Pedagogika i język

18
Pedagogika i język BOGUSŁAW BIESZCZAD Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Perspektywa ponowoczesna Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Transcript of Pedagogika i język

www.wuj.pl

BOG

USŁAW

BIESZCZAD

Pedagogika i język

. Perspektywa ponow

oczesna

Pedagogika i język

BOGUSŁAW BIESZCZAD

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Perspektywa ponowoczesna

Głównym celem pracy jest rekonstrukcja wybranych wątków współczesnej fi lozofi i postmodernistycznej zo-rientowanej na kategorię języka w perspektywie moż-liwych reinterpretacji na gruncie pedagogiki. Inaczej (metaforycznie) rzecz ujmując, cel ten sprowadza się do znalezienia odpowiedzi na pytanie, zadane pierwotnie przez Hilary’ego Putnama, a powtórzone przez Jerzego Kmitę w tytule jego pracy: Jak słowa łączą się ze światem? Interesuje mnie przede wszystkim świat wychowania, po-nieważ zakładam, że to właśnie wychowanie jest procesem elementarnym z punktu widzenia edukacji i jej zjawisk. Postmodernizm zasadniczo zakwestionował postrzeganie wychowania w kategoriach waloryzujących jego jakość i poszukujących optymalnej jego postaci na rzecz krytycz-nego i politycznego opisu tej praktyki w społeczeństwie uwikłanym w mechanizmy wiedzy i władzy. Jednocze-śnie ponowoczesność zaproponowała zupełnie nowy ję-zyk owego krytycznego opisu, język, który rezygnując ze statusu narzędzia, uzyskał wymiar konstruowania rzeczywistości, znosząc jej dotychczasowe fundamentali-styczne i esencjalistyczne atrybuty. Ponieważ język już nie tylko opisuje, lecz także tworzy rzeczywistość (wychowa-nia), to pytanie Putnama nabiera w pedagogice szczegól-nego znaczenia. Taka performatywna i autoreferencyjna perspektywa języka utrzymuje bowiem pytanie o jakość wychowania, a nie tylko opisu, dzięki temu, że proces ten został przynajmniej częściowo przeniesiony na poziom języka z jego nowymi kategoriami w ujęciu postmoder-nistycznym. Język postmodernistycznie interpretowanej edukacji stał się dzięki temu przestrzenny, performatywny i metaforyczny, a rezygnując z dualistycznych rozróżnień, pozbawił pedagogikę jej tradycyjnych roszczeń przenoszą-cych odpowiedzialność za wychowawcze wybory na tamtą stronę dyskursu.

Bieszczad_Pedagogika i jezyk_okladka_wybrana.indd 1Bieszczad_Pedagogika i jezyk_okladka_wybrana.indd 1 2013-09-10 11:59:572013-09-10 11:59:57

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Pedagogika i język

Bieszczad_Pedagogika i jezyk_tytulowa.indd 1 2013-09-10 14:15:41

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pedagogika i język

BOGUSŁAW BIESZCZAD

Perspektywa ponowoczesna

Bieszczad_Pedagogika i jezyk_tytulowa.indd 2 2013-09-10 14:15:41

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Książka dofi nansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Instytutu Pedagogiki

RECENZENTprof. zw. dr hab. Zbyszko Melosik

PROJEKT OKŁADKIPracownia Register

© Copyright by Bogusław Bieszczad & Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i roz-powszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3596-2

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, tel./fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

WSTĘP ........................................................................................................................ 7

1. PEDAGOGIKA I FILOZOFIA. W stronę ponowoczesności .......................... 131.1. Zakresowe i funkcjonalne rozumienie fi lozofi i a sposoby myślenia

o edukacji ...................................................................................................... 131.2. Końce fi lozofi i a redefi nicje statusu pedagogiki ....................................... 211.3. Punkty orientacyjne epistemologii postmodernistycznej ...................... 26

1.3.1. Geneza postmodernizmu – wokół Welschowskich obszarówwieloznaczności pojęcia.................................................................... 27

1.3.2. Epistemologia postmodernizmu w służbie językaponowoczesnego. Z modernizmem w tle ....................................... 31

1.3.3. (Post)model pedagogiki – szkic w kontekście języka ................... 401.4. (Anty)humanizm ponowoczesny a język. Z edukacją w tle ................... 431.5. Od zmierzchu fi lozofi i do końca metafi zyki i gloryfi kacji języka .......... 56

2. JĘZYK I FILOZOFIA. Wokół zwrotu lingwistycznego .................................... 692.1. Wprowadzenie .............................................................................................. 692.2. Konteksty problemowo-historyczne fi lozofi i języka. W stronę

emancypacji języka ...................................................................................... 712.3. Podstawowe obszary namysłu nad językiem ............................................ 81

2.3.1. Parole ................................................................................................ 822.3.2. Langue .............................................................................................. 852.3.3. Referencja ........................................................................................... 89

2.4. Radykalne odwrócenie perspektywy Locke’a a zmiany w uprawianiufi lozofi i i postrzeganiu kultury .................................................................. 92

3. JĘZYK I METODA. Od teorii do narracji ......................................................... 973.1. Paradygmaty, paradogmaty czy zwroty w humanistyce – pedagogice ... 97

3.1.1. Paradygmat – pomiędzy consensus omnium a „sposobamiużycia języka” ..................................................................................... 100

3.1.2. Paradogmaty ...................................................................................... 1033.1.3. Zwroty w humanistyce jako semiosferze ........................................ 104

3.2. Ponowoczesne spory niekonkluzywne a koherencja i ciągłość wiedzypedagogicznej ............................................................................................... 108

