Ouderbetrokkenheid

1. Het belang van ouderbetrokkenheid.

In voorgaande delen van deze bundel zijn we systematisch ingegaan op alle onderdelen van de cirkel die we in de inleiding (cf. p. nog invullen) geschetst hebben. We behandelden namelijk opeenvolgend de visie, de beeldvorming, de doelenbepaling, de aanpak en de evaluatie van de sociaal-emotionele ontwikkeling. In dit hoofdstuk werpen we een blik op de ouderbetrokkenheid. Om efficiënt en effectief te werken, moeten de ouders van de kinderen in principe in elke voorgaande fase betrokken worden.

Ouders kiezen een school die aansluit bij hun eigen uitgangspunten en handelingswijzen. De visie van de school op kinderen en op het werken met kinderen, moet door de ouders ondersteund worden. Indien ze voelen dat de school vanuit dezelfde invalshoek met hun kind werkt, zullen ze meer gemotiveerd zijn tot participatie.

Wat betreft de beeldvorming kunnen ouders veel informatie aan de school doorspelen. Zij kennen hun kind meestal het best van iedereen, zij weten hoe hun kind op bepaalde situaties reageert, etc. Door middel van contact tussen ouders en school, kan deze informatie doorgespeeld worden in functie van een meer volledig beeld van het kind.

Ook in de fase van de doelenbepaling kunnen ouders ingeschakeld worden. In samenspraak tussen school en ouders worden prioriteiten gelegd.

In de concrete aanpak is samenwerking met ouders tevens van groot belang, om transfer van school- naar thuismilieu te bevorderen. Pas wanneer kinderen in meerdere situaties op een zelfde manier bekrachtigd of gestraft worden, krijgt het gedrag kans om permanent te worden. Generalisatie van een bepaald gedrag naar gelijkaardige situaties, is makkelijker te realiseren als er tussen de school en de ouders een goede informatie-overdracht is.

Als laatste fase, hebben we de evaluatie, waarbij de mening van ouders een belangrijke peiler is. Tevreden en gelukkige ouders, ziet elke school graag.

2. Verscheidenheid van ouders (ouders in alle kleuren van de regenboog).

Ouders bestaan er in alle maten en kleuren. Ze hebben vaak uiteenlopende opvattingen over alles wat met de opvoeding en zorg van hun kind te maken heeft: hoe de communicatie met de school en met het kind gebeurt, de positie van het kind in het gezin, de nood aan genegenheid, de rol van vader en moeder in de opvoeding, enz. Ouders hebben tevens een eigen mening over de nood van hun zoon of dochter aan sociaal contact en emotioneel welbevinden. Deze mening kán samenvallen met die van de school, maar dit hoeft niet per se zo te zijn. In onze maatschappij wordt de aandacht voornamelijk gevestigd op wat iemand kent en/of kan. Dit zijn tastbare dingen, die makkelijk te evalueren zijn. De uitbouw van relaties tussen jongeren onderling en tussen jongeren en

volwassenen, neemt voor hen vaak een minder belangrijke plaats in dan het 'kennen' en 'kunnen' van dingen.

Om op een adequate manier de betrokkenheid van de ouders met betrekking tot sociaal-emotionele ontwikkeling te garanderen en te optimaliseren, moeten we openstaan voor deze verschillen. We moeten wegen zoeken waarlangs we ouders kunnen bereiken. Een goede relatie tussen ouders en school helpt tevens de ouders in hun sociaal-emotionele verwerking. Los van alle culturele, ideologische, etc. verschillen die hieronder besproken worden, moet communicatie tussen ouders en school mogelijk zijn.

Allereerst zijn er verschillen wat cultuur betreft. Onze multiculturele maatschappij - waarin steeds meer mensen van niet-Belgische origine opgenomen worden - probeert alle culturen vreedzaam naast en met elkaar te doen samenleven. De school kan volgens onze mening als een miniatuur-multiculturele maatschappij gezien worden, waarin samenleven op basis van communicatie en overleg centraal staat. Verschillende culturen hebben uiteenlopende opvattingen over sociaal en emotioneel welbevinden. De school dient open te staan voor het verschil in opvattingen en hiermee rekening te houden. Een loutere top-down benadering - waarin de school voorschrijft wat en hoe alles moet gebeuren - moet aangevuld worden met bottom-up elementen, waardoor de ouders tevens een inbreng hebben.

