Paper Global Trends DEFINITIEF - Paul Jacobs

Qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmrtyui

cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnm

Paper Global Trends

Minor: Create Your Future Klas 3MU (Sport & Media) Docent: Mark van den Heuvel

19‐3‐2012 Groep 1

Pim Broere Marije Leijenaar 2152187 2147392

Paul Jacobs Jacky Buijnsters 2151179 2152195

Rick Haukes 2144567

Minor Create Your Future

Paper Global Trends Page 1 of 68 19‐3‐2012

1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave ................................................................................................................... 1 2 Voorwoord ......................................................................................................................... 2 3 Inleiding .............................................................................................................................. 3 4 Gezondheid ........................................................................................................................ 4 4.1 Samenvatting thema gezondheid .............................................................................. 4 4.2 Trends binnen de gezondheid.................................................................................... 6 4.3 Driving Forces per trend............................................................................................. 8 4.4 Koppeling trend met ons scenario ............................................................................. 9

5 Vrije tijd ............................................................................................................................ 11 5.1 Samenvatting vrije tijd ............................................................................................. 11 5.2 Trends in de vrije tijd................................................................................................ 13 5.3 Driving Forces........................................................................................................... 15 5.4 Koppeling Trends met Scenario ............................................................................... 17

6 Duurzaamheid .................................................................................................................. 18 6.1 Samenvatting thema duurzaamheid........................................................................ 18 6.2 Trends binnen duurzaamheid .................................................................................. 22 6.3 Driving forces............................................................................................................ 25

7 Economie.......................................................................................................................... 28 7.1 Samenvatting thema Economie ............................................................................... 28 7.2 Trends binnen de Economie..................................................................................... 29 7.3 Driving Forces........................................................................................................... 32

8 Trends op het gebied van sport ....................................................................................... 34 9 Conclusie .......................................................................................................................... 38 10 Bijlage, Opdrachtenreader ........................................................................................... 40 10.1 Onderwijsweek 1...................................................................................................... 40 10.2 Onderwijsweek 2...................................................................................................... 46 10.3 Onderwijsweek 3...................................................................................................... 54 10.4 Onderwijsweek 4...................................................................................................... 63



2 Voorwoord Voor u ligt de paper Global Trends van groep 1. De paper is een product dat is voortgekomen uit de minor “Create Your Future” van de Fontys Economische Hogeschool in Tilburg. De minor “Create Your Future” is gericht op het ontwikkelingen van een scenario voor de opdrachtgever. In dit geval is de opdrachtgever Infostrada Statistics. Voor het ontwikkelen van een scenario is het belangrijk dat je kan inspelen op heersende trends binnen de samenleving. Om deze trends ook goed te kunnen analyseren moet je ook de driving forces van die trend weten. In deze paper worden de verschillende trends en driving forces besproken en verder toegelicht. Daarnaast wordt er aan het einde van de paper nog een korte conclusie geschreven met de belangrijkste trends per thema. In de bijlage van deze paper treft u tevens de opdrachtenreader aan. De opdrachtenreader is vormt de basis van deze paper en het vak Global Trends. Groep 1 Rick Haukes Pim Broere Jacky Buijnsters Marije leijenaar Paul Jacobs



3 Inleiding Trends spelen een belangrijke rol bij ieder thema in de huidige maatschappij. De betreffende trends zorgen voor ontwikkelingen en veranderingen binnen dat onderwerp. De trends zijn soms zeer goed zichtbaar maar, andere trends zijn lastig “vinden. Om alle trends goed te kunnen vinden is een goede analyse van het onderwerp van belang. Trends worden altijd gedreven door enkele “drijvende krachten” zogenoemde driving forces. Deze driving forces zijn eigenlijk de motor achter de verschillende trends, en zullen in deze paper dan ook meerdere malen uitgebreid worden toegelicht. Binnen de driving forces is een onderscheid te maken tussen de verschillende driving forces. De volgende 5 i’s staan centraal binnen de driving forces: Individualisering, informatisering, informalisering, internationalisering en intensivering. In het kort zal er nu een uitleg gegeven worden over deze i’s:

1. Individualisering:de IK‐persoon wordt steeds belangrijker, dit is het proces van verminderde afhankelijkheid. De Ik‐persoon hecht steeds minder waarde aan wensen of behoeftes van andere mensen en vormt zijn/haar eigen leven.

2. Informalisering: hiërarchie in de samenleving verdwijnt steeds meer. Er ontstaat een steeds grotere gelijkheid binnen de bevolking.

3. Informatisering: de technologische ontwikkelingen in de wereld breiden zich steeds meer uit binnen de huidige samenleving. Op steeds grotere schaal worden technologische middelen ingezet, we worden steeds afhankelijker van technologie.

4. Internationalisering: Landsgrenzen vervagen en culturen uit verschillende landen worden steeds makkelijker door elkaar overgenomen.

5. Intensivering:bij intensivering gaat het om het steeds intenser beleven van dingen. En de daarnaast speelt waardering in de positieve zin een belangrijke rol, het gaat er vaak om of iemand nog “leuk” is en iets nog “lekker” is. Tevens is er, om een beter zicht te krijgen op de trends in onze branche, ook een hoofdstuk geschreven over de sport. Binnen dit hoofdstuk worden de trends in de samenleving toegespitst op de sportwereld. Groep 1 Rick Haukes Marije Leijenaar Pim Broere Paul Jacobs Jacky Buijnsters



4 Gezondheid De volgende paragrafen zullen in het hoofdstuk gezondheid aan de orde komen:

Samenvatting over gezondheid

Belangrijkste trends binnen de gezondheid

Driving Forces

Koppeling trend met het scenario

4.1 Samenvatting thema gezondheid Om een duidelijk beeld te creëren van het betreffende thema zal allereerst een samenvatting worden gegeven van het thema. Hierbij is voornamelijk gebruik gemaakt van het college. 4.1.1 De gezondheid van het verleden tot het heden Tijdens het college over Gezondheid kregen wij een webcollege van de heer Prof. A.J.P. Schrijvers. In grote lijnen wordt er hieronder aangegeven waar zijn college over ging: De opbouw van het webcollege was als volgt: Opbouw: ‐ 1850 ‐ 1850 – 1950 ‐ 1950 – 2000 ‐ 2011 ‐ 2000 ‐ 2050 In 1850 waren een aantal belangrijke gebeurtenissen: De gemiddelde levensduur was tot ca. 40 jaar. Dit kwam onder andere door een groot aantal kindersterfte in Nederland. Ook ontstond er een Cholera epidemie (krijg de klere). Hierdoor zijn er veel mensen gestorven. In de jaren waren er ook vele plaggenhutten in Drenthe. En natuurlijk waren er veel sloppenwijken in de steden waardoor mensen minder hygiënisch konden leven (gevolg: sterfte). 1850 – 1950 In deze tijd waren er veel gezondheidsgebeurtenissen die te maken hadden met bijv. hygiëne en ontdekkingen: Er ontstonden door heel Nederland waterleiding en riolering. Hierdoor werd er bij de mensen hygiënisch gedrag aangeleerd. Ook werden er consultatiebureaus opgericht waardoor er kinderen werden opgevangen en minder snel ziek werden. Op medisch gebied werden er veel meer vaccins ontdekt. Hierdoor kon er meer bestrijding van infectieziekten plaats vinden. Door de nieuwe vaccins ontstond er natuurlijk een daling in kindersterfte en kregen mensen een langere levensduur. In de jaren 1900 was er een opkomst in sportclubs waardoor de ‘rijkere’ kunnen gaan sporten.



Jacobus Penn Een erg belangrijke man in de geschiedenis van de gezondheid was: Jacobus Penn. Hij was inspecteur van het Geneeskundig Staatstoezicht. Hij heeft het eerste verzorging te huis op te gezet. What’s up in 1950 – 2000: Vanaf 1950 was er een opkomst van orgaangerichte geneeskunde en er ontstond een betere kankerbestrijding. Er gingen daardoor minder snel mensen dood, doordat er gericht te werk werd gegaan. Ook was er een daling in sterfte aan hartziekten. Er ontstond een toenemende welvaart in Nederland. Dankzij Jacobus Penn was er een opkomst van verzorgingshuizen en verpleeghuizen. In 1966 kwam dan ook de huisarts geneeskunde. Door de nieuwe verzorgingshuizen en verpleeghuizen stegen de kosten in de zorg. Ook werden de AWBZ en zorgverzekeringswet opgericht. 4.1.2 Whats up in 2011: Toch kwam er een terugkeer aan infectieziekten. Er was geen grip op te krijgen. De levensduur is dan wel gestegen naar een gemiddelde boven de 80 jaar maar, de kindersterfte is wel hoger dan elders. Er worden wel steeds meer ‘kinderziektes’ ontdekt, nu nog de bestrijding van deze ziektes. Er zijn vele zorginnovaties in Nederland en de preventie is weer teruggekeerd. Er zijn vijf ongezonde leefstijlen te noemen. Bewegen, Roken, Alcohol, Vetten en Ontspanning. Samen is dit dan: B R A V O. De kosten voor de zorg stijgen sneller dan het nationaal inkomen. Het is daarom voor veel mensen lastig om nog alle zorgkosten te betalen. De kosten stijgen helaas minder snel dan de behoefte aan zorg. 4.1.3 What’s up in 2000 – 2050 de toekomst De toekomst voorspellen is niet het makkelijkste wat er is. Van het verleden naar het heden zou je wel een aantal lijnen kunnen doorstrekken. Zo zal er waarschijnlijk een stijging ontstaan van het aantal chronische ziekten (zoals obesitas en suikerziekte). Maar ook zal er vergrijzing ontstaan. Er zullen dus meer 65‐plussers ontstaan. Op het gebied van geneesmiddelen zullen er meer slimmere geneesmiddelen worden geproduceerd. Zo kan er bijv. een pil op maat per persoon worden geproduceerd. Maar ook veel meer telehealth, telezorg en gebruik van social media. Ook zullen er vermoedelijk meer orgaantransplantaties plaats vinden dan voorheen.



4.2 Trends binnen de gezondheid In deze paragraaf zal worden ingegaan op de belangrijkste trends die op het gebied van gezondheid spelen binnen onze samenleving. Deze trends ontstaan echter niet zomaar en hebben verschillende driving forces als drijvende factor achter deze trend. Deze driving forces zullen in de volgende paragraaf worden besproken. In totaal onderscheiden wij in dit thema 8 trends. Sommige trends spelen een belangrijke rol in de samenleving, andere trends iets minder. In deze paragraaf onderscheiden we de volgende trends:

- Stijging aantal chronisch zieken - Telezorg en social media - Meer 50 plussers - Slimmere geneesmiddelen - Meer orgaantransplantaties - Preventie, mensen moeten meer attent worden gemaakt op BRAVO - Depressiviteit, is de nieuwe volksziekte nummer een. - Langere levensduur

Op iedere trend zal nu een toelichting worden gegeven om de trend helder uit te leggen. In deze toelichting zal ook direct worden gekeken waarom deze trend is ontstaan. Dit vormt de basis voor de verantwoording van de driving forces. 4.2.1 Trend 1: Stijging aantal chronisch zieken Deze trend is ontstaan doordat er de laatste steeds slechter wordt gegeten. Mensen kunnen hierdoor bijv. suikerziekte krijgen. Dit is een blijvende ziekte waar je als mens elke dag aandacht aan moet besteden. 4.2.2 Trend 2: Telezorg en social media. Door kennis op het internet komen de mensen veel meer te weten over bepaalde ziektes of kwalen. Hierdoor ontstaat interactie tussen verschillende mensen op het internet, tegenwoordig heeft men eerst alles op internet opgezocht voor men contact opneemt met de huisarts.



4.2.3 Trend 3: Meer 50 plussers. De vergrijzing neemt toe in Nederland.

Bron: Volksgezondheid Toekomst Verkenning

In de tabel hierboven is te zien dat de vergrijzing zal toenemen. Er worden minder kinderen geboren en de 40‐ers en 50‐ers worden steeds ouder. 4.2.4 Trend 4: Slimme geneesmiddelen. Door de vele nieuwe kennis die de mens beschikt, kunnen er nieuwe en betere geneesmiddelen worden ontwikkelt. Door de nieuwe ontwikkeling van slimme geneesmiddelen kunnen patiënten beter en makkelijker worden behandeld. 4.2.5 Trend 5: Meer orgaantransplantatie Het wordt een trend en veel makkelijker om orgaantransplantatie te ondergaan.

4.2.6 Trend 6: Preventie, mensen worden meer attent gemaakt op “BRAVO”. De kosten van de zorg reizen de pan uit en de vraag naar zorg neemt toe. Er is op dit moment een trend naar gezondere mensen en de vergrijzing slaat langzaam toe. Hierdoor ontstaat preventie. We worden ouder, maar leven ook ongezonder. 50% (erg ruim genomen) van de Nederlanders is te dik wordt er gezegd. Dit is onder andere door de BRAVO (Bewegen, Roken, Alcohol, Vetten, Ontspanning) factoren. 4.2.7 Trend 7: Depressiviteit, is de nieuwe volksziekte nummer een.

Depressiviteit is ook een trend op dit moment. Het aantal depressieve mensen neemt toe.

4.2.8 Trend 8: Langere levensduur Door nieuwe ontwikkelingen kunnen mensen op kunstmatige wijze langer in leven gehouden worden.



4.3 Driving Forces per trend In het bovenstaande onderdeel zijn de belangrijkste trends binnen het onderwerp duurzaamheid besproken. Echter, deze verschillende trends hebben altijd een driving force (drijvende kracht). Deze driving force zorgt er eigenlijk voor dat deze trend ontstaat, of zichzelf verder ontwikkeld. 4.3.1 Trend 1: stijging aantal chronisch ziekten Informatisering De stijging van het aantal chronische ziekten zal op grotere schaal toenemen. Door slechtere eetgewoontes kunnen er meer chronische ziekten ontstaan. Dit kan ook ontstaan door B R A V O.

4.3.2 Trend 2: Telezorg en social media Internet neemt de overhand Intensivering Er heerst een grote individuele behoefte aan spanning en ontspanning, beleving, emotie en gevoel. Alles is in positieve zin, liefst zonder al te veel risico. Telezorg en social media nemen de overhand in het gedrag van de mens. Ze kunnen achter steeds meer informatie komen en informatie delen met andere mensen (vrienden). 4.3.3 Trend 3: Meer 50 plussers (vergrijzing): Nadruk op (medische) veiligheid informalisering Door de vergrijzing is meer zorg nodig en neemt de focus op (medische) veiligheid toe. Hierbij moet je denken aan de zorg omtrent medicijnen. 4.3.4 Trend 4: slimme geneesmiddelen Internationalisering Er komen over de hele wereld steeds betere geneesmiddelen omdat de mensen steeds slimmer worden. Door veel onderzoek te doen als mensen ziek zijn, kunnen er betere geneesmiddelen worden geproduceerd. Door de slimmere en betere geneesmiddelen zal de mens langer blijven leven.

4.3.5 Trend 5: Preventie BRAVO: Eigenzinnig/gemakzuchtig gedrag, scherpere sancties Mensen zijn minder bezig met zijn of haar gezondheid, waardoor deze trend steeds belangrijker wordt. Dit is ontstaan vanuit gemakzucht en men is dus minder bezig met zijn/haar gezondheid. 4.3.6 Trend 6: Zorginnovatie Nadruk op (medische) veiligheid. De zorginnovatie speelt in op de behoefte naar veiligheid die een steeds belangrijkere rol begint te krijgen. Door het vergaren van kennis over verschillende ziektes groeit dit gevoel van veiligheid. Ziektes waaraan familie en vrienden zijn overleden, kunnen door deze kennis namelijk beter bestreden worden.