3.3. Pedagogika wobec metod analizy problemu języka ponowoczesności 116

SPIS TREŚCI

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Spis treści6

4. JĘZYK I PEDAGOGIKA. Od dyskursu o języku do języków dyskursuw pedagogice .......................................................................................................... 123

4.1. Wertykalna i horyzontalna perspektywa języków pedagogiki ............... 1234.2. Kategorie ponowoczesnego języka pedagogiki ........................................ 127

4.2.1. Antyfundamentalizm – czy na pewno principiis non estdiputandum ...................................................................................... 127

4.2.2. Antyesencjalizm – od istoty do przygodności ............................... 1354.2.3. Metaforyczność, czyli dlaczego Platon wykluczył poetów

z Państwa ............................................................................................ 1434.2.4. Performatywność ............................................................................... 1574.2.5. Przestrzenność czająca się na obrzeżach dyskursu ....................... 166

5. EGZEMPLIFIKACJE. W stronę praktyk i konsekwencji używania językaponowoczesnego ................................................................................................... 175

5.1. Josef Mitterer i nie-dualizujący sposób mówienia................................... 1755.2. Stanley Fish i wspólnoty interpretacyjne .................................................. 1845.3. Richard Rorty – człowiek jako istota opisująca ....................................... 193

ZAKOŃCZENIE. Jak słowa łączą się ze światem… wychowania ...................... 199

BIBLIOGRAFIA ........................................................................................................ 205

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Wstęp 7

WSTĘP

Poszukiwanie fi lozofi cznych korzeni tematyki, której współczesną postać zamierza się (re)interpretować, jest pewną naturalną tendencją każdego autora sytuującego siebie w historyczno-kulturowej i naukowej przestrzeni podejmowanej proble-matyki. Jeśli dotyczy ona fi lozofi i postmodernistycznej, to owo poszukiwanie zazwyczaj związane jest z wysiłkiem ponownego problematyzowania tradycyj-nych kategorii i archetypów myślenia fi lozofi cznego. W wypadku języka takim archetypowym tekstem są, znane powszechnie, zdania Biblii1 dotyczące Słowa, które „stwarza świat”. Jest to jeden z najbardziej wykorzystywanych i najczę-ściej komentowanych cytatów w całej tradycji kulturowej. Okazuje się jednak, że „Słowo, które było na początku”, nie wymaga ponowoczesnej reinterpretacji ani tym bardziej negacji. Możliwy, a sugerowany współcześnie przez fi lozofi ę pono-woczesną sposób odczytywania „Słowa, przez które wszystko się stało”, nie jest zbieżny ze znaczną częścią tradycyjnej fi lozofi i języka fundującej modernistyczny model nauki – tradycją traktującą język jako referencyjne narzędzie opisywania rzeczywistości. Biblijne Słowo ma potencjał przypisywany mu przez fi lozofów od czasów zwrotu lingwistycznego, jest samotożsame, niereferncyjne i ma wyraźnie performatywny (działaniowy i sprawczy) charakter.

Właśnie za sprawą zwrotu lingwistycznego coraz częściej zdajemy sobie sprawę z roli, jaką odgrywa język w konstruowaniu świata, w którym żyjemy. Według wielu fi lozofów język to jedna z najważniejszych kategorii współczesnej nauki, fi lozofi i i humanistyki. Jego reinterpretacje zapoczątkowane przez linguistic turn, zmieniły na stałe sposób uprawiania nie tylko fi lozofi i, ale także wielu nauk z nią współpracujących. Czy język może być traktowany wyłącznie w kategoriach prze-zroczystego narzędzia odzwierciedlającego rzeczywistość, reprezentującego świat esencji i prawd ostatecznych? Znaczna część fi lozofi i współczesnej negatywnie odpowiada na to pytanie, prezentując wielorakie alternatywne ujęcia. Czy peda-gogice potrzebny jest zatem zwrot językowy? Jej przedmiotem zainteresowań są szeroko rozumiane procesy edukacyjne oraz uwarunkowania dyskursu edu-kacyjnego2. Tak ujmowany przedmiot badań, weryfi kowany w ciągu ostatnich dekad w wyniku dyskusji o statusie i tożsamości dyscypliny oraz modyfi kowany

1 Odnoszę się do następującego cytatu: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. W Nim było życie, a życie było światłością ludzi […] i świat stał się przez Nie”, Pismo Święte Nowego Testamentu, J 1, 1–10, Poznań 2012.

2 Pedagogika. Leksykon, red. B. Milerski, B. Śliwerski, Warszawa 2000, s. 144.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Wstęp8

