Paratoiar gyferBrexit Canllaw ar Gyfer Sefydliadau Trydydd Sector Bach a Mawr yng Nghymru

FERSIWN: (2.0 CHWEFROR 2019)

Beth Yw Pwrpas Y Ddogfen Hon?Bwriad y ddogfen yma yw helpu sefydliadau trydydd sector yng Nghymru i baratoi ar gyfer Brexit drwy amlygu rhai cwestiynau allweddol i’w hystyried a drwy ddod ag adnoddau amrywiol ynghyd.

Mae’n trafod ystod eang iawn o fudiadau ac felly mae’n gyffredinol iawn o anghenraid. Bydd cynllunio wrth gefn a chyd-destun unigol yn amrywio o fudiad i fudiad. Am y rheswm hwn, byddwch cystal â chadw mewn cof na all y canllaw yma ddychmygu pob senario ac argymhelliad ond gellir ei ddefnyddio fel man cychwyn.

Fe welwch restr isod o’r cynnwys all hefyd fod yn rhestr wirio i chi. Os ydych chi o’r farn bod pwynt neu gwestiwn yn berthnasol i’ch sefydliad, yna byddwch cystal â chyfeirio at yr adran berthnasol am fwy o wybodaeth.

Page 3Getting Brexit Ready Tudalen 3Paratoi at Brexit

Cynnwys a Rhestr WirioADRAN 1 - PARATOI AR GYFER BREXIT - CYFLWYNIAD • Ydych chi wedi ystyried yr effaith gall Brexit ei gael ar eich sefydliad? Ydy Brexit ar eich cofrestr risg ac

a oes gyda chi berson sydd â chyfrifoldeb dros Brexit?• Ydych chi wedi ystyried effaith anuniongyrchol? Gal eich sefydliad gael ei effeithio gan unrhyw

draweffaith ar eich buddiolwyr, staff, sefydliadau partner, cyflenwyr, cyflenwyr eich cyflenwyr, eich arianwyr arferol, eich cymuned leol ayyb …

• Oes gyda chi gynllun cyfathrebu mewnol/allanol ar gyfer eich staff a chyfranogwyr?• Ydych chi wedi asesu eich gwydnwch sefydliadol yn dilyn Brexit?• A fydd ngên i chi ailymweld â sut fyddwch cyn cyflawni nodau eich sefydliad wedi Brexit? Efallai bydd

gyda chi lai o adnoddau neu’n gweithi mewn tirwedd polisi wahanol?

ADRANNAU 2 - BETH YW BREXIT HEB GYTUNDEB? A BETH YW EI OBLYGIADAU? • Ydy eich sefydliad yn arbennig o agored i beryglon Brexit heb gytundeb?• A fu dryswch o fewn eich sefydliad ynglŷn â’r hyn a olygir gan ‘Brexit Heb Gytundeb’ a’i oblygiadau

posib? Mae’r adran hon yn ei egluro.• Ydych chi’n barod am Brexit heb gyfnod pontio dwy flynedd?• Ydych chi a’ch partneriaid yn barod am y newid i Warant Llywodraeth y DG.

ADRAN 3 - ARIANNU’R UE AC EFFAITH ECONOMAIDD BREXIT • Ydych chi neu’ch aelodau’n derbyn arian gan yr UE?• Ydych chi wedi asesu eich dibyniaeth hirdymor ar yr arian hwn pe na bai lefelau ariannu’r UE yn cael eu

cyfateb?• Ydych chi’n dilyn y datblygiadau ynghylch Cronfa Rhannu Ffyniant y DG? Dyma’r cynllun newydd sy’n

fwriad gan Lywodraeth y DG i’w ddefnyddio er mwyn cymryd lle ariannu gan yr UE.• Oes unigolion bregus ymhlith eich buddiolwyr? Ydych chi wedi ystyried yr effaith potensial gallai

deilliant economaidd negyddol ei gael ar y grwpiau hyn?• Ydych hi wedi ystyried y gallai anghenion y grwpiau hyn gynyddu a rhoi mwy o alw ar eich

gwasanaethau?• Ydych chi neu’r sawl sy’n eich ariannu yn dibynnu ar incwm o fuddsoddiadau? Ydych chi wedi ystyried

y gallan nhw leihau o ganlyniad i ansicrwydd Brexit yn y tymor byr a chanolig?

ADRAN 4 - HAWLIAU DINASYDDION YR UE A CHYNLLUN PRESWYLIO’N SEFYDLOG YR UE • Ydych chi’n cyflogi aelodau staff yr UE?• Ydych chi’n cefnogi neu’n gweithio gyda grwpiau allai gynnwys dinasyddion bregus o’r UE yn eu plith?• Bydd angen i Ddinasyddion yr UE ymgeisio am y Cynllun Preswylio’n Sefydlog yn yr UE er mwyn gallu

parhau i aros yn gyfreithiol o fewn y DG.• Ydych chi wedi ystyried efallai y byddwch yn gweithio gyda phobl fydd yn ei chael hi’n anodd ymdopi

â’r broses?• Ydych chi wedi ystyried yr effaith gallai hwn ei gael ar eich gallu i gyflogi dinasyddion o’r UE yn y

dyfodol?• Ydych chi’n gyfarwydd gyda’r gwahaniaethau posib i’r cynllun pe bai’r DG yn gadael heb gytundeb?• Ydych chi wedi ystyried y gallai Brexit waethygu prinder sgiliau a chael effaith ar lefelau gwirfoddoli o’r UE?

Tudalen 4Paratoi at Brexit

ADRAN 5 - YR HAWL I BOBL A NWYDDAU SYMUD YN RHYDD • Ydych chi wedi ystyried p’un a fyddwch yn debygol o gael eich effeithio pan gollir yr hawl i symud yn

rhydd?• Pa effaith gaiff hyn ar eich buddiolwyr? Fe all Brexit wneud cyflogi gofalwyr a chynorthwywyr personol

o’r UE yn ddrytach yn y dyfodol a chynyddu’r gost o dechnolegau cynorthwyol pwysig.• Ydych chi neu’ch partneriaid yn dibynnu ar gyflenwadau o’r UE? Mae’n bosib bydd tipyn o darfu ar y

cadwynau hyn yn y byrdymor a’r canolig• Ydych chi neu eich sector yn tueddu i ymgymryd â, hwyluso neu gymryd rhan mewn gweithgareddau

traws-ffiniol, fel teithio i ‘r UE ar gyfer ymchwil, cyfarfodydd, rhaglenni cyfnewid traws-ffiniol ayyb…?•

ADRAN 6 - GOFAL IECHYD A CHYMDEITHASOL, BWYD A CHYFLENWADAU MEDDYGOL

• Ydy eich sefydliad yn gweithio yn y sector iechyd a gofal cymdeithasol?• Ydych chi’n gweithio gyda phartneriaid o’r sector hwnnw neu byddwch chi’n cefnogi unigolion bregus

yn uniongyrchol?• Ydych chi wedi ymgyfarwyddo â’r risg posib a geir gan Brexit yn y maes hwn?• Oes gyda chi gynlluniau negeseuon a chyfathrebu sydd yn gyson â Llywodraethau Cymru a’r DG

ynglŷn â chyflenwadau bwyd a meddyginiaethau?• Ydych chi erioed wedi ystyried y gallai eich buddiolwyr fod mewn perygl o dderbyn cyflenwad llai o

gynnyrch a nwyddau neu wynebu cynnydd ym mhris bwyd?

ADRAN 7 - DIOGELU DATA

• Ydy eich swyddog diogelu data wedi dilyn canllawiau’r ICO er mwyn asesu cydymffurfiad diogelu data, yn enwedig yn achos Brexit heb gytundeb?

ADRAN 8 - RHANNU GWYBODAETH A CHYDWEITHIO BARNWROL

• Ydych chi neu eich partneriaid yn gweithio gyda phlant a phobl ifanc?• Ydych chi’n gyfarwydd gyda’r risg diogelu sydd yn gysylltiedig â cholli gwiriad troseddol cronfeydd

data systemau rhannu gwybodaeth?• Ydych chi’n gweithio gyda theuluoedd all fod yn rhan o anghydfod teuluol traws-ffiniol?• Ychwanegiad - Mae cyfres o dablau model gall sefydliadau eu defnyddio fel cofrestr risg sylfaenol

(gyda fersiynau digidol ar gael i’w lawr lwytho o wefan y Fforwm)

Tudalen 5Paratoi at Brexit

Adran 1 -Paratoi Ar GyferBrexit- CyflwyniadEr gwaetha’r heriau sydd ynghlwm â chynllunio mewn gwactod - argymhellwn fod sefydliadau trydydd sector yn ymrwymo peth o’u hamser ac adnoddau tuag at ddeall y peryglon mae Brexit yn cynrychioli ac i gynllunio’n addas ar eu cyfer.

