OSNOVEOSNOVE MUNICIJEMUNICIJE

Doboj; decembar, 2009. godineDoboj; decembar, 2009. godine

Provjereno američko praviloProvjereno američko pravilo

VOJNIK MOŽE PREŽIVJETIVOJNIK MOŽE PREŽIVJETI::

30 DANA BEZ HRANE...30 DANA BEZ HRANE... 3 DANA BEZ VODE....3 DANA BEZ VODE....

3 MINUTE BEZ VAZDUHA....3 MINUTE BEZ VAZDUHA....

ALI NI JEDNE SEKUNDE BEZ ALI NI JEDNE SEKUNDE BEZ MUNICIJEMUNICIJE

UVOD U MUNICIJUUVOD U MUNICIJU

MUNICIJAMUNICIJA - Sva tijela napunjena eksplozivom ili - Sva tijela napunjena eksplozivom ili nekom drugom materijom, koja je sposobna da na nekom drugom materijom, koja je sposobna da na cilju izazove određeni efekat. cilju izazove određeni efekat.

MUNICIJAMUNICIJA je dio oružanog sistema, a čija je je dio oružanog sistema, a čija je osnovna svrha neposredno obavljanje funkcije za osnovna svrha neposredno obavljanje funkcije za koji je dati sistem projektiran.koji je dati sistem projektiran.

MUNICIJAMUNICIJA je kompletan sistem koji sadrži eksploziv, je kompletan sistem koji sadrži eksploziv, pogonsko punjenje, pirotehničku smješu, inicijalne pogonsko punjenje, pirotehničku smješu, inicijalne kmpozicije ili nbh materijale koji se koriste u vojnim kmpozicije ili nbh materijale koji se koriste u vojnim operacijama uključujući i sredstva za razaranje.operacijama uključujući i sredstva za razaranje.

PODJELA MUNICIJEPODJELA MUNICIJE Municija malog Municija malog

kalibra do 12,7mm (ili kalibra do 12,7mm (ili kal. manji od 20 mm)kal. manji od 20 mm)

Municija srednjeg Municija srednjeg kalibra do 57 mm kalibra do 57 mm (uključujivo i MB (uključujivo i MB projektile od 60 mm ,projektile od 60 mm ,

Bombe, bojeve glave Bombe, bojeve glave i projektili velikog i projektili velikog kal. Iznad 75 mm,kal. Iznad 75 mm,

Upaljači,Upaljači, Sigurnosni i Sigurnosni i

armirajući armirajući mehanizmi,mehanizmi,

Topovski i artiljerijski Topovski i artiljerijski sistemi,sistemi,

Mine i sistemi za Mine i sistemi za uništavanje.uništavanje.

Podjela municije po namjeniPodjela municije po namjeni

1.1. Bojeva municija,Bojeva municija,

2.2. Manevarska municija,Manevarska municija,

3.3. Vježbovna municija iVježbovna municija i

4.4. Školska municija.Školska municija.

MUNICIJA MALOG KALIBRAMUNICIJA MALOG KALIBRA Prema Prema vrsti oružjavrsti oružja se dijeli na: pištoljsku, puščanu i se dijeli na: pištoljsku, puščanu i

mitraljesku municiju.mitraljesku municiju. Prema vrsti zrna se dijeli na: Prema vrsti zrna se dijeli na:

-municiju sa zrnom za uništavanje živih ciljeva (lako, -municiju sa zrnom za uništavanje živih ciljeva (lako, teško ili univerzalno zrno),teško ili univerzalno zrno),-municija sa zrnom za uništavanje MTS ( pancirno, -municija sa zrnom za uništavanje MTS ( pancirno, pancirno-zapaljivo, PZO zrna, ...).pancirno-zapaljivo, PZO zrna, ...).

Metak se sastoji od: zrna, čahure, barutnog Metak se sastoji od: zrna, čahure, barutnog punjenja i inicijalne kapisle.punjenja i inicijalne kapisle.

Pomoćni elementi: okviri, redenici, municijske kutije i dr.Pomoćni elementi: okviri, redenici, municijske kutije i dr.

Municija srednjeg kalibraMunicija srednjeg kalibra Za gađanje različitih ciljeva u vazduhu i na Za gađanje različitih ciljeva u vazduhu i na

zemlji (m/v i lako oklopna b/v).zemlji (m/v i lako oklopna b/v). Uobičajeni kalibri: 20 mm, 23 mm, 25 mm, Uobičajeni kalibri: 20 mm, 23 mm, 25 mm,

27 mm, 30 mm, 37 mm, 40 mm i 57 mm.27 mm, 30 mm, 37 mm, 40 mm i 57 mm. Ima više različitih projektila: HE projektili, Ima više različitih projektila: HE projektili,

oklopno probojni, zapaljivi, obilježavajući, oklopno probojni, zapaljivi, obilježavajući, potkalibarni...potkalibarni...

Ova municija je uvijek sjedinjena.Ova municija je uvijek sjedinjena. Pojedini tipovi imaju upaljače.Pojedini tipovi imaju upaljače. Masa pogonskog punjenja je nepromjenjiva.Masa pogonskog punjenja je nepromjenjiva.

40 mm 40 mm

40 mm bofors40 mm bofors

Municija za PAT OerlikonMunicija za PAT Oerlikon

Artiljerijska municijaArtiljerijska municija Namjenjena za uništavanje žive sile i MTS, Namjenjena za uništavanje žive sile i MTS,

zadimljavanje i osvjetljavanje zemljišnog zadimljavanje i osvjetljavanje zemljišnog prostora.prostora.

Za živu silu se koristi TRENUTNA granata,Za živu silu se koristi TRENUTNA granata, Za rušenje se koristi FUGASNA granata,Za rušenje se koristi FUGASNA granata, Za ciljeve gdje se traži parčadno-rušeće Za ciljeve gdje se traži parčadno-rušeće

dejstvo koristi se TF ili tempirna granata,dejstvo koristi se TF ili tempirna granata, Za ciljeve iza oklopa koristi se: pancirno, Za ciljeve iza oklopa koristi se: pancirno,

potkalibarno i kumulativno zrno.potkalibarno i kumulativno zrno.

Pancirno-obilježavajući metak 122 mmPancirno-obilježavajući metak 122 mm

Dejstvo pancirnog projektilaDejstvo pancirnog projektila

Kumulativni metak 122 mmKumulativni metak 122 mm

Dejstvo kumulativnog projektilaDejstvo kumulativnog projektila

Potkalibarni projektilPotkalibarni projektil

Dejstvo potkalibarnog projektilaDejstvo potkalibarnog projektila

BiH EoD tim u IrakuBiH EoD tim u Iraku

MINE ZA MINOBACAČEMINE ZA MINOBACAČE Mine su aerodinamičnog oblika sličnog kapljici Mine su aerodinamičnog oblika sličnog kapljici

vode.vode. Projektil se lansira iz glatke cijevi oružja.Projektil se lansira iz glatke cijevi oružja. Ubrzanje i domet je manji nego kod artiljerijske Ubrzanje i domet je manji nego kod artiljerijske

municije.municije. Vođenje mine se ostvaruje preko centrirajućih Vođenje mine se ostvaruje preko centrirajućih

prstenova (prvi cilindrični dio a drugi su prstenova (prvi cilindrični dio a drugi su vanjski rubovima stabilizatora projektila).vanjski rubovima stabilizatora projektila).