w związku z wielogłosowością i heterogenicznością wiedzy o edukacji, uwzględ-nia dyskurs, którego elementarną podstawą jest język. W przeciwieństwie do tradycyjnie rozumianej pedagogiki, współcześnie dyscyplina ta jest postrzegana jako uprawniona do refl eksji nad kondycją własnych dyskursów, które warunkują rozumienie przedmiotu jej badań. Społeczna praktyka edukacyjna jest opisywana, interpretowana, wyjaśniana i projektowana w ramach dyskursu. Jego uwarunko-wania, wpisane w język, decydują zatem o kształcie i kierunkach doskonalenia praktyki, jej analizy i badań empirycznych z nią związanych. Tym, co wyróżnia pedagogikę wśród innych nauk społecznych i humanistycznych, jest intencja zmiany wpisana w zasady myślenia i działania pedagogicznego. Promocja inten-cjonalnego kształtowania człowieka i środowiska, w którym żyje, realizowana jest w dużej mierze na gruncie językowym, a ponowoczesna perspektywa interpreta-cyjna wzmacnia i rekontekstualizuje tę tezę. Współczesna fi lozofi a informuje nas, że zmienił się status języka, a pytanie o to, jak słowa łączą się ze światem, zdomi-nowało fi lozofi ę i sprowokowało pytania o współczesną humanistykę i kulturę z jej zagęszczeniem semantycznym. Wdrażanie do uczestnictwa w tej kulturze to prymarna funkcja edukacji. Problem języka w pedagogice został już dostrzeżony, choć nie w pełni podjęty, szczególnie w ramach interpretacji ponowoczesnych. Dla Janusza Gniteckiego „język pedagogiki to taka odmiana języka literackiego i naukowego, która posiada zróżnicowane funkcje wyrażania operacji myślowych opartych na jednoznacznych, ścisłych oraz wieloznacznych i metaforycznych wypowiedzeniach”3. Taka perspektywa zdaje się otwierać dyskursy pedagogiczne o języku na kategorie metaforyki, literatury czy retoryki, jednoznacznie dezawu-owane w dotychczasowej wizji języka modernistycznego opartego na kanonach ścisłości i precyzji. Obok wertykalnej struktury języków waloryzowanych z racji ich adekwatności wobec neopozytywistycznych kategorii epistemologicznych pojawia się perspektywa horyzontalna, która „heterogeniczność” traktuje jako swoją zasadę organizowania wielości językowych artykulacji problematyzujących fundamentalistyczny, esencjalistyczny i referencyjny wymiar myślenia o języku.

Niniejsza praca ma na celu rekonstrukcje wybranych wątków współczesnej fi lozofi i postmodernistycznej zorientowanej na kategorię języka, w perspektywie możliwych reinterpretacji na gruncie pedagogiki. Struktura pracy obejmuje pięć rozdziałów, których układ i treści mają ilustrować możliwość włączenia do dys-kursów pedagogicznych, sproblematyzowanej wobec tradycji fi lozofi cznej, wizji języka traktowanej jako alternatywa dla jego dotychczasowej praktyki stosowania. W pracy wyodrębniam zatem pięć zasadniczych rozdziałów odpowiadających pewnej logice argumentacji i prowadzonej narracji. Pierwsze cztery części obej-mują próbę zbudowania określonego konstruktu teoretycznego, stanowiącego zaplecze możliwej sfery zastosowań i „użycia” języka, proponowanych w części ostatniej – piątej. Rozprawa nawiązuje w ten sposób do praktykowanych w więk-szości naukowych tekstów pedagogicznych form wypowiedzi zakładających

3 Cytat pochodzi z recenzji książki T. Hejnickiej-Bezwińskiej, Pedagogika ogólna, Warszawa 2008, s. 267.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Wstęp 9

zasadność weryfi kacji ustaleń teoretycznych na gruncie praktyki edukacyjnej lub w odniesieniu do tej płaszczyzny. Z tą samą praktyką łączy się też umieszczenie rozważań o charakterze metodologicznym (rozdział 3). Należy przy tym zaznaczyć, że rozdział piąty jest jedynie szkicem możliwości aplikacyjnych przedstawionych propozycji, służącym także krytyce dotychczasowej praktyki używania języka jako narzędzia dyskursu, komunikacji i jako składnika kompetencji pedagoga oraz formy „wiedzy w pedagogice”.

W rozdziale pierwszym zestawiono z sobą pedagogikę i fi lozofi ę, dwie dys-cypliny, na których pograniczu sytuuje się rozważania o języku w całej pracy. Przyjmuję, że podstawą rozstrzygnięć dotyczących języka szczególnie wobec jego paradygmatycznych założeń powinna być fi lozofi a z jej wyróżnioną płaszczyzną epistemologiczną. Prowadzone analizy podporządkowane są głównym wątkom „logiki” fi lozofi i i kultury postmodernistycznej związanej z kategorią „końca”, sygnalizującego zasadniczy przełom w myśleniu zarówno o wiedzy o edukacji, jak i o języku. Spośród wielu propozycji klasyfi kujących zakresowe i funkcjonalne rozumienie fi lozofi i wykorzystuję „narzędzie” Leszka Kołakowskiego, stwarzające dogodną, syntetyczną płaszczyznę prezentacji sposobów rozumienia funkcji i zakresu samej pedagogiki w jej fi lozofi cznym uwikłaniu. Warto nadmienić, że koncepcja autora Głównych nurtów marksizmu uwzględnia w przyczynowo-skut-kowym ciągu argumentacji pojawienie się fi lozofi i w jej odmianie postmoderni-stycznej. Tak zarysowane tło pozwala na hipotetyczne pokazanie różnych odmian „końca fi lozofi i” i związanych z tą problematyką „końców pedagogiki”. Zasadność umieszczenia przeze mnie tych interpretacji związana jest z podkreśleniem prze-łomowego zwrotu fi lozofi i i humanistyki oraz koniecznością weryfi kacji ustaleń dotyczących języka w zarysowanej perspektywie. Kolejne podrozdziały ujmują epistemologię postmodernizmu jako oczywistą formułę oglądu języka. Treści przedstawiane w tej części zestawiam z wybranymi wątkami modernistycznego modelu nauki i jej języka, aby w kolejnym podrozdziale zaproponować modelową wizję pedagogiki postmodernistycznej w kontekście języka tej dyscypliny. Do dyskusji wokół epistemologii postmodernistycznej edukacji włączam zasadniczą dla myślenia pedagogicznego i kontrowersyjną kwestię treści (anty)humanizmu ponowoczesnego, odczytując ją wbrew potocznym skojarzeniom jako wnoszącą do edukacji nowe, właśnie humanistyczne wyzwania, a ich ujawnienie okazało się możliwe w związku ze zwrotem lingwistycznym. Cały pierwszy rozdział zamyka prezentacja autorskiej perspektywy sugerującej pewien ciąg narracji wpisanej w fi lozofi ę ponowoczesną wiodącej od sytuacji przesilenia w kulturze i fi lozofi i, związanej z nią degradacją metafi zyki i „konieczną” w tej perspektywie gloryfi -kacją języka.