4.4 Koppeling trend met ons scenario In dit hoofdstuk wordt er een algemene koppeling gegeven aan de gezondheid van de mens met betrekking op de sport. Ons scenario is nog niet helemaal af, maar zal in ieder geval betrekking krijgen op de sport. Vandaar dat er voor gekozen is om het te betrekken op de sport. 4.4.1 Ongezonde taboes1 Een gezonde levensstijl is eigen verantwoordelijkheid. Daardoor zijn roken, ongezond eten en drink and drive steeds meer taboe binnen onze samenleving (BRAVO).

- Je bent wat je eet is het motto - Samenleving stimuleert niet alleen een gezonde leefstijl maar keurt ongezonde

levensstijlen openlijk af - Veel bedrijven stimuleren beweging & gezond eten: meer beweging van werknemers

leidt tot minder ziekteverzuim - Obesitas wordt maatschappelijk probleem - Focus op preventie

Een aantal voorbeelden:

- Verzekeringen bieden kortingen op abonnementen sportscholen of hebben hun eigen fitnessclubs (Achmea Health Center)

- Roken wordt steeds meer verboden en afgekeurd - Vergoeding Becel Pro Active door VGZ - Fit‐Inn, organisaties van fitnessclubs die in bedrijfspanden gevestigd zijn

De consequenties voor de sport:

- Gezondheid en conditie belangrijkste reden om te sporten - Sport wordt gezien als een maatschappelijk nut en daarom sterk gestimuleerd - Opkomst sport in bedrijfsleven

4.4.2 Wellness: een gezonde geest in een gezond lichaam Deze trend gaat verder dan gezondheid en bewegen, het gaat om de juiste balans in het leven:

- Genieten van het leven is waar het om gaat! - Kwaliteit van het leven verhogen ‐ Het gaat om de kwaliteit in plaats van kwantiteit - Vercommercialisering van het goed voelen: van food tot reizen tot en met

vitaminepreparaten - Innovatie op het gebied van voeding/faciliteiten - Opkomst fitness centers met sport & ontspanning onder een dak - Reactie op mentale ziektes als overspannenheid, burn‐out, depressie, slapeloosheid:

consument wil ontstressen - Opkomst bio‐producten

1 http://www.sport‐koepel.nl/595/trends_a_ontwikkelingen/



Een aantal voorbeelden: - Tijdschriften zoals Zin & Linda - Fitness Centrum All Sports Amstelveen - Hotels met Wellness Centra: bijvoorbeeld Hilton

De consequenties voor de sport:

- Sporter wil niet alleen sporten, maar ook beleven: sociale redenen, ontspanning, ontsnappen aan het leven van alledag, ontlading

- Mix van sport‐ en sport gerelateerde activiteiten - Sport wordt spel & fun: "Play" van Nike - Klassieke sportaanbod focust voornamelijk op fysieke inspanning en voldoet

onvoldoende aan bovenstaande ontwikkeling



5 Vrije tijd De volgende paragrafen zullen in het hoofdstuk vrije tijd aan de orde komen:

- Samenvatting over vrije tijd - Belangrijkste trends binnen de vrije tijd - Driving Forces - Koppeling trend met ons scenario

5.1 Samenvatting vrije tijd Vrije tijd steeds belangrijker in de huidige maatschappij. De invulling van vrije tijd is veranderlijk door verschillende factoren. Er gaat met name gekeken worden naar de evenementen, hoe deze belangrijk zijn geworden voor de maatschappij. Volgende onderwerpen worden behandeld:

- De groeiende belangrijkheid van evenementen - Trends in de vrije tijd - De invloed daarvan op de vrije tijd maatschappij - Hoe vrije tijd activiteiten sociale rituelen zijn geworden

5.1.1 Pseudo events Begon in 1960. Deze evenementen zijn alleen georganiseerd voor de aandacht. Deze evenementen waren niet spontaan, maar gericht op de media. Het doel ervan was om opgemerkt te worden. Pseudo events waren evenementen die zichzelf invulden. De toerist Deze verwacht interessante dingen te beleven op een passieve manier. De toerist gaat bijvoorbeeld locaties bezichtigen. De geschiedenis wordt verpakt als erfgoed en zo aan de man gebracht bij de toeristen. Het verleden van een stad/dorp is belangrijk en interessant voor de toerist. Het verleden is waar wij vandaan komen en daarom erg interessant. De historie van het verleden wordt in het heden toegepast. Zo ook in Brabant: Breda, Eindhoven, Helmond, ‘‘s‐Hertogenbosch en Tilburg. Deze zijn bij elkaar Brabantstad. zij leren van elkaars verleden en proberen hier samen een nieuw creatief idee aan te verbinden. Dit is een interessante prospect voor de toekomst, om met meerdere steden samen een evenement te organiseren. In het verleden was vrije tijd een stuk schaarser dan vandaag de dag. In het verleden was vrije tijd niet geschikt voor iedereen, maar vandaag de dag wel. In 1830 werkte mensen in Amerika bijna 70 uur per week. In de loop van de jaren is dit telkens minder geworden.

- 1850: 65 uur - 1870: 61 uur - 1900: 59 uur - 1920: 50 uur



- 1940: 42 uur - 1960: 41 uur - 1980: 41 uur

De tijd voor vrije tijd is hierdoor dus erg gestegen. In de huidige tijd is vrije tijd individualistischer geworden en niet socialer. De vrije tijd is ook meer geldintensief geworden in plaats van tijdsintensief. De kracht en waarde van evenementen en belevenissen hebben een boost gekregen hierdoor. In Nederland is er ook wat veranderd. Vrije tijd in 1985 was 49 uur en in 2006 45uur of minder. Mensen zijn dus meer gaan werken. De vrije tijd leidt tot meer stress. Het meer sociaal moeten zijn met collega’s. Niet alleen op het werk, maar ook op Sociale Netwerken, altijd en overal. In Engeland zijn het aantal overwerkte mensen ook gestegen. De mensen met een burn‐out is het grootst in de vrijetijdsindustrie. Rijden is een sociale oefening geworden. Het is meer dan van A naar B rijden. Een auto heeft een bepaalde status die mensen aan elkaar willen laten zien. Dit sociale aspect is ook terug te zien bij evenementen. Toeristische activiteiten hebben de vrijetijdsbesteding ook veranderd. Mensen zijn niet meer geïsoleerd door onder meer het vliegtuigverkeer. Mensen zijn meer en meer connected met elkaar over de hele wereld. De keuzemogelijkheden zijn erg groot geworden. We kunnen niet op twee plaatsen tegelijk zijn. De opties zijn legio:

- Museums - Kijken naar voetbal in openbare gelegenheden - Song Festival - Uit eten - Nachtclubs - Live concerten - Festivals - Netwerkbijeenkomsten

We hebben de keuze om te kiezen waar we zijn, wanneer en met wie. Deze keuzes zijn belangrijk en niet altijd gemakkelijk te maken. Er is behoefte om bij elkaar te zijn om deze “emotionele” momenten te delen met elkaar. Grote evenementen worden sociale ontmoetingsplaatsen op een groot veld. Dus niet alleen op tv.

- Meer individueel, maar meer connected - Meer waarde om erbij te zijn met elkaar - Groeiende belangrijkheid voor rituelen en sociale practises - Events zijn geïntegreerd in je vrije tijd en werkleven - Dit alles zorgt voor een grotere behoefte voor mega‐events



5.2 Trends in de vrije tijd In deze paragraaf zal worden ingegaan op de belangrijkste trends die op het gebied van vrije tijd spelen binnen onze samenleving. Deze trends ontstaan echter niet zomaar en hebben verschillende driving forces als drijvende factor achter deze trend. Deze driving forces zullen in de volgende paragraaf worden besproken. In totaal onderscheiden wij in dit thema 9 trends. Sommige trends spelen een belangrijke rol in de samenleving, andere trends iets minder. In deze paragraaf onderscheiden we de volgende trends:

- Pseudo events - Authenticiteit - Te veel mogelijkheden - Minder werkuren - Individualisme - Sneller stress door technologie - Efficiëntere vrije tijdsbesteding - Vrije tijd kost geld - Relation Capital

Op iedere trend zal nu een toelichting worden gegeven om de trend helder uit te leggen. In deze toelichting zal ook direct worden gekeken waarom deze trend is ontstaan. Dit vormt de basis voor de verantwoording van de driving forces. 5.2.1 Trend 1: Pseudo events Een evenement in de jaren 60 dat vooral wordt gehouden voor de media aandacht die het evenement heeft/krijgt. Verder heeft het evenement geen directe functie, het gaat binnen een pseudo event vooral om de mogelijke media aandacht die het betreffende evenement krijgt van de buitenwereld.

5.2.2 Trend 2: Authenticiteit Geschiedenis wordt getransformeerd in erfgoed, dit wordt verkocht aan de toerist. De historie van vroeger is nu belangrijk. 5.2.3 Trend 3: Te veel mogelijkheden De vrije tijd wordt groter en belangrijker in de maatschappij. De keuzemogelijkheden zijn divers en daarom wordt het voor de consument lastiger om keuzes te maken. 5.2.4 Trend 4: individualisering van de vrije tijd Vrije tijdsbesteding wordt meer individualistischer dan socialister (vrije tijd besteedt men meer alleen). 5.2.5 Trend 5: Sneller stress door technologie De toename van anywhere anytime technologie zoals BB, FB PDA zorgt ervoor dat men te allen tijde in contact staat met werk en daardoor sneller overwerkt raakt. Het sociaal moeten zijn met collega’s, niet alleen op het werk, maar ook op bijvoorbeeld Facebook.



5.2.6 Trend 6: Efficiëntere vrije tijdsbesteding De mens heeft minder vrije tijd, maar gaat hier efficiënter mee om. Het aantal uur aan vrije tijd wordt meer buiten huis besteed. 5.2.7 Trend 7: Relation Capital Tegenstrijdigheid in de geindividuliseerde samenleving waarin we alles kunnen doen maar, ook de behoefte blijven houden om samen te komen.



5.3 Driving Forces In het bovenstaande onderdeel zijn de belangrijkste trends binnen het onderwerp duurzaamheid besproken. Echter, deze verschillende trends hebben altijd een driving force (drijvende kracht). Deze driving force zorgt er eigenlijk voor dat deze trend ontstaat, of zichzelf verder ontwikkeld. 5.3.1 Trend 1: Pseudo events Informatisering Events worden veel meer gehouden om de media aandacht die het betreffende evenement krijgt. Door de informatisering in de wereld, de steeds groter wordende invloed van technologie binnen de samenleving hechten steeds meer mensen meer waarde aan media aandacht of media gebruik. 5.3.2 Trend 2: Te veel mogelijkheden Individualisering Omdat de wereld steeds individualistischer wordt zijn de keuzemogelijkheden in het algemeen fors uitgebreid. Het aanbod van producten en diensten worden steeds groter, omdat het individu steeds meer eisen stelt hieraan. Zo ook aan het besteden van de vrije tijd. Door het enorme keuzeaanbod kan het voor de consument ook weer lastig worden om keuzes te maken hierin. 5.3.3 Trend 3: Individualisme Individualisering/Informalisering Men is in de huidige generatie steeds meer op zichzelf gericht en wil zelf bepalen hoe hij of zij de vrije tijd besteedt. Dit is een goed voorbeeld van de individualisering. Maar informalisering speelt ook een belangrijke rol. Gemakzucht speelt een rol in de vrijetijdsbesteding. Men is bereid om meer geld uit te geven voor een vrije tijdsbesteding die bij hen past, zonder er veel moeite voor hoeven te doen. 5.3.4 Trend 4: Sneller stress door technologie Intensivering Het gebruik van internet is dermate gestegen, dat iedereen overal en altijd online is, of in ieder geval kan zijn. Dit brengt ook verwachtingen met zich mee. Het sociaal “moeten” zijn met collega’s, zowel op het werk als buiten het werk, op bijvoorbeeld Facebook. Met de huidige smartphone technologie kunnen werknemers hun mail ook altijd en overal checken. De verwachtingen van het sociaal en zakelijk zijn hierin is dus ook vergroot. 5.3.5 Trend 5: Efficiëntere vrije tijdsbesteding Intensivering & Individualisering Men neemt meer en meer tijd voor vrije tijd. Men vindt het belangrijk om even uit de dagelijkse sleur te komen. Dit is zowel een vorm van intensivering als van individualisering. De arbeidsmarkt en de economie staan onder druk en de stress kan, door middel van het goed en meer benutten van vrije tijd, worden weggenomen.



5.3.6 Trend 6: Relation Capital individualisering Tegenstrijdigheid in de geïndividualiseerde samenleving waarin we alles kunnen doen maar, ook de behoefte blijven houden om samen te komen.



5.4 Koppeling Trends met Scenario In deze paragraaf wordt er een koppeling gemaakt met Infostrada Sport Groups. De opdrachtgever voor ons scenario. Diversiteit van keuzemogelijkheden in vrijetijdsbesteding De consument krijgt steeds meer en meer keuzemogelijkheden om hun vrije tijd te besteden. Sport is een belangrijk onderdeel in de vrijetijdsbesteding. Voor Infostrada is het belangrijk om zich te onderscheiden van de concurrentie, omdat er zoveel keuzemogelijkheden zijn. Individualisering De consument wil de vrije tijd vaker alleen spenderen. Voor Infostrada is dit een belangrijke ontwikkeling, want dit vergt een andere aanpak om de consument te bereiken. De individuele eisen van de klant kunnen hierin centraal staan. Elke consument moet zoveel mogelijk zelf kunnen bepalen hoe ze dingen zouden kunnen invullen. Altijd en overal bereikbaar Het altijd bereikbaar moeten zijn is een trend waarbij Infostrada moet denken aan het “sociale” aspect van de mensen. De stress die er hierbij is moet worden weggenomen. De huidige technologie heeft ervoor gezorgd dat mensen altijd en overal connected kunnen zijn met elkaar. Dit zorgt in het werkleven voor een bepaalde stress, die je in de vrije tijd moet proberen weg te nemen of beter zien in te vullen. Vrijetijd is geldintensief Het wordt steeds duurder om je vrije tijd te benutten. En door de vele keuzemogelijkheden wordt het ook steeds lastiger om te bepalen hoe je dit zou willen invullen. De vrijetijdbesteding moet het geld waard zijn. Als Infostrada de consument wil bereiken dan zal het de sportliefhebber moeten raken, zodat ze het gevoel hebben dat het de moeite en geld echt waard is. Het bij elkaar zijn op mega‐events Ondanks de individualisering is er toch behoefte naar het bij elkaar zijn op grote evenementen, zoals bijvoorbeeld het WK bekijken op een groot scherm op een groot plein of Koninginnedag met zijn allen vieren op het Rembrandtplein in Amsterdam. Dit is een interessant gegeven voor Infostrada, omdat de individualisering niet geheel 1 kant op gaat, maar dat de consument ook de behoefte blijft behouden om momenten samen te delen. Alhoewel het samen delen waarschijnlijk niet meer van lange duur zal zijn. Minister van Veiligheid vindt het te gevaarlijk om nog samen naar een sportwedstrijden (WK of EK) te kijken. Onder het samen kijken wordt dan verstaan op een groot scherm in grote steden.



