Osmanlı Türkçesi 10 DK MEB

8/13/2019 Osmanl Trkesi 10 DK MEB

1/196

Ortaretm

OSMANLI TRKES

10DERS KTABI

YAZARLAR

Ercan DEMR

Vldan KAYA ERBATUR

DEVLET KTAPLARIBRNC BASKI

.........................., 2012


2/196

MLL ETM BAKANLII YAYINLARI ..........................................................................: 5813DERS KTAPLARI DZS ...............................................................................................: 1600

12.?.Y.0002.4313

Her hakksakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin, soru ve ekilleriksmen de olsa hibir suretle alnp yaymlanamaz.

EDTR : Suna SUR

GRSEL TASARIM UZMANI : pek ZDEMR

PROGRAM GELTRME UZMANI : Tuba KUKONMAZ LDR

LME DEERLENDRME UZMANI : etn TORAMAN

REHBERLK UZMANI : Mustafa KARA

Mill Eitim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun gn ve 86 saylkararile ders

kitab

olarak kabul edilmi, Destek Hizmetleri Genel Mdrlnn 10.10.2012 gn ve 112430 say

l

yazsile birinci defa 2.000 adet baslmtr.

29.06.2012

ISBN 978-975-11-3729-6


3/196


4/196


5/196


6/196


7/196

7

ORGANZASYON EMASI................................................................................................................................... 8

1. NTE

OSMANLI TRKESNE GR ............................................................................................................................ 111.OsmanlTrkesinin zellikleri ...................................................................................................... ...................... 12

2. OsmanlTrkesi Bilmenin nemi ................................................................................................................. 12

lme ve Deerlendirme Sorular.................................................................................................................. 15

Proje ............................................................................................................................................................... 16

2. NTE

OSMANLI TRKESALFABESVE ZELLKLER ............................................................................................18

1. OsmanlTrkesi Alfabesi .............................................................................................................................. 19

2. OsmanlTrkesi Alfabesinde Harflerin Bitme zellikleri ve Bitme Srasnda Aldekiller .................... 19


Performans Grevi ............................................................................................................. ............................ 36

OKUMA METNLER........................................................................................................................................ 38

3. NTE

OSMANLI TRKESNN ZELLKLER ..........................................................................................................51

1. Trke Kelimelerin zellikleri ......................................................................................................................... 52

2. Trke Eklerin zellikleri ................................................................................................................................ 52

3. Trke KalplamKelimeler .......................................................................................................................... 52


Performans Grevi ............................................................................................................. ............................ 65

OKUMA METNLER........................................................................................................................................ 67

4. NTE

OSMANLI TRKESNDE YABANCI KKENL

KELMELERN KULLANIMI ............................................................................................................................72

1. Farsa Unsurlar .............................................................................................................................................. 73

a. Farsa Kelimeler...............................................................................................................................................73

b. Farsa Saylar ve Gn Adlar...................................................................................................................... 73

2. Arapa Unsurlar ............................................................................................................................................. 73

a. Arapa Kelimeler .............................................................................................................. ......................... 73

b. Arapa Ay Adlarve Takvim Bilgisi ............................................................................................................ . 73

lme ve Deerlendirme Sorular............................................................................................................. 85

1. EK

Grup Deerlendirme Formu .............................................................................................................. ................. 86

2. EK

z Deerlendirme Formu .................................................................................................................................. 87

KISALTMALAR DZNZ ........................................................................................................................................ 88

SZLK ...................................................................................................................... ..................................... 88

KAYNAKA .................................................................................................................... ..................................... 99

NDEKLER


8/196

8

10

3. NTE:

OSMANLI TRKESNN ZELLKLER

1. NTE:

OSMANLI TRKESNE GR

14

A. oktan Semeli Sorular

Aadaki sorularyantlaynz.

1. Aadakilerden hangisi OsmanlTrkesi eserlerde kullanlan alfabedir?

A. Kril alfabesi B. Gktrk alfabesi C.Arap alfabesi D. Uygur alfabesi E. Lan alfabesi

2. OsmanlTrkesi kullanlmaya balandyzyl aadakilerden hangisidir?

A. 9. yzyl B. 11. yzyl C. 15. yzyl D. 20. yzyl E. 21. yzyl

3. Aadakilerden hangisi OsmanlTrkesi bilmenin kazandrdyararlardan deildir?A. Eski mezar talarnokuyabilme

B. Eski basleserleri okuyabilme

C. Osmanl mimarisindeki eserleri okuyabilme

D.Edebiyat derslerindeki szck daarcmzn gelimesi

E.Arapa ve Farsa yazlarokuyabilme

B. Ak Ulu Sorular

Aadaki sorularyantlaynz.

1. OsmanlTrkesinde neden Arap alfabesi kullanlmr?

.

2. OsmanlTrkesinde kullanlan nller, cmle banda ve sonunda nasl yazlr?

.

3. OsmanlTrkesi hangi dillerden meydana gelmir?

.

C. Doru-YanlSorularAada verilen cmlelerde yer alan bilgiler doru ise cmle banda verilen bolua D, yanlise Y yaznz.

1. ( ) Arap alfabesini ilk kullanan Trk devle Byk Seluklulardr.

2. ( )OsmanlTrkesinde kullanlan j harfiTrke kkenli bir harir.

3. ( ) OsmanlTrkesinde kullanlan her harf, Trkiye Trkesindeki tek bir sese karlk gelir.

lme ve Deerlendirme Sorular

z Deerlendirme

Aadaki nermelere gre noktalyerleri doldurunuz.

OsmanlTrkesinin kullanmalanlaryla ilgili rendik-

lerim

.......

OsmanlTrkesi renmeliyim, nk

.......

11

1. NTE:

OSMANLI TRKESNE GR

1. OsmanlTrkesinin zellikleri2. OsmanlTrkesi Bilmenin nemi

Hazrlk almalar

1. Trklerin tarih boyunca kullandalfabeleri nelerdir?2.Trkenin tarih iindeki dnemlerini ararnz.3.OsmanlTrkesinin genel zelliklerini ararnz.4.OsmanlTrkesi renmenin size salayacakatklar nelerdir?

1. ETKNLKAadaki menlerin birbirinden farklynlerini bularak Trkenin dnemlerini gzden geiriniz. Alfabelerden han-

gisinin kullanmnn daha kolay olduuyla ilgili grlerinizi paylanz.

Gktrk Yaztlar Bilge Kagan Yaz

Uygur Yazs

Gktrk Yaztlar Tonyukuk Yaz

15

Proje Puanlama Anahtar

rnn Yazm Boyutu

Nitelikler Gelirilmeli (1) yi (2) Mkemmel (3)

erik

Ararmada OsmanlTrke-

sinin tarihsel srete geliimi

yeterince belirlmemir.

Tarihsel srete Osmanl

Trkesinin ayrlddnemler

ve dnem zellikleri yeterin-

ce belirlmemir. Osmanl

Trkesi bilmenin nemini

yeterince aklanmamr.



belirlmir. Tarihsel srete

OsmanlTrkesinin ayrld

dnemler ve dnem zellik-

leri yeterince belirlmemir.

OsmanlTrkesinin hangi

dillerden etkilendii belirl-

mir.

Osmanl Trkesi bilmenin

nemi yeterince aklanma-

mr. OsmanlTrkesinin

gnmzde hangi alanlarda

kullanldbelirlmir.



belirlmir. Tarihsel srete

OsmanlTrkesinin ayrld

dnemler ve dnem zellik-

leri rnekleriyle belirlmir.

Osmanl Trkesinin hangi

dillerden etkilendii belirl-

mir.

OsmanlTrkesi bilmenin

nemi aklanmr. Osmanl

Trkesinin gnmzde hangi

alanlarda kullanldbelirl-

mir.

Proje

Hazrladnz projeyi retmeninizle aadaki puanlama anahtarnkullanarak deerlendiriniz.

Beklenen Performans Ararma, Yaraclk

Sre 6 Haa

Puanlama Yntemi Dereceli Puanlama Anahtar

Konu

Proje Hazrlanrken Dikkat Edilmesi Gerekenler

OsmanlTrkesinin tarihsel srete geliimini,

OsmanlTrkesinin dnemsel zelliklerini,

OsmanlTrkesinin hangi dillerden etkilendiini,

OsmanlTrkesini bilmenin nemini,

OsmanlTrkesinin gnmzde kullanldalanlaraklayan bir rapor hazrlama ve raporu sunma

1. Ararmanz ve hazrlayacanz rapor iin beer kiilik gruplar oluturunuz.2.Ararmayve raporu zamannda tamamlayacak ekilde bir plan oluturunuz.3.Grup yeleri kendi aralarnda ararma srecinde stlenecei sorumluluklar belirlemelidir.4.Ararmanz iin kitap, dergi, nternetvb. kaynaklardan yararlannz.5.Hazrlayacanz rapor yirmi sayfadan az olmamaldr.6.Raporda ak ve anlalr bir anlam kullanmaya zen gstermelisiniz.7.Hazrladnz raporu grup yeleriyle birlikte sna 15 dakikalk bir srede sunmal snz.

