1. UNIWERYTET GDASKIFinansowe aspekty edukacji w trzech wybranych pastwach:Finlandii, Polsce i na UkrainieMagdalena WaliskaKatarzyna PapieJoanna WiniewskaKarolina WolakGdask 2012

2. WstpSzkoa i pozyskiwanie wiedzy a zarazem wyksztacenia jest istotnym i niezwyklewanym etapem w yciu czowieka. Ch rozwoju osobistego wie si z edukacj, a dostpdo niej zapewnia nam pastwo, w ktrym mieszkamy. Realia edukacji wygldaj odmienniew rnych pastwach lecz nie sposb je wszystkie opisa.Chcc odnie si do tych realiw porwnane zostay trzy pastwa (Finlandia, Ukraina,Polska) rnice si wieloma istotnymi kryteriami. Gwnym kryterium jest gospodarka isytuacja finansowa. To pozwoli spojrze w rny sposb na szans rozwoju edukacyjnego nietylko uczniw, ale take i placwek owiatowych. W wybranych pastwach zdobyciewyksztacenia w gwnej mierze zalene jest od statusu finansowego kraju. Jest to typowyprzykad ukazania, e pienidze warunkuj poziom ksztacenia i, co za tym idzie,doprowadzaj do niesprawiedliwego podziau owiatowego.Brakiem problemu finansowego moe poszczyci si Finlandia, ktra jest bogatymkrajem, co pozwala obywatelom na szerokie ksztacenie si, na rnego rodzaju rozwjswoich umiejtnoci poza obowizkowym programem nauczania. Natomiast Polska, anastpnie po niej Ukraina maj mniejsze moliwoci edukacyjne.Dziki dyscyplinie naukowej jak jest pedagogika porwnawcza uzyskuje si wykazystatystyczne, efekty rozwoju owiaty w rnych pastwach, a take problemy jakie trzebarozwiza, by usprawni i ujednolici edukacj w Europie.W kolejnej czci tej pracy przedstawiona zostanie charakterystyka tych trzechpastw. W pierwszej kolejnoci scharakteryzujemy kraj, ktry cieszy si powodzeniemmaterialnym, czyli Finlandia. Jako drugie pastwo przedstawimy Polsk, ktra nie jestnajbiedniejsza, ale te nie dorwnuje jeszcze pastwom skandynawskim. I na koniecuwieczymy nasz analiz porwnawcz Ukrain, ktra w rankingu analizy wysza najsabiej.Chciaymy w pracy zaprezentowa diametralne rnice pod wzgldem finansowymjakie wystpuj i w jakim stopniu aspekty te oddziauj na system edukacyjny. 3. FINLANDIA 4. WIADOMOCI OGLNE- FINLANDIAFinlandia, Republika Finlandii to pastwo w Europie Pnocnej, powstae po odczeniuod Rosji w 1917. Czonek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecj, od pnocy zNorwegi i od wschodu z Rosj. Od zachodu ma ponadto dostp do Morza Batyckiego.Finlandia powstaa w 1917, po upadku wadzy carskiej. Finlandia nie miaa wwczas tradycjipastwowych, gdy od podboju w redniowieczu ludw fiskich bya pod obcym szwedzkim panowaniem, a nastpnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim.Konstytucja: Konstytucja Finlandii Stolica: HelsinkiUstrj polityczny: republika semiprezydencka Typ pastwa: demokracjaGowa pastwa: prezydent Sauli Niinist Szef rzdu premier: Jyrki KatainenPowierzchnia: 66 na wiecie Liczba ludnoci: 112 na wiecie cakowita 338 145 km cakowita 5 313 026 wody rdldowe 33 672 km (9,96%) gsto zaludnienia 15,71 osb/km 5. PKB (2008): Jednostka monetarna : cakowite 193 mld USD[3] 1 euro = 100 eurocentw (EUR, ) na osob 35 300 USDJzyk urzdowy: fiski, szwedzki Jzyk uywany: fiski, szwedzkiNiepodlego: Secesja (1939): Fiska Republika- ogoszona: 6 grudnia 1917 Demokratyczna- uznana: od Rosji 4 stycznia 1918Religia dominujca: luteranizmPRACA W FINLANDIIFinlandia, to pastwo, ktre lubi myle za obywatela. Zabiera mu du czdochodw jednoczenie oferujc niezliczone zasiki i dodatki, majce stymulowagospodark i uatwia wychowywanie dzieci. Efekt nie jest najgorszy standard ycia wFinlandii naley do najwyszych na wiecie.by cudze dzieci uczy w Finlandii ta kltwa brzmi jak bogosawiestwo. Niepolicjant, nie prezenter telewizyjny, nie modny jeszcze niedawno lekarz, ale nauczyciel jestwymarzonym zawodem nastolatkw. Doroli tworz hierarchi podanych zawodw w takisposb: 1. lekarz, 2. nauczyciel, 3. duchowny. Co roku tysice kandydatw oblegaj wydziaypedagogiczne uniwersytetw (8 osb na jedno miejsce). O wyborze najlepszych decyduj nietylko egzaminy, ale rwnie testy psychologiczne. Dostanie si na studia pedagogiczne jestpowanym powodem do dumy.PODATKIPracownicy pac podatki zarwno na rzecz swojej gminy (rednio 19 %), jak ipastwa. Szczegowe stawki ustalane s indywidualnie przez fiski fiskus i precyzowane wtzw. karcie podatkowej, wydawanej kademu pracownikowi. Z pensji pobiera si rwniedaniny na koci luteraski (dla zainteresowanych) oraz rnego rodzaju skadki iubezpieczenia. 6. ZAROBKI I KOSZTY YCIAO pacy minimalnej decyduj pracodawcy i zwizki zawodowe, negocjujc branoweumowy zbiorowe. Przecitne wynagrodzenia nale jednak do najwyszych w Europie. W2011 r. w sektorze przedsibiorstw sigay wedug Eurostatu 40 tysicy euro rocznie brutto(miesicznie 3119 euro). Najwicej zarabiaj bankowcy, specjalici od telekomunikacji iinformatyki oraz inynierowie.Ceny w fiskich sklepach w przeliczeniu na zote s wysokie, a Helsinski s wwiatowej czowce miast o najwyszych kosztach ycia. W sumie na ycie potrzebaminimum 650 euro miesicznie pod warunkiem, e zadowolimy si wynajciem pokoju, anie 50-metrowego mieszkania w centrum duego miasta. Ten ostatni luksus moe kosztowanawet 700 - 800 euro miesicznie.EDUKACJA RZDOWAFinlandia, podobnie jak inne kraje skandynawskie chlubi si swoim powszechnymsystemem edukacji. Wszystkie szkoy, wcznie z uniwersytetami, podlegaj kontrolirzdowej. Fiscy studenci nie uiszczaj adnych opat za nauk. Wrcz przeciwnie, otrzymujoni nie tylko ponad 400 euro miesicznie, ktre pomagaj im w uzyskaniu wymarzonegodyplomu. Studenci mog rwnie liczy na studenckie poyczki z wysok dopat rzdow,posiki i inne, podobne przywileje.Bezpatne szkolnictwo wysze postrzegane jest jako prawo, a wic jest powszechne.Gwnie z tej przyczyny Finlandia posiada 20 uniwersytetw i 27 politechnik. Jest to kraj, wktrym mieszka 5,3 mln ludzi, z czego 1 mln w obszarze stolicy, a jedynie pi innych miastma populacj przekraczajc 100 ty. osb.Prawie wszystkie szkoy w Finlandii to szkoy pastwowe, a za szkoy niepastwowenie paci si, gdy finansuje je pastwo. Wszystkie uniwersytety to rwnie szkoypastwowe. Kilka z istniejcych obecnie uniwersytetw to upastwowione uniwersytety,ktre kiedy znajdoway si w rkach prywatnych.FINLANDIA, A RANKING PISAPISA to Program Midzynarodowej Oceny Umiejtnoci Uczniw (Programme forInternational Student Assessment), oraz, test ktry jest organizowany co trzy lata przezOECD Organizacj Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju. Jego gwnym zadaniem jestsprawdzenie wiedzy i postpw w nauce. Nie chodzi o wiedz, na przykad, czy ucze na 7. pewno zna ogln definicj, ale o weryfikacj umiejtnoci: rachunkowych w matematyce,rozumowania w naukach przyrodniczych i czytania ze zrozumieniem.W Europie najlepiej wypadaj Finowie. Niektrzy tak rewelacyjnych wynikwupatruj choby w logicznej regularnoci jzyka fiskiego, pozbawionego m.in. trudnych dozapamitania wyjtkw. W badaniach umiejtnoci dyskutowania, oceny i krytycznegoargumentowania Finowie nie maj tak dobrych ocen.Skutecznoci Finlandii zazdroci cay wiat, bo wysokie wyniki osigane s przezwszystkie regiony kraju s niezalenie od pozycji spoecznej rodzicw ucznia. Wbrewpozorom, patentu na testy PISA nie ma reszta Skandynawii. Polscy uczniowie wypadajw kolejnych badaniach coraz lepiej. To efekt reformy z 1999 r. i utworzenia gimnazjw.ANALFABETYZMW Finlandii analfabetyzm waciwie nie istnieje, a liczba wydawanych gazet i ksiekw przeliczeniu na jednego mieszkaca naley do najwyszych w wiecie. Uczniowie wFinlandii s jedynymi na wiecie, ktrzy osigaj wietne wyniki w nauce, ale rwnie lubichodzi do szkoy. Szczeglnym zjawiskiem jest niespotykany gdzie indziej pd czytelniczy.Wysokie s rwnie nakady na edukacj, stanowice 7% dochodu krajowego brutto.ABSENCJAW fiskiej szkole nikt nie oszukuje, nie uchyla si od pracy, a absencja na zajciach tozjawisko bardzo rzadkie i marginalne. Modzie zachowuje si w zgodnie z oglnyminormami spoecznymi, dlatego w szkoach nie s potrzebni woni, a o zachowanie