6 Duurzaamheid De volgende paragrafen zullen in het hoofdstuk duurzaamheid aan de orde komen:

- Samenvatting over duurzaamheid - Belangrijkste trends binnen de duurzaamheid - Driving Forces - Koppeling trend met ons scenario

6.1 Samenvatting thema duurzaamheid 6.1.1 Systeemdenken, energie en duurzaamheid (systeem) Je kunt geen scenario’s bedenken voor de toekomst als je geen rekening houdt met energie. Zonder aandacht voor energie kun geen enkel realistische scenario bedenken. Het gaat verder dan dat. Energie is geen geïsoleerd vraagstuk. Het heeft veel samenhang met allerlei andere ontwikkelingen binnen de samenleving. Zo weten wij bijvoorbeeld dat energie schaars gaat worden, waar veel politiek achter zit en dus onze veiligheid later gaat beïnvloeden. Zo heeft energie veel invloed op allerlei aspecten. Door te denken in systemen geeft het ons de mogelijkheid om verschillende samenhangen te zien. Ook zijn wij allemaal onderdeel van het systeem ‘energie’; wij kunnen het bepalen. Tegenwoordig is duurzaamheid een belangrijk punt geworden in de maatschappij. Energie speelt hierbij een grote rol. Onze huidige energiegebruik is namelijk niet duurzaam. Wij gebruiken namelijk eindige bronnen in plaats van hernieuwbare. De bronnen raken een keer op wat juist niet duurzaam is. Het levert ook nog eens veel ecologische, economische en sociale neveneffecten. Ten eerste gaat men afwentelen, niemand is zogenaamd aanspreekbaar voor het probleem, de kosten en de gevolgen en alles wordt doorgeschoven naar anderen. Plus het feit dat er wordt afgewenteld in ruimte in tijd, bijvoorbeeld CO2 uitstoot. Mensen in armere landen hebben er last van. Een ander voordeel van systeemdenken is dat het je behoedt voor reductionisme. Men zegt dat er een mondiale verandering is aan klimaatverandering. Dit is natuurlijk niet het gehele verhaal, omdat er meer mondiale veranderingen zijn; denk aan armoede. Maar het wordt beperkt tot alleen klimaatverandering. Het klimaatverandering wordt weer gereduceerd tot global warming, maar er zijn meerdere oorzaken voor het veranderen van het klimaat. Het kan ook liggen aan bijvoorbeeld neerslagpatronen. Vervolgens wordt het global warming probleem verklaard door de extra broeikasgassen van de afgelopen tijd terwijl niet alleen broeikasgassen leiden tot global warming, maar ook het kappen van bossen is een oorzaak van global warming. CO2 krijgt weer de schuld van alle broeikasgassen terwijl dit maar een klein probleem van het verhaal is. ‘Methaan’ is ook een gas wat bijdraagt aan alle broeikasgassen. Dan zegt men ook nog eens dat CO2 komt van het verbranden van fossiele brandstoffen terwijl dit ook niet helemaal waar is, het verbranden van fossiele brandstoffen is er maar een klein aspect van. De conclusie die men dan zegt: een nieuw energiesysteem. Wat eigenlijk niet klopt, omdat je een oplossing voor het probleem gaat bedenken maar het is eerder een gevolg voor de toekomst.



Scenario denken en energie (scenario) Een scenario is een beeld van de toekomst onder bepaalde aannames, andere aannames betekent ook een ander beeld. Dus er kan nooit één scenario zijn voor de toekomst, altijd meerdere. Een scenario is dus ook geen voorspelling. Als je scenario’s wilt ontwikkelen voor 2028 en rekening wilt houden met energie is er een bekend voorbeeld genaamd, The limits to growth 1972. Hierin worden aspecten besproken als de wereldbevolking, industrialisatie, vervuiling en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Bij deze aspecten worden scenarioanalyses gegeven in de jaartijden 1900 tot 1970. Naast The limits to growth zijn er nog een aantal andere energiescenario’s waar je ten rade kan gaan, namelijk: ECN 2000 en International Energy Agency. 6.1.2 Stand van zaken (nu) De huidige energiesituatie op mondiaal niveau geeft een aantal hele belangrijke punten aan. Ten eerste geven de cijfers aan dat er een snel stijgende energieverbruik is wereldwijd. Ten tweede komt nog 86% van het huidige energieverbruik uit fossiele bronnen, dus niet hernieuwbaar! Ten derde is het energieverbruik sterk gekoppeld aan arm & rijk, zeker niet democratisch. Ten vierde heeft de Verenigde Staten nog altijd een enorm energieverbruik per hoofd bevolking per dag (en een heel klein percentage hiervan is duurzaam). We zien dus dat rijke landen het meeste energie verbruiken. Dit is direct gekoppeld aan het machtsprobleem in de wereld en aan arm & rijk. Hier zullen we in de toekomst iets mee moeten doen, omdat wij überhaupt het energieprobleem beheersbaar maken. Een ander interessante feit is dat wij op het moment nog nooit zo welvarender zijn geweest als nu qua energie, maar aan de andere kant putten we onze wereld uit. Er is een grote nadruk op fossiele‐ en kernenergie. Het aandeel duurzame energie is zeer klein terwijl dit wel de toekomst moet zijn. Onze fossiele bronnen raken op een gegeven moment op en in deze tijd met onze hoog complexe samenleving is energie enorm belangrijk. Wij zijn ook erg kwetsbaar, omdat wij zo afhankelijk zijn van onze energie. Wij zijn door de jaren heen verwend met alom beschikbare, goedkope energie. Ons voedsel is bijvoorbeeld direct gekoppeld aan energie, als onze energie zou wegvallen zijn wij heel kwetsbaar op dit gebied. Dit punt alleen al laat zien hoe belangrijk energie is, ook is er zonder energie geen ontwikkeling. Denk maar eens aan arme landen. Het is bekend dat fossiele energie op zal raken, maar hoeveel fossiele energie is er nog? Om een realistisch beeld te geven is de site www.pbl.nl ontwikkeld, het PBL (is het nationale instituut voor strategische beleidsanalyses op het gebied van milieu, natuur en ruimte). Het PBL draagt bij aan de kwaliteit van de politiek‐bestuurlijke afweging door het verrichten van verkenningen, analyses en evaluaties waarbij een integrale benadering voor op staat. Het PBL voorspelt dat wij nog 40 á 50 jaar olie/gas hebben en nog zo’n 100 jaar steenkool kunnen gebruiken. Maar wij hebben het punt bereikt waarop wij niet in staat zullen zijn om onze wereldproductie olie te verhogen. Terwijl wij weten dat de vraag gaat toenemen. Het gevolg hiervan is niet het eind van olie, maar steeds stijgende prijzen. Plus het feit dat er al ruim 40 jaar steeds minder olie wordt gevonden.



Wat de mensheid moet doen is ten eerste besparen. Minder energie verbruiken en efficiënter omgaan met onze energie. Ten tweede moet de ontwikkeling van hernieuwbare energie en groene energie niet stilstaan. 6.1.3 Toekomstontwikkelingen (straks) Een aantal ontwikkelingen zijn al zeker en dus zeer belangrijk voor de toekomst. ‘Hubber’s Peak’, de piek in maximale productie die we kunnen halen, is gepasseerd of nabij. In 30 – 50 jaar is er een einde aan de economische winbare reserves olie en gas. Daarnaast stijgt het energieverbruik sterk, de wereldbevolking groeit (in het jaar 2050 zal de wereldpopulatie negen miljard mensen kennen) en de economie blijft groeien (in het jaar 2050 zal de economie verdubbeld zijn). Aan dit verhaal is ook een maar, de trendbreuken zijn mogelijk. Sommige minder fijn dan de andere, denk bijvoorbeeld aan een natuurramp. Dit betekent dat de energieprijs stijgt, wat zoals eerder vermeld, verbonden is met ons voedsel en niet te vergeten: mobiliteit. De toekomst moet ons nieuwe energie leveren, die nieuwe energie moet betaalbaar, hernieuwbaar en school zijn. Dit is een enorme uitdaging en er is weinig succesvolle ontwikkelingen gekomen op dit gebied. Naast innovatie en investering op het technologische gebied moet de mens zijn levensstijl gaan aanpassen. Gelukkig zijn er al een aantal hernieuwbare bronnen die nu al in gebruik zijn; sommigen zijn heel simpel. Denk aan hout, de mens, dieren en Hydro. Maar hiertegenover staan veel niet hernieuwbare bronnen als steenkool, olie, gas, nucleair en kernfusie. Er zijn nog een aantal energiebronnen die nog in ontwikkeling zijn of nog ontwikkelt moet worden, een aantal hernieuwbare bronnen zullen zijn, de zon, wind, biomassa, geothermisch, golf/getijden en oceaanstromingen. Een aantal niet hernieuwbare bronnen kunnen worden: olieschalies, CTL coal to liquid, teerzanden, methaan en oceaanbodemhydraten. Het is maar de vraag of dit allemaal realistisch is in de ‘nabije’ toekomst. Hoe kunnen we in de toekomst verder met ons energieprobleem? De maatschappij moet ook een steentje bijdragen. Men kan besparen en efficiënt met hun energie omgaan. Helaas is dit maar een klein deel van de oplossing. Besparen moet niet alleen op het gebied van gedrag maar ook techniek. We worden ook gelimiteerd aan een technologische grens. Er kan niet eindeloos efficiënter gewerkt worden. Er bestaat ook nog iets als het risico rebound‐effect, als een mens bijvoorbeeld veel spaarlampen heeft dan denken ze: ‘’ze kunnen langer aan’’, dan bespaar je dus helemaal niks! Er zijn veel technologische beloften die ons uit de brand moeten helpen, maar die hebben allemaal ook weer een keerzijde, hierbij moet je denken aan ontwikkelingen op het gebied van: kernenergie, elektrisch, waterstof, wind en zon. Een van de grootste beloften van de afgelopen tijd is biobrandstof geweest. Dit loopt ondertussen op haar derde generatie. In de eerste generatie vertelde men dat voedingstoffen kon worden omgezet tot energie. Dit zou helaas leiden tot concurrentie om grond en voedsel. In de tweede generatie vertelde men dat restanten van voedsel (stelen van graanstengels, waardeloze organisch materiaal) de oplossing was maar deze restanten zijn nodig om de bodem te bevruchten voor de volgende oogst. Het gaat dus ten koste van



de vruchtbaarheid van de bodem. Nu is de 3e generatie weer de belofte, maar het plaatje is altijd dubbelzijdig. Waar kunnen wij in de toekomst dan de grote effecten verwachten. Op eigenlijk veel gebieden, maar speciaal een aantal gebieden. Mobiliteit en voornamelijk groene mobiliteit; dit zal een groot effect op globalisering. Hiernaast ook groene gebouwen, groene steden (bijvoorbeeld Masdar), sportfaciliteiten en voedsel. 6.1.4 Overdenkingen Wat opvalt in het kader ‘energie versus kwaliteit van leven’ is dat Spanje net zo’n hoge kwaliteit van leven heeft gerealiseerd als de Verenigde Staten met ongelooflijk veel minder energie. Dit laat zien dat je niet eens veel energie nodig hebt om te genieten van het leven. Een ding is zeker, als alle landen zoals de VS zouden leven op het gebied van levensstijl en consumentisme, zou de wereld zo uitgeput zijn. Het is mondiaal onhaalbaar. Qua duurzaamheid moet People, planet, profit meer in balans zijn. Op het moment heeft profit het grote overwicht, maar op de eerste plaats moet planet komen te staan (earth life support system) vervolgens people (society) en dan pas profit (economy). Zou technologie de oplossing kunnen zijn? Ja, maar er zullen altijd neveneffecten zijn en de technologie kan ons ook maar zo ver brengen. Het is dan wel van groot belang dat het gericht wordt duurzaamheid en dat men rekening houdt met overige wereldwijde veranderingen. Naast het energieprobleem zijn er nog genoeg andere wereldproblemen. Er zijn ook een aantal problemen die worden onderschat. Het biodiversiteitprobleem, klimaatprobleem of de mondiale voedselvoorziening mogen niet vergeten worden. Hiernaast is ‘fosfaat’ misschien wel het grootste probleem. Fosfaat is niet vervangbaar, maar vereist voor het voedsel!



6.2 Trends binnen duurzaamheid Zoals in samenvatting van zojuist al is besproken is duurzaamheid een complex probleem binnen onze samenleving. Het aspect duurzaamheid is gekoppeld aan factoren die weer van toepassing zijn op duurzaamheid binnen onze samenleving. In deze paragraaf zal worden ingegaan op de belangrijkste trends die op het gebied van energie/duurzaamheid spelen binnen onze samenleving. Deze trends ontstaan echter niet zomaar en hebben verschillende driving forces als drijvende factor achter deze trend. Deze driving forces zullen in de volgende paragraaf worden besproken. In totaal onderscheiden wij in dit thema 8 trends. Sommige trends spelen een belangrijke rol in de samenleving, andere trends iets minder. In deze paragraaf onderscheiden we de volgende trends:

- Snel stijgend energieverbruik wereldwijd. - Het gebruiken van eindige bronnen, terwijl men weet dat hernieuwbare bronnen

beter zijn voor de omgeving. - Sterk consumentisme. - Grote energieschaarste - Age of plenty, sterke exponentiële groeicurve. - Stijging van energieprijs (dus ook van mobiliteit en voedsel) - Energieverbruik is sterk afhankelijk van de gemaakte economische ontwikkelingen. - Hoogcomplexe samenleving want

Op iedere trend zal nu een toelichting worden gegeven om de trend helder uit te leggen. In deze toelichting zal ook direct worden gekeken waarom deze trend is ontstaan. Dit vormt de basis voor de verantwoording van de driving forces. 6.2.1 Trend 1: Snel stijgend energieverbruik wereldwijd. In de wereld speelt een belangrijk trend, het snel stijgende verbruik van energie, een grote rol. Een grote samenhang met deze trend is de sterke economische ontwikkelingen die alle landen door maken. Economische ontwikkelingen is namelijk afhankelijk van energie. Daarnaast zijn steeds meer processen binnen de samenleving afgestemd op het ver/gebruiken van energie. De wedstrijd gapminder.org geeft aan dat de landen die het meeste energie verbruiken (China, Rusland en VS verbruiken samen 4 miljard energie). De laatste 5 jaar is dit ook nog is toegenomen met maar liefst 1 MILJARD!



6.2.2 Trend 2: Grote energieschaarste De energie raakt op in de wereld. Een grote oorzaak is het gebruik van eindige bronnen in plaats van hernieuwbare bronnen. Op dit moment ligt de nadruk namelijk meer op fossiele‐ en kernenergie terwijl het aandeel van duurzame energie op dit moment zeer klein is. In de wereld maakt men nog veel gebruik van deze eindige bronnen, waardoor deze bronnen eenmaal zullen opraken. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van olie. Hierdoor wordt binnen 20 jaar de Hubbert peak oil2 verwacht. 6.2.3 Trend 3: Het uitputten van de wereld. Wij leven in een age of plenty. Alles is te bestellen met een druk op de knop en er is een overvloed aan eten en drinken. De economie in de wereld ontwikkelt zich verschrikkelijk sterk, maar daar wordt ook een dure prijs voor betaald. Vanaf 1970 nemen alle groeicurve steeds sterker toe (Dit hangt achter samen met het sterk ontwikkelen van de economie). Alles in de wereld neemt namelijk toe met een exponentiële groeicurve. De bevolking, de consumptie van verschillende bronnen zoals water en papier. De verschillende bronnen worden steeds verder uitgeput, alleen eist dit ook zijn tol. Zo stijgt de CO2 uitstoot en neemt verontreiniging in kustzones toe. 6.2.4 Trend 4: Stijging van energieprijs (dus ook van mobiliteit en voedsel) Energie wordt steeds schaarster, zoals trend 2 al laat zien. Ondanks dat de energie steeds schaarster zal worden, blijft onze wereld bevolking groeien en zal de economische ontwikkeling toenemen. Zo zullen wij in de 2050 2 miljard extra bewoners op de aarde hebben. Het is algemeen bekend dat bij een daling van het aanbod (energieschaarste) en stijging van de vraag (ontwikkeling samenleving en economie) de prijs van het product zal doen stijgen. 6.2.5 Trend 5: Afhankelijkheid van energie In de huidige samenleving is het gebruik van energie al niet meer weg te denken. Het wordt steeds meer “normaal” gevonden en men verwacht ook steeds meer energie. Dit laat zien dat de samenleving zeer afhankelijk is van energie. Zo kan de economische ontwikkeling volledig stagneren en zelfs teruglopen wanneer de toevoer van energie stopt. 6.2.6 Trend 6: Hoog complexe samenleving In de wereld is iedereen steeds veeleisender, maar daarom ook stééds meer afhankelijk van de toevoer van energie. Tegenwoordig kan een stroomuitval catastrofale gevolgen hebben voor de productie van voedsel. Daarnaast is men tegenwoordig veel meer verwend met de aanvoer van (goedkope) energie. Men hoeft nu geen moeite meer te doen om de energie te ontvangen. En om het allemaal nog complexer te maken, energiemaatschappijen bieden de energie steeds goedkoper aan.