Sugerowany w ten sposób kierunek interpretacji przesądza o strukturze roz-działu drugiego, przedstawiającego historyczną perspektywę fi lozofi i języka w jej wybranych wątkach oraz podstawowe płaszczyzny analizy tej kategorii. O doborze historycznych wątków zadecydowała zakładana przez mnie i widoczna w histo-rycznej ewolucji fi lozofi i języka emancypacja samego języka wobec innych kate-gorii epistemologicznych. Stąd wybór określonych autorów. W ich propozycjach

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Wstęp12

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Ablewicz K., Język potoczny jako warunek dialogu edukacyjnego – w poszukiwaniu języka peda-gogiki, „Edukacja, Studia, Badania, Innowacje”, 1996, nr 3 (55).

Ablewicz K., Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Studium sytuacji wychowawczej, Kraków 2003.

A Companion to the Philosophy of language, red. B. Hale, C. Wright, Oxford 2000.Adamiak M., Foucault i perypetie podmiotu, „Przegląd Filozofi czny. Nowa Seria” 2002, R. 11,

nr 2 (42). Adorno T.W., Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, Warszawa 1986. Adorno T.W., Minima moralia. Refl eksje z poharatanego życia, tłum. M. Łukasiewicz, Kraków

1999. Ajdukiewicz K., Zagadnienie racjonalności zawodnych sposobów wnioskowania, [w:] Język

i poznanie, t. II, Warszawa 1956.Allen B., Prawda w fi lozofi i, Warszawa 1994.Alston W., Epistemic Justifi cation. Essays in the Th eory of Knowledge, Ithaca–London 1989.Anzenbacher A., Wprowadzenie do fi lozofi i, Kraków 1987. Apel K.O., Die Idee der Sprache in der Tradition des Humanismus von Dante bios Vico, Bonn

1963.Armstrong Richards I., Th e Philosophy of Rhetoric, London 1936.Austin L.J., Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady fi lozofi czne, Warszawa 1993.Bachelard G., Kształtowanie się umysłu naukowego, Gdańsk 2002.Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, Warszawa 1986.Bachtin M., Problemy poetyki Dostojewskiego, Warszawa 1970.Bakke M., Bio-transfi guracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań 2010. Ball S.J., Foucault i edukacja. Dyscypliny i wiedza, Kraków 1994.Banasiak B., Filozofi a „końca fi lozofi i”. Dekonstrukcja Jaquesa Derridy, Warszawa 1995.Bauman Z., Intimations of Postmodernity, Routledge–London 1992.Bauman Z., Ponowoczesność, czyli jak współżyć z wieloznacznością, „Odra” 1994, nr 10.Beckmann J.P., Wilhelm von Ockham, Munchen 1995.Benner D., Konstytutywne zasady myślenia i działania pedagogicznego, [w:] Pedagogika. Pod-

stawy nauk o wychowaniu, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006. Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, Warszawa 1983.Bielik-Robson A., Do dekonstrukcji i z powrotem, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literatu-

roznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd polonistów, Kraków22–25 września, t. I, red. M. Czermińska, Kraków 2004.

Bieszczad B., O języku i kategoriach we współczesnej teorii wychowania, [w:] Roczniki Komisji Nauk Pedagogicznych, Kraków 2008.

Bieszczad B., O przygodności (w) wychowaniu, [w:] B. Bieszczad, A. Gaweł, Kategorie pojęciowe edukacji w przestrzeni interdyscyplinarnych interpretacji, Kraków 2011.

Bińczyk E., Nie ma społeczeństwa „Nasi mniejsi bracia”. Społeczne studia nad nauką oraz spo-łeczne zaangażowanie Bruno Latoura, [w:] „Teksty Drugie” 2007, nr 1/2.

BIBLIOGRAFIA

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a206

Black M., Models and Metaphors, Ithaca–New York, 1962.Blanchot M., Michel Foucault, tak jak go widzę, „Colloquia Communia” 1998, nr 1–3. Bobrowski I., Językoznawstwo racjonalne. Z zagadnień teorii językoznawczej i metodologii opisów

gramatycznych, Kraków 1993. Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.Bohuszewicz P., Po czy w ramach poststrukturalizmu? Zwroty badawcze wobec przełomów

paradygmatycznych w najnowszym literaturoznawstwie polskim, [w:] Zwroty badawcze w humanistyce, red. J. Kowalewski, W. Piasek, Olsztyn 2010.

Borowczak L., Granice racjonalności pedagogiki w świetle fi lozofi i języka, [w:] Pedagogika ogólna a fi lozofi a nauki. Wybrane problemy poznawcze i konteksty dydaktyczne, red. A. Pluta, Częstochowa 1997.

Borowski A., Humanizm jako przedmiot współczesnej humanistyki, [w:] Humanizm. Historie pojęcia, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2009.