Peth hawdd yw syrthio i’r fagl o arose r mwyn gweld pa beth a ddaw ac a ddigwyddiff gyda Brexit oherwydd yn anochel, bydd prif benderfyniadau ac unrhyw gynnydd yn wynebu oedi parhaus. Mae hyn yn gwneud y broses o gynllunio yn anodd oherwydd:

Lluosogrwydd y senarios posib a’r ffaith ei fod yn anochel y byddwch yn cynllunio am senarios na fydd efallai yn digwydd.

Diffyg gwybodaeth.

Yr angen i dreulio amser ac adnoddau prin a gwerthfawr pan fod y cynhwysedd eisoes wedi cael ei ymestyn cymaint.

Hawdd hefyd yw credu nad yw Brexit yn berthnasol i’ch sector neu sefydliad.

Er enghraifft, mae’n bosib nad yw elusen iechyd meddwl bach yn credu bod Brexit yn berthnasol iddyn nhw. Ond gall fod yn bosibl i adnabod effaith anuniongyrchol. Er enghraifft, drwy doriadau i’r arian sydd ar gael i effeithio ar wasanaethau partner ac ar fuddiolwyr y sefydliad drwy galedu cynyddol ac angen neu Gynllun Preswylio Sefydlog yr UE.

Tudalen 6Paratoi at Brexit

LLWODRAETH Y DG

PREPARE FOR EU EXIT

LLWODRAETH CYMRU

PARATOI CYMRU

Argymhellir bod sefydliadau trydydd sector yn neilltuo peth amser tuag at feddwl am effaith posib Brexit a’u bod yn gwneud hynny mew modd cyfannol.

Hyd yn oed pe na bai effaith uniongyrchol yn cael ei brofi neu ei ddisgwyl gan eich sefydliad, efallai byddech yn dymuno asesu’r effaith posib ar:

• eich cyfranogwyr mwy eang• eich buddiolwyr • eich aelodau • eich cyflenwyr • eich partneriaid • gwariant cyhoeddus yn eich ardal. • Cyfranogaeth barhaus yn rhaglenni’r UE yn yr hirdymor• Gallech hefyd ystyried p’un a yw aelod fudiadau neu rieni wedi adnabod peryglon iddyn nhw a allai

gael traweffaith arnoch chi.

Er enghraifft: Ydych chi, eich aelodau neu bartneriaid yn eich sector yn dibynnu ar gyflenwyr o’r UE? Hyd yn oed os yw’ch cyflenwr uniongyrchol wedi ei leoli yn y DG – fyddan nhw’n caffael eu cyflenwadau gan yr UE? Mae’n bwysig cofio gall fod sawl cyswllt yng nghadwyn y daith drwy neu o’r UE cyn iddi gyrraedd eich cyflenwr uniongyrchol.

Rhai camau trosfwaol gall eich sefydliad eu cymryd:

Mae Llywodraethau’r DG a Chymru wedi creu gwefannau un-pwrpas i helpu i baratoi ar gyfer Brexit:

• Oes gyda chi berson sydd wedi ei benodi’n arweinydd Brexit o fewn eich sefydliad?• Oes gyda chi gofrestr risg Brexit i olrhain ac asesu peryglon sydd yn gysylltiedig â Brexit (gweler ein

hychwanegiadau, y gellir lawr lwytho fersiynau heb eu llenwi ar ein gwefan)?• Oes gyda chi gynllun cyfathrebu er mwyn parhau i ddiweddaru eich aelodau / buddiolwyr / cyfranogwyr

ynglŷn â goblygiadau Brexit i chi a nhw?• Oes gyda chi gynllun cyfathrebu mewnol i ymdrin â Brexit? Gallai hyn fod yn ddefnyddiol os ydych yn

cyflogi aelodau staff o’r UE.• Ydych chi wedi asesu gwydnwch eich sefydliad yn dilyn Brexit?• Fydd angen i’ch sefydliad ailymweld sut mae’n ceisio cyflawni ei amcanion, gyda llai o adnoddau o

bosib neu mewn tirwedd polisi gwahanol?• Ydy eich sefydliad yn ymwybodol o’r meysydd posib lle gallai polisi a deddfwriaeth newid o ganlyniad

i Brexit ac a ydych chi’n bwydo mewn i ymgynghoriadau a thrafodaethau ynglŷn â hyn? Fe allech fod yn awyddus i ystyried newidiadau tu hwnt i’r rhai hyn sydd yn berthnasol i’ch maes gwaith penodol fel diogelu data.

• Ydy eich sefydliad wedi cynnal peth mapio o olygfeydd posib er mwyn paratoi am ddeilliannau gwahanol iawn i’r disgwyl?

Tudalen 7Paratoi at Brexit

Adran 2 - Beth Yw Brexit Heb Gytundeb A Beth Yw Ei Oblygiadau?Ym mis Mawrth 2017, rhoddwyd Erthygl 50 Cytundeb yr Undeb Ewropeaidd ar waith gan y DG, wnaeth ddechrau cyfnod negodi dwy flynedd cyn i’r DG adael yn ffurfiol ar Fawrth 29, 2019. Yn hanfodol, o dan y broses hon, waeth bynnag beth fydd canlyniadau'r trafodaethau hyn- y sefyllfa ddiofyn gyfreithiol yw y bydd y DG yn gadael.

Ar ôl bron i ddwy flynedd o drafod cafwyd cytundeb rhwng y DG a’r UE ’’ynglŷn â'r modd byddai'r DG yn gadael ym mis Tachwedd 2018. Mae’r pecyn hyn yn cynnwys dau destun:

Y Cytundeb Gadael ynglŷn ag amodau gadael y DG sydd yn sôn am y cyfnod pontio, hawliau dinasyddion, Backstop Iwerddon a’r setliad ariannol. Unwaith y caiff hwn ei lofnodi bydd y ddogfen yn gyfreithiol-rwym ar y DG a’r UE ac yn hanfodol, dyma sydd yn sôn am yr hyn fydd yn digwydd ar ddiwrnod Brexit ac ar unwaith wedi hynny.

Y Datganiad Gwleidyddol: fydd yn fframwaith ar gyfer man cychwyn ar gyfer trafodaethau yn y dyfodol gyda’r UE ynglŷn â phynciau fel mewnfudo, masnach a diogelwch. Yn bwysicach, nid yw’r ddogfen hon yn un gyfreithiol-rwym a datganiad ydyw ar y mwyaf o fwriad gwleidyddol. Mae ei gynnwys yn debygol o newid dros y blynyddoedd fydd yn angenrheidiol er mwyn negodi ‘r berthynas yn y dyfodol.

Tudalen 8Paratoi at Brexit

Beth yw Brexit heb gytundeb?

Cafodd y term ‘Brexit heb gytundeb’ ei ddefnyddio a’i ddeall mewn nifer o ffyrdd. Ar gyfer y ddogfen hon, mae’n cyfeirio at adael yr UE heb Y Cytundeb Gadael a ddisgrifiwyd yn flaenorol na’r Datganiad Gwleidyddol chwaith. Gweler y rhestr isod ar gyfer rhai o oblygiadau posib gadael heb gytundeb.

Byddwch cystal â nodi: adroddwyd bod unigolion ar adegau yn camddeall bod y term ‘dim cytundeb’ yn golygu dim Brexit o gwbl. Mae hyn yn anghywir – roedd dileu Brexit yn llwyr – a gaiff ei alw hefyd yn ‘ddiddymu erthygl 50’, yn destun Achos Wightman lle dyfarnodd Llys Cyfiawnder Ewrop bod y DG:

• Yn gallu diddymu erthygl 50 yn unochrog – does dim angen cytundeb yr UE arni.

• Yn gorfod dilyn proses ddemocrataidd (ni wyddys beth yn benodol fyddai hyn yn ei olygu)

• Pe bai hi’n aros – yn gwneud hynny o dan yr amodau presennol (ar hyn o bryd mae gan y DG delerau aelodaeth ffafriol yn yr UE o gymharu ag Aelod Wladwriaethau eraill – golyga hyn y byddai’n eu cadw.

Am fwy o wybodaeth ynglŷn ag Achos Wightman – gweler erthygl ‘this UK in a Changing EU’.

Ar adeg ysgrifennu hwn, parhau i fod yn ansicr mae hi ynglŷn ag a fydd Y Cytundeb Gadael yn cael ei gymeradwyo neu beidio yn Nhŷ’r Cyffredin – os nad yw’n llwyddo ac os na cheir cytundeb ar unrhyw opsiwn arall (fel ymestyn neu ddiddymu erthygl 50) – yna, safle diofyn cyfreithiol Brexit heb gytundeb fydd yn digwydd.

Paratoi am Brexit heb gytundeb

Brexit heb gytundeb fyddai’n achosi’r aflonyddwch mwyaf ar gyfer y trydydd sector. Er y byddai gadael gyda cytundeb yn cynnig cyfnod pontio o 2 flynedd, byddai gadael heb gytundeb yn golygu, llawer iawn o newid o Fawrth 30 2019 ymlaen (neu’n hwyrach os gaiff y dyddiad ei ohirio).

