1

Ouders in de sport dan blijkt je kind ineens ergens heel goed in

WOC Alphen a/d RijnScala College, 24 juni 2009

Dr. Jacques H.A. van Rossum

Faculteit der Bewegingswetenschappen,

Vrije Universiteit, Amsterdam

Stichting HQ&P, Amsterdam

Sporten om te winnen …

When I do sport it is important to me that…

1. I enjoy myself and have fun (ENJOYMENT)

2. I improve my performance

(PERSONAL ACHIEVEMENT)

3. I show good sportsmanship (SPORTSMANSHIP)

…

18. I can show that I am better than others (WINNING)

Lee, Whitehead & Balchin (2000) JSpExercisePsych1391 jeugdige sporters

leeftijd: 12-18 jaar (gemiddelde lft: 13.4 years)

“Table 2 can be taken to represent the value system typical of adolescent athletes in England” (p. 318)

2

‘Significant others’ volgens 194 Nederlandse topsporters

nationale selecties judo, schaatsen, tafeltennis, zwemmen (1992)

Welke personen zijn voor de sporter het

meest van belang geweest tijdens diens

sportloopbaan?

– Teamgenoten 51,0%

– Ouders 89,2%

– Trainer-coach 90,7%

De belangrijke anderen in het leven van een sporter

De trainer-coach

Wat is een goeie trainer-coach?

Waar zou je als ouder op moeten letten?

De ouders

Wat moet je zeker doen als ouder

en wat kun je beter niet doen?

3

Kenmerken van de ideale trainer-coach

Leadership Scale for Sport

(LSS, Chelladurai & Saleh, 1980)

• 5 schalen:

- training & instructie

- positieve feedback

- sociale steun

- democratisch gedrag

- autocratisch gedrag

Nederlands onderzoek

Onderzoek bij jeugdige LOOT-

sporters

LOOT wedstrijdsport

n=44 n=47

26j, 18m 29j, 28m

21 takken van sport

13-17 jaar

- Training en Instructie

- Positieve Feedback

Onderzoek bij tennissers

nationaal/internationaal niveau

sporters & trainer-coaches

n=83 (sp) & n=28 (t-c)

n=43 (sp) & n=18 (t-c)

- Training en Instructie

- Positieve Feedback

4

Coaching Behavioral Assessment System (1977)

Reactief gedrag van trainer-coachReactie op gewenste actie / prestatie

1. Positieve, belonende reactie / feedback 2. Geen reactie door de trainer-coach

Reactie op fout / vergissing3. De sporter krijgt een aan de fout gerelateerde aanmoediging4. De sporter krijgt een aan de fout gerelateerde technische instructie 5. De sporter krijgt straf / bestraffende opmerking / negatieve reactie 6. De sporter krijgt een bestraffende, aan de fout gerelateerde, technische

instructie (een bestraffende of vijandige opmerking) 7. Negeren van de fout (de trainer-coach geeft geen reactie op een fout)

Reactie op wangedrag8. Poging tot controle (reactie om bij andere sporters invloed te handhaven)

Spontaan gedrag van trainer-coachBetrekking hebbend op de training/wedstrijd

9. Algemene technische instructie 10. Algemene aanmoediging 11. Organisatie (‘ administratief gedrag ’: toekennen van verplichtingen, posities)

Geen betrekking hebbend op de training/wedstrijd12. Algemene communicatie (interactie met de sporters)

CBAS: Amerikaanse (honkbal-) trainer-coaches(niet CET-getraind)

n=51 (57.213 observaties)

Reagerend gedrag1. Positief belonende reactie2. Geen reactie3. Aan de fout gerelateerde aanmoediging4. Aan de fout gerelateerde technische instructie5. Bestraffing6. Bestraffende, aan de fout gerelateerde, technische instructie 7. Negeren van de fout8. Controle/overwicht/macht krijgen/houden

Spontaan gedrag9. Algemene technische instructie10. Algemene aanmoediging11. Organisatie12. Algemene communicatie