Kod nas u upotrebi projektili od: 60 mm, 82 Kod nas u upotrebi projektili od: 60 mm, 82 mm i 120 mm.mm i 120 mm.

Izbacivanje mine se ostvaruje preko barutnih Izbacivanje mine se ostvaruje preko barutnih punjenja.punjenja.

MB 975 mmMB 975 mm

120 mm bijeli fosfor120 mm bijeli fosfor

Municija za bestrzajna oruđaMunicija za bestrzajna oruđa Za uništavanje živih ciljeva i oklopnih tehničkih Za uništavanje živih ciljeva i oklopnih tehničkih

sredstava.sredstava. Kod većine ovih metaka čahura je perforirana Kod većine ovih metaka čahura je perforirana

po plaštu, a vodeći prsten nazubljen.po plaštu, a vodeći prsten nazubljen. Pri opaljenju barutni gasivi slobodno otiču kroz Pri opaljenju barutni gasivi slobodno otiču kroz

zatvarač, te ne dolazi do trzanja oruđa.zatvarač, te ne dolazi do trzanja oruđa. Primjer su bestrzajni topovi 57 mm, 75 mm, 82 Primjer su bestrzajni topovi 57 mm, 75 mm, 82

mm.mm. Shodno punjenju mogu biti: TF, osvjtljavajuće, Shodno punjenju mogu biti: TF, osvjtljavajuće,

dimne, ....dimne, ....

Mine za ručne bacačeMine za ručne bacače Uglavnom se koriste za neposrednu borbu Uglavnom se koriste za neposrednu borbu

protiv oklopnih sredstava.protiv oklopnih sredstava. Probojnost mine je oko 300 mm.Probojnost mine je oko 300 mm. Mina ne rotira na putanji, stabilizacija se vrši Mina ne rotira na putanji, stabilizacija se vrši

pomoću ugrađenih krilaca na stabilizatoru.pomoću ugrađenih krilaca na stabilizatoru. Mina nema vlastiti pogon, Ek dobija Mina nema vlastiti pogon, Ek dobija

sagorjevanjem pogonskog punjenja mine.sagorjevanjem pogonskog punjenja mine. Primjeri: Mine za RB M57, RPG7, ...Primjeri: Mine za RB M57, RPG7, ...

Mina za RPG-7Mina za RPG-7

Raketni projektiliRaketni projektili RP je letjelica sa vlastitim pogonomRP je letjelica sa vlastitim pogonom.. Nema ograničenja u dizajnu, a domet zavisi od Nema ograničenja u dizajnu, a domet zavisi od

tehnoloških mogućnosti zemlje proizvođača.tehnoloških mogućnosti zemlje proizvođača. Lansiranje se vrši sa lansera, takođe bez ograničenja.Lansiranje se vrši sa lansera, takođe bez ograničenja. Lanseri mogu biti cijevni, šinski i lanseri “ nulte Lanseri mogu biti cijevni, šinski i lanseri “ nulte

dužine”.dužine”. NedostatakNedostatak je rasturanje nevođenih RP. je rasturanje nevođenih RP. Bojeva glava RP ima tijelo, eksplozivno punjenje i Bojeva glava RP ima tijelo, eksplozivno punjenje i

upaljač.upaljač. RP koji se lansiraju iz cijevi moraju imati stabilizatore RP koji se lansiraju iz cijevi moraju imati stabilizatore

na sklapanje, koji se otvaraju po napuštanju lansera.na sklapanje, koji se otvaraju po napuštanju lansera. Stabilizacija vođenih RP je složena .Stabilizacija vođenih RP je složena . StabilizacijaStabilizacija se uglavnom postiže uzdužnom rotacijom se uglavnom postiže uzdužnom rotacijom

RPRP..

Zolja 64 mmZolja 64 mm

AT-4AT-4

AT-4AT-4

Soyuz raketa ASTPSoyuz raketa ASTP

Municija za tenkoveMunicija za tenkove Prvenstveno se koristi za borbu protiv teških Prvenstveno se koristi za borbu protiv teških

oklopljenih ciljeva (sporedno bunkeri, laka okl. oklopljenih ciljeva (sporedno bunkeri, laka okl. vozila i vojnici).vozila i vojnici).

Dizajnirana na primjeni hemijske (kumulativni Dizajnirana na primjeni hemijske (kumulativni efekat i prirodne fragmentacije) ili kinetičke efekat i prirodne fragmentacije) ili kinetičke energije projektila.energije projektila.

Efekat kinetičke energije zavisi od brzine Efekat kinetičke energije zavisi od brzine projektila na cilju, prečnika i gustine materijala.projektila na cilju, prečnika i gustine materijala.

Postoji više dizajnerskih rješenja ovog tipa Postoji više dizajnerskih rješenja ovog tipa municije i to: trenutno-fugasna (HE), municije i to: trenutno-fugasna (HE), kumulativna (HEAT), pancirna ( oklopno-kumulativna (HEAT), pancirna ( oklopno-probojna AP), ...probojna AP), ...

100 mm APFSDS-T, M98; 125 mm, M88100 mm APFSDS-T, M98; 125 mm, M88

100 mm APFSDS-T100 mm APFSDS-T

Mine i sredstva za rušenjeMine i sredstva za rušenje Mine i sredstva za rušenje Mine i sredstva za rušenje pasivno čekaju ili su na ciljupasivno čekaju ili su na cilju

i aktiviraju se shodno konceptu upaljača.i aktiviraju se shodno konceptu upaljača. Dizajn zavisi od namjene odnosno cilja za koji su Dizajn zavisi od namjene odnosno cilja za koji su

namjenjeni.namjenjeni. Najjednostavnija dizajnerska rješenja, npr. eksplozivno Najjednostavnija dizajnerska rješenja, npr. eksplozivno

punjenje sa prostorom za upaljač.punjenje sa prostorom za upaljač. Mine se dijele na Mine se dijele na PP i PTPP i PT mine. PP mine su zabranjene mine. PP mine su zabranjene

za upotrebu u skladu sa deklaracijom UN. BiH za upotrebu u skladu sa deklaracijom UN. BiH potpisnik Otavskog sporazuma.potpisnik Otavskog sporazuma.

PT mine se aktivirajuPT mine se aktiviraju: direktnim kontaktom, daljinskim : direktnim kontaktom, daljinskim putem ili putem senzora( zvuk, toplina, vibracija ..)putem ili putem senzora( zvuk, toplina, vibracija ..)

Savremene mine obično nemaju metalnih dijelova.Savremene mine obično nemaju metalnih dijelova. Obično imaju Obično imaju više upaljačaviše upaljača, istog ili različitog tipa., istog ili različitog tipa.

PT minePT mine

PODJELA MUNICIJEPODJELA MUNICIJE

1.1. SJEDINJENA MUNICIJASJEDINJENA MUNICIJA

2.2. RASTAVLJIVA ( POLU SJEDINJENA ) RASTAVLJIVA ( POLU SJEDINJENA ) MUNICIJAMUNICIJA

3.3. DVODIJELNA MUNICIJA (od 152 mm)DVODIJELNA MUNICIJA (od 152 mm)

4.4. MODULARNA PUNJENJAMODULARNA PUNJENJA

Sjedinjena municijaSjedinjena municija Sjedinjena municijaSjedinjena municija

je ona municija kod je ona municija kod koje je tijelo čahure koje je tijelo čahure čvrsto vezano za čvrsto vezano za projektil.projektil.