Nid yw’n bosibl i ragweld yn fanwl gywir pob un o oblygiadau mân gadael yr UE heb gytundeb ar y pwynt yma. Gweler y ddogfen briffio gan y Sefydliad dros Lywodraeth ar gyfer y gwahanol fathau o ddeillianau dim cytundeb.

Gwyddom y bydd hi’n anodd iawn i liniaru, ac nad oes digon o amser i wneud yr holl bartoadau sydd eu hangen. Er gwaetha’r rhychwant eang o bosibiliadau, fe ddylai sefydliadau ddechrau cynllunio ar gyfer posibilrwydd y sefyllfa eithaf.

Tudalen 9Paratoi at Brexit

Oblygiadau posib Brexit Heb Gytundeb:

Mae Llywodraeth y DG wedi cyhoeddi papur ar oblygiadau Brexit heb gytundeb ar gyfer busnesau a masnach allai fod o ddefnydd ar gyfer dechrau canfod peryglon a risg. Gallwch ei weld yma.

• Ni fyddai unrhyw gyfnod pontio.• Ni fyddai cyfraith yr UE yn weithredol mwyach yn y DG.• Byddai polisiau • Byddai polisiau‘r DG a fwriadwyd ar gyfer diwedd y cyfnod pontio yn cael eu gweithredu ar unwaith

(er enghraifft, ar gyfer mewnfudo).• Byddai’r DG yn colli mynediad at gydweithrediad barnwrol yr UE a mecanweithiau rhannu

gwybodaeth. Byddai gan hyn oblygiadau penodol ar gyfer diogelu plant a phobl ifanc.• Byddai’r DG yn gadael marchnad sengl yr UE a’r undeb tollau ac o ganlyniad, ni fyddai’n elwa

mwyach o’r pedair rhyddid (Rhyddid i symud ar gyfer pobl, gwasanaethau, nwyddau a chyfalaf).• Byddai peth parhad yn cael ei gynnig gan ddeddfwriaeth domestig Brexit – ond ni all ddyblygu’r

agweddau hynny sydd yn galw am ddwyochredd o’r UE (yn debyg i drefniadau gofal iechyd) neu aelod wladwriaethau unigol (fel gwarantu rhai hawliau i Ddinasyddion y DG).

• Gofynion mewnfudo a fisa newydd ar gyfer dinasyddion yr UE sydd yn gweithio ac yn byw yn y DG. • Lleihad dros dro yn argaeledd nwyddau arbennig fel bwyd ffres• Effaith gryfach ar yr economi gan gynnwys cwymp pellach yng ngwerth y Bunt.• Diwedd ar unwaith i ariannu’r UE – fyddai wedyn yn gorfod cael ei ariannu gan warant Trysorlys y DG.

(gweler adran ariannu isod am fwy o wybodaeth).

Am fwy o wybodaeth ynglŷn â pheryglon Brexit heb gytundeb ac am help wrth gynllunio, gweler y canlynol (mae mwy o wybodaeth ar gael hefyd yn yr adrannau thematig yn y canllaw hwn):

• Cynghrair Cymdeithas Sifil Brexit (Brexit Civil Society Alliance) – Brexit Heb Gytundeb: Ei Effaith ar Hawliau, Safonau, Llywodraethiant a Thryloywder mewn Deddfu.

• Mae Llywodraeth y DG wedi rhyddhau cyfres o nodiadau technegol er mwyn helpu busnesau a sefydliadau i baratoi. Gweler y rhestr gyfan yma.

• Gwe Borthol Brexit Heb Gytundeb Llywodraeth Cymru• Porthol Brexit i Fusnesau sydd yn cynnwys teclyn i asesu eich parodrwydd.• Safle Llywodraeth y DG ar gyfer busnesau• Safle Tebyg Llywodraeth yr Alban. • Llywodraeth y DG - EU Exit Operational Readiness Guidance Actions the health and care system in

England should take to prepare for a 'no deal' scenario.• Ymchwil y Senedd – Paratoadau ar gyfer Brexit Heb Gytundeb• Cynulliad Cenedlaethol Cymru – Paratoi ar gyfer Adroddiadau Brextit ar: Borthladdoedd Cymru –

Gofal Iechyd a Meddyginiaethau – Bwyd a Diod• Institute for Government on Government, Business and Devolved Administrations no-deal Brexit

preparations.

Tudalen 10Paratoi at Brexit

Adran 3 - Ariannu Gan Yr Ue Ac Effaith Economaidd BrexitMae yna dri dimensiwn i’w hystyried yma - cyfranogiad y DG yn rhaglenni ac ariannu’r UE, cymryd lle’r ffrydiau incwm hyn yn yr hir dymor (y Gronfa Ffyniant Gyffredin) ac effaith economaidd mwy eang Brexit.

Ariannu’r UEOs bydd y DG yn gadael gyda’r Cytundeb Gadael, yna bydd sefydliadau yn gallu parhau i wneud cais ac i gyfrannu mewn rhaglenni hyd at ddiwedd y fframwaith aml flynyddol cyfredol (2014-2020). Bydd rhaglenni yn gallu rhedeg eu cwrs llawn, sef hyd at 2023.Bydd cyfranogiad y DG mewn rhaglenni yn y dyfodol tu hwnt i Brexit yn ddarostyngedig i drafodaethau rhwng y DG a’r UE.

Os yw Brexit heb gytundeb yn digwydd, mae’r Trysorlys wedi paratoi gwarant i sicrhau bydd yr arian a ddyfarnwyd yn ystod rhaglen 2014-2020 yn cael ei anrhydeddu. ’’Gweler y dudalen hon am restr lawn o’r cynlluniau sydd wedi’u cynnwys yn hyn ac am fanylion cyswllt pellach. Yng Nghymru, caiff llawer o hyn ei warantu drwy Lywodraeth Cymru. Does dim disgwyl i ofynion awdit ac adrodd newid.

Mewn perthynas ag Erasmus+ a’r Corfflu Cydsafiad Ewropeaidd, mae Llywodraeth y DG yn ceisio sicrhau gall y gweithgareddau presennol barhau heb ymyrraeth yn dilyn Brexit heb gytundeb a bydd yn cynnwys y rhaglenni hyn yn y gwarant sicrwydd. Fodd bynnag, nodir ei fod yn bosib bydd sefydliadau yn y DG am ystyried trefniadau dwyochrog gyda phartner sefydliadau er mwyn galluogi i’w projectau barhau.

Er mwyn cael y gwarant sicrwydd ar gyfer Erasmus+ a’r Corfflu Cydsafiad Ewropeaidd, bydd angen i sefydliadau ddechrau gwneud hawliadau drwy’r Swyddogaeth Rheoli Grantiau a geir drwy fynd at GOV.UK a rhagdybir y bydd cyfle i gofrestri hawliadau ar gyfer Erasmus+ a CCE ar gael o ddiwedd Chwefror 2019. Bydd gofyn i sefydliadau roi manylion ynglŷn â’u hawl i gael nawdd gan yr UE a thystiolaeth bod eu project Erasmus+ neu CCE yn gallu parhau yn dilyn ymadawiad y DG o’r UE fel rhan o’r broses hawlio.

Am fwy o wybodaeth ar ’Erasmus+ ar Gorfflu Cydsafiad Ewropeaidd mewn sefyllfa Brexit Heb Gytundeb, byddwch cystal ag edrych ar y nodyn hwn a’r diweddariad hwn gan yr Asiantaeth Genedlaethol.

Tudalen 11Paratoi at Brexit

Cymryd lle arian yr UE: Y Gronfa Ffyniant Cyffredin Tra bydd Cronfa’r Trysorlys yn sicrhau bod y rownd gyfredol yma o ariannu yn parhau i gael ei dalu, nid yw mor sicr y bydd unrhyw beth ar gael i gymryd lle’r ffrydiau hyn o arian tu hwnt i 2020. Mae’n hysbys bod Llywodraeth y DG yn bwriadu cyflwyno ‘Cronfa Ffyniant Cyffredin y DG’ ar gyfer y diben hwn, ond nod oes llawer o wybodaeth ar gael ynglŷn â hwn ar hyn o bryd. Cymru sydd yn cael ei ariannu fwyaf gan yr UE allan o wledydd y Deyrnas Gyfunol (o ran budd net), felly bydd cynllun y Gronfa ffyniant yn hollbwysig i nifer o sefydliadau.

Cyhoeddodd y Fforwm Flog yn 2018 wnaeth grynhoi peth o’r gwaith a wnaed i gymryd lle yr ariannu a gafwyd gan yr UE yn ystod y cyfnod hwnnw: Brexit and Civil Society Funding in Wales – The Path Travelled so Far.