Percentage

VS17,1

4,2

3,1

4,2

1,8

1,0

3,7

1,7

36,8%

27,3

21,4

8,4

6,1

63,2%

5

Sportwetenschappers Frank Smoll & Ronald Smith (University of Washington, Seattle)

Interventieprogramma:

“Coach Effectiveness Training” (CET)

Anno 2006: “Mastery Approach to Coaching”

• Getrainde coaches bleken ‘nieuw’ gedrag te vertonen

• Beoordeling trainer-coach door de sporters is onafhankelijk van wedstrijd-resultaat

• Zelfvertrouwen sporters hoger bij CET-trainer-coaches

• Minder faalangst bij sporters van CET-trainer-coaches

• Meer groepscohesie

• Minder ‘dropout’

CBAS: Amerikaanse (honkbal-) en Nederlandse (volleybal-) trainer-coaches

VS: n=51 (57.213 observaties) NL: n=6 (7.795 observaties)

Reagerend gedrag1. Positief belonende reactie2. Geen reactie3. Aan de fout gerelateerde aanmoediging4. Aan de fout gerelateerde technische instructie5. Bestraffing6. Bestraffende, aan de fout gerelateerde, technische instructie 7. Negeren van de fout8. Controle/overwicht/macht krijgen/houden

Spontaan gedrag9. Algemene technische instructie10. Algemene aanmoediging11. Organisatie12. Algemene communicatie

Percentages

VS NL17,1 18,1

4,2 3,4

3,1 10,3

4,2 21,4

1,8 3,2

1,0 3,5

3,7 4,6

1,7 0,7

36,8% 65,3%

27,3 7,3

21,4 13,1

8,4 12,5

6,1 1,9

63,2% 34,8%

6

Een onderzoek naar talentontwikkeling (2005)

Gefinancierd door NOC*NSF en door ministerie van VWS (‘sport’)

Uitgevoerd door Stichting

Human Quality & Performance (Amsterdam)

Opzet van het longitudinale onderzoek

Beslaat een meet-periode van 8 jaar (1996-2004)

• Atletiek & Volleybal

• Jongens & meisjes

• Talenten & wedstrijdsporters

• Leeftijd: van gem. 15 tot gem. 22 jaar

• Landelijke steekproef

7

Enkele getallen...

Start van het onderzoek (1996)

352 sporters:

178 talenten

174 wedstrijdsporters

8jaar later (2004-2005)

23 sporters op (inter-)nationaal nivo

Onderzoeksvragen:

waarin onderscheidden die 23 zich ?

waren die 23 al in 1996 ‘anders’ ?

Sport-psychologische test: SPMV

Twee aspecten van Sport Prestatie Motivatie:

- gericht zijn op het verbeteren van jezelf

(taak-gericht;

‘task goal orientation’)

- gericht zijn op het beter zijn dan een ander

(resultaat-gericht;

‘outcome goal orientation’)

8

Winnen: je moet er eigenlijk niet aan denken…

Op de sportpagina het vervolg, met andere ‘kop’:

9

Sport-klimaat en succes...

resultaat-gericht

succes =

- beter zijn dan anderen

- prestaties met zo weinig

mogelijk inspanning

taak-gericht

succes =

- je uiterste best doen

- persoonlijke verbetering

Spaanse badmintonbond: Se Busca CampeónSe Busca Campeón

“Mindset”: Hoe wordt de trainingsoefening uitgevoerd?

10

De Volkskrant 27-10-2005:

“ Het is een manier van denken waarmee de Nederlandse sport zijn voordeel kan doen ”

“ Het is niet de manier om winnen uit te sluiten, wel de beste weg naar de overwinning. Dat begint door het winnen niet centraal te stellen ”

Wat betekent dit voor u als ouder?

- welke trainer-coach heeft mijn kind?

- wat is het leer-klimaat bij trainingen en wedstrijden?

De belangrijke anderen in het leven van een sporter

De trainer-coach

Wat is een goeie trainer-coach?

Waar zou je als ouder op moeten letten?