2 Het bereiken van maximale productie van olie, terwijl de vraag naar olie toe blijft nemen.



6.2.7 Trend 7: Innovatie op het gebied van duurzame energie Om veel bovenstaande trends zoals energieschaarste, hoog complexe samenleving, sterk consumentisme en stijging van de energieprijs tegen te gaan zal de innovatie binnen de samenleving de komende jaren sterk op gang komen. Hierbij speelt de uitvinding van nieuwe bronnen een belangrijke rol. Dit is echter nog een ingewikkelde situatie, omdat de verschillende bronnen vaak ook een negatief aspect hebben. Zo komt er door de uitvinding van biobrandstof concurrentie om het stukje grond en is het de vraag of bijvoorbeeld maïs gebruikt wordt als brandstof óf als voedsel. 6.2.8 Trend 8: Overgangsperiode van verticaal naar horizontaal. Volgens hoogleraar Jan Rotmans leven wij in een periode van overgang. Wij leven in een periode waarin er een verschuiving plaats vindt van verticaal naar horizontaal. Dit betekent dat de samenleving minder hiërarchisch zal worden, en de verschillende lagen in de samenleving meer gelijk worden.



6.3 Driving forces In het bovenstaande onderdeel zijn de belangrijkste trends binnen het onderwerp duurzaamheid besproken. Echter, deze verschillende trends hebben altijd een driving force (drijvende kracht). Deze driving force zorgt er eigenlijk voor dat deze trend ontstaat, of zichzelf verder ontwikkeld. 6.3.1 Trend 1: Snel stijgend energieverbruik wereldwijd. Internationaliseren & intensivering Het gebruiken en verbruiken van energie in de samenleving heeft als driving forces onder andere internationalisering. Deze internationalisering laat zien dat de grenzen tussen landen steeds meer vervagen. Zo is economische ontwikkeling niet meer alleen in één land, maar is economische groei steeds meer te herkennen over de hele wereld. Je zou dus ook economische groei als een driving force kunnen zien. Dit is namelijk een zeer belangrijke factor bij het energieverbruik. Daarnaast kent deze trend nog een andere belangrijke driving force, namelijk de intensivering. Binnen de intensivering gaat het erom dat technologische apparatuur steeds meer verwerkt zijn binnen de dagelijkse gewoontes in de samenleving. Tegenwoordig gebruikt met steeds meer technologische middelen om in zijn/haar behoeftes te voorzien. Zo kijkt men TV met een Iphone in de linkerhand, een Ipad in de rechterhand en een laptop op de schoot. Daarnaast zou je eventueel ook intensivering als driving force kunnen noemen, het gaat hierbij namelijk om het nog intenser en actiever beleven van de bepaalde gebeurtenis. 6.3.2 Trend 2: Grote energieschaarste Informalisering en internationalisering In de huidige maatschappij wordt energieschaarste gedreven door het overmatig consumeren. Dit overmatig consumeren wordt echter gedreven door o.a. het gemakzucht dat men tegenwoordig heeft. Alles is tegenwoordig binnen handbereik, dit is dus ook het geval voor energie. Echter, dit overmatig consumentisme wordt weer bepaald door het wereldbeeld dat wij hebben. De manier van consumeren wordt steeds meer bepaald door de internationale wereld. Steeds meer grenzen binnen landen “vervagen” en mensen laten zich steeds meer beïnvloeden door ontwikkelingen in andere landen. 6.3.3 Trend 3: Het uitputten van de wereld. Informalisering en individualisering Bronnen raken op en wij zijn de wereld aan het uitputten. Generaties in de toekomst krijgen het, zonder vooruitgang/innovaties, bijzonder lastig. Er zijn straks geen bronnen meer over. Ondanks dat blijven de consumenten hevig energie consumeren en leeft men steeds uitbundiger. Men denk puur aan de huidige situatie, aan zichzelf. Dit is een voorbeeld van individualisering; men bepaalt zelf hoe en of men consumeert en vindt zichzelf nog altijd de belangrijkste persoon.



Daarnaast speelt binnen het uitputten van de wereld informalisering een zeer belangrijke rol, een rol die wellicht nog veel groter is dan individualisering. Binnen informalisering speelt gemakzucht een belangrijke rol. De consument van nu vindt gemak in de voorziening van haar behoefte zeer belangrijk. Wil je milieubewust leven, zal je meer inzet en moeite daarvoor moeten leveren. Wil je zelf milieuverantwoord leveren, zal je bijvoorbeeld een vleesarm dieet moeten volgen, spaarlampen kopen of een auto op biobrandstof rijden. Echter, om hiertoe over te gaan zal je meer inzet moeten leveren. 6.3.4 Trend 4: Stijging van energieprijs (dus ook van mobiliteit en voedsel) Internationalisering De economie in de volledige wereld zal sterk toenemen. De grenzen tussen landen vervagen nog meer, zo wordt de economie tegenwoordig veel meer bedreven tussen landen, dan in een land. Dit zal de komende jaren alleen maar toenemen. Dit speelt dus een belangrijke rol in de stijging van de energieprijs. Tevens speelt ook gemakzucht een belangrijke rol, het gemakkelijk aan energie komen is steeds belangrijker. Daarom speelt informalisering een steeds grote rol binnen onze samenleving. Door het gemakkelijk aan energie komen, wordt de vraag naar energie steeds groter en zal er nog meer energie verbruikt worden. 6.3.5 Trend 5: Afhankelijkheid van energie Informatisering We komen in een steeds energieafhankelijkere samenleving. Dit betekend dat energie een steeds grote rol gaat spelen en eigenlijk onmisbaar aan het worden is. De driving force hierachter is informatisering. Technologie wordt in deze maatschappij alleen maar belangrijker, overal zie je technologische ontwikkelingen de “grond uitkomen”. Dit maakt ons als wereld alleen nog maar kwetsbaarder, want we worden nu namelijk nog afhankelijker. 6.3.6 Trend 6: Hoog complexe samenleving Informatisering en Beheersing, controle en regulering. De samenleving in Nederland wordt steeds veeleisender en ook steeds ingewikkelder. Wij leven in een tijd waarin technologie verschrikkelijk belangrijk is. Echter, dit laat gelijk de kwetsbaarheid zien van onze samenleving. Door de verspreiding van alle technologische ontwikkelingen wordt energie alsmaar belangrijker. Daarnaast is energie ook te allen tijde bereikbaar voor de consument. Mocht de energie wegvallen, dan heeft men een groot probleem. Dit komt omdat de technologische ontwikkelingen zich in de samenleving sterk hebben verspreid. Daarnaast spelen beheersing, controle en regulering een belangrijke rol als drijfkracht. Omdat onze samenleving steeds ingewikkelder wordt zullen ook de regels toenemen die toezicht houden op het verbruik van energie en duurzaamheid van energie. Er zullen steeds meer regels komen die van toepassing zijn op het verbruik van energie. Denk hierbij aan energielabels.



6.3.7 Trend 7: Innovatie op het gebied van duurzame energie Beheersing, controle en regulering Om duurzame energie te gaan gebruiken in de toekomst zal eerst de “juiste energie” moeten worden “uitgevonden”. Er zijn op dit moment veel ontwikkelingen gaande die bezig zijn om duurzame energie te produceren. Een drijvende kracht hierachter zijn de steeds scherpere regels en controle op het gebied van energieverbruik. Steeds meer, niet duurzame energie, worden verboden. Denk hierbij aan het verbieden van niet‐spaarlampen. 6.3.8 Trend 8: Overgangsperiode van verticaal naar horizontaal. Informalisering De industriële productie zal naarmate de tijd vordert steeds meer afnemen. De samenleving zal dichter naar elkaar groeien. Zo wordt bijvoorbeeld de creatieve sector steeds belangrijker. Een belangrijke drijvende kracht hierachter is de informalisering. De hiërarchie in de samenleving verdwijnt. De verticale samenleving, waarin een duidelijke onderscheiding tussen lagen is de zien zal verdwijnen voor een horizontale samenleving. Waarin men meer gelijk is met elkaar.



7 Economie De volgende paragrafen zullen in het hoofdstuk economie aan de orde komen:

- Samenvatting over economie - Belangrijkste trends binnen de economie - Driving Forces - Koppeling trend met ons scenario

7.1 Samenvatting thema Economie Economie speelt een enorm belangrijke rol binnen onze samenleving. Ook op het gebied van economie zijn een aantal belangrijke trends te onderscheiden die van zeer grote invloed zijn. Aan de hand van dit thema kunnen we 5 trends onderscheiden. Deze trends hebben grote invloed op de ontwikkeling van de economie. In dit onderwerp onderscheiden we de volgende trends:

- Begrotingscrisis - Schulden - Werkloosheid - Stijging huizenprijzen - Opkomst China en India

Nederland bevindt zich een economische crisis. Deze crisis in zichtbaar een heel Europa een heeft zijn oorsprong in Amerika. Dit is duidelijk zichtbaar in de trends. Nederland kampt met een begrotingstekort, schulden, er is een stijging in de werkloosheid en ook de huizenprijzen stijgen. De komende jaren ondervindt Nederland nog steeds last van de crisis waarin het nu zit. Daarnaast zal Nederland en de Europese Unie voorbijgestreefd worden door de zogeheten BRIC‐landen. Voor Nederland is het nu zaak om te herstellen van de crisis en vooruit te kijken naar de economie van de toekomst.



7.2 Trends binnen de Economie Economie speelt een belangrijke rol binnen onze samenleving. Zeker in de tijd waarin we nu leven is de economie dagelijks in het nieuws. In deze paragraaf zal worden ingegaan op de belangrijkste trends die op het gebied van economie spelen binnen onze samenleving. Deze trends ontstaan echter niet zomaar en hebben verschillende driving forces als drijvende factor achter deze trend. Deze driving forces zullen in de volgende paragraaf worden besproken. Aan de hand van dit thema kunnen we 5 trends onderscheiden. Deze trends hebben grote invloed op de ontwikkeling van de economie. In dit onderwerp onderscheiden we de volgende trends:

- Begrotingscrisis - Schulden - Werkloosheid - Stijging huizenprijzen - Opkomst China en India

Iedere trend zal worden toegelicht en aangegeven worden waar deze trend door is ontstaan. 7.2.1 Trend 1: Begrotingscrisis Nederland heeft te maken met een begrotingscrisis. Het begrotingstekort is inmiddels opgelopen tot 4,1 procent. Met deze cijfers is de noodzaak tot het versterken van de economie enorm groot. ‘’ Maatregelen en hervormingen zijn nodig die niet alleen geld opleveren maar die ook perspectief bieden om beter uit deze economische zware tijd te komen.’’ Aldus minister Verhagen. Er moet gezorgd worden dat Nederland uit deze crisis komt voordat er teveel mensen werkloos worden en de Europese Unie Nederland op de vingers tikt. Een begrotingstekort ontstaat als de uitgaven van de Rijksoverheid in een jaar hoger liggen dan de inkomsten. De inkomsten bestaan uit de heffing van directe en indirecte belastingen, en niet‐belastingontvangsten (dividenden uit staatsdeelnemingen en in Nederland vooral aardgasbaten). De uitgaven bestaan uit de bestedingen van de ministeries. Het ministerie van Financiën financiert de staatsschuld door het uitschrijven van obligaties op de kapitaalmarkt. Aan het eind van de looptijd moet een obligatielening worden afgelost. Als de overheidsuitgaven hoger zijn dan de inkomsten, dan moet het af te lossen bedrag opnieuw geleend worden. Ook de aflossingen die gedaan worden op de staatsschuld behoren tot de uitgaven.



7.2.2 Trend 2: Schulden Ook in Nederland hebben steeds meer mensen schulden. De oorsprong van deze schulden ligt in Amerika. De hypotheekcrisis daar is inmiddels overgewaaid naar de rest van de wereld. De hypotheekcrisis in Amerika zorgde ervoor dat mensen tegen een enorm lage rente geld konden lenen en hypotheken konden afsluiten. Hierdoor werden veel producten gekocht. Uiteindelijk kwamen de banken in de problemen omdat zij het geld niet meer konden garanderen. De bankencrisis was een feit. Ook in Europa ontstond een bankencrisis, met de DSB‐bank in Nederland als voorbeeld. In de tijd dat het makkelijk was om geld te lenen bij de banken hebben nog steeds veel mensen schulden openstaan. Dit zorgt er voor dat banken schulden hebben en uiteindelijk hele landen te kampen hebben met schulden die ze niet meer kunnen aflossen. Deze schulden zullen ook de komende jaren nog niet afgelost zijn. 7.2.3 Trend 3: Werkloosheid De werkloosheid in Nederland loopt richting de half miljoen halverwege 2012. Bijna de helft van dit aantal woont in de Randstad. Zuid‐Holland telt volgend jaar de meeste werklozen met een gemiddelde van 117.000. In de tweede helft van 2011 is het aantal werklozen snel toegenomen, tegelijk met een krimpende economie. De regionale verschillen zijn wel groot. Zo zal de werkloosheid in Groningen volgend jaar naar verwachting boven de 9 procent uitkomen. Ook Drenthe en Zuid‐Holland zitten met een bovengemiddelde werkloosheid. Door de economische crisis waar Nederland zich nu in bevindt en alle bezuinigingen die worden doorgevoerd is het lastig om aan een baan te komen. De overheid creëerde voorheen in bepaalde sectoren werkgelegenheid, maar door de crisis is hiervoor geen geld beschikbaar. Met als gevolg de stijging van de werkloosheid in Nederland. Verwacht wordt dat deze in 2012 nog verder zal toenemen.



7.2.4 Trend 4: Stijging van de huizenprijzen Een trend die zich de afgelopen jaren sterk heeft ontwikkeld in Nederland is de stijging van de huizenprijzen. Het gevolg hiervan was dat mensen minder snel een huis kochten en veel huizen lang te koop stonden. Dit heeft een negatieve invloed op de economie. In 2010 en 2011 heeft de overheid willen ingrijpen door bijvoorbeeld de overdrachtsbelasting te verlagen. Dit heeft echter niet het gewenste effect gehad. In juni 2011 is deze belasting verlaagd voor een periode van één jaar. In de eerste maanden leek het effect nog positief te zijn doordat er meer huizen bezichtigd werden, maar de conclusie is toch dat het geen effect heeft gehad. Op het moment dat besloten wordt om de overdrachtsbelasting weer te verhogen naar 6 procent, kan het gebeuren dat de huizenmarkt weer een klap te verwerken krijgt. Het herstel van de Nederlandse woningmarkt verloopt langzaam. Veel woningen staan lang te koop. Maar de economie trekt voorzichtig aan, waardoor de prijsontwikkeling stabiliseert en vervolgens licht stijgt. Dit is echter op de langere termijn. Voorlopig wordt rekening gehouden met verdere dalingen. De schuldencrisis in Europa komt de situatie op de woningmarkt niet ten goede. De betaalbaarheid van een woning is aanzienlijk toegenomen sinds de economische crisis uitbrak. Maar veel mensen hebben twijfels, omdat er onzekerheid is op het gebied van overheidsbezuinigingen (denk aan de hypotheekrenteaftrek). Bovendien blijven veel verkopers vasthouden aan een te hoge vraagprijs, die niet realistisch is gezien de situatie op de woningmarkt. 7.2.5 Trend 5: Opkomst China en India Zoals Paul van Kempen aangaf in zijn college is de opkomst van landen zoals China in India erg van belang. Naast deze landen kunnen we Brazilië en Rusland ook bij de landen in opkomst tellen. De zogeheten BRIC‐landen zullen de economische grootmachten van de toekomst worden. Verwacht wordt dat in 2016 de Chinese economie, nu al een steeds belangrijker financier van de VS , de op een na grootste ter wereld wordt, na die van de Verenigde Staten. Omstreeks 2041 haalt China de VS in. Opmerkelijk is ook de opkomst van India. In 2023 zal de Indiase economie volgens de projecties al groter zijn dan de Duitse, in 2032 wordt Japan gepasseerd en vanaf dan is India op de VS en China na de grootste economische wereldmacht. Brazilië en Rusland zijn tegen die tijd groter dan de grote EU‐landen als Groot‐Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Italië.



