Pensioen in Perspectief
-
Upload
jos-berkemeijer -
Category
Documents
-
view
738 -
download
0
description
Transcript of Pensioen in Perspectief
Risicomanagement
Pensioenfondsen
‘In Perspectief’
Jos Berkemeijer AAG
5 oktober 2011
Pensioenfonds in Wordle Perspectief
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 2
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 3
Agenda
• Risicomanagement Intake
• Ontwikkelingen Pensioenfondsen
• Aanbevelingen commissies DFG (Don, Frijns, Goudswaard)
• Pensioenakkoord
• Toezicht pensioenfondsen
• Ambitie, Zekerheid en rendement
(Pensioen 2.0 : Cook book)
• Toekomst pensioenfondsmarkt
• Pensioenfonds ‘In Control’
• Tenslotte
Risicomanagement Intake I
Risico
1. …
2. …
3. …
Hoe beheers ik dit risico?
1. …
2. …
3. …
De drie belangrijkste risico’s voor mijn pensioenfonds zijn:
Risicomanagement Intake II Het werkveld
Risicomanagement Intake II De contextafhankelijkheid
Und jetzt…
Risicomanagement Intake II Riskmanager: Het gewenste Profiel
Risicomanagement Intake II Beslissingsperspectief
Risicomanagement Intake II Aanpak
Risicomanagement Intake II Doelstelling van vandaag
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 11
Ontwikkelingen pensioenfondsen
Risico’s
− Strategisch
− Organisatievorm
− Productverwatering
− Deelnemerssamenstelling
− Draagvlak
− Governance
− Rendement
− Langleven
− Kosten
− Communicatie − Etc.
• Markt
• Historie
• Niveau pensioenregeling
• Samenstelling
• Dekkingsgraad
• Rendement
• Langleven risico
• Kosten
• Communicatie
Ontwikkeling aantal pensioenfondsen Markt: Wat is het strategisch risicoperspectief van uw pensioenfonds?
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 12
Prognose
?
Ontwikkeling historie pensioenfondsen Organisatievorm risico: Pensioenfonds en sponsor in historisch perspectief
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 13
(Und jetzt?)
Ontwikkeling niveau pensioenregeling Productverwateringsrisico: Pensioendegradatie in historisch
deelnemersperspectief
• 2003: BPF’en: Van het eindloon naar middelloon.
• 2005: Introductie ‘eigen bijdrage’ werknemers
• 2006: Afschaffing VUT en vroegpensioen
Pensioengerechtigde leeftijd van 62 naar 65
• 2008: Bevriezing indexatie voor drie jaar
• 2011: Korting?
Pensioen wordt 100% onzeker?
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 14
Bron: Rob Simon. Bureau voor Strategische Pensioencommunicatie
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 15
Ontwikkeling samenstelling pensioenfonds Deelnemerssamenstellingrisico: Ontwikkeling samenstelling pensioenfonds
caravan
Ontwikkeling samenstelling pensioenfonds Draagvlakrisico: Draagvlak actieven neemt af
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 16
Ontwikkeling Governance Pensioenfonds Governance Risico: Governance spanning (2009)
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 17
Aantallen x 1000; Bron DNB 2009
Kernvraag Zijn samenstelling van deelnemersraad en verantwoordingsorgaan in evenwicht met de (financiële) belangen van het fonds?
Ontwikkeling Governance Pensioenfonds Toezichtsrisico: Dashboard (DNB) Governance
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 18
Kernvraag • Visitatie: makkelijkste vorm
van toezicht? • Is visitatie wel de beste
vorm van toezicht?
Ontwikkeling dekkingsgraad pensioenfonds Dekkingsgraadrisico: Ontwikkeling dekkingsgraad 1990-2010
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 19
Ontwikkeling dekkingsgraad pensioenfonds Dekkingsgraadrisico: Ontwikkeling dekkingsgraad 2008-2011
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 20
Bron: AON-Hewitt
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 21
Market Value (A)
Market Value (A&L)
Ontwikkelingen pensioenfondsen Dekkingsgraad outlook
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 22
Bron: AON-Hewitt
Ontwikkelingen pensioenfondsen Kapitaalmarktrenterisico: Ontwikkeling kapitaalmarktrente
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 23
Ontwikkelingen pensioenfondsen Beleggingsrendementrisico: Ontwikkeling beleggingsrendement
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 24
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 25
Ontwikkelingen pensioenfondsen
Volatiliteitsrisico: Gemiddeld rendement en risico…..