Goeie trainer-coach:

- kennis van zaken

- positieve / gerichte feedback

- taak-gericht leerklimaat

Waar moet je op letten:

- gedrag van de trainer-coach

- hoe je kind reageert op de trainer-coach

11

De belangrijke anderen in het leven van een sporter

De trainer-coach

Wat is en goeie trainer-coach?

Waar zou je als ouder op moeten letten?

De ouders

Wat moet je zeker doen als ouder

en wat kun je beter niet doen?

Ouders in de sport: rollen in voorgaande 12 maanden volgens Nederlandse topsporters

86% huishouden aanpassen

72% morele steun

58% als het even tegenzit...

68% vervoer

78% financiële steun

aanwezig:

28% bij trainingen

69% bij wedstrijden

12

Lastige tennis-ouders (voorpagina NRC, 16-05-2006)

De onderzoekers noemen de negatieve invloed ‘alarmerend hoog’,

denken dat veel ouders uit onwetendheid handelen en vinden het

tijd dat ook ouders van tennistalenten een coach krijgen.

Uit een interview met Leonie Cronielje (bondscoach synchroonzwemmen)

Hoe kijkt u aan tegen de rol van sportouders?

Momenteel vind ik ouders erg

fanatiek. Ik heb het idee alsof

de nadruk vroeger meer lag op

leuk sporten. Momenteel zijn de

ouders erg fanatiek en pushen

zij meer. Dat is een beeld wat je

nu veel terug ziet.

13

Sport-ouders:

• Te fanatiek ?

• Te ambitieus ?

• Te ……… ?

Sport-ouders:

• Te fanatiek ?

• Te ambitieus ?

• Te ……… ?

Het Parool, 10 maart 2006

14

Gedrag van sport-ouders

• ongeïnteresseerd

• vanaf de zijlijn coachend

• erg kritisch

• erg beschermend

• vanaf de zijlijn schreeuwend

• zich identificerend

• realistisch, relativerend

De ongeïnteresseerde ouder:

bijna nooit aanwezig als toeschouwer, “omdat bijna nooit aanwezig als toeschouwer, “omdat het me eigenlijk niets doet”.het me eigenlijk niets doet”.

15

De vanaf de zijlijn coachende ouder:

aanwijzingen gevend “omdat ik vind dat dat aanwijzingen gevend “omdat ik vind dat dat erg handig is”.erg handig is”.

De erg kritische ouder:

“Ik ben eigenlijk nooit tevreden met de “Ik ben eigenlijk nooit tevreden met de prestatie van mijn kind en maak hem dat ook prestatie van mijn kind en maak hem dat ook duidelijk.”duidelijk.”

16

De erg beschermende ouder:

“Ik ben eigenlijk altijd bang dat er iets ergs “Ik ben eigenlijk altijd bang dat er iets ergs gebeurt, een ernstige blessure of zo…”gebeurt, een ernstige blessure of zo…”

De vanaf de zijlijn schreeuwende ouder:

algemene opmerkingen makend, zonodig over algemene opmerkingen makend, zonodig over alle betrokkenen, inclusief tegenstanders en alle betrokkenen, inclusief tegenstanders en scheidsrechters.scheidsrechters.

17

De zich identificerende ouder:

“De sportprestaties van mijn kind hebben “De sportprestaties van mijn kind hebben directe invloed op mijn eigenwaarde; ik ben directe invloed op mijn eigenwaarde; ik ben misschien nog wel meer bij de sport misschien nog wel meer bij de sport betrokken dan mijn kind zelf…”betrokken dan mijn kind zelf…”

De realistische, relativerende ouder:

“sport is wel leuk, maar school is veel “sport is wel leuk, maar school is veel belangrijker…” belangrijker…” Sport is eigenlijk sluitpost, krijgt niet Sport is eigenlijk sluitpost, krijgt niet meer aandacht dan wat er overblijft na meer aandacht dan wat er overblijft na zaken die ècht belangrijk zijn.zaken die ècht belangrijk zijn.

18

Tennis-ouders, vervolg

“Parents were perceived as very important for junior tennis success.