ORGANZASYON EMASI

nteyle lgl

grselnte kapann verld

blm

ntenn ad Sayfa numaras Metn grsellernn alt yazlarnn bulunduu blm

Konuyla lgletknlklern yer

ald blm

nte adnn verldblm

Hazrlkalmalarnnverld blm

nte alt balk-larnn verld

blm

Metn grsel-lernn verld

blm

lme ve Deerlendrme Sorularnn

yer ald blmProje almasnn verld blm

z Deerlendrme blmnn yer ald yer Proje Puanlama Anahtarnn yer ald blm


9/196

9

37

OKUMA METNLER

.........................

.................................... .................................... .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

Aadaki menleri okuyunuz. Noktalyerlere metni gnmz Trkesiyle yaznz.

85

GRUP DEERLENDRME

RENCNN

Sra Adve Soyad

Aklama: Aadaki form, grupta yer alan arkadalarnzdeerlendirmek iindir. Grupta, birlikte alnz herbir arkadanz iin ifadeleri okuyarak deerlendirme yapnz. Eer grup arkadanz okuduunuz ifadedeki davrangereklerdi ise o ifadenin alna X iarekoyunuz.

YORUMLAR

..................................................................................................................................................

almayahaz

rolu

Gruparkadalarn

dinleme

Sorumluluklarpaylama

Gruparkadalarn

destekleme

Tarmalarakalma

Grlerinigerekeleriileortayakoyma

Farklgrleresayg

duyma

Grevalmayaistekliolu

Zaman

verimlikullanma

Ald

grevlerizaman

ndatamamlama

1. EK

26

BLG

10. ETKNLKOsmanlTrkesinde kullanlan s k h z t seslerinin farkl seslemleri olup olmadnararnz. rnek

szckler bularak snf arkadalarnzla bilgilerinizi paylanz.

11. ETKNLKZeynep, zihin, zarif, sar, smbl, esir, msr, keklik, kadn, heves, helal, hasta, tela, tasvir szcklerini Osmanl

Trkesiyle yazarak aynseslerin farklharflerle karlandszckler varsa nedenini bulmaya al nz.

nce sessizler:

: ter : sebat : Cevdet : meded : zift : jilet : snbl : erh : kif : kemlYannda bulunan harfe gre kimi zaman ince kimi zaman kaln olan sessizler: : ata : et : ba : be : pes : pas :ereve : at : resm : murad: rtl : dere : ferd : Frat : latif : lerze : maraz : mkl : neh(i)r : namaz: deve : deva : hale :heves :

yakub: yer

OsmanlTrkesinin alfabesini oluturan Arap alfabesinde sessiz harfler, kal n (hurf-sakle) ve ince (hurf-

haffe) olmak zere ikiye ayrlr. Bazsessizler ise yan nda bulunan harfe gre kimi zaman ince kimi zaman kaln olarak

deerlendirilir.

Kaln sessizler:

:hell : harbe : sabr : ziy : ifrat : zafer : asker : gark : KdemU Y A R I (dad) sesi, dilin boaza yakn ksmndan kan kaln ve peltek bir z ses idir. Bu sesi ieren szckler Trkedekullan lrken kimi zaman d li kullanlr, kimi zaman da z li sesletilir. : darbe : zabta

33

OKUMA METNLER

Okuma Metnlernn bulunduublm

Grup Deerlendrme Formununverld blm

Okuma Metnlernn bulunduublm kapa

Etknlklern yer ald blmler

Blgnn yer ald blmler

Uyarnn yerald blm


10/196

10

94

.

. .

. .

.

40

14

.

. . . .

.

. .

2

2

NDEKLER

).............. 4 ) .14 ........................ () .()................ 19 .26 ............. ) ) .()................... 31 .

().............. 35 .)..................... 39 ) .45 .......... ) ( .)........................... 50 ) . ,()....... 53 .()........ 55 .56 ................... ) ) ... .)................ 58 ) .60 .......... ) .( )........................... 64 ) .).................... 65 ) .)...................... 66 ) .).......................... 68 ) .69 .............. ) ) .)..................... 70 )

)................... 71 ) .)................ 72 ) .)................... 73 ) .75 ................. ) ) .

).................. 76 ) .79 ................... ) ) .).............. 80 ) .) ................. 81 ) .82 ......................... ) ) .)........................ 84 ) .)... 86 ) .)......................... 87 ) .88 ................. ) ) .)...................... 90 ) .). 91 ) .)...................... 92 ) .)................ 93 ) .)............. 94 ) .95 ......................... ) ) .)................... 96 ) .

) ( ) (

87

KISALTMALAR DZN

SZLK

A

cizne (A.-F.) [ ] acizce, alakgnllce.fet (A.) [ ] afet, bela, felaket, gzel sevgili.ahvl (A.) [ ] haller, durumlar.akvm (A.) [ ] kavimler.amk (A.) [ ] (umkun c.) derinlikler.mze (F.) [ ] kark, karm, mahlut,andelb (A.) [] blbl.tfet (A.) [] efkat gsterme.t (A.) [ ] gelecek.avdet (A.) [] geri dn.B

bah (F.) [] deer, kymet.bakyye (A.) [] geriye kalan, bakiye.brid (A.) [ ] souk.bed (F.) [ .] ktbedhh (F.) [ .] birinin ktln isteyen, kt niyetli bed (A.) [ .] gzel, yepyenibel (A.) [] fasih konuan, fasih, dzgn.bezm (F.) [] elence meclisi, iki meclisi.bgne (F.) [ .] yabancb-kes (F.) [ .] kimsesizbilfiil (A.) [ .] gerekten, yaparak, katlarak, bizzatbilistifde (A.) [ .] yararlanarak, istifade ederekbtb (F.-A.) [ .] yorgun, takatsiz

A . Arapa

F. Farsa

A.-F. Arapa ve Farsa birleik szck.

F.-A. Farsa ve Arapa birleik szck

Okuma metnlernn ve rlern numa-ralarnn verld blm

rlern verld blm

Okuma Metnlernn verldblm

Ksaltmalar Dzn Szlk

Okuma metnlernn lstelendblm


11/196

11

3. NTE:


1. NTE

OSMANLI TRKESNE GR


12/196

12

1. NTE:

OSMANLI TRKESNE GR

1. OsmanlTrkesinin zellikleri2. OsmanlTrkesi Bilmenin nemi

Hazrlk almalar

1. Trklerin tarih boyunca kullandalfabeleri ararnz.2.Trkenin tarih dnemlerini ararnz.3.OsmanlTrkesinin genel zelliklerini ararnz.4.OsmanlTrkesi renmenin size salayacakatklar nelerdir?

1. ETKNLKAadaki metnlerin birbirinden farklynlerini bularak Trkenin dnemlerini gzden geiriniz. Alfabelerden han-

gisinin kullanmnn daha kolay olduuyla ilgili grlerinizi paylanz.

Gktrk Yaztlar Bilge Kagan Yaz

Uygur Yazs

Gktrk Yaztlar Tonyukuk Yaz


13/196

13

2. ETKNLKTarih derslerinizde rendiiniz bilgiler nda OsmanlTrkesinin oluum ve geliimini etkileyen olaylargzden

geirerek Trk dili iindeki yerini belirleyiniz. OsmanlTrkesinin gerek alfabe gerekse kullanm olarak neden Arapave Farsadan farklolduunu belirtniz.

3. ETKNLKOsmanlTrkesi, niversitelerin hangi blmlerinde kullanlmaktadr? Kullanlma nedenlerini tarnz.

4. ETKNLKAadaki fotoraa grdnz eserde yazlanlarokuyup anlayabilir misiniz? Gezip grdnz yerlerdeki eser-

leri okuyabilmenin sizi ve evrenizdekileri nasl etkileyeceini tarnz.

El yazmaseser

OsmanlTrkesi Arap alfabesi Gnmz Trkesi Latn alfabesi

Rzk iin bir ferde yokturminnetim

Kendi sayimdirveliyn-nimetim


14/196

14

Mezar talar

5. ETKNLKOsmanlTrkesiyle yazlmmetn ya da fotoraflarsnfa getrerek arkadalarnzla paylanz. Bu tr metnlerin

nerede bulunabileceini snf ortamnda tarnz.


15/196

15

A. oktan Semeli SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. Aadakilerden hangisi OsmanlTrkesi eserlerde kullanlan alfabedir?A. Kril alfabesi B. Gktrk alfabesi C.Arap alfabesi D. Uygur alfabesi E. Latn alfabesi

2. OsmanlTrkesinin kullanlmaya balandyzyl aadakilerden hangisidir?A. 9. yzyl B. 11. yzyl C. 15. yzyl D. 20. yzyl E. 21. yzyl

3. Aadakilerden hangisi OsmanlTrkesi bilmenin kazandrdyararlardan deildir?A. Eski mezar talarnokuyabilmeB. Eski basleserleri okuyabilmeC. Osmanlmimarisindeki eserleri okuyabilmeD.Edebiyat derslerindeki szck daarcmzn gelimesiE.Arapa ve Farsa yazlarokuyabilme

B. Ak Ulu SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. OsmanlTrkesinde neden Arap alfabesi kullanlmr?

.2. OsmanlTrkesinde kullanlan nller, cmle banda ve sonunda nasl yazlr?

.3. OsmanlTrkesi hangi dillerden meydana gelmitr?

.C. Doru-YanlSorularAada verilen cmlelerde yer alan bilgiler doru ise cmle banda verilen bolua D, yanlise Y yaznz.