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 26
Ontwikkelingen pensioenfondsen Beperkt in ‘goud’: reduceert risico…..
Is het beleggingsmodel begrijpbaar voor bestuurders
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 27
Ontwikkelingen pensioenfondsen Beleggingsmodellen herzien….. (Het nieuwe ‘reversed’ denken)
Beleggingsmodellen • Beleggingsmodel is geen op zichzelf staande stochastische
‘cijferlotto’ • Traditioneel ‘Value at Risk’ is te risicovol • Nieuwe multivariate verdelingen op basis van oorzakelijke
correlatie en in relatie tot historische regionale en economische parameters (bijv. Arbeidsloosheid, GDP, Inflatie) in de tijd, zijn noodzakelijk .
• X% (Reversed) Verklaarbaarheid van uitkomst ‘New Risk Appetite’ benadering vraagt om de vaardigheid van ‘reversed thinking’ (Wat kan leiden tot schade X?)
Ontwikkelingen pensioenfondsen Lang leven risico I
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 28
Ontwikkelingen pensioenfondsen Lang leven risico II
1-2-2012
Training en Development Financial
Executives
29
Ontwikkelingen pensioenfondsen Lang leven risico III
1-2-2012
Training en Development Financial
Executives
30
Kernvragen
• Wat is de zekerheid van een prognose over 50 jaar?
• Ieder jaar leven we 3 maanden langer….
• Hoe langer leven te financieren?
• Kan een pensioenfonds langer leven
financieren uit de jaarlijkse rentemarge?
Ontwikkelingen pensioenfondsen Consequenties van : Langer leven en meer zekerheid…..
1-2-2012
Training en Development Financial
Executives
31
Ontwikkeling kosten pensioenfondsen Kostenrisico: Kostenconcurrentie?…
1-2-2012
Training en Development Financial
Executives
32
Ontwikkelingen pensioenfondsen Communicatie risico: De les van het indexatielabel….
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 33
2007 2009 2010
Ontwikkelingen pensioenfondsen Communicatie: UPO, op weg naar verbetering?
• AFM: Betrouwbaarheid UPO’s moet beter
• Juistheid, Volledigheid, Tijdigheid, Exclusiviteit,
Controleerbaarheid
• Disclaimers verboden; aansprakelijkheid?
• Probleem: Eén deelnemer met X UPO’s???
• Wettelijke integratie UPO en Pensioenregister?
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 34
"Als het Pensioenregister goed functioneert, kan dat het einde van de UPO-plicht betekenen. Jaarlijks zou dan een alerteringsbrief naar deelnemers kunnen worden gestuurd, zodat zij inloggen op het Pensioenregister." Dat vindt directeur Harman Korte van de AFM.
Ontwikkelingen pensioenfondsen Samenvatting
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 35
1. Risico: Blijvend volatiele DekkingsGraad (DG) • ‘Market Value’ ; Valuation Assets & Liabilities • Onzeker. 5 Jaars Confidence Level (95%): 70%<Dekkingsgraad<160%; 99,5% ?
2. Vertrouwen in pensioensector is beschaamd • Reëel Pensioen: niet duurzaam. • Kortingen dreigen. Hoogte nominaal pensioen bedreigd. • 97,5% zekerheid te laag • Level Playing Field: Verzekeraars (99,5% zekerheid), Banken (99,9%) • Verbetering noodzakelijk van: Communicatie, Transparantie, Efficiency • ‘Risk Appetite’ is meer dan alleen beleggingsrisico..