Bourdieu P., Language and Symbolic Power, Cambridge 1991.Bourdieu P., Specyfi ka dziedziny naukowej i społeczne warunki rozwoju wiedzy, [w:] Kryzys

i schizma, red. E. Mokrzycki, t. II, Warszawa 1984.Brandom R., Making it Explicit, Cambridge 1994. Bronk A,. Pedagogika i fi lozofi a. Uwagi metafi lozofi czne, [w:] Filozofi a a pedagogika. Studia

i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005. Bronk A., Zrozumieć świat współczesny, Lublin 1998.Butler J., Gender Trouble, New York 1990.Butler J., Performative Acts and Gender Constituiton: An Essay in Phenomenology and Feminist

Th eory, [w:] Performing Feminism. Feminist Critical Th eory and Th eatre, red. S.-E. Case, Baltimore–London 1990.

Butler J., Th e Psychic Life of Power: Th eories in Subjection, Stanford 1997.Burzyńska A., Dekonstrukcja a interpretacja, Kraków 2001.Caputo J.D., Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project,

Bloomington 1987.Carlson M., Performans, Warszawa 2007.Carnap R., Język fi zykalny jako uniwersalny język nauki, [w:] Spór o zdania protokolarne, red.

A. Koterski, Warszawa 2000.Carnap R., Th e Logical Founadtions of Probablity, Chicago 1950.Castels M., Th e Power of Identity, Malden 1997. Chalmers A.F., Czym jest to, co zwiemy nauką. Rozważania o naturze, statusie i metodach nauki,

Wrocław 1993.Chmielewski A., Filozofi a Poppera. Analiza krytyczna, Wrocław 2003.Chmielewski A., Niewspółmierność, nieprzekładalność, konfl ikt. Relatywizm we współczesnej

fi lozofi i analitycznej, Wrocław 1997.Chojecki A., Mowa mowy. O języku współczesnej humanistyki, Gdańsk 1997.Chomsky N., Syntactic Structures, Cambridge 1957.Cognitive Linguistics in the Redwoods: the Espansion of a New Paradigm in Linguistic, Berlin

1995. Copleston F., Historia fi lozofi i, t. VII, Warszawa 1995.Culler J., Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań literackich, „Pamietnik Literacki” 1987,

R. LXXVIII, z. 4.Current Approaches to the Lexicon, red. R. Dirven, J. Vanparys, Frankfurt–Berlin–Bern 1995.Czas przestrzeni, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2006.Czerny J., Filozofi a wychowania, Katowice 1995. Davidson D., O pojęciu schematu pojęciowego, [w:] Empiryzm współczesny, red. B. Stanosz,

Warszawa 1991.Davidson D., O schemacie pojęciowym, „Literatura na Świecie” 1991, nr 5.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a 207

Dąmbska I., Dwa studia z teorii naukowego poznania, Toruń 1962.Dąmbska I., Zarys historii fi lozofi i greckiej, Lublin 1993.Deconstruction and Criticism, red. H. Bloom, New York 1979.Deleuze G., Guattari F., Kłącze, „Colloquia Communia” 1988, nr 1–3.De Man P., Ideologia estetyczna, Gdańsk 2000.De Man P., Opór wobec teorii, [w:] Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. R. Nycz, Gdańsk

2000.Denek K., Meller R., Nauczanie strukturalne – stan aktualny i kierunki badań, „Nauczyciel

i Wychowanie” 1982, nr 3.Derrida J., Marginesy fi lozofi i, Warszawa 2002.Derrida J., O gramatologii, Warszawa 1999.Derrida, Pismo fi lozofi i, red. B. Banasiak, Kraków1992.Derridiana, red. B. Banasiak, Kraków 1994.Domańska E., Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.Drogi współczesnej fi lozofi i, red. M. Siemek, Warszawa 1978.Dybel P., Nicowanie Lacana, „Teksty Drugie” 1997, nr 59 (47).Eco U., Imię róży, Warszawa 1987.Edukacja alternatywna w XXI wieku, red. Z. Melosik, B. Śliwerski, Poznań–Kraków 2010. Edukacja – moralność – sfera publiczna, red. J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak, Lublin

2007.Edukacja nauczycieli w perspektywie zmieniającego się świata, red., A. Siemak-Tylikowska,

H. Kwiatkowska, Warszawa 1989.Eshelman R., Performatism in Architecture. On Framing and the Spatial Realization of Ostensivity,

„Antropoetics” jesień 2001/zima 2002, t. VII, nr 2. Ewolucja tożsamości pedagogiki, red. H. Kwiatkowska, Warszawa 1994.Feyerabend P.K., Przeciw metodzie, Wrocław 1996. Filozofi a brytyjska u schyłku XX wieku, red. P. Gutowski, T. Szubka, Lublin 1998.Filozofi a a pedagogika. Studia i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005.Filozofi a i zagadnienia języka. Zbiór rozpraw, red. Z. Wendland, Warszawa 2007.Filozofi a pedagogice. Pedagogika fi lozofi i, red. M. Dudzikowa, „Colloquia Communia”, 2 (75).Filozofi a. Podstawowe pytania, red. E. Martens, H. Schnadelbach, , tłum. K. Krzemieniowa,

Warszawa 1995. Finkielraut A., Porażka myślenia, Warszawa 1992. Fischer-Lichte E., Estetyka performatywności, Kraków 2008.Fish S., Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. A. Szahaj, Kraków 2007.Folkierska A., Pytanie o pedagogikę, Warszawa 1990.Foucault M., Archeologia wiedzy, Warszawa 1977. Foucault M., Inne przestrzenie, „Teksty Drugie” 2005, nr 6.Foucault M., O archeologii nauk. W odpowiedzi Kołu epistemologicznemu, [w:] Język, dyskurs,

społeczeństwo, red. L. Rasiński, Warszawa 2009. Foucault M., Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych, tłum. T. Komendant, Gdańsk