7.3 Driving Forces In het bovenstaande onderdeel zijn de belangrijkste trends binnen het onderwerp economie besproken. Echter, deze verschillende trends hebben altijd een driving force (drijvende kracht). Deze driving force zorgt er eigenlijk voor dat deze trend ontstaat, of zichzelf verder ontwikkeld. 7.3.1 Trend 1: Begrotingscrisis Geen politieke eenheid Het feit dat er binnen de Europese Unie geen politieke eenheid bestaat heeft er voor gezorgd dat veel landen nu te kampen hebben met een begrotingstekort. Landen hanteren verschillende wetten en regels, bijvoorbeeld op het gebied van belastingen. Het gevolg hiervan is dat alle leden van de Europese Unie bijvoorbeeld een land als Griekenland van leningen moet voorzien om het land in leven te houden. Dit is een belangrijke oorzaak van alle begrotingstekorten. 7.3.2 Trend 2: Schulden Internationalisering Het feit dat de grenzen tussen de verschillende landen steeds meer vervagen heeft ervoor gezorgd dat de verschillende crisissen die hun oorsprong hebben in Amerika, zijn overgewaaid naar Nederland. De trend die zich daar ontwikkelde werd ook in Nederland overgenomen. Ook hier werd het steeds vanzelfsprekender geld te lenen dat eigenlijk niet voor handen was. Daarnaast zijn veel schulden van Nederland ontstaan door de Europese Unie. Nederland heeft steeds meer Europese belangen en is afhankelijk van de Europese Unie. Door deze belangen heeft Nederland zich steeds verder in de schulden gestoken. 7.3.3 Trend 3: Werkloosheid Informatisering Door de ontwikkeling van verschillende technologische ontwikkelingen zijn er minder arbeidsplaatsen nodig. Deze arbeidsplaatsen worden overgenomen door machines en computers. In bepaalde sectoren zijn nauwelijks arbeiders meer nodig, wat lijdt tot enorme werkloosheid. Oudere mensen zijn vaak dure krachten en krijgen als eerste het ontslag. Voor deze groep is omscholing vaak lastig, met als gevolg dat deze groep mensen langdurig zonder baan zit. 7.3.4 Trend 4: Stijging van de huizenprijzen Hypotheekcrisis De hypotheekcrisis ligt ten grondslag aan het stijgen van de huizenprijzen. Doordat mensen steeds makkelijker aan geld konden komen door het te lenen, konden mensen steeds meer geld voor huizen gaan vragen. Veel meer dan dat het huis eigenlijk waard was. Hierdoor werd de trend gezet met als gevolg dat stijging van de marktwaarde van alle huizen. Het is enorm lastig om deze prijzen weer op een realistisch niveau te krijgen en dit vergt veel tijd.



7.3.5 Trend 5: Opkomst China en India Internationalisering Doordat de markten steeds meer vervagen en grenzen steeds meer vervagen kunnen landen als China en India steeds meer in opkomst komen. Met name China is heel erg goed in het kopiëren van bepaalde producten of processen, waardoor het heel eenvoudig is zelf nieuwe producten te gaan ontwikkelen. De BRIC‐landen hebben de beschikking over grondstoffen en waar ze voorheen de kennis van andere landen nodig hadden om deze te ontwikkelen tot producten, hebben zij inmiddels zelf mensen binnengehaald die over deze kennis beschikken. Deze mensen halen zij weg uit bijvoorbeeld Europese landen. Het gevolg hiervan is dat deze landen een enorm sterke positie aan het veroveren zijn binnen de wereldeconomie omdat ze zelf alle processen in beheer hebben.



8 Trends op het gebied van sport Nederland is een sportland en een land dat zeer ondernemend is op het gebied van sport. Door sociaaleconomische en demografische veranderingen in combinatie met de laatste technologische ontwikkelingen is de sportsector groeiende. Het is daarnaast een sector die openstaat voor nieuwe innovaties. Technologische ontwikkelingen op het gebied van voeding‐, materiaal‐, informatie‐ en biotechnologie, in combinatie met human factors (ergonomie, gedrag en biomechanica) zijn de belangrijkste drijfveren voor innovaties in Nederland. Met deze combinatie onderscheidt Nederland zich ten opzichte van technologische innovaties in andere landen. Innovatieve toepassingen worden vaak eerst getest en toegepast in de topsport, waarna ze overwaaien naar de breedtesport. De komende jaren worden veel innovaties verwacht op de gebieden intelligentie en actieve sportproducten, waarbij de gebruiker centraal staat in de productontwikkeling. Daarnaast zullen er nieuwe toepassingen verschijnen die informatie‐ en communicatieprocessen tussen sporter, coach en omgeving vergemakkelijken. Er zijn een aantal trends te onderscheiden die invloed uitoefenen op de sportsector in Nederland. Hieronder worden deze trends beschreven en wordt aangegeven welke consequenties deze hebben voor de sport. De belangrijkste trends zijn:

Toename allochtonen en ouderen

Hokjesgeest verdwijnt

Ruimtegebrek in Nederland

Toename gezonde levensstijl

Mensen hebben steeds minder tijd

Wellness wordt steeds belangrijker 8.1.1 Trend 1: Toename allochtonen en ouderen De allochtone bevolkingsgroep en ouderen nemen in aantal toe. Deze doelgroep hebben specifieke wensen en eisen op het gebied van sport. Dit heeft de volgende gevolgen:

De vergrijzing doet zich vooral voor onder de jongere ouderen: de vijftigers nemen tot 2010 sterk in omvang toe (babyboomers) met 40%. Het aantal 65‐plussers neemt ook toe, maar niet zo snel.

De vergrijzing verjongt, ouderen gaan zich jonger voelen en gedragen dan hun werkelijke leeftijd. Oud en jong zijn relatieve begrippen geworden.

Groeiende allochtone doelgroep (1e en 2e generatie) met andere behoeften en levensstijlen.

Dreigende cultuurkloof in Nederland

Deze trends hebben invloed op de sportsector in Nederland, hieronder enkele voorbeelden: Populariteit etnische sportclubs groeit in bepaalde takken van sport. In andere sporttakken juist vermenging van allochtonen en autochtonen leden. Enorm potentieel ouderen en allochtonen en het huidige georganiseerde

sportaanbod sluit hier nog niet voldoende bij aan.



Ouderen zijn vooral op zoek naar sporten en activiteiten die tot een hoge leeftijd uitgevoerd kunnen worden en een sociaal karakter hebben.

Innovatie in de sport nodig om in te spelen op nieuwe behoeften (bijvoorbeeld met evenementen).

8.1.2 Trend 2: Hokjesgeest verdwijnt De levensloop steeds minder voorspelbaar en mensen willen zelf invulling geven aan hun leven. De hokjesgeest in Nederland verdwijnt. Mensen willen hun eigen identiteit bepalen en niet tot de massa behoren, waar dit vroeger wel het geval was. Goede voorbeelden hiervan zijn kerken en politieke voorkeuren. In deze tijd wil iedereen vrij zijn. Dit heeft de volgende gevolgen:

Traditionele familiestructuren verdwijnen Geen vaste levensloop Enorme keuzevrijheid op allerlei gebieden Vervluchting vrije tijd Vergrijzing verjongt Jeugd sneller volwassen Onvoorspelbaar consumentengedrag en vrijetijdsbestedingspatroon Zapp‐cultuur

Deze trends hebben invloed op de sportsector in Nederland, hieronder enkele voorbeelden:

Maatwerk nodig om sporter/vrijwilliger aan te trekken en vast te houden Kennis over behoefte/gedrag sporters cruciaal Vervaging grenzen van de sport ‐ mix van sport en sportgerelateerde activiteiten Groei sportvakantie markt & avontuurlijke sporten Sporters zoeken steeds vaker korte termijn verbindingen zonder verplichtingen,

bijvoorbeeld een loopgroep ter voorbereiding van een marathon. 8.1.3 Trend 3: Ruimtegebrek in Nederland In Nederland is ruimte gebrek. Door de toename van het aantal wegen en huizen verdwijnt steeds meer natuurgebied, waar veel sportfaciliteiten gelegen zijn. Deze gebieden zijn dus kostbaar en krijgen mogelijk een andere invulling.

De verstedelijking van Nederland legt een zware druk op de beschikbaarheid van ruimte

Transportsector moet op zoek naar nieuwe wegen Fileproblematiek Groene hart onder druk

Deze trends hebben invloed op de sportsector in Nederland, hieronder enkele voorbeelden: Groei verenigingen is vaak beperkt door ruimtegebrek. Gedwongen verhuizingen accommodaties (buiten de stad). Efficiënte benutting faciliteiten noodzakelijk voor locatieprobleem verenigingen:

multi‐functionele voorzieningen en clustering van voorzieningen. Deze trend stimuleert samenwerking georganiseerde sport met bedrijven en

overheid



8.1.4 Trend 4: Toename gezonde levensstijl Een gezonde levensstijl wordt steeds belangrijker voor veel mensen. Een gezonde levensstijl is je eigen verantwoordelijkheid. Daardoor zijn roken, ongezond eten en drinken steeds meer een taboe binnen de Nederlandse samenleving.

Je bent wat je eet is het motto Samenleving stimuleert niet alleen een gezonde leefstijl maar keurt ongezonde

levensstijlen openlijk af Veel bedrijven stimuleren beweging en gezond eten: meer beweging van

werknemers leidt tot minder ziekteverzuim Obesitas wordt maatschappelijk probleem Focus op preventie


Gezondheid en conditie belangrijkste reden om te sporten Sport wordt gezien als een maatschappelijk nut en daarom sterk gestimuleerd. Opkomst sport in bedrijfsleven Verzekeringen bieden kortingen op abonnementen sportscholen of hebben hun

eigen fitnessclubs (Achmea Health Center) 8.1.5 Trend 5: Mensen hebben steeds minder tijd Meer mensen hebben steeds minder tijd voor dingen. Mensen zijn druk met werk en bezigheden naast hun werk. Daarnaast besteden mensen steeds vaker ook buiten werktijd aandacht aan het werk door de ontwikkeling van de smartphones.

Deze trend geldt vooral voor de leeftijdscategorie 20‐50 jaar en hun kinderen Tijd is een schaars goed geworden De consument stelt hoge kwaliteitseisen: "Omdat ik het waard ben" Vervluchting van de vrije tijd: De beschikbare tijd en geld wordt over steeds meer

goederen en activiteiten uitgesmeerd. Men doet van alles maar vaak gedurende een korte periode

Gemak als belangrijk keuzemedium Last minute planning One stop shopping


Flexibiliteit sportaanbod noodzakelijk, men wil sporten wanneer het hen uitkomt Sporter is bereid te betalen voor hoge kwaliteit van het sportaanbod

Professionalisering van de recreatie industrie Professionalisering van de sport vanwege kwaliteitseisen (op het gebied van

accommodaties, bestuur) Hogere eisen aan aanbod vrijwilligerswerk Sporters steeds meer op zoek naar one stop shopping Innovatie technologie om tijd en kosten te besparen, bijvoorbeeld fitnessles vanaf je

pc



8.1.6 Trend 6: Wellness wordt steeds belangrijker Wellness gaat verder dan gezondheid en bewegen, het gaat om de juiste balans in het leven. Het wordt steeds belangrijker je leven zo inrichten en afstemmen dat alles in balans is en je optimaal kan presteren.

Genieten van het leven is waar het om gaat Kwaliteit van het leven verhogen Vercommercialisering van het goed voelen: van food tot reizen tot en met

vitaminepreparaten Innovatie op het gebied van voeding/faciliteiten Opkomst fitness centers met sport en ontspanning onder een dak Reactie op mentale ziektes als overspannendheid, burn‐out, depressie,

slapeloosheid: consument wil ontstressen Opkomst bio‐producten Spiritualiteit, zingeving Personal coaching


Sporter wil niet alleen sporten, maar ook beleven: sociale redenen, ontspanning, ontsnappen aan het leven van alledag, ontlading

Mix van sport‐ en sportgerelateerde activiteiten Sport wordt spel en fun: "Play" van Nike Het klassieke sportaanbod focust voornamelijk op fysieke inspanning en voldoet

onvoldoende aan wellness. Er worden dus nieuwe sporten ontwikkeld



9 Conclusie In dit hoofdstuk zal in het kort te conclusie per thema worden weergegeven, en welke trends een belangrijke rol spelen binnen de verschillende thema’s De wereld verandert, en trends spelen daar een zeer belangrijke rol bij. Dat hebben we geleerd tijdens dit vak. De verschillende thema’s zijn onderhevig aan verschillende trends. Sommige trends gedreven door de bekende driving forces, sommige trends gedreven door andere drijvende krachten binnen de samenleving.

9.1.1 Gezondheid Gezondheid, een fascineren en interessant thema. De laatste 50 jaar zijn wij verschrikkelijk gegroeid. Niet alleen op het gebied van de gezondheid, maar ook op het gebied van preventie van de gezondheid . Binnen de “huidige” gezondheid zijn er enkel interessant trends te signaleren. Vooral de telezorg en social media zal de komende jaren sterk toenemen, tegenwoordig zoekt men eerst op internet of social media op wat men heeft. Vervolgens plant men pas een bezoek bij de doktor. Daarnaast zal ook de vergrijzing in de maatschappij toenemen, een trend die al jaren bezig is en verder niet direct toelichting nodig heeft. Als laatste interessant en zeer belangrijke trend is de ontwikkeling van slimme geneesmiddelen. Door de internationalisering en informatisering kunnen wij op steeds grotere schaal, betere medicijnen ontwikkelen. Deze medicijnen zijn nu ook sneller “aan de andere kant van de wereld”. Daarnaast zijn er ook onderzoekers die samenwerking om betere en slimmere geneesmiddelen te ontwikkelen. 9.1.2 Economie Binnen de economie heerst een grillige cultuur op dit moment. Het zijn slechte tijden, voor bedrijven, consumenten maar tevens ook voor de banken. Op dit moment heersen er 3 belangrijke trends die op dit moment gaande zijn in de samenleving. Deze trends zijn als volgt; Trend 1: Begrotingscrisis, Trend 4: Stijging van de huizenprijzen en trend 5: Opkomst China en India (voor meer informatie over deze trends verwijs ik u graag door naar de toelichting op het thema eerder in deze paper). Als we gaan kijken welke belangrijke driving forces samenhangen met deze trends spelen vooral de internationalisering en hypotheekcrisis een belangrijke rol. Daarnaast is er binnen de wereld geen politieke eenheid, dit zorgt voor eenheidsworsten met als mogelijk gevolg een begrotingstekort. 9.1.3 Duurzaamheid Het duurzaamheidprobleem in de wereld wordt steeds groter en er zal ingegrepen moeten worden wil men de wereld “redden”. Binnen de huidige wereld heersen enkele belangrijke trends die onderdeel zijn van het duurzaamheidsprobleem. Wij leven in een age of plent, wij hebben alles tot onze beschikking en zijn onze wereld aan het uiputten. Zonder er bij na te denken zijn wij niet duurzaam genoeg en verbruiken wij nog volop. Vooral de economische ontwikkeling is hierin belangrijk, echter deze ontwikkeling eist wel haar tol voor alle bronnen. Daarnaast behoren wij tot een complexe samenleving, het is doodgewoon dat er energie is. Wanneer er geen energie kan dat catastrofale gevolgen hebben voor de economie. Naast de afhankelijkheid van energie blijven wij ook volop onze eindige bronnen



verbruiken. Wanneer wij dat blijven doen hebben wij over 50 jaar geen olie meer in ons bezit. Daarom speelt er sinds kort een andere trend, namelijk het uitvinden van duurzame en milieu vriendelijke bronnen. 9.1.4 Vrije tijd In de vrije tijd wordt de koppeling met vroeger steeds belangrijker. De authenticiteit speelt hierin een belangrijke rol. Tegenwoordig vindt de toerist het belangrijk dat men waardes van vroeger terugziet. Dit probeert de stad ook uit te stralen met haar evenementen. Zo probeert den Bosch, de schilder van vroeger terug te laten komen in haar huidige evenementen. Niet allen authenticiteit speelt een belangrijke rol, ook de consument/toerist heeft minder tijd en probeert haar vrije tijd efficiënter in te delen. Wanneer men vrije tijd heeft probeert men hierbij zo efficiënt mogelijk te zijn.