Koristi se kod oružja Koristi se kod oružja malog i srednjeg malog i srednjeg kalibra.kalibra.

Ostvaruje se veoma Ostvaruje se veoma brza paljba.brza paljba.

Rastavljiva ( polusjedinjena ) municijaRastavljiva ( polusjedinjena ) municija

Municija kod koje tijelo čahure Municija kod koje tijelo čahure nije čvrstonije čvrsto vezanovezano za projektil. za projektil.

Koristi se Koristi se kod oružja velikog kalibrakod oružja velikog kalibra i kod i kod oružanih sistema kod kojih treba ostvariti oružanih sistema kod kojih treba ostvariti različite brzinerazličite brzine na ustima cijevi. na ustima cijevi.

U čahuri se nalazi više pogonskih punjenja U čahuri se nalazi više pogonskih punjenja pakovanih u kesice. Izborom razl. punjenja pakovanih u kesice. Izborom razl. punjenja postižu se željene brzine na ustima cijevi. postižu se željene brzine na ustima cijevi.

Polusjedinjena municijaPolusjedinjena municija

Dvodijelna municijaDvodijelna municija Projektili i pogonsko punjenje Projektili i pogonsko punjenje

se odvojeno pune u cijev se odvojeno pune u cijev oružja.oružja.

To su uglavnom kalibri veći od To su uglavnom kalibri veći od 152 mm.152 mm.

Kod ruskog koncepta Kod ruskog koncepta pogonsko punjenje je pogonsko punjenje je smješteno u čahuru, a kod smješteno u čahuru, a kod zapadnog koncepta pogonska zapadnog koncepta pogonska punjenja su smještena u kese u punjenja su smještena u kese u koje su pakovane vrećice sa koje su pakovane vrećice sa pogonskim punjenjempogonskim punjenjem..

Modularna punjenjaModularna punjenja Projektovana da zamjene konvencionalna Projektovana da zamjene konvencionalna

punjenja, i dizajnirana na sasvim novim punjenja, i dizajnirana na sasvim novim principima.principima.

Svaki modul je cilindričnog oblika sa Svaki modul je cilindričnog oblika sa centralnim kanalom.centralnim kanalom.

Pripalni sistem je ugrađen u modul sa Pripalni sistem je ugrađen u modul sa pogonskim punjenjem.pogonskim punjenjem.

Postoje samo dva tipa modula.Postoje samo dva tipa modula. Punjenje je jednostavnije i brže, veća brzina Punjenje je jednostavnije i brže, veća brzina

paljbe, produžen životni vijek, lakše vraćanje paljbe, produžen životni vijek, lakše vraćanje nekorištenih punjenja iz cijevi oružja, lakša nekorištenih punjenja iz cijevi oružja, lakša logistika.logistika.

Struktura municijeStruktura municije Općenito municija se sastoji od Općenito municija se sastoji od projektila iprojektila i

pogonske grupepogonske grupe . . Kod raketne municije to je uglavnom jedna Kod raketne municije to je uglavnom jedna

cjelina i zajedno se kreću kroz atmosferu.cjelina i zajedno se kreću kroz atmosferu. Kod art. i pješadijske municije to su dva Kod art. i pješadijske municije to su dva

podsistema, koja mogu ili ne moraju činiti podsistema, koja mogu ili ne moraju činiti cjelinu tokom punjenja. cjelinu tokom punjenja. Samo projektil leti krozSamo projektil leti kroz atmosferu do ciljaatmosferu do cilja. Zadatak projektila je da na . Zadatak projektila je da na traženom odstojanju i u traženo vrijeme ostvari traženom odstojanju i u traženo vrijeme ostvari efekat na cilju.efekat na cilju.

Upaljači za raketne projektile su elektronski sa Upaljači za raketne projektile su elektronski sa sigurnosnim i armirajućim elementima za sigurnosnim i armirajućim elementima za inicijaciju eksplozivne komponente i inicijaciju eksplozivne komponente i ostvarivanja potrebne zone sigurnosti.ostvarivanja potrebne zone sigurnosti.

raketni projektil artiljerijski projektilraketni projektil artiljerijski projektil

EksploziviEksplozivi Eksplozivne materijeEksplozivne materije su gasovite, tečne ili su gasovite, tečne ili

čvrste materije koje pod uticajem pogodnog čvrste materije koje pod uticajem pogodnog impulsa prelaze u stabilna jedinjenja (gasove i impulsa prelaze u stabilna jedinjenja (gasove i vodenu paru), uz oslobađanje velike količine vodenu paru), uz oslobađanje velike količine toplotetoplote..

EksplozijaEksplozija je proces veoma brze transformacije je proces veoma brze transformacije energije eksplozivne materije iz njenog energije eksplozivne materije iz njenog potencijalnog oblika u mehanički rad. potencijalnog oblika u mehanički rad.

TemperaturaTemperatura produkata detonacija iznosi produkata detonacija iznosi nekoliko hiljada nekoliko hiljada stepenistepeni Celzijusa Celzijusa, a, a pritisak pritisak nekoliko stotina hiljada baranekoliko stotina hiljada bara što izaziva što izaziva značajno udarno djelovanje na okolinu.značajno udarno djelovanje na okolinu.

Podjela eksplozivnih materija zasnovana Podjela eksplozivnih materija zasnovana na osjetljivost eksploziva na osjetljivost eksploziva

1.1. Jaki eksplozivi (HE)Jaki eksplozivi (HE)

--primarni eksploziviprimarni eksplozivi (veoma osjetljivi na (veoma osjetljivi na šok, trenje, toplotu)šok, trenje, toplotu)

--sekundarni sekundarni eksplozivi (eksplozivi (manje manje osjetljivi, ali osjetljivi, ali zahtjevaju visoku zahtjevaju visoku energiju udarnog energiju udarnog talasa)talasa)

2. Slabi eksplozivi2. Slabi eksplozivi

-crni barut,-crni barut,

-pirotehničke smješe,-pirotehničke smješe,

-goriva (najširi oblik -goriva (najširi oblik slabih eksploziva, slabih eksploziva, LE).LE).

Primarni jaki eksploziviPrimarni jaki eksplozivi Često se zovu Često se zovu inicirajući eksploziviinicirajući eksplozivi, dijele se:, dijele se:primarne smješe i inicijalne detonirajuće materije.primarne smješe i inicijalne detonirajuće materije.

Primarne smješePrimarne smješe su namjenjene da izazovu plamen (ne su namjenjene da izazovu plamen (ne detonaciju) neophodan za aktiviranje manje osjetljivih detonaciju) neophodan za aktiviranje manje osjetljivih eksploziva. Veoma lako i u malim količinama iniciraju eksploziva. Veoma lako i u malim količinama iniciraju jake sekundarne eksplozive. Osnova su za izradu jake sekundarne eksplozive. Osnova su za izradu kapisli (to su dakl smješe).kapisli (to su dakl smješe).

Inicijalno detonirajuće materijeInicijalno detonirajuće materije su ekstremno osjetljive su ekstremno osjetljive ekspl. materije. Osnovni cilj je da izazove detonaciju. ekspl. materije. Osnovni cilj je da izazove detonaciju. Koriste se za detonatore.Koriste se za detonatore.

