of t|)e

Oniuet^itp of il3ortt) Carolina

Cntio

^5i

UNIVERSITY Cf NORTH CAROLINA

BOOK CARDPlease keep this card in

book pocket

v

I

I

<r.

nI s

i» «

THE LIBRARY OF THEUNIVERSITY OFNORTH CAROLINAAT CHAPEL HILL

ENDOWED BY THEDIALECTIC AND PHILANTHROPIC

SOCIETIES

BX3601.B7V. k J

7mm,^.!Z?/ '''' '^^ CHAPEL

00023617864

This book is due at the LOUIS R. WILSON LIBRARY on the

last date stamped under "Date Due." If not on hold it may be

renewed by bringing it to the library.

DATEDIE RET.

DATEDUE RET.

4^^=^4988

mLJJg^

Hi^

:lL2oos-

TJ ^V':

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of North Carolina at Chapel Hill

http://www.archive.org/details/partofopustertiu04baco

BRITISH

SOCIETY OF FRANCISCAN STUDIES

VOL. IV

3Li6t ot ©fficers ot tbe Society, 1912.

Hon. President

:

—Paul Sabatier.

Committee :—

A, G. Little, Chairman.

Professor T. W. Arnold.

G. G. COULTON.

P. Descours.

Rev. W. H. Frere.

T. E. Harvey, M.P.

C. L. Kingsford.

Professor W. P. Ker.

E. Moon.

Rev. Canon H. Rashdall.

Rev. H. G. Rosedale.

Professor M. E. Sadler.

Miss E. Gurney Salter,

Professor T. F. Tout.

Hon. Secretary and Treasurer

:

—Mr. Paul-Descours, 65 Deauville Road, Clapham Park,

London, S.W.

PART OF THE OPUS TERTIUMOF

ROGER BACON li^^^

INCLUDING A FRAGMENT NOW PRINTED FORTHE FIRST TIME

EDITED BY

A. G. LITTLE

ABERDEEN: THE UNIVERSITY PRESS

1912

PREFATORY NOTE.

A WORD is due to the members of the Society to explain

the substitution of another volume on Roger Bacon for

the promised volume on the Franciscans in Ireland.

Father Fitzmaurice, O.F.M,, who is responsible for the

latter, has been appointed guardian of the Franciscan

Convent at Waterford, and has had neither the leisure

nor the materials for the prosecution of his historical

studies. It was necessary therefore to issue something

else this year ; and the discovery of an unknown frag-

ment of Roger Bacon, together with the near approach

of the seventh centenary of his birth (i 2 14- 1 914), which

it is proposed to celebrate in a manner worthy of the

greatest champion of experimental science in the Middle

Ages, suggested the present volume,

A. G. L.

CONTEiNTS.PAGE

Introduction viii

Summary of the Part of the Opus Tertium herePrinted ... ... ... ... ... ...xxxi

Part of the Opus Tertium—De Utilitate Matheniatice ad Rem Publicani dirigen-

darn

De radicibus judiciorum astrologle ...

De locis mundi

De bonis promovendis et malis impediendis

De Perspectiva ...

De decern necessariis que ad visum requiruntur, cap

Que sint visibilia, que in viginti duo distincta sunt,

cap. ii.

De particularibus modis videndi, cap. iii.

De bonitate videndi, cap. iiii.

De triplicibus universalibus modis videndi, cap. v,

De cognitione rei vise per sillogismum, cap. vi.

De tribus partibus perspective, cap. vii.

De visu facto per lineam fractam, cap. viii.

De comparatione scientie ad sapientiam, cap. viiii.

De Scientia Experimentorum

De scientia quinte essentie ...

De Morali alias Civili Scientia

De secunda parte scientie moralis ...

De tercia parte moralis philosophic ...

De quarta parte moralis philosophic

De quinta parte philosophic moralis

De Opere Minori

De Enigmatibus Alkiniie

De expositione enigmatum alkimie ...

De clavibus alkimie ...

I

5

9

13

20

26

28

29

30

32

34

37

40

43

47

55

57

59

61

75

77

80

83

86

INTRODUCTION.

On 22 June, 1266, Clement IV. (who had been elected Pope

on 5 February, 1265) wrote to Friar Roger called Bacon of

the Order of Minors, thanking him for his letter and for the

viva voce explanations furnished by " our beloved son G. called

Bonecor, knight".^ " In order (the Pope continues) that wemay better understand your meaning we command you by

apostolic writings, notwithstanding the precept of any prelate

to the contrary or any constitution of your Order, to send to

us as soon as possible a fair copy of that work which before

we became Pope we asked you to communicate to our beloved

son Raymond de Laon ; and to explain to us by your letter

the remedies which you think advisable for the dangers which

you lately pointed out ; and this you shall do without delay

as secretly as you can."

In answer to this command Roger Bacon composed the

Opus Majus (for the Pope was wrong in thinking that the

work was already written). The Opus Majus goes by various

names : Opus Majus or Opus Primum or Principale in contra-

distinction to the Opus Minus or Opus Secundum, and to the

Opus Tertium : Tractatus prcsambulus in contradistinction to

the Scripturaprincipalis or Scriptum principale, an encyclopaedic

work on all the sciences which Bacon hoped to write but never

completed. In the text of the work itself Bacon usually

alludes to it as haec persuasio. Throughout he emphasizes the

practical usefulness of knowledge in a way likely to appeal to

the man of the world.

The Opus Majus consists of the following seven parts of

unequal length :

—

1 Bliss, in Cal. of Papal Registers, I., 420, reads "Bone Cornules " for

" Bonecor miles ".

viii

INTRODUCTION ix

I. On the causes of human ignorance.

II. On the connexion of philosophy with theology.

III. On the usefulness of the study of languages.

IV. On the usefulness of mathematics :

—

I. In praise of mathematics.

2-4. On physical forces and their subjection to mathe-

matical laws.

[5]. The application of mathematics to sacred subjects,

includingj'udicia astronomiae and correctio calendarii.

[6]. The application of mathematics to political matters,

divided into a treatise on Geography and a treatise

on Astrology.

V. On the science of optics.

VI. On experimental science.

VII. On moral philosophy.

All these are printed in Bridges' edition, except the last two

(fifth and sixth) divisions of Part VII., which are missing.

After finishing the Opus Majus, Bacon was induced to

compose the Opus Minus by the following considerations

:

(i) a single work might be lost on the way; (2) the manifold

occupations of the Pope made a short summary and an easier

exposition of many difficulties desirable; (3) some matters

had been forgotten in the first work and might be inserted in

the second; (4) " having found remedies for earlier difficulties

I could add some necessary things which I was not able to

insert before"—a cryptic saying which perhaps refers to the

alchemical treatises included in the Opus Minus}

The Opus Majus and the Opus Minus, together with the

De multiplicatione specierum and a separate treatise on Alchemy,

were sent to the Pope by the hand of John, Roger Bacon's

favourite pupil.

^

The same reasons which led Bacon to write the Opus

Minus next led him to undertake the Opus Tertium,^ with

^Opus Tert., ed. Brewer, pp. 5, 42-3 ; cf. p. 77 below.

^ Ibid, pp. 3, 227, 230; ed. Duhem, pp. 164, 183 (= pp. 61, 82 below).

(Cf. Comp. Studii, ed. Brewer, p. 414.)

^ Opus. Tert., ed. Brewer, p. 67.

X INTRODUCTION

which we are specially concerned. Bacon was writing this in

1267,^ There 'is no evidence that it was ever sent to the Pope

(who died 29 November, 1268), or indeed that it was ever

finished.

The Opus Tertiuin as edited by Brewer consists of seventy-

five chapters (the division into chapters being modern).

Chaps. I.-XXI. form an introduction and incorporate muchof the introductory matter of the Opus Minus.

Chap. XXII. summarizes Opus Majus, Part I.

Chaps. XXIII.-XXIV. are concerned with Opus MaJus,

Part II.

Chaps. XXV.-XXVII. are concerned with Opus Majus,

Part III.

Chaps. XXVIII.-XXIX. is concerned with Opus Majus,

Part IV., Dist. i.

Chaps. XXX.-XXXV. are concerned with Opus Majus,

Part IV., Dist. ii.

Chap. XXVI. is concerned with Opus Majus, Part IV.,

Dist. iii.

Chaps. XXXVI I.-LI I. are concerned with Opus Majus,

Part IV., Dist. iv.

Chaps. LIII.-LXIV. are concerned with Opus Majus,

Part IV., Mathematicae in divinis utilitas (Bridges, 175-238).

Chap. LXV. is concerned with Opus Majus, Part IV.,

Judicia Astronomiae {ibid., 238-53).

Chaps. LXVI.-LXXI. are concerned with Opus Majus,

Part IV., Correctio Calendarii (ibid. , 269-85).

Chaps. LXXII.-LXXV. deal with music and do not corres-

pond to any section in Opus Majus.

It will thus be seen that the Opus Tertium as edited by

Brewer stopped short in its analysis of the Opus Majus, in

Part IV. of that work, containing nothing on the last two

sections of Part IV., and nothing on Parts V., VI. and VII.

In 1909, Professor Duhem of Bordeaux published the most

important Roger Bacon discovery that has been made in recent

years under the title Un fragment inedit de I'Opus Tertium de

1 Opus Tert., ed. Brewer, pp. 277, 278.

INTRODUCTION xi

Roger Bacon (Quaracchi). This fragment, hidden in a MS. in

the Bibliotheque Nationale ^ under the title Tertius liber Alpe-

tragii, contained the summary of Part V. of the Opus Majus

(including a long digression on the motions of celestial bodies),

of Part VI. (in which is inserted a discussion on the halo and

its relation to the rainbow), and of Part VII., including the last

two unknown sections. This is followed by a brief summary

of the Opus Minus, three chapters on alchemy, and finally the

beginning of a treatise De reruni naturalium generatione.

Professor Duhem pointed out that there still remained

a gap between the end of the fragment edited by Brewer and

the beginning of the fragment discovered by himself: we still

lacked the summary and commentary in the Opus Tertiujn of

the last two sections of Part IV. of the Opus Majus, those

namely dealing with geography and astrology—or, as Bacon

puts it, with the value of mathematics in affairs of State. The

missing portion has now been discovered and is printed on

pp. I- 19 of this volume for the first time.

The Manuscripts.— I. Winchester College MS. 39.

My attention was drawn to this MS., which I had failed to

note in my List of Roger Bacon's Works, by Dr. M. R. James,

and I desire to thank the College authorities (and especially

Mr. Hardy, the Acting Librarian, and Mr. Chitty, the Bursar)

for allowing me free access to the MS. and for sending it to

the British Museum for my use.

The manuscript was apparently ' presented to the College

^ No. 10264, fonds latin.

"This is not quite certain. The inscription " ex dono Willelmi Mory quon-

dam huius collegii alumni—1543° " occurs on the first leaf of the volume : but

the contents of the volume appear at one time to have been bound separately.

The old catalogue printed by Bernard in his Cafalogi Librorum MSS. Angliae

et Hiberniae, Oxon. 1697, Tom. II., Part i., p. 30 mentions :" 24, Liber de

Famulatu Philosophiae Evangelicae " (which is another name for the Tractatiis

de Consideratione Quintae Essentiae, the first treatise in the volume now num-

bered 39) : "26. Rogeri Bacon tractatas de multiplicatione specierum. Ejusdem

varii tractatus de Sapientia Divine, ostendentes quomodo Mathesis, Grammatica,

&c. inserviunt Theologiae " (i.e. the remaining treatises in the volume nownumbered 39). All the treatises belong to the same period and are written on

paper of the same size.

xii INTRODUCTION

(along with others^) in 1543 by William Moryn, quondam

hujus collegii alumnus. It is on paper, contains 206 leaves, not

numbered, measuring c. 1 2-^ x 8 in., and dates from the middle

of the fifteenth century. It is not rubricated, blanks being left

for the initials. The contents are :

—

(i) Tractatus de consideratione quinte essentie. Inc. Lib. i.

:

"Dixit Salomon cap. vii° Sapiencie : Deus dedit mihi ". " Ex-

plicit tractatus de 5^ essentia quem aliqui attribuunt magis-

tro rogero bachon, aliqui Joanni de rucepissa" {sic)^ etc., fif.

I— 32b.

(2) [Alchemical treatise without title.] Inc. " Quesivisti

quis trium lapidum nobilior brevior et efficacior plane hoc aliis

libris declaravi. ... In nomine sancte trinitatis ac eteme

iinitatis, Raimundus. Cum in multis et diversis modis super

hoc regimine tractavimus. . . . Expl. super gramen et tandem

consequi gloriam. Explicit hoc totum quod paucis est bene

notum," ff. 33-42.

(3) Tractatus magistri Rogeri Bacon de multiplicatione

specierum. Inc. "Primum igitur capitulum," ff. 47-86.

(4) \Rogeri Bacon Opus Maj'us] " Pars prima hujus per-

suasionis in qua excluduntur 4°^ universales cause ".. . . Inc.

" Sapientia perfecta consideratio ": ending abruptly with the

words "transit in Cili[ciam]" in the treatise on Geography in

Opus Majus, Part IV. (Bridges, I., 350), "ciam" forming the

catchword of the next (lost) quire, ff. 87-182.

(5) [The fragment here printed.] Inc. "Post hec sequitur

operacio mathematice. ..." Expl. " fraudulentum. ffinitur

2"^ opus fratris Rogeri Bacon," ff. 183-98.

Mr. Hardy informs me that one William Moryn of the parish of Alding-

boume (Sussex), entered the College in 1524 aged 13.

^ Among them appears to have been a small MS. treatise of thirteen leaves, on

paper, late fifteenth century, ascribed to Bacon ; it vv^as at one time bound up with

a printed copy of the Obligationes Strodi which was given to the College by

William Moryn. The MS. treatise, now numbered Y. 8., begins :" Scribo vobis

qui vultis de mutabilibus pronosciorum elem'^ntorum que ab astris contingunt

omni tempore seculi huius. Obsecro igitur ne quis dicta faciliter reiciat hec (?)

sed experimento credat magis et teneat veritatem." The colophon runs: "Explicit tractatus subtilissime consideracionis fratris R. B. ordinis minorum qui

experimentarius dicitur".

INTRODUCTION xiit

(6) Opus 3'" fratris Rogeri Bacon. Inc. " Sanctissimo

patri," ending abruptly with the words "de his radicibus"

(Brewer, p. 38), ff. 199-206.

Some characteristics of § 5 , the fragment here printed, maybe noted. Another hand begins here : the writing is poor and

at first remarkably cramped : fifty-two lines are crowded on to

the first page ; on the remaining pages the number of lines varies

between forty-three and forty-nine. Blanks of different sizes

are left for the initials : I have endeavoured to represent these

variations in the printed text. The largest blank, extending

over four lines of the MS. text, is that for the first initial. Theinference is that the scribe was copying from a manuscript which

began at this point and that he regarded this as the beginning

of a treatise. There are no titles or rubrics of any sort.

II. Tanner MS. 116 in the Bodleian.

This volume is a small folio of 1 1 1 leaves, on parchment,

double columns, dating from the end of the thirteenth

century, formerly in the possession of Archbishop Sancroft.

It contains several extracts from Roger Bacon's works (in-

cluding the missing fragment of 1 the Opus Tertiuni) which are

not noticed in the Catalogue. I give a list of the contents of

the first part of the volume, marking with an asterisk those

items which are included in the following pages (the last part

of the volume does not concern our immediate purpose),

(l) Tractatus breviset utilis ad declarandurn quedam obscure

dicta in libro Secreti Secretorum Aristotilis . . . quern tractatuni

fecit/rater Rogerus Bacun de ordine niinorum. intuitu caritatis

ad instructionem quorundani sapientuni.. .. . . (fol. i—6'').

*(2) Item capitulum extractmn de quodam opere quod fecit

idetn frater Rogerus Bacun de ordine ininorum ad mandatuin

pape et valet ad exposicionem dictorum et dicendorum in textu?-

" Sequitur de sciencia experimentali . , . , . sicut aves in-

viscatas. Explicit " (fol. 6r— 8r) [i.e.. pp. 43-54 below].

*(3) Item, bene post in eodem libro dicit: " Deinde cogitavi

opus aliud mittere , . . et sic terrainatur intencio operis utri-

usque et sic explicit " (fol. S»") [i.e. pp. 77-9, below].

^ The text, namely, of the Sccretum Secretorum.

xiv INTRODUCTION

(4) Item aliud capituluni ejusdein fratris Rogeri Bacun de

ordine minorum de potestate verbi et illud capituluni est extradum

de prima parte niajoris operis quod fecit ad mandatuin pape

dementis. " Deinde comparo linguarum utilitatem ad eccle-

siam Dei . . . quia natura est instrumentum divine operacionis.

Explicit capitulum " (fol. Sr—9^). [Not Opus Majus, but Opus

Tertium, cap. xxvi. ; Brewer, pp. 95-100.]

(5) Item, aliud capitulum ejusdem fratris Rogeri de eadem

materia. "Vestre [MS. Nestre] peticioni respondeo diligenter

. . . inflammatur et lucent" (fol. g^— iir) [i.e. Epistola de

secretis operibus artis et naturae, capp. i.-v., and the first lines

of cap. vi. ; Brewer, pp. 523-36].^

* (6) Item frater Rogerus Bacun in tercio opere sic dicit

:

sed quod hie scribitur usque ad perspectivam non est in majori

opere, sed tauten illud idem in secundo opere lacius continetur et

aliter explicatur. " Post hec sequitur operacio mathematice

ad rem publicam . . . veniunt Christiani " (fol. IF— 13^)

[i.e. the newly discovered fragment, with an additional para-

graph not in the Winchester MS., pp. 1-19 below].

(7) Liber Secreti Secretorum Aristotilis ad regent Alexandrum-,

qtii liber intitulatur liber decent scienciarum cum quibusdam

declaracionibus fratris Rogeri Bacun de orditte minorum (fol.

I3v_65v).2

III, Cambridge University Library, Ff IV., 12 (fol. 318).

This is a volume of treatises and extracts on alchemy

written by Robert Greene of Welbe in 1528 and 1529,

Among them is a fragment of the Opus Tertium without title

(fol. 318 ^^ seq^ containing the summary of the fifth part of

the moral philosophy, the summary of the Opus Minus, and

the three chapters on alchemy (pp. 75-89 below). The MS.

appears to have been copied neither from the Paris MS. nor

1 This is the earliest MS. version of the Epistola yet discovered.

2 Trinity College, Cambridge, MS. 1036 (sec. xv.) contains an incomplete

copy of the Tanner MS. Dr. James has just drawn my attention to IMS. 153 of

the McClean collection in the Fitzwilliam Museum (fully described in his cata-

logue, 1912). This is of the late fifteenth century, and the contents are exactly

the same as those of the Tanner MS., from which it is probably copied. I have

not, however, examined it.

INTRODUCTION xv

from the Winchester MS. and so to represent an independent

tradition. But the MS., even apart from its late date, is not

of much value : the scribe is so "much interested in alchemy

that he sees " Elixir macedonicus " in Alexander of Macedon.

The colophon appended to our fragment in the Winchester

MS. at once attracts attention :" ffinitur 2^ opus fratris Rogeri

Bacon". There is no doubt that this is a mistake. Such

phrases as '

' nunc in hoc Opere Tertio volo figuras protrahere,"

together with the references to the Opus Minus and the fact

that the treatise includes a summary of the Opus Minus, prove

that we have to do with a fragment of the Opus Tertium.

But " 2™ Opus " is not a slip of the pen for " 3m Opus ". For

on the next page, fol. 199, which is not the beginning of a

new quire, the same scribe who wrote the treatise which he

calls " 21" Opus" proceeds: " Opus 31" fratris Rogeri Bacon.

Sanctissimo patri," etc. as in Brewer's edition. The mistake

emphasizes the fact that the Opus Tertium had already been

split into two parts and that the connexion between them had

been forgotten.

The next question to be answered is : Does the newly

discovered fragment fit on immediately to the end of the frag-

ment printed by Brewer? That fragment ends with the dis-

cussion of the usefulness of mathematics in divinis, with special

reference to astrology, the correction of the calendar, and

music. The new fragment begins with the relation of mathe-

matics to the affairs of the world, discussing first the influence

of celestial bodies on things below "tam in naturalibus quamin voluntariis," and then, very briefly, the value of a knowledge

of geography.

The Opus Majus treats of the usefulness of mathematics in

divinis (Bridges I., 175), with special reference to astrology

(p. 238) and the correction of the Calendar (p. 269). It then

goes on to the usefulness of mathematics to the affairs of this

world (p. 286) ; this section consists mainly of a treatise on

XVI INTRODUCTION

geography (pp. 288-376) followed by a treatise on astrology

(pp. 376-403).

Two points arise here : (i) one is the existence of the-

section on music in the Opus Tertium which has nothing cor-

responding to it in the Opus Majus : (2) the second is that

the newly discovered fragment of the Opus Tertium does not

follow closely the order of subjects in the Opus Majus}

(i) Professor Duhem suggests (p. 28) that there is a lacuna

in the existing text of the Opus Majus. There is no evidence

for this supposition,'^ On the other hand there is some evi-

dence that the chapters on music were a later addition to the

Opus Tertium. In cap. Ixxv. Bacon twice refers to thetreatise-

on the " Sins ofTheology " in the Opus Tertium, as being already

written :" Sicut in secundo opere et hoc Tertio Opere in Pec-

catis Theologiae declaravi "(p. 304) :

" Sicut praecipue exposui

in Peccato Septimo studii theologiae in opere secundo, et in

Peccato Octavo in hoc Opere Tertio " (p. 309). Other

^ Comparative table of

Pages of this Corresponding passages

edition. in Opus Majus, (Bridges).

I . . . . 286-87.

2 . • 287, 379, 380, 387.

3 . . 387, 385, 263, 265.

4 . 263, 288, 387 : 45, 176

5 • 235, 377, 380.

6 . 381-82 (258-61).

7 . 378,386(263).

8 • 387-88, 384.

9 • 384.

10 . 301.

II • 301-2.

12 • 303.

13 (end) . 304-76.

14 . 388-90.

15 . 392-93-

16 • 394, 395.

17 . 395, 402.

18, 19

2 According to a passage in the Tanner MS. (f. 13'-), the subject of musical

instruments was touched on after the treatise on geography ; but it is not clear

whether Bacon is here referring to the Opus Majus, or to the Opus Minus : see

p. 18 below.

INTRODUCTION xvii

references to the Peccata or Remedia Studii are in the future

(Brewer, cap. xxiv., xxv., Ixiv). It seems probable further

that these chapters on music existed as a separate treatise in

the sixteenth century, and as such were known to Bale.^

(2) The explanation of the second difficulty is suggested

by the heading of the new fragment in the Tanner MS. " In

the Opus Tertiuni Roger Bacon speaks as follows : but what

is here written as far as the Perspective is not in the Opus

Majus, but is contained at greater length in the Opus Seatndum

and otherwise explained." More accurate and more authorita-

tive are the statements found in the fragment itself (p. 18

below) : "The points which I have just touched on concerning

the places of the world and the alterations of places and things

by celestial bodies, and concerning forecasts {Judiciis) and

secret works, I did not put them all in the Opus Majus, but

only the part concerning places. The others I put in the

Opus Mimes, when I came to expound the intention of that

part of the Optis Majus. For I did not propose to treat more

subjects at this point in the Opus Majus, wishing to be quick

in accordance with the command of your Holiness."

It is clear from this that the treatise on Astrology which

follows the Geographia was not part of the Opus Majits but

has been inserted and adapted from the Opus Minus. The

treatise is found in the Digby MS.^ of the Opus Majus and its

derivatives. In Royal 7 F. vii., a note is added that the treatise

De Astrologia ought to be inserted after the Geographia. It

is not found in the Vatican MS. nor in Cotton Tib. C. V.

In his summary of the Opus Minus (p. yy below) Bacon

says :" Then, in enumerating the parts of the Opus Majus, I

have inserted in the part on Mathematics many things touching

the knowledge of celestial bodies, in themselves and in relation

to things below which are generated by their virtues, in different

regions and (in the same region) at different times ; and this is

^Bale's Index Brit. Scriptorum (ed. Poole), p. 395 : De valitudine musices.,

lib. i. :" Secundum Boetium et ceteros autores musices ". Cf. Op. Tert. (Brewer),

p. 296.

2 The Digby MS. (No. 255) has at the end of the Geographia. ' Finlcur

quarta pars majoris operis," and then goes on to the astrological treatise.

VOL. IV. b

xviii INTRODUCTION

one of the chief things that I have written ". Apart from

Bacon's opinion of the comparative value of the treatise, this

is an accurate description of the contents of the Astrologia : it

does not describe the contents of the much longer treatise DeCoelestibus^ which forms the second book of the Communia

Naturalium, with which Professor Duhem (p. 59) wishes to

identify the treatise on celestial bodies contained in the Opus

Minus.

Some portions of the newly discovered fragment have re-

ference not to the treatise on Astrologia but to that called

Judicia Astronomiae (Bridges, I., 238-69). In Opus Tertium

cap. Ixv. (Brewer, pp. 268-70) Bacon alludes only to the open-

ing passages of this section, referring the Pope for further

information to the separate " fuller treatises " on judicial as-

tronomy " which John has ". It may therefore be asked

whether the bulk of the section on Judicia Astronomiae was

this separate treatise (as Opus Tertium, cap. Ixv., seems to

suggest) or whether it was incorporated in the Opus Minus

(as one might infer from the passage of the new fragment just

quoted). But neither of these suggestions is tenable. Thetreatise contains an explanation of the astrological terms, house,

exaltation, triplicity, etc. : and for this in the new fragment of

the Opus Tertimn (p. 6 below) Bacon refers explicitly to the Opus

Majus ; while in the earlier part of the Opus Tertium (Brewer,

p. 27) he speaks of the fourth part of the Opus Majus, " ubi

de judiciis astronomia fit sermo specialis ".

The passage of the new fragment quoted above (p. xvii)

continues : "After this I added the works of geometry, arith-

metic and music, which are also among the greatest secrets of

nature and the noble arts, and in them is nothing magical in

reality but only in appearance " : and he goes on to refer to

burning glasses, flying machines, ships and chariots which are

propelled without any apparent cause, etc,,^ in v ords which

closely resemble those used in the Epistola de szcretis operibus

1 Mr. Steele kindly allowed me to see his proofs of this treatise.

2 According to the Tanner MS., the subject of musical instruments was here

discussed (p. i8 below).

INTRODUCTION xix

naturae} There is nothing about these things in the Opus

Majus, as we have it, and the probable inference is that Bacon

is still referring to the Opus Minus, which in that case would

have incorporated parts of the Epistola de secretis operibus

naturae or De mirabili potestate artis et naturae. This view

receives support from Chapter XXVI. of the Opus Tertium

(ed. Brewer, p. 99). " Sed in Opere Minoreubi de coelestibus

tractavi, exposui magis ista, ubi maxima secreta naturae tetigi,

quae non sunt cuilibet exponenda, sed solis sapientissimis viris."

Among the most interesting passages of the new fragment

is that in which Bacon defends, and urges the Pope to regulate,

the study of magic (pp. 17-18).

The remainder of the treatise here printed corresponds in

the main, apart from certain exceptions which will be noted

presently, with the fragment edited by Professor Duhem.

The Perspectiva follows closely the order of subjects adopted

in Part V. of the Opus Majus, but there is evidence that the

sections into which Part V. was then divided did not correspond

to the parts and distinctions found in Bridges' edition. In the

Opus Tertium (p. 24 below) Bacon says ;" Et hec et omnia eis

annexa verifico in tribus distinctionibus cum capitulis suis.

Deinde in 4a, 5a et 6a distinctione procedo ad ulteriora istius

scientie, et primo declaro que exiguntur ad visum ". The" fourth distinction " certainly corresponds to Dist. viii. of

Part I. in the Perspectiva as we have it ; and probably Dists.

v. and vi. corresponded to Dists. ix. and x., Dists, i. ii. and

iii. to Dists. i.-vii. It seems therefore that in a later revision

of the Opus Majus, a different division of the material was

adopted either by Bacon himself or by an editor.

In the section De Scientia Experimentormn the earlier

chapters of Part VI. of the Opus Majus are summarized in

a single page. The sub-section De quinta essentia ^ corresponds

generally to pp. 215-22 of the Opus Majus, but contains some

^ Cf. p. 532 et seq. in Brewer's edition.

'"'I suspect that De quinta essentia was originally a marginal note referring

to the preceding sentences, not a heading to a new chapter.

XX INTRODUCTION

additional matter, especially a list of magical books, which

should be compared with the list given in the Epistola de

Secretis Operibus Naturae (ed. Brewer, pp. 531-32) and that in

Speculum Astronomiae generally ascribed to Albertus Magnus,

but attributed by Father Mandonnet to Roger Bacon.^

The division of Moral Philosophy into six parts corresponds

with the division in the printed text of the Opus Majus so far

as the latter goes, i.e. to the end of the fourth part. The

summary of the fourth part in the Opus Tertium shows that

Bridges' text of this part in the Opus Majus is essentially com-

plete. The summary of the lost fifth part adds some details to

the summary already given in Chapter XIV. of Brewer's edition

of the Opus Tertium} The subject of the sixth part was the

administration of justice by the law courts, but this was never

written :" excusavi me ab expositione istius partis".^

From two passages in the Opus Tertium- (ed. Brewer, p.

305, ed. Duhem, p. 164; below, p. 61) it appears that Bacon

was at first unable to send a corrected copy of the last portion

of Moral Philosophy to the Pope. " Quae de ira scripsi plana

sunt, quia correxi ilia et signavi. Alia vero quae sequuntur

non ita patent, quia non sunt correcta nee signata;propter

quod modo mitto exemplar correctum." " Sed hec alias non

potui corrigere propter superfluitatem occupationum. Et ideo

nunc mitto exemplar correctum, ut Johannes cum suis sociis

corrigat ea que remanserunt incorrecta." The original version

was corrected as far as the end of the section on anger, i.e. to

p. 298 in Bridges' edition. A revised version was prepared of

the remainder. Does the Digby MS. (the only independent

copy we have of this part) represent the corrected or the

original version ? Dr. Bridges' text does not help us to decide

this question. " The errors in the Seneca quotations," he says

in a note to Vol. II., p. 365, " are so numerous that to embody

^Albertus Magnus, Opera Omnia (ed. Boignet, Paris), t. x., p. 629 seq.,

Mandonnet, Siger de Brabant, 2nd ed. (Louvain, 190S-10), and " Roger Bacon

et le Speculum Astronomiae " in Revue Neo-Scolastique de Philosophie, August,

1910.

2 P. 52; cf. ibid., p. 308.

3 P. 76 below; cf. Op. Tert., ed. Brewer, p. 52.

INTRODUCTION xxi

them in the text would have made it in many places quite un-

intelligible." 1

The summary of the Opus Minus is clear but disappoint-

ingly brief. It consisted of (i) introduction, which was

expounded in the Opus Tertiuni ; (2) enumeration of the parts

of the Opus Maj'us, with a treatise de celestibus inserted in the

part on mathematics (see below); (3) Practical - Alchemy

" in enigmatibus "; (4) Peccata Studii with a treatise (inserted

in the sixth " Peccatum ") de generatione reruni ex elementis,

called elsewhere Speculative Alchemy,^ which dealt with {a)

animals and plants, the causes of the prolongation of human

life, together with an explanation of some alchemical enigmata;

{b) the generation of metals, especially of gold;

{c) the relation

of these things to the interpretation of Scripture; (5) Remedia

Studii. I shall discuss the composition of the Opus Minus

only in so far as it bears on the composition of the Opus

Tertium.

The chapters on Alchemy, which follow, formed evidently

the treatise composed for the Opus Tertium, not the separate

treatise, a rough copy of which Bacon sent to the Pope by the

hand of John. It may be noted that Bacon's explanation of

the alchemical terms for metals agrees with that which Chaucer

puts into the mouth of the " Chanouns Yeman ".

The Winchester MS, differs from the Paris MS. edited by

Professor Duhem in that it omits (i) the long digression Demotibus corporum celestium (Duhem, pp. 98-137); (2) the dis-

cussion on the halo {ibid., pp. 138-48); (3) the beginning of

the treatise De reruni naturalium generatione {ibid., pp. 190-93),

The first two of these are undoubtedly additions, but addi-

tions made by the author and intended for insertion in the

Opus Tertium. It may be pointed out that the early Tanner

MS., which contains the chapter De scientia experimentorum,

omits the treatise on the halo. It is probable that the earliest

version of the Opus Tertium did not contain these additions;

iVol. III., p. 183. '^See p. 81 below; Duhem, p. 1S3.

*See below, p. 82; Duhem, p. 183.

xxii INTRODUCTION

and there is some evidence that the first of them, that De moti-

bus corporum. celestium, gave Bacon a good deal of trouble.

What appear to be two versions of it occur in the Communia

Naturalium, Bk. XL, Pt. V. The first of these occupying

Chapters il.-xvi. is adapted from the treatise as printed by

Duhem, the preamble addressed to the Pope and some other

details being omitted. The second occupying Chapters XVII. ,^

XVIII, and xix. , is clearly an earlier and less complete version.

Professor Duhem thinks that it formed part of the treatise DeCoelestibus in the Opus Minus, but we have already seen that

he has misapprehended the nature and scope of that treatise.

There can be little doubt that it really represents an early

sketch for the Opus Tertium. Bacon himself alludes more

than once to his habit of rewriting his treatises "four or five

times " before he could get a satisfactory version.

The third omission is that of the beginning of De rerum.

naturalium generatione. Three pages of this are found in the

Paris MS., the scribe, Arnold of Brussels, noting at the end :

" In exemplo sic cadduco non repperi plus ": and adding the

date, 15 December, 1476. Professor Duhem assumes that

this formed part of the Opus Tertium from the mere fact that

it is included in the Paris MS. Yet the evidence of the

manuscript itself, such as it is, points in the opposite direction.

Here is the title : Hie incipit magnus tractatus et nobilis : Dereruw, naturalium generatione : per quem tota philosophia na-

turalis quantum adpotestatein generationis rerum sciripotest cum

illis que dicta sunt in aliis de efficiente et de unitate materie.

This reads like the beginning of another distinct work, not

a continuation of the same : and this interpretation is supported

(i) by the general title prefixed in the Paris MS. to the frag-

ment of the Opus Tertium, which in enumerating the subjects

treated in that work ends with De Alkimia and does not in-

clude De rerum naturalium generatione ; (2) by the Winchester

MS. which at the end of the De Alkimia adds the colophon :

" ffinitur 21" Opus fratris Rogeri Bacon ".

The fragment De rerum naturalium generatione in the Paris

INTRODUCTION xxiii

MS. begins :" Hiis habitis volo descendere ad ea que pertinent

rebus generabilibus et corruptibilibus, ut prosequar ea que in

Operibus aliis non sunt tacta. Oportet vero incipere a prin-

cipiis, quia horum cognitio previa est. Et de principio efficiente

scripsi satis in Tractatu [or tractatibus] de speciebus et virtuti-

bus agentium naturalium. Et de materia verificavi quod non

est una numero in rebus omnibus, nee una specie, nee genere

subalterno, sed generalissimo. Et solvi cavillationes in con-

trarium " (Duhem, p. 190). Save for the first two words, this

fragment is identical with the beginning of Bacon's Communia

Naturalium, Book I., Dist. ii., cap. i., which begins in the

Mazarin MS. " Nunc volo descendere," etc. (Steele, p. 65).

Professor Duhem, starting from the ill-supported assump-

tion that the treatise De rerum naturalium generatione formed

part of the Opus Tertium, proceeds to advance the following

conjectures : (i) " It is probable that the Communia Naturalium

reproduced in its entirety the Tractatus de generatione composed

originally for the Opus Tertium. (2) It is probable that this

treatise De generatione has supplied to the first book of the

Communia Naturalium all that extends from the beginning of

Pars secunda, distinctio secunda to the end of the book

"

(pp. 54-55). In other words we are to add to the Opus Tertium

that part of the Communia Naturalium which occupies pp. 65-

308 in Mr. Steele's edition.

The additional arguments which he brings forward to sup-

port this thesis are: (i) The references which Bacon gives in

the opening words of the Tractatus degeneratione to the Tracta-

tus de Speciebus and to the discussion de materia are interpreted

as alluding to the well-known Tractatus de multiplicatione specie-

rum and to Chapter XXXVIII. of the Opus Tertium, respectively.

(2) Towards the end of the first book of the Communia Natur-

alium, in a chapter on "the parts of the intellect," Bacon says :

" Nam ponitur quod agens sit pars anime, quod est improba-

tum in 2^ parte Primi Operis, deinde in hoc Tercio Opere

explanavi hoc, et solvi objecciones [in] contrarium ": while in

the preceding chapter are passages which seem to come from

the Opus Tertitan, such as :" De operibus vero principalibus

xxiv INTRODUCTION

nutritive et augmentative disputavi copiose in hiis que de vacuo

in superioribus conscripsi. . . . Set elongatur a serie istius

persuasionis. Et causa principalis est quia omitto hec et multa

quia tempus non habeo. Nam in aliis consideracionibus meis

certificavi de hiis, set non habeo scripturam ad presens. Et in

tractatu alkimistico quem divisim Johannes habet ab operibus

tanguntur radices circa ista."

With regard to the first argument, we may remark (as

Professor Duhem himself has pointed out) that the first part of

Book I. of the Connnunia Natuvaliurn treats De multiplicatione

specierum, and the first distinction of the second part is con-

cerned with matter : and these are naturally referred to in the

second distinction of the second part.

With regard to the second argument, it should be remem-

bered that Bacon habitually transfers whole chapters written

for one work to another work on the same subject. Thus in

the Conimunia Naturalium, Book I., as Mr. Steele hasi

pointed

out, several passages are extracts from the Opus Tertium as

edited by Brewer: Steele, pp. 173-79 ^i^d 225-39, correspond

to Brewer, pp. 189-97 ^i^d 168-84. This in itself is enough

to show that the Cornmunia Naturaliuin, Book I., is not a part

of the Opus Tertium. Now in the chapters at the end of the

book just mentioned (Steele, pp. 297, 298) we undoubtedly

have another extract from the Opus Tertium, and that from

a missing part of the Opus Tertium. This was probably

a digression De anima or De partibus anime, similar to the

digression on vacuum in Brewer, pp. 149-99, ^^^ that on the

motions of celestial bodies in Duhem, pp. 98-137 (which latter

is incorporated in Cornmunia Naturalium, Book II.). It may

have corresponded to Dist. iii. of Part IV. of the first book of

Cornmunia Naturalium (Steele, pp. 281-302). And it might

naturally be inserted in the first part of the summary of Part V.,

for the first distinction of the Perspectiva treats "de partibus

animae".^

' Cf. Gasquet's fragment in E. H. R., XII., p. 511: " de prima que est de

partibus anime".

INTRODUCTION xxv

Here then we have evidence of a part of the Opus Tertium

which is not found in any MS. of that work. And this is not

the only part still missing. It appears from Roger Bacon's

allusions to the Peccata Studii Theologiae et Reinedia that some

sections of this work were inserted in the Opus Tertium.

The allusions to the Peccata in the Opus Tertium are as

follows :

—

(1) " Et iste [i.e. the doctor of Paris who is quoted as an

authority in the schools—probably Thomas Aquinas] non solum

magnum detrimentum dedit studio philosophiae sed theologiae,

sicut ostendo in Opere Minori, ubi loquor de Septem peccatis

studii Theologiae; et praecipue tertium peccatum est contra

istum, quod discutio apertius propter eum " (Brewer, p. 31).

(2) " Unde Latini nihil magnificum scire possunt sine

notitia harum linguarum, sicut satis declaro in ilia tertia parte

operis [majoris], et in Opere Minori, ubi loquor de potestate

studii theologiae, scilicet in tertio peccato, et quinto et sexto"

{ibid., p. 33).

(3) "Radices autem alkimiae speculativae ego posui secun-

dum considerationem Avicennae, praecipue in expositione

peccati sexti in studio theologiae. Nam ibi texui totam rerum

generationem ex elementis ..." {ibid., p. 41).

(4)" De hoc autem capitulo pro jure divino et canonico et

civili, et toto studio, iterum faciam mentionem in Remediis

Studii. Nam non est mirum si theologi negligantur in regi-

mine postquam jus ignoratur canonicum ; nee est mirum si

tractantes hoc jus sine theologia vacillent ad jus civile et abusum

ejus. Et ideo oportet in Remediis Studii aliquid super his

annotari " {ibid., pp. 87-8).

(5) "Et in comparatione numerorum ad theologiam in quarta

parte Operis Majoris addidi specialiter quaedam exempla de

numerorum falsitate ; et in Minore similiter addidi exemplum

specialissimum cum omnibus modis probationis ; scilicet in

quinto Peccato studii theologiae, quod est de literae corruptione.

Clamo ad Deum et ad vos de ista corruptione literae;quia vos

soli potestis apponere remedium sub Deo per consilium illius

xxvi INTRODUCTION

sapientissimi de quo superius sum loquutus,^ et per alios, sed

maxime per eum, secundum quod in Remediis studii apertius

declarabo" {ibid., p. 93).

(6) " Caeterum linguae specialiter requiruntur ad intellec-

tum utrumque, etsi litera esset optime correcta. Quod ostendo

manifeste per exempla tarn in Opere Majori in hoc loco, quamin Opere Minori per exempla egregia in Peccato Sexto studii

theologiae" {ibid., p. 94).

(7) " Cum igitur probavi in operibus utrisque quod Scriptura

sciri non potest, nisi homo sciat legere et intelligere earn in

Hebraeo et Graeco, et ideo sancti se dederunt ad hoc, et prius

de hoc tetigi, et postea in Peccatis Studii et Remediis hoc

exponam . . . ; tunc ad plenum intellectum textus Dei neces-

saria est scientia de metris et rhythmis" {ibid., pp. 265-66).

(8) "Principalis intentio ecclesiae ... est opus praedica-

tionis, ut infideles ad fidem convertantur, et fideles in fide et

moribus conserventur. Sed quia utrumque modum vulgus

ignorat, ideo convertit se ad summam et infinitam curiositatem,

scilicet per divisiones Porphyrianas, et per consonantias ineptas

verborum et clausularum. . . . Quoddam enim phantasma est

pueriliter effusum, et a pueris adinventum, vacuis ab omni

sapientia et eloquendi potestate, ut manifeste patet cuilibet

intuenti, sicut in Secundo Opere et hoc Tertio Opere in Peccatis

Theologiae declaravi " {ibid., p. 304).

(9) "Et quia praelati, ut in pluribus, non sunt multum

instructi in theologia, nee in praedicatione dum sunt in studio,

ideo postquam sunt praelati, . . . mutuantur et mendicant

quaternos puerorum, qui adinvenerunt curiositatem infinitam

praedicandi, penes divisiones et consonantias et concordantias

vocales, ubi nee est sublimitas sermonis, nee sapientiae magni-

tudo, sed infinita puerilis stultitia, et vilificatio sermonum Dei

;

sicut praecipue exposui in Peccato Septimo studii theologiae,

in Opere Secundo, et in Peccato Octavo in hoc Opere Tertio"

{ibid., p. 309).

(10) "Post hec [i.e. Alchemy] descendi ad peccata studii

'^Op. Tert. (Brewer), pp. 88-9: Gasquet in Engl. Hist. Rev., xii., 516; cL

Denifle in A.L.K.G., iv., 298.

INTRODUCTION xxvii

et ejus remedia, et in sexto peccato manifestando, descendi ad

generationem rerum ex elementis, et texui illam totam, usque

ad generationem animalium et plantarum. . , , Et specialiter

descendi ad generationem metallorum, quia hec requiritur in

sexto peccato studii. . . . Deinde revolutis peccatis studii,

descendi ad remedia, ostendens per quos,^ et quibus auxiliis et

expensis, et quibus modis debet fieri utilitas infinita ..."

(Duhem, pp. 1 80-81, from the summary of the Opus Minus).

From these quotations it appears that Bacon enumerated

seven sins of the study of theology in the Opus Minus, inserting

in the sixth sin a treatise on the generation of animals, followed

by one on the generation of metals, and that finally he added

a disquisition on the remedies advisible, suggesting the persons

who could carry them out and the means to be employed.

The Opus Minus as edited by Brewer contains the first six

"sins," together with part of the treatise on the generation of

animals and plants, and fragments (at the beginning and end)

of that on metals. The seventh " sin " (on preaching) and the

whole of the treatise on remedies» are missing.

It appears further that Bacon added in the Opus Tertiunt

an eighth " sin" on preaching ; and that he intended to speak

of the need of a knowledge of Greek and Hebrew in Peccatis

Studii et Remediis, of the "homo sapientissimus " who can

correct the Sacred Text, and of the study of civil and canon

law in Remediis Studii. The eighth sin and the remedies are

not found in the Opus Tertium as we have it. It may be

doubted whether the " remedies " were ever written. The

references to them as a part of the Opus Tertiu^n are in the

future tense.

Professor Duhem argues (p. 31) that the Opus Tertium

further contained a discussion on the Trinity and Incarnation,

and Bacon certainly seems to promise this in the following

passage :" Nam veritates speciales circa esse divinum, ut quod

sit trinus in personis, scilicet Pater et Pllius et Spiritus Sanctus,

et quod Filius sit incarnatus, et hujusmodi, non debent hie

^The Cambridge MS. xe.zA's, per quas vias (see p. 78 below).

xxviii INTRODUCTION

tractari, nee requiruntur hie, sed inferius habent explicari suo

loco "(p. 67 below). But these subjects are not treated in the

Opus Majus, and " inferius " may mean nothing more than " on

a subsequent occasion ".

Professor Duhem, following M. Emile Charles, seeks to

identify the so-called Metaphysica of Roger Bacon with the

Peccata Studii et Remedia in the Opus Tertiuni. The title of

the Metaphysica in the Digby MS. runs : Incipit Metaphysica

fratris Rogeri ordinis fratrum minoruin de viciis contractis in

studio Theologie. The opening words are :" Quoniam intencio

principalis est innuere vobis vicia studii theologici que contracta

sunt ex curiositate philosophic cum remediis istorum ; ideo in

theologicis autentica inducam philosophorum ". That we are

here concerned with a work sent to the Pope, Professor

Duhem thinks is proved by the following words :" Propter

rerum inestimabilem difficultatem de quibus loqui, et propter

multitudinem et pondus occupationum, non potui cicius trans-

mittere; nee adhuc complere possum in particulari, et in pro-

pria disciplina. Opus tamen universale, si placet, intueri

poteritis ut saltem ex partibus tota, ex minoribus majora, ex

paucioribus plura cogitare valeatis." There is certainly no

proof here that the person addressed was the Pope.

It can, I think, be shown (i) that \he. Metaphysica, edited by

Steele, is what it professes to be, i.e. a fragment of a work

which Bacon called Metaphysica ; (2) that it was written before

the Opus Majus ; (3) that the bulk of it is incorporated word

for word in the Opus Majus.

I. {a) Bacon in the Opus Majus emphasizes the close con-

nexion between metaphysics and moral philosophy ;" nam

utraque de Deo negotiatur et angelis et vita aeterna et hujus-

raodi multis " [Op. Maj,. II, 226) : and he refers to "scientia

civilis " in relation to Metaphysics.

The fragment on Metaphysics is concerned with God,

angels, immortality, etc., and the laws and aims of the state.

(b) In the Coinmunia Mathematica he says :" Cause vero

erroris humani universales sunt primo considerande in omni

INTRODUCTION xxix

negotio studii et vite et officio. Et ideo in principio Metha-

phisice que ordinat totam sapienciam demonstravi maliciam

istarum causarum, auctoritates raciones et exempla sapientum

copiosius ingerendo " (quoted by Steele, Metaphysica, p. 54).

The fragment begins, after a short introduction, with the

signs of human errors.

id) In the Opus Majus he says :" De immortalitate animae

in Metaphysicis est tactum .... Non solum autem Aris-

toteles et Avicenna dederunt vias utiles ad immortalitatem

animarum, . . . sed philosophi in moralibus sunt locuti. Namprimo in Quaestionibus Tusculanis, Cicero sententiat immor-

talitatem animae et peri totum librum istum investigat. . . ,

Et similiter in libro de Senectute eadem immortalitas a Marco

Tullio determinatur " (II, 238).

That the " Metaphysica " here mentioned is the metaphysics

of which the fragment is preserved is proved by the correspond-

ing passage in the fragment :" Et ideo non solum Aristotiles,

nee Avicenna, nee alii quorum libri noti sunt diffiniunt anima-

rum immortalitatem, set in primo De Quescionibus Tusculanis

Cicero per totum laborat ad ostendendum immortalitatem

anime modis multis et pulchris. Et similiter in libro DeSenectute eadem immortalitas a Marco Tullio determinatur

"

(Steele, p. 14).

II. The above passage proves that the Metaphysica was

written before the Opus Majus, as the latter refers to it as a

work already in existence. Cf. also Opics Majus, II, 241.

III. The close resemblance between the Metaphysica and

parts of the Opus Majus has been briefly indicated by Mr.

Steele in his Introduction to the former work. Pp. 7-9 of

the Metaphysica occur almost word for word in Opus Majus, II,

229-33; PP- 12-14, in Opus Majus, II, 235-36; p. 15, in

Opus Majus, II, 240; pp. 15-16, in Opus Majus, II, 245-46;

pp. 16-17, iri Opus Majus, II, 241-42; pp. 18-20, in Opus Majus

^

II, 258-63 ; pp. 23-27, in Opus Majus, II, 251, 247, 246, 247,

248, 250, 251, 252;part of p. 28, in Opus Majus, II, 252 ; and

part of p. 29, in Opus Majus, II, 267 ; pp. 30-36, in Opus

Majus, II, 267-74. All these passages occur in the Seventh

XXX INTRODUCTION

Part, i.e. that on Moral Philosophy. Further pp. 42-44, and

45-52 coincide with Opus Majus, I, 254-67 in the treatise on

Judicia Astronomies. After having already summarized these

passages in the Opus Tertium, it is not likely that Bacon would

have repeated them over again in the same work.

To sum up, I am inclined to think that we have the whole

of the Opus Tertium, as Bacon wrote it, now before us, except

(i) a digression de partibus animce (which may in substance be

supplied from Com. Nat., Bk. I, Part iv., Dist. iii.); (2) the

eighth " sin " of the study of theology which dealt with

preaching ; and (3) possibly some discussion of the remedies

for the " sins " of the study of theology.

The text of the present edition is based on the Winchester

College MS.^ This has been compared with the Tanner MS.and with Professor Duhem's edition of the Paris MS. All

variants are noted except differences in the order of words

and differences in spelling. The fragment in the Cambridge

University Library has been collated, but only such variants

as seemed of importance have been given. Titles of chapters,

etc., which are entirely wanting in the Winchester MS. have

been taken from the Paris MS. so far as this extends : the titles

in the new fragment are supplied from the context. All these,

together with any paragraphs or sentences inserted in the text

and not found in the Winchester MS., are enclosed in square

brackets.

W = Winchester College MS. 39.

T = Tanner MS. 1 16 in the Bodleian Library,

C = Cambridge University Library, Ff. 12.

P = Professor Duhem's edition of the Paris MS. Bibl. Nat.

lat. 10264.

1 References to the folios in the text are to the Winchester MS.

SUMMARY/On the Value of Mathematics in Directing the State.

Mathematics is valuable to the state (i) in giving knowledge

of past, present and future; (2) in promoting wonderful con-

trivances for the advantage of the state. The method of

making forecasts has already been laid down, but little has

been said about the practical applications of the science (p. i).

For both objects we must know the " complexions " of

things. For as complexions vary, so vary health and sick-

ness, sciences and arts, occupations, languages, morals in

different regions ; and there are similar differences in the same

region, and at different times (p. i).

But the complexions of things cannot be known unless the

causes of these complexions are known (p. 2). The causes of

diversities of complexions and of all things below are the

celestial bodies. This is specially clear in the case of the sun,

whose influence on generation is most marked. Avicenna

maintains that all normal generation and growth and the

beginnings and ends of life and death depend on celestial

motions and influences. Besides the various motions of sun

and moon, and days, weeks, months and quarters, the revolu-

tions of the higher planets' have to be considered. Their

motions are slow, Mars completing his orbit in two years,

Jupiter in twelve, Saturn in thirty, and so their effects are

seen after a long time, and recur at stated intervals (pp. 2-3).

Similarly after many revolutions important results follow not

only in the natural but also in the political and religious

world (p. 3). Thus, as Albumazar points out, in the kingdom

of the Persians after ten revolutions of Saturn, the kingdom of

^ A summary of a summary presents special difficulties, and the present

summary amounts in parts almost to a translation.

xxxi

xxxii OPUS TERTIUM

Alexander arose ; after another ten, Jesus Christ appeared •

after ten more Manes, and after ten more, Mahomet. Changes

of this kind are not confined strictly to ten revolutions : they

may happen in the ninth or eleventh, and this according to

the influence of the conjunctions of Saturn and Jupiter, of

which we have spoken in our section on religions (p. 3).

There are three kinds of these conjunctions,—great, greater,

greatest. Albumazar shows that every 20 years a great

conjunction signifies scarcity of corn, the elevation of the

powerful, etc. ; every 240 years a greater conjunction signifies

atmospheric changes and a tendency to changes of faith and

manners ; every 960 years a greatest conjunction signifies

floods, earthquakes, fiery impressions in the air, revolutions of

kingdoms and empires. Further, monstrosities also occur

according to the configurations of the heavens (pp. 3-4).

Philosophers therefore ascribe all events on earth to celestial

influences, which either are the direct cause, as in the natural

world, or produce a tendency, as in the domain of humanwill ; for the will cannot be forced, as both true faith and all

philosophy assert, and yet it can be urged by the complexion

of the body, and by the influence of the heaven, which is the

cause of such complexion, so that a man voluntarily wills that

to which celestial inclination moves him : just as we often see

the intellect following the promptings of sense, not on com-

pulsion but voluntarily.

These things are proved by experience and indubitable

authority. For Noah and his sons first taught this science to

the Chaldeans ; from them through Abraham it came to the

Egyptians ; and thence to the Greeks and Latins (p. 4).

Roots of Astrological Judgments.

The roots of these judgments or forecasts are found in the

natures of the stars. We ought to know the properties of the

seven planets, and the fixed stars, especially the stars of the

twelve signs of the Zodiac, and what regions, things and parts

of things are dominated by each. For at the beginning of

the world, according to one explanation, the planets and twelve

SUMMARY xxxiii

signs were in direct ofcertain regions, and then the atmosphere

of each region was changed, and this change has proved last-

ing, since impressions received in youth remain in age (p. 5).

So with different things in the same region;for they are

brought to birth when different planets and different signs are

elevated over them, though the region is the same. Further

different combinations of celestial influences come from the

same stars to different parts of the same region. To every

point of the earth come cones of influences from the stars, and

these produce different tendencies in every point of the earth.

Examples are different kinds of grasses growing nearly in the

same place, twins of different complexions in the same womb

(P- 5).

Different stars have special relation to different parts of

the body, e.g. the Ram to the head, the Bull to the neck, etc.

This is shown by results. Thus if the moon is in the sign that

has relation to a particular member, it is dangerous to touch

that member with iron, as Ptolemy says and Haly explains

more fully (p. 6).

There are other roots of astrological forecasts.

One ought to know the dignities of the different planets

in the different signs and in different parts of the same sign.

Each planet has five dignities, called house, exaltation, tripli-

city, term, face—the strongest being the house, the weakest the

face, so when the sun is in the sign in which is his house, i.e.

Leo, his influence is strongest ; when he is in the opposite

sign, Aquarius, his influence is least ; and so on (pp. ^-jy

Further the aspects of the planets have to be considered, i.e.

their relations to each other. These aspects take five different

modes, namely, conjunction, opposition, sextile, square, trine

(p. 7).

Thus the powers of the planets and their effects in this

world for good and evil vary marvellously, as all authorities

teach and as we know by experience, though the commonherd of philosophizers gives no heed. Thus Jupiter is always

beneficent in himself, yet when he is in conjunction with the

moon, it is no use to take medicine ; for the patient is soVOL. IV. c

xxxiv OPUS TERTIUM

strengthened by the beneficent action of Jupiter that he

resists the power of the medicine (p. 7).

We have already mentioned what wonders result from the

conjunctions of Jupiter and Saturn ; and certainly the other

aspects of these and the rest of the planets have wonderful

influence. In the treatise on religions the importance of the

conjunctions of Jupiter with each planet has been shown,

in connexion with the number, order and times of the various

religions (p. 7).

Next we must notice carefully the position of the planets

in their orbits. Thus when the sun is in the higher part of

his orbit, things born on earth grow more in a week than at

other times in a month. When the moon is so situated,

the tides are stronger, and the force of all moist things, fish

are largest, etc. (p. 8).

Special attention is to be given to the conditions of the

moon, which has great influence owing to its nearness to the

earth and the varieties of its motion, light and shape. Besides

the aforesaid conditions common to all planets, the effects of

the twenty-eight mansions of the moon, as it passes through

the Zodiac in twenty-eight days, have to be considered, which

are especially of importance in forecasting the weather. Then

we must observe when the moon is in the head or tail of the

Dragon, and when eclipsed. For if a difference in the moon's

light causes changes in the world, much more must the re-

moval of its light. And though the change is greater in an

eclipse of the sun when it happens, there are more eclipses of

the moon (pp. 8-9).

On Geography.

Besides considering the various ways in which the heavenly

bodies influence the earth, we must fifthly take into account

the earth itself, firstly distinguishing the habitable parts. The

first thing is to describe these in writing and in a map on

parchment, drawn up according to the rules of astronomy

and the reports of travellers, so that we may see with our eyes

the relative positions and sizes of the various regions and

SUMMARY XXXV

cities, and learn the differences in religion, laws, etc., of the

peoples and sects inhabiting them (pp. 9-10).

We shall then (i) know the relative positions and sizes of

the places of the world; (2) be led by this to learn their "com-

plexions," when we consider their relation to celestial forces

(e.g. distance from the sun which is the main cause of differences

of complexion in the various zones); (3) be able to infer the

complexions of natural things in each district; (4) consider

the different tendencies in the human inhabitants, in sciences

and arts, languages, laws, religions, etc. ; for men though not

forced (as will is free) are strongly inclined in various directions

by complexion and celestial influence. As a fact we knowthat men do differ in different places. (5) This knowledge

helps us to interpret the Scriptures, both in the literal and

spiritual sense. It is valuable (6) for the conversion of the

infidels ; missionaries should know geography so as to avoid

dangers which have been fatal to many ; and they should knowthe religion of the people to whom they go : for different argu-

ments are necessary for different religions. And (7) for the

repression of the barbarian invaders. Jerome says that the

nations shut in by Alexander will break their gates and come out

to meet Antichrist. If we knew from which side they will come,

we could reckon that Antichrist will come from the opposite

side. Are the Tartars the people indicated? (pp. 10-12).

[Astronomy is absolutely necessary to the rulers of

Church and state—as it is to the sailor, farmer, alchemist and

physician,—for the election of favourable times. The Tartars,

as we know from the words and writings of those who have

lived with them, pay the greatest attention to this and act

always when the constellations are favourable. Astronomy

also teaches us the changes produced by change of environ-

ment : e.g. a plant poisonous in one district becomes edible

when transplanted to another. The processes of nature can

be enormously accelerated by the human reason : thus in the

transmutation of metals alchemy by means of an artificially

prepared elixir can do in one day what nature could hardly

do in a hundred years] (pp. 12-13).

xxxvi OPUS TERTIUM

On Promoting Good and Hindering Evil.

I have therefore described and put in a map the places of

the world according to the laws of astronomy, and then given a

fuller account of all the nations according to the evidence of

saints, natural philosophers and travellers— for two main

reasons :

—

(i) That we may have knowledge of past, present and

future both in the world of nature and in the world of humanwill. Such knowledge is more certain in the world of nature.

To attain greater certainty, we should examine the histories

and find out when marvellous things happened : then we should

consider the astronomical tables for those times and see what

constellations caused or signified these marvels : then by ex-

tending the tables to future times, we shall find similar con-

stellations and have foreknowledge of future events (pp. 13-

14).

(2) Still more important is the promotion of foreknown

good and the prevention of foreknown evil. It is of great im-

portance to choose the favourable times for every undertaking

(pp. 14-15). Further, the fate of a whole population can be

changed by a change of atmosphere, such as is produced by a

strong constellation. If the celestial forces could be fixed and

preserved artificially, in a medicament or anything else scien-

tifically prepared, we could produce such changes at will.

And this leads one to consider whether charms, prayers, curses,

etc., have any power : the vulgar regard these as magical, but

the wise as in many respects philosophical (pp. 15-16).

Magicians properly so-called are either unconscious self-

deceived charlatans, or deliberate impostors. These effect

nothing except by chance, unless demons assist them and pro-

duce results in order that they and their dupes may be further

confirmed in their errors. There is another kind of magicians,

those who work on scientific principles but for evil ends ; of

this kind will be Antichrist and his followers who will work

with full scientific knowledge and entirely for evil ends : and

when science fails, demons will do the rest, to the confusion of

the whole world (pp. 16-17).

SUMMARY xxxvii

These magnificent sciences should not be denounced be-

cause evil men through them can work mischief, but the study

of them ought to be confined to certain persons authorized

by the Pope. " And so if the Church ordained de studio, good

and holy men could labour at these magical sciences by special

autxhority of the Pope" (pp. 17-18).

I did not treat all these subjects (i.e. about geography,

alterations of places and things by celestial powers, forecasts

, and secret works) in Opus Majus, but only geography. Other

subjects I treated in the Opus Minus when explaining that part

of the Opus Majus (p. 18).

After these I added the works of geometry, arithmetic and

music, whichi are among the greatest secrets of nature, but in

which there is nothing magical. As wonderful things of this

sort have been done in my time as well as in old times, I can

speak briefly of them without being thought to exaggerate

—

e.g. burning glasses (most efficacious in war), flying machines,

sailing machines, and scythed chariots moving without animals

to draw them, [musical instruments], and so forth, some of

which I have touched on elsewhere (p. 18).

Afterwards I touched briefly, as I had done before in the

section on the six religions, on the value of mathematics in

confirming the faith and converting infidels and repressing

the reprobate. For the weapons which Antichrist will use

against the Church may now be used against the Tartars,

Saracens, etc. Otherwise they will never be properly over-

come, for wars are doubtful and as often disastrous to

Christans as to infidels ; as is clear from the last invasion of

Damietta by King Louis of France. And if the infidels are

defeated, they recover their lands as soon as the Christians

return to their own country (pp. 18-19).

On Optics.

The science of Optics is necessary for all sciences : it is

neglected by the Latins : hence I give special attention to it.

In case the work sent to Your Holiness be lost, I give here a

summary. The subjects treated of are : the sensitive powers of

xxxviii OPUS TERTIUM

the soul, with their organs, objects and operations ; the origin

and composition of the eye, the optic nerves and their rela-

tion to the brain, the coats and humours of the eye—with dia-

grams (pp. 20-22). I then take the function of vision, and

show that impressions (or "species") must emanate from

the visible object, and explain the difficulties arising from

(i) the smallness of the pupil; (2) the mixture of colour rays

in the pupil; (3) the mixture of colour rays in the medium

(pp. 22-4).

Chap. I. Next the conditions necessary to vision are con-

sidered—species of the object, light, distance ; the object must

be in front of the eye (contrast hearing and smelling), of

suitable size, denser than the medium ; other conditions are

rarity of medium ; time ; healthy state of eye : position—an

oblique angle of vision sometimes producing a double image

(pp. 24-6).

Chap. II. Next the classes of things of which vision takes

cognizance, and the three general modes of vision, viz. through

sense, recognition, and argument (pp. 26-8).

Chap. III. Particular modes of vision (connected with the

structure of the eye) (pp. 28-9).

Chap. IV. Errors arising from rays proceeding from the

eye and the object. Why, e.g. do we see a cloud at a distance

but not when we are in it ? Double vision considered

(pp. 29-30).

Chap. V. Further consideration of the three general modes

of perception in relation to the conditions of sight. Excessive

light impedes vision. Effects of excessive distance and of

rapidity of motion on accurate perception of light and colour

(pp. 30-1).

Recognition, or knowledge derived from repeated experi-

ence, makes clear diversities perceived but not distinguished

by sense : e.g. the variety of the moon's light ; or the colour of

an object seen through a fine parti-coloured cloth (pp. 31-2).

Chap. VI. Of perception through reasoning. Ways of

judging distances. Different phases of the moon explained in

a long chapter. Reasoning process also needed in estimating

SUMMARY xxxix

size. In looking at a sphere we see less than half. Stars at

rising or setting look larger than at the meridian : explana-

tion of this (pp. 32-3). Optical illusions resulting from motion

and rest. Discussion of the difficult problem of scintillation of

the fixed stars (pp. 33-4).

Finally the question is considered whether vision by re-

collection and argument implies the co-operation of the rational

soul. I maintain that it does not, as animals use these pro-

cesses. It belongs to the sensitive soul, whose power includes

thought, imagination, memory and calculation (p. 34).

Chap. VII. Direct vision having been treated, there remain

reflected vision and refracted vision, the laws of which have

been explained in the Opus Priinmn and the Opus Tertium but

chiefly in the De multiplicatione specieruni (pp. 34-5). In the

present treatise on Optics I have applied these laws to show

how rays proceeding from objects act on vision. In a mirror

the real object is seen. In a plane mirror the image and the

object appear as equidistant on opposite sides of the mirror.

In the six other kinds of mirrors—spherical, conical, cylindrical,

each of which may be either concave or convex,—the apparent

" place of the image " varies greatly, and its shape. These points

are explained in the Optis Majus with diagrams (pp. 35-6).

Incidentally, it is shown how the changes in the plumage of a

peacock's tail or a dove's neck depend on the angles at which

the light falls on them (p. 36).

Double images are explained, and the cause of the scintilla-

tion of a bright distant object, such as a cross on a church

tower : both points on which experts on optics generally go

wrong (p. n).Chap. VIII. Refraction. Rays falling perpendicularly on

the first coat of the eye or cornea, enter the opening of the

uvea as far as the lens, and are refracted on the surface of the

vitreous humour. Rays falling obliquely on the cornea are

there refracted and so reach the lens where is the power of

vision (pp. 37-8). The " place of the image " is then investi-

gated in the various kinds of refraction. Refraction needing

a twofold medium, the eye may be in the rarer medium, the

xl OPUS TERTIUM

object in the denser, or vice versa : refraction may take place

at plane surfaces, at concave, or convex. The ten various

combinations are explained with diagrams, and illustrations

given from common experience (pp. 38-9). All wonder whya stick looks broken in the water ;

" artists " are always dis-

cussing this in their disputations de quolibet, but none of the

Latins could ever give the right explanation, because they

are ignorant of the laws of refraction (p. 39). The appearance

of unusual size, which sun, moon and stars get owing to

the interposition of vapour, is another illustration of these laws

(pp. 39-40). And I have shown how a lens placed over small

letters makes them appear larger—an instrument very useful

to old people (p. 40).

Chap. IX. On the practical application of this science

[ii) to Divine wisdom, in interpreting the Scriptures correctly

(p. 40) ; (3) to political problems (p. 41). By refractions of

mirrors, one man can be made to appear a multitude. Hidden

things can be disclosed ; distant things brought near. These

applications are useful for the conversion of the infidel and the

repression of the reprobate (p. 41).

No man can at first understand these scientific truths ; he

must take them on trust, hoping in time to understand. Howmuch more humble ought we to be in the presence of things

divine ! This argument is more convincing than words

(p. 42).

On the Science of Experiments.

This part is more valuable than all the others. For this

science is more helpful to all the others, than any one of them

is to any other. It is both a science in itself and a method

applicable to all sciences. Knowing that argument may lead

to truth but does not remove doubt, it neglects argument, and

both investigates the reasons on which conclusions are based,

and tests the conclusions themselves, by experience (p. 43).

This science has three leading features: (i) it verifies all

other sciences by bringing them to the test of experience ; the

form, colours, etc. of the rainbow are taken as an example

SUMMARY ' xli

(pp. 43-4) ; (2) it explains truths whicli belong to other sciences

but lie beyond the scope of their methods of investigation.

An example in Medicine is the art of prolonging human life :

the physician gives only rules of health which no one can keep :

the experimenter tries the various means which he has observed

are effective in the case of animals (pp. 44-5). In Mathematics

an example is the spherical astrolabe which should move auto-

matically with the motion of the heavens (p. 46). In Alchemy

again the experimenter, having examined the various degrees

of gold existing, seeks a medicine which will remove all cor-

ruptions of baser metals and produce the perfect gold—and

this is the secret of secrets, which by reducing all things to the

prima materia, will also remove all corruptions of the humanbody and prolong life (pp. 46-7).

This science further lays bare all magical arts, separating

truth from falsehood.

Its value beyond the limits of other sciences lies in a

knowledge of things future, present but secret, and past : in

this it surpasses judicial astronomy (pp. 47-9).

(3) The remaining point in which its value consists is in

the observation of miracles of nature and the application of

them to inventions. Such are the mutual attractions of

various bodies, such as metals, or of parts of animate things

when divided (pp. 49-50). Since I saw this, nothing seems

incredible to me, if properly attested, though I may not see

the reason of it (p. 49).

There are means of producing perpetual warmth, fire, and

light : for many things burn which are not consumed by fire.

Aristotle in his Book of Secrets gives marvellous examples

of the power of plants and stones to produce changes in

individuals and multitudes (pp. 50-51).

Then wonders can be done by explosive substances.

There is one used for amusement in various parts of the world

made of powder of saltpetre and sulphur and charcoal of

hazelwood. Yox when a roll of parchment about the size of

a finger is filled with this powder, it produces a startling noise

and flash. If a large instrument were used, the noise and

xlii OPUS TERTIUM

flash would be unbearable ; if the instrument were made of

solid material, the violence would be much greater (p. 51).

This science commands other sciences to make its instru-

ments. It orders the geometer to make a mirror by means of

which it can burn anything combustible, melt every metal,

turn every stone to lime ; and destroy armies and castles at

any distance (pp. 51-2). It orders the astronomer to choose

certain constellations, and in them the experimenter produces

medicaments by which he can alter the complexion of in-

dividuals or multitudes. Words at such times receive the

power of the heavens and have more effect when they last,

than things : and words can be written and will last as long as

things (p. 52).

This is the origin of all philosophic images and incanta-

tions. And so this science distinguishes between those made

according to the truth of philosophy and those made according

to the falsity of magical art (p. 53).

Aristotle used this science when he gave the world to

Alexander ; and Antichrist will use it far more powerfully

than Aristotle (pp. 53-4).

On Moral or Political Science.

The science of the good of the soul rules all other sciences,

which are only useful to man so far as they serve the good of

the soul. So this science ordains who shall teach and whashall learn all the other sciences (p. 55).

It has six principal parts (p. 55).

(1) The first deals with things concerning God, angels and

demons, the resurrection of the body, future life, and concern-

ing the high priest who is the law-giver or founder.

I have collected here witnesses to Christ from many pre-

Christian philosophers, to whom God revealed much of His

sacred truths (pp. 55-7).

(2) The second part deals with public laws (a) those which

pertain to divine worship;(d) those which pertain to marriage,,

justice and police (pp. 57-9).

(3) The third part deals with personal morality. I have

SUMMARY xHif

quoted largely from heathen philosophers (especially Seneca),

whose morality may well put Christians to shame, and I have

written at length on anger, the worst vice of rulers (pp. 59-61).

(The latter sections of this part I had not time to revise before

sending, and I now send a corrected copy) (p. 61).

(4) The fourth part is superior to all the rest of philosophy;

it considers religion with a view to finding the one which

alone contains the salvation of mankind ; as Aristotle in his

Politics considered the laws of all states that he might find the

supreme good (pp. 61-2).

We are certain that the Christian religion is this one. Yet

professed Christians are few compared with the adherents of

other religions : and real Christians are few compared with

professed Christians (p. 62).

The objects of this part of philosophy are (a) to convert

the whole world to the truth;

(d) to fortify men against all

temptation;

(c) to bring the imperfect to the perfect knowledge

of truth;

(d) to furnish the faithful with reasons for their

faith (p. 63).

There are two ways of proving the truth of religion (p. 63).

One is by miracles : but this is not in the power of man. The

other is by philosophy, which is a general revelation of Godto all mankind (p. 64).

In pursuing this latter method, I have mentioned the six

chief religions of the world, and the three principles on which

they are distinguished, namely according to their ends,

according to nations, according to planetary influences (pp.

65-7).

Next in considering which religion should be preferred, wehave to establish the universal truths concerning God. Godis the first cause, eternal, having infinite power, wisdom and

goodness, creator and ruler of all. From this it follows next

that man should do the will of God (p. 67).

To do the will of God, he must know it. For this special

revelation is necessary. For, as all philosophers agree, mancannot know the smallest material thing as it really is, far

less spiritual things (p. 68).

xliv OPUS TERTIUM

It follows that God will make a revelation ; divine wisdom

and infinite goodness require that he should (p. 69).

God, I argue, is one and the human race one ; therefore the

revealed religion will be one and will be communicated through

one perfect and sufficient law-giver (p. 69),

I have then investigated the methods by which the perfect

law-giver may be known (p. 70).

Pagans and idolaters, who have many gods and worship

created things, need not be considered. Tartars though

monotheistic tend in some directions to idolatry. The other

three religions are more reasonable, the law of Christ, the law

of Moses, the law of Mahomet (p. 70).

Philosophy is shown to be favourable to the Christian

religion, and opinions of non-Christian philosophers in con-

demnation of the Jewish and Mohammedan religions are

quoted (pp. 70-1).

Considering the laws more particularly, we see that the

Jewish religion is not complete in Moses and waits for the

Messiah, which is Christ. Jewish religion in practice was

irrational and displeasing to God, as appears in the Scripture.

Its promises are mainly material, not spiritual, Mahomet

prefers Christ to all the prophets : and philosophy reproves

the Mahometan religion. Mahomet himself was an adulterer

(pp. 71-2).

The different religions are based on certain histories which

are recognized as authoritative by the adherents of each. If

we wish to use our histories in favour of our religion, we must

for the sake of argument grant the histories of others ; if we

concede their histories, they will concede ours. We shall then

be able to prove that neither Moses nor Mahomet is to be

compared to Christ (pp. 72-3).

Further Alpharabius gives many ways of testing religions :

one is that the perfect law-giver should have the evidence of

preceding and succeeding prophets. • Christ has this. Another

way is by miracles. Christ performs the greatest of all

(miracles in forgiving sins (p. 73).

SUMMARY xlv

Further the highest moral ideals are found in the Christian

religion, not in the others (pp. 73-4).

After this I went on to show how the hardest articles of

the faith can be proved, especially that most difficult one con-

cerning the Sacrament of the altar. This is proved by holy

writ, all the Saints, the consensus of Catholic doctors and

infinite miracles. And as the Creator is present in every

creature, so the Redeemer must be present in every one re-

deemed : and this union is in the Sacrament (pp. 74-5).

(5) The fifth part of moral philosophy is concerned with

practical results. For faith without works is dead. Of the

four kinds of argument which moral philosophy and theology

use to persuade people, two—the dialectic and demonstrative

—appeal to the intellect ; two—the rhetorical and poetical

—

to the heart. The latter are the best (p. 75). These are little

known to the Latins.

As the whole power of rhetoric is needed here, I have con-

sidered the different styles—the homely, the moderate, and

the grand—and applied them to the treatment of divine things

(p. 76).

(6) Finally, I come to the last part of moral philosophy,

which concerns lawsuits, and I excused myself from dealing

with this (p. 76).

So ends the summary of the principal work.

On the Opus Minus..

Then it occurred to me to send Your Holiness a prelimin-

ary work, giving a summary of the subjects treated, that you

might easily see the general plan of the greater work, and

know what to demand from me, or another, if it were lost

;

and that I might add some things forgotten or intentionally

omitted (p. yy).

I added some introductory matter, explained in the present

work. In enumerating the parts of the Opus Majus, I added

in that on mathematics a treatise on celestial things. After

finishing the exposition of the Opiis Majus, I added a treatise

on alchemy, in enigmas, promising an explanation later (p. yy).

xlvi OPUS TERTIUM

Then I proceeded to the sins of study and their remedies,

and in the sixth sin I expounded the generation of things from

elements, as far as the special generation of animals and plants :

and I treated this part more carefully because it involves the

roots of natural philosophy, medicine and alchemy. Questions

of the immortality of the body after resurrection and of the

prolongation of human life are here treated ; and some ex-

planation of alchemical enigmas given (pp. 77-8).

The generation of humours from elements, the due propor-

tion in humours, the generation of inanimate things from

humours are treated : especially the generation of metals, as

this is required in the sixth sin of study. All this subject

is of the greatest importance. Then I showed the application

of this science to the exposition of Holy Scripture (p. 78).

Next I discussed the remedies for the sins of study, show-

ing by whom, at what expense and by what means great results

could be reached, for your Beatitude, the whole multitude of

students, the Church and Commonwealth (pp. 78-9).

So ends the summary of both works.

On the Enigmas of Alchemy.

A further explanation of alchemical enigmas is required.

For alchemy not only procures wealth, but, in conjunction

with experimental science, it can prolong life (p. 80).

These secrets must not be revealed to the vulgar (pp. 80-1).

For this reason, among others, I have distributed my remarks

on alchemy in three places—namely in the Second Workwhere I wrote (a) on practical alchemy and {b) in the sixth sin

of the study of theology, on speculative alchemy ; and in a

separate treatise a rough copy of which I sent by the hand of

John. In this latter, great questions of natural philosophy and

medicine, about digestions, humours, etc., are treated in philo-

sophical language, though they are closely connected with

alchemy : and at the beginning I have put some things in

enigmas. A fourth treatise is now added (pp. 81-2).

All four writings are necessary for a complete understand-

ing of the subject, and it is not likely that all four would fall

into the hands of anyone for whom they are not intended.

SUMMARY xlvii

Still as this is possible, I think it best that some secrets should

still be reserved for personal communication (p. 82).

Also I do not care to entrust a complete treatise on this

subject to a scribe, however safe he may be : though the one

who writes this is a man after my own heart (p. 83).

On the Explanation of the Enigmas of Alchemy.

"Bodies" are those things which do not fly from fire, or

evaporate, as metals, stones and other solids. " Spirits " are

things which fly from fire, as quicksilver, sulphur, sal ammoniac,

arsenic.

" Planets " are metals : Saturn = lead, Jupiter = tin. Mars

= iron. Sun = gold, Venus = copper, Mercury = quicksilver,

Moon = silver (p. 83).

Names sometimes used for gold are " stone," " body of

the Ebro " or some other river in which gold is found ; also

" Hibernian body " or " Hibernian stone," as the Irish used

to live on the Ebro (p. 84).

Silver is called " pearl " or " unio "—(on which see Solinus)

:

also "England ". Pale gold is called " England"—and good

gold is called "Spain" or "Apulia" or "Poland" or any

country where good gold abounds (p. 84).

" To rubificate " is to make gold, " to albificate " is to

make silver. "To convert Saturn into Sun " is to make gold

from lead, and so on. "Medicine" or "laxative medicine"

is the name given to that which being thrown into molten lead

turns it into gold : it is the same as elixir (p. 84).

The various technical meanings of "greater work" and" lesser work " are given (pp. 84-5).

" Stones " is the name given to the raw material from

which the elixir is made ;" prepared stone " is the elixir itself.

" Herbal stones " = hairs, " natural stones " = eggs, " ani-

mal stones " = blood (p. 85).

The '

' four elements " are sometimes to be taken literally;

sometimes metaphorically, when they mean the four spirits, or

the four humours, or the four points of the compass, or the

four seasons, or the four principal parts of an animal : because

there is a complexional correspondence between each set of

xlviii OPUS TERTIUM

these things. Similarly the humours are called by the names

of elements, spirits, etc. (pp. 85-6).

On the Keys of Alchemy.

The " keys " of this art is the name given to the operations

employed for the making of elixir ; namely purification, dis-

tillation, ablution, heating, calcination, mortification, sublima-

tion, division, incineration, resolution, congelation, fixation^

mundification, liquidation, projection (p. 86).

The " hidden spirit " {spiritus occultiis) is a humour which

is called blood in animals, but, when reduced to the materia

common to animate and inanimate things, it is called " the

humour of warm and humid complexion," which is found in

all things (pp. 86-7).

" To hold medicine in chains " is to fix it so that it does

not fly from fire. These are the principal enigmas, of which

I now make use (p. 87). Sun and Moon are made artifically

in several ways : one way is from mercury and sulphur, which

are the constituent parts of all metals (p. 87). Others try to

convert mercury alone into Sun and Moon, as they see mercury

converted into Saturn. Other forgers make a mercury very

like Moon, but it does not answer all the tests. Other sophists

purify Venus and Saturn by means of albifying and rubifying

waters, melt and throw into them purified spirits of arsenic

and sal ammoniac, and produce metals which can only be

distinguished from Sun and Moon by the means which 1 have

explained in the Second Work (pp. 87-8). Others again take

the four elements, which are called aqua vitcs, the humour of

air, the power of fire, and lime (of which I have written in their

place), in certain proportions, and produce Sun which they

desire. Similarly in the case of Moon (p. 88). Others take

only the four elements, in equal weights, and think they can

not only make as much Sun as they like, but even arrive at

the pri77ia fnateria. This will suffice for the present. For here

is contained the whole intention of philosophers. And with

the help of this and my other writings. Your Wisdom can

confer with the wise and convict every impostor (pp. 88-9).

So ends the 2nd (sic) work of Friar Roger Bacon.

[De utilitate Mathematice ad rem publicam diri-

GENDAM.]^

POST hec sequitur operatic ^ mathematice ad rem publi-

cam fidelium dirigendam. Et hec directio est in

2abus maximis rebus, scilicet in cognitione presentium,

preteritorum et futurorum secundum possibilitatem

philosophie, et in operatione mirabilium pro utilitate rei publice.

Et jam data ^ est via qualiter possibile * est convenienter ^

judicare; sed de operibus parum tactum est.

Non est autem possibile hec duo adimpleri, nisi sciamus

complexiones rerum, quia secundum varietates rerum stat

"

omne judicium.

Nam secundum quod complexiones variantur, tam homi-

num quam aliorum, variantur sanitates et infirmitates hominum,

et scientie et artes, et occupationes et negotia, et lingue et

mores, ut videmus in diversis regionibus. Nam in omnibus his

non solum rem.ote regiones in eodem tempore [variantur]," sed

propinque, ut omnibus notum est. Item res ejusdem regionis

variantur multipliciter in eodem tempore. Nam alie sunt

calide, alie frigide ; et homines in omnibus predictis variantur

in eadem regione, licet non tantum sicut in diversis regionibus.

Ceterum res eadem in diversis suis partibus, ut homo et alia,

similiter habent (sic) magnam diversitatem in eodem tempore.

Item eadem pars rei et eadem res numero mutatur multis

^ No title in W. At the top of the page are the words yesus, Maria. T.

(p. 2i) begins :" Item frater Rogerus Baciin in tercio opcre sic dicit : sed quod

hie scribitiir usque ad Perspectivam iion est in majori opere, sed tamen illud idem

in secundo opere lacius continetiir et aliter explicatur ".

^ T. comparatio. " T. om. data.

^ W. qualiter publice. ^' T. om. convenienter.

" T. complexiones rerum habitabilium, quia secundum varietates complexionum

stat.

'' MSS. om. variantur,

VOL. IV. I

2 FRATRIS ROGER I BACON

modis secundum diversa tempora, scilicet in horis diversis et

diebus diversis ^ et annis et revolutionibus multorum annorum,

et hoc tam in monstruosa generatione quam recta. Sed com-

plexiones rerum istarum sciri non possunt nisi cause huiusmodi

complexionum sciantur.

Cause vero omnium istorum inferiorum sunt celestia que

influunt virtutes suas et faciant varias complexiones in diversis.

Nam elementa, ut dicit Aristoteles 2° de Generatione,^ respectu

celi ^ agunt ^ tantum sicut securis respectu artificis ; ergo sicut

domificatori perartem suam ascribitur domus et non securi, sic

celo ascribuntur ^ effectus in his inferioribus et non virtutibus

elementorum, que tamen sunt hie maxime active. Item in

eodem libro ^ dicit quod 2x allacio solis in circulo obliquo '' est

causa generationis et corruptionis in rebus et specialiter in

rebus animatis. Nam in generatis per putrefactionem idem

facit virtus solis quod virtus patrum in seminibus, ut dicit

Averoys super 7^ Methaphysice.'^ Et in vegetabilibus ^ dicit

Aristoteles libro suo de illis, quod sol est pater plantarum et

terra mater. Et in 2° Phisicorum ^^ dicit quod homo generat

hominem et sol. Et Averoys dicit quod magis sol quam homo,

quia continuat suam virtutem a principio generationis usque in

finem ; et si ita est de hominibus, multo magis erit de brutis,

quia natura est magis sollicita circa homines quam circa bruta.

Et 18 de Animalibus ^^ Avicenna docet quod tota generatio

recta et augmentum in rebus et termini vite et mortis dependent

a celestibus motibus et virtutibus. -^^ Et prima variatio est per

dies naturales secundum revolutionem solis : deinde per septi-

manas secundum figuram et lumen lune et motum in quadraturis

I T. adds et septimanis et mensibus.

^ Cf. Arist. De Generatione et Corruptione, ii. 9.

* T. celestium. ^ W. non agunt. •' T. ascribenter.

8 Arist. De Gen. et Corrupt., ii. 10. "^ T. sub obliquo circulo.

^ Not in Averroes' Comment, in Arist. Metaph. ; ed. Venet. 1552, vol. viii.

In his Epitome, ibid. fol. 173^1, Averroes says :" In animalibus vero et plantis

sponte genitis ultimum movens est ipsa corpora celestia".

'Arist. (or rather Nicholas of Damascus) De Plantis, i. 6.

1" Nat. Auscult. ii. 2.

II Cf. Avicenna, De Animalibus, xviii, fol. 63b col. i. (ed. Venet. 1508).

1^ T. om. motibus et virtutibus.

OPUS TERTIUM 3

sui circuli : deinde per menses secundum revolutiones [soHs]/^

in signis diversis, precipue ^ per conjunctiones solis et lune :

deinde secundum 4*^^ anni per revolutionem solis in 4^15 s

Zodiaci ; deinde per revolutiones planetarum altiorum qui sunt

Mars, Jupiter et Saturnus, qui sunt tardi motus ; ad quos

sequitur '^ efifectus per revolutionem temporis multi ; secundum

quod in quadraturis suorum circulorum moventur per magna

tempora, accidunt effectus varii et longis ^ temporibus inter-

ceptis et secundum quod complent suos circulos : ut Mars in

2bus annis, et Jupiter in 12 et Saturnus in 30. Sic tardantur

effectus et suis temporibus renovantur.

Similiter secundum quod complent multas revolutiones,

fiunt multa et non solum naturalia sed renovationes principa-

tuum et regnorum, secundum quod dicit Albumazar in Libro

Conjunctionum ""j ut^ in tempore regni Persarum fuerunt 10

revolutiones [Saturni] ^ pertransite, exortum est regnum Alex-

andri. Et quando 10 alie revolutiones [sunt complete],^ dicit

quod apparuit dominus Jesus filius Marie, super quem sunt

orationes cum permutatione secte : non quod celestia sint cause

legis christiane, sed sunt in signum quantum ad Christum ; sed

hoc expositum est prius in distinctione de sectis. Et quando

complete sunt 10 alie, venit Meni ^'^ quidam rex cum lege que

est inter paganos et nazarenos. Et post 10 alias venit Macho-

metus cum lege sua. Et non artantur hujusmodi mutationes

ad 10 revolutiones, quia fortasse aliquando fiunt in 9a, aliquando

in 11^ revolutione, et hoc secundum potestatem conjunctionum

Saturni et Jovis, de quibus dictum est quando de sectis actum

est.

Et cum^^ conjunctiones sunt tres, scilicet magna, major et

maxima, ut habitum ^" est, docet Albumazar quod in omnibus

20 annis per magnam conjunctionem accidit mutatio rerum

magna. Nam signat super gravitatem annone et sublimationem

^ W. om. solis. " T. om. precipue. '^ T. qtiartis.

* T. consequuntur. ^ T. et in longis.

^Albumazar (Jafar ibn Muhammad), De Magnis Conjunctionibiis, Venet.

1515. Tract, ii., Differentia 8 (prope finem),

' T. 7it quando. ^ W. om. Saturni. ^ MSS. om. sunt complete.

1" T. Neni. " T. om. cum, ^^ W. et habitum.

4 FRATRIS ROGERI BACON

potentum et multa. Major vero corijunctio accidit in omnibus

240 annis et signat super aeris alterationes, et ad sectarum

mutationes et consuetudinum ^ movet corda hominum et ex-

citat. Maxima vero fit post quoslibet 960 annos et signat

super diluvium, terremotus, ignitas impressiones in aere, muta-

tiones regnorum et imperiorum.

Et non solum in recta generatione rerum accidunt hujus-

modi per revolutiones celestes, sed in monstruosa,^ sicut in

libro memorato dicit Avicenna,^ secundum figurationes celes-

tium virtutum accidunt huiusmodi monstra, ut quod filius

hominis habuerit caput arietis, et similia.

Philosophi igitur omnia que contingunt in his inferioribus

ascribunt celestibus, scilicet vel causaliter et effective ut in

omnibus naturalibus, vel ^ occasionaliter et inductive ut in

voluntaries. Nam voluntas cogi non potest, ut non solum fides

recta sed etiam ^ philosophia tota clamat, et tamen valet ex-

citari per complexionem corporis et virtutem celi que causat

hujusmodi complexionem, ut gratis velit homo illud ad quod

celestis inclinatio movet, non coactus. Secundum quod nos

videmus quod homines ad presentiam *^ rerum delectabilium, ut

ciborum et potuum et aliarum rerum, mutant suas voluntates,

et similiter per presentiam '' tristibilium ; et tamen sola species

venit ab eis et alterat sensum, et intellectus sequitur gratis

inclinationem sensus sine coactione, ut etiam contra legem Dei

faciat, [fol. 183, v] immo mutat legem suam,^ sicut Salamon

coluit idola propter amorem mulierum.

Et jam per experientiam probatum est quod hujusmodi

alterationes mundi contingunt per celestia, et auctores certi

sunt de his. Nam Noe et filius ejus Sem et primogenitus Sem

docuerunt primo Caldeos, deinde Abraham exivit de Uz

Caldeorum et docuit Egiptios, sicut hystorie et sancti et philo-

sophi testantur,^ quamvis vulgus philosophantium hec ignoret,

et ab Egiptiis et Caldeis venit hec scientia ad Grecos et Latinos.

^ T. consuetudines. ^ W. menstruosa.

^Avicenna, De Animalibus, xviii. f. 63a, i, ed. 1508.

* T. et (for vel). ^ T. om. etiam. ^ W. per phiHcia\

' W. p'mHcia\ ^T. om. siiam. ^ Cf. Op. Majus, i. 176.

OPUS TERTIUM

[De Radicibus Judiciorum Astrologik]

RADICES 1 horum judiciorum inveniuntur penes naturas

stellarum. Nam oportet hie scire que sunt proprietates

7 planetarum, et que provincie sequuntur complexiones cujus-

libet eorum," et que res et que partes ejusdem rei. Et similiter

de stellis fixis et ^ maxime de 1022 '^ quarum quantitas potest^

apprehendi per instrumenta, et inter illas precipue de stellis 12

signorum, ut sciantur bene proprietates illarum in effectu ; et

que regiones et que res et que partes rerum alterantur per

singulas. Nam a principio mundi fuerunt planete et signa 12

in directo regionum determinatarum, et tunc aer cujuslibet

regionis fuit alteratus nova et subita alteratione. Et quod nova

testa capit inveterata sapit}' Et ideo per banc viam dant philo-

sophi causam quare diversis regionibus dominantur planete

diversi et signa diversa, quamvis et alias ponant rationes.

Similiter de diversis [rebus ejusdem regionis. Nam quando

generantur semper in diversis] " temporibus, diversi planete et

signa diversa elevantur super eandem regionem. Et similiter

in eodem tempore veniunt diverse figurationes virtutum celes-

tium ab eisdem stellis ad diversas partes ejusdem regionis.

Immo si precise velimus loqui, scimus quod ad singula puncta

terre veniunt coni ^ diversarum piramidum virtuosarum a stellis

eisdem, que piramides inducunt diversitatem '-' in singulis punctis

terre. Quod probamus per effectum. Nam quasi in eodem ^^

puncto terre, vel in propinquissime positis punctis, nascuntur

herbe diversarum specierum, et in eadem matrice nascuntur

gemelli diversarum complexionum, et qui ex propria com-

plexione concreverant,^^ inclinantur ad diversos mores et ad

diversas artes et officia et alia multa.

1 T. Radices vero : with marginal note : Quomodo inveniuntur radices judici-

orum.

- T. horum. ^ T. sed. * W. 1422.

5 W. }wn potest. Cf. Com. Nat. (ed. Steele), 395 ; Op. Majus, i. 235.

^ T. quod nova testa capit, etc. Cf. Horace, Epist. i., 2, 1. 69-70.

^ W. om. words in brackets. " T. om. coni. ^ T. diversitates.

^^T.uno. ^'^T. concreverint.

6 FRATRIS ROGERI BACON

Et causa varietatis partium ejusdem rei accidit similiter ex

diversis partibus ^ stellarum et ex diversis figurationibus illarum

virtutum. Et conformantur stelle^ in natura et proprietate,

secundum quod caput conformatur stellis Arietis in com-

plexione, et collum Tauro, et sic ulterius per singula membra.

Et hoc probamus per effectum. Quoniam si luna sit in signo

conformato membro, periculum est tangere membrum ferro

;

ut dicit Ptolomeus in Centilogio.^ Nam, ut Haly"^ in exposi-

tione istius verbi dicit, tunc ad membrum illud confluunt

humores et multiplicant ^ ibi, et inde accidunt multa incommoda

sepe.^ Nam putrescit locus ex superfluitatibus " humorum et

generantur apostemata et fistulantur membra, et hoc ante oculos

nostros sepe accidit, sed vulgus non considerat quia nescit

celestia.

Et alie radices sunt horum judiciorum. Nam oportet bene

scire dignitates planetarum in signis, quoniam quilibet planeta

habet magnam convenientiam et differentiam respectu diver-

sorum signorum et respectu partium ejusdem signi, unde

secundum hoc fortius agunt vel deterius agunt ^ in hoc mundo.

Et quilibet habet 5 dignitates que vocantur domus, exaltatio,

triplicitas, terminus, facies ; et sunt hec nomina methaforica,

[secundum quod a principio fere omnia vocabula scientiarum

secretarum sunt data per methaforas] ^ ut ab indignis et vulgo

occultarentur, et in Majori Opere sunt hec nomina exposita,^*'

nee modo vis est, nisi quod ^^ sciamus quod maxima fortitudo

est domus et facies ^^ minima, exaltatio valet 40^, triplicitas tres,

terminus duas.

Secundum igitur quod Sol est in signo quod est domus

ejus, ut Leo, tunc fortissme agit, ut ^^ videmus hoc per effectum.

Nam calor fortissimus est tunc ; et secundum quod est in

^ T. virtiitibus. ^ T. stellis.

^Cf. Centiloquium, § 20 (ed. Basil. 1541).

* I have failed to find the passage in Haly's De Judicus Astrorum (Basil-

1551) which however is not an exposition of Ptolemy's Centiloquium: Bacon

may be referring to another work of Haly.

5 T. multiplicantur. ^ T. se. "^ T. superfluitate.

^ T. om. agunt. ^ W. om. words in brackets.

1» Vol. i, pp. 259-61. " T. ut (for quod).

" T. facies est. i» 7, g( (for ut).

OPUS TERTIUM 7

opposite signo, sic minimum habet effectum, ut in Aquario

;

tunc enim omnia mortificantur. Nam et ille mensis vocatur

mensis mortuus, unde Aquarius vocatur detrimentum Solis,

unde animalia non faciunt fetum in illo mense, quamvis multa

omni alio mense producant fetum, ut columbe.^ Et quando

planete sint " sic in suis dignitatibus, videndum est quis eorum

habeat ^ plures dignitates in conjunctione * et secundum hoc

stabit alteratio rerum inferiorum ad illud tempus.

Et preter hec considerandi sunt aspectus planetarum. Namnon solum ex signis habent diversitatem sed ex seipsis,secundum

quod aspiciunt se 5 modis. Nam possunt esse in eodem signo

et tunc vocatur conjunctio, vel in oppositis et tunc vocatur

oppositio, vel unus in 3° signo ab alio et tunc vocatur sextilis

aspectus, vel in 4° et tunc vocatur 4^« aspectus, vel in 5 to et tunc

vocatur trinus.

Et sic ^ miro modo variantur [fol . 1 84, r] virtutes planetarum

et operationes eorum in hoc mundo tam in malum quam in

bonum, secundum quod auctores omnes docent et nos videmus

in effectu et per experientiam, licet vulgus philosophancium

non consideret. Nam licet Jupiter sit semper [causa] '^' bonarum

operationum quantum est de se, propter bonitatem sue virtutis,

que vitalis est et confortat, tamen, si Lune conjungatur, non

prodest accipere medicinam. Nam in tantum confortatur

natura ' ex beneficiis ® Jovis quod resistit virtuti medicine et

impedit operationem eius, sicut volunt Ptholomeus et Haly

ejus expositor in Centilogio.^ Et jam exemplificatum est

superius de conjunctionibus Jovis et Saturni, quomodo accidunt

mira in hoc mundo, et certe sic est de aliis aspectibus eorum et

ceterorum planetarum. Et in tractatu de sectis ^° manifestatum

est quomodo mira contingunt ex conjunctionibus ^^ Jovis cum

singulis planetis, secundum quod per has conjunctiones investi-

gatur ^^ numerus et ordo et tempora sectarum.

^ T. columba. '^ T. sunt; om. sic.

^ T. habet. * T. in quo est (for in conjiinctione).

^1, similiter. ^M^S. om. causa. '' W. om. }iatnra.

^T. beneficio. " Ceniiloquium, § 19 (ed. Basil. 1541).

^"Opus Majus (Bridges) i, 253-269. " T. conjiinctione.

^^ T. investisantur.

8 FRATRIS ROGERI BACON

Ceterum considerandum est diligenter, quando planete sunt

in altioribus partibus suorum circulorum, et quando sunt in

inferioribus, et quando sunt in mediis locis, scilicet in quadra-

turis. Nam secundum hoc variantur res mirabiliter, quoniam,

quando Sol est in parte superiori sui circuli, vel prope, ut in

solsticio estivali, tunc omnia terre nascentia plus crescunt in una

septimana quam alias in quindena, et plus in una quindena

quam alias in mense, et plus in uno mense quam alias in

duobus, sicut ad sensum videmus. Et similiter quando Luna

est in partibus superioribus suorum circulorum, scilicet epicicli

et ecentrici, fiunt multe mutationes rerum et fortes.-^ Namtunc accessio maris est- fortior et virtus omnium humidorum,

et tunc pisces marini," et maxime qui ^ degunt in conchis, sunt

meliores, et multa fiunt, sicut docent auctores ^ et experientia :

et sic de aliis planetis accidit, ef" maxime de individuis altiori-

bus, que sunt ]\Iars, Jupiter, Saturnus.

Specialis ^•ero consideracio est de conditionibus Lune. Namquia propinquior est terre, et quia multas habet varietates in

motu, luce et figura," quas non habent alii planete remotiores

a nobis, miris modis alterantur res. Et preterea omnes con-

ditiones dicte superius communes omnibus planetis * consider-

ande sunt in Luna. Et preter has consideratur eius variatio

penes mansiones suas 28 quas habet, secundum quod transit

per totum Zodiacum infra 28 dies. Quantum enim transit in

die vocatur mansio, et Luna habet in qualibet mansione diversas

virtutes ; et secundum has oriuntur diversi venti, et alteratur

aer in siccitate et humiditate, calore et frigore ; ita quod homo

exercitatus in his posset omni die pronosticare aeris disposi-

tiones, secundum quod dicit Albumazar in maiori Introductorio

Astronomic,^ et experientia scitur hoc. Deinde videndum est

quando est^" in cauda vel capite Draconis vel prope, quia

per^^ hoc multum variatur ejus operatio propter qualitates

^W. multe divinationes rerum et sortes. - T. quantum potest (for est).

* W. maximi. * T. qjie. ' T. acfores.

'^ W. om. ci.' T. motu et hue et signa. - T. adds maxime.

'' Cf. Jafar ibn Muhammad, Introduciorium in Astron., i. cap. 5, Venet. 1506.

'' W. om. quando est. ^^ T. secundum.

OPUS TERTIUM 9

capitis vel caude Draconis : deinde quando eclipsatur. Namsi ejus luminis diversitas multum alterat^ mundum, oportet

quod privatio sui luminis sit causa magne transmutationis,

sicut absentia naute est causa periculi navis, cujus presentia est

causa salutis. Et licet major sit mutatio mundi in eclipsi Solia

quam Lune ad tempus illud, tamen frequens est eclipsis Lune

in eadem regione, non sic de Sole.

[De Locls Mundi].-

HEC igitur et hujusmodi ^ consideranda sunt in celestibus

quatenus sciamus complexiones et naturas rerum in

hoc mundo inferiori. Sed 5tum quod est hie sciendum,'^ et

primo est ut sciamus distinguere partes habitabiles ^ secun-

dum situs suos et '-' figuras, et hoc est unum de maximis funda-

mentis " sapientie, tum propter divina turn propter humana.

Nam primo occurrit hie ® divisio locorum et descriptio tam in

scripto quam in pictura seu figuratione in membrana, ut oculis

nostris contemplemur nomina et situs et distantias omniumregionum et civitatum famosarum ad invicem,^ ut sciamus

omnium gentium diversitates in linguis, in moribus, in sectis,

ritibus^'^ et legibus, et que sunt sine lege, ut sciamus ubi sunt ^^

pagani, ubi idolatre, ubi Tartari, ubi scismatici, ubi Sarraceni,

ubi Christiani et Judei et alie diversitates.

Hie ergo^" oritur cognitio locorum mundi et decursus

marium plena et perfecta, cujus utilitas pulcra est. Nam primo

possumus contemplari totum hunc mundum secundum distinc-

tionem partium suarum, quantum qualiter^^ quelibet distat ab

oriente et occidente, septentrione ^^* et meridie, secundum

eandem proportionem quam habent in rerum natura;quia

1 T. alteret.

'^ Title in T. Quod per astronomiani possunt sciri presentia preteritaet futura.

* T. adds niiilta.

* The text seems to be corrupt ; but cf. Op. Majus, i. 376, 390.

^ T . habitabiV , W. habitabilis. ^ T. vel. ' W.ftindatis.

* T, hoc. ^ W. ab invicetn. i** T. in ritibus. '^ T. sinf.

1^ T. igitur. 1'^ T. om. qnaliter. ^^ T. et jtrione.

10 FRATRIS ROGERI BACON

secundum illam formam qua posita sunt sub celo, possunt

poni ^ ante oculos nostros in scripto et figura per leges astro-

nomorum et naturalium philosophorum, qui per experientiam

itineris et navigationis investigaverunt omnes partes habitabiles,

turn per se ipsos turn per fide dignos. Nam Aristoteles misit

plura milia hominum per mundi loca auctoritate ^ Alexandri

magni, et similiter alii sapientes et reges scrutati sunt et certi-

ficaverunt de his.

Fulcra igitur est consideratio de his et utilis valde. Namprimo sciemus quantitates et situs et distantias et figuras

locorum ;2° excitabimur per hoc ad cognoscendum com-

plexiones eorum, cum comparavimus ea ad celestes virtutes.

Nam de piano videbimus quantum elongantur singula loca

a Sole vel appropinquant ei, et penes hoc est principalis variatio

regionum in complexione secundum diversa climata et spacia

ante climata et post ilia, ut in universali prius est inquisitum.

Et auctores ^ docent qui planete et que signa dominentur

singulis regionibus. Et 3^ variantur per stellas fixas que

fe[fol. 184 vjruntur super eas, et docetur in libris que sunt*

ille stelle et quas habent virtutes, ut sic possint loca singula

cum complexionibus suis notari.

Deinde possumus 3^"^ utilitatem considerare, ut sciamus

complexiones omnium rerum per complexiones locorum, quia

secundum varietatem virtutum locorum est rerum varietas in

sanitate et infirmitate.

4to possumus considerare varietates hominum in scientiis

et artibus, in ^ Unguis et moribus et consuetudinibus et sectis

et legibus et negociis et officiis. Nam licet ad hoc non cogan-

tur homines, quia liberum arbitrium non potest cogi, tamen

ad hec omnia fortiter inclinantur et inducuntur per complexi-

onem et per virtutem celi, ut hec omnia velint gratis ad que

celestis virtus cum complexione inclinat, Videmus enim quod

variantur homines secundum hec, scilicet locorum mundi et

celi varietatem.

5^0 possumus'' per hec loca scire totum decursum textus

1 W. om. poni. ^ 1^ adores. ^ T. actoritate.

* T. siiit.'•> T. et (for in). ^ T. considerare (expuncted).

OPUS TERTIUM ii

sacri, et necessarium est ^ non solum ad sensum literalem sed

ut eliciantur sensus spirituales. Nam majora misteria in his

locis continentur quam auris mortalis potest audire aut mens

humana potest intelligere, sicut dicit Origenes super i8° Josue,

et sicut in Opere Majori exposui suo loco.^

6ta est utilitas grandis propter negotia Christianorum apud

infidelium naciones tractanda, et maxime propter negocia

ecclesie, et super omnia propter conversionem infidelium.

Nam necesse est talibus qui mittuntur, ut sciant quas naciones

petant et per quas incedant ; ut in temporibus electis transeant

regiones calidas et frigidas vel temperatas, ne mortem vel peri-

cula diversa: incurrant, secundum quod multi boni et magni

viri sepius ex hac ignorantia incurrerunt. Item ut sciant

quas naciones petant, an paganos, an idolatras, an Tartaros,

an ^ Saracenos vel Christianos, et hos "^ vel hereticos vel scisma-

ticos vel Nestorianos aut Nichoalitas vel alterius secte homines.

Nam Christianorum diverse secte sunt et ritus, secundum quod

magis et minus instructi sunt in fide.

Necesse ^ est has diversitates sciri *^ a nunciis Christianorum

et ecclesie, tum propter vitandos magis contrarios Latinis, turn

propter hoc quod, si agendum est de negociis ecclesie et maximede conversione infidelium aut de rectificatione malorum Chris-

tianorum, sciant illi qui vadunt invenire facilius eos quos

intendunt, ne in una nacione" pro alia cadant, et sic a suo

frustrentur proposito. Nam alia suasio^ debetur genti unius

secte quam alterius, et ideo necesse est ut diversitates regionum

et nacionum presciantur.

7° accidit utilitas maxima et finalis propter violentiam

gentium que invadent mundum, ut sunt Judei inclusi in monti-

bus Hircanorum et Gog et Magog, et naciones incluse ab

Alexandro ad portas Caspias, et propter Antichristum et suos.

Nam isti exibunt contra dies Antichristi et fines mundi, ut

visitant hominum naciones;quoniam leronimus scribit^ quod

^ T. et est necessaria '^Opiis Majus, i., 184. '-^ T. vel (for an).

* T. om. vel : and et hos. ' T. Necesse igitur. ^ W. om. sciri,

' T. ifi tinam nacionem. ** T. persnasio.

^ The reference is to the Coimoo-rrt/Afa of Aethicus, (ed. Wuttke, Leipzig, 1853)

12 FRATRIS ROGERI BACON

naciones incluse ab Alexandre exibunt portas et claustra ejus,

et obviabunt Antichristo, et eum vocabunt deum deorum. Si

ergo sciverimus ex qua parte isti venient, possumus considerare

quod a parte contraria veniet Antichristus. Et proculdubio

Tartar! ruperunt portas et transiverunt claustra Alexandri et

mundum vastaverunt, unde timendum est multum de eis.

[Sed ^ astronomia est omnino necessaria respectu rei publice

fidelium et hoc quantum ad opera naturalia et artificialia pura.

Sicud enim naute et agricultores et alkimiste et medici per vias

astronomic considerant tempora electa in quibus operentur et

in quibus dimittant, sic ad alias utilitates infinitas contingit

eligere tempora bone constellacionis ad multa et maiora quamvolo dicere, et operari pro salute ecclesie et fidelium contra

inimicos ecclesie. Unde si principes et prelati essent in-

structi in astronomicis, sicud expediret, possent tueri ecclesi-

am et infideles expugnare, sicud vellent, per constellaciones

debitas, in quibus res '^ eligerent que maximam virtutem

haberent, seu per herbas, seu per lapides, seu per alia inani-

mata, seu aliis modis, que omnia miram efficaciam haberent in

temporibus electis, quam alias non haberent;que nunc salvarent

aeris, aquarura et terrarum et hominum complexionem, et

immutarent in melius : nunc dignos pena inficerent et corrum-

perent : nunc claustra aperirent serrata : nunc sompnia certa

excitarent in cautelam multorum, sicud multi ex parte de

plebeis sciunt ^ et non ignorant. Dicit enim Aristoteles in libro

Secretorum quod quedam est herba, et determinat nomen et

naturam et proprietates, cujus grana si fuerint trita in ortu

Luciferi et Veneris, ita ut radii ipsorum tangant ipsa, et aliquis

dederit alii illam bibere, timor dantis intraret accipientem, et

semper obediret ei accipiens toto tempore vite sue.'* Sunt et

which was supposed to have been translated by St. Jerome. Cf. Opus Majus,

i,, 268, 303, 354; ii., 234. Jerome refers to the legend in Epist. Ixxvii. (Migne i.,

col. 695).

IT. Marginal note: Quod omnia naturalia et artificialia debent fieri sub

certa constellacioiie. This passage in brackets occurs here in T, but not in W.2 At top of page (T. p. 24) in another (contemporary) hand : Nota hie

secundum quern modutji loca nitindi deberent describi et cognosci.

^ MS. sunt.

* Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed. Steele (E.E.T.S.), p. 92.

OPUS TERTIUM 13

alia multa in herbis : testis est martagon : et in lapidibus et

aliis rebus : sed transeo nunc de hiis. Sic Tartari mundumprostraverunt, qui super omnes homines considerant temporum

electiones, et tantum confidunt in eis quod vexillum non levant

contra aliquam nacionem nisi juxta temporis idonei qualitatem.

Ita dicunt et scribunt qui fuerunt apud eos. Propter quod subito

veniunt super aliquam nacionem in tempore electo, et facta

vastacione recedunt usque ad annos multos, donee tempus

debite constellacionis inveniant ad alterandas regiones et volun-

tates hominum excitandas, licet non cogendas, in stuporem et

tactum et figuram.^ Set- et locorum naturales diversitates et

modos varios et mirabiles locatorum inducentes sola astrono-

mia docet. Belenum ^ enim in Persia vel Perside est per-

niciosissimum : transplantatum Jerusalem fit comestibile.

Si quis condiciones locorum sciret per certas vias astro-

nomic secundum longitudines et latitudines earum, possit omnia

cognoscere juxta suas virtutes, que mutata de locis ad loca

miras transmutaciones facerent in corporibus. Hec autem

naturalia sunt considerata tamen per rationem mathematice,

sed mathematica longe mirabiliora docet facere per artem per-

ficientem naturam et adjutricem nature et aptantem earn.

Ouando enim industria rationis humane addit ad virtutem ut

eam compleat, plus facit uno die quam natura in centum annis :

testis est alkimia, que, preparato alicxir quod est medicina

laxativa et transmutativa vel transmutandi metalla vilia in

aurum et argentum, facit uno die quod natura sola vix facit in

centum annis, ut vult Aristoteles in libro Secretorum.] *

P[De bonis promovendis et malis impediendis].^

OSUI ergo'' propter has causas loca mundi astronomice

in scripto et figura, et deinde copiosius omnes naciones

1 1 do not understand these words;probably something is omitted,

^ Marginal note : Nota quid docet astronomia.

^ Cf. Op. Tert. ed. Brewer, p. 91 ; Op. Majus, Bridges iii., 82. Nic. Damas-cenus, De Plantis, ed. Meyer, pp. 23, loi.

* The passage which occurs in T. only ends here.

" The heading in T. is : Quod constellaciones observande sunt in omnibus

actibus.

^ T. igitur.

14 FRATRIS ROGERI BACON

secundum sanctos et naturales et eos qui propria experientia

mundum per\'agati sunt. Et hec omnia feci principaliter

propter duo, scilicet propter cognicionem futurorum, presentium

et preteritorum tarn in naturalibus quam in voluntariis secun-

dum proprietatem cujuslibet ; certius tamen in naturalibus

transmutacionibus quam aliis, quia magis sequuntur inclina-

ciones celestes : et jam sunt radices superius tacte de his.

Et ad cautelam maiorem possumus revolvere historias et

invenire quando acciderunt mira in hoc mundo, ut diluvia,

terremotus, comete et cetere impressiones ignite notabiles, et

alterationes aeris et tempestates et fames et pestilencia, et

renovaciones consuetudinum et sectarum et legum, et muta-

tiones regnorum et imperiorum, et multa mirabilia. Et tunc

revolvere debemus tabulas et canones ad ilia tempora, et sic

invenimus omnium istorum causas in celo vel signa. Et tunc

possumus extendere tabulas ad tempora futura et consimiles

constellaciones invenire, ut sic presciamus consimiles effectus

in hoc mundo inferiori fore ventures. Et in hoc modo^

judicandi magnum secretum est, quod latet astronomos, quia

non utuntur isto modo, cum tamen necessarius est et utilis

omnino.

Aliud autem est principalius et ultimum quod potest fieri,

ut bona cognita promoveantur, et mala previsa impediantur,

[quatinus omnes utilitates reipublice fidelium expediantur et

omnia alia]'^ excludantur. Et hec sunt opera astronomic et

geometric et aliarum scienciarum ^ diversa. Nam astronomia

habet proprias sapientie considerationes;

prout ^ rectificet

omnia opera scientiarum aliarum, ut Medicine, Alkimie et

agriculture et hujusmodi omnium,^ quarum opera electa tem-

pora requirunt. Et non solum opera istarum scientiarum sed

opera artificialia et moralia, quando scilicet melius et perfectius

et sine impedimento fiant, salva tamen in omnibus arbitrii

libertate. Sed dico propter hoc quod animus potest inclinari

per celestes virtutes, licet non cogi. Et ideo omnia * opera

1 W. mundo. ^ For the words in brackets W. reads : et contraria,

^ MSS. duarum (for scientiarum). * W. prima nt,

5 T. trium for omnium. ^ T. alia.

OPUS TERTIUM 15

constituendi civitates, castra/ domus et omnia alia ^ artificialia.

Et similiter in moralibus expedit, ut scilicet tempus in omnibus

queratur,^ quia omnia tempus [fol. 185 r] habent, sicut ait

scriptura. Et ideo sive "* homo operetur in pace sive in bello,

sive studium aggrediatur sive mercationem sive iter sive quod-

cumque aliud, in omnibus potest tempus eligere idoneum vel

contrarium evitare.

Sed ^ majora sunt hie. Nam ultima secreta nature et

sapientie humane hie reperiuntur, quoniam possunt res fieri in

temporibus electis, que omne bonum persone et reipublice

producant, et in contrarium omne malum pariant eis qui digni

sunt. Nam ut alterentur homines ad sanitatem, longevitatem,

fortitudinem et audaciam, prudentiam et sapientie eminencias*^'

et ad bonos mores et ad eufortunia in rebus, negociis, officiis''

et omnibus, potest per hujusmodi procurari. Et per contrarium

qui digni sunt horum contrariis, possunt in his omnibus de-

privari. Et hec quantum ad multitudinem civitatis vel ^

regionis dimittendam ^ fiunt per alterationem aeris, secundum

quod Aristoteles Alexandre, querenti consilium quid faceret

de quadam gente pessima, an occideret eam vel vivere dimit-

teret, rescripsit sub his verbis : Si potes alterare eorum^*^ aerem,

dimitte eos vivere ; si non, interfice omnes.

Scimus enim quod secundum diversitatem aeris in diversis

regionibus mutantur complexiones hominum et mores et

omnia, ut prius dictum est, et patet quod aer diversarum

regionum continet^^ diversas virtutes stellarum, et certe sic

accederet^^ diversitas in complexione et in moribus hominumejusdem regionis et civitatis, si eorum aer mutaretur per celorum

virtutes in temporibus diversis. Et hoc patet in exemplo

communi. Nos enim videmus quod secundum 4 tempora anni

variantur complexiones rerum et hominum, et similiter homines

T. instnimenta. ^ T. omnia opera alia.

^T. adds aptum. *T. si.

•' T. begins a new chapter here with the heading : Quod res possunt fieri in

temporibus electis que producant bonum persone et reipublice.

* T. eminenciam. "^ T. et negociis et ojfficiis. ^ T. et.

® T. immutandam. ^" T. om. eorum.

" T. retinet. 12 f. accideret.

i6 FRATRIS ROGERI BACON

incHnantur ad diversos mores, ut patet in estate, autumpnOj

hieme ^ et vere, ut notum est omnibus.^ Quare ^ si fortes con-

stellationes renovantur, possunt complexiones mutari et mores

et omnia ; et maxime si res alique preparentur, que recipiant

et retineant celestem virtutem post horam constellationis, sive

fuerit medicamen sive cibus sive potus sive aliud secundum

rectam rationem constitutum,

Et hie est origo * cognoscendi an virtutem aliquam habeant

ymagines, caracteres, carmina, orationes et deprecationes et

multa hujusmodi, que estimantur a vulgo esse magica sed a

sapientibus in multis ^ philosophica. Nam hec possunt fieri

bene et male, et bona intentione et mala, et ad bonum vel

malum ; sicut per arma fiunt bona et mala, et per cultellum

scinditur panis in mensa et interficitur homo, et similiter in-

juste^ alium occidit.

Sed tamen sciendum quod proprie dicuntur illi esse magi ^

qui non operantur secundum artem et philosophie potestatem,

sed aut ex ignorantia operantur, estimantes tamen se scire

veritatem, aut fingunt se philosophice agere,^ cum sciant quod

non sic operantur,^ aut in omnem eventum agunt aliqua levia

considerantes, quibus colorent sua facta ; sed isti nihil produc-

unt in effectu, quantum est de potestate suarum operationum,

sed ^^ aliquando a casu et fortuna accidit quod aliquid contingat.

Et similiter demones perficiunt quod tales falsarii intendunt.

Unde propter superfluitatem erroris et pravitatis istorum homi-

num, quia non solum contra Deum sed contra philosophiam

operantur, demones assistunt suis occupation ibuset producunt^^

effectus, ut confirmentur magis in erroribus, et ut decipiant

alios.

Hi igitur sunt vere magici qui a philosophia sunt alieni,

sicut a veritate Dei, et a philosophis reprobantur, sicut ^^ ab

Aristotele et ^^ Platone, ut dicit Ysidorus in tractatu suo de

^ T. ct hyeme. '-^ T. et notum est hominibus. * T. Quare igitur.

* W. et hec origo. ^ T. om. in multis. " W. juste.

'' T. ilil magici vcl magi. ^ T. facere. ^ T. operentnr.

1" T. licet. 11 W. perdiictint.

^^W.sic. ^^T.om.et.

OPUS TERTIUM 17

astronomia,^ et PHnius reprobat per totum librum suum Natur-

alis Historic et precipue 30^° libro, et omnes philosophi.^

Cum etiam aliqui ex odio vel amore operantur secundum

philosophiam et inducunt effectus malos et damna aut personis

aut reipublice, hi, quia contra legem Dei et contra legem

philosophic, prohibentis pcccata et mala hujusmodi fieri,

operantur, possunt vocari magici,^ quia malum operantur ct

intendunt, sicut alii magici, de quibus dictum est. Et quia

secundum eandem apparentiam agunt, scilicet referentes suas

actiones ad virtutes celestes, quamvis priores magici sint

sophiste in operationibus suis et nihil operentur * nisi a casu

et fortuna ; hi autem operantur secundum veritatem sed tamen

contra legem ^ philosophic, sicut ille qui intcrficit homincm

cultello injustc. Antichristus vero ct sui operabuntur secun-

dum plenam potestatem philosophic, sed non nisi malum

personarum et reipublice, et ideo erunt de 2° genere magicorum.

Et ubi potestas philosophic deficit, demoncs adimplebunt

residua, ut totus mundus conturbetur*' ct confundatur.

Quamvis igitur mala possunt " a malis fieri per philosophiam,

non tamch propter hoc est philosophia reprehendenda, sed

abusus philosophic. Et tamen verum est quod iste scientie

magnifice, per quas ^ magna bona fieri possunt sicut ct magnamala, non debent sciri nisi a ccrtis personis, ct hoc auctoritate

summi pontificis, qui subjecti ct subditi pedibus Romane ^

ecclesic debent pro utilitatc magna ad papale impcrium operari,

ita quod ecclesia ^" possit^^ in omnibus suis tribulationibus re-

currere ad ista, ut tandem finaliter obviaretur Antichristo et

suis [fol. 185 v] ut, cum similia ^"^ opera ficrent per fidelcs, osten-

deretur quod non esset deus, et impediretur ejus persecutio in

multis ct mitigaretur per hujusmodi opera perpctranda. Et

1 The reference is probably not to Etymolog. lib. iii., cap. 27, but to a

separate treatise on Astronomy attributed to St. Isidore. Cf. Migne, torn. 81,

col. 629, 817.

- T. adds veri. '^ T. om. magici. "* T. operantur.

^ T. legem tamen. ^ T. turbetur. "^ T. possinf.,

^ MSS. que. ^ W. ratione (for Romane). i" W. etiam.

1^ T. posset. '2 T. consimilia for cum similia.

VOL. IV, 2

1

8

FRATRIS ROGERI BACON

ideo ^ si ecclesia de studio ordinaret, possent homines boni et

sancti laborare in hujusmodi scientiis magicis auctoritate summi

pontificis speciali.

Hec autem que ^ jam de locis mundi et ^ alterationibus

locorum et * rerum per celestia et de judiciis et operibus secretis

tetigi, non posui omnia in Majori ^ Opere, sed de locis tantum.

Alia posui in Minori Opere, quando veni ad declarandam in-

tentionem istius partis Operis Majoris. Non enim proposui

tunc plura ibi in Opere Majori tractare, volens festinare propter

Vestre Sanctitatis mandatum.

Post hec adjunxi opera geometrie et arismetice et musice,

que sunt similiter de maximis secretis nature et arcium mag-

nalium, et ibi nichil secundum veritatem est magicum, nee

secundum apparentiam, sed iiunt opera utilissima secundum

veritatem philosophic et tante sapientie quod non est finis.

Et quia^ temporibus meis facta sunt" sicut et antiquis, ideo

possum loqui certius,^ ut non estimer falsum dicere propter

rerum maguitudinem infinitam ; ut scilicet est de speculis

conburentibus in omni distantia quam volumus, ut omne con-

trarium reipublice comburatur, sive castrum sive exercitus sive

civitas seu quodcunque. Et de instrument© volandi, et de

instrument© navigandi, uno regente navem plenam multitudine

armatorum cum incredibili velocitate. Et de curribus falcatis,

qui armatis pleni arte mirabili currerent sine beneficio animalis,

et omnia obstantia rumperent et secarent. [Similiter de in-

strumentis et armoniis musicalibus de quibus prius tetigi, et

maxime si fierent in constellacionibus debitis, ut celestes virtutes

reciperent speciales],^ et sic de aliis infinitis, quorum aliqua

tetigi in aliis, sed tamen nee hie nee in operibus prioribus

potui omnia explicare.

Postea exposui quomodo mathematica valet ad conver-

sionem infidelium secundum modum quem superius tetigi de

consideratione sectarum 6 principalium, que consideratio potest

^ T. om. ideo. ^ T. Sed que (jam de, added in margin).

3 T. et de. * T. om. et. ^ T. majore.

® W. om. quia. '' T. om. simt. * W. artius (?)

'The words in brackets are not found in W.

OPUS TERTIUM 19

fieri ad confirmationem fidei quam tenet ecclesia, et potest fieri

ad conversionem infidelium ad eandem fidem, et ideo brevitpr

ibi ^ pertransivi. Similiter de operatione Mathematice respectu

reprobandorum qui converti non possunt : eadem enim opera

que pro utilitate reipublice fidelium fieri possunt, de quibus

nunc feci memoriam [tarn de astromicis quam de geometricis

et aliis],^ possunt fieri contra inimicos ecclesie et Christianorum,

ut reprimantur et confundantur, sicut necesse est. Nam ista ^

opera, que Antichristus faciet per astronomiam et geometriam

et alias contra ecclesiam, possunt nunc fieri contra Tartaros,

Sarcenos, idolatras '^ et alios infideles ; et certum est quod

nunquam aliter reprimentur ut exigit utilitas mundi;

quia

bella sunt dubia, et ita male accidit Christianis sepe sicut in-

fidelibus, ut patet de ultima invasione Damiete per dominumregem Francie Lodowicum. Et si aliquando vincantur infideles,

tamen redeuntibus Christianis ad propria, infideles suas re-

cuperant regiones et semper multiplicantur ut parati sint bella

dare, quandocunque velint, Christianis.^

^ W. om. ibi. " These words are omitted in W. ^ T. ilia.

*T. et Saracenos et ydolatvas. ^ T. quandocumque veniunt Christiani.

[De Perspectiva.]^

POSTQUAM manifestavi mathematice potestatem, aspi-

ravi^ ad perspective dignitatem. Que quia pulcrior

est omnibus scientiis, et utilitates habet respectu

omnium sine qua nulla sciri potest ; insuper, respectu sapientie ^

absolute et relate, est utilis et efficax, et miris modis quibus

alie scientie non utuntur ; ideo prosecutus sum banc scientiam

diligentius quam precedentes, et precipue quia non solum a

vulgo Latinorum, sed a sapientibus multis ignoratur, propter

sui novitatem et mirabilem profunditatem. Et propter hoc

decrevi quod non imitarer unum auctorem, sed ab omnibus

eligerem electiores sententias.'* Nam licet Perspectiva Al-

hacen ^ sit in usu aliquorum sapientum Latinorum, tamen

paucioribus est Perspectiva Ptolomei precognita, que tamen est

radix illius scientie, a qua Alhacen sumpsit originem sue

sapientie. Nam nihil aliud facit, nisi quod fideliter explicat

Ptolomeum;quamvis tamen superfluus est ultra modum.

Sententias etiam electas extraxi ab aliis auctoribus, scilicet a

Jacobo Alkindi, et a Tideo, et ab Euclide, et a libris de Visu

et Speculis, secundum quod hie videbatur michi expedire

;

multa relinquens propter superfluitatem eorum et quia inutilia

sunt, et alia propter abbreviationem, secundum formam per-

suasionis intente, quia non feci scripta principalia, sed pream-

bula, ut sepe dixi. Nichilominus tamen perfectius longe

tractavi banc scientiam propter pulcritudinem, et quia [magis] ®

^ No heading in W. In P. the title runs : Liber tertius Alpetragii. In quo

tractat de pevspectiva : De comparatione scientie ad sapientiam : De motibus

corporiim celestiwn secundtim ptolomeum. De opinione Alpetragii contra opinionem

ptolomei et aliorum. De scientia experimentorum naturalium. De scientia morali

De articulis Jidei. De Alkimia.

* P. aspreavi. ^ P. sapit. •* P. scientias.

5 P. Albateni. * P. W. om. magis,

(20)

OPUS TERTIUM 21

ignota est quam alias scientias, Et nunc volo discurrere per

principales veritates tactas in singulis distinctionibus et capi-

tulis ; ut si scriptum quod misi fuerit amissum, videat Vestra

Sapientia que debetis a sapientibus hujus mundi de hac scientia

nobili requirere. Discussi igitur in hac scientia omnes virtutes

anime sensitivas, et organa earum, et objecta, et operationes.

Virtutes^ sunt 10,^ et maxime de interioribus dixi,^ que sunt

sensus communis, ymaginatio, cogitatio, estimatio et memoria.

Et certificavi has, propter summam difficultatem, et errores qui

hie dicuntur ; et quia una ^ radix istius scientie consistit in eis,

sicut manifesto. Deinde certifico originem et compositionem

[fol. 186, r] oculorum, quia sine hoc non potest sciri quomodo

fiat visio. Declaro hie ^ quomodo nervi optici, id est "^ concavi,

in quibus est virtus visiva, oriuntur a partibus cerebri, et

quomodo ^ componuntur ex triplici ^ tunica, et quomodo ^ in

modum crucis se intersecant in superficie cerebri, in qua

sectione est organum principale videndi, et non in oculis;quia

visio ^^ non perficitur antequam species rei vise veniat ad locum

ilium ;^^ et qualiter tunc ab ilia sectione venit nervus dexter

ad sinistrum oculum, et sinister ad dextrum ; et quomodo tunc

nervus ingreditur foramen ossis oculi ; et qualiter se expandit ^^

in concavitate ^^ ossis ; et sicut componitur ex triplici tunica

nervali, sic se explicat in 3bus pelliculis, que faciunt 3^^ ^*

tunicas oculi, infra quas ^° continentur tres humores, per quos

perficitur visus, licet tamen in uno eorum sit virtus visiva. Et

hec omnia nomino ^^ et certifico secundum auctores perspective,

cum adjutorio naturalis philosophie et medicine, quoniam per-

spectivus dicit hec ^~ in universali, et supponit quod omnis qui

ista ^^ vult scire habeat noticiam radicalem a naturali philosophia

et medicina, Et hec ^^ est pulcra consideratio cum exclusione ^^

multorum errorum,

1 P. qice virtutes. ^ P. decern. ^ P. om. dixi.

* P. om. una. ^ P. Detego ergo, '' P. scilicet,

'' P. eo modo. ^ W. 3«. ** P. et que.

^" P. visus. 11 P. suum. ^^ P. extendit.

^^ P. concavitatem. ^^ P. tribiis . . . tres. ^-^ W. om. q-iias.

^^ W. nomina. ^"^ P. hoc. 1* P. om. ista.

1» P. hie. 20 p_ expnlsione.

22 FRATRIS ROGERI BACON

Deinde prosequor figuram oculi, et omnium tunicarum ejus,

et humorum, ut inveniantur centra omnium, quia sine his non

potest intelligi visio ; et pono figuram oculi magnam,i qua

signantur tunice oculi, et humores, et centra omnium. Et

hec ^ est difficultas, et pulcritudo, et exclusio erroris multiplicis.

Deinde ostendo proprietates nobiles omnium tunicarum, et

humorum, et omnium que attinent oculo, ut ciliorum et palpe-

brarum, ut appareant utilitates singulorum speciales in opera-

tione videndi.

Et post hec ostendo quod species rei exigitur ad visum, et

quomodo tollitur omnis confusio videndi, que triplex esset, nisi

natura sagax occurreret. Et una estimaretur esse propter

parvitatem pupille, que videt maxima corpora, et fere quartam ^

celi, et hoc distincte secundum omnes partes * ejus ; et illud

est mirabile, nee fieret,^ nisi propter figuram oculi determi-

natam.

Alia posset estimari, quia ad omnem partem pupille veniunt

species a singulis partibus rei ; et ideo species diversorum

colorum ^ miscentur in qualibet parte pupille. Quare videre-

tur ^ fieri confusio visionis. Res enim quelibet multiplicat

speciem suam in omnes dyametros, et undique sperice, ut

probatum est in geometricis. Et ideo quelibet pars rei vise

facit speciem ad quamlibet partem pupille, quia in qualibet

parte eius confunduntur species, et miscentur, ut fiat visio

confusa, nisi operatio nature secreta obviaret.

3a videretur, quia procul dubio species venientes a diversis

visibilibus, et a partibus diversis ejusdem rei, miscentur vera

mixtione in quolibet puncto aeris ; et ideo videtur quod fieret

visio confusa. Nam estimant omnes quod species distinguuntur

in quolibet puncto aeris, ^ quatenus fiat visio distincta. Sed

hie est error magnus fictus in vanum, eo quod dabimus veram

mixtionem specierum in quolibet puncto aeris, ettamen salvabi-

mus distinctionem visus ;^ et hoc est inauditum usque ad hoc

tempus. Nam invenimus quod non solum vulgus naturalium,

1 P. om. magnam, adds in. "- P. hie. ^ W. 4*«»« (as usual).

^ W. om. partes. ^ V. fieri [potest ?] ^ W. occulorum (!) om. ideo.

^ P. vid^^ur. 8 P. cm. et ideo—aeris. ^ W. visionem.

OPUS TERTIUM 23

sed perspectivi et auctores multi dicunt ^ species esse in medio

distinctas, propter distinctam visionem. Sed dando oppositum,

.

possumus veraciter salvare visionem : et hoc ostendo in figura,

et probo sine contradictione, quod species in omni puncto aeris

miscentur vera mixtione naturali. Unde multum erratur in

hac parte.

Deinde quia tolleretur visio, nisi fieret fractio speciei inter

pupillam et nervum communem, in quo est nervorum sectio,^

de qua superius dixi ; et dextra videretur sinistra, et e con-

verso ; ideo demonstro hoc per legem fractionum, in geometricis

expositam, ut sic salvetur visio. Et nichilominus tamen oportet

quod species rei vise multipHcet se novo genere multipHcationis,

ut non excedat legem quam ^ natura servat in corporibus

mundi. Nam species a loco istius fractionis incedit secundum

tortuositatem nervi visualis, et non tenet incessum rectum

quod est mirabile, sed tamen est "* necesse. propter operationem

anime ^ complendam. Unde virtus anime facit speciem relin-

quere leges communes nature, et incedere secundum quod

expedit operationibus ejus.

Et adjungo, quod omnibus est contrarium, cum tamen

veracissimum sit, et ab Aristotele 19° de Animalibus, et ab

Augustino sexto Musice,*" et " in pluribus locis, et a Ttolomeo,

et a® Tideo, et Jacobo Alkindi, et aliis multis '^; et est : Quod

visus fiat extramittendoy^ Et fit virtus visiva, vel species ocuH

animati, radiosa usque ad omne visibile quod videtur : quamvis

Aristoteles in Topicis suis ^^ exemplificet secundum opiniones

vulgatas, quod visus non fiat extramittendo. Et Averroys, et

Avicenna, et Alhacen videntur secundum hoc stare ; ex quo

omnes capiunt errorem ; et ita vulgatum est. et ^" infixum in

cordibus vulgi, quod nolunt contrarium audire. Et pauci vident

^ P. dicaiit : om. multi. " P. communis sectio nervorum.'' P. leges qnas. ^ P. om. est. ' P. a se instead of anime.

'' Cf. Arist. De gcneratione animalium, v. i. August. De Musica, vi. lo.

Bridges, Opus Majns, ii. 49-50.

''W. om. sexto Musice et. ^ P. om. a.

'' Some such word as affirmatwn is required.

^" These words are underlined in W. " Cf. Topica, i. 12, § 2. '- P. et ita.

24 FRATRIS ROGER I BACON

19m libiumi de Animalibus ; et ilH negligunt sensum Aristo-

telis, propter opinionem vulgatam. Et ideo probo hie et

expono quomodo fiat visus extramittendo, et explico Avicen-

nam, et Averroys, et Alhacen [fol. 186, v] in perspectiva,

quomodo non sentiunt sicut vulgus, sed sicut Aristoteles, et

sicut Veritas est. Et hec, et omnia eis annexa, verifico in

^bus distinctionibus, cum capitulis suis.

[De Decem Necessariis que ad Visum Requiruntur.

Cap. im.]^

DEINDE in 4a, 5a et 6a distinctione, procedo ad ulteriora

istius ^ scientie, et primo declaro que exiguntur ad

visum.

Nam sunt novem ;* quoniam species rei vise est primum,

de qua dictum est in prioribus.

2^ est lux, sine qua nichil videri potest ; et causas hujus

signo veras, reprobando ^ falsas.

31" est distantia. Nam sensibile positum super sensum non

sensitur ^; cujus causam assigno ; et quot miliaria potest a re-

motis videri," et in plana terra, et in altiore monte.

4"^ est oppositio recta visibilis respectu visus, quando fit

visus sine refiexione,^ sed tamen audimus et olfacimus undique;

et hoc est mirabile et ignotum.

5"^ est quod quantitas rei vidende exigitur debita ; sed

quantum possit ad plus videri ab oculo, estimant perspectivi

quod 4ta9 celi, et hoc si oculus esset in centro terre. Et hie

faciunt perspectivi maximam vim, et curiosissimam movent ^^

dubitationem, et errant multum, sicut probo per rationes et

experientiam. Nam non potest videri 4'^a tota ab oculo, nee

in centro, nee alibi, sed fere 4'^a et hoe est propter dispositionem

oculi, sicut declaro.

^ P. XVIIII : om. libnim. ^ W. om. titles throughout. -^ P. hujus.

* P. decern. ^ p_ y^probo. '^ P. videtnr.

^P. W. videre. « P. add. et fractione.

** P. quartam. ^" W. om. movent.

OPUS TERTIUM 25

6™ quod ad visum exigitur specialiter est ut visibile, quod

per se et de se natum est facere speciem suam in visum, quod

vocamus communiter objectum visus et visibile, sit minus rarum

medio videndi, quod est aer, et ideo minus rarum igne et orbi-

bus celestibus, qui sunt medium in visu ; sed non oportet esse

minus rarum aqua;

quia aqua et cristallus et alia media

videndi possunt videri per se ; sunt enim sensibilia per se, et

non per accidens. Et ideo si omnes orbes celestes sunt rari,

nichil videmus in eis nisi stellas, quamvis estimemus aliquid

videre spericum et rotundum, in quo sunt stelle. Nam Ptolo-

meus dicit, 2° Perspective, quod ex magna distantia medium ^

quantumcunque rarum potest terminare speciem visus, ut ultra

se non multiplicet, et stat sicut ad densum quod est prope, et

ideo deficit visio, et non est aliquid quod videtur.^ Si vero

aliquod celorum esset totum densum, ut orbis stellatus,

secundum quod aliqui estimant,^ vel saltern celum aqueum, et

decimum, tunc terminabitur visus ad eos, et erunt vere visibilia.

Sed de his latius dictum est in Opere Majori.

Ad que tamen addendum * est hie quod celum nonumponitur per omnes astronomos, et celum lom secundum Ptolo-

meum, et Mesahala,^ et alios ; et secundum theologos ponitur

celum 10^, et nonum, quod est aqueum; qui celi influunt in

hec inferiora, ad salutem mundi ; et ideo celum octavum non

videtur esse densum, sed rarum, ut per ipsum influentia superi-

orum transeat celorum.

7m est quod oportet quod ^ medium sit rarum, ut non im-

pediatur transitus speciei ; sed licet rarum medium exigatur''

respectu oculi humani, de quo loquitur perspectiva, tamen linx

videt per medium parietum solidorum, ut^ dicunt philosophi.

Si etiam medium esset vacuum, non fieret visus, quia mediumnaturale exigitur ad operationes nature ; et ideo nee ^ generatio

speciei potest fieri in vacuo, sicut nee motus naturalis, ut

superius dictum est.

8^1 quod requiritur est tempus sensibile quod exigitur ad

^ P. om. meduim. - P. videatur. ^ P. existimant

.

* P. attendendnm. ' P. Messaalac. ^ W. om. quod.

' P. exigitur. 8 p^ sicut. ^ P. add. visio, ncc.

26 FRATRIS ROGERI BACON

visum, et ad judicium visus, et ad multiplicationem speciei.

De judicio enim manifestum est, quia tempus potest esse tarn

parvum quam visus nichil judicabit de visibili. Sed de multi-

plicatione speciei, an fiat in instanti,^ mira et ineffabilis est

dubitatio, non solum apud magistros sapientes naturales, sed

apud auctores ; ita quod ipse Aristoteles in libro de Sensu et

Sensato ^ dicit quod multiplicatio soni et odoris fit in tempore,

de luce vero aliud est ; et in 2° de Anima ^ estimatur idem

sentire ; et omnes auctores declinant ad hoc, quod in instanti fiat,

preter Alhacen,^ in sua Perspectiva. Nam et Jacobus Alkindi

asserit in sua Perspectiva quod in instanti fiat, et hoc conatur

demonstrare. ^ Sed istam " contentionem discussi in Opere

Primo, et probavi de necessitate quod fiet " in tempore, quia

omnis virtus finita agit in tempore, ut prius probatum est. Et

solvo omnes rationes in contrarium, et expono auctoritates

Aristotelis in 2° de Anima, et in libro * de Sensu et Sensato;

nee est aliquod ^ dubium consideranti ea que scribo.

9"! est sanitas visus;quia oculus infirmus et turbatus male

videt, ut patet.

lom est situs; quia oportet quod visibile objiciatur^^ visui,

vel facialiter,^^ vel ex obliquo ; et tantum potest obliquari quod

videbitur unum, duo. Sed hoc coincidit cum aliis dicendis in

sequentibus, ut magis exponatur, Hec autem novem ^- cum

non egrediuntur temperamentum, nee per defectum, nee ^^ per

superfluitatem, faciunt visionem bonam. Ouando vero egre-

diuntur temperamentum,^^ tunc faciunt errorem aliquem in visu.

[Que Sint Visibilia, que in Viginti duo Distincta

Sunt. Cap. Ilm.]

POST hec considerari debent que sint visibilia per se, que

debent videri sine errore per hujusmodi octo, quando

1 P. add. vel in tempore. " De Sensu, cap. vi.

''' De Anima, lib. ii., cap. vii. § 3. ^ W. Alacen.'" P. om. Nam—demonstrare. ^ P. add. longam.'^ v. fiat. ^F. om. in libro.

^ P. aliquid. ^" W. om. objiciatur. ^^ W.faciliter.

^"F. decern. "^^W. om. nee. '^ W. om. temperameiitiaiu

OPUS TERTIUM 27

non egrediuntur temperamentum ; et qui modi universales

cognoscendi omnia. Et hujusmodi visibilia sunt 22: ut lux

et color, [que sunt propria visibilia ^] et alia 20," que sunt

communia sensibilia, quia communiter [fol, 187, r] sentiuntur ab

aliis sensibus, et maxime a tactu, ut dicit Ptolomeus 12° Per-

spective ;^ quia omnia que a visu sentiuntur, preter lucem et

colorem, potest tactus sentire ; et omnia que potest tactus

sentire, preter calidum, frigidum,"^ humidum et siccum, potest

visus judicare. Et inter omnia visibilia alia ^ a luce et colore,

et tangibilia alia a quatuor predictis, sunt 20 que dicuntur per

se sensibilia. Aristoteles autem, 2° de Anima,'' non nominat

nisi 401" vel 5 de istis : ut magnitudo, figura, numerus, motus,

quies. Sed Alhacen '' ponit omnia in 2° Perspective, que sunt

;

remotio, situs, figura, magnitudo, continuatio, separatio, nume-

rus, motus, quies, asperitas, lenitas, diaphaneitas,^ spissitudo,

umbra, obscuritas, pulcritudo, turpitudo, similitudo, diversitas.

Et quedam alia sunt, que ad hec ^ reducuntur, et sub his com-

prehenduntur, ut expressi in Opere Majore.^° Omnia vero

alia ab his dicuntur sensibilia per accidens. Sed qualiter hoc

intelligendum sit, expressi in Opere Majore ; nam fideli indiget

expositione. Et de istis aliis visus non judicat per se, sed

mediantibus istis 22.

Tres autem sunt modi cognoscendi ista 22°; et ut

perspectivo ^^ utar eloquio, dico quod vocantur cognitio per

sensum solum, et cognitio per scientiam, et cognitio per sillo-

gismum vel argumentum. Sed hec verba sunt male translata;

quia bruta animalia non habent scientiam, nee sillogismum, et

tamen cognoscunt his 3bus modis secundum quod exprimuntur

in Perspectiva ; sed non est vis de vocabulis, dummodo in sensu

non erremus.

Lux igitur in universali et color universalis dicuntur cog-

nosci solo visu,^' sine alia virtute anime adjutrice, quia visus

^W. om. que—visibilia. "P. Alia viginti (om. et).

2 Ptol. Optic, lib, ii. p. ii. ^ P. et frigidum. '' P. et alia.

^ De Anima, lib. ii. cap. vi." W. Halgacen.

^W. diafoneitas ; P. dyaphonitas. ''P. hoc.

^" P. Majori (as usual). ^^ P. perspectivarum. ^- P. solo sensu visns^

28 FRATRIS ROGERI BACON

sufficit ad hec.^ Sed lux particularis, veP lux Solis, vel Lune,

vel candele, et color albus, vel niger, vel rubeus, et hujusmodi

non cognoscuntur solo sensu visus, sed indigent virtute alia

que vocatur virtus distinctiva, que distinguit universale a par-

ticularibus et particularia ab invicem ; et hujusmodi est memoria.

Nam quando vidi aliquando ^ colorem rubeum, et iterum mihi

presentetur, et recolo quod ego ^ prius viderim rubeum, habeo

notitiam de rubeo, et scio quod est rubeus. Si autem tradidero

oblivioni, tunc ignoro quis color sit.

Sed ilia 20 aliter cognoscuntur. Non enim sufficit habere

visum, nee memorari preteritum, sed exigitur ^ quod multa

considerentur a vidente, antequam ilia cognoscat. Verbi

gratia : Aliquis tenet aliquando lapidem ^ diaphanum, vel aliud

transparens, in manu sua, et nescit quod sit diaphanum " et

transparens ; sed si teneat illud in aere, et post illud prope sit

aliquod corpus densum, et sit lux sufficiens, tunc videbit illud

densum per medium lapidis vel alterius quod in manu sua

tenebit. Et quando considerat hec omnia, tunc scit quod hoc

quod in manu sua tenet sit diaphanum.^ Et ideo diaphaneitas

non cognoscitur solo visu, nee per memoriam, sed per^ collec-

tionem quorundam que exiguntur ad hujusmodi visionem, ut

posui in exemplo. Et quia videns sic discurrit per multa,

antequam percipit diaphanum, sicut arguens et sillogisans

discurrit per propositiones plures ad unam conclusionem, ideo

vocatur cognitio per argumentum et per sillogismum. Notabile

vero est quod lux et color tantum multiplicant speciem in

visum, et alia non. Et hoc dicit Ptolomeus 2° libro;quamvis

tamen objectiones sint ^" in contrarium ; sed solvuntur in Opere

Majori.

[De Particularibus Modis Videndi. Cap. II Im.]

POST hec descend© ad modos cognoscendi particulares.

Et quia eadem est scientia oppositorum et propter brevi-

^ P. hoc. 2 p_ „;_ 3 p_ aliqiiem.

* P. om. ego. -^ P. oportet, ^ P. aliqnem lapidem.' W. diaphonum . . . diafonuin. ^W. diafojmm . . . diafoneitas.

« P. om. per. lo P. sunt.

OPUS TERTIUM 29

tatem,^ simul demonstravi errores visus cum recta visione. Et

primo exposui omnia que contingunt visui de bonitate videndi

et impedimento propter compositionem tunicarum oculi et

humorum. Et dedi causas omnium eorum, secundum quod

perspectivi et ^ naturales et medici communiter ^ concordant.

Et primo quare homines habentes oculos profundos longius

vident. Et hujus assignavi causas 4or per experientiam, cum

exclusione cavillationis in contrarium. Et juxta hoc declaravi

quare senes, quando * volunt certius ^ videre, apponunt visibile

longius a se quam in juventute, cujus causam dat solus Ptolo-

meus in " 2° libro. Et adjunxi causas quare aliqui acutius,

discretius/ et certius vident quam alii, et quare multi in tene-

bris et parva luce vident melius, et alii econtrario.^

Deinde dedi causas quare visus aliquando judicat unumduo. Et hoc potest esse propter compositionem oculi malam,

sicut in lusco, et propter^ motus spirituum secundum diversos

situs, et propter vacillationem humorum in nervo visibili, et

propter multa que contingunt a parte oculi : et iterum propter

vapores ascendentes ad oculos propter iram ^^ aut propter

ebrietatem, aut ex materia alicuius ^^ morbi. Et pluries accidit

quod aliquis humor extraneus cooperit medium pupille ex

transverso vel secundum longum ; et tunc aspiciens oculo ^"^

judicat unum duo. Et aliquando accidit quod in uno oculo ^^

sint due pupille ; et oportet tunc quod unum videatur duo.

Sed hec omnia explicavi de piano in Opere Majori, in quibus

magna et occulta sapientia nature reperitur.

[De Bonitate Videndi. Cap. IIII.]

DEINDE descendi ad bonitatem videndi, et errores a parte

specierum visus et visibilium. Et primo, quare homoexistens in nube vel vapore, non videt nubem vel vaporem

;

1 P. om. et propter brevitatem. ^P. om. et. •* P. naturaliter.

* W. quando senes (om. quare). ' P. rectitis. '' W. om. in.

' P. et discretius. '^ P. econverso. ^ P. om. propter.

1" P.. vaporem qui venit propter iram ad oculos^

^^ P. alterius. ^^ P. oculo uno.. ^^ P. loco.

30 FRATRIS ROGERI BACON

[fol. 187, v] sed quando a longe est, tunc potest videre. Et

qualiter unus punctus rei vise videtur in fine certitudinis ; et

alie partes non ^ videntur, nisi'' valde remote et oblique, sed

non in fine certitudinis;potest tamen quilibet ^ certificari, per

diversum visus, per singulas "^ ordinate.^ Et accidunt hie

errores videndi, scilicet quod unum videatur duo, multis de

causis ; et est ibi pulcra consideratio, sed non potest exprimi

pro '' piano Veritas, nisi in figuris ; et propter hoc figuras posui

ad omnes casus vision is in hac parte, et docui instrumenta

figurari, ut homo per experientiam possit hec videre. Et

omnes hi errores ex diversitate situs ipsius visibilis respectu

visus contingunt, Etexposui quomodoacciditaliquando quod

quando videtur unum duo, tunc si oculus dexter claudatur,

disparebit imago sinistra ; et si oculus sinister claudatur, ^ dis-

parebit imago dextra. Quod valde admiratus est beatus

x'\ugustinus 11° de Civitate Dei, capitulo 2°; et dicit quod

longum esset dare causam hujus rei ; et vere longum, nisi homo

sciat optime que scripsi *^ in hac parte. Et tamen non semper

accidit hoc ; sed aliquando, sinistro oculo clauso, disparet imago

sinistra, et dextro clauso disparet imago ^ dextra, quamvis hoc

non exprimat Augustinus ; et hoc potest quilibet experiri in

crepusculo estatis, aspiciendo stellam aliquam in celo, si rite

experiatur quod hie exigitur.

[De Triplicibus Universalibus Modis Videndi.

Cap. v.]

HIIS habitis, descendo ^^* ad modos triplices universales ^^

videndi, et ad novem ^^ superius tacta, que requiruntur ad

visum;que, cum temperamentum non excedant, faciunt visum

bonum, et alias erroneum.

Primum istorum fuit lux, quia nichil videtur sine luce.

Et quando superfluit, tunc impedit visum ; unde non videmus

1 P. om. nott. 2 P. nisi sint. ^ P. quelibet.

^ P. singulos. ^ W. ordinare. '^ P. de.

' P. clauditur. ^ P. scripsit. ^ P. om. sinistra—imago.

1" P. descendi. ^' W. utiles. ^^ P. decern.

OPUS TERTIUM 31

lucem stellarum de die, sole existente super orizonte, et oculo

existente in superficie terre, quia lux solis egreditur de tem-

peramento respectu stellarum videndarum, et occultat lucem

earum. Sed quando oculus est in loco profundo, ut in puteo,

potest videre stellas, quia tunc lux solis temperata^ ingreditur

OS putei;que est accidentalis, sicut prius dictum est. Sed de

galaxia, mirum est quod non potest apparere in spera celesti,

nee in spera aeris, sed in spera ignis tantum, cujus causam

reddo per egressum lucis a temperamento.

2™ fuit distantia ; ex cujus egressu a temperamento cum '^

egressu ^ raritatis medii a temperamento apparet, quare videmus

lucem in aurora, sole existente sub orizonte per 18 gradus in

suo circulo altitudinis,^ et non ante.

Deinde consideravi quare impressiones lucentes in aere que

vocantur a vulgo stelle cadentes, et a philosophis secunde ^

stellarum, ut Assub ascendens et descendens, et alie multe,

videntur esse magne longitudinis, licet sint parve quantitatis.

Et similiter in scintillis evolantibus a caminis consimilis causa

est.

Et sicut visio diversificatur circa lucem, propter ilia novem,''

sic est de colore. Nam si corpus coloratum ' applicetur im-

mediate cristallo, vel alii perspicuo, a parte post, videtur esse

color cristalli ; si distet * multum, non sic videtur. Et cumviderit oculus colores, et converterit ^ se ad loca luminosa,

species coloris remanens in oculo apparebit primo quasi color

puniceus, deinde purpureus, 3° niger, et sic evanescet. Et

plures colores videntur unus ex distantia superflua ; ut in troco ^^

habente colores diversos in partibus suis, velociter moto,^^

apparet unus color compositus ex omnibus, propter causas

certas quas Ptolomeus assignat.

«Deinde manifestavi quomodo per ilia novem ^^ visio varietur

in cognitione per scientiam. Unde luna habet lumen album

extra umbram terre, et in superiore parte umbre ^^ habet lumen

I P. temperantins. - P. om. egressu—cum. * W. egrcssio.

^ P. altitudhies. ^ W. seciinda. ^ P. add. seu decern.

'^ P. om. coloratum. * W. sed distat. ^ W. convertit. if P. et in toto.

II P. add. (after moto) : ut in troco diversis coloribus colorato.

^- P. 3idd sen decern. ^^ P. om. umbre.

32 FRATRIS ROGERI BACON

rubeum, et in inferiore parte non apparet ; et similiter in con-

junctione sua cum sole, non apparet per duos dies, ut plurimum,

Et ^ similiter de colore. Nam si inter visum et rem boni coloris

ponitur pannus ^ rarus habens foramina et intervalla magna,

color rei apparebit sicut est : si vero sint foramina parva, tunc

color apparebit mixtus, et erit error in scientia circa colorem.

[De Cognitione rei vise per Sillogismum. Cap. VI.]

POSTEA consideravi qualiter per ilia novem fiat cognitio

per sillogismum, secundum quem modum cognoscuntur

ilia 22 ^ communia sensibilia, que sunt distantia et cetera. Et

hie ostendi qualitericertificatur omnis distantia, et dedi causam

quare in locis planis non certificatur * altitudo nubium, sed in

locis montuosis. Et quare videtur nobis quod due res, ut muri

vel alia,^ que multum distant, videntur nobis esse non distantia,

quando sumus prope unum illorum et respicimus ^ aliud.

Et quare res multum distantes, ut arbores, vel homines, vel

animalia, ex longinquo videntur esse continua, vel multum

propinqua. Et quare stelle erratice, id est planete, videntur

esse in eadem superficie cum stellis fixis, id est non plurimum *"

distare. Et corpus multorum laterum equalium videtur spe-

ricum longe.^ Et spera estimatur plana figura, ut stelle ; et

circulus videtur recta linea.

Et juxta hoc manifestavi quare luna habet multas figura-

tiones sui ^ luminis secundum quod nos videmus ad sensum^

quod est valde difficile. Nam aliquando ^" linea que est ter-

minus piramidis lucis solis recepte in corpus lune est linea

recta, ut in septima die et 21^; et aliis diebus semper est

circumferentia vel arcus circuli. Mirum est de hac diversitate,

et ideo magnum capitulum composui de hoc.

Et sicut ostendi visionem diversificari penes distantiam in

^P.om.et. 'P.ponattir pennus. ^P. viginti.

•* P. certijicatuy nobis. •"' W. alique. '' P. aspiciamus.

' P. W. plus : Duhem corrects to minus : but cf. Op. Maj. ii. io8, 1. 6»

^ P. a longe. ^ W. sue. '° W. aliqua.

OPUS TERTIUM 33

multis, addidi de comprehensione magnitudinis.^ Et estima-

verunt Latini, ante translationem Perspective, quod magnitudo

comprehenditur per quantitatem anguli in oculo ; sicut dicitur

in libro de Visu quod majora sub majori angulo apparent, et

minora sub minori, et equalia sub equalibus. Sed hec falsa

esse ostendunt auctores perspective in exemplis ad oculum.

Nam latera quadrati '^ sunt equalia, et tamen ^ [fol. 188, r] sub

inequalibus angulis comprehenduntur ; et diametri in circulo

sunt ** equales, et tamen non videntur sub angulis equalibus, ut

patet in figura.

Et exposui quomodo non potest visus videre medietatem

corporis sperici, sed necessario minorem ejus portionem. Et

licet stelle in ortu et occasu videantur majores quam in meridie,

quarido vapores interponuntur inter eas et visum, cujus causa

postea in fractionibus radiorum dicetur, tamen semper est quod

majores apparent ex causa perpetua, que est difficillior '" quamhie expono in figura.

Deinde manifestavi visionem circa motum et quietem, et

quomodo accidit error in eis ; ut quando celum coopertum est

nubibus aeris," et luna '' poterit videri per medium earum, tunc

apparet velocissime moveri;quando vero nubes ^ sunt pauce

et distantes, vix apparet moveri, aut^ parum.

Et quare videtur homini ambulanti versus Lunam vel

Solem, quod Luna vel Sol precedat ^° eum ; et quando fugit

Lunam, videtur quod ipsa ^^ sequatur ; et videtur homini semper

quod sit in eadem distantia respectu stellarum. Et si homovadat ^^ ad oriens, vel occidens, et Luna vel Sol sit in meridie

semper videtur ei quod Luna et Sol sint in directo ejus. Et

similiter si multi homines stent in eadem linea inter oriens et

occidens, licet multum distent, videtur tamen cuilibet quod

Sol sit in directo sui. Et stelle, licet moveantur velocissimo

motu, tamen videntur stare. Et quando homo revolvit se in

circuitu, tunc, quando quiescit, videtur ei quod res moveantur

^ W. multitndinis

.

^ P. qtiadri. 3 p_ om. tamen.* P. sub (for sunt). ^ P. que ex difficilis. ^ P. raris."^ W. et luna non poterit. ' P. om. nubes. ^ P. et.

^" P. Luna et Sol prccedant. ^^ P. om. ipsa. i" P. vadit.

VOL. IV. 3

34 FRATRIS ROGERI BACON

circulariter. Et quando homo est in navi mota, videtur ei

quod res in ripa moveantur. Et omnium husjusmodi dedi

causas.

Et his adjunxi rem dubitationis infinite, que est in ore

omnium, et auctorum, et magistrorum, scilicet de causa

scintillationis;quare scilicet planete non scintillant, sed stelle

fixe, ut dicit Aristoteles primo Posteriorura ^ et 2° Celi et

Mundi.^ Et ideo sermonem copiosum feci de hoc, et inves-

tigavi causas multas ex ^ quibus una completur,

Et in fine omnium istorum, discussi que virtus anime est

ilia que cooperatur visui in cognitione per scientiam et per *

sillogismum. Videtur etiam ^ esse anima rationalis, quia ea

sola habet scientiam et sillogismum. Sed declaro per multa

exempla et experimenta quod anima sensitiva est hujusmodi,

et quod est quadruplex ^ virtus anime sensitive, scilicet : cogi-

tatio, ymaginatio, memoria et estimatio. Et propter hoc a

principio distinxi omnes virtutes anime sensitive.

[De Tribus Partibus Perspective. Cap. VII.]

SIC ^ igitur tetigi in summa ea que latius tractavi circa visum

factum super lineam rectam, scilicet de visu recto. Nampostea tractavi de visu facto ^ super lineam curvam, et fractam,

et refiexam;quia tres sunt partes perspective principales : Una

est de visu facto super lineam rectam ; alia, secundum lineam

reflexam ; »tertia ^ secundum lineam fractam. Due ultime

communicant multum cum prima, et 3a cum 2a; et prima facilior

est aliis, et 2a quam 3a, propter quod sic ordinantur.

Que vero sint leges reflexionum et fractionum communesomnibus actionibus naturalibus, ostendi in tractatu geometrie,

tam in Opere Tertio quam Primo ;

^^ sed principaliter in Opere

^ Analyt. Poster, lib. i. cap. xiii.i§ 2. ^ De Coelo. lib. ii. cap. viii. § 6.

^ P. de. ^ P. om. per. ^ P. videretur autem. "^ W. 4^.

'' P. Hie. 8 p,fracto. " P. et tcrtia.

^" Op. Maj. Pars. iv. Dist. ii. and iii. Op. Tert. (ed. Brewer), cap. xxxi.-

xxxvi. The Opus separatum is the De multiplicatione specierum.

OPUS TERTIUM 35

separate ab aliis/ ubi totam generationem specierum, et

multiplicationem, et actionem, et corruptionem explicavi in

omnibus corporibus mundi.

Sed in hoc tractatu - perspective, applicavi illas leges ad

actionem specierum visibilium in visum. Et ostendi in prima

parte quomodo fit actio in visum secundum speciem venientem

super lineam rectam ; et in aliis duabus partibus, quomodo

secundum reflexionem et fractionem, in quibus longe est major

difficultas, et pulcrior consideratio, et utilior. Que tamen ^

sunt propria istis sunt pauciora in quantitate, licet,* majora in

virtute. Nee mirum si propria sint ^ pauciora, quoniam multa

que dicta sunt de visu recto hie requiruntur. Nam ilia que a

principio dicta sunt de partibus anime, et de compositione

oculi, et de incessu speciei in tunicis oculi et humoribus ; et

ilia triplex " cognitio per sensum solum, et per scientiam, et

per " sillogismum ; et ilia novem que ^ requiruntur ad visum;

et ilia 22 visibilia hie observantur sicut in visu recto. Et

ideo non oportet quod hie exponantur ista ; sed diversitas

que oritur, respectu visus recti, per reflectionem et fractionem

hie consideratur.

Replicavi hie igitur de operibus predictis qualiter fiat

refiexio speciei, et quid ad hoc exigitur. Nam oportet quod

densum corpus resistat ; et ad sensibilem et manifestam

reflexionem, oportet quod sit corpus lene et politum, ut est

speculum, propter causas certas. Et exposui quomodo omnis

refiexio fit ad angulos equales angulis incidentie ; et hoc

demonstro multipliciter, tam in planis speculis, et concavis, et

convexis ; et pono demonstrationes diversorum auctorum ad

hec.^ Deinde ostendo quod nichil in speculo ^" videtur nee est,

sed sola res videtur a qua venit species. Unde species non

est in speculo, nee ymago aliqua, nee ydolum, licet hoc estimat

vulgus ; nee aliquid tale videtur, sed res ipsa. Et hoc ostendo

per causas certas. Et adjungo quod res visa per reflexionem

1 P. his. 2 w. tractavi. ' P. tunc.

> W. et in (for licet). ^ P. sunt. « W. ^x.

' P. om. per. * W. om. que.

5 P. hoc. 10 P. speculis.

36 FRATRIS ROGERI BACON

non apparet in loco suo ; sed, ut in pluribus, apparet in

concursu radii visualis cum catheto, licet non semper. Quia

cathetus et radius visualis aliquando eque distant,^ sed raro.

Et quando concurrunt, tunc concursus esse potest vel in oculo

vel retro caput, vel in superficie speculi, et aliquando infra

speculum, et^ aliquando ultra, Et hec diversitas accidit ex

diversitate speculorom. Et propter hoc ^ descendo ad omnia

genera speculorum regularia * in quibus ars consistit. Et sunt

7 : planum, spericum, columnare, pyramidale, intus et extra

polita;que sunt 7 ; nam 3a ultima possunt esse concava vel

convexa, et hoc est intus et ^ [fol. 188, v] extra polita. Ostendi

ergo qualiter '' fit visio in omnibus his speculis. Et in planis

accidit minimus error, quoniam res apparent "" in quantitate et

figura debita, sed situs partium mutatur. Et in his speculis

res apparet tantum ultra speculum quantum res distat a speculo,

quod non accidit in aliis ; et hoc demonstro in figura. Et

tunc discurro per omnia specula alia, quot errores contingunt

in singulis, et ubi est locus ymaginis, id est ubi res appareat

;

quia apparitio rei vocatur locus ymaginis, ab ipsis perspectivis.

Et pono in figura quomodo in eodem speculo ^ res potest ap-

parere in oculo, vel retro caput, vel in speculo, vel ultra, vel

equidistanter catheto. Et quia in libro de Speculis tangitur

quod diversimode fit reflexio a concavo speculo, si visibile sit

prope vel distans, et in hoc erratur multum. Nam commentator

illius libri male figurat, et pejus demonstrat, etiomnino errat,

ideo attuli veram figurationem et certam demonstrationem ad

hoc. Et juxta hoc manifesto ^ causam quare diversitas ap-

paritionis coloris fiat in collo columbe et in cauda pavonis,

secundum diversitatem casus lucis super ilia ad angulos

diversos;quia uni videbitur unus color, et alii alius, simul ex-

istentibus et aspicientibus ista.

Et quare infirmi et ebrii vident se ante facies suas am-

bulare, ut Aristoteles exemplificat 3° Metheororum,^'^ et Seneca

1 P. eqiddistantev. - P. om. et. ^ P. propterea.

* P. regtdarium. ^ P. vel. ^ P. igitur quomodo."^ P. apparet. ^ P. om. in eodem specido.

s P. demonstro. ^° Meteorol. lib. iii. cap. iv.

OPUS TERTIUM 37

in Naturalibus ;^ et hoc duobus modis ^ potest intelHgi,

secundum quod declaro, scilicet vel per visum reflexum, vel

per rectum ; et utrunque est mirabile.

Et dedi causam quare quando homo aspicit ad candelam,

videt magnam multotiens lucis dispersionem attingere ad

ocuium ejus, cujus conus est in candela, ac si candela emitteret

a ^ se radios infinitos in ^ modum pyramidis ; et satis est occulta

hec causa.

Et dedi causam mirabilis apparitionis que accidit quando

homo aspicit a longe aliquod splendidum, ut crucem vel aliud

super campanilia et turres ecclesiarum. Nam videtur ei quod

illud splendidum scintillet. Et hie assignavi specialem modumscintillationis, et causam ejus, preter ea que superius annotavi.

Et hie ^ aliqui periti ^ in perspectiva estimant multa, sed in

vanum, quia aliter est quam ipsi putant.

Deinde majus mendacium "^ enunciavi. Nam mira homi-

num ^ fantasia vertitur super apparitionem ymaginum plurium

in speculo posito in aqua, et credunt quod ad radios Solis

videant Solem et aliquam stellam erraticam juxta Solem ; et

estimant quod sit Venus, quia non multum elongatur a Sole.

Sed stultitia hec magnorum virorum apparet ad radios Lune,

et, quod plus est, ad candelam. Nam proculdubio apparet

duplex ymago ad Lunam et ad candelam, sicut ad Solem.

Sed nulla stella potest dari respectus candele, ut patet, nee

etiam respectu Lune. Dedi igitur causam hujus apparitionis,

que communiter invenitur in Sole, et Luna, et candela.

[De Visu Facto per Lineam Fractam. Cap. VIIL]

POST hec convert! stilum ad visum factum per lineam

fractam ; et ibi sunt majores veritates quam in pre-

cedentibus, et multa requirerentur hie certificanda, nisi quia

patent ex eis que in partibus prioribus dicta sunt. Quod

1 Nat. Quaest. i. 3. "^Y^. ^ter (dupUciter). ^ P. ex.

^ W. om. in. ' P. hoc. *> P. valde periti.

' P. mendacium perspectivoriim. ^ P. omnium.

38 FRATRIS ROGERI BACON

autem specialiter hie primo^ requiritur est^ quod non solum

ab oculo videtur illud a quo venit piramis radialis, sed multa

que extra cadunt. Piramis vero radialis seu visualis est

composita ex speciebus venientibus a partibus rei vise que

cadunt perpendiculariter super primam tunicam oculi, que

vocatur cornea ; et ilia piramis ingreditur in foramine uvee

usque ad anterius glacialis, et pertransit postea in humorem

vitreum, in cujus superficie frangitur, propter necessitatem vi-

sionis recte, sicut ostendi in principio.^ Multa igitur posita

a lateribus istius piramidis faciunt species suas super corneam,

ad angulos obliquos ; et per fractionem attingunt * he ^ species

ad glacialem, ubi est virtus visiva, et ideo videntur. Posui

igitur demonstrationem ad hoc in figura.

Secundo adjunxi quod omne quod videtur per lineam

rectam vel reflexam, videtur per fractam ; et hoc est de

bonitate visionis, et complemento, ut non videatur res aliqua

uno modo, sed pluribus, de necessitate, quatenus visio fiat

certior et melior, Et hoc ostendi in figura cum demonstratione.

Et non solum videtur eadem res per unam lineam fractam, sed

per infinitas, ut visio compleatur,

Et 3° declaravi quod aliquid ^ videtur fracte,''' et non recte,.

quamvis visibile sit in directo visus.

Et post hoc descendi ad omnem diversitatem visionis per

fractionem et rimatus sum concursum radii visualis cum catheto.

Nam locus ymaginis ibi reperitur. Et quia hoc potest variari

penes corpora plana, et sperica, et convexa, et concava, et

penes medium ^ subtilius et densius, ideo exposui omnes istos

modos ; et sunt decem principales. Et in his est major nature

potestas quam aliquis mortalis possit estimare. Posui igitur

omnes casus, et exposui demonstrationes in figuris magnis.

Et duo sunt de corpore piano. Nam cum duplex medium

exigatur in fi-actione, tunc oculus potest esse in subtiliori, vel

densiori, et res visa e contrario. Si vero oculus sit in medio

subtiliori, et res in densiori, tunc oportet quod res propinquius

^ P. j?j primo. ^ W. om. est. ^ W. a principio.

* P. contingtmt. ^ P. hec : W. he. ^ P. aliquod.

^ P. aliquotiens fracte. ^ W. om. medium.

OPUS TERTIUM 39

videatur, et major longe appareat. Si e converse, tunc con-

trarium accidit. Si autem sint ^ corpora sperica, tunc vel ^

convexitas est versus oculum, vel concavitas ; et utrumque est

4or modis. Nam si concavitas ^ est versus oculum, tunc

duobus modis potest esse si oculus sit in medio * subtiliori, et

duobus modis si oculus sit in densiori. Quoniam si oculus sit

in subtiliori medio et concavitas medii sit versus oculum,

potest oculus esse inter centrum corporis et rem visam,

aut centrum inter oculum et rem visam. Si primo modo,

[fol. 139, r] res apparet propinquior et minor est ymagoquam res. Si 2° modo, adhuc propinquius videbitur et minor

erit ymago. Et sic currunt omnes alii ^ canones usque ad 10,

cum figuris suis et demonstrationibus, ut appareat mira visionis

diversitas ; et nusquam sunt pulcriores figure quam hie, nee ^

mirabiliores *" demonstrationes, nee tam admirandi effectus.

Quoniam ostendo primo quomodo et ^ qualiter quedam vul-

gata nobis apparent et que sint cause hujus apparitionis.

Omnes vero admirantur quare baculus apparet fractus in aqua;

et artiste querunt semper in suis disputationibus de quolibet

;

et nullus unquam Latinorum potuit dare causam in tali dis-

putatione, quia nesciverunt has regulas fractionum. Nam per

primam et 7^ni ^ datur causa hujus visionis, sicut exposui in hac

parte. Similiter cum lapis vel aliud visibile mittatur in vas

sine aqua, et videns se elonget in tantum ut ibi primo '^^ non

possit visibile contueri, tunc si aqua infundatur, videbit illud

visibile, quod sine aqua videri non potuit. Et illud ^^ est valde

mirandum. Sed causa ejus patet ex primo et 7 canone.

Similiter, quando^" Sol, et Luna, et stelle videantur insolite

magnitudinis propter interpositionem vaporum, quando ^^ sunt

in ortu et occasu, accidit per 3m canonem, cum ejus figura.

Et hie solvo objectiones perspectivorum in contrarium factas,

quibus valde periti decipiuntur. Et stelle omnes apparent

^ P. sunt. ^ W. om. vel. ^ W. convexitas.

* W. om. modis and medic, ' P. om. alii. ^ W. om. nee.

' W. mirabiles. ^ P. om. quomodo et. " P. et per 7*»i

^" P. ova. primo. " P. istud.

^^W, q2iod. ^'^W. qui.

40 FRATRIS ROGERI BACON

minoris quantitatis quam si esset unum medium inter nos et

eas, quia cadit hie canon 5^s i; quando oculus est in medio

subtiliori, et concavitas corporis est versus oculum, et oculus

est inter centrum corporis et rem visam. Et solvo hie dubita-

tiones occurrentes. Et deelaravi quod si corpus spericum ^

ponatur super literas minutas, apparebunt magne, quod instru-

mentum est valde utile senibus. Et cadit hie canon precipue

7^3 • quia melius fit visio per ipsum quam per alios. Et sic

possunt infinita determinari in rebus naturalibus.

[De Comparatione Scientie ad Sapientiam. Cap. Villi.]

SED postquam comparavi potestatem istius scientie prout

necessaria est ad sapientiam philosophic absolute, tunc

comparavi eam ad sapientiam divinam absolute ^ et relate, et

ostendi in exemplis quomodo necessaria est sapientie divine

intelligende et exponende. Nam nihil plus multiplicatur in

Scriptura sicut ea que pertinent ad visionem, et lucem, et

colores, et specula, et hujusmodi ; Scriptura enim pregnans est

his. Dicit enim Apostolus : Videmus enim * nunc per speculum

in ^ enigmate, tunc autem facie ad faciem.** Et beatus Jacobus

comparat auditorem verbi, qui non est factor, homini consider-

anti vultum nativitatis sue in speculo.''' Et audivi hie magi-

strum in theologia et ^ famosum dicere : quod illud ^ simile

attenditur in hoc, quod ymago videtur in speculo, et non res,

et ideo statim oblivisceris qualis fueris,^*^ sicut Jacobus dicit : et

omnes credunt hoc ; sed falsum est hoc. Nam ostendi in hac

scientia, quod ^^ res ipsa sola videtur, et non ymago aliqua.

Et ideo videmus facie ad faciem, sed non per rectas lineas, sed

per reflexas, et reflexio multum debilitat speciem ; et ideo

obscure et sub enigmate videmus. Non igitur intellexit Apos-

tolus quod videns alium, vel seipsum, in speculo nullo modo

^ P. qidntus : Cf. Op. Maj. II., p. 155 1. 22, " ex canone primo ".

^ P. perspiciium. ^ W. postea for postquam ; om. Umc—absolute.

* P. etim (i Cor. xiii. 12). ° W. et in. ® i Cor. xiii. 12.

^Jac. i. 23. 8 p, om, ^;, 9 p. jsttcd.

" P. obliviscitur . . . fuerit. ^i P. quam.

OPUS TERTIUM 41

videat facie ad faciem, sed quod non per visionem rectam,

licet per reflexam ^ videamus facie ad faciem ; et ideo sub

enigmate et obscuritate. Enigma enim Grece sonat ^ ob-

scuritatem Latine, et non est ymago, vel species. Sed talia

sunt exempla pene innumerabilia in Scriptura, que indigent

certa interpretatione per banc scientiam, sicut ostendi in hac

scientia,

Et postea comparavi banc scientiam ad rem publicam diri-

gendam, et ibi majora continentur quam non solum vulgus, sed

sapientum multitude possit assignare. Soli enim sapientissimi

possunt bee dare in instrumentis figuratis ^ ad sensum. Namsic potest una res videri multe, ut unus bomo videatur populus,

per diversas fractiones * speculorum. Sic enim plures Soles et

Lune aliquando videbantur simul, sicut Plinius et historie do-

cent. Et sic res possunt veraciter videri ; et cum videns iret^

ad loca visionis, nicbil inveniret. Et sic abscondita et occulta

possunt investigari et ostendi, et distantia manifestari, et

minima apparere maxima, et econverso, et propinquius posita

videri in omni ^ remotione quam volumus : et quantumcunque

res distent, possunt videri juxta nos : ita quod " ex incredibili

distantia legeremus litteras minutas, et arenas maris numerare-

mus ; et Solem,^ et Lunam, et Stellas videremus inclinari supra

capita nostra. [Et sic Sol et Luna possunt videri discurrere

per omnes angulos castri, vel domus.^] Et sic puer appareret

gigas, et parvus excercitus videretur magnus, et econverso.

Et sic de aliis infinitis mirabilibus, que bic possunt fieri, secun-

dum quod expressi in bac scientia.

Et bee eadem valent [fol. 1 89, v] ad conversionem infidelium,

et ad reprobationem eorum qui converti non possunt. Nampostquam oranis bomo bee a principio non intelligeret, sed

oporteret quod crederet ut, excercitatus in bac scientia, borum

rationes videret ; et ^° sic manu duceretur ad divina, ut subdat

colla eis, et credat donee sit tritus in illis, et rationem percipiat

1 P. reflexum. - P. signat. ^ F.Jigurans.*' 'W.Jlgurationes. ^ P. erit. '' P. cum (foi iji omni).'' P. itaqiie. s \Y. om. et solem.

^ W. om. this sentence. ^" P. om. et.

42 FRATRIS ROGERI BACON

qua intelligat et sciat. Cum enim videmus quod intellectus

noster non potest attingere ad veritates creaturarum, que nulle

sunt respectu veritatum divinarum, debet homo considerare

quod multo magis debet gaudere in credendo divina quamcreata, quatenus ex fide facili Deus ipse prebeat intellec-

tum, secundum quod dicitur in Ysaia, secundum Septua-

ginta interpretes: Si non credideritis, non intelligetis.^ Et

hec persuasio de fide fortior est et melior quam per verbum

predicationis, quia plus est opus^ quam sermo. Et hec via

persuadendi est similis miraculorum operationi. Et ideo

potentius est quam verbum. Et similiter patet quod hec

valent ad reprobationem eorum qui non possunt converti.

Nam quicquid valet ad defensionem rei publice fidelium, valet

ad reprobationem infidelium. Omnia enim eorum secreta pos-

sent deprehendi, et terrores infiniti possent eis fieri ut minimumnon expectarent, sicut patet satis ex istis mirabilibus que tetigi.^

Hie terminatur pars quinta Maioris Operis.

^ Is, vii. 9. - P. om. opHS.

^ In P, there follows here a long treatise on the motions of heavenly bodies

with exposition, criticism and comparison of the views of Ptolemy and Al Bitrogi

:

in Duhem's edition, pp. 98-137. The colophon forms in P. the beginning of the

next chapter.

[De ScIENTIA ExPERIMENTORUM : QUE DiCITUR DiGNIOR

Omnibus Partibus Philosophie Naturalis de Per-

spectivis: et ideo Notanda est Maxime.]^

SEQUITUR pars sexta,^ que est dignior omnibus aliis et

potentior longe. Nam etsi quelibet scientia juvet

aliam et mutuis ^ se foveant auxiliis, tamen hec * habet

majus posse in omnes quam aliqua respectu alterius, Et hec

nihilominus habet suas ^ considerationes absolutas, et preterea

utitur omnibus aliis sicut suis ancillis. Et vocatur scientia ex-

perimentalis, quia ^ per antonomasiam " utitur experientia.

Novit enim quod argumentum persuadet de veritate, sed non

certificat ; et ideo necligit argumentum ;^ et non solum causas

rimatur conclusionum per experientias, sed ipsas conclusiones

experitur.

Hec ^ igitur 3es habet dignitates ; sed prima est duplicata

in radicibus, secundum quod exposui superius versus prin-

cipium ^*^ istius^^ Operis,^" ubi me excusavi quare non potui

principalia et completa scripta per me solum a tempore Vestri

mandati persolvere.^^ Dixi igitur ^^ ibi quod hec scientia habet

unam dignitatem : quod ^^ certificat omnes scientias per vivas

experientias et completas. Nam alie scientie aut utuntur ar-

gumento quod non potest certificare, quia sola experientia

certificat, aut experientiis incompletis ;^^ et posui exempla

^ This section is inserted in T. p. ii, with the heading : Item capitulnm ex-

tractum de quodam opere quod fecit idemfrater Rogerus Bacun de ordine minorum

ad mayidatum pape et valet ad expositionem dictoriim et dicendorum in textu (i.e..

in text of Secretiim Secretorum).

^ T. Seqiiitur de scientia experimentali. ^ T. mutuo.

* W. cm. hec. ^ W. 2«s. ^ P. qui.

'' T. has a marginal note : i.e. excellenciam.

* P. ideoqne negligit argumenta. T. et ideo negligit argumenta.

® T. has. ^" P. initium. ^^ T. hitjus.

12 op Tert., ed. Brewer, cap. xiii.^'^ P. absolvere.

^* T. ergo. 1' P. quod ipsa.

^^ P. om. Nam—incompletis. T. aut habent experiencias incompletas.

(43)

44 FRATRIS ROGERI BACON

magna de yride et circulis coloratis qui apparent circa Stellas.

Nam hujusmodi sunt veritates naturales, et perspective, et

astronomice.^ Nam et naturalis, et perspectivus, et astronomus

habent aliqua de his assignare, sed isti omnes ^ imperfecti sunt.

Naturalis enim philosophus narrat et arguit, sed non experitur.

Perspectivus vero ^ et astronomus multa experiuntur, sed non

omnia, neque sufficienter. Reservatur igitur huic scientie ex-

perientia completa. Et propter hoc rimatus sum omnes ex-

perientias in istis et, quantum potui, in scriptis explanare

proposui,* precipue secundum tempus quod habui, et ^ secun-

dum quod requisivit persuasio quam feci, Oporteret vero

omnia ^ que scripsi verificari per instrumenta et per opera

;

quod fieri potest, quando "^ Vestre placebit ^ voluntati. Quodsi essent ad plenum explicata, tunc mirarentur Latini quod ^

nunc consistunt ^*' in ignorantia densissima in hac parte, sicut

et in aliis,-^^

Habet autem hec scientia aliam prerogativam,^^ quod in

terminis aliarum scientiarum explicat veritates, quas tamen

nulla earum potest intelligere, nee investigare, ut est prolong-

atio vite, que est in terminis Medicine. Sed ars Medicine

nichil de hoc^^ loquitur. Experimentator ^* autem ^^ videt quod

animalia bruta, ut cervus,^^ et aquila, et alia se sanant per her-

bas et lapides, et renovant juventutem, et prolongant vitam

suam ; et ideo excogitat quod sapientia hec non est brutis

concessa, nisi propter hominem. Et ideo excogitat quomodo

hec^*" possunt fieri in corpore humano [fol. 190, r]. Et ideo

considerate^ unde habet abbreviato vite ortum, ita quod homines

longe citius moriantur quam veniant ^® termini vite quos Deus ^°

constituit in humana specie ; et loquor post peccatum quod

^ T. astronomie. ^ W. homines. •^ T. om. vero.

* P. T. posui. 5 T. om. et. « T. Oporteret etiam.

'' P. T. cum. ^ T. placuerit.

^ T. qui (for Latini quod). ^" P. consistant.

^' P. in miiltis aliis. P. inserts here a treatise on the halo, occupying in

Duhem's edition, pp. 138-148.

12 T. dignitatem sen prerogativam. ^^ P. hac. ^^ W. experimentaliter.

^^ T. enim. i*' P. corvus. ^' P. om. hec.

1^ P. non considerat. ^^ P. deveniant. "^^ P. deus ipse.

OPUS TERTIUM 45

obligavit ad mortem. Per Historiam enim sacram invenimus,

cum expositione Josephi, quod homines vixerunt mille annis;

sad nunc vix in potentatibus per octoginta annos ^ aliquis

vivit, et amplius accidit labor et dolor, sicut ait David pro-

pheta. Cum ergo a mille annis decucurrit" vite abbreviatio

usque ad ^ circiter octoginta, manifestum est quod termini

naturales constituti in mille annis multum preveniuntur his

diebus. Et ideo accidentalis est abbreviatio et contra naturam.

Et omne tale habet remedium ei possibile, et ideo elongari

potest vita longe ultra id quod vivimus."^ Et hujus causa

accidentalis potest ^ patere per defectum regiminis sanitatis.

Nam patres non servant hoc regimen, et ideo dant corruptam

naturam filiis ; nee filii servant, quia impossibile est quod

servetur. Nam nee dives, nee medicus potest ilia conservare

que medicina proponit ad regimen sanitatis;que sunt cibus et

potus, somnus et vigilia, raotus et quies, constrictio et evacua-

tio, sanitas aeris, passiones animi. NuUus^ mortalis potest

medium semper in his tenere, quod tamen ad conservationem

sanitatis oporteret '' fieri a nativitate usque ad finem vite.

Sed natura non deficit in necessariis, nee ars perfecta. Et

ideo excogitate sunt vie, per potestatem hujus artis que ex-

perimentalis vocatur, que omnem corruptionem quam filius

contrahit ex errore proprio valent delere ; sed non omnem que

a patribus descendit, quia ilia crevit saltem a tempore diluvii.

Sed licet totam corruptionem paternam non posset in filio hec

scientia evacuare, tamen bene potest magnam partem tollere.

Et hoc probavit sapientia multorum. Ultra communem vitam

per centum annos et plures ^ annorum centenarios vitam pro-

duxerunt. De quibus scribo in Opere Majori in parte 6a, et

pono medicinas eorum aliquas, licet sub enigmate, propter

secretorum magnitudinem.^

1 p. T. om. anttos. ^ T W. decurrit. ^ W. aut.i.

^ T. om. Et omne—vivimns. ' T. et Imjiismodi causa potest.

® P. mdltis enim. "^ P. oportet. ^ P.T. et per plures.

^ T. adds the following marginal note to this passage in a hand almost con-

temporary with the text : Hujiis sciencie experimentalis experimentator bonus

excogitat viam tiobilem ad hoc et precipit alkimie practice preparare ei corpus

equalis complcxionis ut hie experimentator utatur eo. Nam hec scientia ex-

46 FRATRIS ROGERI BACON

Et hec sciential nori solum in terminis Medicine, sed

aliarum scientiarum, potest multa producere, ad que ille scientie

non valent attingere.^

Nam in terminis Mathematice, potest astrolabium spericum

producere, quod moveatur motu celi per naturam ; cujus

utilitatem nunquam mathematicus " cogitaret, nee qualiter fieret,

nee de qua materia, nisi per hanc scientiam excitaretur. Et

est utilitatis infinite. Nam tunc cessarent omnia instrumenta

Astronomie, et horologia et omnia.

Similiter in terminis Alkimie. Nam auri gradus naturales

in ventre terre sunt viginti 40'' ; et ulterius * per artificium pos-

sunt in infinitum multiplicari. Sed omnes libri Alkimie non

docent hos gradus, nee qualiter i/em niodi auri componuntur

ex eis. Nee tota scientia ilia potest vix facere aurum viginti

4or graduum, sicut nee natura in visceribus terre ; et tamen

hec sunt in terminis ^ Alkimie. Sed venit experimentator, et

rimatus est hos viginti 4°^ gradus auri,^ et 17«^ species auri

revolvit ; et potest aurum facere ultra viginti 4°^ gradus quan-

tum vult;quod nee ars Alkimie, nee natura in ventre terre

possunt operari, Et medicina quam parat ad hec experi-

mentator est secretum maximum, de quo Aristoteles dicit in

libro " Secretorum :^ O Alexander, volo tibi ostendere secre-

torum maximum, et divina potentia juvet te ad celandum

archanum, et ad perficiendum propositum. Nam illud est quod

tollit omnes corruptiones metalli vilioris, ut ipsum in aurum

convertat. Et illud ^ est quod corruptiones humane com-

plexionis aufert.^° ut vitam quantum satis est prolonget. Et ideo

hoc est secretum secretorum, de quo soli sapientissimi sciverunt

cogitare ; et pauci ad hujus rei perfectionem devenerunt.

perimentalis se habet ad alias sciencias sicud navigator se habet ad carpentatorem,

cui precipit navigator utfaciat ei navem quandam, et sicud ars militaris precipit

Jabrili utfaciat ei arma quibus novit uti miles et non faber ; sic in aliis.

1 W. om, scientia. ^ P. T. pertingere.

^ W. methcc . . .ntethacus, ^ T. sunt 24 tantum : sed ulterius.

* P. visceribus, ^ P. T. om. auri. "^ W. libris. T. om. dicit.

® Cf . Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed. Steele (E.E.T.S.

J898), p. 87.

9 P. T. idetn. " W. cm. aufert.

OPUS TERTIUM 47

Si tamen Arthephius, qui gloriatur se vixisse mille viginti

quinque annis, verum dicat, ipse pervenit ad ultimum istius

rei, quod est illud de quo ^ Aristoteles dicit in nono ^ Meta-

phisice ^: Non potest de * mortuo fieri vivum nisi fiat resolu-

tio ad materiam primam. Et in fine Metheororum ^ dicit ^

[fol. 190, v] quod sciant artifices Alkimie, species rerum trans-

mutari non posse, nisi reducantur ad materiam primam. Et

hoc est corpus equale de quo scripsi in 2° Opere'' et primo,

ex quo componentur corpora post resurrectionem.

[De Scientia Quinte Essentie.]

DEINDE ^ hec scientia nobilissima ^ evacuat omnes artes

magicas, et considerat quid fieri potest per naturam,

quid per artis industriam, et ^*^ quid per fraudes hominum, quid

per operationes spirituum, quid valent ^^ carmina, et caracteres,

et incantationes/^ et conjurationes ; ut omnis falsitas tollatur

et sola Veritas artis et nature stabiliatur.

Unde hec ^^ scientia considerat omnes scientias ^* magicas,

sicut logicus ^^ considerat sophisticum argumentum, ut vitetur

scilicet et possit refelli. Et sic hec scientia descendit ad omnia

magica, quia non vitatur malum, nisi cognitum.

Et hec scientia damnat omnem demonum invocationem,

quia non solum theologia, sed philosophia docet hos vitare.^^

Nam omnis homo sane mentis novit quod demones, qui sunt

angeli mali, non possunt bene facere, nee aliquid potest agi cumillis ad utilitatem humani generis.^" Et ideo nunquam veri

philosophantcs curaverunt de demonum invocatione, sed magici

insani et maledicti.

Et postquam opera demonum excludantur, tunc similiter

^ W, om. quo. ' Metaph. vii. cap. v. § 4. ^ W. nie^e.

^ T. ex (for de). ^ W. metharorum. ^ P. T. dicitur.

'' Op. Minus, ed. Brewer, p. 367 seq.

® T. begins a new paragraph here but not a new division.

8 T. om, nobilissima. i" P. om. et.

1^ P. T. W. velint. Duhem suggests valent. ^^ P. invocationes.

13 T. unde et hec. " T. rationes. i^ p_x. Logica.^^ P. evitare, T. evitari. ^"^ P. om. nee aliquid—generis.

48 FRATRIS ROGERI BACON

oportet fraudes hominum ^ excludi, quas magi ^ faciunt infinitis

modis, per velocitatem manualem, per instrumenta subtilia,

per consensum, per tenebras, per figmenta varia, in carminibus,

et caracteribus, et constellationibus quas fingunt, et quibus

colorant sua dicta et facta. Et isti nichil faciunt secundum

veritatem artis et nature, sed ^ seducunt homines ; et multotiens

operantur demones propter peccata istorum magicorum, et

aliorum qui credunt eis, licet isti magici, et illi qui eis adherent,

nesciant quod demones operantur.**

Et hie omnes libri magici debent considerari et diffamari;

ut liber De Morte Anime, ^ et ^ liber Fantasmatum, et liber

De Officiis et Potestatibus Spirituum, et libri " De Sigillis Sala-

monis, et libri ^ De Arte Notoria,^ et omnes hujusmodi qui ^'^

demones invocant, vel per fraudes et vanitates procedunt, non

per vias nature et artis.

Et quoniam hec scientia i potest hec omnia evacuare, et

stabilire opus nature et artis, et veritatem defendere, ideo est

summe dignitatis.

Et ejus dignitas extra terminos aliarum scientiarum con-

sistit in duobus : in cognitione rerum futurarum, et presentium

occultarum, et preteritarum. Nam Ptolomeus docet in libro

De Dispositione Spere quod astronomus non potest certificare

de futuris ; et in libro Centilogii ^^ illud idem docet, et in Quad-

ripartito.^^ Et propter hoc docet -^ quod est alia scientia homini

necessaria, que currit secundum ^^ vias experientie, super quas ^^

Aristoteles nobilis fuit fundatus, et multa turba fidelium ^" philo-

sophorum, et domini ^'^ judiciorum astrorum sustentati sunt.

^ T. omnes fraudes hominum oportet. ^ T. magici.

3 W. et. ^ P. T. operentur.

^ Cf. Speculum Astronomiae, printed among works of Albertus Magnus

(X, p. 642, ed. 1891) *' Sed qui omnium pessimus invenitur est liber quem scripsit

Aristoteles Alexandre regi, qui sic incipit: Dixit Aristoteles Alexandro regi

;

si vis percipere. Hie est liber quem quidam vocant mortem animae.''''

6 P. om. et. 'T. liber. ^ T. liber.

9 A treatise with this title is preserved in MS. Sloane, 513, fol. 192. Cf.

Epist. de Secretis Operibxis Naturae, ed. Brewer, p. 532.

1" P. qui et. " Centiloquium, § i. '^ Quadripart. cap. i.

13 P. dicit. " T. per. ^^ P. quam.

18 P. om.fidelium. ^' P. dictmn.

OPUS TERTIUM 49

Et hec habet 4 scientias magnas quibus astronomie defectus

supplentur.^ Et unam scientiarum istarum tangunt Ambrosius

et Basilius in suis ^ libris de operibus sex dierum ; et hec ^ est

per considerationem in elementis, et in animalibus, et in his

que renovantur in aere, quam scientiam Arates philosophus "^

exposuit.

Alie vero sunt occultiores et solis sapientissimis note.

Reliqum in quo consistit ejus dignitas mirabilis ^ est in

operibus sapientie. Et aliqua istorum habent pulcritudinem

sapientie immensam ; ut si non esset notum mundo quod

magnes traheret ferrum," videretur esse magnum miraculum,

Sed experientia sapientum invenit hoc, et ^ ulterius rimati sunt

multa opera in his que vulgus ignorat. Et quod non solum

ferrum attrahatur ^ a lapide, sed aurum, et argentum, et omne

metallum ; et de lapide qui currit ad acetum, et de plantis, et

aliis rebus ad invicem currentibus. Nam partes rerum anima-

tarum divisarum concurrunt ad invicem, si rite et debito modoadaptentur. Et quando vidi hoc,^ nichil potest michi ^^ esse

difficile ad credendum, si debitum auctorem habeat, licet ra-

tionem non videam;

quia sapientes longi temporis habent

causas et rationes unde possunt probare que proponunt. Mira

sunt hec. Et in his potest deprehendi magici consideratio et

philosophi.

Nam magici in his faciunt carmina et caracteres, et rerum

concursum naturalem attribuunt carminum et caracterum potes-

tati. Sed philosophus negligit " carmina et caracteres, et

adheret operi nature et artis.

Unde magici acci[fol. 191, rjpiunt virgas coruli et salicum,

et dividunt eas secundum longitudinem, et faciunt eas distare

secundum ^'' quantitatem palme, et addunt carmina sua, et con-

1 T. W. sHpletur. -P. illis. - P. Iwc.

* This probably refers to the Phenomena et Pvognostica of Aratus Solensis

(Heidelberg, 1589).

"'T. mirabile. '' W. traheret ferret (sic) P. trahit ferrum,"^ P. ut. 8 P. T. attrahitur.

" P. T. hec. 1" T. cm. michi.

" P. philosophans negliget. T. philosophans negligit. ^- T. arf.

VOL. IV. 4

so FRATRIS ROGERI BACON

junguntur partes divise ; sed non propter carmina, sed ex

natural! proprietate, Sicut si alicui, ignoranti quod magnes

trahit ferrum, diceret^ carmina ac caracteres describeret, tam-

quam per virtutem carminum et caracterum magnes carminatus

traheret : certum quidem est quod carmen nichil faceret, sed

virtus naturalis in magnete. Sic est hie. Nam hoc probavi

certitudinaliter.

Alia sunt opera que majorem pulcritudinem et utilitatem

habent, ut est^ compositio balneorum calidorum que fiunt ex

lapidibus exagonis, qui semel percussi radiis solaribus nunquam

extinguuntur, sicut Ethicus philosophus et leronimus docent.

Et Asbeston ^ lapis, semel ignitus, nunquam extinguitur, sicut

Ysidorus, et Plinius, et omnes auctores scribunt, Possunt

etiam loca sulphurea eligi, quorum natura calida est ; et calx

viva similiter in magna copia projici.

Sed majora sunt luminaria perpetuo ardentia, quorum que-

dam per modicum fomentum et invisibile magno artificio

possunt perpetuari, ita quod cereus ipse in nullo invenia-

tur.

Alia vero sic ^ fieri possunt ut sine aliquo fomento luceant,

sicut Avicenna docet in libro majori De Anima°; et in libro

Ignium, Aristoteles docet hujusmodi componere. Nam multa

inveniuntur que non comburuntur in igne, licet ardeant, ut

pellis salamandre, et tale, et quoddam genus ligni, sicut dicit

leronimus 4^° ** libro super Ezechielem, et aliqua ^ de quibus

posset ^ preparari aliquid quod semper luceret et arderet sine

combustione materie.

Sed majora his sunt que personas alterent vel ^ multitudinem

per multa genera rerum, secundum quod Aristoteles dicit ^*^ in

libro Secretorum, dicens Alexandro ^^: Tere grana plante,^' et

1 T. aliquis diceret, "^ P. est scilicet.

3 W. albeston. * T. similiter,

^Op. Tert. Cf. Brewer, p. 42, "in Majori Alkimia quern vocat Librum de

Anima secundum aenigma ". Fragments are printed in Sanioris medicinae, etc.,

1603.

^ P. decimo quarto. '' P. T. et alia. ^ P. possit.

9 P. T. alterarent et. " P. T. docet.

" P. Alexander. 12 P. T. illius plaiite.

OPUS TERTIUM 51

da cui vis comedere, et tibi obediet ^ in eternum, Et accipe

illam ^ lapidem super te, et fugiet a te omnis excercitus.^

Et per ignium coruscationem et combustionem, ac per

sonorum * horrorem, possunt miri fieri, et in distantia qua

volumus, ut homo mortalis sibi cavere nonipossit, nee sustinere.

Exemplum est puerile de sono et igne qui'fiunt inimundi

partibus diversis per pulverem salis petre et sulphuris et car-

bonum salicis. Cum enim instrumentum de pergameno in quo

involvitur hie pulvis, factum ad quantitatem unius digiti, tantum

sonum facit quod gravat multum aures hominis, et maximeillius qui hoc fieri non perciperet, et coruscatio similiter terri-

bilis turbat valde ; si ergo fieret instrumentum magne quanti-

tatis, nullus posset sustinere nee terrorem soni, nee coruscationis.

Quod si fieret ^ instrumentum de solidis corporibus, tunc longe

major fieret violentia.

Et si ignis fieret alterius generis, ut est ignis grecus et alii

ignes violenti, tunc nihil posset sustinere [nee durare].*' Et in

omni distantia fieret qua volumus, ne illi qui facerent lederentur,

[et ut alii subito confunderentur]."

Consimile fecit Gedeon in castris Madianitarum, qui ex

sonitu lagenarum et ydriarum, in quibus conclusit lampades

coruscantes,^ territi sunt Madianite et confusi, precipue quia de

nocte et subito, illis non percipientibus, irruit super eos.

Preterea, in quantum hec scientia utitur aliis, potest facere

mira. Nam omnes scientie sunt ei subjecte, sicut arti militari

est ars fabrilis subjecta, et Carpentaria navigatorie.

Unde hec scientia imperat aliis, ut faciant ei opera et in-

strumenta quibus hec utatur sicut ^ dominatrix.

Et ideo precipit geometre,^° ut figuret ei speculum ovalis

figure, vel anularis, vel prope hoc, quatenus omnes anguli

incidentie linearum venientium a corpore sperico in superficiem

1 P. obedient. ^ T. ilium.

^ P. execratiis. (Cf. Three Prose Versions of the Secreta Secretorum, ed.

Steele, pp. 8g and 92.)

* W. personartim. ^ W. Jieri.

^ W. om. nee durare. '^ W. om. these words.

^ T. conclusi lapides vel lampades ardentes vel coruscantes.

* P. ut. " P. Geometrie, T. geomete.

52 FRATRIS ROGERI BACON

concavam speculi sint equales. Sed geometer nescit ad quid

valeat hujusmodi speculum, nee scit uti eo. Sed experimen-

tator scit per hoc omne combustibile comburere, et omnemetallum liquare, et omnem lapidem calcinare ; et ideo omnemexcercitum, et castrum, et quicquid velit ^ destruere, et non

solum prope, sed in quacumque distantia voluerit,^

Similiter ei precipit facere alia mirabiliora isto, de quorum

aliquibus prius tactum ^ est in Mathematicis.

Eodem modo precipit astronomo ut eligat constellationes

certas, quas ^ experimentator vult, et ^ in eis facit opera, et

cibos, et potus ^ et medicinas, quibus potest personam omnemet multitudinem ^ alterare, et excitare ad quecumque velit,

sine ^ coactione liberi arbitrii. Sed sicut cibus, et potus, et

medicine alterant homines in complexione, et in sanitate et

infirmitate,^ et in tantum complexionem alterant quod ^^ ani-

mus sequitur corporis incHnationem, licet non cogatur, sed

quod gratis velit ad quod complexio alterata inclinat. Ut sic

homo totus alteretur in sciencialibus, in ^^ moralibus, in con-

suetudinalibus et in omnibus, et^" iiat prudens, et gaudens, et

diligat bonos mores, et ^^ pacem, et justitiam;

[fol. 191, v] vel

ad contraria horum excitetur. Sic est hie. Et longe potentius

possunt fieri quando virtus celi concurrit specialiter cum ^^ his.

Et non solum opera, sed verba componit et profert in talibus

temporibus, que recipiunt virtutem celestem et virtutem anime,

et quatenus fortius alterent,^^ quam opera, dum durant. Quia

precipuum opus anime rationalis est loqui. Et ^^ quia verba

parum durant, nisi scribantur, ideo opera diutius.^'' Sed tamen

verba scribi possunt, et durabunt sicut opera.

Et ideo hec scientia principaliter et ^^ tanquam dominatrix

facit omnia ista, et Astronomia ei deservit in hoc casu, sicut

^ T. volnerit. - P. T. qnam voluerit.

3 P. pretactum est prius. T. tactum est : om. prius. Cf. pp. 18-9 above.

* P. quas ipse. ^ P. T. et tunc.

® P. om. et potus. ' P. om. et multitudinem. ^ P. shie tamen.

^ T. et in injirmitate. ^'^ P. quam. ^^ P. et (for in) : T. et in.

" P. ut. " X, om. et. !* P. in.

15 T. que fortius alterant (for et quatetius, etc.).

16 P. T. sed. " P. T. diutius agunt. i^ 7, o^. ^;.

OPUS TERTIUM 53

deservit Medicine in electione temporum pro minutionibus et

medicinis laxativis, et in multis.

Et hic^ est origo omnium^ philosophicarum ymaginum, et

carminum, et caracterum. Et ideo hec scientia distinguit inter

hujusmodi, reperiens aliqua secundum philosophie veritatem

facta, et alia secundum abusum et errorem artis magice. Et

revolvit species artis magices,^ et separat eas a veritate philo-

sophie. Sed de his tactum est prius, precipue in hoc Opere,

ubi de linguis agebatur ;

"^ et in 2° Opere,^ ubi de celestibus

agitur ;^ in quibus locis dififusius locutus sum de his, et magis

ea explanavi."

Similiter imperat omnibus aliis scientiis operativis, ut ei

obediant, et preparent que vult, quibus utitur in admirandis

effectibus nature et artis sublimis;quatenus hec scientia per

vias quasi infinitas possit omne adversum repellere, et omneprosperum promovere.

Et hac scientia usus est Aristoteles quando tradidit mun-

dum Alexandro. Nam non potuit Alexander armorum potentia

subjugare mundum sibi, quoniam non habuit in exercitu suo

nisi 32 milia peditum et 4 milia equitum et ^ quingentos.

Non magis mirandum est quod vicerit mundum, quam quod

ausus fuerit ^ ipsum invadere cum tam parva manu. Sed

dictus ^^ Aristoteles fuit cum eo, qui tempus elegit aptum

aggrediendi mundum, et paravit ea^^ ingenia, et opera, et

instrumenta, et verba, et omnia que necessaria fuerunt victorie,

per vias sapientie;propter quod primo congressu prostravit de

adversariis ^^ sexcenta millia hominum, et non amisit nisi centum

viginti equites et novem pedites. Etdocuit eum opera quibus

alteraret regiones, et civitates infortunaret, et infatuaret eas, ut

se juvare non possent,

Et tunc regiones male complexionis alteravit in bonam, ut

^ T. hec. " P. add. philosophantium. ^ T. magice.

* Cf. Opus Tert. (ed. Brewer), cap. xxvi.

' Perhaps the section on Astrology printed in Bridges, Opus Majus, i. 376-

403. (See Introduction.)

8 P. T. om. agitur. '^ T. explicavi.

8 W. om. et. (Cf. Orosius, Hist. Ill, cap. xvii.) ^ ¥.fiiit.

I'' P. T. dominiis. 11 P. ei.^'^ P. advcrsis.

54 FRATRIS ROGERI BACON

homines malarum complexionum reduceret ad bonas;quatenus

per consequens reduceret eos ad bonos mores et ad^ honestas

consuetudines, et sic permisit homines vivere, et tamen ^ sub-

jectos. Unde Aristoteles sic dixit ei : Altera aerem hominummalarum complexionum et permitte eos vivere. Nam aere

alterato, alteratur complexio, et ad alterationem complexionum

sequitur alteratio morum. Et hec fuit sapientia ineffabilis.

Et hac scientia mirabili utetur Antichristus, et longe poten-

tius quam Aristoteles, quia sciet plura longe quam Aristoteles ;^

et ideo dividet mundum gratuito, ut dicit Scriptura. Namomnem regionem et civitatem infortunabit, et reddet imbellem,

et capiet omnes sicut aves inviscatas.

Et sic finitur sexta pars Maioris Operis.^

^ P. om. et ad.

' T. virtute (for tamen) : arte substituted in margin.

' P. om. quia—Aristoteles, * P. T. om. Et sic—operis. T. has explicit..

[De Morali Alias Civili Scientia.]

POST hoc extendi manum ad scientiam moralem, quam ^

Aristoteles vocat civilem, quia docet regere cives in

moribus et legibus, et pace, et justitia, ut vivant ^ sine

peccato, quatenus vitam futuri seculi feliciter consequantur.

Et hec scientia practica vocatur, et omnes alie dicuntur

speculative respectu illius, quamvis multeearum multa operen-

tur.

Praxis quidem operatic est ; sed operationes humane in

vita sunt precipue practice, quia omnes alie operationes sunt

propter eas, quia ad '^ bonum anime omnia que ad corpus et

ad bona fortune pertinent reducuntur.

Et ideo scientia de bono anime, diviso in virtutem et felici-

tatem, omnibus scientiis dominatur, et requirit usum et servi-

cium earum;

quia inutiles sunt homini, nisi quando ei

deserviunt * ad bonum anime consequendum.

Et ideo hec scientia ordinat de omnibus aliis scientiis, et

a quibus et quando debent doceri,^ et quomodo promoveri, et

qui sunt ^ qui in qualibet scientia sunt imbuendi;quia non

omnibus omnia " valent, nee est quilibet idoneus ad quodlibet.

Hec igitur scientia habet partes sex principales

:

Prima tangit ea que tenenda sunt de Deo, et de angelis, et

de demonibus, et de resurrectione corporum, et de gloria

bonorum in futura [fol. 192, r] beatitudine, et reprobatione

malorum in pena futuri seculi ; et de summo sacerdote, qui est

legis lator ; et quod earn recipiet '^ a Deo, et quod debet suc-

cessorem statuere, et de electione ejus in perpetuum, ut mundus

semper sit uni capiti subjectus, ne discordia accidat inter

civitates et regiones.

' W. quas. ^ P. duyant. ^ P. om. ad.

* P. deserviant. •'' P. edocere. ^ P. sint.

"^ W. om. omnia. * P. recipiat.

(55)

56 FRATRIS ROGERI BACON

Et in his que de Deo tangit, multa considerat, quorum

aliqua sunt prius demonstrata in Methaphisica et in ^ aliis

scientiis, et alia sunt solum hie verificanda. Omnis enim alia

scientia ei servit, et preparat veritates, et opera sapientie, et

instrumenta. Nam conclusiones aliarum scientiarum^ sunt

hie principia, quia hec est finis omnium scientiarum. Et ideo

quicquid in aliis docetur est propter istam. Unde non accipit

aliena, sed que sua sunt, sicut dominus accipit a servo quod-

cumque ei placet. Quia sicut servus, et omnia que servus

habet, sunt domini, ita omnes scientie ; et quecunque utilia in

eis versantur, sunt istius scientie ; ut imperet cuilibet quod det

ei quicquid fuerit necesse.

Docet igitur quod Deus sit, et quod Deus sit unus in

essentia, et trinus in personis, scilicet ^ Pater, et Filius, et

Spiritus sanctus. Et quod non possunt ^ esse plures dii. Et

quod ille est infinite potentie, et infinite sapientie, et infinite

bonitatis. Et quod non exivit in esse, nee desinet ^ esse, sed

quod semper fiiit et semper erit ; et quod produxit mundumin esse de nichilo, et creavit spirituales substantias angelicas et

animas rationales ; et quod multi angeli ceciderunt in peccatum,

et deputati sunt pene infernali ; et quod boni remanserunt in

ordinibus suis novem distincti ;^ et quod multi istorum custo-

diunt regiones, et singulas personas, et multa operantur circa

eos, in consiliis occultis," et instructionibus, et revelationibus,

et in defensionibus a malis,^ et hujusmodi quamplura. Et de

resurrectione, et vita duplici malorum et beatorum ^ satis loqui-

tur, et de purgatorio, et inferno. Et quod super omnia miran-

dum est et notandum, multa tangit de Domino Jesu Christo,

et de gloriosissima ^^ Virgine Maria, sicut expressas auctoritates

congregavi a diversis auctoribus ; et quod mundum redimeret

et salvaret, et judicaret tam demones quam malos homines, et

puniret sine fine, et glorificaret justos, et multa hujusmodi que

non possunt hie narrari. Sed non est mirum si hec et similia ^^

^ P. om. in. 2 -^Y. om scientiarum. >> P. om. scilicet.

* P. possint. 5 P. nee quod desinit. ^ W. distinctis.

'' P. et occultis. ^ P, et de/ensionibiis et tiialis.

" P. bononuH et vialonim. ^" P. s'loriosa. ^^ P. consimilia.

OPUS TERTIUM 57

locuti sunt/ quia apostolus dicit quod Deus ilHs revelavit

:

atque viderunt libros Veteris Testamenti, et alios libros sanc-

torum ^ prophetarum Hebreorum ; ut librum qui vocatur

Testamentum Patriarcharum,^ et libros Esdre 3m et 4^, et

alios multos, in quibus sunt expresse prophecie de Christo.

Et similiter legerunt * libros philosophie, quos Adam et

iilii ejus, et Noe et filii ejus, et Abraham et successores ejus, et

Saiamon composuerunt. Nam totam philosophiam compleve-

runt dicti sancti, sicut historic narrant et sancti confirmant

et philosophi testantur;^ sicut probavi in 2» parte O peris

Primi.^ Et sancti semper converterunt '^ omnia scripta sua

ad sapientiam Dei ; et ideo elevaverunt philosophie potestatem

ad divina ; et tetegerunt propter utilitatem mundi multa de

Deo, que sunt communia theologie et philosophie. Et ideo

philosophi, qui fuerunt viri studiosi in omni sapientia, multum

perceperunt de divinis per hujusmodi libros sanctorum a prin-

cipio mundi. Et Sibillis mulierculis Deus multa de se revela-

vit : et ideo verisimilius ^ est quod philosophis,^ qui fuerunt

contemptores mundi hujus et omnium deliciarum corporis, et

qui non aspirabant nisi ad divina, quantum potuerunt, quam ^*'

illis Deus quamplura de suis sacris veritatibus ^^ revelavit. Et

hoc dicunt sancti, ut declaravi in Opere Primo, scilicet parte

2^, et 7a, scilicet in hac scientia morali.

[De Secunda Parte Scientie Moralis.]

Pars vero secunda hujus scientie moralis statuit omnes leges

publicas.

Et primo eas que ad cultum divinum pertinent.

2° eas que ad ^^ conjugium, et ^^ justiciam et pacem civium

€t regnorum optinendam. Et constituit omnia officia a

maximo usque ad minimum, ut nullus sit ociosus in civitate,

qui non ^^ faciat aliquid utile rei publice. Et ideo docet hec

^ P. om. sunt. " P. add. et. ^ P. prophetanim patriarcharnm.* P. legunt. 5 P. attestantur. ^ Op. Maj. Pars. ii. 'cap. ix.

"^ W. convertunt. ^ P. verisimilis. ^ W. philosophi.

" P. quod. 11 W. virtutibus. 12 p, om. ad.

" P. et ad. 14 p_ ^,„-„_

58 FRATRIS ROGERI BACON

pars quod civitas dividatur principaliter in 4 partes : scilicet in

COS qui divino cultui vacare debent ; et secundo in sapientes

qui de omnibus temporalibus ^ ordinare habent ^ et judicare

;

et 3° sunt milites, qui exsequantur edicta publica per potestatem,

et observent^ pacem et justitiam, refrenando malos et discolos

qui perturbant bonum commune ; et 4" est populus, qui distri-

buatur secundum officia et artes diversas rei publice utiles ; et in

quolibet officio sit prelatus constitutus, ut omnia ordinentur.

Et docet hec pars quod expellantur omnes artes que im-

pediunt bonum commune; ut sunt ars furandi, et ludendi ad

talcs, et hujusmodi, et sodomite, et fornicatores, quia hii

impediunt bonum prolis hereditarie * et corrumpunt civitatem.

Et multa ordinat hec pars hujus scientie. Nam magna est

hec pars secunda. Et sub hac continetur jus civile quod est

in usu laicorum.^ Et de hac parte philosophic fuit extractum,

sicut ^ auctores docent. Et patet quod '^ in hac parte philo-

sophic docetur per causas et rationes legum;jus civile accipit

[leges] ^ absolute, sine causarum et rationum sufficienti assig-

natione.

[Fol. 192, v]. Nam populus laicorum non indiget rationed

ad quodlibet statutum juris ; sed sufficit ei scire quod ita

statutum,^** et quod rationes et cause omnium sufficientes

habundant apud sapientes qui sciunt juris originem. Sicut

enim carpentator ^^ utitur figuris, et angulis, et lineationibus, et

causas ac rationes horum non assignat, sed geometer ; sic est

de jurecivili laicorum,^^ quod fundatur super sapientiam traditam

in libris philosophorum de hoc eodem jure.

Nam philosophia habet causas omnium et rationes suffi-

cienter ^^ dare. Et quamvis carpentator causas et rationes

operum quibus utitur ignoret, tamen bene scit quod recte facit,

et quod opus suum potest demonstrari per causas et rationes

geometric.

'^ T. om. temporalibus. -F. debent. ^ F. conservent.

* W. hereditare. '" P. Latinorum [Op. Maj., II., 253, Lathwrumy•^ P. ut. ^ P. om. quod. * P. W. om. leges.

8 W. om. ratione. ^" P. sancitum est.

11 P. Carpentaria : W. carpentatoria (?).^- P. Latinorum^

"W. sufficit.

OPUS TERTIUM 59

Similiter et ^ hie populus utens jure civili ^ scit quod recte

operatur secundum ipsum, et quod omnia habent rationes ^ et

causas penes sapientes qui condiderunt et adinvenerunt prime

jura.*

Et ideo jus civile populi laicalis non differt a jure civili

philosophico, nisi quod jus civile laicorum est mecanicum, et

jus ^ philosophic est sapientiale, quia causas et rationes habet

secum, quas ^ jus populare non requirit.

[De Tercia Parte Moralis Philosophie.]

Tertia pars moralis philosophie consistit in honestate vite

cujuslibet preter observantias legis publice. Nam oportet quod

homo vivat in virtute, et nitatur vicia declinare. Et hie doce-

tur que sunt virtutes, et quot, et que sunt proprietates earum

laudabiles, et efifectus, et utilitates magne, tam in hac vita

<juam propter futuram, ut homines alliciantur de facili ad

amorem et usum virtutum ; et hec docentur per rationes vivas,

et per auctoritates electas, et per exempla pulcra, et per ele-

gantem modum scripture ; ut delectatio magna oriatur in

cordibus eorum qui legunt banc partem hujus scientie. Et per

oppositum exponuntur '^ que et quot sunt peccata, et que sunt

male proprietates eorum, et perversi efifectus, et fines mali, tam

in hac vita quam in ^ futura. Et afferunt ^ rationes, et auc-

toritates, et exempla efficaciter ad ista. Et hec pars nobilis

docet contemnere superfluitates divitiarum et deliciarum ^** et

honorum ; et docet quod homo debet ^^ uti prosperis in humili-

tate et modestia, et quod sit fortis et patiens in adversis ; et

docet quod homo debet ^^ esse clemens ad subditos, ut in omni

mansuetudine et humanitate regat eos, et pietate paterna corri-

gat errantes, non tirannidis crudelitate.

Unde docet quomodo prelatus ad inferiores se habeat, et

quomodo princeps ad subiectos ;^^ quomodo paterfamilias ad

suos, quomodo magister ad discipulos se debet habere, in pro-

1 P. om. et. 2 p_ Qj^_ civili. ^ P. rationem

* P. ipsa jura. ^ P-jus civile. ^ P. quod.

^ P. exponihir. ^ P. om. in. " P. afferuntur.^« P. om. et deliciarum. " P. debeat. i^ p_ subditos.

6o FRATRIS ROGERI BACON

videntia, et regimine utili et pio, et correctione mansueta et

dementi.

Et quia hie est ^ philosophorum persuasio mirabilis, et

utilis, et magnifica, et ignota, ideo copiosius scripsi de hac

parte. Et multum debent Christiani confundi, quando vir-

tutum elegantiam necligunt, quam philosophi infideles toto

posse sunt experti. Et ideo utilissimum est nobis ut videamus

sapientiam mirabilem quam Deus eis dedit ; secundum quod

dicit Apostolus Senece in epistola :

'^ Perpendenti ^ tibi reve-

lata sunt que paucis divinitas concessit. Magna nobis et

facilis persuasio honestati * vite induitur,^ cum homines sine

gratia nos, in gratia ^ nati et nutriti, videmus assecutos fuisse

de vite sanctitate ineffabilem dignitatem. Scripsi igitur de

virtutibus et viciis primo in universali. 2° descendi ad quedam

in particulari, propter gloriosos libros quos inveni. Tractavi

igitur ea que pertinent ad mansuetudinem, et clementiam, et

magnanimitatem, et de ceteris virtutibus que his conveniunt,

qui sunt in potestate constituti, qui sunt prelati et principes.

Cujus causa duplex fuit : Una quod nobiliores libros reperi

de hac materia. Alia est quod scribo illi qui omnibus prelatis

et principibus suprafertur, et omnes habet regere, et omnibus

consulere, et cunctos reducere ad regimen populi pacificum et

salubre.

Et quia vicium maxime repugnans illis qui presunt est ira,

quia tollit omnem virtutem que est necessaria regimini ; et ubi

ira cum potestate est, omnia pereunt, ut vult Seneca ;

'^ et vide-

mus propter iram cum potestate totum mundum turbari, et

omnem rem publicam quassari, et omne regnum ^ desolari,ideo

scripsi habundancius de hac materia. Et non solum propter

hoc, sed quia fere omnem hominem deducit hoc vicium ad

perniciem, et cogit rumpere pacem cum omnibus,'* etiam ^^ cumamicissimis. Nam iratus non parcit ^^ patri, nee matri, nee

domino, nee amico ; sed omnes dehonestat eontumeliis, omnes

1 P. om. est, 2 Episf. xiv. (ed. Giles, Cod. Apocryphus Novi Test,, p. 508).

2 P. Preprudenti. * P. honestate. ^ P. inducitnr,

^ W. om. nos in gratia. "^ P. add. siciit scribo. ^ W. regimen,

' P. hominibus. i" W. et for etiam. " W. om. parcit.

OPUS TERTIUM 6t

impetit injuriis, et seipsum periculis quibuslibet exponere non

omittit, et^ Deum blasphemare non veretur. Hoc igitur est

vicium per quod homo amittit seipsum, et proximum, et Deum.Et ideo philosophi scripserunt plus de hoc vicio quam de aliis.

Inter quos elegantissimus philosophus "^ Seneca conscripsit tres

libros nobiles, quorum sententiam collegi diligenter, addensalia

de Hbris suis et aliorum.

Et certus sum quod non est homo mortalis tam iracundus

quin abhorreret irasci, si in promptu haberet sensum eorum

que scripsi. Quia tanta potestate rationum pulcrarum, aucto-

ritatum solemnium, exemplorum sublimium vallata sunt, per

Senecam maxime, quod omnem hominem cogerent ad man-

suetudinem, et clementiam, et ad omnem humanitatem. Et

hec^ correxi diligenter, et posui signa exterius [fol. 193, r], ut

facilius electiores sententie notarentur. Deinde, intuli multa

alia preclara de magnanimitate, et constantia animi, et patientia

in rebus adversis, et de contemptu earum, et de vite perfectione,

quam Seneca vocat beatitudinem, et de tranquillitate animi

obtinenda, et de multis aliis, in quibus posui sententias multo-

rum librorum Senece, qui optimi sunt,et rarissime inveniuntur.

Sed hec alias non potui corrigere propter superfluitatem occu-

pationum. Et ideo nunc * mitto exemplar correctum, ut

Johannes cum suis sociis corrigat '" ea que remanserant in-

correcta.

[De 4a Parte Moralis Philosophie.]

Ouarta pars moralis philosophie est domina aliarum et

meliorquam omnes ille; immo, melior" quam totum residuum

philosophie ; et ideo ei quodam speciali modo subjiciuntur

omnes partes philosophie et serviunt utiliter.'^ Et hec est que

sectas revolvit, ut tandem unam inveniat que salutem humani

generis sola contineat. Philosophi vero super omnia fuerunt

de hac inquisitione solliciti et totam sapientiam suam ad banc

ordinaverunt, scientes quod una debet esse que deducit homi-

^ P. etiam. - P. om. philosophus. * W. om. hec.

* W. non (for nunc). '' W. covrigant.

'^ P. W. melius. '' P. serviitntiir universaliter.

62 FRATRIS ROGERI BACON

nem ad beatitudinem alterius vite;que beatitudo est status

omnium bonorum aggregatione perfectus, omnem miseriam et

adversitatem excludens. Et ad banc sectam inveniendam

Aristoteles in libro suo de Politica descendit, revolvens ^ leges

singularum civitatum et regionum, et fines illarum legum, ut

per honestatem et utilitatem legum et sublimitatem finis eli-

gat legem que excellat omnes. Nam propter finem omnis lex

statuitur ; et est illud quod a civibus et incolis regnorum prin-

cipaliter desideratur ; et hoc summum bonum quilibet sibi ^

constituit, secundum cujus proprietates lex ipsa consistit. Et

nos Christian! credimus quod nostra lex sit ilia sola que hominis

continet finalem salutem.

Alie vero nationes necligunt legem nostram et contenti

sunt aliis modis vivendi. Et certum est nobis quod errant, et

tamen nos sumus pauci respectu illarum ^ nationum. Et pauci

etiam sunt Christiani qui legem Christi observant, quamvis

multi habeant * nomen christianum. Nam quidam sunt heretici,

quidam scismatici, quidam peccatores in peccatis communibus

viventes, ut in luxuria, gula, avaricia et aliis, qui habent fidem

extiiictam et mortuam, secundum beatum Jacobum. Quidam

vero sunt boni, sed imperfecte sapiunt fidei veritatem. Quidam,

licet rarissimi, sapientiam legis adepti sunt, secundum quod •''

dicit Apostolus se loqui inter perfectos. Boni igitur sunt " in

statu salutis, et isti sunt ' paucissimi respectu malorum Chris-

tianorum, et nulli sunt respectu eorum qui sunt extra statum

salutis, quoniam hii sunt mali Christiani et omnes alie nationes

infideles. Totus igitur mundus fere est in statu damnationis,

indigens reduci ad legem veram. Et boni temptationibus

diaboli continue^ debellati, atque humana fragilitate sepe

deducti," indigent confirmari et roborari in sua lege, ut ^^ videant

ne cadant in errorem. Atque cum imperfecti in statu salutis

consistentes sunt plurimi respectu perfectorum, utile est et

dignum utexcitentur imperfecti ad vias sapientiales perfectas,^^

^ W. revolutiones. ^W, om. sibi, ^ P. aliarum.

^ P. habent. ^ P, qjiam (for seainditm quod), i Cor. ii, 6.

*> P. qui sunt, " P. om. et isti su?it. ^ P. om. coyitiime.

^ P. debilitate . . . devicti. ^" W. om. lege, ut. ^^ W. imperfectas.

OPUS TERTIUM 63

ut eorum meritum crescat, et premium finaliter augeatur. Sed

istis tribus utilitatibus nichil potest comparari, scilicet : ut

totus mundus ad veritates ^ legis, in qua sola est salus humani

generis, reducatur ; et quod contra omnem temptationem ho-

mines confirmentur ; et quod imperfecti ad noticiam veritatis

perfectam attingant. Nam hie salus totius humani generis

invenitur, et damnatio eterna excluditur. Hec autem tria docet

hec pars moralis philosophie. Nam non solum legem veritatis

probat sine contradictione, sed sic eam docet roborare et tam

perfectis sententiis concludi, ut nullus mortalis, potestatem

hujus scientie considerans, valeat repugnare veritati;

quin

etiam robur magnum capiat, ut omni temptationi resistat et

efficaciter ad omnem perfectionem sapientie fidei excitetur.

4° etiam valet hec sapientia, ut homo fidelis habeat unde

rationem reddat de fide sua, ne derideatur ab infidelibus.

Beatus enim Petrus, in Epistola prima, vult quemlibet debere

rationem scire proponere pro fide sua : et quoniam auctoritas

Petri non potest refelli, ideo quod dicit beatus Gregorius

:

" Fides non habet meritum, ubi humana ratio prebet experi-

mentum," ^ est ^ intelligendum : Ubi homo innititur rationi

solum, vel principaliter ; et '^ ubi homo innititur rationibus ^

non ® fundatis super radices '^

fidei. Sed sic non procedit hec

persuasio quam hec scientia docet, quia nititur probare quod

revelationi credendum est [fol. 193, v], quam revelationem

vult potenter juvare per rationes consurgentes ex revelationis

proprietate, sicut videbitur^ suo loco. Et ideo hec scientia,

que hec 40"^ dat, est nobilior, et pulcrior, et melior aliis. Et

oportet quod omnium scientiarum virtutem in suum usum re-

quirat, unde ^ ei serviant in omni sapientie potestate, tam in

operibus sapientie quam in ipsis veritatibus ^° speculativis : et

ideo comprehendit in se omnem ^^ dignitatem.

Ad banc vero persuasionem secte fidelis due vie sunt : Una

1 p. veritatem.

^Greg. Horn. XXVI. in Evang., cf. Th. Aquin. Summa, I, qu. i, art. 8.

^ P. om. est. * P. 7it (for et). ^ W. super rationibus.

^ P. om. non. ^ P. rationes. ^ W. videtnr.

^ P. ut. 10 P. virtutibtis. "P. omnium.

64 FRATRIS ROGERI BACON

est ^ per miracula, de quibus nullus potest presumere, quia

supra nos est hoc genus persuadendi, et non est in hominis

potestate. Et ideo cum Deus vult omnes homines salvos fieri,

et^ neminem perire vult, et sua bonitas est infinita, semper

relinquit aliquam viam possibilem homini, per quam excitetur

ad inquisitionem sue salutis;quatinus qui banc viam velit con-

siderare, habeat posse ad hoc, et ^ ut per eam excitatus, videat

manifeste quod debeat querere ea que ultra banc viam requir-

untur, quatenus sciat per banc quod revelatio est ei necessaria,

sicut cuilibet et toti mundo.

Unde usque ad bunc gradum veritatis de se pervenire

potest omnis homo, sed non ultra. Et ideo bonitas divina

ordinavit revelationem fieri mundo, ut bumanum genus salvetur.

Ceterum bee '^ via que precedit revelationem est homini data,

ut etiam justo judicio damnetur finaliter qui illam non vult

considerare, neque querere veritatem pleniorem. Unde Apos-

tolus ad Romanos dicit quod homines ° inexcusabiles sunt, si

negligant veritatem Dei, quia omnibus in universali eam re-

velavit, et per banc revelationem universalem possunt con-

vincere,^ quod ei servientibus juxta revelationem universalem

non denegabit specialem revelationem, que sufificiat ad salutem.

Hec igitur via, que revelationem precedit specialem, est sapi-

entia philosophic, quia hec sapientia sola est in potestate

hominis, supposita tamen quadam divina illustratione, que

omnibus communis est in bac parte : quia Deus est intellectus

agens in animas nostras in omni cognitione, ut prius ostensum

est. Et hoc pbilosopbi morales docent. Nam considerationem

de probatione secte deducunt usque ad revelationem specialem,

et ostendunt quod revelatio necessaria est, et a quo debet re-

velari, et cui.*" Nee mirum si sapientia philosophie est bujus-

modi, quia hec sapientia non est nisi quedam generalis revelatio

facta mundo, quia omnis sapientia a Deo est, ut prius dictum est

et ostensum, precipue in parte 2^ Majoris Operis, et tactum est

in hoc Opere.'^ Sed tamen nos sumimus revelationem

1 P. om. est. - P. om. ct. ^ W. hec ; om. et.

^ P. om. hec. = P. omnes (for homines). Rom. ii, i.

^- P. conjiccrc. ' W. etc. ^ Op. Tcrt.. ed. Brewer, p. 74.

OPUS TERTIUM 65

specialem, cum dicimus preter philosophiam haberi revela-

tionem.

Modum autem philosophie in hac inquisitione secte fidelis

descripsi sub compendio in Opere Majori. Et ibi dixi quod ^

hec persuasio debet primo fieri sapientibus qui presunt " in

consiliis principum et vulgi;quibus sapientibus cum persuasum

sit, jam in eis persuasum est principibus et populo, quia talium

sapientum consiliis principes et populus ^ diriguntur, Et ideo

hec persuasio est * sapientialis non vulgaris, sed plena omni

sapientie potestate, cum magna tamen facilitate persuasionis,

apud illos qui in sapientie magnalibus sunt fundati. Posui

igitur in universali banc persuasionem, et in summa;quia hoc '

sufficit ad intentionem quam hee " scripture preambule requir-

unt. Et tamen multiplex probatio inducitur ; sed plenior

potest afferri, cum fuerit opportunum.

Et primum quod ad hoc requiritur est quod videatur'^ que

sunt secte, et quot principales, in hoc mundo, ad quas tam

multitudo quam persona quelibet inclinetur. Hoc enim

necessarium est ut certitudinaliter una ^ que prevalet eligatur.

Sunt autem sex secte, et non possunt esse plures, usque ad

sectam Antichrist!. Et divisio sectarum accipitur tripliciter :

^

Uno modo, a parte finium suorum ; nam qualis est finis, talis

est secta. Fines vero simplices sunt sex, scilicet : voluptas,

divitie, honor, potentia, fama nominis, et felicitas vera alterius

vite,^" Ethisfinibus simplicibus respondent leges sex simplices.

Sed fines compositi sunt plures. Nam unus componitur ex

omnibus aliis,^^ alius ex paucioribus secundum combinationes

varias ; et Aristoteles, in Politica sua, i.e.-^^ in scientia civili,^^

revolvit has leges simplices et compositas, ut destruat eas que

male sunt, et unam, que perfecta est, certificet. Et Alphara-

bius, in libro de Scientiis, et Avicenna, in Radicibus Moralis

Philosophie, et tota familia Aristotelis eum exponit et con-

firmat ^* in hujus legis certificatione.

^ W. om. quod. ^ P. sunt. ^ p_ pgpuH^^ P. om. est. 5 P. hie. 6 p, /j^^.

' P. videantur. ^ P. ea. ^ W. multipliciter

,

1" P. seculi. 11 P. ex hominibus his. i^ P. et.

1^ P. legnm (for civili). '^ P. conformat.

VOL. IV. 5

66 FRATRIS ROGERI BACON

Alia divisio legis penes nationes invenitur. Nam nationes

que notabiliter differunt in ritu sunt 6: [fol. 194, r] Utpagani, idolatre, Tartari, Saraceni, Judei, Christiani.

3a divisio est penes virtutes planetarum, que mundum hunc

alterant in omnibus naturalibus proprietatibus, et complexiones

hominum singulorum causant, et per consequens excitant

quemlibet ad consuetudinem et ^ sectam aliquam, licet non

cogant, sicut prius satis dictum est et verificatum in Opere

Majori, ut in omnibus salvetur libertas arbitrii, licet fortiter

inclinetur et excitetur mens humana per complexiones alteratas

ex virtutibus stellarum, quatenus velit sequi complexionem et

illas virtutes, sed tamen gratis, salva per omnia arbitrii liber-

tate. Hoc quia sufficienter est expositum in aliis, nunc sup-

ponatur. Secundum hec igitur, philosophi investigaverunt

sectas 6 ex conjunctione Jovis cum ceteris planetis, et appro-

priaverunt eas predictis gentibus, secundum pulcras rationes,

ut exposui in parte 4.^^, ubi comparavi mathematicam ad Eccle-

siam, propter confirmationem ^ fidei christiane, quam astronom i

vocant mercurialem, ex conjunctione Jovis cum Mercurio ; non

quod a planetis causetur, sed sunt signa ; nee quod homines

fiant Christiani per virtutem planetarum, sed per Dei gratiam,

Sicut enim facta Hebreorum fuerunt signa hujus legis

christiane, sic et celestia, ut tota creatura attestetur huic legi

imperiali ;^ sicut stella in ortu Domini apparuit, non ut causa,

sed ut signum.

Similiter gratia Dei facit Christianos, sed tamen nichilo-

minus complexiones hominum. * excitant eos ad diversos

mores et leges. Et quidam ^ ex complexione sua facilius

recipiunt aliquam legem, et firmius adherent ; unde complexio

cooperatur gratie Dei ;^ sicut videmus quod aliqui ex bonitate

complexionis sunt benigni et pacifici, et illi ^ ex bonitate complexionis servant facilius pacem suam et aliorum, quam gratia

Dei facit principaliter.

Sed rationes harum trium divisionum date sunt in Opere

^ P. et ad. 2 p_ propter gloriosam conformationem.

^ W. has mercuriali written above imperiali. •* P. hominis.

^ P. quidem. ^ W. unde comparatur gratie Dei. ^ W. illius.

OPUS TERTIUM 67

Primo, et maxime illius que fit per astronomiam, turn ^ quia

pulcrior est et magis extranea. Item assignata est ibi com-

paratio harum sectarum, quomodo sibi invicem ^ correspondent

juxta proprietates suas ; ut numerus sectarum et ratio cujus-

libet plenius videatur.

Revolutis his sectis, consequenter descendi ad electionem

illius que tenenda est. Et ^ omnis secta Deum ponit et cultum

ejus, et quantum de Deo sentit, tantum habet de veritate;

ideo prima consideratio est in hac parte ut stabiliatur Veritas

universalis circa esse Dei, quatenus in summa sciantur pro-

prietates divine. In quibus omnis homo recepta persuasione

certa habet de facili concordare.

Nam veritates speciales circa esse divinum, ut quod sit

trinus in personis, scilicet Pater, et Filius et Spiritus sanctus,

et quod Filius sit incarnatus, et hujusmodi, non debent hie

tractari, nee requiruntur hie, sed inferius habent explieari suo

loco.

Probavi igitur quod nullus sapiens potest negare quin Deus

sit causa prima, ante quam non est alia, quia * semper fuit, et *

semper erit ; habens infinitam potentiam," et infinitam boni-

tatem, et sapientiam infinitam;qui creavit omnia, et gubernat,

€t cuilibet rei tribuit sue bonitatis influentiam secundum quod

capax est;qui est unus solus, extra quern non est alius

;qui

est benedictus in secula seculorum. Persuasiones '^ igitur

faciles ad has proprietates divinas * induxi, quibus tamen alie

multe possunt multiplieiter addi cum fuerit opportunum.

Deinde, ex hac radice processi ad hoe quod oportet quod '

homo faeiat voluntatem Dei.

Et primo propter infinitatem majestatis, que intelligitur

ex infinitate potentie et essentie. Unde propter infinitatem

majestatis, debetur ei reverentia infinita.

Et 2° similiter, propter infinitatem bonitatis, debetur ei

devotio infinita.

1 P. tamen ; W. tamen corrected to turn. ^ P. adinvicem.

•* P. Et quia. ^ P. que. ^ W. cm. et.

^ P. add. et essentiam. "^ W. Proprietates.

* W. cm. divinas. ^ P. ut.

68 FRATRIS ROGERI BACON

Et 30, propter infinitam sapientiam, debetur ei contemplatio

infinita. Et hec tria, scilicet reverentia, devotio et contem-

platio, sunt tres radices cultus divini.

4a vero ratio, quare ei sinceritas cultus debetur,^ est propter

beneficium creationis.

5 a propter beneficium conservationis in esse nature.

Et 6a est propter beneficium future felicitatis, quam pro-

misit eius obedientibus.^

Et 7a 2 est quod non obedientibus * minatus est penam

eternam.^ Et induxi auctoritates philosophorum ad hoc, et

rationes per immortalitatem hominis fiaturam, tam in corpore

quam in anima.

Et cum oporteat hominem facere voluntatem Dei, tunc *

necesse est quod eam agnoscat.'*' Sed ostendi quod homo de

se non potest scire voluntatem Dei, [fol. 194, v.] nee deberet ^

velle per se certificari. Et ideo oportet quod Deus ^ revelet

homini voluntatem suam, et hie est pulcra consideratio, et

salubris, et facilis ^'^ et efficax. Nam diversitates ^^ sectarum

in humano genera ostendunt quod homo de se non potest

venire ad veritatem, et quod ^'^ errat^^ in noticia creatur-

arum sensibilium, et non potest minimam creaturam cogno-

scere ut oportet. Et hoc dicunt ^* Aristoteles, et Avicenna,

et Alpharabius, et omnes philosophi. Quoniam intellectus

humanus se habet ad divina sicut oculus vespertilionis ad

lucem solis, secundum Aristotelem ;^^ et secundum ^^ Avicen-

nam, sicut surdus a nativitate ad delectationem armonie ; et

secundum Alpharabium, sapientissimus homo in sapientia

sua ^'^ se habet ad sapientiam Dei, sicut puer indoctus ad sa-

pientissimum hominem. Et multa inferunt propter que

oportet quod fiat revelatio secte. Et si homo posset hoc scire

^ P. debcatur. ^ P. promittit obedientibus ei. ^ P. Septima (om. et).

* P. add ei. ^ P. om. eternam. ^ P. om. tunc.

"^ P. quam eam cognoscat. ^ P. debet. ^ W. om. Dens.

1" P. om. etfacilis. ^ P. diversitas. ^' P. W. quia.

^^ W. errant. "^* W. om. dicnnt.

^5 Met. I., cap. i. (a). Cf. Opus Majjis, II, 384 : Jourdain, Recherches, 435.1^ W. om. seantdum. Cf, Avicenna, Met. tract. IX, c.7, " et similiter surdi

circa sonos ordinatos ". ^"^ P. humana (for sua).

OPUS TERTIUM 69

per se, adhuc non deberet hoc velle ; imo, deberet erubescere

velle de his propria auctoritate inquirere et certificare, propter

hoc quod Deus auctor istarum veritatum,^ quia ^ in infinitum

excedit dignitatem hominis, Et quia hec que ad sectam

pertinent sunt infinite dignitatis, ut ea que de Deo credenda

sunt, et de vita futura, et hujusmodi, ideo ^ homo debet se

omnino reputare indignissimum ad certificandum de his.

Et propter hoc 3° concluditur quod Deus revelabit * hec,

quia sua majestas infinita requirit ut ei serviatur per notitiam

sue voluntatis factam homini. Et ideo si ^ per hominem fieri

non potest, oportet quod fiat*"' per ipsum Deum. Et similiter

sapientia divina, que est infinita, hoc requirit. Nam infinitas

sapientie non posset pati deordinationem creature respectu

Creatoris, scilicet quod non serviret ei : et ideo oportet quod

Deus revelet, cum aliter sciri''' non posset. Et bonitas infinita

hoc idem concludit, quia si creatura non serviat ^ Creatori,

cum teneatur ad hoc multipliciter, oportet quod puniatur

infinita pena, et careat bono vite eterne infinito, ut prius

habitum est. Cum ergo homo non potest de se scire qualiter

Deo serviat, non sustinebit divine bonitatis pietas infinita quod

homo sic invitus et ignorans confundatur.

Et post hoc consideravi, quod cum revelatio secte fidelis

deberet ^ a Deo fieri, tunc fiet solum uni legis latori perfecto,

qui presit mundo sub Deo, et qui de successore suo perpetu-

ando ordinet necessario. Nam aliter hereses et divisiones

fierent, et quilibet legis lator suam legem zelaret, et populus

ei subjectus.^*'

Item unus est Deus, et humanum genus est unum. Ergo

sapientia Dei revelanda ^^ homini erit una, et per unum com-

municanda mundo.

Item, in omni genere est unum ad quod omnia reducuntur,

ut Aristoteles dicit, et omnis multitudo ab unitate procedit.

^ W. virtutiun. ^ P. qui. ^ P. et ideo.

* P. revelavit. ^ W. om. si. ^ P. sit.

' v. fieri. 8 p, servit. » P. debet.

" Duhem proposes to supply erraret. It is not found in either of the MSS.^^ P. revelata.

70 FRATRIS ROGERI BACON

Item cum secta a Deo alicui revelata sit perfecta, ergo ilia

sufficit, et unus legis lator sufficit, cui omnes subjiciantun

Ergo non debent esse plures. Consequentia hec patet 8° ^

Phisicorum ; et hoc est quod Avicenna et Alpharabius pulcre

decent. Et quod ^ illi credendum est sine dubitatione, quando

fuerit probatum quod ipse receperit legem a Deo.

Et cum ita sit,^ tunc investigavi modos quibus certificetur

legis lator verus et perfectus. Et processi sic : Primo con-

vincens sectam paganorum et ydolatrarum, propter multitudi-

nem deorum, et quia creaturas colunt, et hec prius reprobata

sunt ; et similiter per communem consensum aliarum sectarum,

sicut * Imperator Tartarorum fecit ante se constitui Christianos,

Saracenos et ydolatras, et confusi sunt ^ ydolatre.

Nam secta Tartarorum, et omnis alia a duabus, ponit unumDeum verum in cells, qui creavit omnia, et cui servieadum est.

Et etiam licet Tartari unum Deum colant, tamen declinant ad

ydolatriam in duobus articulis, quia ignem colunt, et limen

domus, ut exposui ; et non habent sacerdotes, nisi philosophos,

et credunt quod philosophia sit vera secta. Sed probavi quod

non, Et ipsi inclinantur*' ad sectam Christianorum recipiendam,

sicut explicavi. Et patet satis quod ^ hee 3es secte nulle sunt.

Sed alie 3^5 sunt magis rationabiles, scilicet lex Christi, lex

Moysy, et lex Machometi.

Sed primo patet quod philosophia dat testimonia preclara

de ^ lege Christi, et magis laudat ^ earn, ut patet ex his que

exposui in parte Mathematice comparata ad ecclesiam Dei.^*^

Nam ibi reperitur per astronomic potestatem quod nobilior est

lex Christiana, et ideo preferenda. Sed una tantum debet

esse secta salutis, ut hie exposui : ergo ilia erit Christiana,

[fol. 195, r] Item philosophia revolvit omnes articulos prin-

cipales ^^ secte nostre, sicut declaravi in prima parte Moralis

Philosophie, et ponit Christum ^^ esse Deum et hominem, etc.^'

1 p. ex octavo. " P. Et qui. ^ P. ista sit.

* P. quia sicut. ^ W. confuse; om. sunt. ''P. inclinant.

'' P. que. 8 P. pro. "^ W. laudant.

^" P. ad. Ethtcam. ^' P. om. principales.

1* W. ipsum. 13 P. om. etc.

OPUS TERTIUM 71

Sed philosophia non dat articulos aliarum sectarum. Cum ergo

philosophia sit previa secte, et ad earn terminatur, at disponit

per veritates consimiles, et investigat, oportet quod secta

Christi sit ilia quam philosophia nititur stabilire. Et hoc

patet evidenter, cum ponat Christum esse Deum et hominem.

Sed si Deus est, lex ejus sola tenenda est.

Ceterum philosophia non solum dat testimonium legi

christiane, et veritates illius legis tangit, sed reprobat alias

duas, sicut patet per Senecam in libro quem fecit contra

Judeorum ritum ;^ et per Avicennam qui redarguit Macho-

metum, quod non posuit gloriam anime, sed corporum ^ ; et

Albumasar qui precise determinat destructionem istius legis et

ponit annum.

Item per Sibillas patet quod lex Christi sola est.^ Namilia tangit articulos fidei nostre, et ponit Christum esse Deum,

et omnes nationes dant reverentiam dictis * Sibillarum, quia

patet quod per^ revelationem divinam habuerunt, et non pe*

sensum humanum. Ergo cum Christus sit Deus secundum

eas, ejus sola lex habenda est.

Postea descendi ad leges magis in particulari. Nam secta

Judeorum non habuit finem in Moise, sed exspectant Messiam;

sed hie est Christus;quod declaravi per prophesiam Danielis et

per Esdram,' et per Testamenta Patriarcharum—et respondi ad

objectionem de libris apocriphis,—et per Josephum manifeste,

et per hoc quod in tempore Christi cessavit sacerdocium eorum,

et regnum, sicut fuit promissum ^ eis. Et si bene consideremus

scripturam, inveniemus quod secta Judeorum, prout fuit in

usu^ eorum ad litteram, fuit secundum se irrationabilis, et

abhominabilis, et importabilis, et Deo ^ displicens, sicut ^" ex

multis locis scripture ^^ patens est, ut ^^ tetigi in Opere Majori.

1 Not extant.

^ Avicen, Metaph., tract. IX, cap. vii. :" Lex enim nostra quam dedit

Mahometh ostendit dispositionem felicitatis et miserie que sunt secundum

corpus ".

' Cf. Op. Maj. II., cap. xvii. * W. om. dictis.

° P. om. per. ^ P. per prophetam Danielem, Esdram.' P. sictit promissum est. ^ P. in visit. ^ P. idea

1" W. sed. 11 P. om. scripture. ^- P. et.

72 FRATRIS ROGERI BACON

Et etiam non promittit ad litteram et secundum sensum vulgi,

nisi terrena principaliter, et temporalia, et corporalia ; sed lex

vera transmittit nos ad spiritualia, et ad celestia, et eterna, ut

patet ex predictis. Manifestum est igitur quod hec lex Judeo-

rum litteralis non est comparanda legi christiane, sed ei cedit.

Ergo Christiana lex tenenda est, quantum est ex hac parte.

Similiter vero convenit ^ in particulari descendere^ ad legem

Machometi. Nam Machometus dicit ^ Christum natum de

Virgine, afflatu Spiritus sancti ; et prefert eum super omnes

prophetas. Cum ergo una lex sit tenenda, et unus legis lator,

ut probatum est prius, tunc melior est tenendus, et hie est

Christus.

Ceterum philosophia non dat testimonia huic secte ; immo,

reprobat eam, sicut patet per Avicennam in Radicibus Moralis

Philosophic, et per alios.

Item dicunt et * contestantur quod deficiet, et ponunt

tempus determinatum ad hoc, ut superius annotavi et in Operi-

bus expressi.

Item hie legis lator fuit adulter vilissimus et fornicator,

sicut patet in Alcorano. Sed adulterium et fornicatio sunt

contra jura nature, et contra omnem legem Saracenorum, et

contra philosophiam, sicut Avicenna docet in tractatu me-

morato.

Sed si descendamus interius ad has sectas, inveniemus

majorem evidentiam. Et oportet tunc in primis statuere ut

concedantur concedenda, et negentur neganda, communiter ^

ex omni parte. Omnes autem nationes et gentes et leges

fundantur super historias famosas apud quamlibet gentem. Si

ergo volumus uti historiis nostris pro lege nostra, oportet nos

in disputatione supponere historias aliorum. Et hoc facto,

considerabimus que sunt in historiis legalibus vulgata apud

Christianos, et Judeos, et Saracenos ; et inveniemus quod

oportet Christum preferri, et legem suam solam teneri. Namsi nos ^ concedamus historias eorum, concedent nostras. Sed

tunc poterimus per dignitatem legis latoris, et per dignitatem

1 P. contingit. " P. descendeiite. ^ P. docet.

^ P. quod (for et). ^ P. om. commtmiter. ® W. om. nos.

OPUS TERTIUM 73

legis/ et per testimonia, et miracula, et multis modis probare

quod lex Christiana sola tenenda est. Concedamus igitur

quicquid ipsi habent ex historiis suis, ut ipsi concedant nostras,

Et dicamus quod nostra evangelica historia dicit, quod nullus

surrexerit ^ major Joanne Baptista, ergo nee Moyses : et cum

eadem historia dicat quod Joannes non fuerit ^ dignus solvere

corrigiam calciamenti Christi, tunc nee* Moyses, nee Macho-

metus potuerunt Christo comparari.

Item Alpharabius in Moralibus ^ docet modos multos [fol.

195, v] probandi sectas, et unus est quod legis lator perfectus

debet habere testimonium precedentium prophetarum et sub-

sequentium. Sed omnes prophete priores perhibent testi-

monium Christo, et non Moysi, nee Machometo, ut exposui.

Similiter posteriores ei. Nam ipse Machometus, qui fecit se ^

vocari prophetam, perhibet testimonium de eo, quod et Ysaias,

scilicet quod Virgo concipiet Filium. Sed et omnes sancti

•qui post Christum fuerunt, qui spiritum prophetic habuerunt

:

quibus Sanctis credendum est propter sex rationes magnas, ut

explicavi, quibus rationibus nullo modo potest fieri contradictio.

Deinde hoc idem probatur per 2"^ modum Alpharabii, qui est

per opera miraculorum. Nam ex Joannis ultimo patet quod

mundus non potuit capere miracula Christi. Et historia

evangelica narrat quod dimisit peccata ; sed hoc est majus"^

quam sanare corpora. Et huic annexum est quod est Deus,

quia solus Deus potest ^ dimittere peccata, et nullus ignorat.

Et tota historia evangelica, et omnes sancti prophete priores

et posteriores confitentur ipsum esse Deum, sicut exposui.

Sed historie Moysi et Machometi non habent hujusmodi pro

illis. Deinde per articulos legum potest idem probari. Multa

peccata conceduntur apud legem Machometi et Moysi propter

duritiem ^ populi ; et nulla vite perfectio. Nam nee virginitas,

* W. om. laforis—legis. ^ P. mrrexit.

^V.fuit. ^W. om. nee.

° I do not know to what work this refers. Al Farabi's treatise De Seientiis

(Paris, 1638) seems to have influenced Roger Bacon, but the chapter " DeScientia Civih " does not contain the passage referred to in the text.

^ W. om. se. "^ W. magis.

* P. poUiit. » P. W. diiriciam.

74 FRATRIS ROGERI BACON

nee paupertas, nee obedientia perfeeta, que sunt 3^3 articuli

perfeetionis, reperiuntur apud Moysen et Machometum. Et

iterum, certificaeio^ de Deo, et de divinis, et vita futura,

habetur solum ex artieulis legis christiane, sieut patet ex

simbolo,^ et ex aliis. Sed sie non est in legibus aliorum.

Et postquam hee traetavi, tune inveniebam quomodo

omnes articuli, quantumeumque graves et diffieiles, possunt

probari. Et deseendi speeialiter ad unum articulum, qui est

diffieilior omnibus, et cui magis eontradicitur ab heretieis et

infidelibus, et quem minus perfeete sentiunt illi qui sunt in

statu salutis, et in quo humana fragilitas magis temptatur. Et

est de saeramento altaris. In quo Dominus Jesus ^ est in vera

humanitate, sieut in deitate * sua, vere ^ Deus et homo.

Sed hoe primo probatur, quia est pars legis Christiane, que

jam probata est.

2° habet speeiales modos, sieut et tota lex. Nam per serip-

turam saeram ; et per omnes sanetos ; et per consensum

omnium doetorum eatholicorum Parisius, et alibi ; et per mira-

cula infinita hoe probatur. Et addidi duo magna miracula,

que temporibus meis eontigerunt.

Deinde deseendi ^ ad rationes varias. Nam sieut ereator se

habet ad ereaturam,'^ sie recreator^ ad reereata. Sed ex

majestate ereatoris est ut sit ^ presens omni ereature. Ergo

ex majestate redemptoris est ut euilibet redempto, qui suam

gratiam habet, sit presens. Sed non alibi hoe est quam in

isto saeramento.

Et iterum, ex bonitate ejus infinita debet humano generi

hoc beneficium communicari.

Deinde ex necessitate nostra. Nam sieut creatura in esse

nature ^*^ stare non potest, sed caderet in niehil, nisi adesset

presentia ereatoris, sic oportet quod recreatum defieiat, quan-

tum ad esse gratie, nisi manu teneatur presentia redemptoris.

Et sieut pro peecato originali oblatus est in cruce, sic oportet

^ P. quod certijicatur. -P. cimbalo. ' W. verus.

* P. divinitate. ^W. verus. ^ W. ascendi.

^ P. creata. ^ W. creator.

® W. sis. 1" P. om. in esse nature.

OPUS TERTIUM 75

quotidie quod pro ^ peccatis actualibus per ^ eamdem hostiam

satisfiat Deo Patri. Et sicut dedit se discipulis suis in hoc

Sacramento, sic ' oportet quod nobis detur ; nam omni *

indigemus et sub eadem lege constituti sumus. Et multa ex-

plicavi, que non solum faciunt ad veritatem fidei, sed ad sum-

mam felicitatem. Nam ostendi quod hoc sacramentum est in

fine glorie, in ^ fine salutis, et in fine pulcritudinis. Et hoc non

solum quantum ad rem contentam, sed quantum ad modumadveniendi et exeundi,^ et quantum ad usum et modum utendi.

Et explicavi insaniam ^ mentis humane, que negligit hanc

sacratissimam veritatem, que est decus universi, salus mundi

et pulcritudo totius creature. Et explicavi causas quare

homines magis vacillant hie quam alibi, et que sunt ^ remedia

in hac parte.

[De Quinta Parte Philosophie Moralis.]

Terminata ^ 4a parte moralis philosophie, addidi de 5a; et

est quomodo debet fieri persuasio debita et efficax, post legem

creditam,^** quatenus opere compleatur. Nam fides ^^ sine operi-

bus mortua est. Et ibi explicavi argumenta quibus moralis

sapientia utitur, et theologia, in hujusmodi persuasione. Et

exposui quod 4°^ sunt genera arguendi veridica, de quibus

tetigi ^^ in parte prima Mathematice. Nam duo sunt ad intellec-

tum, ut dyalecticum et demonstrativum, et duo pro affectu,^^

scilicet rethoricum et poeticum, Et duo prima solum excitant ^*

ad noticiam veritatum, et hoc ^* in speculativis [fol. 196, r]

scientiis : sed ^® alia duo ad amorem veritatis vite,^'^ et ad

noticiam similiter, que longe meliora sunt primis, sicut virtus

et felicitas meliores sunt scientia, et intellectus operativus

melior est speculative.^^

1 P. om. quod : W. om. pro. '^ P. ut per. ^ P. sicut.

* P. tantum. ^ P. et in. " P. existendi.

"^ P. exprobavi infamiam. ^ P. sint (om. que).

*C. Determinata. (C. begins here without title.)

^" P. debitam. C. traditam. " W. om.

/ies. ^^ C. dctexui.

^' P. secundum affectum. ^* P. extant. C. expectant.

15 P. hoc est. 16 p, c. om. sed.

'^'^ C veritatis et vite. ^^ C specula t-.va.

76 FRATRIS ROGERI BACON

Sed quia ^ libri Aristotelis non sunt in usu artistarum

Latinorum, ideo non sunt hec argumenta nota neque theologis,

neque philosophis, cum tamen moralis philosophia, et sacra

scriptura, et omnes libri sanctorum pleni sunt istis argumentis

[et ideo magnum damnum est de ignorantia istorum argumen-

torum].^

Et quia hie exigitur tota rethorice potestas, ideo consider-

avi genera stilorum, secundum quod dicitur humilis, mediocris

et grandis ; et quibus modis fiunt ; et qualiter sunt in usu ^

moralis philosophie. Et quia omnia que tracto sunt * propter

theologiam, quia utilitas philosophie non est nota, nisi prout

deservit sapientie Dei, ut predixi,^ ideo elevavi hec argumenta

et ^ stilos in quibus fiunt ad divina. Et ostendi per Augusti-

num 4° de Doctrina Christiana, quod longe excellentius sunt

hec omnia in sacra scriptura, et in usu prophetarum, et aposto-

lorum, et Domini Salvatoris, quam in usu philosophorum. Et

tetigi qui modi persuasionis adduntur in divinis super modos

philosophicos.

Et tandem in fine veniebam ^ ad partem philosophie

moralis ultimam, que est ^ de causarum et controversiarum

excussione, coram judice, inter partes. Et excusavi me ab

expositione istius partis.

Et sic terminatur tota intentio Operis principalis.

^ W. om. qttia. ^ W. om. et ideo—argumentoyum.

^ P. visu. ^ C. et quia sunt que traxi. ^ P. ut sepe dixi.

^ C. ad (for et). "^ P. C. innuebam. ^ W. om. est.

[De Opere minori.]^

DEINDE cogitavi Opus aliquod - premittere Vestre

Sanctitati, in quo redderem rationem totius scripti

nunc discussi, ut propter ^ Vestras sollicitudines

brevius intentionem totius Vestra Beatitude * videret ; et si

forsan propter viarum pericula amitteretur Opus Majus, hie

videritis ^ pondus illius ^ negotii, et laborem meum, et quid a

me, vel ab alio, Vestra Dominatio debeat postulare ; et etiam''

ut aliqua adderem, de quibus aut ^ in alio non cogitavi, aut

propter ejus magnitudinem et propter alias causas gratis omisi.

Addidi igitur aliqua in principio, que in hoc Opere exposui.

Deinde, enumerando partes Operis Majoris,^ inserui in parte

Mathematice multa de noticia celestium, secundum se, et

secundum comparationem ad hec inferiora que generantur per

eorum virtutes, secundum diversas regiones et, in eadem

regione, in diversis temporibus ; et hoc est unum de majoribus

que scripsi.

Deinde, completa partium Operis Majoris enumeratione,

quia 6a scientia est Alkimia, que utilis est valde, et est de

majoribus scientiis, ideo posui earn sub forma philosophorum

in enigmatibus, promittens quod exponerentur ^° ea in se-

quentibus suo loco.

Post hec descendi ad peccata studii, et ejus remedia ; et in

6° peccato manifestando, descendi ad generationem rerum ex

1 This title occurs in none of the MSS. T. (p. 15) begins : Item bene post in

eodem libra dicit.

2 W. aliquod pretermittere (corr. to premittere). P. C. aliiid premittere, T.

aliud mittere vel pretermittere,

3 P. per.

* C. totius scripti iit brevius intentionem totius vestra altitudo.

^ P. videretur : T. videntes. ^ T. om. illius.

''1. W. Etenim. P. Ceterum. ^ T. om. aitt. C. tantum (for aut).

^ P. istius Operis majoris. ^" W. exponentur,

(77)

78 FRAIRIS ROGERI BACON

elementis, et texui illam totam, usque ad specialem ^ genera-

tionem animalium et plantarum : et cliligentius hanc partem

tractavi ^ quia hie aperiuntur magnarum scientiarum radices,

scilicet naturalis philosophie, medicine et alkimie. Et res

maxime hie continentur ; nam per eas certificatur non solum

status generationis rerura corruptibilium sed status ^ innocentie,

quantum ad complexiones et causas immortalitatis, que potuit

fuisse in primis parentibus, et in omnibus, si non fuisset

peccatum. Item status * corporum immortalium post resur-

rectionem. Et ex his extrahuntur cause prolongationis vite

humane, et remedia contra infirmitates omnes. Et hie habetur

multum de expositione enigmatum alkimisticorum,* que prius

tacta sunt. Et texui generationem humorum ' ex elementis,

et omnes differentias eorum, et ostendi qui sunt inequales,'' et

quo modo fiunt ; et qualiter equalitas potest esse in humoribus,

et hoc est secretum secretorum ; et qualiter ^ inanimata gener-

antur ex humoribus, et omnia.

Et specialiter descendi ad generationem metallorum, quia

hec requiritur specialiter in sexto peccato studii ; et tetigi

na[fol. 196, v.jturas essentiales omnium, et proprietates eorum,

et effectus ; et maxime de auro, quia hoc fuit magis conveniens

exemplum ad propositum.

Et tunc comparavi hoc expositioni sacre scripture cum sua

expositione, Et hec que tetigi de istarum ^ rerum generatione

sunt ^" de majoribus et melioribus que sciri possunt, tarn pro

speculativis ^^ quam pro practicis, et habent maxima ^^ secreta,

si bene intelligantur.

Deinde, revolutis peccatis studii, descendi ad remedia,

ostendens per quos,^^ et quibus auxiliis et expensis, et quibus

1 P. om. specialem.

* W. attractavi hanc : T. C. hanc tractavi (om. partem).

^ P. om. generatiotiis—status. C. om generationis.

''W. Item statum : P. iterum status .- C. item status.

^ C. alkemistarum.

8 W. humanorum. C. humanorum alias humorum.'' C. que sunt equales. ® W, om. qualiter.

9 P. ipsarum. " T. est.

^^V. speculativo. ^'^T. magna. ^^C. per quas vias.

OPUS TERTIUM 79

modis debet fieri utilitas infinita, non solum pro Vestra Beati-

tudine, sed si vultis, poterit tota multitude studentium rectificari,

ut per consequens ecclesia Dei et respublica fidelium dirigantur

in omni bono/ per exclusionem cujuslibet mali, et quatenus

procuretur" conversio infidelium,^ et obstinati magnifice re-

primantur.*

Et sic terminatur intentio Operis utriusque.^

1 p. dirigatur in omne bonum. C. et respublica dirigerentur in omne bonum.

^ P. profiireiur; T. procreetur. C. et qtdbus argumentis procuraretur.'^ V . fidelium. ^T. deprimantur. C depremantttr.

^ T. add. et sic explicit.

[De enigmatibus Alkimie.]

QUONIAM vero non express! '^

sufficienter enigmata al-

kimie, ut promisi, ideo hie, ut scripto dignum est, et

decet, intendo addere aliqua'ad ea que in aliis Operibus

sunt transcripta. Ceterum.cum de rebus principalibus scripsi,

scilicet de celestibus, de locis mundi, de generatione inanima-

torum, volo hie inserere de ceteris que omissa sunt.

Secreta vero alkimie sunt maxima. Nam non solum valent

ad omnem habundantiam rerum procurandam, quantum mundosufficit, sed illud idem, quod potentius et efficacius peragent ^

opera alkimie, potest in prolongatione vite humane, quantum

sufficit homini. Hoc ^ alkimista preparat ; sed experimentator

imperat hoc ^ alkimiste, et novit uti eo, sicut navigator imperat

carpentatori ^ de navis fabricatione, et ea scit uti.

Quoniam igitur opera hujus scientie continent maximasecreta, ita etiam ut secretum secretorum attingant, scilicet illud

quod est causa prolongationis vite, ideo non debent scribi ^ in

aperto, ut scilicet intelligantur, nisi ab his ^ qui digni sunt.

Cum enim Alexander Macedo ^ requisivit Aristotelem super his,

et reprehenderit eum, quod hoc occultaverit ab eo, respondit

princeps philosophie in libro Secretorum, quod esset fractor

sigilli celestis, si hec revelaret indignis. Et ibi tacens de

hujusmodi, ut occultaret legentibus, scripsit alibi ea que voluit,

sed obscurissime, ita ut nullus, nisi ab ore ejus edoctus, aut

alio, possit eum intelligere. Dicit enim suo loco : O Alexander,

volo tibi ostendere secretorum maximum, et divina potentia ^

juvet teadcelandum archanum,^'^ et ad perficiendum propositum.

1 C. scripsi, ^ P.perageref. ^ P. Hoc aiitem. C. Hec autem.•» P. hie. 5 P. carpentori. ^ W. seribeni.

^ P. eis. ^ C. Elixir Macedonicus (!).

" P. misericordia, ^" C. secretum.

(80)

OPUS TERTIUM . 8i

Accipe igitur lapidem, qui non est lapis; et est in quolibet

homine, et in quolibet loco, et in quolibet tempore ; et vocatur

ovum philosophorum, et terminus ovi. Divide igitur ipsum in

4, scilicet in^ terram, aquam, aerem et" ignem. Et cum hec ^

disposueris, rubificabis* et albificabis, Domino concedente.

Quadriga una non portaret ^ libros alkimie, quorum tamen

omnium virtus in his paucis verbis continetur ; et ideo est

obscuritas infinita. Unde Avicenna dicit in Scientia Majoris

Alkimie** quod Aristoteles nimis occultavit hanc scientiam.

Et non est mirum. Quia primo rerum majestatem minuit, qui

mistica vulgat ; nee manent secreta quorum turba fit consciaj

Deinde stultum est asino prebere lactucas, cum ei sufficiant

cardui.^ 3° vulgus et capita ejus nesciunt uti rebus dignis, sed

omnia convertunt in malum ; nam unus malus homo, si sciret

hec secreta, posset totum mundum conturbare. Et ideo archana

sapientie semper sunt apud sapientes occultata, et sic scripta,

quod vix sapientissimi cum magno studio possunt horum

noticiam investigare. Hec ^ enim Deus ordinavit [fol. 197, r]

et inspiravit omnibus quibus dedit hec secreta ; et quilibet

eorum percipit ^^ manifeste quod non sunt communicanda

propter causas dictas. Et ideo non debeo ^^ contra volun-

tatem Dei et documenta sapientum hec sic scribere, ut intelli-

gantur a quo cunque.

Scripsi enim ^'^ in tribus locis Vestre Glorie de hujusmodi

secretis. Nam in Secundo Opere, scripsi primo de Alkimia

practica sub enigmatibus, more philosophorum, innuens ^^

1 P. om. in. '* P. om. et. •' P. hoc,

' P. vivificabis. ^ P. portarent.

•> C. P. majori. Extracts of this book, called also De Anitna, are printed

in Sanioris Medicinae, etc., 1603 (the passage referred to is on pp. 45-6).^ In Opus Majus, Part I. (p. 10) and in Epist. de Secretis Operibus Naturae

(Brewer, p. 543) Bacon refers to the Liber Lapidum {i.e. Marbod, Migne, Pat.

Lat., clxxi, 1738) for this quotation. MS. C. reads quorum fit conscia turba

approaching more nearly to Marbod's hexameter. (P. reads sit).

^ C. cardones. Bacon I.e. refers to Aulus Gellius for this quotation. I have

failed to find it in the Noctes Atticae (ed. Hertz).

•' P. Hoc. i"C. Mi . . . percipiat.

" C. et non debes (om. documenta). 1^ P. C. tamen.

^^F. inferens. C. inserens.

VOL. IV. 6

82 FRATRIS ROGERI BACON

enigmata eorum, et inserens aliqua alia secundum quod pos-

teriores ea libertate utuntur qua priores.

Delude, multa scriptura revoluta, texui omnes ^ radices

Alkimie speculative, in 6to peccato studii theologie ; et ibi con-

tinentur multa que valent ad intellectum precedentium, sed

non sufficiunt.

3m autem scriptum misi de manu mea per Joannem, ut

Vestre Gloria transcriberetur ; et ibi, licet sit occultatio multi-

plex, tamen non est per verba enigmatica, nam ilia expono

multum, sed est per modum magis philosophicum et sapien-

tialem." Nam quia communicant^ in radicibus naturalis philo-

sophia, medicina et alkimia, ideo simulavi me tradere radices

has tanquam essent solum naturalia et medicinalia, cum tamen

sunt ^ alkimistica, et pro talibus ea introduxi. Et ille tractatus

est valde utilis pro naturalibus et medicinalibus questionibus

magnis, circa digestiones et humores, et circa multa. Sed in

principio pono enigmata, et postea expono ea per viam dictam,

ita quod nullus, nisi sapientissimus, hec ^ valeat percipere.

Nunc vero intendo aliqua explicare que prius non sunt plana.

Et gratis tot scripturas variavi propter duas causas. Prin-

cipalis est ut Sanctitati Vestre possem aperire hec magnalia,

sicut possibile est et decet ad hoc tempus.

2a est, ut ab aliis celentur. Nam vix cadent hec 4 scripta

in manu alicujus ; et non euro si unum, vel 2°, vel 3a videat

quicunque;

quia, nisi omnia 4 ^ diligenter attendat, nichil

poterit de maximis secretis intelligere. Et quia possibile est

per aliquod infortunium quod omnia 4°^ deveniant in manu"

alterius, ideo oportet, justo Dei judicio, et omnium sapientum

consilio et exemplo, quod adhuc sic scribam quod vive voci

aliqua reserventur;quia nunquam habita est completa scrip-

tura de his, nee unquam fiet, cum non possit fieri, nisi per

homines scientes hec, qui, cogente conscientia, semper occulta-

bunt ^ aliqua que necessaria sunt in hac parte. Et ^ precipue

1 P. om. omnes. " W. sapientientale. ^ P. comrminicat.

4 P. Sittt. 5 p^ Jjgc.

^ P. quatuor : om. omnia. C. nisi omnia 4°'" viderit et ea diligenter attendat.

'' P. maniis, * C. occultabant. ^ P. Et hoc.

OPUS TERTIUM 83

necessarium est ad hoc^ tempus, propter viarum discrimina,

que multipliciter sunt timenda. Etiam abhorreo scriptori,

quantumcumque michi familiari et secure, tradere planum et

perfectum de istis tractatum;quamvis qui hec ^ scripsit sit

secundum cor meum.

[De expositione enigmatum Alkimie.]

EXPOSITIO igitur enigmatum universalis est hie prime

necessaria.

Dicunt igitur philosophi quod sunt corpora, spiritus,^ et

planete, et lapides, et multa."*

Corpora vero sunt ea que ab igne non fugiunt, nee evapor-

ant in fumum,^ ut sunt metalla, et lapides proprie sumpti,'' et

alia solida.

Spiritus vero dicuntur que evolant ab igne, ut argentum

vivum, sulphur, sal ammoniacum," et auripigmentum, quod est

arsenicum.

Planete sunt metalla, secundum quod Avicenna primo libro

de Anima, id est in Scientia Alkimie Majori, dicit.

Nam plumbum dicitur Saturnus ; stannum,^ Jubiter ; fer-

rum, Mars; aurum, Sol; cuprum, Venus; vivum argentum,

Mercurius ; argentum, Luna.

Quocumque modo aliter ^ inveniatur scriptum in libris, est

vicium scriptoris, vel translatoris, vel occultatio. Nam aliquando

invenitur quod es comparatur Marti ; sed falsum est. Nam es

non est nisi cuprum coloratum per pulverem calamine : et

similiter auricalcum et electrum fiunt de cupro per eundem

pulverem, vel per pulverem ^° tucie, sicut declaravi in Opere

Secundo.^^

Et argentum vivum vocatur aurum vivum, sicut sepius

abutitur Avicenna isto verbo.^^

^ P. om. hoc. ^ P. hoc. ^ P. et spiritus.

* C. multa alia. ' W. funum (or sutmm). P. siimtnum.

^ W. sunpti. ~' W. armoniacum.

8 W. P. stagnum : P. Jupiter, ^ P. alio modo.

^" W. om. vel per pulverem. ^^ Op. Minus, ed. Brewer, p. 385 et seq.

^-Cf. Sanioris Medicinae, etc., p. 36.

84 FRATRIS ROGERI BACON

Aurum etiam aliquando designatur per lapidem, vel corpus ^

Hiberi flu[fol. 197, vjminis, vel Pactoli, vel Tagi, vel alterius;

quia in istis reperiuntur "' grana auri.

Et quia Hybernici dicuntur ab Hybero fluvio in regno

Castelle, quia ibi sederunt per 300 annos, postquam exiverunt

de Egipto, mortuo Pharaone in Mari rubro, antequam rex

Anglie dederat eis insulam Hybernie, ut historie certe narrant,

ideo aurum vocatur corpus Hybernicum, vel lapis Hybernicus,

vel aliquod tale.

Et argentum vocatur margarita, propter colons candorem

;

et unio dicitur, quia margarita et unio idem sunt, ut docet

Solinus libro de Mirabilibus Mundi.^ Nam margarita dicitur

unio, quia numquam nisi una simul et semel generatur in

concha marina. Conche enim se naturaliter aperiunt ad rorem

celi capiendum ;* et una gutta roris recepta,^ claudit se, et

sua virtute coagulat guttam in unionem seu margaritam.

Vocatur etiam argentum Anglia, quia ibi habundat argentum.

Similiter et aurum minus rufum vocatur Anglia, quia ibi oritur.

Et aurum bonum dicitur Hispania, vel Apulia, vel Polonia,

vel alia regio ubi bonum aurum habundat.

Rubificare vero '^ est facere aurum, et albificare est facere

argentum. Et convertere Saturnum in Solem, vel in His-

paniam, vel in '' Apuliam, vel Poloniam, est facere aurum dc

plumbo. Et convertere Venerem in Lunam, vel in Angliam,

est facere argentum de cupro, quia aurum habet fieri de plumbo

et argentum de cupro. Medicina, vel medicina laxativa,

vocatur que, projecta in plumbum liquatum, convertit illud in

aurum ; et cuprum convertit in argentum. Et hoc vocatur

elixir in omnibus libris. Majus opus dicitur quando fit aurum,

minus quando fit argentum. Item minus opus vocatur ^ quando

una libra medicine convertit decem, vel 20^ vel usque ad 100

libras metalli vilioris in nobilius ; et majus opus est, quando

1 P. vel per corpus, - C. adds aliquando.

•* Collect, rer. mem. (ed. Mommsen), pp. 199-200 (from Pliny).

* P. accipiendum. ^ P. accepta. ® P. om. vero.

^ P. om, in. ®C. diciter.

^ P. add. vel trigenta. C. vel 30.

OPUS TERTIUM 85

tam potens est medicina quod una libra ducentas libras, vel

mille, vel mille milHa metalli vilioris convertit in nobilius. Et

quod talis medicina sit possibilis, Avicenna et omnes attes-

tantur,

Vel majus opus dicitur quando fit operatio super partes

animalis ut queratur medicina ; minus ^ vero, quando super

arsenicum, vel sulphur, vel aliud corpus ^ inanimatum, vel

super plura eorum,quia nunquam tam nobilis medicina potest

haberi per hec inanimata sicut per ^ partes animalium.

Dicuntur autem lapides ilia super que operatio fit in prin-

cipio ; sed sunt lapides non preparati, ut sunt spiritus, si super

eos fiat operatio, vel partes animalium, sicut sunt sanguis,

capilli et ova.

Lapis vero preparatus est medicina inde ^ facta, quod est

ipsum elixir, potens transmutare metalla viliora in nobiliora.

Et lapides herbales sunt capilli. Lapides naturales sunt

ova. Lapides animales sunt sanguis, sicut Avicenna dicit primo

Hbro de Anima.^

Quatuor vero elementa aliquando sumuntur proprie, sicut

naturales et medici accipiunt, ut terra, aqua, aer, ignis, Et voc-

antur methaphorice ^' 40^ spiritus supradicti ; et 40^ ^ humores;

vel 4 ^ loca mundi principalia, scilicet Oriens, Occidens, Aquilo

et Auster ; vel 4 tempora anni ; vel 4°^ partes animalis ^ prin-

cipals, scilicet cerebrum, cor, epar, vasa generationis vel ossa :

quia singula de istis rebus singulis sibi invicem respondent in

complexione. Nam unus spirituum est ignee nature, et unus

humor, et unus locus similiter, et unum tempus, et una de

partibus animalis ; et alia respondent aliis elementis per or-

dinem. Aliquando^'' vero nomina elementorum ^^ transumuntur

metaphorice ad humores, qui vocantur elementa per omneslibros, quia in quolibet humore unum dominatur elementum,

cujus sequitur complexionem, ut manifeste apparet.^^ Et

^ C. W. Minor. - P. om. corpus. " W. om. per.

* P. jam. ^ Sanioris Medtcinae, etc., p, 49.* W. methace. ' p. vel quatuor. ^ P. om. 4.

^Chominis. ^'^ P. C. aliier. '^ P. horiim elementorum.^'^ P. scitnr. C. ut manifestetur.

86 FRATRIS ROGERI BACON

iterum hii ^ humores habent nomina ilia ^ que dicta sunt,^

spiritus, loca, terra ^ et cetera. Sed, preter hec, habent nomina

magis propria huic scientie, que posui et explicavi in 6to

peccato studii ^ Theologie, scilicet in generatione rerum ex

dementis, ubi radices Alkimie [fol. 198, r] speculative ex-

posui.*

[De clavibus Alkimie.]

Claves vero artis hujus vocantur operationes que fiunt"^

secundum precepta hujus scientie, ut habeatur medicina que

vocatur elixir.^ Et hee® claves sunt: Purificatio,^*' distillatio,

ablutio, contritio, assatio, calcinatio, mortificatio, sublimatio,

proportio,^^ incineratio,^^ resolutio, congelatio, fixio, mundifi-

catio, liquatio, projectio.

Hec enim opera sunt nota omnibus peritis in hac scientia,

et libri pleni sunt his. Et quamplures alkimiste ^^ faciunt hec

opera, sed nesciunt finem ex his elicere principalem. Et hie

ordo operationum est secundum executionem, sed non secun-

dum intentionem artificii. Ad cujus ^* occultationem adduxi

auctoritates Aristotelis in primo de Anima et 16° de Animali-

bus ; et Auicenne in primo Phisicorum, et 6° Metaphisice, et

alibi;quorum omnium expositio est quod ordo ^^ fiat secundum

executionem, non secundum intentionem;

quia quod est

primum in intentione, est ultimum in executione, et econverso,

ut patet cuilibet sapienti.

Spiritus vero occultus^^ in partibus animalium, vel in oleo

extracto de partibus animalium, vel ^" in arsenico, vel sulphure,

est unus de humoribus, scilicet illud quod est sanguis in

animalibus ; sed non habet nomen sanguinis in aliis ; et ideo

cum reducitur ad materiam ^^ communem animatis et inanimatis,

1 P. om. hii. ^ C. alia. ^ P. add scilicet,

•* P. om. terra. ^ P. om. studii.

« Cf. Op. Min. (ed. Brewer), pp. 365-6 (?). ^ P. stint.

« P. om. ut—elixir. ^ P. hec. " P. Putrefactia.

^^ C. proporcionatio. ^"^W. incarceratio : P. C. inceratio.

"W. quamvis alkimiste plures. ^^* W. om. cujus.

1' W. om. ordo. ^^ P. occtiltatus.

!? C. W. om. vel. ^^ P. C. naturam.

OPUS TERTIUM 87

amittit nomen sanguinis, et vocatur humor calide et humide

complexionis, qui fit ^ in animalibus sanguis, et in quern cor-

rumpitur sanguis, quando transmutatur a calore^ suo et re-

ducitur ad naturam originalem istius humoris, que invenitur in

omnibus rebus.

Medicinam vinculis detineri est ^ eam figi, ne ab igne evolet,

et hoc est principale in hoc '^ artificio. Nam si evolet in vaporem,

non potest convertere vilius metallum in nobilius. Undequando investigare se dicunt vincula quibus medicina teneatur,

volunt querere modos ^ quibus figatur, id est quod non fugiat ab

igne per vaporem. PrincipaHa igitur enigmata hec sunt que *

exposui, per que possunt omnia alia intelligi ; et volo de cetero

uti eis, ut hie est necesse,

Pluribus autem modis fiunt Sol et Luna per artificia ;

^

uno ^ modo ex Mercuric et sulphure, sicut fiunt per naturam in

ventre terre, quia omnia metalla fiunt ex eis,^ secundum quod

exposui in Opere 2° evidenter.

Sol igitur ^^ fit ex Mercurio vivo purissimo et ex sulphure

optimo ; sed oportet hec mundari ^^ usque ad ilium gradum

ad quem natura pertingit in visceribus terre : et sic de

aliis.^^

Alii vero laborant in solo Mercurio, ut convertatur in Lunamet Solem. Nam bene vident quod convertitur in Saturnum

;

quia mortificant Mercurium in Saturno ; et ipsum mortificatum

ponunt cum thure et sarcacolla, et fit plumbum. Et ideo

laborant ut sic,!'^ per aliquas res admixtas, faciant Lunam et

Solem, quia qua ratione^* potest ^^ fieri Saturnus per artificium ex

Mercurio, et alia metalla similiter, cum Mercurius sit materia

omnium metallorum.

Sunt vero aliqui falsarii qui reddunt bene Mercurium

malleabilem et bene coloratura, sicut veram Lunam,-^" et habens^''

1 P. sit. 2 p, colore. » P. et (for est).

^ P. isto. '' C. nodos. ^ P. C. quejam.

^ P. artificium. ^ P. Nam uno. " P. C. illis.

^° P. C. ergo. "C. emendare. ^^ P. C. argento.

^•' W. et sic laborant. ^^ P. C. Et qua ratione ; om. quia.

^^ C. possunt. '*' W. vera luna. '" C. om. habens.

88 FRATRIS ROGERI BACON

pondus Lune, et funditur sicut Luna ; sed cum ponitur in igne,

non rubescit sicut ipsa.

Sunt etiam alii sophiste, qui habent aquas albificantes et

rubificantes/ de quibus docetur in libro de Aquis, qui est notus,

et mundificant et sublimant spiritus, scilicet arsenicum, et salem

armoniacum, et alios, et purificant Venerem" et Saturnum per

aquas dictas, et liquant Saturnum et Venerem, et projiciunt

spiritus mundificativos ^ in ea, et sic albificant ilia, et rubificant

;

ita quod illi qui sunt subtiles in hoc artificio faciunt metalla ita

similia Soli et Lune, quod ad oculum discerni non possunt,

nee ad tactum cotis, per quem probatur Sol, nee per pondus,

nee per fusionem unam, nee duas, nee tres;

[fol. 198, v] sed

tantum potest ^ fundi et purgari per modos quos scripsi in Opere

Secundo, de purificatione auri et argenti, ita ^ quod colorem

amitta'11: '' et redeant ad naturam propriam Veneris et

Saturni.

Alii accipiunt 4or elementa, que vocantur aqua vite, et

humor aereus, et virtus ignea, et calx, de quibus scripsi in

loco suo, et calcem Saturni, et calcem Solis, et Mercurium

sublimatum ; et ponunt duo pondera de calce, et tria ~ de aqua

vite, et tot de humore aereo, et unum pondus et dimidium de

virtute ignea, et medium ^ pondus Mercurii, et complent Solem,^

quem desiderant.

Similiter pro Luna accipiunt tria de calce, duo de aqua

vite, et tot de humore aereo, et medium pondus Mercurii.

Quidam vero accipiunt sola 4°^ elementa, et in pondere

equali, et illi non solum credunt facere de Sole quantum ^"

volunt, sed reputant se pervenire ad materiam primam, de qua

Aristoteles dicit 90 Metaphisice,^^ quod ex aceto non fit vinum,

nee ex mortuo vivum, nisi fiat resolutio ^'^ ad materiam primam.

Hec igitur nunc suflficiant. Nam habetur hie tota philo-

1 P. om. et riibificantes. C. transposes the two clauses, De quibus—iioius est

preceding sutit etiam—rxibificantes.

- W. venerent. ^ P. mundificatos. ^ C. possunt.

5 P. W. C. om. ita. ^ P. amittunt.

^ C. tercia. ^ C. unum.^ W. complent solent : P. complet solem. ^" C. quod.

1^ Metaph. lib. vii, cap. v. § 4.^' C. reductio alias resolutio.

OPUS TERTIUM 89

sophorum intentio. Et per hec, cum aliis que scripsi, potest

Vestra Sapientia cum sapiente ^ conferre, et omnem convincere

fraudulentum,

ffinitur 2m opus fratris

Roger! Bacon. ^

^ P. cum omtii sapiente.

2 P. omits this colophon and continues: Hie incipii magnus traciatus et

nobilis : De rerutn naturalium generatione, etc. (See Introduction.) No colophon

in C.

INDEX.

Abraham, 4, 57,Adam, 57.Albertus Magnus, 48 n.

Albumasar, 3, 8, 71.

Alcoran, 72.

Alexander, 3, 10, 11, 12, 15, 46, 50, 53-4,80.

Alhacen, 20, 23, 24, 26, 27.

Alkimia, etc., 12, 13, 14, 20 n., 45 «., 46,

77-8, 81 et seq.

Alkindi, Jac, 20, 23, 26,

Alpetragius, 20 «, 42 n.

Alpharabius, 65, 68, 70, 73.Ambrosius, S., 49.Anglia, 84.

Antichristus, 11, 12, 17, 19, 54, 65.

Apulia, 84.

Arates, 49.Aristoteles, 16, 48, 65, 68, 69, 76;

Analyt. Pos^., 34; De anima, 26,

27, 86 ; De animalibus, 23, 24, 86;

De Ccelo, 34 ; De generatione, 2

;

Liber ignium (?) 50 ; Metaph., 47,68, 88; Meteorol., 36, 47; Phys.,

70 ; Polit., 55, 62, 65 ; De sensu,

26 ; Topica, 2;^ ; Z)e vegetabilibus,

see Nicolaus Damascenus, Deplan-tis ; Secretum Secretorum, 12, 13,

43 w,, 46, 50, cio ; Arist. et Alex.

Magnus, 10, 15, 50, 53, 54, 80, 81.

Arte notoria, liber de, 48.

Arthephius, 47." artiste," 39, 76.

Augustinus, S., 23, 30, 76.

Aulus Gellius, 81 w.

Averroes, 2, 23, 24.

Avicenna, 23, 24, 70; De anima or

Scientia majoris alkimie, 50, 81,

83, 85 ; De animalibus, 2, 4 ; Met-aph., or De radicibus moralis philo-

sophie, 65, 68, 71, 72, 86 ; Phys., 86.

Basilius, S., 49." belenum," 13.

Caldei, 4.

Caspie porta, 11.

Castella, 84.

Christiani, 9, ii, 19, 60, 62, 66, 70, 72.

Damieta, 19.

Daniel, 71.

David, 45,

Egiptus, Egiptii, 4, 84.Esdras, 57, 71.

Ethicus, II w, 50.

Euclides, 20.

FaNTASMATUM LIBER, 48.Francia, 19.

Gedeon, 51,

Gog, II.

Greci, 4; grece, 41 ; grecus ignis, 51.

Gregorius, S., 63.

Haly, 6, 7.

Hebrei, 57, 66, see Judei.

Heretici, 11, 62.

Hibernia, Hibernici, 84,Hiberus, 84.

Hircanorum Monies, 11.

Hispania, 84.

Idolatre, 9, II, 19, 66, 70.

leronimus, 11, 50.

Infideles, 11, 12, 18, 19, 41, 60, 62, 63,

79-

Isaias, 42, 73.Isidorus, 16, 50.

JACOB.US, S., 40, 62.

Jerusalem, 13.

Jesus Christus, 3, 56, 57, 62, 66, 67,70,71, 72, 73, 74.

Johannes Bapt., 73.Johannes (discipulus Rogeri Bacon), 61,

82.

Johannes Evang., 73.

Josephus, 45, 71.

Judei, 9, II, 6g, 71, 72.

Latini, 4, II, 20, 33, 39, 44, 58 n., 76;latine 41.

Lodowicus rex Francie, ig.

(91)

'92 INDEX

Madianite, 51.

magica, magi, etc., 16, 17, 18, 47, 48,

49, 50, 52, 53-magister in theol. famosus, 40.

magnes, 49, 50.

Magog, II.

Mahometus, 3, 70, 71, 72, 73, 74.Marbod, liber lapidum, 81 n.

Maria, B. V. M., 3, 56, 72, 73.martagon, 13.

medicina, etc., 6, 12, 13, 14, 16, 21, 44,

45. 46, 52, 53, 78, 80, 82, 84, 85, 86,

87.

Meni (Manes) 3.

Mesahala, 25.

Metaphysica (Rogeri Bacon), 56.

Morte anime, liber de, 48.

Moses, 70, 71, 73, 74.

NeSTORIANI, II.

Nichoalite, 11.

Nicholaus Damascenus, De Plantis, 2.

Noe, 4, 57.

Officiis et Potestatibus Spiri-

tuum, liber de, 48.

Origenes, 11.

Orosius, 53 n.

Pactolus, 84.

Pagani, 9, 11, 66, 70.

Parisius, doctores, 74.Paulus, S., 40, 60, 62 (i Cor ii. 6), 64.

Persia, 3, 13.

Petrus, S., 63.

Pharao, 84.

Plato, 16.

Plinius, 17, 50.

Polonia, 84.

Ptolomeus, 25, 42 n. ; Centilog., 6, 7, 48

;

De Disposit. Sphere, 48; Perspec-

tiva, 20, 23, 25, 27, 28, 29, 31, 33 ;

Quadripart., 48.

pulvis salis petre, 51.

Rogeri Bacon, Opus Majus, passimOpus Minus or Secundum, i «., 18

53, 77-9, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 89Opus Tertium, passim ; De multSpecierum, 34-5 ; De rerum naturalium generafione, 89 «.; Desecretis operibus natures, 48 m., 81

n. ; Metaphysica, 56 ; Discipulus

Johannes, 61, 82 ; Scriptor, 83.

Sacramentum altaris, 74-5.

Salamon, 4, 57 ; liber de sigillis Sala-monis, 48.

Saraceni, g, 11, 19, 66, 70, 72.

Scismatici, 9, 11, 62.

Sem, 4.

Seneca, 36-7, 60, 61, 71.

Septuaginta interpretes,i42.

Sibille, 57, 71.

Solinus, de mirah. mundi, 84.

Specula, 18, 35-6, 38, 40, 41, 51-2.

Speculis, liber de, 20, 36.

Tagus, 84.

Tartari, 9, 11, 12, 13, 19, 66, 70.

Testamentum Patriarcharum, 57, 71.

Tideus, 20, 23.

Uz, 4.

ViSU, LIBER DE, 20, 33.

BRITISH SOCIETY OF FRANCISCANSTUDIES.

Publications.

Vol. I. Liber Exemplorum ad usum praedicantium saeculo

xiii. compositus a quodam Fratre Minore Anglico de

Provincia Hiberniae, secundum codicem Dunelmensem

editus per A. G, Little. 1908.

Vol. II, Fratris Johannis Pecham, quondam Archiepiscopi

Cantuariensis, Tractatus Tres de Paupertate, cum Biblio-

graphia, ediderunt C. L. Kingsford, A. G. Little, F. Tocco.

1910.

Vol. III. Fratris Rogeri Bacon, Compendium Studii Theologiae,

edidit H. Rashdall, una cum Appendice de Operibus

Rogeri Bacon, edita per A. G. Little. 1911,

Extra Series, Vol. I. Franciscan Essays, by Paul Sabatier

and others (Father Cuthbert, O.S,F,C,, Father Paschal

Robinson, O.S,F,, Edmund G. Gardner, A. G. Little, Miss

Evelyn Underbill, Miss E. Gurney Salter). 191 2.

In preparation.

Collectanea Franciscana, by Rev, H. M. Bannister, M, R,

James, A. G. Little, and others.

Collectanea Hiberno-Minoritica, edited by Rev. Father Fitz-

maurice, O.F.M.

The Register of the Grey Friars of London, edited by C. L.

Kingsford.

Volumes are supplied only to Members. Subscription, i oj". 6rf'.

a year.

Secretary and Treasurer

:

—PAUL DESCOURS,

65 Deauville Road,

Clapham Park, London, S,W,.

(93)