìi tuäøi treí coï hoüc, laì tæång lai cuía doìng täüc vaì xaî häüi laûi muì vãö Täüc sæí. Khäng biãút caïc em coï muì luän Quäúc sæí khäng ? ! Läùi áúy khäng thuäüc vãö caïc em.

Traïch nhiãûm naìy thuäüc vãö ai ? Nguyãn nhán naìo âaî âæa âãún thæûc tãú âaïng buäön noïi trãn ? Chuïng täi tæû hoíi vaì tæû traí låìi : - Traïch nhiãûm thuäüc vãö táút caí chuïng ta laì cha meû, laì âaìn anh trong gia âçnh. Nhiãöu khi cha meû muäún kãø cho con, chaïu nghe vãö gia täüc, nhæng laûi biãút âaûi khaïi khäng chênh xaïc làõm, hoàûc khäng coï thç giåì âãø kãø. Chuïng ta muäún coï mäüt taìi liãûu vãö gia täüc âua cho con chaïu tæû xem, tæû tçm hiãøu nhæng khäng coï, ngoaìi cuäún Phäø Hãû âæåüc trënh troüng âãø trãn trang thåì hay trong tuí saïch gia âçnh. Caïc em coï muäún xem cuîng ngáön ngaûi.

Tæì nhæîng thæûc tãú âoï, thuïc âáùy chuïng täi viãút cuäún Kyí yãúu naìy. Viãút âãún hån 200 trang, nhæng chuïng täi váùn chæa viãút hãút caïc sæû viãûc xaîy ra trong täüc suäút theo chiãöu daìi cuía 19 thãú hãû. Xin nhæåìng pháön thiãúu soït vaì cäng viãûc viãút tiãúp Täüc Sæí naìy cho caïc thãú hãû âaìn em, con chaïu chuïng ta váûy.

Biãút bao thán täüc âaî hãút loìng, hãút sæïc chung lo xáy dæûng Täüc Hoü. Biãút bao ngæåìi âaî khàõc phuûc moüi khoï khàn gian khäø âãø tiãúp näúi truyãön thäúng hiãúu hoüc cuía äng cha, tu reìn baín thán tæì nhán caïch, âaûo âæïc, tæû trang bë cho mçnh vaì

286

cáûp nháût nhæîng kiãún thæïc måïi cho âãún loìng yãu næåïc näöng naìng väún coï cuía Doìng Täüc ta. Táút caí âãöu laì nhæîng táúm gæång saïng choïi cáön nãu cao vaì phaït huy. Æåïc mong sao caïc thãú hãû tæång lai nhçn tháúy baín thán mçnh qua nhæîng táúm gæång quê giaï áúy. Muûc âêch cuía chuïng täi laì váûy vaì cuîng âãø cho caïc thãú hãû tæång lai tháúy âæåüc täüc ta ngaìy caìng phaït triãøn vaì raûng råî thãm lãn laì nhåì ráút nhiãöu thán täüc qua nhiãöu thãú hãû tiãúp näúi âaî chung tay goïp sæïc xáy dæûng. Viãút âæåüc táûp Kyí yãúu naìy pháön låïn nhåì vaìo sæû âoïng goïp cäng sæïc cuía nhiãöu thán täüc hoàûc træûc tiãúp hoàûc qua thæ tæì, âiãûn thoaûi. Chuïng täi xin chán thaình biãút ån nhæîng thán täüc âaî giuïp âåî, khuyãún khêch, âäüng viãn chuïng täi hoaìn thaình táûp saïch naìy. Låìi caïm ån sáu sàõc nháút xin âæåüc gåíi âãún caïc thán täüc : - Ä.Ä. Phan Chênh, Phan Baï Læång - Tp.HCM - Ä. Phan Vàn Tuìng, Phan Cuîng - Âaì Laût. - Ä. Phan Tam - Nha Trang. - Ä. Phan Minh Âæåìng - Haì Lam, Thàng Bçnh, Quaíng Nam. - Ä. Phan On - Baío An. - Ä.Ä. Phan Hyï, Phan Long, Phan Âæïc Myî, Phan Thë Miãöu, Phan Hæåìng, Phan Nam - Âaì Nàông. - Baì Phan Thë Maîn - Haì Näüi.