Izuzetno osjetljivi na lagani udar, plamen ili iskra. Visok Izuzetno osjetljivi na lagani udar, plamen ili iskra. Visok stepen sigurnosti omogućena ispresovanosti istih u stepen sigurnosti omogućena ispresovanosti istih u metalno čanče. Iniciranjem dolazi do potpune metalno čanče. Iniciranjem dolazi do potpune detonacije na razmaku od svega par mm.detonacije na razmaku od svega par mm.

Npz.: živin fulminat, olovni azid, tetrazen, olovni tricinatNpz.: živin fulminat, olovni azid, tetrazen, olovni tricinat......

Sekundarni jaki eksplozivi-brizantniSekundarni jaki eksplozivi-brizantni Dijele se na eksplozive za detonatorske pojačnike Dijele se na eksplozive za detonatorske pojačnike

(bustere) i eksplozive za osnovno eksplozivno (bustere) i eksplozive za osnovno eksplozivno punjenje.punjenje.

Ekspl. za det. pojačnikeEkspl. za det. pojačnike moraju imati dovoljno energije moraju imati dovoljno energije da iniciraju osnovno punjenje. Npz. predstavnici: HMX, da iniciraju osnovno punjenje. Npz. predstavnici: HMX, tetril, PETN, CH-6 i RDX.tetril, PETN, CH-6 i RDX.

Ekspl. za osnovno punjenjeEkspl. za osnovno punjenje se najviše koriste kod se najviše koriste kod municije. Npz.: su: TNT, C-4, amatol, eksploziv D, HBX, municije. Npz.: su: TNT, C-4, amatol, eksploziv D, HBX, PBX, oktol, tetril, torpex i tritanol.PBX, oktol, tetril, torpex i tritanol.

Rukovanje sa sek. jakim eksplozivima je manje Rukovanje sa sek. jakim eksplozivima je manje opasno. Masovno se koriste u primjeni kod municije i u opasno. Masovno se koriste u primjeni kod municije i u ogromnim količinama. Mogu se aktivirati mehaničkim ogromnim količinama. Mogu se aktivirati mehaničkim udarom. Uobičajeno je da se iniciranje ostavruje udarom. Uobičajeno je da se iniciranje ostavruje posredstvom primarnog eksploziva. Otuda i naziv posredstvom primarnog eksploziva. Otuda i naziv sekundarni eksploziv.sekundarni eksploziv.

Glavne karakteristike vojnih eksplozivaGlavne karakteristike vojnih eksploziva

1.1. Brizantnost,Brizantnost,

2.2. Osjetljivost,Osjetljivost,

3.3. Udar,Udar,

4.4. Trenje,Trenje,

5.5. Toplota,Toplota,

6.6. Statički elektricet,Statički elektricet,

7.7. Stabilnost,Stabilnost,

8.8. Snaga,Snaga,

99. Gustina,. Gustina,

1010. Dostupnost i cijena,. Dostupnost i cijena,

11.11. Isparljivost,Isparljivost,

12.12. Higroskopnost,Higroskopnost,

13.13. Toksičnost.Toksičnost.

Tipovi eksplozijaTipovi eksplozija

1.1. MehaničkaMehanička-- npr. eksplozija parnog kotla. npr. eksplozija parnog kotla. Neprimjenjuje se u borbene svrhe.Neprimjenjuje se u borbene svrhe.

2.2. HemijskaHemijska- - eksplozija omogućena putem eksplozija omogućena putem hemijske reakcije.To je egzotermička reakcija hemijske reakcije.To je egzotermička reakcija pri kojoj dolazi do obrazovanja gasova pri kojoj dolazi do obrazovanja gasova (oksidacija), proizvodi se toplota, dolazi do (oksidacija), proizvodi se toplota, dolazi do širenja gasa, i pojava udarnog talasa je širenja gasa, i pojava udarnog talasa je mehanički dio te transformacije.mehanički dio te transformacije.

3.3. Nuklearna-Nuklearna- eksplozija omogućena putem eksplozija omogućena putem nuklearne reakcije fisijom ili fuzijom.nuklearne reakcije fisijom ili fuzijom.

Eksplozivni lanacEksplozivni lanac Eksplozivni lanacEksplozivni lanac osigurava pravilnu eksploziju osigurava pravilnu eksploziju

u odgovarajućem trenutku. Osnovni elementi su:u odgovarajućem trenutku. Osnovni elementi su:1.1. UpaljačUpaljač:: Sadrži u sebi primarni eksploziv u Sadrži u sebi primarni eksploziv u

obliku detonatorske kapisle sa kojom počinje obliku detonatorske kapisle sa kojom počinje aktiviranje.aktiviranje.

2.2. DetonatorDetonator:: Nalazi se u sklopu upaljača ili se Nalazi se u sklopu upaljača ili se odvojeno ugrađuje u bojevu glavu.odvojeno ugrađuje u bojevu glavu.

3.3. BusterBuster:: Prelazno punjenje (buster) ili Prelazno punjenje (buster) ili detonatorski pojačnik aktivira glavno punjenje.detonatorski pojačnik aktivira glavno punjenje.

4.4. Glavno eksplozivno punjenjeGlavno eksplozivno punjenje: Glavno punjenje : Glavno punjenje se koristi za ostvarenje osnovnog efekta se koristi za ostvarenje osnovnog efekta destrukcije.destrukcije.

Slabi eksploziviSlabi eksplozivi

Slabi eksploziviSlabi eksplozivi su materije kod kojih se su materije kod kojih se hemijska dekompozicija vrši u tanskom sloju hemijska dekompozicija vrši u tanskom sloju ispod površine reakcije i čija brzina je značajno ispod površine reakcije i čija brzina je značajno manja od brzine zvuka.manja od brzine zvuka.

Kao rezultat javlja se velika količina gasnih Kao rezultat javlja se velika količina gasnih produkata i toplota , često praćena svjtlošću.produkata i toplota , često praćena svjtlošću.

Slabi eksplozivi Slabi eksplozivi se dijele nase dijele na::

-crni barut,-crni barut,

-pirotehničke smješe i-pirotehničke smješe i

-goriva.-goriva.

Slabi eksploziviSlabi eksplozivi Crni (dimni) barutCrni (dimni) barut je najstariji poznati eksploziv je najstariji poznati eksploziv.. Smješa KNO3 (74%), S (10 %) i drvenog ugljena (16%).Smješa KNO3 (74%), S (10 %) i drvenog ugljena (16%). Crne boje, različitih nepravilnih granula, osjetljiv na Crne boje, različitih nepravilnih granula, osjetljiv na

udar, trenje, plamen, iskru, statičkog elektriciteta, udar, trenje, plamen, iskru, statičkog elektriciteta, higroskopan (vlaga manja od 1 % u municiji).higroskopan (vlaga manja od 1 % u municiji).

Vijek upotrebljivosti praktično neograničen.Vijek upotrebljivosti praktično neograničen. Brzina sagorjevanja ovisna o njegovoj gustoći.Brzina sagorjevanja ovisna o njegovoj gustoći. U zatvorenom prostoru sagorjevanje CB je eksplozivnoU zatvorenom prostoru sagorjevanje CB je eksplozivno Nezamjenjiv je u izradi: sporogorećeg štapina, pripalne Nezamjenjiv je u izradi: sporogorećeg štapina, pripalne

smješe, pirotehničkih sastava, za neka vježbovna MS, smješe, pirotehničkih sastava, za neka vježbovna MS, vremenskih upaljača i usporivačkih elemenata.vremenskih upaljača i usporivačkih elemenata.