Most parents (59%) were seen as having a positive influence on their player’s development.”

Herkenbaar?

Wat kunnen ouders verkeerd doen?

Ouders: Hoofdrol opde achtergrond

Tips voor ouders:

– Hoedt u voor de volgende negatieve gedragingen:• nadruk leggen op winnen, scoren, en dergelijke

• niet-realistische verwachtingen

• kritiek hebben op (de prestaties van) je kind

– Vertoon vooral volgende positieve gedragingen:• steun je kind (logistiek, emotioneel, financieel…)

• geef je kind de kans / gelegenheid om te sporten

• houdt van je kind zonder voorwaarden

19

sporter

coach ouders

Sport-ouder: opvoeden / bijscholen?

20

Uit de brochure: “Ouders in de Sport”

Succes checklist sportouder

� Kunt u uw kind met anderen delen?

� Kunt u omgaan met de teleurstellingen van uw kind?

� Kunt u omgaan met de successen van uw kind?

� Kunt u tijd vrij maken voor uw kind?

� Kunt u uw kind zijn eigen beslissingen laten nemen?

� Geeft u uw kind het goede voorbeeld en gaat u

consequent op een positieve manier met hem om?

Effectief begeleiden

van jeugdspelers

Cursus trainers/coaches FIQAS Aalsmeer deel 2

Jacques van Rossum en Ewald van Kouwen, 18 oktober 2008

21

Kernprincipes

• Van resultaatgericht naar taakgericht

• Van negatief naar positief

22

Kernprincipes

• Van resultaatgericht naar taakgericht

• Van negatief naar positief

� Zelfvertrouwen en plezier!

Talentenopleiding: proeftuin

Seizoen 2008-2009:

trainingsbijeenkomsten met de

jeugdtrainers, jeugdcoaches en de

elftalbegeleiders van de

Handbalvereniging

FIQAS Aalsmeer

om in de praktijk te leren omgaan met

de principes van positief coachen

- e-learning cursus ‘positief coachen’hieruit twee instructie-filmpjes

23

Ouders: Hoofdrol op de achtergrond

Vertoon vooral volgende positieve gedragingen:

• steun je kind (logistiek, emotioneel, financieel…)

• geef je kind de kans / gelegenheid om te sporten

• houdt van je kind zonder voorwaarden

• en winnen: daar moet je eigenlijk niet aan denken...

EK judo (Portugal april 2008)berichtje in NRC Handelsblad, ma 14 april 2008

Kernwoorden:

- Vooraf laten liggen

- Beginnersfout

- Gebrek aan focus … niet meer te veranderen

24

Olympische Spelen Peking100m vrij

Marleen Veldhuis

De Volkskrant 16 aug. 2008

“ Veldhuis vertelde van haar kansberekening. Er hadden vier vrouwen kampioen kunnen worden op de 100 vrij. Zij hoorde daarbij. ”

“ Steffen zei dat ze niet aan een medaille gedacht had, alleen aan het zwemmen van een goede race. ”

Winnen: daar moet je dus

eigenlijk niet mee bezig

zijn...

Anky van Grunsven (dressuur)

onder andere:

Olympisch goud: » Sydney 2000

» Athene 2004

» Peking 2008

25

De ochtend na de nacht waarin Anky van Grunsven goud won opde OS in Sydney (Australië) op het onderdeel ‘dressuur’. Interview op ‘Radio Olympia’, zaterdag 30 september 2000.

‘Met wat voor instelling ging je de ring in?’

“Ik heb echt, wat dat betreft, de hulp van goeie mensen gehad. Die zeiden tegen me: ‘ga nou voor je lekker gevoel rijden’. Gewoon niet proberen iemand anders te verslaan, want daar gaat het helemaal niet om; het gaat er alleen om dat je zelf een goeie prestatie neerzet.”

Winnen:

je moet er, als ouder,

dus eigenlijk niet aan denken…

(En het misschien ook niet zo over

die kant van sport hebben met je

zoon/dochter, maar juist andere

zaken aansnijden…)

26

Verder lezen over sport-ouders...