3. Huidige Pensioenambitie is kwetsbaar en niet duurzaam • Sterk afhankelijk van onzeker en volatiel toekomstig rendement • Marktrente laag, Gemiddeld 10 jaar's rendement Pensioenfondsen daalt • Pensioenfondsen rijp: beperkt herstelvermogen uit premie • Oorspronkelijke intentie : Nominale premie + Voorwaardelijke Indexatie • Reële ambitie betekent: Extra (beleggings)risico Gevolg: Dalende Nominale Zekerheid • Langleven-risico's worden blijvend onderschat (financieringsprobleem) • Reëel Pensioen niet duurzaam en reëel toetsingskader niet realistisch.
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 36
Aanbevelingen commissies DFG Commissie Don (Parameters)
• Maximaal (meetkundig) rendement t.b.v. berekening gedempte
kostendekkende premie, herstelplan
• Minimum verwachtingswaarden:
– Looninflatie: 3%
– Prijsinflatie: 2%
• Staatsobligaties: 4,5% (was:4,5%) • Beursgenoteerde aandelen: 6,0%/7,25 % (was: 7,6%) • Overige zakelijke waarden: 6,5%/7,75% (was: 8,0%) • Direct vastgoed: 5,0%/6,5% (was: 6,5%) • Grondstoffen: 5,0%/6,25% (was: 6,5%) Verdeeld
advies
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 37
Aanbevelingen commissies DFG Commissie Frijns (Beleggingsbeleid & Risicobeheer)
• Uitgangspunt: Reëel kader (Nominaal + Indexatie)
• Bestuur: ‘In Control’ , Deskundig, Counterveiling power
• Strategisch Risicokader: afgewogen balans tussen
rendement en risico
• Vaststellen risicobereidheid,
risicodraagvlak en duurzaamheid
van deelnemers & fonds
• Voorkom een rendementsgedreven
beleggingsbeleid
• Realistische rendement/risicoverwachtingen
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 38
Aanbevelingen commissies DFG Commissie Goudswaard (Toekomstbestendigheid )
• Pensioenstelsel onvoldoende toekomstbestendig
(vergrijzing, stijgende levensverwachting en de toenemende
kwetsbaarheid voor financiële risico's)
• Nieuw evenwicht tussen de ambitie, de zekerheid en de kosten van
het pensioen
• Geen rek meer in de pensioenpremies.
• Pensioencontracten: helderder, vollediger en toekomstbestendiger.
• Solidariteit handhaven
• Oplossing: Beperking van de pensioenambitie of in het anders
omgaan met risico's, of een combinatie van beide.
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 39
Pensioenakkoord I Stand van zaken oktober 2011
• Eerste Pijler – AOW-leeftijd wordt gekoppeld aan de levensverwachting
– Elke vijf cyclus;aankondiging 10 jaar upfront; 2015 volgende toets
– AOW- leeftijd stijgt naar 66 jaar (2020 )
– AOW flexibel: 6,5% korting/opslag bij eerder stoppen/doorwerken
– Extra indexatie AOW van 0,6% p/j tot 2028
– Inkomensafhankelijke ‘ouderen’ heffingskorting (€ 300 p/j)
op lage inkomens.
• Tweede pijler – Koppeling pensioendatum aan levensverwachting
– Uitgangspunt: (reële ) middelloonregeling:
loongerelateerde pensioenambitie; prijsgerelateerde pensioenuitkering.
– Pensioen onzeker, geen nominale zekerheid meer
– Pensioen afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten.
– Premies vast en gegarandeerd; Egalisatiereserve (STAR advies)
– Negatieve indexatie bij DG<100 (maximaal 10 jaar uitsmeren)
– Ook nominale toezeggingen mogelijk (decentrale afspraken).
– Invaren oude ‘Oude rechten’ (nog) niet geregeld….
– Pensioenakkoord in lijn met internationale regelgeving?
Pensioenakkoord II De “risico’s” van het nieuwe pensioenakkoord:
• Onzeker nieuw toezichtskader (FTK2)
• Risico’s eenzijdig bij werknemer; geen zekerheid
• Langer leven = later met pensioen dictaat
• Vrijheid keuze discontovoet
• Complexe financiële sturing
• Vergelijkbaarheid fondsen onderling onmogelijk
• Reservewaardeoverdracht? Waarde?
• Etc. etc.
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 40
Pensioenakkoord III De “risico’s” van het pensioenakkoord: FTK1 of FTK2?