Postoji Postoji 13 klasa13 klasa crnog baruta zavisno o vel. granula. crnog baruta zavisno o vel. granula. No 1 (2.5-5mm) a No 13 (0.1-0.15 mm).No 1 (2.5-5mm) a No 13 (0.1-0.15 mm).

Crni barutCrni barut

Slabi eksplozivi- pirotehničke smješe (PS)Slabi eksplozivi- pirotehničke smješe (PS) Pirotehničke smješePirotehničke smješe: : karakteriše proces sagorjevanja. karakteriše proces sagorjevanja.

Postoje sljedeće kategorije:Postoje sljedeće kategorije:osvjetljavajuća i dimna, obojena i sa bijelim fosforom, osvjetljavajuća i dimna, obojena i sa bijelim fosforom, traserna i dimeća, zapaljiva, foto fleš sastavi i zvučne.traserna i dimeća, zapaljiva, foto fleš sastavi i zvučne.

PS su mješavina gorivih i oksidirajućih komponenti. U PS su mješavina gorivih i oksidirajućih komponenti. U gorive spadaju: sumpor, bor, Mg, Al u prahu i drveni gorive spadaju: sumpor, bor, Mg, Al u prahu i drveni ugljen. Kao oksidansi se koriste: nitrati, klorati, oksidi, ugljen. Kao oksidansi se koriste: nitrati, klorati, oksidi, isl. a vezuju ih prirodne i vještačke smole.isl. a vezuju ih prirodne i vještačke smole.

Ugrađene u municiju Ugrađene u municiju izazivaju smanjenje sposobnostiizazivaju smanjenje sposobnosti municije jer se mogu PS spontano zapaliti (toplota ili municije jer se mogu PS spontano zapaliti (toplota ili nepravilno rukovanje).nepravilno rukovanje).

Posebne mjere hermetizacije i posebne barijere da se Posebne mjere hermetizacije i posebne barijere da se spriječi uticaj okoline. spriječi uticaj okoline.

Slabi eksplozivi-goriva (pogonske materije)Slabi eksplozivi-goriva (pogonske materije)

GorivaGoriva – sagorjevaju brzo i bez detonacije uz – sagorjevaju brzo i bez detonacije uz oslobađanje velikih količina gasnih produkata koji se oslobađanje velikih količina gasnih produkata koji se koriste za pogon projektila ( rak. ili artiljerijskih).koriste za pogon projektila ( rak. ili artiljerijskih).

Generalno se dijele na Generalno se dijele na tečna i čvrsta gorivatečna i čvrsta goriva. Čvrsta . Čvrsta goriva se koriste za pogon nevođenih projektila i kod goriva se koriste za pogon nevođenih projektila i kod raketnih sistema. Čvrsta goriva se dijele na: raketnih sistema. Čvrsta goriva se dijele na: homogena homogena (jednobazna, dvobazna i trobazna) i heterogena(jednobazna, dvobazna i trobazna) i heterogena ((kompozitna).kompozitna). Goriva za topove i lično naoružanje su Goriva za topove i lično naoružanje su homogena, a raketna goriva mogu biti i heterogena. homogena, a raketna goriva mogu biti i heterogena.

Goriva za topove su bazirana na upotrebi nitrocelulozeGoriva za topove su bazirana na upotrebi nitroceluloze Punjenja goriva se proizvode u obliku granula i šipki.Punjenja goriva se proizvode u obliku granula i šipki. Punjenja koja imaju veću površinu sagorjevaju brže.Punjenja koja imaju veću površinu sagorjevaju brže.

Jednobazna goriva (JG)Jednobazna goriva (JG) Upotrebljavaju se kao gorivo za municiju Upotrebljavaju se kao gorivo za municiju (pištolj-top(pištolj-top). ).

Osnovni sastojak je Osnovni sastojak je nitrocelulozanitroceluloza (preko 90 %). Ostalo (preko 90 %). Ostalo su su aditivi i plastifikatoriaditivi i plastifikatori čija je uloga usporiti proces čija je uloga usporiti proces starenja (difenilamin), smanjiti toplotu sagorjevanja starenja (difenilamin), smanjiti toplotu sagorjevanja (dibutilftalat) i hidroskopnosti (dinitrotoluen). (dibutilftalat) i hidroskopnosti (dinitrotoluen).

Osjetljivost na udarOsjetljivost na udar zavisi od procenta N2, veličine zavisi od procenta N2, veličine punjenja i površinske obrade (poliranje sa centralitom i punjenja i površinske obrade (poliranje sa centralitom i grafitom). Za smanjenje bljeska koristi se kalijevsulfat.grafitom). Za smanjenje bljeska koristi se kalijevsulfat.

JG mogu detonirati ako se iniciraju sa jakim JG mogu detonirati ako se iniciraju sa jakim eksplozivom od 50-100 gr ili istovremenim paljenjem eksplozivom od 50-100 gr ili istovremenim paljenjem velike količine JG (više tona).velike količine JG (više tona).

JG osjetljivo na sunčevu svjetlost, te se mjenjaju JG osjetljivo na sunčevu svjetlost, te se mjenjaju mehanička svojstva i boja, a rezultat je starenje goriva.mehanička svojstva i boja, a rezultat je starenje goriva.

Uz pravilno skladištenje rok upotrebe je Uz pravilno skladištenje rok upotrebe je 30 godina30 godina uz uz redovne kontrolne preglede.redovne kontrolne preglede.

Nitroceluloza (NC)Nitroceluloza (NC)

NCNC- - dobija se djelovanjem nitrirajućeg agensa (smjesa dobija se djelovanjem nitrirajućeg agensa (smjesa N i S kiseline) na celulozu-kratka pamučna vlakna N i S kiseline) na celulozu-kratka pamučna vlakna

visoke čistoćevisoke čistoće. . NC je NC je lako zapaljivalako zapaljiva i brzo sagorjeva pri čemu može i brzo sagorjeva pri čemu može

prijeći u detonaciju. Posebno lako zapaljiva suha prijeći u detonaciju. Posebno lako zapaljiva suha celuloza i nju je celuloza i nju je zabranjeno prevozitizabranjeno prevoziti. NC se može . NC se može prevoziti samo ako je sadržaj vlage 20-30%. NC prevoziti samo ako je sadržaj vlage 20-30%. NC namjenjena za izradu lakova se može prevoziti ako namjenjena za izradu lakova se može prevoziti ako umjesto vode sadrži etilni alkohol u količini 25-30 %.umjesto vode sadrži etilni alkohol u količini 25-30 %.

U zemljama bivšeg Varšavskog pakta kod topova U zemljama bivšeg Varšavskog pakta kod topova prednost se daje upotrebi dvobaznih goriva.prednost se daje upotrebi dvobaznih goriva.

DvobaznaDvobazna goriva za topove (DG)goriva za topove (DG)

DG su smješa NC i nitroglicerinaDG su smješa NC i nitroglicerina. . Upotrebljavaju se Upotrebljavaju se kao goriva kod pištolja i minobacača.kao goriva kod pištolja i minobacača.

Loše osobine su prevelika Loše osobine su prevelika erozija cijevierozija cijevi usljed visokih usljed visokih temperatura i temperatura i bljesak na ustima cijevibljesak na ustima cijevi..