Sommige mensen willen echt participeren en alles doen in functie van het welbevinden en de ontwikkeling van hun zoon of dochter. Een grote barrière is voor hen echter de taal. Een gebrekkige spreekvaardigheid enerzijds en een beperkte kennis van de Nederlandse taal anderzijds, kan ertoe leiden dat veel informatie niet begrepen wordt en dus verloren gaat. Sociaal-emotionele ontwikkeling is algemeen gezien niet zo makkelijk te taxeren en te evalueren in het Nederlands. Het werken met Engels of Frans als tussentaal, betekent een extra moeilijkheid, en kan ertoe leiden dat informatie verkeerd of onvolledig doorgegeven wordt. Hoewel intercultureel bemiddelaars in bepaalde gevallen onmisbaar zijn, kunnen ook hier, onder invloed van vrije vertaling, belangrijke 'clues' over het hoofd gezien worden.

Er bestaan verschillen tussen ouders wat betreft engagement. Bepaalde ouders zijn nu eenmaal meer gemotiveerd om alles in het werk te stellen voor de opvoeding en het welbevinden van hun kinderen, dan andere ouders. Sommige ouders engageren zich in het vergroten van het 'kennen' en 'kunnen', en schuiven het welbevinden van het kind zelf naar de achtergrond. Anderen hebben zelf problemen op sociaal en emotioneel vlak, waardoor deze domeinen bij het kind in de knoop geraken.

Iedereen heeft een verschillende achtergrond. We gebruiken zelf opgedane ervaringen van het verleden, om het heden aan te pakken en eigen kinderen op te voeden. De eigen opvoeding staat vaak als voorbeeld voor de opvoeding van de kinderen. Indien ouders zelf nooist het goede voorbeeld gekregen hebben, is het niet moeilijk te begrijpen dat ze de nodige 'bagage' missen. Buiten eigen weten om, kan de sociaal-emotionele ontwikkeling geschaad worden. Kinderen kunnen emotioneel mishandeld of

verwaarloosd worden, omdat de ouders in het verleden eenzelfde lot was beschoren.

Bij veel ouders treedt er een groot probleem op wat betreft aanvaarding van de handicap van hun kind of tiener. Ze leggen de verantwoordelijkheid voor de beperkte mogelijkheden bij zichzelf, óf de beperkingen passen niet in hun leefwereld. Zo bevinden ze zich in een duale positie ten aanzien van hun eigen kind. Enerzijds gaat het over hún kind, dat alle liefde van de wereld verdient. Hun kind stelt veel eisen, maar ze willen zich voor de volle 100% inzetten om hieraan tegemoet te komen. Anderzijds is er de grote groep van 'de anderen', waardoor de liefde t.a.v. het kind getemperd wordt. Naast de eisen van het kind, stelt de maatschappij namelijk tevens eisen. Het handelen van hun kind past vaak niet in de regels die de maatschappij ons voorschrijft. De ouders, en daarmee samenhangend ook het kind, worden heen en weer geslingerd tussen beide uitgangspunten, en dit komt de sociaal-emotionele ontwikkeling van noch de ouders, noch het kind, ten goede.

Een kind met een handicap staat quasi borg voor extra belasting van het gezin. Niet alleen op financieel vlak (o.a. vervoer van en naar school, extra hulpmiddelen), maar ook op emotioneel, persoonlijk, relationeel, etc. vlak heeft het baren van een kind met beperkingen implicaties. Zowel nu als naar de toekomst toe, worden beslissingen niet zo vanzelfsprekend genomen en leven ouders vaak met een continu gevoel van onzekerheid. De band tussen vader en moeder kan ernstig op de proef gesteld worden.

Ondanks - of misschien net omwille van - al deze verschillen is het nodig om de communicatie tussen de school en het thuismilieu zo optimaal mogelijk te laten verlopen in functie van het welbevinden van het kind. Een goede betrokkenheid van de ouders, kan stimulerend werken voor de socio-emotionele ontwikkeling van het kind. Wanneer de school en het thuismilieu op eenzelfde lijn werken, krijgt het kind handvaten aangereikt in het leren omgaan met problemen die zich stellen op het vlak van sociale en emotionele ontwikkeling. Zo verwerft het kind de nodige capaciteiten en staat het sterker in het leven.

Er is een variatie aan mogelijkheden om de betrokkenheid van de ouders wat betreft het sociaal-emotionele ontwikkelingsdomein te vergroten. In wat volgt worden een aantal hiervan beknopt weergegeven, opgesplitst naargelang de verschillende niveaus.

3. Op niveau van de school- Elke school heeft een schoolwerkplan. Hierin worden het

ordeningskader, de visietekst, de doelstellingen, de organisatievormen, de klaswerkplannen etc. weergegeven.