1. ( ) Arap alfabesini ilk kullanan Trk devletByk Seluklulardr.2. ( )OsmanlTrkesinde kullanlan j harfiTrke kkenli bir harir.3. ( ) OsmanlTrkesinde kullanlan her harf, Trkiye Trkesindeki tek bir sese karlk gelir.


z Deerlendirme

Aadaki nermelere gre noktalyerleri doldurunuz.

OsmanlTrkesinin kullanm alanlaryla ilgili rendik-lerim

.......

OsmanlTrkesi renmeliyim nk

.......


16/196

16

Proje Puanlama Anahtar

rnn Yazm Boyutu

Nitelikler Gelitrilmeli (1) yi (2) Mkemmel (3)

erik

Ararmada OsmanlTrke-sinin tarihsel srete geliimi

yeterince belirtlmemitr.Tarihsel srete Osmanl

Trkesinin ayrlddnemlerve dnem zellikleri yeterin-ce belirtlmemitr. OsmanlTrkesi bilmenin neminiyeterince aklanmamr.

Ararmada OsmanlTrke-sinin tarihsel srete geliimibelirtlmitr. Tarihsel sreteOsmanlTrkesinin ayrlddnemler ve dnem zellik-

leri yeterince belirtlmemitr.OsmanlTrkesinin hangi

dillerden etkilendii belirtl-mitr.

OsmanlTrkesini bilmeninnemi yeterince aklanma-mr. OsmanlTrkesiningnmzde hangi alanlarda

kullanldbelirtlmitr.

Ararmada OsmanlTrke-sinin tarihsel srete geliimibelirtlmitr. Tarihsel sreteOsmanlTrkesinin ayrlddnemler ve dnem zellik-leri rnekleriyle belirtlmitr.

OsmanlTrkesinin hangidillerden etkilendii belirtl-

mitr.OsmanlTrkesi bilmenin

nemi aklanmr. OsmanlTrkesinin gnmzde hangialanlarda kullanldbelirtl-

mitr.

Proje

Hazrladnz projeyi retmeninizle aadaki puanlama anahtarnkullanarak deerlendiriniz.

Beklenen Performans Ararma, Yaraclk

Sre 6 Haa

Puanlama Yntemi Dereceli Puanlama Anahtar

Konu

Proje Hazrlanrken Dikkat Edilmesi Gerekenler

OsmanlTrkesinin tarihsel srete geliimini, OsmanlTrkesinin dnemsel zelliklerini, OsmanlTrkesinin hangi dillerden etkilendiini, OsmanlTrkesini bilmenin nemini, OsmanlTrkesinin gnmzde kullanldalanlaraklayan bir rapor hazrlama ve raporu sunma

1. Ararmanz ve hazrlayacanz rapor iin beer kiilik gruplar oluturunuz.2. Ararmayve raporu zamannda tamamlayacak ekilde bir plan oluturunuz.3. Grup yeleri kendi aralarnda ararma srecinde stlenecei sorumluluklarbelirlemelidir.4. Ararmanz iin kitap, dergi, nternetvb. kaynaklardan yararlannz.5. Hazrlayacanz rapor yirmi sayfadan az olmamaldr.6.Raporda ak ve anlalr bir anlam kullanmaya zen gstermelisiniz.7. Hazrladnz raporu grup yeleriyle birlikte sna 15 dakikalk bir srede sunmalsnz.


17/196

17

rnn Sunum Boyutu

Puanlama anahtarndan en fazla alnabilecek puan 15tr. Puanlama anahtarndan rencinin aldpuan 100lksisteme dntrlrken rencinin aldpuan x 100 / 15 formlnden yararlanlr. rnek puanlama: Puanlamaanahtarnda 8 puan alan bir rencinin puan; 8 x 100 / 15 formlnden 53,3 bulunur.

Not: Grupla hazrladnz projede grupta yer alan arkadalarnzdeerlendirmek iin Ek 1de yer alan Grup De-erlendirme Formunu kullanabilirsiniz.

Anlam

Raporda yer almasgereken

konularla ilgili verilen bilgile-

rin anlalrlk sorunu vardr.

Konularn aktarmnda akclk

yoktur. Kurulan cmlelerzenle seilmemitr.


konularla ilgili anlalr bilgiler

verilmitr. Konularn aktar-

mnda akclk yoktur. Kurulan

cmleler zenle seilmemi-

tr. Verilen rnekler arpc

ve aklda kalcdr. Konuyu

rneklendirecek fotoraf vb.

yer verilmitr.


konularla ilgili anlalr bilgiler

verilmitr. Konularn aktarm

akcdr. Kurulan cmleler

zenle seilmitr. Verilen

rnekler arpcve aklda kal-cdr. Konuyu rneklendirecek

fotoraf vb. yer verilmitr.

Vurgu

vetonlama

Sunuda kullanlan szckle-

rin sylenilerinde hatalaryaplmr.

Sunum yapan, kullandsz-

ckleri sylenibiimlerine

dikkat ederek kullanmaktadr.

Ancak anlamglendirecek

vurgu ve tonlamalarda eksik-ler bulunmaktadr. Jest ve mi-

miklerle anlamnyeterince

destekleyememektedir.

Sunum yapan, kullandsz-

ckleri sylenibiimlerine

dikkat ederek kullanmaktadr.

Anlam

glendirecek vurguve tonlamalarkullanmakta-

dr. Jest ve mimiklerle anla-

mndesteklemektedir.

Anlam

Sunuda belirlenen konularla

ilgili cmlelerden yola karak

hangi konudan bahsedildii

anlalmamaktadr.

Sunuda belirlenen konularla

ilgili anlalr cmleler kur-

mutur. Zaman zaman akcl

bozan hatalar yaplmr.

Ancak bu hatalar anlambozmamaktadr.

Sunuda belirlenen konu-

larla ilgili anlalr cmleler

kurmutur. Konularn aktarm

akcdr. Kurulan cmleler

zenle seilmitr. Verilen

rnekler arpcve aklda

kalcdr.

Dinleyici ileEtkileim

Sunum yapan, dinleyiciler

karsnda uygun bir bedensel

pozisyon alamamr. Sunum,

jest ve mimiklerden yoksun-

dur.

Sunum yapan, dinleyicilerin

karsnda uygun bir bedensel

pozisyon almasna karn, jest

ve mimiklerin kullanmile

anlamyeterince glendi-

rememitr. Monoton bir ses

tonu kullanarak beden diliyleoluturduu etkili iletimi

bozmutur.

Sunum yapan, dinleyicinin

anlalanlaranlamasna

yardmcolacak jest ve mimik-

lerden faydalanmr. Beden

pozisyonu olarak, dinleyiciye

uygun bir pozisyon kullan-

mr. Sunumunda kulland

grsellerle bilgileri beden diliaraclile ilikilendirerek

etkili iletim salamr.


18/196

18

3. NTE:


2. NTE

OSMANLI TRKESALFABESVE ZELLKLER

18


19/196

19

2. NTE:

OSMANLI TRKESALFABESVE ZELLKLER

BLGOsmanlTrkesindeki Harfler ve Harflerin Birleme zellikleri

HarfinSonda

Kullanm(nceki harfle

bitmesi)

HarfinOrtada

Kullanm(ki harflebitmesi)

HarfinBata

Kullanm(Sonraki

harflebitmesi)

HarfinAslHli

HarfinOkunuu

HarfinSes Olarak

Karl

te t cim c im ha h h h

se s (peltek)

- - elif a, e, hemze,hemze-elif a, e, i, u, be b pe p

1. OsmanlTrkesi Alfabesi

2. OsmanlTrkesi Alfabesinde Harflerin Bitme zellikleri ve Bitme Srasnda Aldekiller

Hazrlk almalar

1. OsmanlTrkesi alfabesinde ka harf olduunu, bu harflerden kann nlleri kann nszleri karladnararnz.

2. OsmanlTrkesi alfabesinde her harf tek bir sese mi karlk gelmektedir? Farklseslere karlk gelen harflerhangileridir?

3. OsmanlTrkesi alfabesindeki harflerin bitme zelliklerini ararnz. Bitme srasnda ekli deien harfleribelirtniz.

4. OsmanlTrkesindeki hangi harfler, szck banda kullanldnda dier harflerle bitmezken szck sonun-da kullanldnda bitir.


20/196

20

HarfinSonda


bitmesi)

HarfinOrtada


HarfinBata

Kullanm(Sonraki

harflebitmesi)

HarfinAslHli

HarfinOkunuu

HarfinSes Olarak

Karl

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

t

dal

zel

re

ze

je

sin

n, in

sat(sad)

dat (dad)

z

fe

ayn

gayn

kaf

t

d

z

r

z

j

s

s

d, z

z

f

g,

k


21/196

21

HarfinSonda


bitmesi)

HarfinOrtada


HarfinBata

Kullanm(Sonraki

harflebitmesi)

HarfinAslHli

HarfinOkunuu

HarfinSes Olarak

Karl

-

-

-

-

-

lm

mim

nun

vav

he

lamelif

ye

nef, sar kef

kef

gef

l

m

n

v, o, , u, ,

h, e, a

la

y, , i,

k, g, , n

g,

n

1. ETKNLKOsmanl Trkesindeki harflerin asl ekillerini, okunuunu ve Latn alfabesinde kendilerine karlk gelen sesleri

karton plakalara yaznz. Snf panosunda sergileyiniz. Harfleri seslendiriniz.