czystoci ipilnowanie porzdku dbaj sami uczniowie. Dane fiskiego Ministerstwa Sprawiedliwocipokazuj, e wrd nastolatkw przestpczo czy nawet lejsze wykroczenia zdarzaj si 8. bardzo rzadko. Z roku na rok ich wskaniki spadaj, np. w latach 1995-2000 iloprzypadkw negatywnych zachowa w rnych kategoriach zmniejszya si o 20-50%.SYSTEM OCENIANIAW fiskich szkoach nie stawia si ocen lecz stosuje si w oglnej ewaluacji stopnie(od 4 do 10). Okrelaj one stopie zaawansowania w danym przedmiocie i nie rzutujnegatywnie na karier edukacyjn dziecka, dajc mu jedynie orientacj we wasnychkompetencjach i stanowic wskazwki do dalszej nauki. Natomiast rodzice raz, dwa razy doroku otrzymuj ze szkoy raport o postpach w nauce. Przez pierwsze 3 lata podstawwki, niemona zostawi dziecka na drugi rok w tej samej klasie (w podstawwce, jeeli rodzice sinie zgadzaj), istnieje zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu: pochodzenia, stanumajtkowego rodzicw itd.KOREPETYCJECiekaw innowacj w fiskiej owiacie jest system korepetycji wewntrzszkolnych.Patne korepetycje s w ogle zakazane, poniewa edukacja ma by bezpatna. Wiadomojednak, e niemal wszyscy uczniowie nie radz sobie z jakimi wyzwaniami szkolnymi.Finowie zatrudniaj w kadej szkole kilku korepetytorw, ktrzy interweniuj natychmiast,gdy nauczyciel zauwaa, e ucze ma jaki problem. Korepetytor pomaga uczniowi w trakcielekcji w klasie lub w odrbnym pomieszczeniu, dopki trud rozumienia nie zostaniepokonany. W klasach VII-IX kady ucze ma prawo do korepetycyjnego wsparcia 1-2 razy wtygodniu.SZKOA PODSTAWOWA (PERUS-KOULU)Szkoa Podstawowa w Finlandii jest 9-letnia. Istnieje podzia na klasy nisze (odpierwszej do szstej) i wysze (od sidmej do dziewitej). Fiski system szkolnictwa jestjednym z najbardziej sprawiedliwych na wiecie. Poza tym nauka, ksiki, posiki i dojazdydo szkoy dla dzieci mieszkajcych dalej ni 5 km od szkoy - s bezpatne. Rok szkolnyzaczyna si w poowie sierpnia i trwa do koca maja, a liczy 190 dni.Nauka w liceum w Finlandii trwa 3 lata. Liceum jest oglnoksztacce i ma na celuprzygotowanie modziey do podjcia nauki na szczeblach szkolnictwa wyszego. W szkoleredniej nie ma obowizkowego programu zaj i wymiaru godzin lecz obowizuje systemkursw. Kady ucze wybiera i samodzielnie ukada swj plan zaj z szerokiego zestawu 9. kursw tematycznych. Wane jest, eby w cigu 3 lat nauki ukoczy z gry okrelon przezdan szko ilo kursw. W przypadku kadego z nich jest podana ilo zaj, na ktrychnaley by obecnym, by dany kurs zaliczy. Z reguy s to kursy 38-godzinne. Na koniecdanego przedmiotu naley zaliczy sprawdzian kocowy.Liceum koczy pastwowy egzamin dojrzaoci- matura skadajca si z 4przedmiotw obowizkowych i jednego dowolnego. Uczniowie mog podchodzi do tegoegzaminu 3 razy, wtedy kiedy sami zdecyduj, e s ju na to gotowi. Nie musi to wcalenastpi po 3 latach. Moe to by rwnie dobrze na pocztku nauki. Jednak tylko co trzecimaturzysta dostaje si na studia. I cho celem licew jest przygotowanie modziey do naukiw szkoach wyszych, tylko 10-15% uczniw znajduje miejsce na wyszej uczelni. Niekiedymaturzyci na szans podjcia studiw czekaj nawet kilka lat.Szkolnictwo rednie to rwnie 2 lub 3-letnie szkoy zawodowe, ktre przygotowujwykwalifikowanych robotnikw i technikw. Podjcie nauki w czci z nich wymaga matury,w innych nie jest ona konieczna (wwczas program nauczania skierowany jest naprzygotowanie uczniw do egzaminu dojrzaoci). Niektrzy uczniowie kocz szkozawodow jedynie w celu zdobycia dodatkowych punktw niezbdnych do rozpoczciastudiw.SZKOLNICTWO WYSZESzkolnictwo wysze w Finlandii dzieli si na dwa sektory - uniwersytety ipolitechniki. Nauka na poziomie wyszym rwnie jest bezpatna. Jednak konkurencja naegzaminach, bardzo silna. O przyjciu na studia decyduje wynik egzaminu dojrzaoci.Jednak kolejny etap to decyzja uczelnianej komisji egzaminacyjnej. Uniwersytety w Finlandiiznajduj si w Helsinkach, Turku, Tampere, Kuopio, Oulu, Jyvskyl, Joensuu, Rovaniemi iVasaa. Pierwszy uniwersytet w Finlandii zaoono w 1640 roku w Turku, a w 1828 rokuprzeniesiono go do Helsinek.W Finlandii funkcjonuje rwnie szeroko rozwinity system ksztacenia dorosych,aktywnych zawodowo i uczcych si wieczorami. Jest to dziaalno bardzo popularna.Corocznie w kursach dla dorosych uczestniczy 1,4 miliona z piciu milionw Finw.EDUKACJA, FINANSE, RNORODNO NAUCZANIANa edukacj i wychowanie dzieci wydaje si fortun. Wadze trzydziestu rozwinitych krajwnalecych do OECD wydaj na ten cel przecitnie a 125 tysicy dolarw na jedno dziecko. 10. Niezalenie od wysokoci tej sumy, mona spotka si z rnymi jej efektami: np.amerykaski rzd przeznacza na edukacj dzieci trzykrotnie wicej ni Polska, jednak to wnaszym kraju poziom nauki w szkoach jest wyszy.Jeli jednak naleaoby si na kim wzorowa, to na Skandynawach, a przedewszystkim Finach. To wanie tam dzieci maj zapewniony najwyszy poziom nauczania- niechodzi tylko o pienidze. Fiskie wadze przeznaczaj w formie ulg podatkowych, subwencjido szk, czy dodatkw rodzinnych a 140 tys. dolarw na wychowanie kadego dziecka wczasie caego okresu jego dorastania jednak dokadnie tyle samo na ten cel odkadaj wadzeWielkiej Brytanii, Stanw Zjednoczonych i Niemiec, a jeszcze wicej Francji czy Belgii, aefekt jest zupenie inny- znacznie gorszy.Cay sukces edukacyjny i wychowawczy zaley od modelu edukacji. Fiski zakadaprzede wszystkim, e szkoy publiczne powinny by na mniej wicej rwnym, moliwie jaknajwyszym, poziomie. To ogromny kontrast m.in. z rozwizaniami w USA, gdzie rodzicenajbogatszych dzieci posyaj swoje pociechy do ekskluzywnych szk prywatnych,pozostawiajc na marginesie wiele szk publicznych, szczeglnie w gorszych dzielnicach.Helsinki w ostatnich kilkunastu latach zerway take z tradycyjnymi metodaminauczania, stawiajc na zupenie innowacyjne koncepcje. Jedna z nich zakada, e do 10 rokuycia akcent pooony jest na rozwj osobowociowy dzieci, a nie wtaczanie im do gowyencyklopedycznej wiedzy. Celem ma by przede wszystkim uformowanie ufnego czowieka,a take znalezienie jego najsilniejszych stron.Innym rozwizaniem jest koncentracja szkoy na wybranych przedmiotach przez wieletygodni nauczania- to przynosi piorunujcy efekt. Do tego stopnia, e wiele krajw, ktre dotej pory byy bardzo dumne ze swoich systemw edukacji, jak np. Niemcy, teraz zaczynawysya ekspertw do Helsinek, aby podpatrzy tamtejsze wzorce. Na razie jednak kontrast wpoziomie edukacji pozostaje ogromny.Zdaniem paryskiej organizacji wrd bogatych krajw wiata na szarym kocupozostaj Meksyk, Turcja, Grecja, Wochy, Portugalia, Hiszpania i USA. Natomiast pozaFinlandi z wysokiego poziomu nauczania dumni mog by take Koreaczycy,Kanadyjczycy, Nowozelandczycy i Australijczycy. Polska mieci si dokadnie w rodkupeletonu. To nie lada osignicie, bo pomijajc Meksyk i Turcj, wadze naszego krajuwydaj na edukacj najmniej ze wszystkich krajw OECD: 43,7 tys. dolarw na dziecko. Toa czterokrotnie mniej ni Szwedzi, Duczycy czy Austriacy. Brak pastwowych subwencjiprzekada si jednak na fatalne warunki ycia modych Polakw, przynajmniej w porwnaniuz najbogatszymi krajami wiata. Okazuje si bowiem, e a 3/4 nie ma odpowiednich 11. warunkw do nauki ani w szkole, ani w domu. W Holandii czy Belgii na tak dolegliwoskary si tylko co dziesity ucze. 12. POLSKA 13. WIADOMOCI OGLNEPolska, Rzeczpospolita Polska to pastwo pooone w Europie rodkowej, midzyBatykiem na pnocy, a Karpatami i Sudetami na poudniu. Powierzchnia administracyjnaPolski wynosi 312 679 km, co daje jej 70. miejsce na wiecie i dziewite w Europie.Zamieszkana przez ponad 38 milionw ludzi, zajmuje pod wzgldem liczby ludnoci 34.miejsce na wiecie, a szste w Unii Europejskiej.Od zachodu graniczy z Niemcami, od poudnia z Czechami i Sowacj, od wschodu zUkrain i Biaorusi, od pnocnego wschodu z Litw oraz od pnocy z Rosj poprzezjednostk administracyjn o nazwie obwd kaliningradzki. Ponadto wikszo pnocnejgranicy Polski wyznacza wybrzee Morza Batyckiego. Polska wyczna