- Voorbeeld deel visietekst Katrinahof BuBaO . Deze visietekst is bijgevoegd in de informatiebrochure die de ouders krijgen wanneer hun kind ingeschreven wordt in de school.

Mensbeeld: een fundamenteel respect voor de waarde en de eigenheid van iedere persoon in zijn totaliteit. We vertrekken 0vanuit een fundamenteel respect voor de eigenheid van ieder mens. Ieder mens is uniek en moet erkend worden in zijn zijn. Ieder mens heeft zijn eigen mogelijkheden en beperkingen. En daarmee moet hij van zijn leven iets maken. Katrinahof BuBaO wil daarom een stimulerende omgeving bieden waar aandacht is voor de totale ontplooiing van het kind.

De te volgen weg: op een hedendaagse, orthopedagogische wijze kwalitatief hoogwaardig onderwijs verschaffen. […] een plaats, waar kinderen zich thuis voelen, waar

veiligheid geboden wordt, waar vertrouwen gecreëerd wordt. Een klimaat, dat gekenmerkt wordt door respect en

belangstelling voor andere culturen. […]- Ouders krijgen de mogelijkheid om actief lid te worden van het

oudercomité. Tijdens vergaderingen van dit oudercomité worden allerlei praktische en inhoudelijke items behandeld, waaronder ook de socio-emotionele ontwikkeling van de kinderen.

- De visietekst wordt opgesteld door de Raad van Beheer, het oudercomité en de volledige schoolgroep. De ouders krijgen dus, tijdens vergaderingen van het oudercomité, de mogelijkheid inspraak te hebben in het opstellen van de visietekst.

- In het schoolreglement en de eventuele gids of informatiebrochure voor de ouders kunnen ook positief stimulerende en positief geformuleerde afspraken staan voor leerkrachten en leerlingen. Dit zijn algemeen geldende afspraken voor iedereen in de school. Ouders worden door middel hiervan op de hoogte gebracht van deze afspraken. Ze moeten het schoolreglement ondertekenen.

- De basishouding van de school is: tijd maken voor contacten met ouders.

- In het begin van het schooljaar krijgen de ouders een lijst met allerlei activiteiten die in het komende jaar zullen georganiseerd worden. Er wordt aan hen gevraagd voor welke activiteiten ze zich willen inzetten, ofwel om mee te organiseren ofwel op de activiteit zelf een helpende hand uit te steken. Ouders kunnen zich vrijblijvend bij een aantal activiteiten inschrijven.

- Bij een eerste contact in het begin van het schooljaar, krijgen de ouders een fotoboekje mee. De klasleerkrachten, kinderverzorg(st)ers, kinesisten, logopedisten, en alle andere personeelsleden, worden aan de hand van een foto en wat bijkomende informatie aan de ouders voorgesteld. De ouders kunnen het hele schooljaar op dit boekje terugvallen: indien ze vragen hebben over een bepaald aspect van de ontwikkeling, indien hun kind telkens maar een bepaalde naam vernoemt en de ouders niet kunnen thuisbrengen wie het kind daarmee bedoelt, etc.

- Tijdens het schooljaar organiseren scholen een aantal feesten en opendeurdagen. Ouders worden enerzijds aangemoedigd actief mee te werken aan de organisatie van deze gebeurtenissen, en anderzijds

worden ze uitgenodigd om hierop aanwezig te zijn. Op deze momenten wordt veel aandacht besteed aan het sociaal en emotioneel welbevinden.

- Ook voor bepaalde vieringen die tijdens de schooluren doorgaan, kunnen ouders uitgenodigd worden. Hieronder passen onder andere Sinterklaasvieringen, Kerstvieringen, projecten en feesten, waar de sociaal-emotionele ontwikkeling voorop staat.

- Er worden op geregelde basis ouderpraatgroepen op touw gezet. Er wordt een datum en een thema aan de ouders meegedeeld, en ouders kiezen zelf of ze geïnteresseerd zijn. Deze ouderpraatgroepen kunnen zowel praatavonden zijn, waar ouders hun ervaringen kunnen meedelen aan anderen, of studie-avonden, waar 1 persoon de ouders informatie bijbrengt.

- Ouders krijgen de mogelijkheid om een koffiebabbel te doen. Tevens kan er op geregelde basis een praatcafé ingericht worden.

- Er wordt een tevredenheidsonderzoek opgezet. Daarin wordt het sociaal-emotioneel welbevinden van zowel ouders als kind bevraagd.

