Osteoporoz Tanı ve Tedavi Prensipleri
description
Transcript of Osteoporoz Tanı ve Tedavi Prensipleri
Osteoporoz Tanı ve Tedavi Prensipleri
Dr. Ümit İNCEBOZBalıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum AD
"Osteoporoz"
Sistemik iskelet hastalığı
– Düşük kemik kütlesi
– Kemik mikromimarisinde bozulma
– Artmış kırık riski
Osteoporoz ne kadar sık?
• 50 yaş civarındaki kadında %4
• 80 yaşındaki kadında %52
• 2050 yılında dünya geneli için
hesaplanan osteoporotik kalça kırığı
olacak kişi sayısı 6.3 MİLYON !
Sunum Planı
Osteoporozun patogenezi
Osteoporozda tanı
Osteoporozda tedavi prensipleri
Sunum Planı
Osteoporozun patogenezi
Osteoporozda tanı
Osteoporozda tedavi prensipleri
Kemik Dokusu• Kortikal kemik (%80)
– Yoğun ve sıkı– Uzun kemikler boyunca– Ortasında silindirik boşluk
• Trabeküler kemik (%20)– Hafif, balpeteği şeklinde– Basınç ve baskıya göre
şekillenir– Uzun kemiklerin uçlarında
ve vertebrada
Kemik Hücreleri– Osteositler– Osteoblastlar– Osteoklastlar
Hemapoetik sistem hücreleri
Stromal Kök Hücreleri
PrekürsörleriPrekürsörleriOsteoklast
Osteoklast
Kemiğin gücünü sağlayan;
• Kemik Mineralizasyon yoğunluğu
• Kemik Kalitesi (hidroksi apatit kristal büyüklüğü, kollagen yapısı, kemiğin mikromimarisi)
Genetik ve beslenme
Yaşlanma
Menopoz
Hastalıklar
Yetersiz tepe kemik kütlesi
Artmış kemik kaybı
Travma
Düşük Kemik yoğunluğu
Kırıklar
Sunum Planı
Osteoporozun patogenezi
Osteoporozda tanı
Osteoporozda tedavi prensipleri
Osteoporoz tanısı
• Klinik tanı
• Biyokimyasal tanı
• Radyolojik tanı
Osteoporozun klinik uyarı işareti yoktur
Osteoporoz risk faktörleri(BMD-tanımına göre)
Değiştirilemez• Kadın• İleri yaş (65 yaş ve üzeri)• Önceden osteoporotik
kırık öyküsü• Irk (beyaz)• Erken menopoz (<45)• Ailede kalça kırığı öyküsü• Hastalıklar (RA, çölyak
vb)
Değiştirilebilir
• Düşük BMI (<58 kg)• Sigara kullanımı• Alkol• Uzun süreli (>3 ay)
glukokortikoid kullanımı
Osteoporotik Kırık Risk Faktörleri• İleri yaş (65 yaş ve üzeri)• Önceden osteoporotik kırık öyküsü• Düşük BMD• Ailede kalça kırığı öyküsü• Düşük BMI (<58 kg)• RA, Uzun süreli (>3 ay) glukokortikoidler• Sigara kullanımı• Alkol
Yaş• Yaş ilerledikçe kırık riski artar
• 50 yaşından sonra her 7-8 yılda bir kırık riski iki katına çıkar
Kırık öyküsü• Peri ve postmenopozal kadında bir
osteoporotik kırık varsa diğer bir osteoporotik kırık için 2 kat risk
• Osteoporotik kırık öyküsü BMD’den bağımsız olarak riski artırır
Kemik Mineral Yoğunluğu (BMD)
• BMD’nin 1 SD azalması=%10-12 mineral
yoğunluk azalması=kırık riskinde 1.5-
2.5 kat artış
Ailede kalça kırığı öyküsü
• Ailede kalça kırığı öyküsü (özellikle
kalça kırığı) osteoporotik kırık riskini
%50-100 artırır
Kilo azlığı
• <57.7 kg (veya BMI<21) hem düşük BMI hem de kırık riskini artırır
Erken Menopoz• Menopozdan 2-3 yıl öncesinden, 3-4 yıl
sonrasına kadar kemik kaybı hızlı (%5-7) seyreder
• Bu kaybın 2/3’ünden sorumlu olan «Östrojen azalması» dır
• Romatoid Artrit (X2 kırık riski)