2. ETKNLKOsmanlTrkesinde kullanlan harflerden hangileri Arap alfabesine hangileri Fars alfabesine air?

3. ETKNLKOsmanlTrkesinde birlemeyen harfler diye adlandrlan harfler hangileridir?

4. ETKNLKOsmanlTrkesindeki harflerin bata, ortada ve sonda yazllarnkarton plakalara yaznz. Snf panosunda ser-

gileyiniz.


22/196

22

BLG

OsmanlTrkesinde kullanlan harfler Arap harfleridir. 28 harften oluan Arap alfabesinde olmayan p, , j, g venazal n ) harfleri, Farsa ve Trke szcklerdeki sesleri karlamak zere ilave edilmitir. Trke)olmayan szcklerdeki sesleri doru yazmak ve sesletmek iin kimi harflerin zelliklerinin bilinmesi gerekmekte-

dir.

.) yalnzca Arapa szcklerde geen harflerdir)ve hemze .harfi Farsaya zgdr .harfleri Farsada yoktur harfleri ok az szckte

kullanlmtr.

ve hemze gerek ses ve gerekse bunlarkarlayan harf olarak Trkede yoktur. harfleri kendilerinden sonraki harfle birlemez; bu nedenle ortada bu harflerden birini barndran

szckler blnerek yazlr, szckte btnlk olmaz.

.harfi, peltek karlan bir sestir; dil ucu st dilere dokundurularak karlr ,- isbt ,-hdise timsl, tesbt

harfi ince bir s sesiyken harfi, kaln sesli szcklerde zellikle de bata kullanlan fakat sesletim olarak sden farkl olmayan bir sestir. , saf , Samim, tasavvur , seda - suret

(gzel h) h sesini karlayan dier iki harfe () gre daha ince bir sestir. .harfi, boazmzn en arkasndan karlan bir sestir ,hac, hamam,( habs (haps

hazret

,harfi den farklolmamakla birlikte daha hrltlbir sestir. Azeri lehesine yakn olan Dou blgesi azlarnda(oh-ok, bahth-baktk) k/h arasbir sestir. Trkede, kden gelen h sesi dnda (kang-hangi, kan-hani) h harfi

yoktur. ,- ham ,- harab ,- mahsus has .harfi, Trkiye Trkesinde kullanlan z sesidir zira .harfi, dil ucunun dilere demesiyle karlan d,y, z sesleri arasnda peltek bir zdir ,- zikr -- ezi

yet, ,- ezan ,- leziz ,- zek zeki , kad.harfi, d ile z arasnda bir sestir. Bu sesi ieren szckler kimi zaman d kimi zaman z olarak seslendirilir , kaza , darbe , feza beyaz .harfi, orta kalnlkta bir z sesidir. Dilin ortasnn st damaa ve st-n dilere demesiyle karlr , hafz, nazar zulmet harfi, kaln sesli szcklerde zellikle de bata kullanlan fakat sesletim olarak t den farkl olmayan bir sestir. taraf, , mazbut etraf harfi, ses karabileceimiz en derin blgeden kan bir sestir. Trkede ya hi okunmaz ya da uzunlua veya

kesmeye yol aar. -asker, , - tarif ,- elveda - ilim

Osmanlcada kullanlan harflerin zellikleri


23/196

23

srmak zh arayn var mevl aa et at

hayl let stn uzak fke ot iz ince

5. ETKNLK

Aadaki tabloda elifin ( ) ), medli elifin ) kullanmlarna ilikin rnek szcklere dikkat ederek OsmanlTrke-siyle verilen szckleri okumaya alnz, szcklerin alndaki boluklara gnmz Trkesindeki karlklarnyaz-nz.


24/196

24

tatbk

bahe

syle

hidayet

gbek

zurna

tehdd

kazma

kpek

dier

sere

mani

inemek

selm

yorgan

zh

on-n

mek h

gece

lca

yunus

peymane

tabt

mechl

firuze

halka

bilezik

dkmek

iren

sret

suzan

6. ETKNLK

Osmanlcada kullanlan ,((elif (vav) , (ye) ve (he) seslerinin ne zaman sesli ne zaman sessiz harfikarlad-na dikkat ederek tablodaki szckleri okunularyla eletriniz.

U Y A R I

Trke, Arapa ve Farsa szcklerde elif ( .) ile de e sesi ifade edilir) ) harfinin stne konan hemze : ezber:er :esasElif ( ) harfi, () harfiyle verildiinde Trkedeki -i seslerini, Arapa ve Farsa szcklerde ise uzun i () sesini

karlar.: rmak : slk : ilik : ii (: cad(icatElif ( -) ile kullanldnda Trke szcklerin banda o--u- seslerini, Arapa ve Farsa szck) ) harfi, vav

lerde ise uzun u () sesini karlar.: oyun : z : ulu :

BLG

Elif ( ) harfi, szcklerin banda Trkedeki e sesini, szck iinde ise a sesini; medli elif ( ) ise Trkeszcklerin banda a Arapa ve Farsa szcklerde ise uzun a () sesini karlar.: ebe : esmer : akran : ana : syi : azgn

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

g

f

e

d

c

ba

r

i

j

k

l

m

q

n

z

s

t

o

p

u

v

y

z

w

h


25/196

25

8. ETKNLKTablodaki szckleri yazarken ince ya da kaln sessizlerden hangilerini kullanacanzbelirterek gnmz Trke-

siyle verilen szckleri OsmanlTrkesiyle yazmaya, OsmanlTrkesiyle verilenleri okumaya alnz.

Darbe: Devam: Cevap: Sebt: Zafer:

Keml: Tahsl:

BLG (gzel he) harfi: Gnmz Trkesindeki h sesini (hle) karlamada, e-a sesi (dede, yumurta) yerine Trke szcklerde gelemez- :(ye) harfi.gelmez szckleri gibi anlamca farkllk yaratan szcklerde esesi yerine kullanlmaktadr Kendinden nceki sessizleri seslendirme (ci, c, ce), ,ip) ((elif) harfiyle kullanldnda -i-kapale( ,lk ,v) seslilerini oluturma Arapa ve Farsa szcklerde uzun i () sesini karlama ( : tatil ,(: smin Szck banda ise y sessizi (: Yusuf) greviyle kullanlr.(vav) harfi:Kendinden nceki sessizleri seslendirme ( c, cu )(elif) harfiyle kullanldnda ,u,o, seslilerini ( : zm, -: l) karlamada Arapa ve Farsa sz

cklerde uzun u () sesi (: hudd .: malm) iin kullanlr7. ETKNLKOsmanlTrkesinde kullanlan kaln ve ince sessizleri yazarak snf panonuzda sergileyiniz.


26/196

26

9. ETKNLKTablodaki szckleri gnmz Trkesindeki yazmlaryla eletriniz. Bunu yaparken sessizlerin bazen ince bazen

kaln okunmasnn nedinini tarnz.

asl

eski

perde

rabet

erez

fakat

bir

fes

recep

arh

latife

ba

pas

mazhar

huzur

muzr

kavs

raks

hidayet

fasl

zihin

frat

kagan

kiraz


27/196

27

BLG

10. ETKNLKOsmanlTrkesinde kullanlan s k h z t seslerinin farklsesletmleri olup olmadnararnz. rnek

szckler bularak snf arkadalarnzla bilgilerinizi paylanz.

11. ETKNLKZeynep, zihin, zarif, sar, smbl, esir, msr, keklik, kadn, heves, helal, hasta, tela, tasvir szcklerini Osmanl

Trkesiyle yazarak z, s, k, h, t seslerinin neden farklharflerle karlandnbulmaya alnz.

nce sessizler:

: ter : sebat : Cevdet : meded : jilet: zift : snbl : erh : kif : kemlYannda bulunan harfe gre kimi zaman ince kimi zaman kaln olan sessizler: : ata : et : ba : be : pas: pes :ereve : at : resm : murad: rtl : dere : ferd : Frat : latif : lerze : maraz : mkl : neh(i)r : deve: namaz : deva : hale :heves : yakub: yer

OsmanlTrkesinin alfabesini oluturan Arap alfabesinde sessiz harfler, kaln (hurf- sakle) ve ince (hurf-

haffe) olmak zere ikiye ayrlr. Bazsessizler ise yannda bulunan harfe gre kimi zaman ince kimi zaman kaln olarak

deerlendirilir.

Kaln sessizler:

:hell : harbe : sabr : ziy : zafer: ifrat : asker : gark : KdemU Y A R I(dad) sesi, dilin boaza yakn ksmndan kan kaln ve peltek bir z sesidir. Bu sesi ieren szckler Trkedekullanlrken kimi zaman d li kullanlr, kimi zaman da z li sesletilir. : darbe : zabta


28/196

28

BENBULAadaki tabloda Osmanl Trkesiyle yazlan szcklerin gnmz Trkesindeki karlklarnbularak yaznz.

Szc oluturan harflerin adlarnbelirterek bitme zelliklerini gzden geiriniz.


29/196

29

12. ETKNLKAada nl bir iirden drt dize verilmitr. OsmanlTrkesiyle verilen dizelerin gnmz Trkesiyle yazln

her dizenin alndaki bolua yaznz.

.

.