Gweler y Blog hwn hefyd o broject WISERD: The Shared Prosperity Fund should give Wales a future – not just a cheque.

Disgwylir i Lywodraeth y DG gyhoeddi ymgynghoriad ar y Gronfa Ffyniant Cyffredin yn 2019. Ymhlith rhai o’r cwestiynau allweddol mae sefydliadau yng Nghymru yn awyddus i’w gofyn mae’r canlynol:

• P’un a fydd y gronfa yn cyfateb i lefelau ariannu presennol, a ph’un a fydd yn cael ei addasu er mwyn cyfateb â’r cynnydd y byddai Cymru wedi ei gael pen a bai Brexit wedi digwydd.

• Beth fydd y trefniadau gan y llywodraeth i sicrhau i ba raddau y caiff ei weinyddiad ei ddatganoli i Gymru.

• P’un a fyddai ei gynllunio a’i weinyddu yn cymryd i ystyriaeth gweithio mewn partneriaeth rhwng y sectorau cyhoeddus, preifat a thrydydd.

• P’un a fyddai’n caniatáu'r un lefel o gynllunio hirdymor fel y cafwyd o dan fframwaith amlflynyddol yr UE.

• I ba raddau caiff y prosesau gweinyddol eu symleiddio o gymharu ag agwedd yr UE.• P’un a fydd cwantwm y gronfa yn cael ei seilio ar angen ac yn fwy cyffredinol, sut gaiff hyn ei gyfrifo.• P’un a fydd cydlyniant cymdeithasol, cydraddoldeb a hawliau dynol yn tanategu’r gronfa.

Am fwy o wybodaeth ynglŷn â’r gwaith a wnaed hyd yn hyn ynglŷn â’r Gronfa ffyniant Cyffredinol gan y Fforwm Cydraddoldeb ac Amrywiaeth, Sefydliad Joseph Rowntree, Cynulliad Cenedlaethol Cymru a’r Grŵp Amlbleidiol Seneddol ynglŷn ag Ariannu ar ôl Brexit ewch at:

• Tudalen Fforwm Cymdeithas Sifil Cymru ar Ariannu Trydydd Sector Brexit.

Tudalen 12Paratoi at Brexit

Effaith Economaidd BrexitHyd yn oed os nad yw’ch sefydliad yn cael ei ariannu’n uniongyrchol gan yr UE, mae disgwyl i Brexit gael effaith gyffredinol negyddol ar economi’r DG. Mae gwerth y bunt wedi syrthio eisoes ers y refferendwm a gallai Brexit heb gytundeb sbarduno cwymp pellach. Byddai unrhyw gwymp yng ngwerth y bunt yn codi lefel chwyddiant ac yn rhoi pwysau ar wir incwm a gwariant.

Efallai byddwch yn dymuno ystyried:

• Ydych chi, eich partneriaid neu’r sawl sydd yn eich ariannu fel arfer yn dibynnu ar ariannu drwy fuddsoddiad? Gallai ansicrwydd Brexit gael effaith negyddol ar ariannu drwy fuddsoddiad.

• Ydy eich buddiolwyr yn cynnwys unigolion bregus, pobl sydd yn byw mewn tlodi neu bobl sydd yn ddibynnol ar wasanaethau statudol sydd mewn perygl? Byddai unrhyw ergyd i’r economi yn debygol o effeithio ar yr unigolion hynny a’r gwasanaethau yn fwy ac fe allai hyn gynyddu’r angen.

• Ydych chi wedi ystyried yr effaith gallai Brexit ei gael ar gymunedau lleol a’u heconomïau? Fe all hyn fod o berthnasedd i ardaloedd gwledig lle mae ffermio’n wynebu cynnydd mewn tariffiau, neu lle gallai sectorau sydd yn draddodiadol yn dibynnu ar lafur o’r UE (fel lladd-dai a chasglwyr ffrwyth) wynebu heriau recriwtio.

Tudalen 13Paratoi at Brexit

Gellid Dod O Hyd IBorth Cynllun

Preswylio SedfydlogLlywodraeth Y Dg Ar

Y Dudalen Yma

Adran 4 – Hawliau Dinasyddion Yr Ue A Chynllun Preswylio Sefydlog Yr Ue

Yn dilyn Brexit, bydd angen i Ddinasyddion yr UE ymgeisio am y Cynllun Preswylio Sefydlog er mwyn barhau i aros yn gyfreithiol yn y DG. Bydd hwn yn broses gwneud cais ar-lein y gellir ei gwblhau gan ffôn clyfar, cluniadur neu gyfrifiadur. Fodd bynnag, pe baech yn gwneud cais drwy ffôn clyfar Android, mae’n bosib na fyddai angen i chi anfon tystiolaeth gefnogol ar wahân.

Dinasyddion yr UE a Chynllun Preswylio Sefydlog yr UE

Os ydych yn gyflogwr, gallwch fod eisiau ystyried cynllun cyfathrebu mewnol neu sgwrs gydag unrhyw aelodau staff o’r UE ynglŷn ag ymgymryd â’r broses yma o wneud cais. Fel cyflogwr, byddwch hefyd ag angen i gael eich diweddaru’n gyson ynglŷn â newidiadau i ’bolisi mewnfudo’r DG fel rhan o’ch gwiriadau cyn-gyflogi. Ni ddisgwylir i'r rhain fod yn weithredol tan Ionawr 1, 2021.

Fel sefydliad trydydd sector, os ydych yn cefnogi unigolion bregus neu fod dinasyddion yr UE ymhlith eich buddiolwyr, fe allech fod eisiau ystyried cynllun cyfathrebu neu gael yr wybodaeth wrth law fel rhan o’ch gwasanaethau. Mae’r Swyddfa Gartref, ar hyn o bryd yng nghanol y broses o ddosrannu arian i sefydliadau cymunedol y sector gwirfoddol i sicrhau bod mwy o gefnogaeth ar gael i ddinasyddion bregus yr UE. Am fwy o wybodaeth ynglŷn â’r gefnogaeth fydd ar gael ac a elwir yn ‘Wasanaeth Cymorthedig Digidol’, sydd yn cynnwys llinell frys, bothau mewn lleoliadau yn y gymuned ac ymweliadau cartref mewn rhai ardaloedd, gweler y dolenni isod. Byddwch cystal â nodi fodd bynnag, mai bach iawn yw’r nifer o leoliadau yng Nghymru lle ceir bothau a lle mae ymweliadau cartref ar gael.

• Lleoliadau Gwasaneth Digidol Cymorthedig.• Lleoliadau lle gellir sganio dogfennau adnabod.• Gwybodaeth ar gyfer Grwpiau Cymunedol • Pecyn Offer i Gyflogwyr• Mewnfudo ar ôl Brexit yn dilyn dim cytundeb• Gwybodaeth a manylionn cyswllt ar gyfer ymgeiswyr.

Tudalen 14Paratoi at Brexit

Os ceir Brexit heb gytundeb:Mae Llywodraeth y DG wedi dweud bydd y Cynllun Preswylio Sefydlog i’r UE yn parhau i weithredu yn ôl y drefn. Gweler y papur polisi hwn am yr wynbodaeth llawn. Fodd bynnag, yn y senario hwn, fe fydd yna rhai newidiadau:

• Bydd y llinell derfyn ar gyfer gwneud ceisiadau yn symud i Ragfyr 31 2020 yn hytrach na Mehefin 30 2021, Gan na fyddai cyfnod gras o 6 mis.

• Gan na fyddai yna gyfnod pontio o 2 flynedd chwaith, dim od dinasyddion yr UE sydd edi bod yn preswylio yn y DG ers cyn Mawrth 2019 fydd yn gallu gwneud cais am y Cynllun Preswylio Sefydlog. Bydd angen i ddinasyddion yr UE sydd yn cyrraedd ar ôl y dyddiad hwnnw wneud cais am Hawl Dros Dro i Aros Ym Mhrydain (gweler isod am fwy o wybodaeth).

• Bydd Llywodraeth y DG yn peidio â gweithredu trothwy allgludo’r UE ar ôl Mawrth 29, 2019 a bydd yn rhoi trothwy’r DG ar waith yn ei le.

• Am fwy o wybodaeth ar oblygiadau Brexit heb gytundeb ar Hawliau dinasyddion yr UE a hawliau Gwladolion y DG yn yr UE, gweler y dudalen ganlynol.

Hawl Dros Dro i Aros:Os ceir Brexit heb gytundeb, mae LLywodraeth y DG wedi amlinellu y bydd gan ddinasyddion yr Ardal Economaidd Ewropeaidd yr hawl o hyd i ddod mewn i’r DG ar ôl Mawrth 29, 2019, fel sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd. Fodd bynnag, gan na fydd y system mewnfudo newydd yn weithredol o fewn yr amser hwn, bydd angen iddyn nhw wneud cais am Hawl Dros Dro i Aros am fwy na 3 mis. Bydd hyn yn rhoi caniatâd iddyn nhw aros am hyd at 36 mis a thu hwnt i hynny, bydd yn rhaid i gael gael ei wneud o dan y system mewnfudo newydd.