FTK1 (oud regime)
• Zwaardere buffereisen +5%
• Discontering: risicovrije rente
• Risicobeheer, stress tests
,crisisplan, evt. herstelplan,
FTK2 (nieuw regime)
• Geen buffereisen
• Discontovoet vrij
• Scenarioanalyses,
haalbaarheidstoets
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 41
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 42
Pensioenakkoord IV Discussiepunten
• Reële ambitie? Reëel pensioen is op dit moment al niet realiseerbaar
• Huidig Pensioen biedt schijnzekerheid.
• Nieuw pensioen biedt schijnonzekerheid.
• Risico van ‘te lang optimisme’ inzake beleggingsrendement?
• Concurrentie: Verzekeraar biedt meer zekerheid dan pensioenfonds?
• Nieuwe pensioenstelsel: Communiceerbaar?
Pensioenakkoord V Ambitie, Zekerheid en Rendement : Zekerheid waarover?……
• Reële ambitie : € 20.000 p/j 20% zekerheid over pensioen van € 20.000 p/j
50% zekerheid over pensioen van € 15.000 p/j
70% zekerheid over pensioen van € 10.000 p/j
• Nominale ambitie € 10.000 p/j + voorwaardelijke indexatie 1% zekerheid over pensioen van € 20.000 p/j
50% zekerheid over pensioen van € 15.000 p/j
99,5% zekerheid over pensioen van € 10.000 p/j
• Nominaal Pensioen + Indexatie voorwaardelijk
• Zekerheid Nominaal: 99,5%
• Indexatie niet meer op voorhand levenslang gegarandeerd
• Indexatie wordt gradueel gegarandeerd naarmate dekkingsgraad
dat toestaat en de pensioendatum nadert
• Indexatiebuffer dient als egalisatiereserve
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 44
Pensioenakkoord VI Alternatief : Combicontract?
Pensioenakkoord VII Voorkeur van financiering van opvang van tekorten…
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 45
Bron: Montae (2011)
Pensioenakkoord VIII Kernvraag: Herstel van vertrouwen!
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 46
Bron: Newcom (2010)
Toezicht pensioenfondsen I Thema’s DNB 2011
• Beleid toezicht: Proactief
• Versterken van focus van besturen op de financiële risico’s.
• Lange termijn houdbaarheid van de financiële opzet
• Crisisplannen en stress tests (zwaar weer)
• Accent op Gedrag en Cultuur:
Beloningen, Board Effectiveness
• Verscherping FTK
• Integraal risicomanagement:
– Beleggingsbeleid
Verbetering kwaliteit
– Risicobeheer
Betere inschatting (beleggings)risico’s
• Beheersing van het uitbestedingsrisico
bij vermogensbeheermandaten
(countervailing power)
• Onderzoek kosten Pensioenfondsen
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 47
Toezicht pensioenfondsen II Integraal risicomanagement…. Tipje van de sluier…
• Strategisch risico
• Reputatierisico
• Operationeel risico
• Uitbestedingsrisico
• Juridisch risico
• Liquiditeitsrisico
• Tegenpartijrisico,
• Kredietrisico
• Eigendomsrisico
• Beleggingsrisico
• Renterisico
• Aandelenrisico
• Onroerend goed risico
• Discontorisico
• Derivatenrisico
• Concentratierisico
• Diversificatierisico
• Herverzekeringsrisico
• Liabilityrisico
• Matchingsrisico
• Lang levenrisico
• Matchingsrisico
• Sexerisico
• Calamiteitenrisico
• Omgevingsrisico
• Looninflatierisico
• Prijsinflatierisico
• Kostenrisico
• Werkgever-Continuïteitsrisico
• Dekkingsgraadrisico
• Doorsneepremierisico
• Compliance risico
• Cultuurrisico
• Wetgevings- & Toezichtrisico
Training en Development Financial Executives 48
Etc, etc…. Correlatie?
Toezicht pensioenfondsen III Subthema : Beloningsbeleid
'Candle Test' ontworpen door psycholoog Karl Duncker (1930).
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 49
Attach the candle to the wall so that it doesn't drip onto the table below.