13. ETKNLK

Aada verilen dizeyi okumaya alnz. Farklokumalar ortaya kyorsa bunun nedenini syleyiniz.14. ETKNLK

OsmanlTrkesinde kullanlan seslerin farklokunmasnsalayan zel iaretler olup olmadnbelirtniz. Edindi-

iniz bilgileri snf arkadalarnzla paylanz.

15. ETKNLK

stn, esre, tre, med, edde, cezm, tenvin szcklerinin anlamlarnve ilevlerini belirterek bu iaretleri kul-

lanmaya alnz.

16. ETKNLK

szcklerini okumaya alnz. Harflerin stnde ve alnda kullanlan iaretlerin neye yaradnbulmaya al-

nz.

BLG

Harekeler

stn () : Sessiz harflerin stne konan bir eik izgi ile gsterilir. Harfin a ya da e li okunmasnsalar. te, - sa


30/196

30

stn (fetha):Sessiz harflerin zerine konan kk bir izgi

() ile belirlenen bu hareke, sesin a, e nlleriyle okunmasnsalar. : ma, me : gam

Esre (kesre):Sessiz harflerin alna konan kk bir izgi () ilebelirlenen bu hareke, sesin , -i nlleriyle okunmasnsalar.: m, mi : ikram

tre (zamme-damme):Sessiz harflerin zerine konan kk

bir vav () harfiyle belirlenen bu hareke, sesin yuvarlak nllerleokunmasnsalar. : mu, m : muharrem

Cezm (skn):Harflerin zerine konan kk bir ile belir-lenen bu hareke, zerinde bulunduu harfinl ile seslendirmez.

Kendinden nceki harfin harekesiyle seslendirilir. Szck bala-

rnda kullanlmayan bu hareke, hece sonu ve szck sonlarnda

kullanlr. -: merhemedde (tedit):Bir harfin iki kez okunmasnsalayan harekedir. () :millet

17. ETKNLKAadaki metnin her bir drtln bir arkadanza okutunuz.


31/196

31


32/196

32

At bulunur meydan bulunmaz, meydan bulunur atbulunmaz.

Atlan ok geri dnmez.

zm zme baka baka kararr.

Srden ayrlan kuzuyu kurt kapar.

Tanr, kulunun yardmcsdr.

Doluya koysam almaz boa koysam dolmaz.

.

HERKES YERNE

19. ETKNLKAadaki zl szleri okumaya alnz. Bilmediiniz szckleri szlkten bulunuz.

18. ETKNLKAada gnmz Trkesiyle verilen ataszlerini oluturan szckler tablonun satarafnda karrlarak verilmi-

tr. Doru szckleri bularak ataszlerini OsmanlTrkesiyle noktalyerlere yaznz.


33/196

33

20. ETKNLK0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 rakamlarnn OsmanlTrkesindeki kullanmlarnve yazllarnkarton plakalara yazarak

snf panosunda sergileyiniz.

21. ETKNLK

Tahtaya eitli saylar yaznz. Bu saylarOsmanlTrkesinde kullanlan rakamlarla yazmaya alnz.

D K K A TOsmanlTrkesinde kullanlan rakamlar, harflerin aksine soldan saa doru yazlp okunur.

22. ETKNLKAadaki tabloda OsmanlTrkesiyle verilen saylar, gnmz Trkesiyle; gnmz Trkesiyle verilen saylar,

OsmanlTrkesi ile yaznz.

103 998 234 998 567 2012 690 482 903 713

23. ETKNLK2012, 378, 901, 345, 587, 260, 1156, 10947 saylarnOsmanlTrkesiyle yazmaya alnz.


34/196

34

Kiinin yaknlk derecesi

rnek: Annem

Doum tarihi

1928

Rakamla yazl

OsmanlTrkesine gre okunuu

24. ETKNLK

SAYILARLA LGLTABLO HAZIRLAYALIMAnnenizin, babanzn, kardelerinizin ksaca yakn evrenizdeki kiilerin doum tarihlerini reniniz. Bu tarihlerin

hem rakamla yazlnhem de okunuunu OsmanlTrkesine gre aadaki boluklara yaznz.


35/196

35


A. oktan Semeli SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. Aadaki harflerden hangileri gnmz Trkesinde birden ok sesi karlamaktadr?

A. B. C. D. E.

.2 . szcklerinin karlklaraadakilerden hangisidir?A lgn, jevri, ksknB. Evligun, jri, kiksinC.Olgun, jri, ksknD. lgn, jri, keskinE. Olgun, jri, keskin

3. saysnn gnmz Trkesindeki karlaadakilerden hangisidir?A. 278B. 527C. 752

D. 257E. 572

B. Ak Ulu SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. OsmanlTrkesinde, bata ve ortada baka harflerle bitmeyen harfler hangileridir?

.2. OsmanlTrkesinde yuvarlak nller; szck banda, ortasnda ve sonunda nasl gsterilir?

.

C. Doru-YanlSorularAada verilen cmlelerde yer alan bilgiler doru ise cmle banda verilen bolua D, yanlise Y yaznz.

. harfikendinden nceki harfle birlemezken kendinden sonraki harfle birleir( ) .12. ( )OsmanlTrkesinde saylar sadan sola doru yazlr.

3. ( ) . harfiiki ayrsesi karlar


36/196

36

Performans Grevi

Konu: Aadaki metni okuma ve kelime dzeyinde inceleme yapma.

Performans Grevinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Aadaki metni okuyunuz ve metnde yer alan; Szckleri hecelere blnz. Harfleri bitme zelliklerine gre gruplara ayrnz. Birden ok sesi karlayan harfleri gsteriniz. Szckleri anlam bakmndan inceleyiniz. Szcklerin ve saylarn yazlma zelliklerini belirtniz. Yapnz incelemeleri bir rapor hlinde belirtniz.

. . . . ! .. . .. ! !


37/196

37

ltler Puan

Para okunurken szckler doru sesletlmitr. Szckler hecelere blnmtr. Harfler bi-tme zelliklerine gre gruplandrlmr. Harflerin bitme yerleri doru verilmitr. Birden ok

sesi karlayan harfler gruplandrlmr. Szckler anlam bakmndan incelenmitr. Szcklerinve saylarn yazlma zellikleri belirtlmitr.

4

Para okunurken szckler doru sesletlmitr. Szckler hecelere blnrken hatalar yapl-mr. Harfler bitme zelliklerine gre gruplandrlmr. Harflerin bitme yerleri doru veril-mitr. Birden ok sesi karlayan harflerin gruplandrlmasnda hatalar bulunmaktadr. Szckleranlam bakmndan incelenmitr. Szcklerin ve saylarn yazlma zellikleri belirtlmitr.

3

Para okunurken szckler doru sesletlmitr. Harfler bitme zelliklerine gre gruplandr-lrken hatalar yaplmr. Harflerin bitme yerleri doru verilmitr. Szckler hecelere blnr-ken hatalar yaplmr. Szckler anlam bakmndan incelenmitr.

2

Para okunurken szcklerin sesletlmesinde hatalar yaplmr. Harflerin bitme yerleridoru verilmitr. Szckler hecelere blnrken hatalar yaplmr. Szckler anlam bakmn-dan incelenmemitr.

Puanlamada; 4: 76100 puan aralna, 3: 5175 puan aralna, 2: 2650 puan aralna, 1: 025 puan aralnadenk dmektedir.

1

Puanlama: Raporunuzu retmeninizin yardmyla aadaki puanlama anahtarnkullanarak puanlaynz.


38/196

38

OKUMA METNLER

.........................

.................................... .................................... .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

. .................................... .................................... .................................... ....................................

Aadaki metnleri okuyunuz. Noktalyerlere metni gnmz Trkesiyle yaznz.


39/196

39

. .................................... ....................................

! .................................... .................................... .................................... ....................................

.................................... ....................................

. .................................... ....................................

....................................


40/196

40


41/196

41

....................................

- - ....................................

.................................... .................................... - -

.................................... . ....................................

.

.. .

..

.

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


42/196

42

:!

: !

. .

.

. : ..

... *** :

. : ...

! .

!

! .

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


43/196

43

!

- - !

!

.

- -

. .. !

- - ! :

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


44/196

44

: . .

: !

! : . :

..! ! : - -

!

.. !

.

.

..

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


45/196

45

- - .

.

:

.. ...

. .

. ! : . :

- -

: !

..

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


46/196

46

.

..!

:!

!

! .

. : !

:

:

:

.

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


47/196

47

. - . -

!

: .

.

- -

.

.

..

- -

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


48/196

48

!

! :

!

:

. .

. :

!!

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

........................................................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


49/196

49

!..

: ..

!..

! :

! !

!!!

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................


50/196

50

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

- - !

!

!

!

.

! :

!

:

!


51/196

51

3. NTE:


3. NTE



52/196

52

1. ETKNLKDil ve anlam derslerinde rendiiniz bilgilerden yararlanarak Trke szcklerin hangi harflerle balamadn

harlaynz. Bu szcklere rnekler veriniz.

2. ETKNLKAye, gelmiyor, telefon, hamur, jandarma, hangi, fakir, vakur szcklerinin neden Trke kkenli szck olmad-

naklaynz.

3. ETKNLK

() .szcklerini okuyunuz. Bu szcklerin yazlve okunularnda gnmzde ne gibi deiiklikler olduunu aklaynz4. ETKNLKAadaki manileri okumaya alnz. Farklrenkle belirtlen szcklerin ve szcklerdeki eklerin gnmz Trke-

sindeki karlnbelirtniz.