Ni fydd unrhyw ofynion ar bobl sydd yn dymuno aros am llai na 3 mis.

Gweler dudalen Llywodraeth y DG am fwy wybodaeth ar wneud cais am Hawl Dros Dro i Aros.

Am fwy o wybodaeth cyffredinol ynglŷn â Brexit heb gytundeb gweler:• Trefniadau Dim Cytundeb Llywodraeth y DG ar gyfer DInasyddion yr UE.• Papur polisi Llywodraeth y DG: Mewnfudo wedi Mawrth 30, 2019 os ceir Brexit Heb Gytundeb.• Am fanylion ynglŷn â pholisi mewnfudo newydd Llywodraeth y DG sydd wedi eu rhoi ar gadw yn y

Mesur Mewnfudo a Chydlyniad Nawdd Cymdeithasol (Gadael yr UE), gweler y nodiadau esboniadol hyn.

• Gweler hefyd y gwaith a wneir gan Sefydliad Bevan ynglŷn â’r polisi mewnfudo newydd yma.

Tudalen 15Paratoi at Brexit

Adran 5 – Symudiad Rhydd Pobl A Nwyddau Ar ôl Brexit (boed ar Fawrth 29, 2019, neu os na cheir cytundeb, yn dilyn cyfnod pontio o 2 flynedd) bydd rhyddid di-rwystr nwyddau a phobl yn dod i ben ac yn lle hynny yn dibynnu ar drefniadau yn y dyfodol rhwng y DG a’r UE. Dylai sefydliadau fod yn ymwybodol:

• Gallai symudiad i ac o’r UE fod yn fwy anodd ac â chostau ychwanegol, ar gyfer nwyddau a phobl ill dau.• Gallai hyn fod yn berthnasol i sefydliadau sydd yn cefnogi pobl sydd yn dibynnu ar staff yr UE (gofalwyr,

cynorthwywyr personol).• Gallai hefyd fod yn berthnasol i sefydliadau sydd yn gweithio o fewn i sector y celfyddydau a diwylliant o

ganlyniad i rwystrau cynyddol i symudiad rhwydd artistiaid, perfformwyr a cherddorion.• Gallai mewnfudo cynnyrch fel technolegau cynorthwyol fod yn fwy costus, ac yn dod gyda hawliau

defnyddwyr sydd yn anos i’w gorfodi.• Gallai fod yn fwy costus i weithio o fewn rhwydweithiau’r UE os oes angen teithio.• Gall fod yn fwy anodd i weithio gyda gwirfoddolwyr byr a hir-dymor o’r UE ac mae’n bosib na fydd

rhaglenni symudoledd traws-ffiniol ar gael mwyach (fel Corfflu Cydsafiad yr UE).

Am fwy o wybodaeth ynglŷn â sut bydd mewnforio ac allforio i’r UE yn newid, gweler isod:

Pecyn Partneriaeth Llywodraeth y DG i helpu busnesau i baratoi am newidiau ar ffin y DG os ceir Brexit heb gytundeb.

Gweler y Llythyr gan Swyddfa Tollau Ei Mawrhydi Ynglŷn â Chamau i Fusnesau eu Cymryd Nawr er Mwyn Bod yn Barod am Adael Heb Gytundeb ar bynciau fel newidiadau i’r system TAW, mewnforio ac allforio a cheisio am Rif Cofrestri ac Adnabod Gweithredwr Economaidd (EORI).

Tudalen 16Paratoi at Brexit

Am fwy o wybodaeth ynglŷn â sut gallai newidiadau i symudiad heb rwystr effeithio ar Ddinasyddion y DG a’r UE, byddwch cystal ag edrych ar yr adnoddau yma:

Hysbysiad Comisynydd Ewrop ynglŷn â theitiho rhwng y DG a’r UE wedi Brexit, sydd yn cynnwys gwybodaeth ddefnyddiol ynglŷn â sut bydd gwiriadau ffiniau yn newid ar gyfer pobl, triniaeth feddygol, yswiriant, trwyddedau gyrru, teithiogydag anifeiliaid anwes, tollau a Thaliadau.

Pecyn gwybodaeth hanfodol ar gyfer Gwladolion y DG sydd yn byw yn yr UE.

Papur Polisi Llywosdraeth y DG ar Hawliau Dinasyddion y DG yn yr UE ar ôl Brexit.

Gwybodaeth Bwysig Llywodraeth y DG ynglŷn â gadael yr UE ar gyfer gwladolion y DG os na gei cytundeb. Mae’n amlygu’r ffaith y gallai mynediad dinasyddion y DG at ofal iechyd newid, y dylai pobl sydd yn teithio i’r UE brynu yswiriant teithio, y newidiadau a geir mewn perthynas â thrwyddedau gyrru a gyrru o fewn yr UE. Fodd bynnag mae trefniadau unigol mewn nifer o ardaloedd yn parhau i fod yn ansicr a gallan nhw amrywio o un wladwriaeth i’r llall.

Mae Comisiwn yr UE wedi cyhoeddi cynllun wrth gefn rhag ofn na geir cytundeb sydd yn galw ar Aelod Wladwriaethau’r UE if od yn hael yn eu hymagwedd at wladolion y DG sydd yn byw yn yr UE, fodd bynnag mae’n bwysig cofio bod hyn yn ddibynol ar wladwriaethau unigol ac mewn rhai achosion, awdurdodau lleol.

Tudalen 17Paratoi at Brexit

Goblygiadau IechydCyhoeddus Brexit yng

Nghyrmru: Dull AsesiadEffaith Iechyd

Adran 6 – Gofal Iechyd A Chymdeithasol, Cyflenwad Bwyd A Meddyginiaeth.

Mae Gofal Iechyd Cymru wedi ysgrifennu asesiad effaith cynhwysfawr ar oblygiadau Brexit aer gyfer iechyd a lles pobl ar draws Cymru. Os ydych yn gweithio gyda grwpiau bregus– mae hwn yn fan cychwyn defnyddiol iawn ar gyfer asesu’r goblygiadau posib ar gyfer eich buddiolwyr.

Brexit a’r Sector Gofal iechyd a Chymdeithasol.

• Ydy Brexit yn peri risg i weithgarwch eich sefydliad a’i fuddiolwyr? Efallai y byddwch yn dymuno ystyried eich ariannu eich hunain, p’un a yw eich partneriaid yn y trydydd sector neu wasanaethau statudol yn wynebu risg.

• A allai Brexit achosi cynnydd mewn angen ymhlith eich buddiolwyr? Efallai drwy effaith anuniongyrchol ar y gymuned leol, neu drwy galedi cynyddol o ganlyniad i gynydd ym mhris bwyd.

• A allai Brexit gymhlethu unrhyw anawsterau recriwtio neu gadw staff a wynebir gan eich sector?

• Ydy eich buddiolwyr yn debygol o gael eu heffeithio’n uniongyrchol gan newidiadau polisi o ganlyniad i Brexit? Er enghraifft does dim sicrwydd ar hyn o bryd a fydd bathodynau parcio anabledd glas yn parhau i gael eu cydnabod yn yr UE, neu a fydd hi’n ddichonadwy i staff o’r UE gael eu cyflogi gan unigolion fel gofalwyr a chynorthwywyr personol o ganlyniad i gynydd mewn costau yn yr hir-dymor.

Efallai y byddwch yn dymuno ystyried rhai o’r cwestiynau canlynol:

Tudalen 18Paratoi at Brexit

Parhad yn y gyflenwad o Fwyd, Meddyginiaethau achyflenwadau MeddygolO ganlyniad i aflonyddwch posib i’r llif rhydd o nwyddau yn dilyn Brexit, cafodd gwybodaeth ei gylchredeg ynglŷn â’r posibilrwydd o brinder bwyd a meddyginaiethau. Amlinellodd Vaughan Gething AC, y gweinidog dros Wasanaethau Iechyd a Chymdeithasol bryderon Llywodraeth Cymru a chynllunio wrth gefn yn y maes yma o flaen y Senedd ar Ionawr 22, 2019 (para 234+).

Pwysleisiodd Andrew Evans, sef Prif Swyddog Pharmacolegol Cymru, yn y neges fideo nad oedd yna angen i bentyrru a dylai pobl barhau i wneud hynny fel y byddent yn arferol. Cafodd y neges yma ei adleisio gan Lywodraeth y DG sydd yn nodi bod mesurau wrth gefn digonol wedi cael ei rhoi mewn lle i sicrhau na fydd unrhyw ymyriadau mewn meddyginaiethau yn digwydd o ganlyniad i Brexit.