strefa ekonomicznana Batyku graniczy ze strefami Danii i Szwecji. III Rzeczpospolita jest szybko rozwijajcymsi pastwem, czonkiem wielu organizacji midzynarodowych. Polska naley do UniiEuropejskiej, NATO, ONZ, wiatowej Organizacji Handlu, Organizacji WsppracyGospodarczej i Rozwoju, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Midzynarodowej AgencjiEnergetycznej, Rady Europy, Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie,Midzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz G6.Konstytucja: Konstytucja Rzeczypospolitej PolskiejJzyk urzdowy: polski Jzyk uywany: polskiStolica: Warszawa Ustrj polityczny: demokracja parlamentarnaTyp pastwa: republika unitarna Gowa pastwa prezydent RP: BronisawKomorowskiSzef rzdu: Prezes Rady Ministrw Donald TuskPKB(2011): - cakowite 531,8 mld USD - na jedn osob 13 997 USD 14. Jednostka monetarna: zoty (PLN, z)Religia dominujca: rzymski katolicyzmPRACA W POLSCEStruktura zatrudnienia w polskiej gospodarce odbiega od europejskich standardw,poniewa 13% ludnoci pracuje w rolnictwie, gdzie rednia UE to 5%. minimalnewynagrodzenie brutto w 2012 roku wynioso 1500 zotych.Jakie wybra studia? To pytanie zadaje sobie kadego roku szereg uczniw szkrednich. Modzi ludzie myl nie tylko o tym, co ich interesuje, ale take o tym, jakikierunek studiw umoliwi im lepszy start w wiat pracy zawodowej. A co mwi statystyki?"Rzeczpospolita" podaje: najbardziej obleganym kierunkiem w zeszym roku byapedagogika. Wynik jest zaskakujcy, gdy zapotrzebowanie na pedagogw z roku na rokmaleje w zwizku z postpujcym niem demograficznym. Bardzo popularne s take studiainformatyczne. To, czy atwo, czy trudno si na ni dosta, zaley przede wszystkim oduczelni oraz specjalnoci, ktr wybierzemy. Czasem musimy pokona a 15 kandydatw,czasem o jedno miejsce stara si jedna osoba. Zdecydowanie najmniejszym zainteresowaniemcieszy si fizyka i chemia. Dlatego te to wanie na te kierunki organizuje si najczciejdrugi nabr - wtedy zainteresowanie wyranie si zwiksza. W Stanach 13-latek dostajeinformacj, e za dziesi lat, jeli zostanie informatykiem, bdzie zarabia 50 tys. dolarwrocznie. U nas na tak informacj gimnazjalista na pewno nie moe liczy.PODATKIW Polsce podatki uiszczane s do skarbu pastwa, wojewdztwa, powiatu bdgminy. Z podatkw podejmowanych jest szereg inwestycji w skali pastwowej i lokalnej,m.in. rozwj owiaty czy wojska. Obowizujce rozwizania podatkowe nie s jeszcze wpeni zadowalajce ale trzeba przyzna, e wida pozytywny kierunek zmian. Krokiemmilowym w jego ulepszaniu jest dostosowanie polskiego prawa podatkowego do prawaobowizujcego w krajach Unii Europejskiej. Nadal jednak cechy polskiego systemupodatkowego sprawiaj, e przedsibiorcy niechtnie zatrudniaj nowych pracownikw anasza gospodarka nie rozwija si dostatecznie szybko. Win za taki stan rzeczy naleaobyobarczy przede wszystkim zbyt duy fiskalizm i biurokratyzacj polskiego prawapodatkowego. 15. ZAROBKI I KOSZTY YCIAPoziom minimalnego wynagrodzenia za prac ustala si u nas z udziaem TrjstronnejKomisji do Spraw Spoeczno-Gospodarczych, ktra posikujc si szeregiem przygotowanychprzez Rzd informacji formuuje swoje postulaty, dbajc gwnie o to, aby poziom pacyminimalnej by z kadym rokiem nominalnie wyszy i aby stanowi odpowiedni relacj doredniej pacy w gospodarce narodowej. Komisj tworz przedstawiciele pracodawcw,pracownikw i Rzdu. Decyzje zapadaj demokratycznie, wikszoci gosw.rednie wynagrodzenie wynosi 1500z. A w Polsce, nie ma co ukrywa koszty ycias wysokie. Ubrania, kosmetyki, buty znanych marek, jak Prada czy Hugo Boss, kosztuj wPolsce nawet dwa razy wicej ni na najdroszych ulicach Europy. Si zotego Polacy czujwic tylko, robic zakupy za granic. Pazerni s zwaszcza importerzy kosmetykw. Roktemu zniesienia akcyzy na towary z tej brany, teraz nie reaguj na mocnego zotego informuje "Rzeczpospolita". Efekt? Buteleczka luksusowej wody toaletowej jest w Polsce o100-150z drosza ni w Londynie czy Paryu". Wyej wymienione przykady dotyczproduktw wyszej lub redniej pki. Mona powiedzie, e to problem tylko bogatych lubklasy redniej. Niestety mniej zamonych te problem dotyka, wystarczy ceny porwna wsklepach pooonych przy granicy Polski w odlegoci zaledwie kilkudziesiciu kilometrw(produkty tych samych marek), np. czekolada Milka w Polsce kosztuje 3,09 z za wNiemczech w przeliczeniu 2,70 z.EDUKACJAEdukacja w Polsce obejmuje: przedszkola, szkoy podstawowe, gimnazja, szkoyponadgimnazjalne, policealne, artystyczne i inne. W Konstytucji RP zapisane jest, e kadyma prawo do nauki, ktra jest bezpatna. Nauka od 5 do 18 roku ycia jest obowizkowa, asposb wykonywania obowizku szkolnego okrela ustawa. Status instytucji obowizkowychma tylko szkoa podstawowa i gimnazjum.System szkolnictwa w dzisiejszych czasach jest do rozbudowany. Przygotowanie donauki rozpoczyna si ju w przedszkolu. Przedszkole to instytucja opiekuczo-wychowawcza dla dzieci w wieku od 3 lat do rozpoczcia obowizku szkolnego. Jegozadaniem jest zapewni dzieciom odpowiednich warunkw rozwoju fizycznego,umysowego, emocjonalnego i spoecznego, by wyrwna ewentualne braki czy opnienia wtych zakresach. Ma te przygotowa dziecko do nauki w szkole i pomc pracujcymrodzicom w zapewnieniu opieki wychowawczej. 16. Szkoa podstawowa to pierwszy etap formalnej edukacji i jest obowizkowa. Istniejemoliwo realizowania obowizku szkolnego poza szko tzw. nauczanie domowe jest torodzaj ksztacenia i wychowania indywidualnego, w ktrym dziecko nie uczszcza doplacwki owiatowej, a odpowiedzialno za edukacj przejmuj rodzice. To do nich naleytworzenie programu nauczania oraz wybr metod nauczania. W Polsce takie nauczanie jestmoliwe, za zgod dyrektora szkoy, od 23.01.2009 roku niekoniecznie z rejonowej placwki.Osoba ktra ukoczya szko podstawow, uzyskuje wyksztacenie podstawowe. Czas naukijest podzielony na dwa etapy. Pierwszy etap edukacji to klasy IIII ktry potocznie nazywanyjest nauczaniem pocztkowym lub ksztaceniem zintegrowanym. Zajcia prowadzone sprzez jednego nauczyciela-wychowawc. Nie ma podziau na przedmioty oraz na jednostkilekcyjne, nauczyciel sam decyduje kiedy jest przerwa na odpoczynek i ile trwajposzczeglne zajcia. Nauk jzyka obcego, edukacji muzycznej, plastycznej, wychowaniafizycznego czy zajcia komputerowe mona, i z reguy tak si dzieje, powierzy innemunauczycielowi-specjalicie w tej dziedzinie. Drugi etap to klasy IV-VI, gdzie zajcia sprowadzone przez nauczycieli danych przedmiotw. Zajcia edukacyjne na tym etapie to:jzyk polski, jzyk obcy nowoytny, matematyka, historia i spoeczestwo, przyroda,technika, plastyka, muzyka, informatyka, wychowanie fizyczne, religia (za zgod rodzicwlub opiekunw prawnych) lub etyka, wychowanie do ycia w rodzinie (za zgod rodzicw lubopiekunw prawnych).Dyrektor szkoy moe zdecydowa o dodatkowych zajciach edukacyjnych dla klas I-III i IV-VI, dla ktrych nie ustalono podstawy programowej. Moliwe jest wprowadzenie dla uczniwklas IV-VI dodatkowego jzyka obcego nowoytnego z zastrzeeniem zagwarantowaniawymiaru godzin umoliwiajcych realizacj podstawy programowej.Uczniowie klas szstych obowizkowo przystpuj do oglnopolskiego zewntrznegosprawdzianu organizowanego przez CKE. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnychotrzymuj dostosowane arkusze. Sprawdzian ten nie ma wpywu na ukoczenie szkoypodstawowej i dostanie si do gimnazjum.Prcz zwykych szk podstawowych istniej te specyficzne ich rodzaje: specjalne,integracyjne, szkoy podstawowe z oddziaami integracyjnymi i sportowymi, szkoypodstawowe sportowe oraz szkoy mistrzostwa sportowego.Gimnazjum to drugi etap formalnej edukacji w Polsce. Trwa 3 lata. Przeznaczony jestdla modziey w wieku 13-16 lat (od nowego roku szkolnego zostanie przesunity o rokniej). Ksztacenie na tym etapie ma charakter oglny. Zajcia edukacyjne to: jzyk polski,dwa jzyki obce nowoytne, muzyka, plastyka, historia, WOS, geografia, biologia, chemia, 17. fizyka, matematyka, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczestwa, zajciaartystyczne i techniczne, zajcia z wychowawc, religia lub etyka (za zgod rodzicw lubopiekunw prawnych), zajcia z jzyka mniejszoci narodowej lub etnicznej.W Polsce moemy wyrni: gimnazjum (oglnodostpne), gimnazjum prywatne,integracyjne, specjalne, akademickie, dwujzyczne, zawodowe, dla dorosych. Po ukoczeniugimnazjum ucze otrzymuje wyksztacenie podstawowe, cho coraz czciej mwi si owyksztaceniu gimnazjalnym jednak cigle jest to nauczanie podstawowe, obowizkowe dlakadego.Nauk w gimnazjum koczy si egzaminem gimnazjalnym, ktry odbywa si w kwietniu iprzystpuj do niego wszyscy uczniowie klas trzecich. Skada si on z trzech czci:humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej oraz jzykowej. Przystpienie do egzaminu jestwarunkiem ukoczenia tego etapu nauki. Nie ma okrelonego minimalnego wyniku dlazdajcego, jednakowo wynik jest jednym z kryteriw branych pod uwag przy rekrutacji doszkoy ponadgimnazjalnej.Kolejnym etapem edukacji s szkoy ponadgimnazjalne. W Polsce jest kilkarodzajw takich szk: trzyletnie liceum oglnoksztacce, ktrego ukoczenie umoliwia uzyskaniewiadectwa dojrzaoci po zdaniu egzaminu maturalnego trzyletnie liceum profilowane, ktre ksztaci w profilu ksztaceniaoglnozawodowego, a ukoczenie umoliwia uzyskanie wiadectwa dojrzaoci pozdaniu egzaminu maturalnego czteroletnie technikum, ktrego ukoczenie pozwala na zdobycie dyplomupotwierdzajcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu oraz uzyskaniewiadectwa dojrzaoci po zdaniu egzaminu maturalnego zasadnicza szkoa zawodowa, ktra trwa nie mniej ni 2 lata i nie wicej ni 3 lata,ktrej ukoczenie umoliwia uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacjezawodowe po zdaniu egzaminu i dalsze ksztacenie w:- dwuletnim uzupeniajcymi liceum oglnoksztaccym dla absolwentw ZSZ, ukoczenieumoliwia uzyskanie wiadectwa dojrzaoci po zdaniu egzaminu maturalnego- trzyletnim technikum uzupeniajcym dla absolwentw ZSZ, ktre po ukoczeniuumoliwia uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminuoraz umoliwia uzyskanie wiadectwa dojrzaoci po zdaniu egzaminu maturalnego 18. szkoa policealna, ktra trwa nie duej ni 2,5 roku, pozwala osobom ze rednimwyksztaceniem na uzyskanie dyplomu potwierdzajcego kwalifikacje zawodowe pozdaniu egzaminu trzyletnia szkoa specjalna przysposabiajca do pracy uczniw z upoledzeniemumysowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym i dla uczniw zniepenosprawnociami sprzonymi, ktrych ukoczenie umoliwia zyskaniewiadectwo potwierdzajce przysposobienie do pracy.Od roku szkolnego 2012/2013 MEN likwiduje licea profilowane, uzupeniajce liceaoglnoksztacce oraz technika uzupeniajce, ktre maj by zastpione przez LO dladorosych. Absolwenci szk ponadgimnazjalnych, ktrzy zdali egzamin maturalny mogstara si o przyjcie do szkoy wyszej.Szkoa wysza to jednostka organizacyjna pastwowa, samorzdowa lub prywatna.Ksztaci ona absolwentw licew i technikw, ktrzy zdali egzamin maturalny. S dwastopnie: studia I stopnia ktre kocz si nadaniem tytuu zawodowego licencjata lubinyniera oraz studia II stopnia ktre kocz si nadaniem tytuu magistra lub magistrainyniera. Niektre kierunki maj form jednolitych studiw magisterskich, kocz siuzyskaniem tytuu magistra lub lekarza. Ukoczenie studiw II stopnia lub jednolitychstudiw magisterskich pozwala kontynuowa nauk na studiach doktoranckich.POLSKA, A RANKING PISAPolska bierze udzia w badaniach PISA, ktre s regularnie realizowane co trzy lata.W 2009 roku z czytania i interpretacji Polska zaja 15 miejsce zyskujc 500 punktw, zmatematyki zaja miejsce 5 z 495 punktami, a z rozumowania w naukach przyrodniczych 19miejsce z 508 punktami. PISA 2009 badao uczniw z 64 krajw. Poprzez wyniki programuPISA 2009 w dziedzinie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych, Polska zostaazaliczona do nielicznego grona krajw na wiecie, w ktrych wyranie poprawia si wostatniej dekadzie wiedza i umiejtnoci modziey koczcej obowizkow edukacj wszkole. We wszystkich dziedzinach bada PISA Polska zajmuje obecnie miejsce w pierwszejdziesitce lub blisko tej dziesitki krajw UE (5 miejsce w czytaniu, 6 miejsce w naukachprzyrodniczych, 11 miejsce w matematyce). Program prowadzony od 2000 roku jest obecnieuwaany za jedno z najwaniejszych bada dotyczcych rozwoju edukacji na wiecie. Istottych bada jest ich stabilnoci i dugofalowo. Co pozwala porwnywa wyniki orazrozwizania wprowadzone w poszczeglnych krajowych systemach edukacji. 19. ANALFABETYZMW Polsce odradza si analfabetyzm. Ludzie, ktrzy od wielu lat nie zdobyli pracy,uwsteczniaj si w rozwoju, a ich dzieci dziedzicz nieuctwo. Zdaniem pedagogw isocjologw w Polsce gwatownie ronie liczba osb, ktre nie rozumiej tekstw pisanych.Co gorsze, problem dotyczy zarwno uczniw szk powszechnych, jak i ludzi dorosych.Jedni mog stwierdzi, e win za to wszystko ponosi polskie, le funkcjonujce szkolnictwo.Mona nawet przyzna temu stwierdzeniu racj, ale tylko w pewnym stopniu. Owszem,polski system edukacji lekko kuleje, pozostajc w tyle za naszymi unijnymi towarzyszami.Metody nauczania (zwaszcza w szkoach podstawowych), s przestarzae i jak wida maoowocne. Potencja umysowy dzieci i modziey nie jest w peni wykorzystywany, brakujemiejsca dla osb mylcych inaczej ni inni. Sztywne ramy programu w szkoach, niezachcaj uczniw do poszerzania swojej wiedzy, nie stawiaj przed nimi pytawymagajcych mylenia alternatywnego. Odpowiedzialnoci za istnienie analfabetyzmufunkcjonalnego w Polsce, nie moemy obarcza jedynie naszego szkolnictwa. Win naleyzauway rwnie w postpujcej biurokratyzacji naszego ycia. Poczynajc od corazwikszej iloci dokumentw, formularzy, zacznikw, a po rodzenie si coraz to nowszychinstytucji, o ktrych waciwociach i rolach nie mamy pojcia. Ludzie si po prostu w tymwszystkim gubi. Kolejnego winowajcy rozprzestrzeniania si analfabetyzmu wtrnego,mona dopatrywa w sabncej popularnoci ksiek i uwspczenianiu jzyka polskiego.Ksiek czytamy zdecydowanie za mao (rednio na jednego dorosego Polaka przypada 0,5ksiki rocznie). Rzdowe akcje w stylu Poczytaj mi mamo dziaaj, ale nie w takiej skalijakby sobie mona byo tego yczy. Plusem jest pojawienie si darmowych gazet na ulicachwikszych miast, przynajmniej przez kilkanacie minut dziennie ludzie maj styk ze sowempisanym. Rozwj jzyka polskiego, to oczywicie proces naturalny, powstaj nowe sowa,nowe zwizki frazeologiczne. Jest i druga strona medalu, mianowicie dziki 20. rozpowszechnieniu Internetu, zacz funkcjonowa swoisty slang, ktry ludzie uparcieprzenosz rwnie poza sie. Uywanie skrtw, spolszczanie angielskich wyrazw- takmwi polska ulica. Ludzie coraz czciej popeniaj bdy jzykowe, ktre staj si popewnym czasie obowizujc i poprawn form (np. poszem zamiast poszedem). Z tym rzdnie walczy, brakuje akcji Mw poprawnie albo Szanuj swj jzyk. Dla osoby oczytanejrozmowa, zwaszcza z modymi ludmi, staje si trudna. Ludzie zamiast poprawia cudzebdy, chon je i przyjmuj jako obowizujc form.ABSENCJAIstotnym problemem wspczesnej polskiej szkoy jest nasilajca si wci absencjauczniw na zajciach lekcyjnych. Jedn z przyczyn nieobecnoci uczniw w szkole swagary. Szkoy nie maj pomysu jak zachci uczniw do uczszczania na lekcje wicprzymykaj oko i nie wycigaj wikszych konsekwencji z licznych nieobecnoci ucznia pozaobnieniem oceny ze sprawowania. W wikszoci przypadkw rodzice wiedz o niechodzeniu na zajcia i sami wypisuj usprawiedliwienia dzieciom. Tzw. wagary czsto wisi z kradzieami wrd modocianych, piciem alkoholu, paleniem papierosw czy braniemnarkotykw.SYSTEM OCENIANIASzkolna skala ocen suy ocenianiu osigni ucznia. Szkoa ma prawo ustali innskal ocen dla oceniania biecego oraz klasyfikacji rdrocznej. Skala i formy oceniania sokrelane w wewntrzszkolnym systemie oceniania, ktry jest czci statutu szkoy. Wpraktyce jednak w wikszoci polskich szk stosuje si rwnie w ocenianiu biecym ocenyw skali 1-6, jednak dopuszcza take