Toezicht pensioenfondsen Subthema : Beloningsbeleid
'Candle Test' ontworpen door psycholoog Karl Duncker (1930).
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 50
Solution..
Und jetzt….?
Conclusie: Complexe Doelstellingen? Bonussen werken averechts
Ambitie, Zekerheid en Rendement Pensioen 2.0 : Herstel van vertrouwen
• Kernpunt: Herstel vertrouwen door:
– Meer nominale zekerheid, zo nodig over een lagere ambitie
– In principe Voorwaardelijke indexatie
– Indexatie garantie zodra financiële situatie dat duurzaam
toestaat
• Werk volgens plan:
Aanpak ‘By the Book’:
Het Receptenboek
Ambitie, Zekerheid en Rendement Pensioen 2.0 : Het receptenboek
1. Stel Risk Appetite nominaal pensioen vast:
Confidence Level Nominaal Pensioen= CLnp = 99,5% zekerheid
2. Stel opgebouwde rechten zeker (99,5%)
3. Stel o.b.v. gekozen CLnp zo nodig toekomstige ambitie bij. Voorbeelden:
– Aanpassing % opbouw toekomstige dienstjaren
– Maximale pensioengrondslag voor nominaal gegarandeerd pensioen.
Het pensioen hierboven is voorwaardelijk.
– Latere pensioendatum, uitruilfactoren, etc.
4. Bepaal jaarlijks o.b.v. actuele parameters het Confidence Level Reëel Pensioen
Bijvoorbeeld: CLrp= 70,0% zekerheid. CLrp wordt door ieder fonds gepubliceerd.
Het geeft de mate van zekerheid van een reëel pensioen aan.
5. Baseer beleggingsbeleid op CLnp
6. Maak indexatie in principe geheel voorwaardelijk
Bepaal jaarlijks wat van de opgebouwde voorwaardelijke indexatie nominaal
gegarandeerd (voorwaarde: CL>99,5%).
– Criterium Bijvoorbeeld: Buffer-deel > X% (X=150?) aanwenden voor
gegarandeerde inkoop van voorwaardelijk opgebouwde indexatie
– Varianten: Indexatiegarantie leeftijdsafhankelijk vaststellen
Ambitie, Zekerheid en Rendement Pensioen 2.0 : Voordelen • Deelnemers:
– Nominaal Pensioen = 99,5% Zeker tot een door sociale partners bepaalde grens
NPG
– Boven NPG grens: Voorwaardelijk Pensioen
– Indexatie voorwaardelijk, uit overrendement
– Haalbaarheid Reëel Pensioen en Voorwaardelijk Pensioen is bekend (eventueel
grafiek)
– Indexatiezekerheid wordt nominaal gegarandeerd zodra dat kan
• Werkgevers:
– Huidige premie is uitgangspunt (maximaal)
– Geen premieholidays of extra (indexatie) stortingen meer
• Pensioenfonds
– Duidelijke afspraken, eenduidig beleid, eenvoudig uit te voeren
– Voorwaardelijke aanspraken dienen als buffer en versterken dekkingsgraad
– Langlevenrisico wordt gefinancierd uit voorwaardelijk recht
• Toezichthouders
– Vereenvoudiging toezichtsmodel door uniformering van aanpak en principes
– Beter Risicomanagement, kosten efficiënt
Toekomst Pensioenfondsmarkt Verwachte ontwikkelingen 2011 en verder…
• Stelselwijziging
Toekomstbestendigheid Pensioenen verbeteren. Pensioenakkoord?
• Herziening Pension Fund Governance
– Professionalisering Pensioenfondsbestuur • Verplichting beheerst beloningsbeleid (CRD-III richtlijn)
• Deskundigheid beleidsbepalers pensioenfondsen
• Deskundigheidstoets voor beleidsbepalers o.bv. individuele deskundigheid
• Toetsing van bestuurders o.b.v. van geschiktheid , betrouwbaarheid en deskundigheid
• Medezeggenschap van pensioengerechtigden
• Verschillen vormen van bestuursmodellen
– Versterking Intern Toezicht:Positionering Compliance Officer en Risk Manager
• Versterking Toezicht (DNB)
– Compliance: Governance op orde, Risico's beheersen, Vertrouwen terugwinnen.