10 Bijlage, Opdrachtenreader

10.1 Onderwijsweek 1 (30 jan ‐5 feb.) Gezondheid

1. Benoem de belangrijkste trends uit het webcollege? - Stijging aantal chronisch zieken. - Meer 50 plussers. - Slimme geneesmiddelen. - Telezorg en social media. - Meer orgaantransplantatie - Preventie, mensen worden meer attent gemaakt op “BRAVO”. - Depressiviteit, is de nieuwe volksziekte nummer een. - terugkeer infectieziekten - kosten stijgen sneller dan nationaal inkomen. - Langere levensduur

2. Zoek via www.nos.nl, www.rtlnieuws.nl, www.cnn.com of een andere nieuwssite naar

filmpjes (nieuwsitems) die te maken hebben met gezondheidsvraagstukken.

A. Nieuwsitem 1: http://nos.nl/video/308267‐parkinsonnet‐organisatie‐zorg‐patienten‐kan‐beter.html

B. Aanleiding voor het filmpje is de groeiende ziekte Parkinson, een ziekte die veel vormen van zorg vraagt en waardoor veel mensen die werkzaam in de zorg zijn onvoldoende kennis hebben over de ziekte en hoe daar mee om te gaan. Daardoor is ParkinsonNet opgericht, een website die mensen met Parkinson in contact brengt met artsen die speciaal gespecialiseerd zijn in de ziekte Parkinson. Hierdoor worden patiënten beter geholpen.

C. Dit heeft te maken met de trend: Meer 50 plussers. Hoewel de ziekte van Parkinson ook bij jonge mensen voorkomt, wordt de kans om de ziekte van Parkinson te krijgen bij het ouder worden steeds groter (de ziekte treft gemiddeld 3 op de 1000 mensen, van de 70+‐ers 20 op de 1000).

A. Nieuwsitem 2: http://www.rtl.nl/xl/#/u/5d504466‐d174‐401a‐be69‐b65f7a076e57/ B. In Nederland zijn er steeds meer mensen met overgewicht. Mensen worden steeds

dikker en de buikomvang van de mensen worden steeds groter. Het overgewicht is erger bij de vrouw dan bij de man.



C. Als gevolg van de preventie die niet goed op orde was. Veel mensen wisten niet van

diabetes. Met preventie hadden deze mensen wellicht een gezondere leefstijl gehad. A. Nieuwsitem 3: http://edition.cnn.com/video/#/video/health/2012/02/04/gupta‐henry‐

louis‐gates.cnn?iref=videosearch

B. Afro‐amerikanen worden meer gepushed om DNA materiaal af te staan voor onderzoek. Door dit te analyseren kan er een beter beeld gevormd worden over een verhoogd risico op bepaalde ziektes binnen deze groep.

C. Dit heeft te maken met de grote zorginnovatie. Zorginstanties proberen een beter beeld

te krijgen van ziektes en remedies. De instrumenten die zij hiervoor gebruiken ontwikkelen zich, maar de ook de wijze waarop zij informatie vergaren. In de geval is dit dus het onderzoek naar een verhoogd risico of ander DNA beeld van een bepaalde populatie.

3. Bekijk het korte filmpje van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg: ‘Zorg 2.0’.

A. Beschrijf beknopt welke trend hier geschetst wordt. De trend die hier geschetst wordt is de telezorg. In de huidige situatie heeft de zorgverlener de kennis. De patiënt komt naar de zorgverlener voor de kennis die hij/zij heeft. Op dit moment staan de zorgverlener en zorggebruiker nog zelfstandig in het zorgveld. Echter, het zorgveld is sterk aan het veranderen. In deze trend wordt aangegeven dat internet wordt gebruikt door patiënten. Zij verenigingen zich en delen via het internet ervaringen met elkaar. Via het internet worden ervaringen, kennis en informatie gedeeld. Via dit internet wordt de zorgverlener en de zorggebruiker steeds meer een team in de gezondheidszorg. In deze trend zijn mogelijkheden zoals een online consult, online afspraken maken en online een dossier bijhouden. Dit vergemakkelijkt voor de patiënt de zorg.

B. Beschrijf de voor‐ en nadelen van deze trend? A. De nadelen aan het internet in de zorg (telezorg) zijn als volgt: - Regels - organisatie - Wetten - Privacy - Financiering

De overheid speelt een belangrijke rol om deze nadelen tegen te werken.

B. Voordelen van gezondheidszorg web 2.0 - Efficiënter - Patiënt gerichter - Transparanter, door meningen van andere personen krijgen patiënten een

transparanter overzicht van een mogelijke ziekte.



- De zorg vergemakkelijkt voor de patiënt, door het internet is consult voor de patiënt makkelijker.

4. Bekijk de TEDTalk (20 min) van Jamie Oliver over opvoeding & gezond eten. In de film

schetst hij een ontwikkeling die hij wil keren. Beschrijf de ontwikkeling waar hij zich zorgen over maakt.

Dat steeds meer doodsoorzaken te wijden zijn aan overgewicht/dieetgerelateerde ziektes. Amerika is hierin het “slechte” voorbeeld en andere landen volgen Amerika.

C. Start met je groep een forum discussie (via mail of via een community). Onderwerp van

discussie is of de trend die hij beschrijft zich door zal zetten of dat er juist een (door hem bepleite) tegenbeweging komt. Ieder groepslid neemt deel aan deze discussie en jullie zijn verplicht op elkaar te reageren. De discussie versterkt wanneer jullie verwijzen naar zijn argumenten en naar zelf bestudeerde bronnen. Kopieer de discussie achter in de reader.

Zie einde week 1 D. Trek je conclusie hieruit. Zie einde week 1

5. Economische ontwikkelingen en gezondheid hebben met elkaar te maken. Beschrijf

zowel de positieve als negatieve gevolgen van economische vooruitgang. Maak hierbij gebruik van statistische gegevens van de website gapminder.org, maar ook van ander bronmateriaal. Positief: ‐ Toename van nieuwe technologische ontwikkelingen. Meer mogelijkheden tot goede zorg. Negatief: ‐ De zorgsector legt een steeds groter beslag op de Nederlandse economie. De zorgkosten stijgen sneller dan de inflatie. Het volgende kabinet moet daarom extra bezuinigen om zijn financiën op orde te houden.

http://www.kennisportal.com/main.asp?ChapterID=5285 http://vorige.nrc.nl/economie/article1692161.ece/Zorg_groeiend_probleem_voor_economie



6. Breng alle door jullie benoemde trends onder bij de aangereikte ‘driving forces’. Of zijn er volgens jullie andere driving forces van invloed? Beargumenteer het antwoord.

1. Trend: Meer 50 plussers (vergrijzing):

a. Driving Force: Nadruk op (medische) veiligheid. Omdat: Door de vergrijzing is meer zorg nodig en neemt de focus op (medische) veiligheid toe. Hierbij moet je denken aan de zorg omtrent medicijnen. 2. Trend: Preventie BRAVO:

a. Driving Force: Eigenzinnig/gemakzuchtig gedrag, scherpere sancties

Omdat: Mensen zijn minder bezig met zijn of haar gezondheid, waardoor deze trend steeds belangrijker wordt. Dit is ontstaan vanuit gemakzucht en men is dus minder bezig met zijn/haar gezondheid. 3. Trend: Zorginnovatie:

a. Driving Force: Nadruk op (medische) veiligheid. Omdat: De zorginnovatie speelt in op de behoefte naar veiligheid die een steeds belangrijkere rol begint te krijgen. Door het vergaren van kennis over verschillende ziektes groeit dit gevoel van veiligheid. Ziektes waaraan familie en vrienden zijn overleden, kunnen door deze kennis namelijk beter bestreden worden.

7. Zijn er n.a.v. de klassikale bespreking nog ontwikkelingen die tot nu toe hier niet

beschreven zijn? Zo ja, noem deze hier (een verwijzing naar het college is voldoende) en breng deze ook nog onder bij een ‘driving force’.

Ja, depressiviteit is sinds kort volksziekte nummer 1. Toelichting: De driving force die hiertoe behoort is de tegenkracht van individualisering. Deze driving force gaat voornamelijk om het zelf vormgeven van je leven. Hierdoor is men minder afhankelijk van andere personen of instanties. Máár, de druk om nu een juiste keuze te maken wordt extra groot omdat men dit individueel moet vormgeven. Depressiviteit kan hier een gevolg van zijn.



Discussie forum



Conclusie: Wij zijn van mening dat de trend zich zal voortzetten en dat het een nog groter wereldwijd probleem zal worden. Dat komt o.a. door de individualisering van de samenleving, de gemakzucht omtrent gezondheid en de overvloed van keuze/aanbod in supermarkten, horeca etc. Paul Jacobs en Marije Leijenaar hebben zich niet in deze discussie gemengd, omdat na de eerste les de groepen nog niet helemaal duidelijk waren. Zij hebben echter de discussie gevoerd in hun “oude” groep.



10.2 Onderwijsweek 2 (6‐12 feb.) vrije tijd

1. Benoem de belangrijkste trends uit het webcollege 1. Pseudo events, een evenement dat vooral wordt gehouden voor de media aandacht die

het evenement heeft/krijgt. Verder heeft het evenement geen directe functie.

2. Geschiedenis wordt getransformeerd in erfgoed, dit wordt verkocht aan de toerist (historie van vroeger is nu belangrijk)

3. De vrije tijd wordt groter en belangrijker in de maatschappij 4. Het aantal werkuren in tegenstelling tot 1830 is verlaagd, men heeft meer tijd voor vrije

tijd in de maatschappij. 5. Vrije tijdsbesteding wordt meer individualistischer dan socialister (vrije tijd besteedt men

meer alleen). 6. De toename van anywhere anytime technologie zoals BB, FB PDA zorgt ervoor dat men

te allen tijde in contact staat met werk en daardoor sneller overwerkt raakt. 7. De verlaging van tijd voor vrije tijd, gaat gepaard met meer vrijetijdsbesteding. En dus

niet minder zoals je dat zou kunnen verwachten. 8. Vrijetijdsbesteding is geldintensief, je betaald dus veel, voor relatief weinig vrije

tijdsbesteding. 9. vrije tijd staat steeds meer onder druk, hierbij speelt anywere anytime technologie een

belangrijke rol.



2. Het Sociaal Cultureel Planbureau (www.scp.nl) houdt gegevens bij over de (vrije)tijdsbesteding van Nederlanders. Ga op zoek naar een publicatie van het SCP waarin ontwikkelingen over de hoeveelheid vrije tijd en de besteding van de vrije tijd worden beschreven. a. Noem de belangrijkste ontwikkelingen - Totale vrije tijd is gekrompen met ongeveer 3 uur per week. - Het veranderde aantal uren vrije tijd dat mensen buitenhuis besteden is hetzelfde

gebleven. Mensen brengen tegenwoordig dus een groter deel van hun vrije tijd buitenshuis door.

- (De auto is veruit het meest gebruikte vervoermiddel in de vrije tijd.) b. Beschrijf waar deze door veroorzaakt worden (geef hierbij duidelijk de bronvermelding aan). - Filevorming, bijvoorbeeld voor een bezoek aan een concert, dierentuin of museum.

http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2011/Eropuit/Vrijetijdsmobiliteit

‐ Vrije tijd besteed men meer binnen de regio, met name voor activiteiten in het verenigingsleven, voor hobby’s of cursussen, en voor sportieve activiteiten legt men kortere afstanden af. http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2011/Eropuit/vrijetijdsmobiliteit ‐ Nederlanders zijn meer aan het werk, en dan vooral de vrouwen. http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2011/Eropuit/Hoeveelheidvrije tijdgedaald



3. Een duurzame trend in de vrijetijdssector is dat vrijetijdsbesteding steeds meer een belevenis moet zijn. Bedrijven binnen en buiten de vrijetijdssector maken hier veel gebruik van in hun marketing. Dit wordt uitgelegd in het filmpje over de ‘experience economy’ a. Geef twee voorbeelden van experiences in de vrijetijdssector (experiences in itself) en buiten de vrijetijdsector (experience to promote a good or service). Experiences in itself 1. De CL finale bezoeken als neutrale toeschouwer. Je gaat naar de wedstrijd om de magie

van een wedstrijd op het allerhoogste niveau te ervaren. 2. Efteling, door de magie van het attractiepark zoals de sprookjes. Je beleeft het

attractiepark ieder jaar weer door een apart thema. Experience to promote a good or service 1. Een rondleiding door het voetbalstadion van FC Barcelona. b. Maak hierin duidelijk onderscheid in het product, de dienst, en de belevenis. Champions league finale

- Product; passive participation, het gaat hierbij om het volgen van de Voetbalwedstrijd .

- Dienst; Naarmate je meer betaald voor een kaartje. Des te beter is de plaats in het stadion. Dit geldt ook bij de business tribune, waar mensen die veel betalen gratis kunnen drinken en tevens de spelers kunnen ontmoeten na afloop van de wedstrijd (VIP). Door een goede wedstrijd leveren de sporters een belangrijke bijdrage aan de dienst, “waar voor je geld”.

- Belevenis; door het goede voetbal, aardigheid van het personeel en een unieke plaats in het stadion kan de belevenis van de wedstrijd uniek worden.

Efteling

- Product; Immersion (onderdompeling), belangrijk bij de efteling is dat iedere persoon de “ondergedompelt” wordt in de activiteit. Het gaat hierbij ook om dat iedere persoon de activiteit anders ervaart.

- Dienst; Je auto kan je gratis parkeren, lange wachtrijen worden voorkomen, er zijn veel bezienswaardigheden. Het personeel is vriendelijk, wil jou verblijf zo aangenaam mogelijk maken.

- Belevenis; door gastheerschap van het personeel, het verblijf zo leuk mogelijk maken en iedereen altijd behandelen met een lach op het gezicht. Dat zorgt voor een unieke belevenis in de efteling.

Rondleiding

- Product; Active participation, het gaat hierbij een activiteit waarbij men de activiteit daadwerkelijk uitvoert.

- Dienst; je krijgt een uniek kijkje in de keuken van het stadion. Men probeert jou rondleiding zo aangenaam mogelijk te maken, en wil je behandelen als een unieke bezoeker.