Osnovne Osnovne sirovine za izradu DGsirovine za izradu DG su: NC, nitroglicerin, su: NC, nitroglicerin, stabilizator, želatinizatori,modifikatori balističkih stabilizator, želatinizatori,modifikatori balističkih svojstava i modifikatori barutnog potencijala. svojstava i modifikatori barutnog potencijala.

Nitroglicerin –Nitroglicerin –koristi se kao želatinizator NC do 43 %. koristi se kao želatinizator NC do 43 %. Nitroglicerin je tekući brizantni eksploziv. Malo topljiv Nitroglicerin je tekući brizantni eksploziv. Malo topljiv u vodi.Veoma osjetljiv na udar. Prevoz dopušten samo u vodi.Veoma osjetljiv na udar. Prevoz dopušten samo u obliku otopine u otapalu u koncentraciji do 5%.u obliku otopine u otapalu u koncentraciji do 5%.

StabilizatoriStabilizatori-(centralit), za dodatno želatiniziranje, -(centralit), za dodatno želatiniziranje, manje krtim u širokom opsegu ( upotreba -40-+50 manje krtim u širokom opsegu ( upotreba -40-+50 celzijusa).celzijusa).

Modifikatori balističkihModifikatori balističkih svojstavasvojstava sprečavaju pojavu sprečavaju pojavu nestabilnog sagorjevanja.nestabilnog sagorjevanja.Modifikatori barutnog potencijalaModifikatori barutnog potencijala mijenjaju (smanjuju) mijenjaju (smanjuju) toplinu sagorjevanja. Zbog toga (erozija cijevi) se DG sa toplinu sagorjevanja. Zbog toga (erozija cijevi) se DG sa visokim sadržajem nitroglicerina koriste kod oružja sa visokim sadržajem nitroglicerina koriste kod oružja sa glatkom cijevi (minobacač).glatkom cijevi (minobacač).Dvobazna raketna gorivaDvobazna raketna goriva koriste se kao pogonsko gorivo. koriste se kao pogonsko gorivo.Pored NC i nitroglicerina raketna DG sadrže i aditive koji Pored NC i nitroglicerina raketna DG sadrže i aditive koji osiguravaju tražene balističke osobine. Raketna DG imaju osiguravaju tražene balističke osobine. Raketna DG imaju veći sadržaj stabilizatora od artiljerijskih goriva, te je veći sadržaj stabilizatora od artiljerijskih goriva, te je gornja gornja granica upotrebe 15 godinagranica upotrebe 15 godina..Pored uobičajenih analiza provjerava se i kompaktnost Pored uobičajenih analiza provjerava se i kompaktnost punjenja (ultrazvuk ili rendgenografski) da se otkriju punjenja (ultrazvuk ili rendgenografski) da se otkriju pukotine.pukotine.Sferična goriva- Sferična goriva- posljednjih godina nezamjenjiva za posljednjih godina nezamjenjiva za municiju malog kalibra kod koje se traži velika početna municiju malog kalibra kod koje se traži velika početna brzina projektila. Imaju veći procenat NC (80 %).brzina projektila. Imaju veći procenat NC (80 %).

Trobazno gorivo (TG)Trobazno gorivo (TG) Osnovna karakteristikeOsnovna karakteristike –smanjena toplota –smanjena toplota

sagorjvanja i temp. sagorjevanja, a time i sagorjvanja i temp. sagorjevanja, a time i erozija cijevi i povećana kol. gasnih rodukata.erozija cijevi i povećana kol. gasnih rodukata.

Tri aktivne komponeneteTri aktivne komponenete: NC, nitroglicerin i : NC, nitroglicerin i nitrogvanidin. Nitrogvanidin se dodaje radi nitrogvanidin. Nitrogvanidin se dodaje radi smanjenja bljeska. To je eksploziv male smanjenja bljeska. To je eksploziv male energije detonacije i topline i jedan od energije detonacije i topline i jedan od nejneosjetljivijih ekploziva na udar.nejneosjetljivijih ekploziva na udar.

TG TG se koristise koristi za tenkovske topove, topove vel. za tenkovske topove, topove vel. Kalibra i brodske topove.Kalibra i brodske topove.

Dodaci proširuju područje funkcionalnosti.Dodaci proširuju područje funkcionalnosti.

Dodaci trobaznom gorivu (aditivi)Dodaci trobaznom gorivu (aditivi) StabilizatoriStabilizatori- povećava životni vijek,- povećava životni vijek, PlastifikatoriPlastifikatori- potpomažu želatinizaciju NC,- potpomažu želatinizaciju NC, OhlađivačOhlađivač- smanjuje temperaturu plamena,- smanjuje temperaturu plamena, Podmazivanje površine-Podmazivanje površine- bolje tečenje goriva, bolje tečenje goriva, InhibitoriInhibitori- smanjuju bljesak,- smanjuju bljesak, Sredstvo za debakarisanje-Sredstvo za debakarisanje- uklanja ostatke uklanja ostatke

bakra nastalog od vodećeg prstena,bakra nastalog od vodećeg prstena, Sredstvo protiv habanja-Sredstvo protiv habanja- smanjuje eroziju smanjuje eroziju

cijevi topa,cijevi topa, Ujednačavanje površine-smanjujeUjednačavanje površine-smanjuje brzinu brzinu

sagorjevanja površine punjenja.sagorjevanja površine punjenja.

Visoko energetska gorivaVisoko energetska goriva

Nitrogvanidin je zamjenjen sa Nitrogvanidin je zamjenjen sa RDXRDX za za toppovska goriva (velike brzine projektila).toppovska goriva (velike brzine projektila).

NedostatakNedostatak- intenzivna erozija topovske cijevi - intenzivna erozija topovske cijevi zbog visokih temp. produkata sagorjevanja.zbog visokih temp. produkata sagorjevanja.

RanjivostRanjivost- pri slučajnoj inicijaciji dovodi do - pri slučajnoj inicijaciji dovodi do detonacije.detonacije.

Kompozitna goriva (KG)Kompozitna goriva (KG)

Kompozitna raketna goriva su standard u Kompozitna raketna goriva su standard u raketnoj tehnici za vojnu upotrebu.raketnoj tehnici za vojnu upotrebu.

KG se sastoje odKG se sastoje od: oksidatora, veziva, metala u : oksidatora, veziva, metala u prahu (goriva komponenta.) i aditiva.prahu (goriva komponenta.) i aditiva.

Kod KG goriva komponenta i oksidanti su Kod KG goriva komponenta i oksidanti su fizički odvojeni (razl. molekule). Tek u gorivu fizički odvojeni (razl. molekule). Tek u gorivu su čvrsto povezane vezivom komponentom.su čvrsto povezane vezivom komponentom.

Oksidatori-Oksidatori- hemijske materije bogate kisikom. hemijske materije bogate kisikom. Koriste se nitrati metala i nemetala (LiNO3, Koriste se nitrati metala i nemetala (LiNO3, NaNO3, KNO3, KClO4, MgClO4...)NaNO3, KNO3, KClO4, MgClO4...)

Kompozitna goriva (KG)Kompozitna goriva (KG)

Veziva- Veziva- imaju zadatak da pog.punjenju imaju zadatak da pog.punjenju osiguraju dobra meh.svojstva u širokom osiguraju dobra meh.svojstva u širokom temperaturnom rasponu, da izdrži naprezanja temperaturnom rasponu, da izdrži naprezanja pri promjeni pritiska u komori rak.motora, da pri promjeni pritiska u komori rak.motora, da izdrži djelovanje inercijskih sila tokom izdrži djelovanje inercijskih sila tokom lansiranja projektila i osigura hemijsku lansiranja projektila i osigura hemijsku stabilnost tokom stokiranja .stabilnost tokom stokiranja .