2005.Foulquie P., Dictionnaire de la langue philosophie, Paris 1962.Frank M., Was ist Neostrukturalismus, Frankfurt a.M. 1984.Frege G., Próby gramatyki fi lozofi cznej, ideografi a. Język formalny czystego myślenia wzorowany

na języku matematyki, Wrocław 1977.Funke G., Hermeneutyka i język, Poznań 1994.Gadamer H.G, Język i rozumienie, Warszawa 2003.Gadamer H.G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki fi lozofi cznej, tłum. B. Baran, Kraków

1993. Gadamer, H.G., Rozum, słowo, dzieje, Warszawa 2000.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a208

Gaier U., Herders Sprachphilosphie Und Erkenntnisktritik, Stuttgart 1988.Gawroński G., Dlaczego Platon wykluczył poetów z Państwa. U źródeł współczesnych badań nad

językiem, Warszawa 1984. Gibbs R., Literal Meaning and Psychological Th eory, „Cognitive Science” 1984, nr 8.Gibbs R., Th e Poetic of Mind: Figurative Th ough, Language, and Understanding, Cambridge

1994.Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności,

Warszawa 2001.Giroux A.H., Witkowski L., Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki rady-

kalnej, Kraków 2010. Gnitecki J., Dydaktyka epistemologiczna, Poznań 2003. Gnitecki J., Efektywność strukturalnego nauczania w szkole wyższej, „Neodidagmata” 1982,

nr XV.Gnitecki J., Filozofi a nauki i edukacja w okresie nowoczesności i ponowoczesności, Poznań

2002.Gnitecki J., Pedagogika jako formacja intelektualna refl eksji we współczesnym dyskursie huma-

nistycznym, Poznań 2005.Gnitecki J., Struktura teorii pedagogicznej, Poznań 2007. Gnitecki J., Wstęp do ogólnej metodologii badań w naukach pedagogicznych, t. I: Status metodo-

logiczny nauk pedagogicznych, Poznań 2006. Gnitecki J., Wstęp do ogólnej metodologii badań w naukach pedagogicznych, t. II: Tworzenie

wiedzy o edukacji, Poznań 2006.Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1994.Grobler A., Pomysły na temat prawdy, Kraków 2001.Grobler A., Prawda a względność, Kraków 2000.Grzegorczyk A., Niekartezjańskie współrzędne w dzisiejszej humanistyce, Poznań 1992.Gutek G.L., Filozofi czne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk 2003.Gutowski P., Między monizmem a pluralizmem. Studium genezy i podstaw fi lozofi i Johna Deweya,

Lublin 2002. Habermas J., Filozofi a analityczna i hermeneutyczna – dwie komplementarne odmiany zwrotu

lingwistycznego, [w:] Język, dyskurs, społeczeństwo, red. L. Rasiński, Warszawa 2009.Habermas J., Inna droga przekroczenia fi lozofi i podmiotu – rozum komunikacyjny kontra rozum

ześrodkowany w podmiocie, „Colloquia Communia” 1986, nr 4–5.Habermas J., Teoria działania komunikacyjnego, t. I, Warszawa 1999. Habermas, Rorty, Kołakowski: stan fi lozofi i współczesnej, oprac. J. Niżnik, Warszawa 1996.Harris R., Language, Saussure and Wittgenstein. How to Play Games with Words, London–New

York 1988.Hassan I., Prometheus as Performer: Toward a Posthumanist Culture, „Georgia Review” 1997. Heidegger M., Bycie i czas, Warszawa 1994.Heinz A., Ewolucja pojęć: systemu (struktury) i formy w językoznawstwie, „Opuscula Polono-

-Slavica” 1999.Hejnicka-Bezwińska T., Pedagogika ogólna, Warszawa 2008.Hejnicka-Bezwińska T., Tożsamość pedagogiki. Od ortodoksji ku heterogeniczności, Warszawa

1997. Herbut J., Elementy metodologii fi lozofi i, Lublin 2007.Herder J.G., Rozprawa o pochodzeniu języka, Wrocław–Warszawa 1987.Hickman L.A., Pragmatism as post-postmodernism. Lessons from John Dewey, New York

2007. Hintikka M.B., Hintikka J., Investigating Wittgenstein, Blackwell–Oxford 1986. Hołówka T., Myślenie potoczne, heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa 1986.Horkheimer M., Społeczna funkcja fi lozofi i, Warszawa 1987.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a 209

Horwich P., Meaning, Oxford 1998.Humanizm, tradycje i przyszłość, red. T. Szkołut, „Studia Etyczne i Estetyczne” 2003, nr 6. Husserl E., Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, „Zeszyty Filozofi czne”

1987. Idee pedagogiki fi lozofi cznej, S. Sztobryn, red.. B Śliwerski, Łódź 2003. Inspiracje postmodernistyczne w humanistyce, „Poznańskie Studia z Filozofi i Nauki” 1993,

z. 13.Jakel O., Metafory w abstrakcyjnych domenach dyskursu. Kognitywno-lingwistyczna analiza

metaforycznych modeli aktywności umysłowej, gospodarki i nauki, Kraków 2003.Jastrzębski J., A może by tak przestać zadawać pytania (o fi lozofi ę i pedagogikę)?, [w:] Filozofi a

a pedagogika. Studia i szkice, red. P. Dehnel, P. Gutowski, Wrocław 2005.Jaworska T., Leppert R., Wprowadzenie do pedagogiki. Wybór tekstów, Kraków 2001.Jaworska-Witkowska M., Ku kulturowej koncepcji pedagogiki. Fragmenty i ogarnięcie, Kraków