Mae Llywodraethau Cymru a’r DG wdi datgan na ddylai fod unrhyw risg o brinder bwyd a meddyginiaethau. Gall fod llai o argaeledd cynnyrch arbennig (fel bwyd ffres) yn y tymor byr. Yr hyn sy’n fwy o bryder ar hyn o bryd yw cadw ymwybyddiaeth o’r effaith posib a geir ar gynydd yn y prisiau hyn. Argymhellir bod pobl a sefydliadau yn parhau i ymddwyn fel y byddent yn ei wneud yn arferol ar hyn o bryd. Bydd prynu mewn braw a phentyrru ond yn gwneud pethau’n waeth, ac yn gwneud y sawl sydd fwyaf bregus yn fwy agored i niwed.

Gweler both Llywodraeth y DG ar wybodaeth ar gyfer y sector iechyd a gofal cymdeithasolgyda chyfarwyddyd ar gyfer cynllunio wrth gefn yn y maes yma.

Gweler hefyd Cyfarwyddyd Camau Gweithredu yr UE ar Barodrwydd Gweithredol Ymadael y dylai’r system iechyd yn Lloegr eu cymryd er mwyn paratoi ar gyfer senario gadael heb gytundeb.

Efalli y byddech yn dymuno ymgyfarwyddo â’r paratoadau a wneir gan awdurdodau eraill:

• Dyma’r cyfarwyddyd a roddir gan Lywodraeth y DG i awdurdodau lleol yn Lloegr a Chymru. Mae’n cynnwys manylion cyswllt Fforymau Gwydnwch Lleol, sydd yn bartneriaethau aml asiantaeth ac yn gyfrifol am gydlynu ymatebion pan fydd angen cynlluniau wrth gefn sifil. Maen nw wedi bod yn arwain ar y gwaith hwn mewn perthynas â Brexit.

• Gweler hefyd CIt Parodrwydd Brexit Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru.

Tudalen 19Paratoi at Brexit

Effaith ar Gymunedau LleolMae’r Senedd wedi cyhoeddi canllaw ar sut gallai newidiadau yn yr economi wledig yn dilyn Brexit effeithio ar ofal iechyd ac anghydraddoldeb iechyd yn dilyn Brexit. Mae’n amlygu’r posibilrwydd o effaith uningyrcholo ganlyniadi ostyngiad byr-dymor mewn cynnyrch domestig gros, cynnydd mewn costau masnach a chyfyngiad mewn recriwtio o’r Ardal Economaidd Eeropeaidd. Mae hefyd yn nodi’r peryglon a geir mewn senario Dim Cytundeb ynghlwm â mynediad cyfyng i gyflenwadau meddygol. Cydnabyddir yr effaith anuniongyrchol a geir ar iechyd meddwl ffermwyr o ganyniad i newidiadau mewn polisi amaethyddol a threfniadau cymorthdaliadau, yn ogystal â chanlyniadau amnewid rhaglenni ariannu’r UE ar gyfer datblygu economaidd a chyunedau gwledig gydag anghydraddoldeb incwm.

Gwybdoaeth Bellach:• Mae Llywodraeth y DG wedi cyhoeddi cyfarwyddyd manwl ar ofal iechyd wrth deithio i Ardal

Economaidd Ewrop.• Yr hyn y dylid ei ddisgwyl ar ddiwrnod cyntaf Brexit heb gytundeb mewn perthynas â chyflenwad

meddyginiaethau a dyfieisiadau meddygol .• Llywodraeth y DG – Cyflenwad Meddyginiaethau: diweddariad cynlluniau paratoi ar gyfer Brexit Heb

Gytundeb • Dyfeisiadau meddygol a nwyddau clinigol: diweddariad cynlluniau ar gyfer Brexit heb gytundeb • Dod o hyd i Feddyginiaeth

Tudalen 20Paratoi at Brexit

Adran 7 – Diogelu Data

• Ydych chi’n cyfnewid gwybodaeth bersonol gyda sefydliadau o fewn yr Ardal Economaidd Ewropeaidd?

• Ydych chi’n defnyddio gwasanaethau sy’n gwmwl seiliedig lle mae’r darparyddion wedi eu lleoli yn yr Ardal Economaidd Ewropeaidd?

• Argymhellir i sefydliadau fapio eu llifoedd data ac adolygu eu harferion.

• Fe allech fod ag angen i ddiweddaru eich datganiadau preifatrwydd wedi Brexit (a allai fod mor fuan â Mawrth 29, 2019).

Mae’r ICO wedi cyhoeddi’r blog chwalu chwedlau hwn ynglŷn â Brexit diogelu Data - y prif beth i sefydliadau gofio yw i beidio â chymryd yn ganiataol nad oes angen i chi gymryd unrhyw gamau - yn enwedig mewn scenario dim cytundeb. Er ei fod yn bosib na fyddai elfen draws-ffiniol i’ch gwasanaeth, mae gennych chi wybodaeth wedi ei storio ar ’’ddarparyddion sydd wedi eu lleoli'n gorfforol yn yr UE pe baech yn defnyddio unrhyw wasanaethau syn seiliedig ar y cwmwl.

Gwnaed amrywiaeth o ffynonellau ar gael gan Lywodraeth y DG a Swyddfa’r Comisiynydd Gwybodaeth. Gweler Isod:

• Dyma fan cychwyn da: -‘’Gwarchod Data a Brexit Tudalen Ydych Sefydliad yn Barod?" gan Lywodraeth y DG.

• Mae gan yr ICO blog rhagarweiniol yma er mwyn eich tywys drwy eu hadnoddau ar y pwnc yma.• Gellir dod o hyd i’w cyfarwyddyd manwl yma.

Tudalen 21Paratoi at Brexit

Section 8 –Arall

Diogelu Plant - Cydweithrediad Diogelwch a Rhannu Gwybodaeth yn dilyn BrexitGwerth yw nodi y bydd sefydliadau sydd yn gweithio gyda phlant a phobl ifanc yn debygol o golli mynediad at gronfeydd data rhannu gwybodaeth yr UE ar ôl Brexit. Er enghraifft, mae’r rhain yn cynnwys:

• System wybodaeth Schengen II (SIS II) sydd yn rhannu gwybodaeth ynglŷn â phobl sydd ar goll.• Y System Gwybodaeth Cofnodion Troseddol Ewropeaidd (ECRIS) sydd yn caniatáu i awdurdodau

wirio a oes gan unigolion o aelod wladwriaeth arall unrhyw gollfarnau.

Gallai colli’r rhain yn ogystal â systemau eraill gael oblygiadau mawr ar gyfer diogelu plant a phobl ifanc.

Am drosolwg mwy cynhwysfawr o’r peryglon yn y maes hwn, gweler y sefydliad hwn am Adroddiad y Llywodraeth, ac yn enwedig, Tabl 1 ynddo.

Am fwy o wybodaeth:

• Y DG mewn UE sy’n Newid: Diogelu Plant ar ôl Brexit.

Cyfraith Teulu - Cydweithrediad Barnwrol a thrafod achosion cyfreithiol sifil mewn Brexit heb gytundeb. Os yw’ch sefydliad yn gweithio gyda phlant, pobl ifanc a theuluoedd o’r UE, yna fe allech fod yn awyddus i wneud eich hun yn gyfarwydd â’r newidiadau tebygol i gyfraith teulu traws-ffiniol ar ôl Brexit.

Mae’r UE yn darparu strwythurau sydd yn penderfynu ar achosion traws-ffiniol penodol, yn enwedig ym maes cyfraith deuluol. Yn aml bydd yr achosion hyn yn ymwneud â phlant sydd wedi cael eu cipio, cynhaliaeth plant, neu fabwysiadu plant o’r UE.

Mewn senario Brexit Heb Gytundeb ceir effaith ar y prosesau cyfreithiol yn y mathau hynny o achosion, yn ogystal â’r goblygiadau ar gyfer cydweithrediad barnwrol ym meysydd mabwysiadu, diogelu a rhannu gwybodaeth. Gweler y dolenni isod am fwy o wybodaeth arbenigol:

• Llywodraeth y DG - Anghytundeb Cyfraith Teuluol yn Ymwneud â’r UE ar ôl nodyn technegol.• Brexit Heb Gytundeb Llywodraeth y DG.• Pwyllgor Dethol Cyfiawnder Tŷ’r Cyffredin– Goblygiadau Brexitar ar gyfer y System Cyfiawnder• Cymdeithas y Gyfraith – Cyfarwyddyd Brexit Heb Gytundeb: Argymhellion ymarferol ar gyfer Cyfraith

Teulu.

Tudalen 22Paratoi at Brexit

Adnoddau Pellach Ynglŷn A Gwybodaeth Ar BrexitGwelir isod rhai adnoddau amlwg iawn ynglŷn â Brexit a sut mae paratoi amdano.