Xin chán thaình biãút ån caïc taïc giaí coï baìi trêch âàng trong táûp saïch naìy.

Ban Biên Tập

v v v v v v v v v v v v v v

287

TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO

- VNSL - Tráön Troüng Kim. Q.I & II. - VN Phaïp thuäüc sæí - Phan Khoang. - Viãût sæí xæï Âaìng Trong - Phan Khoang NXB Khaíi Trê Saìi Goìn 1972. - Caïc nhaì khoa baíng Viãût Nam - Ngä Âæïc Thoü NXB/VH Haì Näüi 1993. - Liãùn âäúi tæì âæåìng Phan Täüc - Phan Âæïc Myî. - Liãût sé Phan Thaình Taìi - Phan Uït - Phan Thanh anh laì ai - Phan Vënh, NXB/ ST 2008 - Hoü Phan trong cäüng âäöng dán täüc VN - Phan Tæång. - Quaíng Nam âáút næåïc & con ngæåìi - Q. Thàõng. - Mäüt gia âçnh yãu næåïc vaì Caïch maûng - Hoaìng Trçnh. - Goïp pháön tçm vãö Doìng täüc - Phan Baï Læång. - Thi nhán Viãût Nam - Hoaìi Thanh & Hoaìi Chán. - Nhiãöu taûp chê, saïch baïo khaïc.

288

SAÏCH TÀÛNG CAÏC NÅI :

- 6 Nhaì Thåì täüc Phan 6 cuäún - Canada 10 cuäún - Hoa Kyì 20 cuäún - UÏc 2 cuäún - Tp.HCM 150 cuäún - Âaì Laût 9 cuäún - Kontum 2 cuäún - Vuîng Taìu 1 cuäún - Nha Trang 2 cuäún - Quaíng Ngaîi 1 cuäún

- Baío An 6 cuäún - Haì Lam 2 cuäún - Âaì Nàông 50 cuäún - Thæìa Thiãn 3 cuäún - Haì Näüi 5 cuäún - Täüc Ngä 1 cuäún - Täüc Nguyãùn 1 cuäún - Tam Kyì, Phuï Hanh, Quang Hiãûn, Duy Hoìa, Tënh Táy Âaûi

Laînh, Phæåïc Läüc, Vénh Âiãûn, mäùi nåi 1 cuäún : 7 cuäún

********

COPY TÆÌ BAÍN CHÊNH GÅÍI ÂÀNG WEBSITE TÄÜC PHAN TAÛI ÂAÌ NÀÔNG

Vi tênh vaì trçnh baìy: Phan Vaên Theâ

Moüi yï kiãún âoïng goïp, bäø sung vãö näüi dung cuäún saïch, xin vui loìng liãn hãû vãö âëa chè :

* Phan Vàn Thã 132 Thanh Thuyí, Âaì Nàông : 0511 3834480 - DÂ : 0905626834

ĐỒNG TÁC GIẢ “ PHAN TỘC KỶ YẾU ”

******

PHAN MINH KẾ 3/13 Sinh năm : 1927 Tại : Bảo An, xã Điện Quang, Điện Bàn Q.Nam Hiện trú tại : 374 Huỳnh Văn Bánh, Tp/HCM Trung học Pháp văn, Trưởng phòng HC Nha Tiểu Học Sài gòn ĐT :

***

PHAN SÔ 4/13

Sinh năm : 1922 - Nhâm Tuất Tại : Bảo An, xã Điện Quang, Điện Bàn Q.Nam Hiện trú tại : 19/08 Đinh Tiên Hoàng, Đà Nẵng Trung học Pháp văn, Trưởng phòng HC/Kế toán Chi nhánh Cty Shell Đà Nẵng.

ĐT: 0511 3825865 – 05113743010

***

PHAN VĂN THÊ 4/14 Sinh năm : 1937 - Đinh Sửu Tại : Bảo An, xã Điện Quang, Điện Bàn Q.Nam Hiện trú tại : 132 Thanh Thuỷ, Đà Nẵng Tốt nghiệp Tú Tài 1959 Pétrus Ký Sài gòn, Nguyên Hiệu trưởng,Thanh tra tiểu học Sở Học Chánh Quảng Nam 1960-1975

ĐT: 0511 3834480 - 0905626834

*********