2009.Jaworska-Witkowska M., W stronę pedagogiki integralnej. Peregrynacje humanistyczne, Szczecin

2007. Jay M., Pieśni doświadczenia. Nowoczesne amerykańskie i europejskie wariacje na uniwersalny

temat, Kraków 2008. Johnson M., Th e Body in the Mind: Th e Bodily Basic of Meaning, Imagination, and Reason,

Chicago–London 1987. Język, dyskurs, społeczeństwo, red. L. Rasiński, Warszawa 2009.Język – świat – rozumienie, szkice (nie tylko) hermeneutyczne, red. A. Przyłębski, Włocławek

2007.Językoznawstwo strukturalne. Wybór tekstów, red. H. Kurkowska, A. Weinsberg, Warszawa

1979.Kamiński S., Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfi kacja nauk, Lublin 1992.Kaniowski A.M., Negative Dialektik, [w:] Przewodnik po literaturze fi lozofi cznej XX wieku, red.

B. Skarga, t. IV, Warszawa.Khun T.S., Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 2001.Kierkegaard S., Bojaźń i drżenie, Warszawa 1983.Kmita J., Dwa nurty współczesne antyfundamentalizmu fi lozofi cznego, [w:] Filozofi a w dobie

przemian, red. T. Buksiński, Poznań 1994.Kmita J., Jak słowa łączą się światem. Studium krytyczne neopragmatyzmu, (II wyd.), Poznań

1998.Kmita J., Konieczne serio ironisty. O przekształcaniu się problemów fi lozofi cznych w kulturo-

znawcze, Poznań 2007.Kołakowski L., Horror metaphysicus, Warszawa 1990.Kołakowski L., Kultura i fetysze. Eseje, Warszawa 2000.Kołakowski L., Pochwała niekonsekwencji, t. II, Warszawa 1989.Konarzewski K., Czy pedagogika może się wybić na naukowość, [w:] Odmiany myślenia o edu-

kacji, red. J. Rutkowiak, Kraków 1995. Konarzewski K., Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Warszawa 1982.Krąpiec M.A., Metafi zyka. Zarys teorii bytu, Lublin 1984.Kristeva J., Polylogue, Paris 1977.Krytyka rozumu pedagogicznego, red. S. Sarnowski, Bydgoszcz 1993.Kryzys i schizma, t. II, red. E. Mokrzycki, Warszawa 1984.Krzysztofek K., Człowiek posthumanistyczny, „Kultura Współczesna” 1999, nr 1 (19). Kubiak-Szymborska E., Zając D., Podstawowe problemy teorii wychowania. Kontekst współcze-

snych przemian, Bydgoszcz 2006. Kubicki R., Sójka J., Zeidler P., Problem destrukcji pojęcia prawdy, Poznań 1992.Kuderowicz Z., Filozofi a nowożytnej Europy, Warszawa 1989.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a210

Kulturowa teoria literatury, t. II, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012.Kunowski S., Podstawy pedagogiki, Kraków 1999.Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993.Kurcz I., Język a konwencja, Bydgoszcz 2006.Kurcz I., Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2000.Kwaśnica R., Dwie racjonalności. Od fi lozofi i sensu ku pedagogice ogólnej, Wrocław 1987. Kwieciński Z., Problem pedagogiki nurtów głównych i pobocznych, „Teraźniejszość – Człowiek

– Edukacja” 2004, nr 3 (27).Kwieciński Z., Tropy – ślady – próby. Studia i szkice pedagogiki pogranicza, Poznań – Olsztyn

2000. Kwieciński Z., Zmiana, rozwój i postęp w świadomości przedmiotów edukacji. Wstęp do badań,

„Kwartalnik Pedagogiczny” 1990, R. XXXV, nr 4 (138). Kwiek M., Rorty i Lyotard. W labiryntach postmoderny, Poznań 1994.Lacan J., Les Quatres concepts fondamentaux de la psychoanalyse, Paris 1973. Lakoff G., Women, Fire, and Dangerous Th ings: What Categories Reveal about the Mind, Chi-

cago–London 1987. Lakoff G., Johnson M., Metaphors We Live By, Chicago–London 1980.Lakoff G., Turner M., More than Cool Reason: A fi eld Guide to Poetic Metaphor, Chicago–

–London 1989. Latour B., Science in Action. How to Follow Scientists and Engineers Th rough Society, Cambridge

1987.Lechte J., Panorama współczesnej myśli humanistycznej. Od strukturalizmu do postmodernizmu,

Warszawa 1999.Leksykon fi lozofi i klasycznej, red. J. Herbut, Lublin 1997.Lektury inności, red. M. Dąbrowski, R. Pruszyński, Warszawa 2007.Lenartowska-Zychowicz M., Między pojęciem a kategorią, Kraków 2001. Lewowicki T., Filozofi a i pedagogika – Tradycja i współczesność związków inspirujących teorię

i praktykę edukacyjną, „Colloquia Communia”.Lipiec J., Filozofi a i pedagogika, [w:] Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych, red. S. Palka,