• Y Sefydliad ar gyfer Adnoddau Brexit y Llywodraeth – ac yn benodol eu Canllaw Camau Nesaf Brexit• Y DG mewn UE sy’n Newid – mae hwn yn cynhyrchu deunyd academaidd arbeingol cyson o Brexit.• Fforwm Cymdeithas SIfil Cymru ar Brexit – Tudalen – Cyhoeddiadau ac Adnoddau• Gwefan Cynghrair Cymdeithas Sifil Brexit – sydd yn cynhyrchu ac yn rhannu llawer iawn o wyobdaeth o

ansawdd da iawn• Project Cymdeithas Sifil Brexit o’r Consortiwm Hawliau Dynol yn yr Alban• Cytun: Eglwysi ynghyd yng Nghymru – Paratoi ar gyfer Brexit Heb Gytuneb: crynodeb byr.• Llywodraeth Cymru – Gwefan Paratoi Cymru • Llywodraeth y DG – Paratoiar gyfer Gwefan Ymadael â’r UE• Asesiad Effaith Iechyd Cyhoeddus Cymru• Pecyn Offer Parodrwydd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ar gyfer Brexit• Dogfen Briffio Cyngor Celfyddydau Cymru ar Brexit• Adroddiad y Sefydiad Ymchwil Polisi Cyhoeddus ar Weithlu Elusennau yn dilyn Brexit.• Llywodraeth y DG – Nodiadau Technegol Dim Cytundeb• Gwybodaeth ynglŷn â Brexit Dim Cytundeb gan y Swyddfa Cymdeithas Sifil• Goblygiadau Brexit Heb Gytundeb ar gyfer Cyngor Caerdydd• Charity Connect: Brexit ac Elusennau– Gofynnwch Unrhywbeth i Fi• Ffeithlen Brexit yr NCVO

Tudalen 23Paratoi at Brexit

1 Gw

eithlu

PeryglEffaith

Cwestiynau i’w

hystyriedN

odiadau

Y Cynllun Preswylio’n

Sefydlog i Ddinasyddion

yr UE

Cost a straen i staff a’u teuluoedd.M

ae dolenni at ymchw

il ar y peryglon i bobl agored i niw

ed ar gael ym

a.

• A ydych chi / a neu unrhyw staff perthnasol w

edi ymgyfarw

yddo â’r Cynllun Presw

ylio’n Sefydlog i Ddinasyddion yr UE, gw

ybodaeth Llywodraeth y D

U ar hyn a’i gostau cysylltiedig?• A fyddw

ch yn cefnogi staff yn y broses hon? A oes gennych gynllun cyfathrebu?• A ydych w

edi ystyried cymryd rhan yn y cynllun peilot os yw

’ch mudiad a’ch staff yn

gymw

ys, er mw

yn lleihau’r baich nes ymlaen?

Llai o ysbryd ymysg staff

o’r UE

Effaith ar ansawdd gw

aith, bodlonrw

ydd staff, sgil-effaith ar ysbryd y gw

eithlu ehangach.

• A oes gennych aelodau o staff sy’n wladolion o’r UE?

• A ydych wedi ystyried yr effaith ar deulu aelodau o staff a’r effaith bosib ar lesiant

staff a’u rhagolygon yn y DU?

• A ydych chi – neu nhw – yn ym

wybodol o new

idiadau posib yn eu hawliau ar ôl Brexit?

• A ydych wedi cynnal sgyrsiau m

ewnol ynglŷn â’u llesiant a’u cynlluniau yn sgil Brexit?

Colli staff presennol o’r U

E a llai o staff yn cael eu recriw

tio o’r UE.

Prinder staff, mw

y o faich ar w

eddill y gweithlu, gw

aethygu prinder sgiliau a oedd eisoes yn bodoli.

• A ydych wedi asesu dibyniaeth eich m

udiad ar staff o’r UE ac a fydd Brexit yn creu prinder sgiliau neu’n effeithio ar brinder sgiliau? A ydych yn cynllunio at effaith ariannol bosib hyn?• A ydych w

edi asesu’r effaith y byddai colli staff a mw

y o drafferth yn recriwtio yn gallu

ei chael ar waith a llesiant aelodau eraill o staff?

• A ydych wedi ystyried yr effaith ar ansaw

dd eich gwasanaethau?

Yn anos recriwtio

gwirfoddolw

yr o’r UE

Gallai rhyddid gw

irfoddolwyr i

symud yn yr UE ddod i ben.

• A ydych wedi asesu dibyniaeth eich m

udiad ar wirfoddolw

yr o’r UE?• A yw

’ch mudiad yn hw

yluso unrhyw brosiectau traw

sffiniol, neu’n cymryd rhan m

ewn

rhai, y gall cyfyngiadau ar symudedd gw

irfoddolwyr a staff effeithio arnynt?

• Os felly, a ydych w

edi cynllunio at ofynion gweinyddol a ffioedd new

ydd?

Beichiau mudo new

ydd ar reolw

yr

Bydd angen i reolwyr a staff

Adnoddau Dynol ym

gyfarwyddo

â rheolaethau mudo new

ydd.

• A ydych chi a staff perthnasol wedi ym

gyfarwyddo â new

idiadau posib mew

n system

au mudo?

• Mae disgw

yl rhagor o wybodaeth am

hyn gan Lywodraeth y D

U, ond gweler yr

amlinelliad hw

n o’r argymhellion o adroddiad y Pw

yllgor Cynghori ar Fudo yn yr EEA.

Oes gennych aelodau staff o'r U

E?A

oes gennych staff sydd a theulu o'r UE?

A ydych w

edi recriwtio o thu hw

nt i'r DU

neu a hoffech w

neud yn y dyfodol?

Tudalen 24Paratoi at B

rexit

2 Effaith ar ffynonellau cyllido ac ar arian

PeryglEffaith

Cwestiynau i’w

hystyriedN

odiadau

Colli cyllid gan yr UE

Colli ffrydiau cyllido penodol; os nad oes cytundeb m

ae Llyw

odraeth y DU w

edi ymrw

ymo

i gynnal cyllid yr UE tan 2020.

• A ydych wedi asesu dibyniaeth eich m

udiad ar ffynonellau cyllid yr UE? A ydych wedi

derbyn cyllid gan yr UE yn y gorffennol?• A yw

’ch mudiad w

edi dechrau cynllunio rhag ofn nad yw cyllid yr UE yn cael ei gynnal ar

yr un lefel ar ôl Brexit?• O

s nad oes cytundeb, dim ond tan 29 M

awrth 2019 y byddw

ch yn gallu ymgeisio am

gyllid gan yr UE. A ydych w

edi paratoi at hyn?• G

weler yr hysbysiadau technegol ar G

yllido yma a’r daflen ffeithiau hon gan Sw

yddfa Ym

chwil y D

U.• A ydych yn ym

wybodol o’r ym

gynghoriad ar y Gronfa Ffyniant G

yffredin ym m

is Rhagfyr 2018 (oedi posib tan 2019) ac yn bw

riadu cyfrannu ato?

Effaith economaidd

ehangach ar fudiadau, busnesau ac arian cyhoeddus

Toriadau posib mew

n gw

ariant cyhoeddus, straen pellach ar w

asanaethau, m

wy o gystadleuaeth am

gontractau, effaith ar ansaw

dd gw

asanaethau.

• A ydych wedi gw

neud cynlluniau cyllidebol ar gyfer Brexit heb gytundeb?• Efallai y bydd angen i chi asesu effeithlonrw

ydd eich mudiad ac ystyried opsiynau i

wneud gw

elliannau (defnydd o wirfoddolw

yr, lleihau costau ayyb).

Llai o roddion a buddsoddi dyngarol ehangach, yn enw

edig o oddi m

ewn i’r U

E

Gw

asgfa bellach ar gyllidebau m

udiadau.

• A yw’ch m

udiad yn dibynnu ar roddion elusennol? A ydych wedi rhagam

canu sut y gallai’r rhain new

id ar ôl Brexit?• A ydych yn derbyn, yn uniongyrchol neu’n anuniongyrchol, fuddsoddiad sy’n deillio o’r UE? M

ae tystiolaeth yn awgrym

u bod buddsoddi rhyngwladol yn y D

U yn lleihau a gallai’r un fod yn w

ir am fuddsoddi dyngarol ehangach hefyd.

Colli cyllid cymorth

dyngarolPotensial y bydd rhaglenni yn dod i ben

• Os yw

’ch mudiad yn cynnal rhaglenni cym

orth dyngarol o dan gyllid Gw

eithrediadau Am

ddiffyn Sifil a Chymorth D

yngarol Ewropeaidd (ECH

O), a ydych w

edi ymgyfarw

yddo â’r hysbysiad technegol ar hyn?• G

an ddibynnu ar yr amgylchiadau (yn enw

edig os nad y mudiad yn y D

U yw’r m

udiad arw

einiol), gallai’r prosiect ddod i ben yn ddisymw

th os nad oes cytundeb.

Costau cludo uwch

Costau uwch m

ewn cadw

yni cyflenw

i oherwydd tollau ac

archwiliadau ar y ffin, costau

ynghlwm

wrth geisiadau am

fisa i sym

udedd staff ayyb.