- Belevenis; door een uniek kijkje in de keuken wordt de belevenis uniek en heb jij het gevoel dat je uniek bent. Je beleeft de rondleiding als een “speler” van FC Barcelona.



4. Een andere ontwikkeling is dat vrijetijdsgedrag en ‘social media’ steeds meer met elkaar verweven raken. Greg Richards schrijft in zijn oratie: “ The development of the network society has linked people together virtually, but rather than replacing face‐to‐face contact, it seems to have heightened the need for physical co‐presence.” Koningin Beatrix ziet dit anders. Zij waarschuwt in haar kersttoespraak in 2009 dat virtuele contacten de kwaliteit van onderling contact schaadt. Elk groepslid schrijft een persoonlijke column (ongeveer een half tot 1 A4) waarin hij/zij reageert op de kerstboodschap van de Koningin door het op de eigen situatie te betrekken. Column Marije Leijenaar De koning liet in 2009 weten dat zij niet blij is met de nieuwe technologieën, zoals Hyves, Facebook en Twitter. Zij denkt dat mensen met deze nieuwe middelen minder persoonlijk contact zullen hebben. Ik geef onze Koningin hiermee gelijk. Even snel een bericht sturen of alles goed is, is tegenwoordig veel makkelijker dan naar iemand toe gaan om te vragen of alles goed is. Mensen worden hier lui van, omdat ze niet meer naar iemand toe gaan. Als er een bericht naar iemand wordt gestuurd om te vragen of het goed gaat, kan diegene makkelijk terug sturen dat het allemaal prima gaat. Maar wie weet nou of dat waar is. Je ziet diegene niet dus je weet het ook niet zeker. Het kan zo maar zijn dat het heel slecht gaat, maar via een berichtje kom je daar niet achter. Ik vind het belangrijk dat er persoonlijk contact blijft. Zonder persoonlijk contact zullen er geen normale gesprekken meer gevoerd kunnen worden. Over een paar jaar weten mensen misschien niet eens meer hoe ze op een normale manier met elkaar moeten communiceren over de algemene gebeurtenissen. Stel je voor dat er overlijdt een vader van een vriendin van je. Je bent te lui om de deur uit te gaan om haar te steunen en besluit een sms te sturen. Je doet dit, omdat het toch al zo normaal is. Terwijl iemand juist op dat moment persoonlijk contact erg nodig heeft. Kortom, laat het persoonlijk contact in goede staat en blijf je familie, vrienden en kennissen opzoeken zodat je met je eigen ogen kan zien dat alles goed gaat. Een persoonlijk gesprek zegt zoveel meer dan een bericht zonder elkaar te zien. Marije Leijenaar



Column Pim Broere In de kersttoespraak van 2009 reageert Koningin Beatrix op de technologische ontwikkelingen en welke invloed deze hebben op het gedrag van mensen. Mensen benaderen elkaar niet meer zo persoonlijk als vroeger. Denk aan de ontwikkelingen als sms, whatsapp en ping. Mensen zien elkaar steeds minder en het contact wordt onpersoonlijker. Maar zit de jeugd van tegenwoordig hier nog wel op /te wachten? Is het niet zo dat je juist vaker maar minder intensief contact hebt met iemand? Een goede vriend van je die op grote afstand woont kan je via de nieuwe ontwikkelingen vaker spreken dan je normaal zou kunnen. Mensen hebben steeds minder tijd om naar elkaar te reizen en tijd voor elkaar vrij te maken. Via een kort whatsapp gesprek kun je toch van jezelf laten horen en vragen hoe het gaat met diegene. Op deze manier kun je in een kort tijdsbestek met meerdere vrienden contact hebben dan dat je voorheen kon. In de toekomst zullen de mensen steeds minder vrije tijd hebben. Werk zal steeds belangrijker worden. Hierdoor is het belangrijk dat mensen bijvoorbeeld tijdens het werk contact kunnen hebben met vrienden en elkaar ontmoeten wanneer er echt tijd voor is. Hierdoor voorkom je gehaaste afspraken en heb je oprecht tijd voor elkaar wanneer je elkaar ziet. Pim Broere Column Paul Jacobs Ik ben het grotendeels eens met Greg Richards, de ontwikkeling zorgt ervoor dat mensen meer met elkaar in contact blijven. De drang om elkaar te zien of ontmoeten wordt gestimuleerd door deze ‘online gesprekken’, vind ik persoonlijk. Het geeft een gevoel dat je een aantal vriendschappen aan het verwaarlozen bent door het te houden bij een kort gesprek. Ook doordat je het de mogelijkheid geeft om met meer vrienden in contact te blijven is belangrijk, waarbij het extreem lastig blijft om vrienden te blijven met je oude basisschoolvrienden. Al begrijp ik dat onze generatie iets ouder is en niet altijd social media tot zijn beschikking heeft gehad, wat mijn angst brengt voor de toekomst. Kinderen die worden opgegroeid met smartphone’s en social media lijken me steeds asocialer te worden al kan dit ook door andere redenen komen. Soms zie ik nu al wel eens voorbij komen dat mensen naast elkaar zitten en zo hun gesprek voeren, wat mij brengt bij koningin Beatrix, zij heeft heel zeker een sterk punt. Sociaal contact wordt verwaarloosd wat kan leiden tot veel onzekerheid in het sociale leven. Maar zoals ik al zei, als ik uit eigen ervaring moet spreken dan stimuleert het mij om weer met oude bekenden af te spreken die ik zonder social media niet eens meer zou kennen. Paul Jacobs



Column Jacky Buijnsters Ik vind dat er een kern van waarheid zit in wat Beatrix zegt in haar Kersttoespraak. Naastenliefde is belangrijk en wordt in de huidige maatschappij nog wel eens onderschat of over het hoofd gezien. De individualisering wordt aangehaald als voorbeeld, omdat mensen steeds meer met zichzelf bezig zijn. De samenhorigheid is wat minder geworden in het echte leven, omdat het zich meer en meer afspeelt in het “virtuele” leven. De contacten zijn er nog wel, maar met name via Facebook, SMS, Twitter en Whatsapp. Ik zeg niet dat dit een slechte ontwikkeling is. In mijn geval niet. Ik ben bezig met mijn studie, ik zaalvoetbal en in het weekend ben ik bij mijn ouders. Ik heb zeker genoeg vrije tijd, maar als ik geen echte vrije tijd heb, kan ik toch “socializen” met mijn vrienden, zonder elkaar te zien. En natuurlijk is het “elkaar zien” belangrijk en dat gebeurt ook! Maar het is misschien wel iets minder dan vroeger, toen je nog niet de mogelijkheid had om altijd en overal contact te hebben met al je vrienden/vriendinnen. Ik vind dat Beatrix kritisch mag zijn over de moderne communicatiemiddelen. Er zit een kern van waarheid in en ze is duidelijk in haar mening hierover. Mijn boodschap is: Vindt een goede middenweg tussen het echte en het virtuele leven. Blijf de “fysieke” contactmomenten opzoeken en kijk niet alleen naar jezelf, maar ook naar je vrienden en familie. Zij zijn een belangrijk onderdeel van je leven. Jacky Buijnsters Column Rick Haukes De individualisering in de maatschappij wordt steeds belangrijk, ook hare majesteit de koningin benadrukt dit in haar kersttoespraak van 2009. Door alle technologische ontwikkelingen staat het individu tegenwoordig voorop, men vindt het belangrijker dat men vooral met elkaar in gesprek is via de sociale media of de technologische media. Tegenwoordig zal men elkaar niet meer feliciteren, op bezoek gaan of condoleren via een persoonlijk gesprek. Bellen, whatsappen of e‐mailen staat centraal. Zal deze trend zich doorzetten? Of zal de sociale cohesie in de maatschappij weer belangrijker worden? Het moge duidelijk zijn dat iedereen zijn/haar persoonlijke leven belangrijk vind dan het leven van zijn/haar vriendinnen, iedereen stelt ’t individu voorop. Dit is een ontwikkeling die de komende jaren zich zal doorzetten. Als een grote fan van twitter en andere sociale media kan ik mij hier goed in vinden, het is tegenwoordig belangrijker om met elkaar in contact te staan via twitter, whatsapp of e‐mail. Het is namelijk niet meer interessant om elkaar te bellen, persoonlijk af te spreken of gezellig wat te gaan drinken. Ondanks mijn grote passie voor de sociale media is de ontwikkeling niet goed voor de maatschappij, een maatschappij waarin het individu steeds belangrijker wordt.



Het is tenenkrommend om te zien, maar tegenwoordig stelt men het individu voorop. Het gaat om de IK‐persoon, en niet meer om de interesse en de connectie met vrienden “real‐life”. Echter, het is de vraag hoe deze ontwikkeling zich de komende jaren zal voortzetten, spreken wij elkaar in de toekomst nog via een persoonlijk gesprek? Als je het aan mij vraagt zullen de ontwikkelingen op het gebied van technologie constant toenemen. Tevens zal de individualisering in de maatschappij doorgaan. Beide wordt gedreven door de driving forces individualisering en informatisering. Of krijgt men steeds meer de behoefte om samen te zijn, een tegenkracht dus van het individu?? Ik ben zeer benieuwd maar er is maar een manier om daar antwoord op te krijgen, afwachten! De tijd zal het dus leren…… Rick Haukes

5. Open de presentatie ‘trendboek ANWB: verlangen naar vrije tijd’. In dit trendboek worden zeven trends in de vrijetijdsector beschreven. Beschrijf voor elk van deze zeven trends hoe deze jullie scenario‐onderwerp beïnvloeden. 7 trends 1. Naar meer invloed van tribes op vrijetijdsbesteding 2. Naar andere vormen van vrijetijdsbesteding 3. Naar een andere vrijetijdsbeleving 4. Naar vrijetijd in andere recreatieve ruimte 5. Naar een getechnologiseerde vrije tijd 6. Naar andere vormen van vrije tijd en vervoer 7. Naar vergroening en verduurzaming van vrije tijd Trend 1: Er zijn verschillende groepen te onderscheiding die op een andere manier hun vrije tijd bestelden. Deze groepen hebben verschillende interesses (denk aan verschillende sporten) en al deze groepen zijn op een verschillende manier te benaderen. Trend 2: Meer mensen gaan vrije tijd anders besteden. Bijvoorbeeld recreatief sporten wordt een belangrijk onderdeel van de vrije tijd. Eer komen steeds meer indoor hallen waar gesport kan worden. Infostrada kan hier op in spelen door ook de recreatieve sporter te voorzien van data en filmpjes. Trend 3: De keuzestress neemt toe. Belangrijk is om voldoende ontspanning te zoeken. Sport kan hier toe bij dragen. Daarnaast willen mensen extra beleving tijdens deze sport. Er moet een omgeving gecreëerd worden waarin de consument zich thuis voelt.



Trend 4: Meer groei van creatieve ruimtes. Denk aan het creëren van een stadion effect bij mensen thuis. Of het opvullen van een stadion met denkbeeldige fans. Trend 5: Meer technologische mogelijkheden op het gebied van de vrije tijd. Denk ook aan internet en social media. Deze kunnen ingezet worden op sport te beleven en te volgen. Over een aantal jaar komen we steeds minder vaak de deur uit en wordt thuis geconsumeerd. Trend 6: Door de ontwikkelingen op het gebied van vervoer is het makkelijker om voor sporters sneller te reizen. Hierdoor kunnen meer sportwedstrijden georganiseerd worden. Trend 7: Meer aandacht voor duurzame vrije tijd zoals wandelen en fietsen. Hier kan door middel van het ontwikkelen van een speciale belevenis meer op ingespeeld worden.

6. Breng alle door jullie en hier benoemde trends onder bij de aangereikte ‘driving forces’. Of zijn er volgens jullie andere driving forces van invloed? Beargumenteer het antwoord. Global Trends die hier bij passen zijn Individualisering en Intensivering. Alle belevenissen worden intenser en mensen consumeren steeds meer thuis wat leidt tot individualisering van de vrije tijd omdat de mogelijkheden hiertoe steeds meer ontwikkelen.

7. Zijn er n.a.v. de klassikale bespreking nog ontwikkelingen die tot nu toe hier niet beschreven zijn? Zo ja, noem deze hier (een verwijzing naar het college is voldoende) en breng deze ook nog onder bij een ‘driving force’. Er zijn geen directe trends die nog besproken zijn in het college.



10.3 Onderwijsweek 3 (13‐17 feb.) Duurzaamheid

1. Benoem de belangrijkste trends uit het webcollege.

1. Snel stijgende energieverbruik wereldwijd. 2. In de wereld gebruiken wij eindige bronnen i.p.v. hernieuwbare bronnen. 3. Energieverbruik per hoofd van de bevolking is sterk afhankelijk van de verhouding

arm en rijk. 4. In de consumptie zie je overal een exponentiële groeicurve, dit zorgt echter ook voor

een negatieve invloed op de duurzame bronnen. 5. Nadruk op fossiele‐ en kernenergie 6. De industriële productie zal zeer sterk gaan afnemen. 7. Co2 uitstoot zal toenemen. 8. Gevolg is klimaatstijging 9. Er wordt elk jaar steeds minder olie gevonden dat als gevolg heeft dat de prijzen voor

olie sterk stijgen. 10. Energieprijs stijgt (dus ook van mobiliteit, voedsel) 11. Aanpassing van de levensstijl is noodzakelijk om het energieverbruik te verminderen.

2. Ga naar de website www.duurzaamnieuws.nl en ga naar internationaal nieuws. a. Beschrijf hieronder de nieuwswaarde van drie nieuwsitems van internationaal belang.

Water use rising faster than world population 2011‐10‐26 | Bron: Reuters |

Human beings have depended on access to water since the earliest days of civilization, but with 7 billion people on the planet as of October 31, exponentially expanding urbanization and development are driving demand like never before. Water use has been growing at more than twice the rate of population increase in the last century, said Kirsty Jenkinson of the World Resources Institute, a Washington think tank. Nieuwswaarde

- Dit gaat de hele wereld aan, omdat water niet onuitputbaar is. Water heeft iedereen nodig, dus er moet gekeken worden naar het gebruik hiervan en hoe dit mogelijke probleem opgelost kan worden, zodat iedereen voldoende water heeft. In mijn optiek ook de armere landen.



‐ Weaker sun will not delay global warming: study 2012‐01‐24 | Bron: Reuters | A weaker sun over the next 90 years is not likely to significantly delay a rise in global temperature caused by greenhouse gases, a report said Monday.

The study, by Britain's Meteorological Office and the university of Reading, found that the Sun's output would decrease up until 2100 but this would only lead to a fall in global temperatures of 0.08 degrees Celsius.

Nieuwswaarde ‐ Uit een studie is gebleken dat de zon in de toekomst minder krachtig gaat worden.

Maar dat gaat geen effect hebben op het broeikaseffect. ‐ China scales up solar power capacity plan by 50 percent

2011‐12‐16 | Bron: Reuters | China has further revised up its solar power development target for 2015 by 50 percent from its previous plan, state media reported on Thursday. The government has set a target for installed solar power generating capacity to reach 15 gigawatts by 2015 and wind power capacity to hit 100 GW, China National Radio reported, citing an announcement from the National Energy Administration. Nieuwswaarde ‐ China heeft een zonne‐energieplan weer verbeterd, wat gunstig is voor china maar ook voor de rest van de wereld, omdat China met name een land was met veel vervuiling en dergelijke.

B. Beschrijf welke ontwikkeling er achter de nieuwsitems zit. ‐ De ontwikkeling is dat het waterverbruik steeds extremer wordt onder de alsmaar groeiende bevolking. Dat is een zorgelijke ontwikkeling. ‐ De zon wordt in de toekomst iets minder krachtig. ‐ China’s zonne‐energie plan is verbeterd. Zonne‐energie is een gunstige duurzame ontwikkeling.