Kao veziva se danas koriste polimerni Kao veziva se danas koriste polimerni materijali-zadržavaju svojstva elastičnosti u materijali-zadržavaju svojstva elastičnosti u temp.području upotrebe.temp.području upotrebe.

Kompozitna goriva (KGKompozitna goriva (KG

Metali u prahu-Metali u prahu- u sagorjevanju reagiraju sa kisikom iz u sagorjevanju reagiraju sa kisikom iz oksidatora pri čemu se oslobađa velika količina oksidatora pri čemu se oslobađa velika količina toplote. Dodavanjem metala u prahu povećava se i toplote. Dodavanjem metala u prahu povećava se i gustoća goriva i dobijamo stabilnije sagorjevanje.gustoća goriva i dobijamo stabilnije sagorjevanje.

Najčešće se primjenjuje Al u prahu, a moguća je Najčešće se primjenjuje Al u prahu, a moguća je upotreba i Li, Be, Mg ...upotreba i Li, Be, Mg ...

AditiviAditivi- se dodaju radi dobivanja konačnih svojstava - se dodaju radi dobivanja konačnih svojstava komp.goriva. Kao aditivi se koriste plastifikatori, komp.goriva. Kao aditivi se koriste plastifikatori, umreživači i katalizatori polimerizacije, antioksidanti i umreživači i katalizatori polimerizacije, antioksidanti i balistički modifikatori. Dodaju se i jaki eksplozivi balistički modifikatori. Dodaju se i jaki eksplozivi (heksogen i oktogen) radi poboljšanja (heksogen i oktogen) radi poboljšanja energ.karakteristika.energ.karakteristika.

Put aktiviranja goriva (PAG)Put aktiviranja goriva (PAG) Sličan aktiviranju eksplozivnog punjenja.Sličan aktiviranju eksplozivnog punjenja. Produkti sagorjevanja izazivaju porast Produkti sagorjevanja izazivaju porast

pristiska nužan za pokretanje projektila unutar pristiska nužan za pokretanje projektila unutar cijevi topa.cijevi topa.

PAG se sastoji od inicijatora (udarna iglaPAG se sastoji od inicijatora (udarna igla), ), kapisle, pripale i goriva.kapisle, pripale i goriva. Aktiviranjem pripalne Aktiviranjem pripalne smješe počinje sagorjevanje. Vreli produkti smješe počinje sagorjevanje. Vreli produkti sagorjevanja stvaraju pritisak za normalno sagorjevanja stvaraju pritisak za normalno sagorjevanje goriva koje dalje sa svojim vrelim sagorjevanje goriva koje dalje sa svojim vrelim produktima pokreće projektil kroz cijev topa.produktima pokreće projektil kroz cijev topa.

Savremene tehnologije omogućavaju da se Savremene tehnologije omogućavaju da se dobije određena temperatura i pritisak u cijevi.dobije određena temperatura i pritisak u cijevi.

Konfiguracije oblika goriva (KOG)Konfiguracije oblika goriva (KOG)

KOGKOG zavisi od tipa oružja, čahure i konfiguracije zavisi od tipa oružja, čahure i konfiguracije sistema punjenja.sistema punjenja.

Promjenom površine sagorjevanja sa vremenomPromjenom površine sagorjevanja sa vremenompostoji: postoji: degresivno sagorjevanjedegresivno sagorjevanje punjenjapunjenja - -površina sagorjevanja se smanjuje. Punjenje ima površina sagorjevanja se smanjuje. Punjenje ima oblik cilindra, trake, užeta, pločice i sfere. oblik cilindra, trake, užeta, pločice i sfere. Neutralno sagorjevanje punjenja-Neutralno sagorjevanje punjenja- površina sag. površina sag.(iznutra i izvana) ostaje nepromjenjena. Punjenje(iznutra i izvana) ostaje nepromjenjena. Punjenjeje sa perforacijom u obliku zvijezde. je sa perforacijom u obliku zvijezde. ProgresivnoProgresivnosagorjevanje punjenja-površinasagorjevanje punjenja-površina sagorjevanja se sagorjevanja sepovećava. Punjenje višestruko perforirano ili u obliku povećava. Punjenje višestruko perforirano ili u obliku

rozete.rozete.

UpaljačiUpaljači

UpaljačUpaljač- je podsistem projektila.- je podsistem projektila. Sastoji seSastoji se od: od:

1.1. izvršnog mehanizma (udarne igle),izvršnog mehanizma (udarne igle),

2.2. Inicijalne detonatorske kapisle,Inicijalne detonatorske kapisle,

3.3. Prenosnog eksplozivnog punjenja,Prenosnog eksplozivnog punjenja,

4.4. Sigurnosno armirajućih uređaja,Sigurnosno armirajućih uređaja,

5.5. Detonatorske kapisle iDetonatorske kapisle i

6.6. Bustera ili detonatora.Bustera ili detonatora.

Funkcije upaljačaFunkcije upaljača

Da zadrži sigurnim oružje u cjelini,Da zadrži sigurnim oružje u cjelini, Da projektil sigurno napusti oružje,Da projektil sigurno napusti oružje, Da omogući armiranje upaljača (pretpostavke Da omogući armiranje upaljača (pretpostavke

da upaljač djeluje),da upaljač djeluje), Da prepozna ili detektuje cilj,Da prepozna ili detektuje cilj, Da pokrene proces detonacije bojeve glave,Da pokrene proces detonacije bojeve glave, U specifičnim uslovima da usmjeri pravac U specifičnim uslovima da usmjeri pravac

detonacije.detonacije.

Sastavni dijelovi upaljačaSastavni dijelovi upaljača

Dijelovi upaljača MK27Dijelovi upaljača MK27

Upaljač RGMUpaljač RGM

Podjela upaljačaPodjela upaljača

Sa stanovišta opažanja i prepoznavanja cilja Sa stanovišta opažanja i prepoznavanja cilja postoje upaljači na:postoje upaljači na:

1.1. Udar ili kontakt sa ciljem,Udar ili kontakt sa ciljem,2.2. Ambijent (osjetljiv na promjenu okoline i Ambijent (osjetljiv na promjenu okoline i

reaguje na promjenu dubine),reaguje na promjenu dubine),3.3. Vremenski,Vremenski,4.4. Blizinski, koji mogu biti:Blizinski, koji mogu biti: Akustični,Akustični, Magnetno-statički,Magnetno-statički, Hidrostatički i Hidrostatički i Elektromagnetski (minijaturni radarski set)Elektromagnetski (minijaturni radarski set)

Podjela upaljača Podjela upaljača

Prema Prema načinu dejstvanačinu dejstva upaljači se dijele na: upaljači se dijele na:

1.1. Udarne, dejstvuju usljed otpora prepreke ili Udarne, dejstvuju usljed otpora prepreke ili ove sile i sile inercije. Za T, F, TF, ove sile i sile inercije. Za T, F, TF, kumulativne, pancirne, dimne i zapaljive kumulativne, pancirne, dimne i zapaljive projektile.projektile.

2.2. Tempirne, dejstvuju poslije izvjesnog Tempirne, dejstvuju poslije izvjesnog vremena u određenoj tački na putanji vremena u određenoj tački na putanji granate. Primjer PA projektili.granate. Primjer PA projektili.