4. Op niveau van de klas / de groep- De ouders worden mee betrokken bij het opstellen van het klas- en

groepswerkplan. In een gesprek tussen klasleerkracht en ouder(s), dat plaatsvindt in het begin van het schooljaar, wordt onder andere gepeild naar het sociaal en emotioneel welbevinden van hun spruit. Er wordt hen gevraagd welke doelstellingen naar hun mening vooropgesteld moeten worden voor die klasgroep waar hun zoon of dochter deel van uitmaakt. Hierbij aansluitend wordt hun mening gevraagd over de evaluatie van deze doelstellingen. Op het einde van het schooljaar kunnen ouders dan ook bevraagd worden naar het bekomen resultaat.

- Specifieke therapeuten, zoals een kinesist of een logopedist, zijn in de mate van het mogelijke, ook aanwezig op dit gesprek. Dit maakt het voor de ouders makkelijker: ze weten wie er met hun kind werkt en wie ze kunnen contacteren indien er zich op bepaalde domeinen problemen of vragen voordoen.

- Ook de eigen behoeften, wensen en verwachtingen van ouders kunnen bevraagd worden. Op deze manier voelen de ouders dat de school een aanspreekpunt voor hen is, waar ze terecht kunnen. Een positieve relatie tussen ouders en school, kan het welbevinden van het kind bevorderen.

- In het begin van het schooljaar is er een oudercontactavond. Op deze avond wordt de school en haar werking voorgesteld. Daarna gaan de ouders met de klasleerkracht mee naar de klas, en kunnen ze zien en horen hoe er met hun kind gewerkt wordt. Bepaalde materialen worden getoond en uitleg wordt verstrekt bij het hanteren van daglijnen, het voeren van kringgesprekken, het verdelen van de klassikale taken, etc.

- Ouders worden uitgenodigd bij de verjaardag van hun kind. Ze kunnen hiervoor zelf een taart bakken, of snoepjes voor de andere kinderen meebrengen, en deelnemen aan het feest.

- Ouders worden tevens soms uitgenodigd voor concrete activiteiten, zoals een boottocht, een kerstmarkt, etc.

5. Op niveau van het kind- Ouders worden mee betrokken in het opstellen van het individueel

handelingsplan. De doelstellingen die specifiek moeten nagestreefd worden voor hun kind, worden bevraagd.

- Per ontwikkelingsdoel kan eventueel een keuzelijst / prioriteitenlijst aan de ouders voorgelegd worden, waarin zij een drietal doelen mogen aanduiden. Hiermee kan rekening gehouden worden tijdens het opstellen van het individueel handelingsplan. Belangrijk hierbij is dat de ouders weten dat hun voorstellen besproken zullen worden. Indien het kind er klaar voor is, het doel realistisch en haalbaar is en het de ontwikkeling ten goede zal komen, kan dit doel in het individueel handelingsplan opgenomen worden.

- Indien op een klassenraad of in een teamvergadering blijkt dat er vragen of problemen optreden rond een bepaald kind, dan wordt beslist een extra klassenraad of overleg te plannen, in aanwezigheid van de ouders. Dit zijn dan individuele contacten met de ouders van 1 kind, samen met een aantal mensen die in de school met dit kind werken. Doorheen wederzijdse communicatie komt men vaak tot de meest efficiënte en ondersteunde oplossing.

- Een leerlingenvolgsysteem bestaat uit lijsten met onderdelen van bepaalde ontwikkelingsdoelen. Er wordt op vaststaande tijden nagegaan hoever we per kind staan, en wat de werkpunten zijn.

- In de school is er een sociaal verpleegkundige, de directie, een orthopedagoog, een psycholoog, etc. die een huisbezoek kunnen brengen om bepaalde zaken te bespreken. Ouders zijn meer op hun gemak in de vertrouwde thuisomgeving. De school doet de moeite om hen thuis te bezoeken, hetgeen het vertrouwen kan vergroten. Bovengenoemde personen kunnen optreden als vertrouwenspersoon voor dat specifieke gezin, hetgeen drempelverlagend werkt.

- De klasleerkracht én de ambulante leerkrachten noteren belangrijke stappen in een heen- en weerschriftje. Dit gebeurt op dagelijkse basis. Het schriftje gaat elke dag over en weer tussen school en thuismilieu, en beide partijen hebben de mogelijkheid om hierin te schrijven.

- Wat in de klas aangeleerd is, kan op die manier makkelijk aan het thuismilieu overgebracht worden en bevordert generalisatie.

- Ouders worden mee betrokken in de activiteiten, uitstappen, enz.