3. Op YouTube kun je tal van animatiefilmpjes vinden over duurzaamheid. Bekijk er drie. a. Geef aan welke jullie hebben bekeken. 1. http://www.youtube.com/watch?v=m8y4MhC3gOE 2. http://www.youtube.com/watch?v=mJYvuaUDfEU 3. http://www.youtube.com/watch?v=geHnOfZb5ec b. geef per filmpje aan wat de boodschap van de makers is. 1. In de rekenkamer van het UMC Utrecht wordt gebruik gemaakt van koeling via de buitenlucht in plaats van koeling met hoog elektriciteitsgebruik. Door de duurzame koeling is het energieverbruik gedaald naar 10%. Energiezuinig bouwen kan kosten besparen. 2. De Rijksoverheid wil laten zien wat voor duurzaamheids maatregelen het Rijk neemt en wat ze al bereikt hebben. Daarnaast laat het zien hoe de consument/bevolking kan bijdragen aan een duurzame samenleving. 3. Eneco wil laten zien hoe het innovatieve windmolen park in de Noordzee (23km van de kust) eruit komt te zien. De boodschap is laten zien hoe een bedrijf als Eneco inspeelt op de vraag naar duurzame energie. Daarnaast kunnen mensen een voorstelling van een dergelijk park maken door middel van het filmpje. c. Geef aan welke filmpje jullie het beste vinden en waarom. Het Eneco filmpje vinden wij de beste van de drie. Omdat het filmpje weergeeft wat Nederland in de toekomst gaat doen met duurzame energie. Dit heeft betrekking op de gehele bevolking van Nederland. Dit filmpje geeft goed weer hoe het park eruit gaat zien. Daarnaast kunnen andere landen een voorbeeld nemen aan het plan van Nederland, wat kan werken als promotie voor Nederland en het bedrijf Eneco. Het filmpje is dus interessant voor een grote doelgroep.



4. Ga wederom naar de website gapminder.org en ga op zoek naar indicatoren die met duurzaamheid te maken hebben. Noem een drietal belangrijke ontwikkelingen die jullie uit deze data halen.

1. De jaarlijkse hoeveelheid CO2 uitstoot van de drie grootste ‘leveranciers’ (China, India, Amerika, in 2000 10,3 miljoen) is in 8 jaar tijd 40% gestegen (14,5 miljoen)



2. De drie landen die het meeste energie verbruiken zijn China, Amerika en Rusland. Hun verbruiken een totaal van 4 miljard energie. Dit is in de laatste 5 jaar met nog een miljard gestegen! Daarbij produceert ook elk land vele malen minder energie dan dat ze verbruiken.

3. Olie verbruik is gestegen in de (vb. China) 247411000 in 2002 naar 375709800. Dit

geldt voor veel andere landen, helaas kun je niet het totaal aantal van alle landen

opvragen. Voor het idee pak ik de grootste landen.



5. Op het YouTubekanaal van ‘Lokaalmondiaal’ (http://www.youtube.com/user/lokaalmondiaal) staan veel korte filmpjes over maatschappelijke betrokkenheid. Victoria Koblenko heeft een filmpje van 1 minuut opgenomen waarin ze aangeeft waar volgens haar het duurzaamheidprobleem wordt veroorzaakt (consumptiepatronen) en wat jij er aan kunt doen (duurzamer consumeren). a. Van elk groepslid wordt een filmpje van ca. 1 minuut opgenomen waarin hij of zij ook aangeeft wat volgens hem/haar het duurzaamheidprobleem wordt veroorzaakt en welke oplossing hij/zij ziet. Plaats het filmpje op youtube of lever het op usb/dvd in bij het verslag. Let op: ben creatief en probeer je te onderscheiden! Marije Leijenaar: http://www.youtube.com/watch?v=QSl‐u6S3VOY Paul Jacobs: http://www.youtube.com/watch?v=‐8fAbeOGZZY Rick Haukes: http://www.youtube.com/watch?v=M3bY4i_If7Q

Pim Broere: http://youtu.be/qcR-9MqkSJE Jacky Buijnsters: http://www.youtube.com/watch?v=D2-CCJttBVA&feature=youtu.be b. Som de door jullie genoemde oorzaken hieronder op:

De mens

Overmatig gebruik van brandstoffen

Slechte onderlinge afspraken tussen landen

Age of plenty

Hoge complexe samenleving Oorzaken van duurzaamheid op basis van de filmpjes.

- De mens De mens denkt egoistischer en denkt veel te simpel. Mensen tegenwoordig hebben het idee dat hun kleine bijdrage aan het energieprobleem geen effect heeft, terwijl zulke gedachten juist zorgen voor ‘de ondergang’ van de aarde. Plus de mensen die achter alle grote bedrijven zitten, zijn veel egoistischer gaan denken. Zij denken veel te commercieel en naar mijn idee is het idee van duurzaam ondernemen, één grote dekmantel om meer geld binnen te halen.

- Overmatig gebruik van brandstoffen Niet direct aangekaart in het filmpje. Wel het feit dat als elke land zoals Amerika zou leven, de wereld binnen no‐time uitgeput zou zijn. Dit is natuurlijk een schande.

- Slechte onderlinge afspraken tussen landen Dit vond ik niet een van de meest grote oorzaken, persoonlijk vind ik dat een land zijn eigen problemen moet oplossen en zelf de gevolgen hiervan ervaren. Mijn grootste oorzaken



waren de levensstijl van de mens en de commercialisering van de wereld. De slechte afspraken tussen landen is een probleem wat buiten de handen van de mens ligt en opgelost moet worden door de personen die hiervoor zijn aangesteld.

- Age of plenty Wij leven in een age of plenty, men verbruikt volop bronnen in de huidige samenleving. Dit heeft een zeer negatief effect op de huidige natuurlijke bronnen die wij kennen binnen onze samenleving.

- Hoge complexe samenleving Wij zijn zeer afhankelijk van energie in de huidige samenleving. Met een druk op de knop kunnen wij van alles bestellen. Daarnaast zijn wij niet bewust van alle energie die wij gebruiken en hoe afhankelijk wij, maar ook onze economie is van de energie.

- Het probleem ligt aan 3 boosdoeners: ‐ Azie‐ Europa‐ Amerika Deze 3 boosdoeners zorgen ervoor dat het duurzaamheidprobleem alsmaar groter wordt. Er wordt geprobeerd om dit tegen te gaan, maar omdat de mensheid steeds veeleisender wordt zal dit echter niet lukken. Er zal een gedragsverandering gerealiseerd moeten worden. Mensen moeten meer bewust worden van het feit dat duurzaamheid echt belangrijk is. Voor nu, maar ook voor de toekomst. De verschillende overheden in de wereld, met name die van de 3 boosdoeners, zullen hiervoor moeten zorgen. We moeten zuiniger omgaan met alles. Alleen dan kan het duurzaamheidprobleem in mijn optiek worden opgelost. Dit is het begin van een duurzame toekomst. Daarna kan er meer tijd, energie en geld gestoken worden in de verschillende nieuwe duurzame technologieën. Samen naar een betere wereld!

6. Breng alle door jullie en hier benoemde trends onder bij de aangereikte ‘driving forces’. Of zijn er volgens jullie andere driving forces van invloed? Beargumenteer het antwoord. Trends en de driving forces:

1. Snel stijgende energieverbruik wereldwijd.

- Informatisering & internationalisering. Informatisering omdat het op steeds groter schaal is over de hele wereld (internationaal)

2. In de wereld gebruiken wij eindige bronnen i.p.v. hernieuwbare bronnen. - Informalisering er moet hernieuwbare bronnen worden gebruikt zodat het

eindige bronnen niet opraken. Met de nadruk op veiligheid en nieuwe trends.

3. Energieverbruik per hoofd van de bevolking is sterk afhankelijk van de verhouding arm en rijk.

- Individualisering & intensivering iedere individu bepaald zelf zijn eigen energieverbruik. Naarmate je rijker bent, zal je energieverbruik meer zijn omdat je niet er geld voor hebt. (ntensivering)



4. In de consumptie zie je overal een exponentiële groeicurve, dit zorgt echter ook

voor een negatieve invloed op de duurzame bronnen. - Individualisering. Iedere consument doet wat hij zelf wilt.

5. Nadruk op fossiele‐ en kernenergie

- Informalisering grotere gelijkheid in de menselijk verhouding 6. De industriële productie zal zeer sterk gaan afnemen.

- informalisering minder hiërarchie in de samenleving. Creativiteit wordt zal toenemen.

7. Co2 uitstoot zal toenemen.

- informalisering en beheersing & controle. Omdat de samenleving steeds ingewikkelder wordt, is de behoefte aan beheersing alleen maar toegenomen.

8. Gevolg is klimaatstijging

- informatisering klimaatstijging zal op steeds grotere schaal plaats vinden.

9. Er wordt elk jaar steeds minder olie gevonden dat als gevolg heeft dat de prijzen voor olie sterk stijgen. - internationalisering over de hele wereld is er minder olie waardoor de prijzen

over de hele wereld stijgen (internationaal)

10. Energieprijs stijgt (dus ook van mobiliteit, voedsel) - internationalisering en informatisering hetzelfde gevolg als hierboven.

11. Aanpassing van de levensstijl is noodzakelijk om het energieverbruik te

verminderen. - Individualisering iedereen moet zich aanpassen anders gaat het niet goed met

de wereld

7. Zijn er n.a.v. de klassikale bespreking nog ontwikkelingen die tot nu toe hier niet beschreven zijn? Zo ja, noem deze hier (een verwijzing naar het college is voldoende) en breng deze ook nog onder bij een ‘driving force’. Jan Rotmans geeft in het radioprogramma op radio 1 nog de volgende trend weer:

- Wij leven in een overgangsperiode van verticaal (zeer hiërarchisch) naar horizontaal (de onderste regionen in de samenleving wordt steeds belangrijker).

Dit heeft als driving force de informalisering. Informalisering houdt in de hierarchie verdwijnt in de maatschappij. Er ontstaat een grotere gelijkheid in de samenleving.



10.4 Onderwijsweek 4 (27 feb – 4 mrt) Economie

1. Benoem de belangrijkste trends uit het webcollege

Begrotingscrisis van landen

Schulden van overheid en particulieren

Stijging van de huizenprijzen (1995 – 2008 grote stijging van de huizenprijzen, huis werkt meer waard dus de bank leende meer geld)

2. a. Bekijk het volgende filmpje over de conjunctuurklok van het CBS. Deze is inmiddels een kleine twee jaar oud. b. Geef aan hoe de conjunctuur zich na mei 2010 heeft ontwikkeld. Gebruik hiervoor de actuele conjunctuurklok via www.cbs.nl/conjunctuurklok Begin 2010 zouden veel ontvangen orders een voorbode kunnen zijn voor een verder herstel. De uitvoer neemt toe. En de ontvangen orders zijn t/m 2012 vaak hoog gebleven. Een grote uitschieter was in april 2011 de productie gevolgd door producentenvertrouwen.

3. a. Ga via Lexis Nexis op zoek naar vier krantenartikelen van het afgelopen half jaar waarin gebeurtenissen worden beschreven die te maken hebben met de door jullie benoemde trends. Krant: Reformatorisch Dagblad Datum: 13 september 2011 Lexis Nexis link: http://www.lexisnexis.com/nl/business/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T14120926041&format=GNBFI&sort=RELEVANCE&startDocNo=1&resultsUrlKey=29_T14120926045&cisb=22_T14120926044&treeMax=true&treeWidth=0&csi=300456&docNo=2 Krant: De Tijd Datum: 10 september 2011 Lexis Nexis link: http://www.lexisnexis.com/nl/business/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T14120926041&format=GNBFI&sort=RELEVANCE&startDocNo=1&resultsUrlKey=29_T14120926045&cisb=22_T14120926044&treeMax=true&treeWidth=0&csi=165384&docNo=3 Krant: De Volkskrant Datum: 4 november 2011



Lexis Nexis link: http://www.lexisnexis.com/nl/business/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T14120926041&format=GNBFI&sort=RELEVANCE&startDocNo=1&resultsUrlKey=29_T14120926045&cisb=22_T14120926044&treeMax=true&treeWidth=0&csi=259070&docNo=4 Krant: Het Parool Datum: 5 september 2011 Lexis Nexis link: http://www.lexisnexis.com/nl/business/results/docview/docview.do?docLinkInd=true&risb=21_T14120926041&format=GNBFI&sort=RELEVANCE&startDocNo=1&resultsUrlKey=29_T14120926045&cisb=22_T14120926044&treeMax=true&treeWidth=0&csi=259062&docNo=8 b. Beschrijf de gebeurtenissen en leg uit hoe deze gebeurtenissen hebben kunnen gebeuren (welke ontwikkeling zit er achter). De gebeurtenissen die hieraan vooraf zijn gegaan zijn de Europese Economische crisis en de faillissementen van verschillende EU landen. De Euro is in verval geraakt en alle EU landen hebben hier last van.

4. Noem de gevolgen van de economische crisis op vier verschillende sectoren. Beargumenteer deze aan de hand van bronnen.

Primaire Bij de economische crisis zullen de prijzen van grondstoffen in deze sector dalen. De vraag naar deze grondstoffen wordt minder, vandaar de prijsdaling.

o Landbouw o Tuinbouw

Secundaire Deze sector ondervindt wel wat last hiervan. Bouwvakkers hebben minder werk, omdat grote bouwprojecten worden uitgesteld en mensen minder snel gaan verbouwen door de crisis.

o Industrie Rotterdam haven Botlek gebied

Tertiaire Dit heeft effect op deze sector. Doordat het gemiddelde inkomen van huishoudens daalt, zal er minder worden uitgegeven, wat zijn effect heeft op bijvoorbeeld de horeca en poetsvrouwen.

o Commerciële dienstverdeling

Quartaire Deze bedrijven streven geen winst na, maar op onderwijs en zorg wordt nu al bezuinigd, dus als de crisis blijft of erger wordt zal dit ook weer lijden tot bezuinigen.



o Overheid

5. Ga wat dieper in op de mogelijke gevolgen voor jullie scenariothema. a. Start op msn (of een andere chatdienst) een online discussie hierover. Elk groepslid moet daar aan mee doen. Kopieer de discussie achter in de reader. Zie einde onderwijsweek economie b. Trek een conclusie uit deze discussie. Zie einde onderwijsweek economie

6. Bekijk het volgende korte webcollege van Hans Rosling ‘200 years that changed the World ‘ a. Ga naar de website gapminder.org en speel met de grafische mogelijkheden. b. Geef aan hoe de wereldeconomieën zich ontwikkeld hebben de laatste jaren De wereldeconomie heeft zich op verschillende manieren ontwikkeld. In het Oosten van de wereld was er een grotere ontwikkeling dan in het Westen van de wereld.

7. Breng alle door jullie benoemde trends onder bij de aangereikte ‘driving forces’. Of zijn er volgens jullie andere driving forces van invloed? Beargumenteer het antwoord.

- Geen politieke eenheid, maar wel monetaire eenheid. Griekenland is in staat om een heel ander belasting regiem uit te voeren. Brussel heeft relatief weinig macht.

- Inzakken van de wereldeconomie - Veel te veel geleend geld - Economische groei stijging huizenprijs - Consumentenbesteding - Consumentisme (economische groei en consumentenbesteding samen) - Materiele welvaart

8. Zijn er n.a.v. de klassikale bespreking nog ontwikkelingen die tot nu toe hier niet beschreven zijn? Zo ja, noem deze hier (een verwijzing naar het college is voldoende) en breng deze ook nog onder bij een ‘driving force’. Nee, dit is niet gebeurd.

Paper Global Trends DEFINITIEF - Paul Jacobs

Documents

Transcript of Paper Global Trends DEFINITIEF - Paul Jacobs