Mga Saksi sa Kasaysayang Pilipino

Pagsibol ng kamalayang Pilipino

Pag-aalsa Laban sa Pang-aabuso

Modyul 1

PANGKALAHATANG IDEYA

Tinalakay sa nakaraang modyul ang mga instrumentong kolonyal ng mga Kastila sa Pilipinas. Ito ay ang Kristiyanisasyon, reducción, tributo at polo. Ang mga ito ay naging dahilan ng pag-aalsa ng mga Pilipino, lalo na ang tributo at polo. Mayroon ding mga Pilipinong nag-alsa dahil ayaw nilang iwanan ang mga sinaunang paniniwala na matagal nang nakaugat sa sariling kultura. Ang pagkamkam ng mga prayleng Espanyol sa mga lupain ng mga Pilipino ay isa pang dahilan ng mga pag-aalsa, lalo na sa mga Tagalog na lalawigan sa Luzon.

Tatalakayin sa modyul na ito ang mga pag-aalsa nina Tamblot sa Bohol (1621-1622), Maniago sa Pampanga (1660), at Ang mga agraryong pag-aalsa sa mga probinsya ngLuzon(1745). Ang magkakahiwalay na mga pag-aalsang ito ay isinalaysay ng mga pari at matataas na opisyal na Kastila sa kanilang mga sinulat.

Ang mga primaryang sanggunian ay nagbibigay liwanag tungkol sa hinaing ng mga Pilipino sa ilalim ng Espanya at mahihinuha mula sa mga dokumentong ito ang epekto at kahalagahan ng mga pag-aalsa sa kasaysayan ng Pilipinas.

PAG-AALSANITAMBLOT, 1621-1622

Isang tugon laban sa mga patakarang kolonyal na ipinairal ng mga Kastila ang pag-aalsa. Gaano kadalas o karami ang pag-aalsa laban sa Espanyabago ang rebolusyon ng 1896?

BASAHIN ANG PUNA NI FRANCISCO LEANDRO DE VIANA, ISANG PISKAL(ABOGADO) SA AUDIENCIANG MAYNILA, SA KANYANG “MEMORIAL OF 1765.”

… it ought to be borne in mind that, from the first years of this conquest[1521]until the one in which we now are [1765], nearly all the provinces have at various times rebelled and risen in arms; and not one of … [us] doubts that for this kind of offense the Indians ought to be punished by an increase of their tributes, that this may serve them as a warning and example; for they [thus] lost the right to be treated with the mildness which their first voluntary submission deserved.

Francisco Leandro de Viana, “Memorial of 1765,”sa Blair at Robertson 48: 248.

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

Anong impormasyon ang makukuha at mahihinuha mo mula sa sipi?Kadalasan o dami ng pag-aalsa

Impormasyong nakuha at nahinuha mula sa sipi

KONTEKSTO

AKTOR

PAGKILOS

EPEKTOSANHI

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

Suriin ang sipi gamit ang concept map

TATALAKAYIN SA GAWAING ITO ANG ILANGPAG-AALSASA IKA-17 AT IKA-18 SIGLO. UPANG SURIIN ANG MGA ITO, GAMITIN ANG BALANGKAS SA IBABA.

Konteksto - Kabuuang kalagayan ng panahon, lugar at komunidad, kasama ang kultura nito

Aktor - Sino ang kumilos at ang kanyang personal na background, hangarin at interes

Pagkilos - Mga ginawa ng historikal na aktorna nagbigay daan o nagdulot ng epekto o resulta

Sanhi - Dahilan ng pagkilos Epekto - Resulta o kinahinatnan ng pagkilos

Tandaan din na ang mga primaryang sanggunian ay sinulat ng mga prayle at opsiyal na Espanyol atkung gayon, ay may dalang sariling pagtingin sa nangyari. Makikita ang mga pananaw na ito, halimbawa, sa paglalarawan ng sinaunang paniniwalang mga Pilipino. Magingmaingat sa mga pananaw na ito.

Basahin ang salaysay tungkol sa pag-aalsa ni Tamblot sa Bohol, 1621-1622.Isaalang-alang ang balangkassa pagsusuri ng mga sipi at tandaan NIYO na kailangang mahinuha ang sanhi mula sa sipi.