• A ydych wedi asesu a ydych chi a/neu’ch cyflenw

yr a’ch partneriaid yn ddibynnol ar gadw

yni cyflenwi o’r UE?

• A yw staff yn teithio y tu allan i’r D

U fel rhan o’u gwaith? A ydych w

edi cynllunio’n ariannol at y baich gw

einyddol a’r gost uwch?

A ydych w

edi asesu effaith bosib Brexit ar ffynonellau cyllido'ch mudiad? G

an gynnwys

rhoddion gan y cyhoedd, cyllid gan y llywodraeth a buddsoddi dyngarol ehangach?

Tudalen 25Paratoi at B

rexit

3 Effaith ar gymunedau yng N

ghymru

PeryglEffaith

Cwestiynau i’w

hystyriedN

odiadau

Y Cynllun Preswylio’n

Sefydlog i Ddinasyddion

yr UE

Bydd cost y cais yn fawr

i rai teuluoedd, pryderon llesiant, rhw

ystrau technegol a chorfforol, peryglon cam

wybodaeth, gall rhai

pobl fynd i dreuliau diangen, troseddoli os na w

neir cais.

• A ydych chi neu unrhyw rai o’ch aelod-fudiadau yn gw

eithio gyda phobl agored i niwed a

all fod angen gwybodaeth a/neu gym

orth gyda’r cynllun?• A oes gennych gynllun cyfathrebu i drafod hyn â staff a buddiolw

yr?• A ydych yn ym

wybodol bod cyllid ar gael gan Lyw

odraeth y DU i fudiadau er m

wyn

hwyluso eu cym

orth i bobl gyda’r cynllun.

Cydlyniant cymdeithasol

dan straen

Peryglon i lesiant, mw

y o angen am

gymorth, cynnydd

mew

n troseddau casineb a gw

ahaniaethu.

• A oes angen i chi godi ymw

ybyddiaeth o’r gwasanaethau cym

orth sydd ar gael?• O

s yw’ch m

udiad yn cefnogi dioddefwyr gw

ahaniaethu, a ydych wedi ystyried a fyddai

Brexit yn achosi cynnydd arall mew

n troseddau casineb? Effeithiodd cynnydd mew

n troseddau casineb yn 2016/2017 ar unigolion anabl yn enw

edig.• A ydych w

edi cynnwys yng nghynlluniau’ch m

udiad gynnydd posib yn y galw am

w

asanaethau?

Prinder meddyginiaethau

a chyflenwadau eraill

(mew

n sefyllfa lle nid oes cytundeb)

Effaith ar iechyd meddw

l a chorfforol unigolion anabl ac agored i niw

ed.

• A ydych wedi asesu a ydych chi a/neu’ch aelod-fudiadau yn gw

eithio gyda phobl sy’n ddibynnol ar feddyginiaethau drw

y gadwyni cyflenw

i o’r UE?• A ydych w

edi gweld porth Llyw

odraeth y DU i’r sector iechyd a gofal cym

deithasol ar Brexit?• A oes gennych gynllun cyfathrebu ynglŷn â’r peryglon hyn?• A ydych w

edi ymgyfarw

yddo â chynlluniau wrth gefn Llyw

odraeth y DU ar gyfer

meddyginiaethau a’r m

eddyginiaethau sydd mew

n perygl? Mae’r w

ybodaeth hon ar gael ym

a.

Mw

y o galedi econom

aidd a gwasgfa ar

incwm

aelwydydd

Gw

erth y bunt yn gostwng

gan achosi mw

y o chwyddiant

a llai o adenillion i unigolion sy’n cefnogi teuluoedd dram

or, m

wy o angen am

wasanaethau

cymorth statudol a gan y

trydydd sector, peryglon i’r tlotaf.

• Mae disgw

yl i bob model Brexit gael effaith negyddol – a ydych w

edi ystyried sut y gallai hyn effeithio ar eich buddiolw

yr?• G

weler rhagam

canion Llywodraeth y D

U yma.

• A ydych mew

n sefyllfa i fonitro’r effaith ar fuddiolwyr?

• A oes angen i chi godi ymw

ybyddiaeth ymysg cyllidw

yr cyhoeddus o’r angen cynyddol yn sgil Brexit?

Peryglon i lesiant yn sgil naratif niw

eidiol

Ofn gorfod gadael yr UE, cael

eu gwrthod, teim

lo fel nad ydynt yn perthyn.

• A ydych wedi asesu a fydd Brexit yn effeithio ar anghenion eich buddiolw

yr? Gallai

Brexit fod wedi achosi ofnau ynghylch perthyn, ynghylch aros yn y D

U, ynghylch rhagfarn.

A ydych w

edi asesu peryglon Brexit i'ch buddiolwyr?

A ydych w

edi adolygu'r gwasanaethau rydych yn ei gynnig?

Tudalen 26Paratoi at B

rexit

4 Effaith ar bolisïau, deddfwriaeth a chyd-destunau ehangach

PeryglEffaith

Cwestiynau i'w

hystyriedN

odiadau

Colli mynediad neu

lai o fynediad at Rw

ydweithiau a seilw

aith yr U

E

Gw

anhau sianeli dylanwadu ar

lefel yr UE, colli mynediad at

fecanweithiau rhannu data a

gwybodaeth.

• A yw’ch m

udiad yn cymryd rhan m

ewn unrhyw

rwydw

eithiau Ewropeaidd?

• Os felly – a ydych w

edi ystyried a yw hi’n bosib y byddw

ch yn colli mynediad at y rhain

ar ôl Brexit?• A ydych yn dibynnu ar dderbyn cyllid gan yr UE i gym

ryd rhan yn y rhain? A ydych wedi

chwilio am

ddewisiadau am

gen?• A ydych w

edi dechrau sgwrs â phartneriaid Ew

ropeaidd ynglŷn â pharhau â’r berthynas ar ôl Brexit?• A ydych w

edi ystyried rhwystrau posib i sym

udedd yn y dyfodol?• Efallai na fydd gan y D

U fynediad at gyfleusterau rhannu data’r UE.

New

idiadau mew

n safonau haw

liau dynol, cydraddoldeb, llafur, ac am

gylcheddol

Potensial hirdymor i w

anhau haw

liau dynol a safonau a/neu beidio â chyd-fynd â datblygiadau yn yr UE (er enghraifft: hygyrchedd i unigolion anabl).

• A ydych yn monitro’r m

eysydd polisi perthnasol i’ch mudiad ac yn cyfrannu at

ymgynghoriadau a dadleuon cyfredol ar lefel Cym

ru a lefel y DU?

• A ydych yn lleisio’ch dyheadau i barhau i godi safonau ar ôl Brexit? Mae crynodeb o

bryderon a fynegwyd gan fudiadau yn nigw

yddiadau’r Fforwm

ar gael yma.

Offerynnau statudol

Potensial am effaith negyddol

ar safonau drwy 800-1000 o

offerynnau y mae’n anodd

craffu arnynt.

• Ym m

ha ffordd y byddwch yn cydlynu craffu drw

y’ch rhwydw

eithiau, ac yn rhannu gw

ybodaeth?• M

ae’r rhestr o offerynnau statudol ar gael yma.

Oedi gyda diw

ygiadau arfaethedig

Oherw

ydd capasiti seneddol a llyw

odraethol cyfyngedig, gallai Brexit achosi oedi gyda gw

aith ar brosiectau eraill.

• Ym m

ha ffordd y byddwch yn ceisio dylanw

adu ar hyn? A fyddwch yn gw

neud hyn drw

y’ch sianeli arferol?• Ym

mha ffordd y byddw

ch yn cynnal ymw

ybyddiaeth o’ch agenda bresennol a’ch agenda yn y dyfodol?

Mw

y o gystadleuaeth ar y farchnad yn sgil polisi m

asnach

Gallai polisi m

asnach Llyw

odraeth y DU a

chytundebau newydd new

id cyflw

r marchnadoedd lleol a

chenedlaethol, gan gynyddu cystadleuaeth ac effeithio ar safonau.

• A yw’ch m

udiad wedi ystyried y gallai polisi m

asnach yn y dyfodol gael effaith leol? G

allai hyn fod yn arbennig o wir i safonau bw

yd a ffermio, er enghraifft.

• Bydd hyn yn arbennig o berthnasol i ardaloedd gwledig; gallai m

wy o bw

ysau ar ffermio

ac amaethyddiaeth achosi sgil-effeithiau ehangach, gan gynyddu’r angen am

gymorth a

ddarperir gan fudiadau trydydd sector.

A ydych w

edi asesu a yw haw

liau'ch buddiolwyr a safonau

perthnasol mew

n perygl?A

ydych yn defnyddio rhwydw

eithiau, ymchw

il a data ledled yr U

E?

Tudalen 27Paratoi at B

rexit

For more information and resourcessee www.brexitforumwales.org