3. NTE:


1. Trke Kelimelerin zellikleri

2. Trke Eklerin zellikleri3. Trke KalplamKelimeler

Hazrlk almalar

1. Bir szcn Trke olup olmadnnasl anlarsnz? Ararnz.2.Gnmzde yazlve okunuu deien Trke szckler var mdr? Ararnz.3. OsmanlTrkesinde yazmlarkalplamzel adlar var mdr? Ararnz.4.OsmanlTrkesinde kullanlan ekleri ve bu eklerin hangi dillere ait olduunu ararnz.5. Dil ve Anlam derslerinizde rendiiniz bilgilere dayanarak yapm ve ekim eklerini, bala, ilge (edat) ve

adllar(zamir) gzden geiriniz. Bu szck ve eklerin OsmanlTrkesindeki kullanmlarnszcklerle rnek-leyiniz.


53/196

53

5. ETKNLK

Aada verilen cmleleri harfinin kullanmna, art damaktan kardmz n sesine dikkat ederek OsmanlTrkesi ile yazmaya alnz. Farklrneklerle bilgilerinizi pekitriniz.

Bana sylediklerini sana anlatmadm?Sizin buna ihtyacnz yok aslnda.

Ona senin bana anlan hibir eyi anlatmadm.Bu grevini eskisinden daha ok seviyor.Bunu mrm boyunca unutmayacam, dedi.nsan iin su mu daha gereklidir ekmek mi dnmek gerek.

BLG

Osmanlca szck yazmndaki asl zorluk Arapa ve Farsa szcklerde geen nllerin ve birbirine benzer ses

olarak karlan nszlerin yazmdr. Genel olarak Arapa ve Farsada uzun nller yazlr, ksa nller yazlmaz,chil) tekl). Trkede ise szck iindeki e ler hari nllerin hepsi yaz lr ( sivri, omuz, - gel).

Arapa ve Farsa szcklerde kullanlan nszlerin birbirine benzeyen sesleri syleyite (telaffuz) ayrlr. Bu nsz-

leri doru yazmak kaln ve ince nszleri bilmekle mmkndr. Bu konuyla ilgili bilgi 2. nite iinde verilmitir.

Kimi szcklerde gnmzde e olarak sesletilen ve yazlan e harfi, OsmanlTrkesinde -(y) harfi ile gsterilmitir. Ermek irmek -, demek - dimek - , vermek - virmek

Trke szcklerde, uzun nl yoktur.

Trke szcklerde, ince a yoktur. Arapadan gelen kimi szcklerde bulunan bu harf kendinden sonra gelen

ekin ince okunup yazlmasnsalar. efkat-li, dikkat-siz, rol-

Trke szcklerde, ince l yoktur. Bu sesi karabilmek iin nceki harfin zellikle a- stne inceltme iareti

konur. Keml, hayl, lzm

Trke szcklerde ile hemze ve ayn harfleriyle gsterilen grtlak nszleri yoktur; bunnszler ya der ya da kendinden nceki nlnn uzun okunmasnsalar.

Trke szcklerde f, h, j, v nszleri yoktur. f sesi yansma szcklerde ya da seslenme szcklerinde (of, pf,

fsldamak) grlr. h sesi kden -kan/hani-, v ise b ya da gden -ev/eb, tavan/tabgan, dvmek/

dgmek- gelien bir sestir. j sesi halk dilinde c biiminde dir, jandarma/candarma.

Trke szckler c, l, m, n, r, z sesleri ile balamaz; b, c, d, g sesleri ile bitmez. Baka dillerden dilimize giren

szcklerdeki bu sesler p, , t, k eklinde -reng/renk, ilac/ila, kitab/kitap, ferd/fert- seslendirilir.

Trke Szcklerin Genel zellikleri


54/196

54

6. ETKNLKAadaki Nasreddin Hoca fkralarnda geen kii, iyelik, durum, tamlayan (ilgi), kip-zaman, oul ve soru eklerini

bularak bu eklerin nasl kullanldna dikkat ediniz.

!. .:

.

... . .: . .

Trke szcklerde birbirinin ayniki nsz yan yana -elli, anne, bellemek... hari- gelmez. Bu kullanm, Arapa-

dan dilimize giren szcklerde -millet, dikkat, sarraf- karmza kar.

Trke szcklerde, szck banda, sonunda ya da iinde iki nsz yan yana bulunmaz. Szck banda iki nsz

varsa bu szckler Batdillerinden gelmedir (spor, gramofon, gri).

Trke szcklerde -lk, -lp, -lt, -n, -nk, -nt, -r,-rk, -rp, -rs, -rt, -st ift nszleri hari -ilk, kulp, alt, gen,

denk, ant, bur, Trk, sarp, ters, kurt, ast- szck sonunda ift nsz bulunmaz. Bu gruplar dndaki szcklerin

bir blm Arapadan -kalb, akl, sulh-, bir blm Farsadan -rind, dest, em-, bir blm de Batdillerin-

den -vals, dans, film, lks- alnmadr.

Trke szckler, birka szck -anne, elma- ve birka ek dnda -yor, -ki, -ken, -leyin, -mtrak kaln-

lk- incelik ve dzlk-yuvarlaklk nl uyumuna -amur, tavuk, yamur, kavundnda- uygunluk gsterir. Bu

uyumlara uymayan szckler Trke deildir.

Trke szckler, sertlik-yumuaklk uyumuna da uygunluk gsterir. Bu uyum, szcn kknde olabildii gibi

ounlukla gelen ekteki sreksiz sert nszn szcn kkne uymasbiimindedir (aa-ta, af-tan). Dilimize

baka dillerden gelen szckler de -tedkik-tetkik, mechul-mehul- bu uyuma sokulmaktadr.


55/196

55

. !

. .

.!. . . .

. .! BLG

Belirtme durum eki -/-i, nlyle biten szcklerde , nszle biten szcklerde ise .ile gsterilir sobay, - st

Ynelme-yaklama durum eki -a/-e, nlyle biten szcklerde , nszle biten szcklerde ise ile gsterilir. ona, - yola

Bulunma eki durum eki -da/-de, -ta/-te, yalnzca .biiminde yazlr , evde - ipte Uzaklama- kma durum eki -dan/-den, -tan/-ten, yalnzca .biiminde yazlr , evden tatan lgi eki nszle biten szcklerde [-(, i, u, ) n] [ile nl biten szcklerde [ -n (, i, u, ) n , kalemin.ile gsterilir emenin

Osmanlcada Kullanlan Trke Eklerin Genel zellikleri


56/196

56

U Y A R I

III. tekil iyelik ekinden sonra belirtme durum eki geldiinde III. tekil iyelik eki yazlmaz. ,- elini -- annesini

Kendinden sonra gelen harfle bitmeyen harflerden (hurf-munfasla ya da hurf-infisal - (------ve III. oul iyelik ekinden sonra belirtme durum eki geldiinde iyelik ekiyazlr.

,- evini - kitaplarn

Birliktelik eki olan -la/-le, biiminde yazlr, nlyle biten szcklerde szckle ek arasna kaynatrma sesigirer. ,- arabayla gnele

Eitlik eki olan ca/-ce, -a/-e, yalnzca .biiminde yazlr , yavaa insanca oul eki olan lar/-ler, .biiminde gsterilir , insanlar srler Soru eki m,-mi, -mu, -m .biiminde gsterilir ,-zalim mi sere mi Olumsuzluk eki - ma/-me biiminde gsterilir fakat ekimlenme srasnda , okumadm:harfi ounlukla der gelmesin Addan ad yapmaya yarayan lk/-lik/-luk/-lk eki, kalnlk- incelie gre .biiminde gsterilir-

saatlik, klk Addan daha ok meslek ve i adlaryapmaya yarayan c,-ci,-cu,-c/-,-i,-u,- eki, kalnlk - incelik ya da

dzlk - yuvarlaklk dikkate alnmakszn .biiminde yazlr , st , ii sucu Addan daha ok s

fat yapmada kullan

lan l

,-li,-lu,-l eki, , olumsuzu ise biiminde yazlr. tozlu, szl, tuzsuz

Kii ekleri yelik ekleri

I. tekil kii I. tekil kii - ( ) m - evim - kuzum

I. oul kii I. oul kii - ( ) mz - kzmz - kedimizII. oul kii II. oul kii - ( ) nz - eviniz - tnzIII. oul kii III. oul kii - lar/-leri - odalar - ileri

II. tekil kii() II. tekil kii - ( ) n ile - annen - evinIII. tekil kii - III. tekil kii - ( ) ,i,u, ile - dedesi - z

U Y A R I

Bu ek eski Anadolu Trkesinde biiminde kullanlmr, bu haliyle rtbe, makam bildiren szcklerin nnede gelmitr. , et-l (- devlet-l (padiahm

BLG


57/196


58/196

58

Kip-Zaman Ekleri

imdiki Zaman GeniZaman Gelecek Zaman

Glyorum - Yaparm - Yazacam -

Glyoruz - Yaparz - Yazacaz - Glyorsunuz - Yaparsnz - Yazacaksnz -

Glyorlar - Yaparlar - Yazacaklar -

Glyorsun - Yaparsn - Yazacaksn -Glyor - Yapar - Yazacak -

Grlen GemiZaman Duyulan GemiZaman Dilek-art (Koul)

Geldim- kotum- Vermiim- Okusam -

Geldik- kotuk- Vermiiz - Okusak -Geldiniz-kotunuz- Vermisiniz- Okusanz -Geldiler - kotular- Vermiler- Okusalar -

Geldin- kotun- Vermisin- Okusan - Geldi- kotu - Vermi- Okusa -

stek Gereklilik Emir (Buyruk)

Aaym - Gezmeliyim - --------------

Aalm - Gezmeliyiz - --------------Aasnz- Gezmelisiniz - Bulun(uz) -

Aalar- Gezmeliler- Bulsunlar -

Aasn- Gezmelisin- Bul -Aa - Gezmeli - Bulsun-


59/196

59

8. ETKNLKAadaki cmleleri, OsmanlTrkesiyle cmlelerin alna verilen noktalyerlere yaznz. Yazlsizin dnd-

nzden farklolan szcklerin alniziniz.