3.3. Duplodejstvujuće, dejstvuju na putanji Duplodejstvujuće, dejstvuju na putanji prijektila ili poslije udara u zemlju. Ovdje su prijektila ili poslije udara u zemlju. Ovdje su objedinjeni tempirni i udarni mehanizmi.objedinjeni tempirni i udarni mehanizmi.

Podjela upaljačaPodjela upaljača

Klasifikacija upaljača po lansirnom oružju:Klasifikacija upaljača po lansirnom oružju:1.1. Upaljači za cijevna oružja-art. sa i bez rotacijeUpaljači za cijevna oružja-art. sa i bez rotacije

2.2. Raketni upaljači,Raketni upaljači,

3.3. Upaljači za bombe,Upaljači za bombe,

4.4. Upaljači za mine,Upaljači za mine,

5.5. Upaljači za vođene rakete,Upaljači za vođene rakete,

6.6. Upaljači za torpeda. Upaljači za torpeda.

Armiranje upaljača c-ef silomArmiranje upaljača c-ef silom

UTMAH-1UTMAH-1

Upaljač AU-18 za art. projektileUpaljač AU-18 za art. projektile

Upaljač za ručnu bombuUpaljač za ručnu bombu

Satni tempirni upaljačSatni tempirni upaljač

Pakovanje upaljačaPakovanje upaljača

ČahureČahure ČahuraČahura služi za smještaj barutnog punjenja i sadrži služi za smještaj barutnog punjenja i sadrži

kapslu i pripalni sistem.kapslu i pripalni sistem. OsiguravaOsigurava zaptivanje barutne komore oružja, te zaptivanje barutne komore oružja, te

olakšava i ubrzava punjenje i pražnjenje oružja.olakšava i ubrzava punjenje i pražnjenje oružja. Oblik i konstrukcijaOblik i konstrukcija čahure zavisi od toga da li je ona čahure zavisi od toga da li je ona

dio sjedinjene, rastavljive ili dvodijelne municije.dio sjedinjene, rastavljive ili dvodijelne municije. Dužina čahureDužina čahure kod municije malog i srednjeg kalibra kod municije malog i srednjeg kalibra

bliže identificira municiju. (5.56x45 mm)bliže identificira municiju. (5.56x45 mm) Čahure sjedinjene municije velikog kalibra slične su Čahure sjedinjene municije velikog kalibra slične su

čahurama za streljačku municiju.čahurama za streljačku municiju. Postoje Postoje mesinganemesingane, , čeličnečelične, , polusagorive polusagorive (čahura ima (čahura ima

dno od metala) i dno od metala) i sagorive čahuresagorive čahure (modularna (modularna punjenja), radi uštede prostora u tenku i eliminisanju punjenja), radi uštede prostora u tenku i eliminisanju neugodnih mirisa. neugodnih mirisa.

ČahureČahure Mesingane čahure-Mesingane čahure- najviše se upotrebljavaju. 68-72 % najviše se upotrebljavaju. 68-72 %

mesing, a ostalo je bakar, cink, željezo i olovo. Radi se mesing, a ostalo je bakar, cink, željezo i olovo. Radi se dubokim izvlačenjem. Ista čahura se može upotrijebiti dubokim izvlačenjem. Ista čahura se može upotrijebiti min. 5 puta. min. 5 puta.

Čelična čahura- Čelična čahura- može se koristiti 2-3 puta ista čahura, može se koristiti 2-3 puta ista čahura, a poslije reparacija obavezna je kontrola. Teže a poslije reparacija obavezna je kontrola. Teže održavanje od mesinganih.održavanje od mesinganih.

Polusagorljive čahure-Polusagorljive čahure- poslije opaljenja samo dno poslije opaljenja samo dno čahure sa kapslom ostane. Sagorivi dijelovi se čahure sa kapslom ostane. Sagorivi dijelovi se smatraju energetskim dijelom municije.smatraju energetskim dijelom municije.

Sagorljive čahure-Sagorljive čahure- oružje ima zatvarač sa dobrom oružje ima zatvarač sa dobrom hermetizacijom. Savremeni tenkovski topovi uglavnom hermetizacijom. Savremeni tenkovski topovi uglavnom koriste polusagorljive čahure.koriste polusagorljive čahure.

čahurečahure

čahurečahure

ČahuraČahura

Oznake na čahuriOznake na čahuri

Označavanje dna čahure bojom i žigovimaOznačavanje dna čahure bojom i žigovima

KapsleKapsle Aktiviranje pog.punjenja kod municije malog kalibra vrši Aktiviranje pog.punjenja kod municije malog kalibra vrši

se pomoću se pomoću inicijalne kapsleinicijalne kapsle. Sastoji se od tijela i . Sastoji se od tijela i inicijalne smjese. Ona se inicijalne smjese. Ona se utiskujeutiskuje u ležište. u ležište. Hermetizacija-lakiranjem.Hermetizacija-lakiranjem.

Kod topova 20-40mm isto se koriste inicijalne kapsle Kod topova 20-40mm isto se koriste inicijalne kapsle upresovaneupresovane u ležište. Veća im je masa i dimenzije. u ležište. Veća im je masa i dimenzije.

Kod art.municije koriste se Kod art.municije koriste se topovske kapsle TK.topovske kapsle TK. Mogu Mogu biti biti udarne, električne i kombinovaneudarne, električne i kombinovane. Kombinirane se . Kombinirane se koriste kod oružja velikih kalibara. TK se dodaje koriste kod oružja velikih kalibara. TK se dodaje plamenikplamenik za pripaljivanje pog.punjenja. Ako nema za pripaljivanje pog.punjenja. Ako nema plamenika onda na posebnu pripalu i sa nje na plamenika onda na posebnu pripalu i sa nje na pog.punjenje (slike). pog.punjenje (slike).

TK TK se se utiskuju ili uvrćuutiskuju ili uvrću u dance čahure. Utiskivanje je u dance čahure. Utiskivanje je jeftinija varijanta, nedostatak je zamjena istih.jeftinija varijanta, nedostatak je zamjena istih.

Elekt. kapsle Elekt. kapsle su pogodnije jer se mogu izvesti zatvorene.su pogodnije jer se mogu izvesti zatvorene.

Inicijalna kapsla E-79Inicijalna kapsla E-79

Topovska kapisla M66Topovska kapisla M66

Topovska kapisla KV-13U za 122 mmTopovska kapisla KV-13U za 122 mm

Obilježavanje topovskih kapisliObilježavanje topovskih kapisli

kapslekapsle

DK-8DK-8

EK 40-63EK 40-63

Pakovanje municijePakovanje municije

Slovna i brojna oznaka barutaSlovna i brojna oznaka baruta

Obilježavanje barutnog punjenjaObilježavanje barutnog punjenja

Pakovanje metaka 7.62x51Pakovanje metaka 7.62x51

Pakovanje municijePakovanje municije

Obilježavanje sanduka (JNA)Obilježavanje sanduka (JNA)

Obilježavanje sanduka (JNA)Obilježavanje sanduka (JNA)

Pakovanje PA municijePakovanje PA municije

Pakovanje PT minaPakovanje PT mina

Pakovanje PT minaPakovanje PT mina

Pakovanje metaka 122 mmPakovanje metaka 122 mm

Stokiranje na otvorenomStokiranje na otvorenom