• >3 ay glukokortikoid kullanımı (BMD’den bağımsız X2 kırık riski)
FRAX
http://www. shef.ac.uk/FRAX
Osteoporozda Klinik Tanı
• Ağrı
• Boy Kısalması
• Akut Kırık bulguları
Hemen tüm Nonvertebral kırıklar düşmeye bağlı
Vertebral kırıkların yaklaşık 2/3 ’i Ağrısız
Vertebral kırıklar en sık T11-12, L1
3.8 cm ve daha fazla boy kısalığı vertebral kırığın işareti olabilir
Osteoporozda Biyokimyasal Tanı• Alkalen fosfataz
– Osteoklastik aktiviteyi gösterir– Duyarlık ve özgünlüğü az, yaşla artar– Kemiğe özgün AP da kullanım yararlılığını artırmaz
• Osteoklasin– Kemik gama-karboksiglutamatı– Osteoblastlarca yapılır– Yaş, cinsiyet, mevsim, lab metodlarına göre değişebilir
• Tip I kollagen yıkım ürünleri (pridinolin, deoksipridinolin)– Mineralizasyonu değil Remodelling’i gösterir
• Direkt Radyogram
• DEXA
• Diğer
Osteoporozda Radyolojik Tanı
Osteoporoda Direkt Grafi• Sırt ağrısı, boy kısalması, kifoz varsa
vertebral kırık açısından değerlendirilmeli
• Lateral vertebra grafilerinde, vertebral yükseklikte %20 den fazla (2 cm) kısalma– Gr 1 (hafif) %20-25– Gr 2 (orta) %25-40– Gr3 (şiddetli) >%40
DEXA• Osteoporoz tanısında ve tanıya bağlı
tedavi planlamasında GEÇERLİ tek yöntem lomber ve kalça DEXA incelemesi
DEXA T skor
DEXA taraması kime???
BMD gerekliliği için kullanılan risk faktörleri
• Menopoz sonrasında kırık öyküsü• Zayıflık (<57.7 kg / BMI<21 kg/m2)• Ailede kalça kırığı öyküsü• Halen sigara kullanımı• RA• Alkol (her gün 330ml biraya karşılık)
NAMS 2010
PopulasyonTüm ≥65 yaş kadınlar
<65 yaş kadınlarda 10 yıllık risk, 65 yaşında beyaz ırk, bilinen risk faktörü olmayan kadının kırık riskine eşit veya büyük risk varsa
Öneri
Tarama
(Screening DEXA ile)
GRADE BUSPSTF, 2011
(=9.3)
Index değer toplamı
BMD hariç ≥ 4 ise BMD değerlendirmesi yap
BMD dahil ≥ 6 ise değerlendir ve tedavi planla
IOF, 2001
FRAX
http://www. shef.ac.uk/FRAX
DEXA taraması ne sıklıkta ???
Önerilen DEXA sıklığı• Osteoporoz tedavisi alanlarda 1-2 yılda
bir
• Tedavi gereksinimi olmayanlarda 2-5 yılda bir
NAMS, USPSTF
Sunum Planı
Osteoporozun patogenezi
Osteoporozda tanı
Osteoporozda tedavi prensipleri
Kimi tedavi edelim?
T-skoru Kırık Yönetim
<-2.5 + İlaç
<-2.5 - İlaç
-1 ile -2.5 arası + İlaç
-1 ile -2.5 arası - İzlem
>-1 - İzlem
NORA
Kimi Tedavi Edelim?
• T skoru < -2.5 veya
Osteoporotik kırık varlığı
• -1<T skoru<-2.5 ise FRAX değerlendirmesinde 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise
NAMS 2010
Sonuç; Osteoporoz açısından risk değerlendirmesi
Osteoporoz tanısında lomber ve kalça DEXA
Tedavi, osteoporoz veya kırık olanlar ile, 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise yapılmalı
EVİN HER YANINDA BUNLARDAN
BULUYORUM !
DOKTORUM, BU YAŞTA KEMİK
KAYBININ NORMAL OLDUĞUNU SÖYLEDİ
Teşekkürler…
• Tam kan sayımı• Serum biyokimyası:
– Kalsiyum– ESR– kreatinin– Alkalen fosfataz – TSH– 24 urine calcium creatinine clearance
Sekonder Osteoporoz ayırıcı tanısında önerilen testler