Okulun yolunu bulamadk.

Sizin balkonunuz daha genimi.

Senin ilerin beni ilgilendirmez.

Bazinsanlar hangi lafnerede syleyeceini bilemez.

Niin dnk hesabbugne tarz ki?

.

Sana istediin parayvermeyecek gibi grnyor.

Sen yanlbirini grmeyesin!

Bu ilatan da gnde iki kere alacaksn.

Gece vaktak ieki aram.

..

El olu deil mi dediini yapryordu.

Pazartesi bin kiilik bir konferansa kalacakm.

Benim kitabmdaki sorular onunkinden zor.

Aye Teyzenin doksan kuzusu vard

Adil Amca, gnedomadan dank salarntarar, doru kasabaya inerdi

Bra, adann gneten en ok nasibini alan yerinde oturuyordu.

Koucu, suyunu iip yoluna devam e.

9. ETKNLKAadaki szckleri cmle iinde kullannz. Oluturduunuz cmleleri snf panosunda sergileyiniz.


60/196

60

10. ETKNLKAadaki iiri okuyunuz. iirde geen Trke yapm ve ekim eklerini bulunuz. Varsa adl (zamir), ilge (edat) ve

balalarbelirleyerek nasl kullanldklarntarnz.

. .

.

.. . .


61/196

61

..

.

BLG

OsmanlTrkesinde Trke adllar, belirteler, ilgelerin yansra Arapa ve Farsa adllar, belirteler, ilgelerve balalar da vardr. Bunlarn ska kullanlanlarve yazmdeiik olanlarndan bazlaraada verilmitir.

OsmanlTrkesinde ahs zamirleri aadaki gibi ekimlenir:

Kii adlBelirtmeDurumu

YnelmeDurumu

BulunmaDurumu

AyrlmaDurumu

lgi Durumu(Tamlayan)

Ben Beni Bana Bende Benden Benim

Biz Bizi Bize Bizde Bizden BizimSiz Sizi Size Sizde Sizden Sizin

Anlar/Onlar

Onlar Onlara Onlarda Onlardan Onlarn

Sen

Seni Sana Sende Senden SeninOl / O Onu Ona Onda Ondan Onun

.


62/196

62

OsmanlTrkesinde iaret zamirleri yledir:Yakndaki varlklar iin

Dier zamirler yledir:

OsmanlTrkesinde kullanlan bazzarflar aadaki gibidir:

BelirtmeDurumu

Ynelme

Durumu

Bulunma

Durumu

Ayrlma

Durumu

lgi Durumu(Tamlayan)

Yakndakivarlklar iin bu Bunu Buna Bunda Bundan Bunun

Daha uzaktakivarlklar iin

u ol unu una unda undan ununEn uzaktakivarlklar iin

Ol O

Onu-An Ona-Ana Onda Anda Ondan Onun

Neyim nem- Neyin- nen-

Neyiniz- neniz- Kimse- kimesne-

Herkes- kamu - Siri (bakas)-

Hangisi- kangs- hangisi- Hepsi -

Gayrs- Kim-ki (ilgi zamiri) -

Kamu (herkes, hepsi, btn)-

belki tez (abuk) galiba ge sonra kanda (nerede) hemen nice (nasl) nie (ne kadar) asla gelip (gelb) fil-hakka (gerekte) aheste dostlukla iin (in) acaba


63/196

63

aksine deta bir daha haa fil-cmle (sonunda) binaen aleyh (buna dayanarak) - bit-tamam (tamamiyle) alel-acele bilhassa bi-nefsihi (kendi kendine) - riayeten czi en nadiren ziyadesiyle zerre kadar fevkal-ade anda (onda) beri (ber) gir (geri) aham (akam) bazen (bazen) (akabinde (ardsra an be-an (her an) bilahire (sonradan)


64/196

64


A. Ak Ulu SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. Aada verilen zl szleri okuyarak yapm ve ekim eklerini gsteriniz.

...

2. Aadaki iiri Latn alfabesiyle yaznz. Szcklerin aldekleri bulunuz. Eklerin trlerini belirleyip yannayaznz.

.:

....

.

.

.


65/196

65

B. Doru-YanlSorularAada verilen cmlelerde yer alan bilgiler doru ise cmle banda verilen bolua D, yanlise Y yaznz.

1. ( ) Bana, sana gibi szcklerde nazal n kullanlr.2. ( )OsmanlTrkesinde soru eki dzlk-yuvarlaklk uyumuna uyar.

C. Boluk Doldurma Sorular

Aadaki cmlelerdeki noktalyerleri doru szcklerle doldurunuz.

nr (aresiz) szcne ........................ anlamveren.1 . ..................... eki bir n ektr2. OsmanlTrkesinde Trke ekler kullanldgibi ............................ ve ........................... ekler de kullanlr.

Performans Grevi

Konu: Aadaki metni okuyunuz ve kelime dzeyinde inceleme yapnz.

Performans Grevinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Aadaki metni okuyunuz ve parada yer alan; Szcklerdeki Trke ekleri bulunuz. Zamir, edat ve balalarbelirleyiniz.

.


66/196

66

ltler Puan

Metni okurken szckleri doru sesletmitr. Szcklerdeki Trke ekleri bulmutur. Bulduu

Trke eklerin trn belirtmitr. Metnde geen zamir, edat ve balalarhatasz belirlemitr.

4

Metni okurken szckleri doru sesletmitr. Szcklerdeki Trke ekleri bulmutur. BulduuTrke eklerin trn belirtmemitr. Metnde geen zamir, edat ve balalarhatasz belirle-mitr.

3

Metni okurken szckleri doru sesletmitr. Szcklerdeki Trke ekleri yanlbelirlemitr.Metndeki zamir, edat ve balalarn bazlarnbelirleyememitr.

2

Metn okunurken szcklerin sesletlmesinde hatalar yaplmr. Szcklerdeki Trke ekleriyanlbelirlemitr. Metndeki zamir, edat ve balalarbelirtememitr.

Puanlamada; 4: 76100 puan aralna, 3: 5175 puan aralna, 2: 2650 puan aralna, 1: 025 puan aralnadenk dmektedir.

1

Puanlama: Raporunuzu retmeninizin yardmyla aadaki puanlama anahtarnkullanarak deerlendiriniz.


67/196

67

OKUMA METNLER

Aadaki metnleri okuyunuz.

..

.


68/196

68


69/196

69

.

----

...

!

.

. .


70/196

70

.

.

. .

.


71/196

71

.

.

.

.

.


72/196

72

3. NTE:


4. NTE

OSMANLI TRKESNDE YABANCI KKENLKELMELERN KULLANIMI


73/196

73

1. ETKNLKAadaki dizeleri okumaya alnz. iirde geen, anlamnbilmediiniz szckleri bularak szcklerin Arapa m

Farsa molduunu belirtniz.

...

1. Farsa Unsurlar

a. Farsa Kelimelerb. Farsa Saylar ve Gn Adlar

2. Arapa Unsurlara. Arapa Kelimelerb. Arapa Ay Adlarve Takvim Bilgisi

Hazrlk almalar

1. Arapa ve Farsa szckleri birbirinden ayrt edebilir miyiz? Ararnz.2. Tavla oynayanlarn kullandsayifadelerine dikkat ediniz. Bu ifadelerin gnlk kullanmdaki ifadelerden ne-

den farklolduunu ararnz.3.Szlk kullanrken nelere dikkat etmeniz gerektini ararnz. OsmanlTrkesi szlnn gnmzdeki

szlklerden farkvarsa belirtniz.4.Trklerin tarih boyunca kullandtakvimleri ararnz.5.Gnmzde kullanlan takvimin adnedir?

4. NTE:OSMANLI TRKESNDE YABANCI KKENLKELMELERN KULLANIMI


74/196

74

BLG

OsmanlTrkesinde Arapa szckler Farsa szcklerden daha oktur; bu nedenle Arapa dil kurallarn

bilmek nemlidir.

Osmanlcada kullanlan ,harfleri Farsaya harfleri Arapaya zgharflerdir. - sad-yz) harfleri ile sesletim Farsaya zg olmamakla birlikte, kimi szcklerdegibi) bu harfler kullanlmtr.

Farsa ve Arapa szcklerde uzun nller elif, vav, ye harfleriyle; ksa nller ise hareke ile -stn, esre, tre-

gsterilir.