oceny z plusem lub minusem. Od roku 1999 szkoy majobowizek stosowania skali ocen 1-6 do klasyfikacji rocznej i kocowej (na zakoczeniedanej szkoy) oraz wpisywania na wiadectwach promocyjnych i ukoczenia szkoy.Powysza skala nie jest stosowana jedynie w klasyfikacji rocznej oraz rdrocznej w klasachI-III szkoy podstawowej. Uczniowie tych klas otrzymuj oceny opisowe. Aby uczeotrzyma promocj do nastpnej klasy, musi uzyska ocen dopuszczajc - 2. W przypadkuuzyskania oceny niedostatecznej 1 - ucze ma prawo zdawa egzamin poprawkowy lubuzyska prawo do warunkowej promocji.Wyrnia si te skal ocen z zachowania, ktre nie powinny by utosamiane zliczbami 1-6 charakteryzujcymi poziom osigni edukacyjnych. Oceny z zachowania (od 21. najlepszej do najgorszej): wzorowe, bardzo dobre, dobre, poprawne, nieodpowiednie,naganne.KOREPETYCJE32 tysice Polakw i Polek udziela korepetycji. W Polsce kwitnie rynek korepetycji,mona si z niego nawet utrzyma jeli si jest specjalist w danej dziedzinie i ma siciekawy pomys na prowadzenie zaj nie powinny one przypomina nudnych lekcji zeszkoy. Warto zaznaczy, e czsto s to nielegalnie opacane korepetycje nigdzie nierejestrowane. W Polsce dopiero od niedawna zaczy powstawa placwki oferujce legalnekorepetycje. Gwn zalet szk takich, s zajcia prowadzone w maych grupach lubindywidualnie. Dzieci mog w nich uczestniczy, w zalenoci od potrzeby, nawet kilka razyw tygodniu. Korepetytorzy dokumentuj prac uczniw i zdaj relacj rodzicom z postpwich pociech. W takich warunkach dzieci mniej si stresuj, s lepiej zmotywowane iotrzymuj niezbdn pomoc. Dziki temu atwiej przyswajaj materia, mog szybciejnadrobi zalegoci i poprawi wyniki w nauce.KOCIBardzo wan rol, na caym wiecie, w rozwoju szkolnictwa odegra i nadal odgrywaKoci. Od wiekw w wielu krajach, take w Polsce to wanie duchowni byli gwnymizaoycielami szk. Wikszo szk prowadzonych przez Koci naleaa i naley do szkbardzo elitarnych. Duchowni od zawsze byli ludmi wyksztaconymi w wielu dziedzinach iprzekazywali t wiedz swoim uczniom. MEN wpisa religi w szkolny plan nauczania,finansowany przez samorzdy i to one od wrzenia mog decydowa o tym, czy religiapozostanie w szkole, czy te nie.FINANSOWANIE SZK, UCZNIWSzkoy finansowane s ze rodkw JST (Jednostek Systemu Terytorialnego gmina,powiat, wojewdztwo) z przychodw wasnych oraz z dotacji budetowej. Zadaniem gminyjest zakadanie: przedszkoli, placwek specjalnych, szk podstawowych oraz gimnazjw. Doobowizkw powiatu nale: szkoy podstawowe specjalne, gimnazja specjalne, szkoyponadgimnazjalne, szkoy sportowe, placwki ksztacenia ustawicznego, poradniepsychologiczno-pedagogiczne, placwki opiekuczo wychowawcze, orodki adopcyjno-wychowawcze. Za wojewdztwo odpowiedzialne jest za: orodki ksztacenia nauczycieli, 22. placwki doskonalenia nauczycieli, biblioteki pedagogiczne oraz szkoy i placwki oznaczeniu regionalnym. Dotacja ta rwna jest wydatkom biecym przewidzianym najednego ucznia w szkoach tego samego typu oraz rodzaju. Dzi za ucznia pastwo pacisamorzdom 4,7 tys. z rocznie. Na ucznia przeznaczana jest kwota stosowna do jego wieku,poziomu szkoy, miejscowoci, roztaczanej nad nim opieki. Pastwo opacajc edukacjzapewnia wynagrodzenie dla nauczycieli oraz utrzymanie szk tj. wykonywanie remontw,zapewnienie bezpieczestwa oraz higien pracy, wyposaanie szk w pomoce dydaktyczne isprzt niezbdny do realizacji programw nauczania.W polskiej edukacji funkcjonuje takie co jak pomoc materialna dla uczniw. Ma onacharakter socjalny i motywacyjny. Socjalny czyli ucze dostaje zasiek lub stypendiumszkolne. Motywacyjny: stypendium za wyniki w nauce, stypendium sportowe, stypendiumPrezesa rady Ministrw oraz stypendium Ministra Owiaty i Wychowania. Wysokokadego ze stypendiw jest kadego roku zmieniana, zaley od dyspozycji rodkw danejprzyznajcej jednostki.PRYWATNE SZKOYZgodnie z obowizujc ustaw o systemie owiaty wszystkie szkoy podstawowe,gimnazja i szkoy ponadgimnazjalne mog by zarwno publiczne jak i niepubliczne. Naprzeomie lat osiemdziesitych i dziewidziesitych powstaa spora liczba prawienieznanych u nas szk niepublicznych, zakadanych przez stowarzyszenia i osoby prywatne(wczeniej istniay jedynie nieliczne tego typu szkoy prowadzone przez Zakony istowarzyszenie PAX). Szkoy niepubliczne s zakadane i prowadzone przez osoby prawnelub fizyczne. Szkoa niepubliczna moe uzyska uprawnienia szkoy publicznej, jeeli:realizuje programy nauczania uwzgldniajce podstawy programowe obowizujce w szkolepublicznej, stosuje zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw orazprzeprowadzania egzaminw i sprawdzianw, z wyjtkiem egzaminw wstpnych, prowadzidokumentacj przebiegu nauczania ustalon dla szk publicznych, w przypadku szkoyzawodowej ksztaci w zawodach okrelonych w klasyfikacji zawodw szkolnictwazawodowego albo w innych zawodach za zgod Ministra Edukacji Narodowej, zatrudnianauczycieli przedmiotw obowizkowych posiadajcych kwalifikacje okrelone dlanauczycieli szk publicznych. Szkoy niepubliczne s dostpne dla kadego kogo tylko staopaca comiesiczne czesne oraz kto przejdzie egzaminy wstpne ustalane indywidualnieprzez dan placwk. Wysoko czesnego ustala stowarzyszenie prowadzce szko. Kierunki 23. wydatkowania przychodw okrelaj rodzice. Towarzystwo nie czerpie zyskw, a wszystkiezarobione pienidze wydawane s na realizacj celw statutowych szkoy. 24. Ukraina 25. Pastwo owiane tajemnic i usiane stereotypami. Dla nas Polakw jest to obszar zreguy biedny i pozbawiony walorw estetycznych architektonicznie, a take ubogi w swejkulturze. Nic wic dziwnego, e gdy mowa o edukacji pojawiaj si przed naszymiojczystymi oczami obrazy brudnych dzieci z poplamionymi uniformami biegncych przezwiejskie drki do drewnianej budki zwanej okolicznociowo szko.INFORMACJE OGLNEUkraina jest krajem pooonym w Europie Wschodniej. Otoczona jest pastwamimniej lub bardziej zaprzyjanionymi. Od strony pnocnej graniczy z Biaorusi, od zachoduz Polsk, Sowacj i Wgrami, od poudnia natomiast z Rumuni i Modawi. Styka sirwnie z brzegami Morza Czarnego i Azowskiego. Ukraina jest czonkiem-zaoycielemONZ, czonkiem wiatowej Organizacji Handlu, Rady Europy, Midzynarodowej AgencjiEnergii Atomowej, oraz organizacji regionalnych i subregionalnych. Od 1991 roku Ukrainajest suwerennym pastwem.Krajobraz Ukrainy skada si gwnie ze stepw i wyyn. Na zachodzie krajurozcigaj si Karpaty, a na Krymie malownicze Gry Krymskie. Stolic Ukrainy jest od1934 r. Kijw. czna dugo granic wynosi 7340 km. 26. ETYMOLOGIAZe sowotwrczego i etymologicznego punktu widzenia nazwa Ukraina zawiera wsobie rdze kraj, ktry oznacza co ukrojonego, a take: kawa ziemi lub koniec.Niektrzy cz t podstaw sowotwrcz z wyraeniem ukraj, z brzegu, na skraju. Formawyraeniowa sama w sobie jest do mao reprezentatywna, std te nieustannie budujce siawersje wobec tego kraju.DEMOGRAFIAZe spisu powszechnego, ktry przeprowadzono pod koniec 2001 roku wynika, eliczba ludnoci Ukrainy od 1989 r. spada drastycznie o 3 miliony. Tendencja spadkowadotyczy rwnie ludnoci ukraiskiej, zamieszkujcej w krajach ssiednich, czyli na Sowacji,gdzie w 2001 narodowo ukraisk zadeklarowao 11 tys. osb, oraz Rumunii, w ktrej narok 2003 przypadao 61 tys. Ukraicw. W tym przypadku jest to nie tyle efektem proceswdemograficznych, ile posunitej asymilacji.JZYKJzykiem ukraiskim wada zachodnia czci kraju, jednak na Ukrainie rodkowejoraz w stoecznym Kijowie mieszkacy posuguj si nim rwnolegle wraz z rosyjskim. Zkolei wrd ludnoci Ukrainy wschodniej, poudniowej oraz Krymu dominuje sam jzykrosyjski. Na caym obszarze wspczesnego pastwa a prawie 30% obywateli Ukrainyposuguje si jzykiem rosyjskim, jako swoim ojczystym, co jest wynikiem kulturowegorozwoju ludnoci, a take dugiego okresu braku suwerennoci i, co za tym idzie, burzliwejhistorii kraju.RELIGIAPrawie poowa mieszkacw Ukrainy deklaruje si jako osoby wierzce. W pastwiew gwnej mierze dominuje religia prawosawna, a jej reprezentantem jest Ukraiski KociPrawosawny Patriarchatu Kijowskiego. Troch mniejszy jest Koci PatriarchatuMoskiewskiego. Wystpuj te grekokatolicy, a take znale mona w niewielkiej ilociprzedstawicieli Kocioa Rzymskokatolickiego, ktry na Ukrainie jest tradycyjnieutosamiany z polskoci. 