Kraków 2004.Locke J., Rozważania dotyczące umysłu ludzkiego, t. I– II, Warszawa 1955.Lorenc W., W poszukiwaniu fi lozofi i humanistycznej, Warszawa 1998.Lyotard J.F., Kondycja postmodernistyczna, „Literatura na Świecie” 1988, nr 8–9.Lyotard J.F., Zamiast człowieka – akt ekspresji, [w:] Wiek XX – przekroje, Kraków 1991.Łebkowska A., Między teoriami a fi kcją literacką, Kraków 2001.Łotman J., Kultura i eksplozja, Warszawa 1999. Łotman J., Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, Gdańsk 2008.Maciejczak M., Zwrot językowy w fi lozofi i. Od Fregego do Searle’a, Warszawa 2010.Madsen K., Współczesne teorie motywacji, naukoznawcza analiza porównawcza, Warszawa

1980.Malewski M., Pedagogika jako Wieża Babel, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2005,

nr 2 (30).Margolis J., Czym jest w gruncie rzeczy dzieło sztuki?, [w:] Wykłady z fi lozofi i sztuki, (red. nauk.)

K. Wilkoszewska, Kraków 2004. Marquard O., Apologia przypadkowości. Studia fi lozofi czne, Warszawa 1994.Marquard O., Rozstanie z fi lozofi ą pierwszych zasad. Studia fi lozofi czne, Warszawa 1994.Maslow A., W stronę psychologii istnienia, Warszawa 1986.Mastalski J., Zarys teorii wychowania, Kraków 2002.McGowan J., Postmodernism and Its Critics, Ithaca–London 1991.McKenzie J., Performuj albo… Od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kubikowski, Kraków

2011.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

Bibliografi a 211

Melosik Z., Modernizm i postmodernizm we współczesnym dyskursie humanistycznym: konfron-tacje i kontrowersje, [w:] Pedagogika jako formacja intelektualna refl eksji we współczesnym dyskursie humanistycznym, red. J. Gnitecki, Poznań 2005.

Melosik Z., Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji, Toruń–Poznań 1995.Melosik Z., Teoria i praktyka edukacji wielokulturowej, Kraków 2007. Melosik Z., Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant, Kraków 2010.Melosik Z., Uniwersytet i społeczeństwo. Dyskursy wolności wiedzy i władzy, Kraków 2009.Melosik Z., Współczesne amerykańskie spory edukacyjne. Między socjologią edukacji a pedagogiką

postmodernistyczną, Poznań 1995.Melosik Z., Szkudlarek T., Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń, Kraków 1998.Merton R.K., Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa 2002. Metafi zyka jako cień gramatyki, red. A. Chmielowski, A. Orzechowski, Wrocław 1996.Metaphor and Truth, red. A. Ortony, Cambridge 1979. Metodologiczne problemy tworzenia wiedzy w pedagogice. Oblicza akademickiej praktyki, red.

J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, K.J. Szmidt, Kraków 2010.Męczkowska A., Pedagogika na zgliszczach przedmiotowości?, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2005,

R. L, nr 4 (198).Męczkowska A., Myśl o wychowaniu jako myśl słaba – pomiędzy fundamentalizmem a rela-

tywizmem pedagogicznej refl eksji, [w:] Idee pedagogiki fi lozofi cznej, red. S. Sztobryn,B. Śliwerski, Pedagogika fi lozofi czna, t. I, Łódź 2003.

Między pragmatyzmem a postmodernizmem. Wokół fi lozofi i Richarda Rorty’ego, red. A. Szahaj, Toruń 1995.

Mill J.S., System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej, Warszawa 1962.Mitterer J., Tamta strona fi lozofi i. Przeciwko dualistycznej zasadzie poznania, Warszawa 1996.Mitterer J., Ucieczka z dowolności, Warszawa 2004.Modrzewski J., Socjalizacja i uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne, Poznań

2007. Muszyński H., Wstęp do metodologii pedagogiki, Warszawa 1971.Nieobecne dyskursy, red. Z. Kwieciński, t. I–IV, Toruń 1991–1994.Niżnik J., Potoczność jako kategoria teoretyczna, [w:] Kategoria potoczności. Źródła fi lozofi czne

i zastosowania teoretyczne, red. A. Jawłowska, Warszawa 1991.Nowak L., Filozofi a i logika, Kraków 2000.Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej. Ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin

2000. Nowak M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008.Nycz R., Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 1993.Obuchowski K., Człowiek intencjonalny, Warszawa 1988.Odmiany myślenia o edukacji, red. J. Rutkowiak, Kraków 1995. Ohmann R., Speech Acts and the defi nition of Literature, „Philosophy and Rhetoric” 1971,

t. IV.Okoń W., Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, Warszawa 1975.Ortony A., Metaphor and Th ought, Cambridge 1986.O racjonalności w nauce i w życiu społecznym, red. Z. Drozdowicz, Z. Melosik, S. Sztajer, Poznań

2009.Palka S., Metodologia. Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańsk 2006.Palka S., Pedagogika w stanie tworzenia, Kraków 1999.Palka S., Teoria pedagogiczna a praktyczne doświadczenia nauczycieli, Warszawa 1989.Paszkiewicz E., Struktura teorii psychologicznych. Behawioryzm, psychoanaliza, psychologia

humanistyczna, Warszawa 1983.Pawłowski T., Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Gdańsk 1977.Pawłowski T., Tworzenie pojęć i defi niowanie w naukach humanistycznych, Warszawa 1978.

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

REDAKTOR PROWADZĄCYAnna Poinc-Chrabąszcz

ADIUSTACJA JĘZYKOWO-STYLISTYCZNAJózefa Kunicka-Synowiec

KOREKTAJoanna Myśliwiec

SKŁAD I ŁAMANIETomasz Pasteczka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych