PARKI NARODOWE I KRAJOBRAZOWE, REZERWATY PRZYRODY W MAOPOLSCE

PARKI NARODOWE W MAOPOLSCE Opracowaa Lucyna KoodziejWojewdztwo maopolskie Wojewdztwo zajmuje powierzchni 15 182 km i jest jednym z mniejszych w Polsce (12 miejsce w kraju). Pod wzgldem liczby mieszkacw (3 mln 298 tys. osb) wojewdztwo znajduje si na 4 miejscu w Polsce. Gsto zaludnienia jest tu jedn z najwyszych w kraju (maopolskie 217 osb/km, rednia krajowa 122 osb/km).W obecnym ksztacie powstao 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej. Wojewdztwo maopolskie obejmuje fragmenty Karpat Zachodnich oraz Wyyny Maopolskiej.Maopolska to region niezwyky, szczeglnie pod wzgldem przyrodniczym. Ostace i gorce piaski pustyni, malownicza Wisa i wdzierajcy si midzy skay Dunajec, zielone Beskidy i nagie tatrzaskie szczyty, mroczne jaskinie i huczce wodospady. A 53% powierzchni Maopolski objto ochron przyrodnicz, utworzono tu 6 parkw narodowych, 11 krajobrazowych, 10 obszarw chronionego krajobrazu i 84 rezerwaty. Jest tu te 2189 pomnikw przyrody.Dwa obszary Babiogrski i Tatrzaski Park Narodowy uznano rwnie za rezerwaty biosfery UNESCO, miejsca unikatowe w skali wiatowej, o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych. Takie zrnicowanie krajobrazu przekada si na bogactwo fauny i flory. W samych parkach narodowych skatalogowano ponad poow wszystkich gatunkw rolin i zwierzt wystpujcych w Polsce. Prawdziwym unikatem s fragmenty lasu o charakterze pierwotnym, ktre zachoway si jeszcze w Pieninach, masywie Babiej Gry, Tatrach i w Beskidzie Sdeckim. Kompleksy te stanowi ostoj dla ogromnej liczby gatunkw rzadkich i zagroonych wyginiciem zwierzt, wpisanych do polskich czerwonych ksig.

To w Maopolsce yj te wszystkie polskie due ssaki drapiene: niedwied, wilk, ry i bik, to w Maopolsce, a dokadniej w Tatrach, mona zobaczy szarotk alpejsk i kozic symbole rodowiska niezmienionego dziaalnoci czowieka.

PARKI NARODOWE W MAOPOLSCE Babiogrski Park Narodowy Gorczaski Park Narodowy Magurski Park NarodowyOjcowski Park Narodowy Pieniski Park Narodowy Tatrzaski Park Narodowy

Babiogrski Park Narodowy Babiogrski Park Narodowy to wyjtkowy maopolski park zaoony w 1954 roku dla ochrony przyrody wok Babiej Gry, najwyszego masywu grskiego w Polsce poza Tatrami, z najwyszym szczytem nazywanym Diablakiem, o wysokoci 1725 m n.p.m. Park znajduje si przy granicy ze Sowacj.

Na fakt utworzenia Babiogrskiego Parku Narodowego wpyny midzy innymi: klasycznie wyksztacony ukad piter rolinnych, zesp rolinnoci naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska rolin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Gry wystpuje jedyne w Beskidach pitro hal oraz wiele zanikajcych staww osuwiskowych. W 1977 roku Babi Gr objto statusem Rezerwatu Biosfery i wczono do programu UNESCO-MAB "Czowiek i biosfera". Park naley rwnie do sieci Natura 2000.

Na terenie parku opisano okoo 650 gatunkw rolin naczyniowych, 280 gatunkw mszakw, ponad 1300 rnych grzybw i porostw.Wystpuje tutaj 70 gatunkw rolin wysokogrskich oraz 54 objtych ochron. Maj tu swoje stanowiska tak rzadkie gatunki rolin, jak: okrzyn jeleni, rogownica alpejska, wyblin jednolistny, turzyca pchla, tocja karpacka, tojad morawski i zimozi pnocny. Symbolem parku jest okrzyn jeleni, ktry wystpuje tylko w Babiogrskim Parku Narodowym. Na Babiej Grze widoczny jest pitrowy ukad rolinnoci grskiej. S to nastpujce pitra wraz z charakterystycznymi rolinami:- regiel dolny (700-1150 m n.p.m.): buk zwyczajny, wierk pospolity, joda, ywiec cebulkowy, czosnek niedwiedzi,- regiel grny (1150-1350 m n.p.m.): wierk,- pitro kosodrzewiny (1350-1650 m n.p.m.): kosodrzewina, jarzbina, kostrzewa pstra, zawilec narcyzowy, godzik okazay, lilia zotogw- pitro alpejskie (1650 1725 m n.p.m.): sit skucina, kosmatka brunatna, rogownica alpejskaDo najcenniejszych przedstawicieli babiogrskiej fauny zaliczy naley: 105 gatunkw ptakw, ssaki, a wrd nich: jelenie, rysie, wilki i niedwiedzie.

Gorczaski Park Narodowy Gorczaski Park Narodowy jest typowo lenym parkiem grskim z wyranie pitrowym ukadem rolinnoci. Obejmuje centraln i pnocno-wschodni cz Gorcw, jednak najwyszy szczyt tych gr Turbacz (1311 m n.p.m.) ley poza granicami parku. Najwysze wzniesienia nalece do parku to: Jaworzyna Kamienicka, Mostownica, Czoo Turbacza, Kiczora, Gorc Kamienicki. Charakterystycznym elementem rzeby terenu s grupy wychodni skalnych, groty skalne i jaskinie powstae na skutek przesunicia si ska.Lasy, czsto o charakterze pierwotnym stanowi fragmenty dawnej Puszczy Karpackiej. Regiel dolny tworz rne typy buczyn i bory jodowe, a pitro regla grnego pokrywa br wierkowy. Na terenie obu regli wystpuj polany i hale utworzone przez grali dla wypasu owiec. Porastaj je krokusy (szafrany spiskie).

Osobliwoci florystyczne parku to: papro podejrzon lancetowaty, zarzyczka grska, przywrotnik gorczaski, urdzik karpacki (endemit).

Fauna typowo lena reprezentowana jest przez takie zwierzta jak: jele, sarna, dzik, ry, bik czy wilk. Z ponad 90 gatunkw ptakw wystpuje tu m.in. guszec, cietrzew, jarzbek, puchacz, kruk. Spord pazw charakterystyczna jest salamandra, symbol parku, a take traszka grska i traszka karpacka (endemit). W wodach parku yje pstrg potokowy.Teren zosta wczony do sieci Natura 2000.

Magurski Park Narodowy Magurski Park Narodowy ley w rodkowej czci Beskidu Niskiego, w strefie przejciowej miedzy Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi, w dorzeczu Wisoki. Gwn cz parku tworzy Masyw Magury Wtkowskiej i fragment grzbietu karpackiego dochodzcy do granicy ze Sowacj. Malownicze wzgrza zbudowane z piaskowcw i fliszu karpackiego obfituj w wiele osobliwoci przyrody nieoywionej. S to liczne wychodnie skalne, takie jak: Diabli Kamie i Kamie nad Krempn oraz przeom Wisoki pod witkow, przeom Ryjoka kolo Wyszowatki, przeom potoku Krempna. Wyynne wzniesienia poprzecinane s potokami i pasami k oraz pastwisk.

Park obejmuje dwa pietra rolinne o duym zalesieniu (90%), pogrze i regiel dolny. W pitrze pogrza wystpuj wielogatunkowe lasy grdowe, olszynka karpacka i bagienna (lasy gowe), a take sztuczne drzewostany z domieszka sosny. W pietrze regla dolnego dominuje yzna buczyna karpacka oraz bory jodowo-wierkowe.

Flora parku to gwnie gatunki lene i reglowe: ywiec gruczokowaty, toje gajowa, ywokost sercowaty, szawia lepka, lepinik biay, ciemiyca zielona, modrzyk grski, przytulia okrgolistna. Osobliwo florystyczna to kozek trjlistkowy. Do rzadkich rolin tu wystpujcych nale: tojady dziubaty i modawski, pokrzyk wilcza jagoda, obrazki plamiste, parzydo lene, dziewisi bezodygowy, buawik wielokwiatowy, obik koralowy, godzik kosmaty, wawrzynek wilczeyko.

Fauna parku to ponad 35 gatunkw ssakw, 135 gatunkw ptakw, liczne pazy i gady, wiele gatunkw bezkrgowcw. Oprcz licznie wystpujcych tu jeleni, sarn i dzikw mona spotka pojedyncze niedwiedzie, wilki, rysie oraz lisy, kuny, wydry, bobry, wiewirki, popielice, orzesznice, ryjwki. Wrd ptakw dominuj gatunki lene, w tym: orlik krzykliwy (symbol parku), orze przedni, pszczoojad, puchacz, bocian czarny, dzicio trjpalczasty, dzicio biaogrzbiety, siniak, puszczyk uralski. Obszar obfituje w gatunki pazw i gadw, wystpuje tu m.in. salamandra plamista, traszka grska, karpacka i grzebieniasta, kumak grski, mija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec zwyczajny, w Eskulapa

Ojcowski Park Narodowy Ojcowski Park Narodowy pooony jest na Wyynie Krakowsko-Czstochowskiej obejmujc fragment dorzecza Prdnika i Sspwki. Wyyna zbudowana jest z wapieni jurajskich. Wystpuj tu liczne rzebione w wyniku zjawisk krasowych gbokie doliny, skaki, jaskinie i wywierzyska. Na zboczach dolin zachoway si tzw. terasy skalne, ktre s fragmentami starszych poziomw dna doliny.

Na terenie parku znajduj si dwie gwne doliny rzeczne Prdnika i Sspowska oraz kilkanacie dolin suchych wwozw krasowych. Wwozy te, czsto o stromych cianach, kocz si skalnymi bramami. Jedn z bardziej znanych jest tzw. Brama Krakowska. Inne charakterystyczne formy skalne to: Maczuga Herkulesa, Iga Deotymy, Skay Panieskie i Koronne. Na uwag zasuguje dua ilo jaski (ok. 300) w rejonie Ojcowa. Do najwikszych nale: Jaskinia okietka, Ciemna, Zbjecka, Koziarnia. Jaskinie s miejscem schronienia i zimowania dla nietoperzy. Sylwetka nietoperza nad ruinami ojcowskiego zamku jest symbolem Ojcowskiego Parku Narodowego.

Na charakterystyczn bardzo bogat i rnorodn szat rolinn parku maj wpyw dwa gwne czynniki - mikroklimat i gleby wyksztacone na wapiennym podou. Na nasonecznionych stokach rosn krzewiaste zarola, wrd ktrych wystpuj murawy kserotermiczne. Do rolin ciepolubnych naley tu m.in. ostnica Jana i winia karowata. Osobliwoci botaniczn jest brzoza ojcowska. Inne chronione gatunki to: jzycznik zwyczajny, chaber mikkowosy, obuwik pospolity najwikszy polski storczyk, tojad modawski, obrazki plamiste. Niej rosn lasy bukowe i dbowo-grabowe. Na dnie dolin wystpuj zbiorowiska kowe (m.in. rajgrasowe), a na wapiennych skakach rolinno naskalna.

Fauna jest rwnie bogata i rnorodna. Wystpuje tu ok. 11000 gatunkw zwierzt, w tym ponad 4000 gatunkw owadw (kraniki, miernikowce, swki, cykady). Osobliwoci faunistyczna s nietoperze. Jest ich 15 gatunkw, w tym podkowiec may, nocek i bardzo rzadki nocek orzsiony. Wrd 120 gatunkw ptakw mona spotka pluszcza, pliszk grsk, zimorodka. Ponadto yj tu: sarny, borsuki, lisy, jenoty, tchrze, kuny, gronostaje, asice aski, pimaki i wiele gatunkw pazw, gadw i limakw.

Pieniski Park Narodowy Pieniski Park Narodowy obejmuje Pieniny, malownicze gry zbudowane z wapieni jurajskich i kredowych oraz modszych piaskowcw, upkw i zlepiecw, ska o rnej podatnoci na erozj. Wystpuje tu wic wielka rnorodno form skalnych. Charakterystycznym elementem krajobrazu jest przeomowa dolina Dunajca, a najwyszy szczyt Trzy Korony (982 m n.p.m.) jest symbolem parku.

Pieniny le w pitrze regla dolnego. Dominuje buczyna karpacka z ywcem gruczokowatym i ywokostem sercowatym oraz ciepolubna buczyna storczykowa i ciepolubna jedlina. Charakterystyczne dla tych gr s zioorolowe ki, ktre nale do najbogatszych ekosystemw rolinnych w Polsce.

W Pieniskim Parku Narodowym wystpuje wiele gatunkw ciepolubnych rolin, takich jak przelot pospolity czy koniczyna pagrkowa. Rosn te storczyki, goryczki, dziewisi bezodygowy, ciemiyca zielona, relikty: zocie Zawadzkiego, jaowiec sawina, endemity pieniskie: mniszek pieniski i pszonak pieniski. Ciekaw florystyczn grup stanowi murawy naskalne, dominuje tu kostrzewa blada. Szczyty ska porastaj reliktowe laski sosnowe skadajce si ze starych, niskich, powykrcanych sosen. Fauna parku to 45 gatunkw ssakw, m.in. nietoperz wskoskrzydy. Na skalnych pkach gniedzi si puchacz, pustuka, drozd skalny. W lasach wystpuje myszow, sweczka, dzicio trjpalczasty, orzechwka, kruk, bocian czarny. Spotka mona rysia, borsuka, lisa, gronostaja, tchrza, kun, wiele zwierzt kopytnych i gryzoni. yje mnstwo bezkrgowcw, w tym liczne gatunki motyli, m.in. nadobnica alpejska i restytuowana populacja niepylaka apollo.

Tatrzaski Park Narodowy Tatrzaski Park Narodowy obejmuje Tatry - najmodsze i najwysze nasze gry. Unikalne walory krajobrazowe i przyrodnicze, najlepiej zachowane fragmenty lasw dolno- i grnoreglowych zdecydoway o uznaniu tego parku przez UNESCO za wiatowy Rezerwat Biosfery. Park wczono do sieci Natura 2000.Wyjtkowy krajobraz Tatr o charakterze alpejskim jest wynikiem dziaalnoci rnych czynnikw wielu epok geologicznych. Maj budow typow dla gr fadowania alpejskiego. Ostateczna rzeb Tatr uksztatoway plejstoceskie lodowce grskie. ladem ich dziaalnoci s: strome ciany skalne, pitrowo usytuowane koty (Kocio Czarnego Stawu, Dolina Piciu Staww Polskich), zawieszone doliny (Dolina abich Staww Biaczaskich, Rwienki, wistowa) i moreny. Obszary zbudowane ze ska magmowych (granitw) tworz turnie, grzbiety i szczyty gr, w tym najwyszy w Polsce szczyt Rysy 2499 m n.p.m. Obszary utworzone ze ska atwo ulegajcych erozji oraz strefy uskokw i spka tektonicznych maj formy wklse. W strefie wystpowania wapieni (pnocna i zachodnia cz Tatr) charakterystyczne s zjawiska krasowe: jaskinie (ponad 650), ponory, wywierzyska, wodospady (np. ,,Wodogrzmoty Mickiewicza).

Flora Tatr to ok. 1000 gatunkw rolin naczyniowych i ponad 2000 gatunkw rolin niszych, wrd nich wiele gatunkw endemicznych i reliktowych. Do charakterystycznych rolin nale: krokusy, goryczki, szarotka alpejska, dziewisi bezodygowy, sasanka alpejska, pierwiosnka maleka, dbik omiopatkowy, wierzba ykowana, lepnica bezodygowa, boimka dwurzdowa, kostrzewa niska, limba. Do bardzo rzadko spotykanych nale: sasanka sowacka, traganek zwisokwiatowy, warzucha tatrzaska, pszonak.

Fauna Tatr to ponad 8000 gatunkw zwierzt. Charakterystyczne dla Tatr s kozica (symbol parku) i wistak wystpujce tylko w tych grach. Ponadto spotyka si tu: jelenie, sarny, dziki, niedwiedzie, rysie, ryjwki, nietoperze, gryzonie. Z ptakw wystpuje m.in.: orze przedni, puchacz, sok, kruk, guszec, jarzbek, pochacz halny, siwerniak, pomurnik.

Wykonaa Lucyna Koodziej III c