27. USTRJ POLITYCZNYOd 24 sierpnia 1991 roku Ukraina jest republik parlamentarn. 8 grudnia 1991 rokuwraz z Federacj Rosyjsk i Biaorusi podpisaa porozumienie o utworzeniu WsplnotyNiepodlegych Pastw. Zgodnie z konstytucj uchwalon w czerwcu 1996 roku przez RadNajwysz gow pastwa zosta prezydent, ktry od tego czasu jest wybierany w gosowaniupowszechnym na 5-letni kadencj. Najwyszym organem wadzy pastwowej jestjednoizbowy parlament zwany Rad Najwysz Ukrainy, do ktrej naley 450 deputowanychwybieranych w wyborach powszechnych na 5 lat. Organem wadzy wykonawczej jestGabinet Ministrw, na ktrego czele stoi premier powoywany przez Rad Najwysz nawniosek prezydenta. Na mocy konstytucji rzd jest podporzdkowany bezporednioprezydentowi. Jednak od 1 stycznia 2006 roku nabraa mocy prawnej nowa redakcjaKonstytucji Ukrainy, ktra cz uprawnie prezydenta przeniosa na rzd, zbliajc tymsamym system wadzy do polskiego, jednak nadal z mocniejsz pozycj gowy pastwa.Spore niedomwienia i nieporzdek w mechanizmie ustrojowym doprowadzi w nastpnychlatach do sporw kompetencyjnych, a w rezultacie niemal do paraliu ukraiskich instytucjipastwowych. 1 padziernika 2010 roku Trybuna Konstytucyjny orzek, e zmiany wkonstytucji z 2004 roku naruszay obwizujcy porzdek prawny i tym samym przywrciKonstytucj z 1996 roku.ORGANIZACJA PASTWAGow pastwa jak ju wczeniej w niniejszej pracy wspomniano jest PrezydentUkrainy. Wadz Wykonawcz na Ukrainie sprawuje Rzd Ukrainy z premierem na czele,natomiast Wadz Ustawodawcz parlament Ukrainy z przewodniczcym Rady.SAMORZDUkraina, przeciwnie do Polski, panuje w do mao demokratycznym ustroju. Wmniejszych rejonach kraju ludno nie ma wpywu na decyzje odgrne, a tym bardziej naprzydzia finansowy oferowany od pastwa dla rozwoju regionu. Jak podaj rdainternetowe samorzdy ukraiskie s jednostkami fasadowymi i niesamodzielnymi. Zadaniaprzydzielone ukraiskim samorzdom s obszerne, ale ich kompetencje i budety bardzoograniczone. Panuje pena centralizacja i nawet biece potrzeby mieszkacw zaatwiane sdziki subwencjom i dotacjom z budetu centralnego. Kompetencje samorzdw czstowykorzystywane s do zaatwiania prywatnych interesw, takich jak np. prywatyzacja ziemi 28. czy wynajem lokali komunalnych. Decyzje wadz samorzdowych podejmowane s wtajemnicy za zamknitymi drzwiami. Sesje samorzdu, oczywicie, mog by tajne, jeeli takzadecyduj radni. Regulamin sesji jest nagminnie amany i mieszkacy, ktrzy powinni braw nich udzia powiadamiani s czasem zbyt pno o terminie odbytej sesji albo wcale.Sytuacja jest do napita, gdy reforma samorzdu ukraiskiego jest planowana od 10 lat, aledo marca 2010 roku nie przyjto adnych ustaw dotyczcych reformy.GOSPODARKAGospodarka Ukrainy ma najgorszy w Europie Wskanik Wolnoci i, co za tym idzie,jeden z najgorszych na wiecie. Wedug danych MFW nominalne PKB Ukrainy w 2011 rokuwynosio 162.850 miliardw dolarw, co w przeliczeniu na przecitnego mieszkaca wynosiok. 3575 dolarw rocznie, jest to jeden z najniszych wskanikw w Europie, porwnywalnyz takimi krajami na wiecie jak Irak, Tonga czy Kongo.Ukraina bya najwaniejsz republik Zwizku Radzieckiego. Warto produkcjiUkrainy w tamtym czasie bya jedn z najwyszych. yzne ukraiskie czarnoziemy dawayponad 25% rolniczej produkcji dla Zwizku Radzieckiego. Std pochodziy te znaczceiloci misa, mleka, zboa i warzyw przeznaczone dla innych republik. Przemys cikiUkrainy dostarcza rwnie wyposaenie i surowce do orodkw przemysowych iwydobywczych. Aktualnie Ukraina zalena jest od importu energii, zwaszcza gazuziemnego.Liczne kryzysy finansowe i sabo uksztatowana waluta, doprowadziy do ogromnychstrat i zalegoci w wypatach pensji oraz rent i emerytur.Ukraiska gospodarka jest saba z kilku powodw. Do pierwszych i najwaniejszychnaley wolne tempo prywatyzacji i wiele reform rynkowych, ktre destabilizuj gospodarkpastwa. Wystpuje brak stabilnoci i przejrzystoci w powstajcych ustawach. MieszkacyUkrainy cierpi rwnie z powodu wysokiego oprocentowania kredytw, ktre i tak nie sudzielane ze wzgldu na brak zdolnoci kredytowej wynikajcej z niskich dochodw. Jest tokraj rwnie bardzo zamknity na inwestycje zagraniczne.Gospodarka ukraiska opiera si gwnie na przemyle metalurgicznym (ok. 23%produkcji przemysowej), spoywczym (18%), maszynowym (ok. 12%) i wydobywczym (ok.11%). Wpywy z eksportu surowcw i nisko przetworzonych wyrobw metalowychdostarczaj ok. 70% wpyww do budetu. 29. Ukraina, mimo wszystko, jest najwikszym po Rosji krajem europejskim.Powierzchnia wynosi a 604 tys. km, dlatego blisko 46 milionw mieszkacw powoduje, ijest to rynek o duym potencjale. Od 2000 r. Ukraina jest w fazie dynamicznego wzrostugospodarczego.ZAROBKI I KOSZTY YCIAZ zarobkami na Ukrainie podobnie jak w Polsce. Dostrzega si duy kontrast wwikszych miastach rozwinitych gospodarczo, a w pozostaych miejscowociach torozoenie finansowe jest rwnomiernie niskie. Do miast cieszcych si dobrobytem naUkrainie naley midzy innymi stolica pastwa- Kijw.Raport z dnia 30.11.2011 roku wykazuje, i minimalna zapata wynosi 985 UAH - adla tych ktrzy rozpoczn prac w kolejnych dniach ju 1004 UAH. Statystyczna redniazapata na Ukrainie wynosi okoo 2800 UAH. W przypadku konkretnego zawodu, ktry owestudentki prezentujce dane interesuje najbardziej, jest zawd nauczyciela. Na Ukrainienauczyciel zarabia rednio okoo 1000 2000 UAH, czyli w przeliczeniu na polsk walutnauczyciel na wschodzie zarabia 425 851 z.PODATKIZasady funkcjonowania systemu podatkowego reguluje Ordynacja podatkowa, ktrazostaa uchwalona dnia 25 czerwca 1991 r. z pniejszymi zmianami i uzupenieniami orazDekret Gabinetu Ministrw Ukrainy o Lokalnych podatkach i opatach z 20 maja 1993r.wraz ze zmianami i uzupenieniami.Podatki i obowizujce skadki, ktre s pobierane na Ukrainie dziel si na dwiegrupy: oglnokrajowe, lokalneDo oglnokrajowych podatkw nale midzy innymi: opata rolna, akcyza, opataskarbowa. Do lokalnych podatkw zalicza si: opat wypoczynkow, podatek od posiadaniapsw lub opat targow. 30. Rada gmin ustalajc lokalne podatki i opaty pobiera od mieszkacw z danegoregionu w ramach obowizujcej skali stawek, ktre okrelone s w ustawie.SYSTEM EDUKACJIMinistrem Owiaty i Nauki na Ukrainie od 2010 roku jest Dmytro Tabacznyk. Szkoypastwowe s bezpatne i oglnodostpne. Zarwno przedszkola jak i szkoy rednie,zawodowe czy szkoy wysze. Szkolnictwo jest powszechne i obowizkowe. Podstawowaedukacja trwa 12 lat, a rozpoczynaj j siedmiolatki. Jeli rodzice uznaj, e ich dziecko jestgotowe do podjcia nauki, i maj rwnie zgod z poradni psychologicznej, dziecko moe ido szkoy w wieku 6 lat. Kady mieszkaniec Ukrainy musi podda si trjstopniowej edukacjipastwowej. Pierwszym etapem jest szkoa pierwszego stopnia, czyli szkoa pocztkowa.Gwarantuje pocztkowe wyksztacenie. Szkoa rednia drugiego stopnia stanowi drugi stopieedukacji i jej absolwent otrzymuje niepene wyksztacenie rednie. Ostatnim obowizkowymstopniem jest szkoa starsza, ktra gwarantuje pene wyksztacenie rednie.Nie istniej adne egzaminy sprawdzajce kompetencje absolwentw danych szczeblinaukowych. Przejcie z klasy do klasy odbywa si automatycznie. Jedynie szkoa starszakoczy si matur, ktr musz napisa wszyscy uczniowie szk. Egzamin maturalnyobowizuje z jzyka ukraiskiego, historii, a take z trzech egzaminw zwizanych zprzedmiotami specjalistycznymi, ktre dany ucze wybra w ramach swojego profiluksztacenia.Uczniowie szk podstawowych jak i studenci otrzymuj ulgi na komunikacj miejski nie tylko.W szkoach ukraiskich zajcia odbywaj si w jzyku danej spoecznoci na mocyuchwalonej konstytucji. Z racji licznych mniejszoci narodowych obywatele maj prawo donauki w szkoach publicznych z uwzgldnieniem jzyka ojczystego.Zgodnie z