Galing sa mga akda nina Pedro Murillo Velarde, Historia de la Provincia de Philipinas de la Compañia de Jesus(History of the Philippine Province of the Society of Jesus), 1749; at Casimiro Diaz, isang paring Agostino, sa kanyang aklat na Conquista de las Islas Filipinas (Conquest of the Philippine Islands), 1890

PAGSUSURI NG SIPI HINGGIL SA PAG-AALSA NI TAMBLOT

KONTEKSTO

The majority of the ministers in the island of Bohol had gone to Zebu, to celebrate the feasts of the beatification of St. Xavier; in their absence …. [t]he diwata,* or demon, appeared to some Indians in the woods … and commanded them to quit the gospel … and the Spanish vassalage, and take refuge in the hills; and to build him a chapel, where he would aid them and give them whatever they needed to pass their lives in happiness and abundance, without the encumbrance of paying tribute to the Spaniards or dues to the churches.

PAGSUSURI NG SIPI HINGGIL SA PAG-AALSA NI TAMBLOT

AKTOR

Two or three Indians … became priests of this diwata [one of the priests was called Tamblot], in order to persuade the people to apostasy and rebellion.…four villages revolted; only Loboc (which is the chief village) and Baclayon remained firm in the faith, and in loyalty to the king.

PAGSUSURI NG SIPI HINGGIL SA PAG-AALSA NI TAMBLOT

SANHI

… to take away the fear which they naturally fear toward the Spaniards, these [native]priests told them that, if they would attack the Spaniards,

• the diwata would cause the mountains to rise against their foe; • the muskets of the latter would not go off, or else the bullets would rebound on those who fired them; • if any Indian should die, the demon would resuscitate him; • that the leaves of the trees would be converted into saranga (a large fish); • when they cut bejucos [cane or palm], these would distil wine instead of water; • from the banana leaves they would make fine linen; and, • in short, that all would be pleasure, enjoyment, and delight.

PAGSUSURI NG SIPI HINGGIL SA PAG-AALSA NI TAMBLOT

PAGKILOS

Information of this reached Zebu, and immediately Don Juan de Alcarazo, alcalde-mayor of Zebu, went to quiet the island; he invited them to make peace, for which the rebels did not care. Their boldness increasing, they burned the four villages and their churches; they flung on the ground the rosaries and crosses, and pierced an image of the blessed Virgin eighteen times…. Thereupon the chief ordered troops from Zebu, fifty Spaniards and a thousand friendly Indians…; and on New Year’s day, 1622, he began a march to the mountains, where the insurgents were…. more than 1,500 rebel Indians attacked our vanguard…; but when our muskets were fired so many fell dead that the rebels began to retreat to a bamboo thicket. When we followed them a heavy rain fell, which encouraged the rebels, for they said that our muskets were then useless. But Heaven favored our cause…. The rebels fled into the mountains; and our men arrived at a village of more than a thousand houses, in the midst of which was the temple of theirdiwata. Our troops found there much food, various jewels of silver and gold, and many bells of the sort those people use—all of which was given to our Indians.… Captain Alcarazo… commanded that some of the rebels be hanged, and published a pardon to the rest; and he returned to Zebu, where the victory was celebrated.

PAGSUSURI NG SIPI HINGGIL SA PAG-AALSA NI TAMBLOT

EPEKTO

This success had very important results, for it checked the revolt of other islands and other villages—who were expecting the favourable result which the demon had promised them, so that they could shake off the mild yoke of Christ, and with it their vassalage to the Spaniards. Many of them, now undeceived, accepted the pardon; but others, who were stubborn, fortified themselves at the summit of a rugged and lofty hill, difficult of access, and closed the road [to it] with brambles and thorns…. Six months later the same Don Juan Alcarazo returned, to dislodge those rebels with forty Spaniards and many Indians. After suffering great hardships in making the paths accessible, nearly all his men were hurt, by the time they reached the fort, by the many stones which the enemy hurled down from the summit; but our soldiers courageously climbed the ascent, firing their muskets, and killed many of the rebels, putting the rest to flight. Thus was dispersed that sedition, which was one of the most dangerous that had occurred in the islands—not only because the Boholanos were the most warlike and valiant of the Indians, but on account of the conspiracy spreading to many other tribes.

Pedro Murillo Velarde, Historia de la Provincia de Philipinas de la Compañia de Jesus, 1749, at Casimiro Diaz, Conquista de las Islas

Filipinas, 1890, sa“Insurrections by Filipinos in the Seventeenth Century,”Blair at Robertson38: 87-91.

GLOSARI O TALASALITAAN

Apostasy –pagtakwil sa paniniwalaAscent –pag-akyatBabaylan –paring babae o lalaki sa relihiyon ng mga sinaunang PilipinoBeatification –pagdeklara sa Katolisismo ng paggiging santo o santaBramble –mababa, mayabong at matinik na halamanCheck the revolt –pigilin ang pag-aalsaConspiracy –sabwatan Delight –kasiyahan Dislodge – tanggalin Disperse –itaboy Diwata –anito o ispiritu ng sinaunang panahonDues –bayadEncumbrance –pasanin, abalaFoe –kalaban Fortify –palakasin Hurl –ibato Insurgent –rebelde Lofty –mataas

Musket –uri ng barilPardon –patawarin Pierce –tusukin Quitthe gospel –iwanan ang pananampalatayaRebound –bumalik Refuge –kanlungan Resuscitate –buhayin Rugged –mabato, magaspang 5Sedition –pag-aalsa Shake offthe mild yoke of Christ –iwanan ang banayad na iplwensiya ni KristoStubborn –matigas ang uloSummit –tuktok Thereupon –sa lugar at oras na iyonThicket –mababa’t mayabong na halamanUndeceived –hindi naloloko Valiant –matapang Vanguard –tanod sa unahan ng hukbo

Gamitin ang tsart sa pagsusuri ng sipi.Ibahagi sa klase ang sagot ng grupo.Sa talakayan ng klase, magtanong at o magbigay-puna upang maunawaan nang husto ang binasang sipi.

KEY ANSWERS

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

Anong impormasyon ang makukuha at mahihinuha mo mula sa sipi?Kadalasan o dami ng pag-aalsa

Mula 1521 hanggang 1765, halos lahat ng mga lalawigan ay nag-alsa

Impormasyong nakuha at nahinuha mula sa sipi

• Masasabing hindi naging mapayapa ang proseso ng kolonisasyon. Nagkaroon ng malakas at maraming pagtututol ang mga Pilipino.• Hindi pinansin ang dahilan ng mga Pilipino sa pagaalsa. Bagkus ay lalo pang pinaigting ng mgaEspanyol ang kanilang pagsupil sa pamamagitan ngpagtaas ng tributo.

X

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622KONTEKSTO

Naganap ang pag-aalsa sa Bohol noong 1621-1622 habang karamihan ng mga pari ay nasa Cebu upang ipagdiwang ang beyatipikasyon ni San Francis Xavier..

X

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

AKTOR

Tamblot kasama ang isa o dalawa pang paring katutubo (pari ng mga diwata) at apat na nayon

X

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

SANHI• Ibig bumalik ng mga katutubo sa dati nilang relihiyon at talikuran ang Katolisismo.

• Naniwala ang mga rebelde na kung bumalik sila sa dati nilang relihiyon, giginhawa ang kanilang buhay.

X

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

PAGKILOS• Nag-alsa ang apat na bayan sa islang Bohol; ang Loboc at Baclayon lamang ang hindi lumahok sa pag-aalsa.• Pumunta sa Bohol si Juan de Alcarazo, alcalde-mayor ng Cebu, para supilin ang pag-aalsa, ngunit hindi pumayag ang mga rebelde. Sinunog nila ang apat na nayon at mga simbahan nito. Inihagis nila sa lupa ang mga rosaryo at krus at sinaksak ng 18 beses ang imahen ng Birhen Maria.• Sinalakay ang mga nag-aalsang Pilipino ng 50 Espanyol at isang libong alyadong Pilipino sa unang araw ng 1622. Inatake ng 1,500 na rebelde ang puwersang Espanyol ngunit sinagot ito ng mga superyor na armas ng mga Espanyol.• Tumakbo sa bundok ang mga nag-aalsa at dito nakita ng mga Kastila ang isang pamayanan, templo ng mga diwata, maraming pagkain at alahas na gawa sa ginto at pilak. Nasupil ang pag-aalsa.

X

PAG-AALSA NI TAMBLOT, 1621-1622

EPEKTO

• Binitay ang ilang rebelde at pinatawad ang iba.• Nasupil ang pag-aalsa sa mga karatig na nayon at isla. Iginiit ng Espanya ang kanyang kapangyarihan.

• Ang mga nakatakas ay nanatili sa bundok.

X

INIHANDA NI:

FRANCIS OSIAS G. SILAO

ARALING PANLIPUNAN VIIAUGUST 13, 2013