– Risk Management inregelen: FIRM+
– Uitvoering Beleggingsbeleid, Prudent Person Regel
– Nieuw FTK: Aanpassing FTK en wijze vaststelling FTK-parameters
– Nieuwe Europees toezichtskader: Solvency II voor pensioenfondsen?
• Nieuwe kansen PPI (PremiePensioenInstelling), Multi OPF of combi DB & DC?
Pensioenfonds in Control I Kernvragen en Keuzes……
• Governance – Pensioenfonds ‘In Control’? (Comply or Explain)
– Evenwichtig en deskundig samengesteld Management Team?
(alle deskundigheden verankerd?; aanvullingen noodzakelijk?)
– Zelfevaluatie, visitatie, opleiding geregeld?
– Compliance: Compliance Officer benoemd en gepositioneerd?
– Risk Management: Risk Manager benoemd en gepositioneerd
– Interne organisatie: Interne Controle geregeld? ; BeleggingsAdviesCommissie ingericht?
• Strategisch – Doelstellingen: Zijn de doelstellingen van het fonds bepaald en afgestemd met stakeholders?
– Risk Appetite vastgesteld?
– Confidence Level vastgesteld? ( 97,5% , 99,5% of 99,9%?)
– Ambitie vastgesteld? (Reëel, Nominaal+indexatie, middelloon, % opbouw, Franchise)
– Optimale bedrijfsvorm en uitvoeringsvorm bepaald?
(Optimale Schaalgrootte?; Uitvoeringsvorm: OPF, aansluiting BPF, (Her)verzekeren?)
– Pensioenfondsbestuur Dashboard ingericht?
• Operationeel – Investments: Beleggingsbeleid bepaald, risicobudgetten vastgesteld, mandaten en controle daarop
ingeregeld, second opinion geregeld, Derivatenbeleid en waarderingsregels vastgelegd?
– Compliance Programma en Risk Management Programma operationeel?
– Administratie: performance meting, kwaliteit-kosten concurrerend?
– Communicatie: UPO kwaliteit (‘99,5% Goed’ Score), feedback meeting
Pensioenfonds in Control II Think outside the box
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 56
Pensioenfonds in Control III The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense
Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak:
• Known Knowns
There are known knowns;
there are things we know that we know
• Known Unknowns
There are known unknowns; that is to say,
there are things that we now know we don’t know
• Unknown Unknowns
But there are also unknown unknowns;
there are things we do not know we don’t know."
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 57
Pensioenfonds in Control IV Control & Ethiek vragen I
• Risk Appetite
– Ben ik meer dan alleen supervisory compliant?
(Is mijn regeling Kosher?)
– Zijn de risicobeleid grondslagen (beleggingen, sterfte, kosten) – naar mijn eigen
maatstaven – werkelijk voldoende veilig vastgesteld of vaar ik blind op de inzichten
van andere professionals? Heb ik een second opinion georganiseerd?
– Welke mate van continuïteit streef ik na? Loop ik structureel het risico om om de paar
jaar herstelplannen in te moeten dienen c.q. te korten? Om de hoeveel jaar zou ik dat
maximaal willen?
– Embedded Options: Zijn alle risico’s tussen partijen (werkgever, deelnemers,
gepensioeneerden, slapers, pensioenfonds, uitvoeringsorganisaties) duidelijk
benoemd en afgecontracteerd (nu en bij onvoorzien wijzigende toekomstige
omstandigheden)
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 58
Pensioenfonds in Control IV Control & Ethiek vragen II
• Governance
– Toezicht & organisatie
Alles ‘in place’ & op arm’s length ?
- Intern/Extern toezicht,
- Risk Management,
- Control,
- Beleggingsadvies,
- Uitvoerders, etc.
– Bestuur:
- eisen
- deskundigheid (plan),
- toets,
- roulatie geregeld?
- Attitude
- Complementair
- Track record
- Ethiek?
- CVP
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 59
Tenslotte…..
1-2-2012 Training en Development Financial Executives 60