Przewodniczcym Rady Najwyszej kwota finansowania budetu napotrzeby edukacyjne osigna okoo 6%. Szkoy otrzymuj 50% ich finansowania z budetumiasta i 50% z krajowego budetu rzdowego. Od stycznia 2010 roku Gabinet MinistrwUkrainy da moliwo szkoom na samodzielne zarzdzanie rodkami finansowymi, ktre sprzydzielane z budetu pastwa.Pomimo sabych warunkw materialnych szk i niskich pensji pracownikw owychplacwek, dostrzega si due zaangaowanie w proces rozwoju uczniw. Nauczyciele dziki 31. swej spoecznej pracy staraj si wydosta z kryzysu. Pozyskuj stare komputery dlabibliotek, odkupuj podrczniki, by kady ucze posiada swj egzemplarz. Robi topraktycznie za darmo. Pensje nauczycielskie s o wiele nisze, ni polskie. Wadze Ukrainywci s winne pedagogom dziesitki milionw hrywien. W niektrych rejonach pastwadziki strajkom zawodowym udao si odzyska utracone pensje dla nauczycieli dzikidekretowi prezydenta.Na Ukrainie dobrze wiedzie si jednak przedszkolom. S doskonale wyposaone.Posiadaj oddzielne sale do kadego rodzaju zaj. Placwki zatrudniaj specjalnychanimatorw, instruktorw do zaj rozwojowych, artystw do zaj plastycznych, czy temuzykw do warsztatw muzycznych. S take spotkania z aktorami, ktrzy prowadzciekawe warsztaty teatralne. W kadym przedszkolu zatrudniony jest psycholog, ktry czuwanad rozwojem emocjonalnym maych dzieci. Wprowadza rwnie program ksztacenia dladzieci zdolnych.Bardzo prnie, to trzeba owiacie ukraiskiej przyzna, dziaaj systemy zajpozaszkolnych. Dziki temu w maych miasteczkach lub wsiach jest mniej problemu znarkotykami, rnego rodzaju uywkami, czy te ze stanami emocjonalnymi modychnastolatkw. Wszystkie zajcia dodatkowe, kka zainteresowa dziaaj poza strukturamiowiaty.SZKOA OBOWIZKOWASzkoy podstawowe i rednie podzielone s na Middle i Senior. Szkoa Middleobejmuje klasy 1 4, natomiast klasy 5 9 okrelane s ju jako gimnazjum. Natomiast klasy10 11 nale do kategorii szk Senior, czyli starsza szkoa. Uczniowie jednak pomimotak szczegowego podziau klas ucz si przez wszystkie te lata w jednym budynku. Tylkoniektre odrestaurowane wiksze miasta posiadaj oddzielne budynki szkolne. Celem klasymodszej jest zagwarantowanie wiedzy z zakresu sztuki, muzyki i nauki o otaczajcymwiecie. Plusem ksztacenia tej szkoy jest przede wszystkim przeniesienie wiedzyteoretycznej na praktyczn, czego polskiemu szkolnictwu brakuje. W starszych klasachuczniowie zdobywaj wiadomoci z zakresu literatury ukraiskiej, literatury wiatowej,historii, chemii, biologii, geometrii, geografii, algebry i wychowania fizycznego. Wniektrych szkoach wprowadzono zajcia ze rodowiska i wychowania obywatelskiego.Uczniowie uczszczaj do szkoy tylko raz lub dwa razy w tygodniu. Duo czasu uczniomzajmuj zajcia pozalekcyjne, ktre odbywaj si praktycznie codziennie. 32. SZKOLNICTWO WYSZEAbsolwenci, ktrzy skoczyli szko obowizkow mog stara si o przyjcia nauczelnie wysze. Elementem bdcym przepustka na drog uczelnian jest pozytywnie zdanyegzamin maturalny.Ukraina prowadzi studia w systemie boloskim, w ktrym od niedawna uczestniczy.Studia uniwersyteckie trwaj 5 lat i kocz si obron dyplomow. Natomiast studiaczteroletnie s studiami licencjackimi. Co ciekawe, na obydwch poziomach ksztaceniamona utrzyma tytu magistra lub specjalisty.Istniej take dwuletnie studia maturalne kocz si z tytuem modszego specjalisty.Takie same prawa mona otrzyma po ukoczeniu czteroletniej szkoy technicznej, do ktrejmona wstpi po ukoczeniu szkoy starszej.Do waniejszych uczelni na Ukrainie zalicza si m.in. Politechnik Lwowsk,Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny, Narodowy Uniwersytet Akademii Kijowsko Mohylaskiej, Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie, Narodowy UniwersytetMedyczny, a take Dniepropietrowski Narodowy Uniwersytet. Pastwo posiada w swymakademickim dorobku dwie szkoy midzynarodowe: Meridian International School wKijowie i Kyiv International School zaoon w 1992 roku.Po ukoczeniu studiw i uzyskaniu tytuu magistra lub specjalisty, student moepodj si ksztacenia podyplomowego. Kandydaci ubiegajcy si o przyjcie w PastwowejAkademii Nauk musz zda trzy egzaminy kwalifikacyjne w zakresie swojej specjalnoci, atake z filozofii. Musz rwnie opublikowa trzy artykuy naukowe przy jednoczesnymnapisaniu pracy doktorskiej i jej obrony. Kolejnym etapem na otrzymanie tytuu doktorakandydat podejmuje si nauczaniu studentw na wybranym uniwersytecie i w tym samymczasie publikuje swoj prac doktorsk na amach prasy naukowej, co daje du popularnowrd naukowcw. Na Ukrainie otrzymuje si tytu Lekarza Nauk, Kandidat Nauk i DoktorNauk. Ukraiskie Ministerstwo Edukacji i Nauki planuje zmian tych tytuw na bardziejpopularne: doktor i doktor habilitowany, aby ujednolici katedr naukow w pastwieeuropejskim.Ukraina cieszy si najwiksz iloci absolwentw wyszych uczelni w Europie. S toabsolwenci uczelni pastwowych, jak rwnie i uczelni patnych. Z kadym rokiem wzrasta 33. liczba abiturientw przyjtych do szk patnych. W roku szkolnym 1995/96 odpatnie uczyosi 18 % studentw, a w 2000/01 r. -a 56 %.W szkolnictwie wyszym przydzielane s pastwowe roczne stypendiaWyszehradzkie dla studentw z Ukrainy, ktre obejmuj cznie 60 semestrw na uczelniachpastwowych i prywatnych w Polsce, Czechach, na Wgrach i Sowacji. Stypendia s czciprogramu midzy pastwami Grupy Wyszehradzkiej (do ktrej nale: Polska, Czechy,Sowacja, Wgry) oraz krajami wsppracujcymi. Ukraiscy studenci otrzymuj dotacje wwysokoci 2300 euro na semestr. Maj rwnie szans na otrzymanie dofinansowania napodr. Studenci na koszt pastwa otrzymuj podstawowe stypendium, jeeli rednia ich ocenwynosi co najmniej 4. Jeli student otrzyma za semestr ocen 5, wwczas jego stypendiumzwiksza si o 25%. Dla wikszoci studentw stypendium, ktre otrzymane jest z dotacjirzdowej nie jest wystarczajce, aby pokry koszty utrzymania.UKRAINA A RANKING PISAUkraina nigdy nie braa udziau w badaniu PISA.SYSTEM OCENIANIAW szkole uywa si tradycyjnej 5 stopniowej skali: 5 oznacza doskonae 4 oznacza dobry 3 oznacza dopuszczalny 2 oznacza niedopuszczalne 1 oznacza niedostateczneW szkoach rednich uywa si rwnie wyej wymienion skal 5 stopniowjednak od 2000 roku nauczyciele mog si rwnie posugiwa skal 12 stopniow. Jest onarozwiniciem skali 5 stopniowej i przedstawia si w nastpujcy sposb: 12 oznacza 5 + 11 oznacza 5 34. 10 oznacza 5 - 9 oznacza 4 + 8 oznacza 4 7 oznacza 4 - 6 oznacza 3 + 5 oznacza 3 4 oznacza 3 - 3 oznacza 2 + 2 oznacza 2 1 oznacza 2 -Znaki + i - oznaczaj lepsze lub gorsze wersje oceny, na przykad, 4 - oznacza trochgorzej ni ocena 4.Na uczelniach wyszych wprowadzono oprcz tego nowa skal ocen od 0 do 100.Mona jednak punkty te rwnie przeoy na 5 stopniow skal i wychodzi to mniej wicejtak: (system ten moe rni si nieco w zalenoci od rodzaju uczelni, wadz tampanujcych): od 91 do 100 oznacza 5 od 71 do 90 oznacza 4 od 51 do 70 oznacza 3 od 0 do 50 rodkw 2ABSENCJACzym si moe jeszcze owiata poszczyci? Brakiem problemu jeli chodzi ofrekwencj na lekcjach. W kadej ukraiskiej szkole nauczyciel czuwa nad obecnoci dziecina zajciach. To on kontaktuje si z rodzicami, kiedy dziecko nie pojawi si w szkole idoszukuje si powodw jego absencji.EDUKACJA EUROPEJSKA NA UKRAINIEUkraina po przystpieniu do Unii Europejskiej stara si w duej mierze integrowa zkrajami czonkowskimi. W sferze edukacji rwnie nie odbiega od norm i dziki aktywnoci 35. spoecznej buduje wiadomo jednoci w sferze szkolnictwa. Wprowadzono liczne zajciaedukacyjne zwizane z tematyk europejsk. Ministerstwo Finansw Ukrainy przyznaodotacj na stworzenie projektu: Europejski wybr Ukrainy, ktry zosta wprowadzony dowikszych szk w miastach. Jednak z niewiadomych przyczyn Ministerstwo Edukacjiodbiego od tego tematu i nie dao swej akredytacji. Jedynym projektem jaki si osta wszkoach podstawowych i rednich jest projekt Studia europejskie prowadzony przezmidzynarodowa fundacj Odrodzenie. Jednym z celw tego projektu jest skonstruowaniebazy metodycznej