Maria DębowskaJan Koziar

PATRIOTYZMGOSPODARCZY

Warszawa 2004Tylko w formie cyfrowej, Wrocław 2017

Spis treści

Epidemia neoliberalizmu•

Propagandaneoliberałów•

Patriotyzm fundamentem gospodarek •narodowych

Uczmysięnawłasnejhistorii•

Uczmysięteżodinnych•

Patriotyzmtak,nacjonalizmnie!•

Patriotyzmgospodarczyipluralizm •kulturnarodowych

3

Epidemia neoliberalizmuPolatachniszczeniapolskiejgospodarkisłyszymyostatniocorazczę-

ściejzachętydokupowaniapolskichproduktów.Aprzecieżnie takdaw-noAWS-owskiminister skarbuw jednejzeswychpierwszychwypowie-dzioświadczał,żeniewidzipowodówpreferowaniapolskichpodmiotówgospodarczych,zaś„zainfekowany”liberalizmem,polskiekonomista,notabene członek wspólnoty zakonnej, mianem szowinizmu gospodarczegookreślałpolitykęgospodarcząpaństwaitroskęonarodowągospodarkę.

Baczniobserwatorzyżyciapolitycznegoorazkrytyczniczytelnicyuka-zującychsięwprasieartykułów,stwierdzalijużwokresiepodziemia,apo-temwpoczątkowymokresieprzemianwnaszymkraju,żewiększośćpoli-tykówiautorówpublikacjiprezentujepoglądyneoliberalne.Itoniezależnieodujawnianychprzedtem,znanychzokresuminionego,dawnejprzynależ-nościpartyjnej,wyznawanegoświatopoglądu.Liberałowie,jakgrzybypodeszczu,pojawialisięnaprawicyilewicy,wśródczołowychdziałaczyza-równoPZPR-ujakiKlubówInteligencjiKatolickiej.Nawetwokresiegdypadałypolskiecukrownie,wktórychoddłużeniuodmówiłypomocybankiprzejęteprzezniemieckikapitał,słyszeliśmy,żenieważneczyjesąbanki–istotnązdaniemrozmówców–miałabyćsprawnośćobsługiklientówiza-ufaniedofirmy.Takieopiniegłosililudziezwyższymwykształceniem,odktórychmieliśmyprawospodziewaćsięrozeznaniajakbankiusytuowanesąwgospodarceniemieckiej, jakąspełniająwniejrolę.Jeśliprzedstawi-cieleelit formułowali takieopinie jakwyżejprzytoczona, toczyżmożnasiędziwićzachętompanisprzedającejgruszkinatargu:„Tobardzodobregruszki.Proszękupić.Toowocezbardzodobrej,poniemieckiejgruszy!”.

Propaganda neoliberałówPropagandaneoliberałówrozpoczętawokresiestanuwojennegozrobiła

swoje.Drukowalioniwtedyodziwobeztrudnościogromneilościbroszur,umieszczającnaokładkachpełnyadres,numertelefonu.Ichhasławrodza-ju„Kapitałniemaojczyzny”,„Immniejpaństwatymlepiej”bardzosprzy-jałypóźniejrozgrabieniupolskiegomajątkunarodowego.Pokłosiemtychdziałańjestnietylkozrujnowanagospodarkapolska,aleiogromnyzamętwpolskichgłowach.Ci,którzyodpoczątkuodwoływalisiędozasadka-tolickiejnaukispołecznej,doznanychwświeciedobrzefunkcjonującychgospodareknarodowychorazprzykładówobronywłasnych narodowych

4

interesówgospodarczychprzezrządypaństwpropagującychnaużytekze-wnętrzny hasła neoliberalne, uzyskiwalimiano oszołomów, ksenofobów,populistów.Przeciwnikomtych„oszołomów,ksenofobówitp.„brakowałowiedzydopodjęciarzeczowejdyskusji.MielijednakdoswojejdyspozycjimediawPolsce ipromotorównaprzykładwpostaciBankuŚwiatowegoorazMiędzynarodowegoFunduszuWalutowego.Sądzimy,żewartozapo-znać się ze znanymiprzykładamidbałościogospodarkęwłasnegokraju.Troskaoniąjestdobrymprzykładempatriotyzmu,stądtytułtegoartykułu.