i pomocy dydaktycznych w szkoach ukraiskich. Do owocnych praktykmona zaliczy sprowadzenie podrcznikw szkolnych do szk podstawowych. Jest to wielkisukces, gdy do tej pory takich pomocy metodycznych nie wprowadzono. Projekt cieszy siduym zainteresowaniem i jest realizowany obecnie w 53 szkoach ukraiskich.Na pocztku lat 90 szkolnictwo wysze na Ukrainie zostao objte programemeuropejskim TEMPUS, ktry stara si unowoczenia system owiaty. TEMPUS byfinansow pomoc dla krajw rodkowo Wschodnich. Rozwiza wiele problemw wukraiskim szkolnictwie wyszym.W 1997 roku dziki temu programowi swoje pierwsze granty finansowe otrzymaPastwowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki w Kijowie. Otrzyma on dofinansowanie narealizacj projektu Przygotowanie specjalistw w dziedzinie edukacji europejskiej. Rokpniej wsparcie otrzyma Uniwersytet w Odessie, a take Midzynarodowy Naukowo Techniczny Uniwersytet w Kijowie.RNORODNO NAUCZANIAPolska cile wsppracuje ze szkolnictwem Ukrainie. Powstaje wiele szk polskich iukraiskich na terenie obu pastw. Liczne wymiany naukowe, projekty wsplnie tworzonewiadcz o dobrych relacjach i moliwoci rozwoju midzykulturowego.Szkoy wysze wsppracuj take z Japoni. Celem integracji jest zamiar wzrostuliczby studentw zagranicznych na uczelniach Japonii i Ukrainy. Pomys ten cieszy si duymzainteresowaniem. Ministerstwo Edukacji Japonii ma zamiar wprowadzi japoskichprofesorw na sale wykadowe uniwersytetw ukraiskich.W 2011 roku Ukraina doczya do dziesiciu wiodcych krajw w midzynarodowejedukacji. W ostatnich latach odnotowano wzrost liczby studentw z innych pastw, ktrzyotrzymuj wysze wyksztacenie na Ukrainie. Dzi Ukraina ma okoo 55 tysicycudzoziemcw studiujcych, od 137 krajach na caym wiecie. Zwrcenie swojej oferty 36. edukacyjnej na studentw zagranicznych pozwoliy uczelniom ukraiskim w cigu ostatnichtrzech latach akademickich zarobi 280 mln USD zapewniajc prac dla piciu tysicywykadowcw i profesorw. Rozwj wsppracy z systemami owiaty pastw europejskichpozwala na ujednolicenie take poziomu nauczania studentw. W 2011 r. Ukraina podpisaarwnie midzyrzdowe porozumienia w sprawie wsplnej edukacji z Argentyn,Wietnamem, Czarnogr, Turkmenistanem i Mongoli.EDUKACJA INDYWIDUALNANa Ukrainie edukacja domowa jest legalna, chocia wadze lokalne naduywajswojej wadzy i strasz rodziny utrat praw rodzicielskich. 37. ZakoczeniePodsumowujc naley porwna trzy opisane pastwa i odnie si do ich realiw.Najwicej moliwoci daje Finlandia poniewa s tam jedne z najwyszychstandardw ycia w Europie. Mona zauway ogromn przepa midzy moliwociamifinansowymi Finlandii a Polsk i Ukrain. Wane jest, e od czasu wejcia do UniiEuropejskiej Polska i Ukraina lepiej prosperuj jednake daleko im do Finlandii.W rankingu PISA Finlandia zajmuje najwysze miejsce, natomiast polska w 2009roku zaja 15 miejsce, a Ukraina nie braa udziau w badaniu- to rwnie obrazuje przewagFinlandii co do tych dwch pastw.Pastwo fiskie przeznacza ogromne sumy pienidzy na ucznia- finansuje dojazdy,podrczniki, przybory itp. Dodatkowo organizuje bezpatne korepetycje. Uczniowieuczszczajcy zarwno do publicznej jak i niepublicznej szkoy- za nic nie pac. Natomiastw Polsce paci si za korepetycje, oraz za ksztacenie w szkole niepublicznej. Na Ukrainienauczyciele maja problem z dofinansowaniem uczniw i samodzielnie szukaj sponsorw.We wszystkich pastwach za pastwowe placwki owiatowe i nauk w nich nie pobiera siopat.System oceniania w trzech analizowanych krajach jest zbliony, gdy skada si zkilkustopniowej skali, ktra ma na celu pokierowanie ucznia jakie kompetencje i umiejtnocinaby.Ksztacenie w opisanych pastwach skada si ze szkolnictwa podstawowego,redniego i redniego wyszego. Kade pastwo kieruje si wasnymi prawamifunkcjonowania szk. Finlandia ma 9-letnia szko podstawow, liceum oglnoksztaccebd liceum zawodowe, natomiast szkoy wysze posiadaj szkolnictwo w formieuniwersytetw i politechnik. Polska natomiast prezentuje 6-letnia szko podstawow, 3-letnie gimnazjum, 3-letnie liceum, bd 4letnie technikum, oraz szko wysz- uniwersytetlub politechnik w systemie boloskim. Ukraina natomiast sektor edukacji dzieli na 3 etapyod klasy 1-4 to najmodsza klasa, tzw rodkowa to klasy 5-9 i starsza szko 10-11, anastpnie szkoa wysza na uniwersytecie- 5-letnie magisterskie.W Finlandii jak i Polsce i Ukrainie obowizuje egzamin maturalny. Dodatkowo polskaprzeprowadza egzaminy po szkole podstawowej w klasie 6 oraz po szkole gimnazjalnej wklasie 3. 38. Obowizek uczszczania do szkoy we wszystkich pastwach jest na poziomiepodstawowym- po szkole podstawowej, w Polsce po gimnazjum wygasa obowizek szkolny.Uczniowe uczszczaj na codzienne zajcia, natomiast na Ukrainie zajcia SA 2-3 razy wtygodniu a reszt czasu powicaj na zajcia pozalekcyjne- zajcia praktyczne. W Finlandiijest moliwo rozwijania wasnych zainteresowa- pastwo finansuje je.W momencie wstpienia Polski i Ukrainy do Unii Europejskiej standardy polepszyysi i wida znaczn popraw w dziedzinie edukacji. Unia dostarcza wielu dotacji, finansujeprojekty naukowe i stara si wspiera placwki owiatowe. Powoli docigamy potne kraje,ale jeszcze wiele Nam brakuje. Nam i Naszemu ssiadowi- Ukrainie. By moe wynika to zNaszej mentalnoci?My wierzymy, e gdy zaczniemy nauk w Naszym zawodzie, nie bdzie Namdoskwiera niemoc w tworzeniu czego, co bdzie wymaga pokadw finansowych. Mamynadziej, e Nasze projekty naukowe przesiknite nadziej, bd realizowane i nieodczujemy braku pienidzy w danej placwce. Realizacja marze powinna siga ponadwszystkie potrzeby materialne nie tylko nauczycieli, ale take uczniw. 39. Bibliografia1. Dziewulak D., Systemy szkolne w Unii Europejskiej, wyd. ak, Warszawa 19972. Sokoowski M., System owiatowy w Finlandii [w:]Gazeta Szkolna Nr 38/39/20063. Harding P., Brewer J., Przewodnik Pascala. Finlandia, Wyd. Pascal, Bielsko-Biaa2004.4. Gazeta Szkolna nr 24/25,http://portalwiedzy.onet.pl/4870,12800,1341090,2,czasopisma.html5. Zieniewicz Marcin, Edukacja europejska na Ukrainie, Warszawa 20056. http://www.wykop.pl/ramka/88918/porownanie-cen-w-polsce-i-w-innych-krajach/7. http://www.stachurska.eu/?p=51628. http://www.studentpolski.pl/po_dyplomie.php?id=69. http://www.lus.com.pl/polski-system-podatkowy/10. http://radtrap.wordpress.com/2011/07/12/analfabetyzm-wtorny-kula-u-nogi-polskiego-spoleczenstwa/11. http://pl.wikipedia.org/wiki/Szkolna_skala_ocen12. http://www.wiadomosci24.pl/artykul/korepetycje_w_polsce_staja_sie_coraz_popularniejsze_129710.html13. http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska14. http://www.men.gov.pl/index.phpoption=com_content&view=article&id=1789%3Adzi-oecd-ogosia-wyniki-bada-pisa-2009&catid=25%3Awydarzenia-z-udziaem-ministrow&Itemid=3415. http://wiadomosci.onet.pl/kraj/samorzady-beda-finansowac-religie-w-szkolach,1,5050573,wiadomosc.html16. http://www.polityka.pl/kraj/analizy/1519452,1,kto-powinien-placic-za-edukacje-naszych-dzieci.read17. http://zspbogdanczowice.pl/index.php18. http://www.ukraina.net.pl/index.php?art=podatky19. http://www.ukraine-poland.com/dosvid/molod.php?id=System+edukacji+w+Ukrainie.txt20. http://www.csr.co.ua/pdf/projekt_oswiata_poski_ukrainy_pl.pdf21. http://www.carpathianhouse.org/main/strona43.html22. http://www.batory.org.pl/upload/files/pdf/edukacja.pdf 40. 23. http://www.stadionkultury.eu/art,pl,stypendia-i-staze,97399.html24. http://en.wikipedia.org/wiki/Education_in_Ukraine25. http://www.eid.edu.pl/archiwum/2009,261/luty,274/klucz_do_oswiaty,279/edukacja_domowa_wlasnych_dzieci,2150.html26. http://www.mon.gov.ua/index.php/en/activities27. http://www.handel-wschod.com/node/6428. http://archiwalna.glos.pl/arch.php?idg=129&id=10273929. Edukacja w Europie The information network on education in Europe,www.eurydice.org30. Education system in Finland, http://www.edu.fi/english/SubPage.asp?path=500,4699http://pl.wikipedia.org/wiki/Finlandia31. www.24polska.pl32. http://finlandia.2taj.net/Edukacja