Patriotyzm fundamentem gospodarek narodowychPatriotyzmodegrałogromnąrolęwtworzeniugospodareknarodowych.

Oilewepocefeudalnejprzejawiałsięongłówniewdziedziniepolitycznejimilitarnej, towepocenowożytnej jegonowymprzejawemjestpolitykagospodarczapaństwa.Jejprzykłademjestmerkantylizm–pierwszaformapolitykigospodarczejpaństwaopartejnadobrzerozumianyminteresienaro-dowym..Stosowanyprzeztrzywieki(XVI-XVIII)doprowadziłdorozwo-jutakichdzisiejszychpotęggospodarczychwEuropiejakAnglia,FrancjaiNiemcy.Rzeczywistyrozwójtychpaństwstoiwsprzecznościztezamiliberalnymigłoszącymi,żetowolnyhandelorazeliminowanierolipaństwabyłypodstawąrozwojuichgospodarek..

Opartanapatriotyzmiepolitykagospodarczapaństwabyła stosowanatakżepozakończeniuepokimerkantylizmu,choćwbardziejnowoczesnychformach.PrzykłademsąStanyzjednoczone,wktórychwojnadomowabyłazrywem patriotycznym, związanym z interesem gospodarczym. RozwójStanówZjednoczonychbyłhamowanyprzezstanypołudniowe,którehoł-dującliberalizmowiwhandluzagranicznympopierałytaniimportproduk-tów zagranicznych. Przypomnijmy jedno z haseł wyborczych Lincolna:„Chrońmy fabryki Pensylwanii!”(przedtanimimportemzAnglii).

Uczmy się na własnej historiiNawetgdynieistniałaPolska,poutracieniepodległości,rządzależnego

odRosjiKrólestwaPolskiego,kierującsięinteresemnarodowym,realizo-wałpolitykęgospodarczą,budującbankowośćpolskąorazprzemysłhutni-czy,wydobywczy iwłókienniczy.Warto przypomnieć postacie: Staszica,Druckiego-Lubeckiegoorazcałerzeszerealizatorówichpolitykigospodar-czej.Troszczonosięrównieżorozwójgospodarczyiwtedy,gdyniebyłojużwarunkówdlakapitalizmupaństwowegoepokiStaszicaiLubeckiego.

5

Dzisiajsłyszymy,żekapitałniemaojczyzny.Jakwidzianotesprawywwie-kuXIXpiszeStefanBratkowskiwksiążce„Skądprzychodzimy”:

I kapitał w Polsce dzielił się właśnie wtedy na „narodowy”, który dąży do rozwoju gospodarczego kraju oraz na „kolonialny”, który wywozi zyski za granicę. Bez tego rozróżnienia, obcego po dziś dzień wielu pol-skim historykom, niczego z tamtej epoki zrozumieć nie można.

Niczego chyba i dzisiaj, bez takiegowidzenia sprawy, zrozumieć niemożna.

W drugiej połowie XIX wieku pierwsza nasza politechnika (SzkołaprzygotowawczadoInstytutuPolitechnicznego)opatrywałasweprogramynauczanianastępującymmottem:„Kochajmy przemysł – tego nierozdziel-nego towarzysza pomyślności narodów. Pomnijmy, że wytrwaniem, pracą przezorną i gruntowną nauką zwabić go na ziemie naszą i rzetelnie prze-polszczyć można.”

Patriotyzm odgrywał jeszcze większą rolę w rozwoju gospodarczymnaszychziem,pozbawionychnamiastekwłasnychinstytucjipaństwowych,wpierwszymrzędziewWielkopolsce.ZnamywszyscymotywacjeisukcesyHipolitaCegielskiegooraztwórcówwielkopolskiegoruchuspółdzielczego.Ta„wielkopolskaaktywność”obejmująca szerokie rzesze społeczeństwa,miałaswójodpowiednikwpodobnymruchu(wtymsamymczasie)łączą-cympatriotyzmzekonomią,naterenieCzech.

PodobniewGalicjiwielkipatriotaStanisławSzczepanowski,rezygnujączkarieryimożliwościpomnażaniawłasnegomajątkuwAnglii,wróciłdokrajuizacząłrozwijaćpolskiprzemysłnaftowy.AlboFranciszekStefczyk,który dzięki stworzonej sieci kas spółdzielczych,wyrwał chłopa galicyj-skiegozniewolilichwy.

Uczmy się też od innychMożnasiętuteżodwołaćdoinnegoprzykładuspozaPolski,pochodzą-

cegozXIX-wiecznejDanii,tj.dopostaciMikołąjaFryderykaGruntviga,romantycznegopoetyi teologa,twórcyuniwersytetówludowych,któregodziałalnośćdoprowadziłaDaniędo jejobecnego, jednegoznajwyższychstandardówekonomicznychwEuropie.

Państwo i patriotyzm zachowują swoją rolęw ekonomii do dzisiaj –takżewtychkrajach,gdziegłosisięteorienegującerolępaństwa–przedewszystkimwStanachZjednoczonych.Podejmujesiętamprzecieżdziałania

6

zapobiegającenadmiernemuimportowiiwykupowimajątkuprodukcyjne-go.Najlepiej jest towidoczne na przykładach dwóch pozostałych typówkapitalizmu:niemieckiegoijapońskiego.Obatekrajeponiosływostatniejwojnieklęskęmilitarną.Wygrywająnatomiastpokój,kierującsięgłębokopojętyminteresemnarodowym.Znanesąprzecieżpojęcia:„Spółkaakcyjna–Japonia”,„Spółkaakcyjna–Niemcy”.

Patriotyzm tak, nacjonalizm nie!Reasumując,państwo,awłaściwie–OjczyznaizwiązanyzNiąpatrio-

tyzmodgrywająnadalogromnąrolęwekonomii.Tenostatniniepowiniensięprzeradzaćwnacjonalizmiszowinizm,choćwprzeszłościnieraz takbywało.PatriotyzmbowiemtomiłośćOjczyznyiwłasnegonarodu,połą-czona z gotowością do ofiar dlaNiej, z uznaniempraw innych narodówiszacunkiemdlainnych.

Patriotyzm gospodarczy i pluralizm kultur narodowychWewspółczesnejliteraturzeekonomicznejdochodzisiędocorazwięk-

szego zrozumienia faktu, że u podstaw systemów ekonomicznych tkwiąsystemykulturowe,wszczególnościsystemyetyczne.Doichrozwojujestpotrzebna autonomia, warunki służące zachowaniu tożsamości, poczucieprzynależności do danej wspólnoty kulturowej. Tewnioski najgłębszychanalityków ekonomii były już rozumiane przez twórców XIX-wiecznejpolskiejfilozofiinarodowej(Libelta,Cieszkowskiego,Szczepanowskiego,Trentowskiego)atakżenaszychwieszczów,którzyzawarunekpoprawnegorozwojucywilizacjiświatowejuznalipluralistycznewspółdziałaniekulturnarodowych.

•

Maria Dębowska, Jan KoziarPracownicy Uniwersytetu Wrocławskiego, aktywni działacze pod-ziemia w okresie stanu wojennego, od lat przeciwdziałający propa-gowaniu fałszów ideologii neoliberalnej

Publikowane: „Niedziela” nr 23/2004, s. 15,www.niedziela.pl/artykul/74126/nd/Patriotyzm-gospodarczy