Arapada kimi szckler, uzun okutan harf varm gibi okunur, , Allh , Dvud -Rahmn Farsada, uzun (,,) drd ksa (a,e,i,u-o) yedi nl harf vardr. Uzun nller ile gsterilir

,(pir) - yal] ,(ruz) gn ((kr kazan]. Ksa nller, szck banda ile gsterilirken szcksonunda ile gsterilir; szck iinde ise hi yazlmaz (aheste, .( dil

Farsa szcklerde, okunmayan bir ,harfi (vav-madle) vardr hoca, . hun-har, gazel-han Farsa szcklerde - ;(gh,-sitan, zar) gibi eklerle yer adlar- , ikametgh

glistn, ; glzr ;(dan) ekiyle aygt adlar amdan tretilmitir. Farsa szcklerde :gibi eklerle li ekli sfatlar yaplr

bahtiyr bahtl, talihli, bahtak hilekr hileci, hile yapan hyr akll, uyank perivr peri misali, peri gibi

Farsa szcklerde olumsuzluk b ve n (- :) nekleriyle yaplr b-haber - haberi olmayan, habersiz n-bec yersiz, yerinde deil, mnasebetsiz, uygunsuz

Arapada szckler birtakm kalp ve vezinlere gre yaplr. Arapada eit szck vardr; fiil, isim, edat. Fi-iller; harfli, drt harfli, be harfli olmak zere ayrlr; bir de bunlardan tretilen fiiller (mezdn fih) vardr.

Farsa ve Arapa Szcklerin zellikleri

U Y A R I

Sonu a/-e ile biten mufale veznindeki szcklerle sonu yuvarlak t ile biten szcklerde okluk yapar-ken t-i merbte kalkar, yuvarlak t der: hikye hikyt , muhakeme-muhkemt , ikyet-ikyt


75/196

75

Arapada bir szck en az harften oluur; buna asl harflerdenir (.( - kkne balolarak mektep - - , mektup - , kitap , ktip ). Bu harflere ilave edilen zid harfleron tanedir. ok az kullanlan ve dndaki zid harfler ,((hemze .dirHemze, her zaman zid olmaz ve .harfleri sessiz olarak kullanldnda asl harflerdir

OsmanlTrkesinde Arapa mastar ve adlar Trke lar/-ler ekiyle oullanabildii gibi kendi kurallarna gre

de oullanr.

1. Tesniye (ikili okluk):valid-valdeyn (ana-baba) - (, harf-harfan (iki harf 2. Cem-i slim

a. Cem-i mzekker slim (erkek okluk) :Szcn sonuna getirilen ya da -ile yaplr: Mslimmslimin - - , memur- memurun -

b. Cem-i mennes slim (kaideli dii okluk):Szcn sonuna getirilen -ekiyle yaplr: tul-tulat - , ihra-ihracat - - 3. Cem-i mkesserMfredin (tekil) vezni deitirilerek yaplan bu oklukta szckler eitli vezinlerde oluturulur lakin hangi sz-

cn hangi vezinle yaplacakurallara deil, renmeye dayaldr. Kimi rnekler aada verilmitir:

Efal vezni : hkm- ahkm - -Efil vezni: ekber- ekbir - -Efil vezni: aki- eky - -Efile vezni: libs-elbise - - Faale vezni: talib-talebe - -Fl vezni: tcir-tccr - - Ful vezni: ilm-ulm --Fual vezni: lim-lem --Fil vezni: bahr-bihr - -

OsmanlTrkesinde Arapa balama edatlarolan; amm - , hatta , fakat , lkin - , ill ,velev - -gibi edatlarn yansra tek bana anlamolmayan edatlar da kullanlmtr. Bunlardan bazlaryledir:

o al ( zere, olduu zere) : alel-de det olduu zereo - il (-e kadar) : ilel-ebed sonsuza dek, sonsuz olarako - bil (-sz, -siz) : bil cret cretsizo f (-de, iinde) : fil-hakka hakikatte, gerekteo bi (ile, iin) : bil-hssa zellikle, zel olarako min (-den, -den beri) : minel-kadim eskiden beri


76/196

76

Farsada;o ez-dil gnldeno b-saf sefayla, safalo be-ser ba stne, ba stndeo ber-p ayak zerinde, ayakta, yklmamo , der kenar kenarda gibi n-edatlarn yansra ve (v), hem hem de, nene (de), veya

yahut, eer, meer, geri (gere), ayet, iin (n), gya, hele, ki, keke gibi.

o ( ... ) balamaedatlarda vardr.

Arapada adlarn dii ( mennes) ve erkek ( mzekker) olmassz konusudur.

Menneslik

Szck sonunda ksa elif , uzun elif ya da genelde ile yazlan, -a,-e okunan yuvarlak te () varsaszck ekil olarak diidir. aire- kadn air, kadn l, , fetva , Semra Beyza.

Bunlarn dnda anlam olarak diilik tayan szckler de vardr:

Kadn adlar Zeynep Kadnlara ait cins adlar bint kz lke-ehir adlar Msr ift uzuvlar ayn gz Erkek oullar hari btn oullar hkkm-hkimler ekil ve anlam olarak menneslik tamadhlde sem menneslik diye adlandrlan ve iitilerek renilen

szckler de vardr; bunlarn saysyetmiyedidir. ,nar ate Firdevs cennet Osmanlcada kullanlan Arapa szcklerin ou ad ya da sfat, Arapa ve Farsa eylemler ise Osmanlcada yer

almamtr. Osmanlcada ad ve sfat tamlamalarnn ou Farsa kurallara gre yaplmtr.

Arapa ad tamlamalarnda ikinci szcn banda :(harf-i tarif) bulunur drl-muallimtkz retmen okulu, emsl- marif.

Harf-i tarifin ,si ems () harfleriyle kullanldnda lm harfi deiir: dr-afaka, . fahrn-nis Arapa sfat tamlamalarnda ikinci szck sfattr, mevsuf denen tamlanan adla sfatn tekillik-oulluk ve

diilik-erlik bakmndan birbirleriyle uyumlu olmasgerekir: - ramazanl-mbarek. Arapada ad (izafet) ve sfat tamlamalarndan daha ok kullanlan tamlama tr lfz (ekli) izafettir:

tahirl- kalb.

Farsa ad ve sfat tamlamalarnda ilk szcn sonu kesreli (i) okunur. .( cm-Cem (Cemin kadehiEer ilk szcn sonu ya da ) ile bitiyorsa kesre hemzeyle - gonca-i ter-taze gonca), uzun a ()

ya da uzun u ile bitiyorsa kesre ,- sada-yho- gzel ses) ile - ahu-yirin) gsterilir.


77/196

77

Farsa sfat tamlamalarnda kimi sfatlar birleik yapdadr:

o gonca-dehen gonca azl o dil-ikeste gnl krk o bt-perest (put-perest) puta tapan

2. ETKNLKAadaki sayszcklerini okuyarak anlamlarnszlkten bulunuz. 100, 200, 300, 1000, 5000 saylarnn Farsa

yazllarnbularak snf panosunda sergileyiniz.

/ 3. ETKNLKTrklerin tarih boyunca kullandtakvimler nelerdir? Hicr ve rum tarihler miladi takvime gre nasl belirlenir?

Bilgileri arkadalarnzla paylanz.

4. ETKNLKHicri 1620, 1440, 1535 yllarnn miladi takvimdeki karlklarnbulunuz. Farklmiladi yllar belirleyerek bu yllarn

hicri ve rumi yl olarak hangi yllara karlk geldiklerini belirleyiniz.

5. ETKNLKOcak, ubat, mart, nisan, mays, haziran, temmuz, austos, eyll, ekim, kasm, aralk aylarnArapadaki karlk-

laryla eletriniz. Gnmzde kullanlan recep, aban, ramazan ve muharrem szcklerinin ay olarak hangi aylarakarlk geldiini bularak bilgilerinizi arkadalarnzla paylanz.

BLG

1

Gnmz TrkesindekiSaylar

4

2

3

5

6

7

OsmanlTrkesindeki

Saylar

yek

Farsa Saylarn Okunuu

ehar - ar

d

se

pen

e

heft

Farsa Saylarn Yazl


78/196

78

Arapa Ay Adlar

Ocak

Nisan

Haziran

Mays

ubat

Mart

Muharrem

Rebiylahir

Cemaziyelahir

Cemaziyelevvel

Safer

Rebiylevvel

Temmuz

Ekim

Aralk

Kasm

Austos

Eyll

Recep

evval

Zilhicce

Zilkade

aban

Ramazan

10

20

30

8

9

40

70

100

80

1000

90

10000

50

60

deh

bist

si

het

nh

ihil - il

heftad

sad

hetad

hezar

neved

tuman

pencah

est -ast


79/196

79

U Y A R I

Arap takvimi ay eksenli bir takvimdir, bir yl 355 gndr. Bu sebeple ocak, muharrem ay karlolarak grl-

memelidir.

6. ETKNLKAadaki iiri okuyunuz. iirde geen anlamnbilmediiniz szckleri Osmanl Trkesi szlnden bulunuz.

Szcklerin Arapa mFarsa molduunu belirtniz. Beendiiniz dizeleri ezberlemeye alnz.

... ... ...

..

Doenbe

enbe

Pencenbe

Come

Seenbe

Yekenbe

Pazartesi

Cumartesi

Perembe

Cuma

Sal

Pazar

aramba ehar enbe

Farsa Gn Adar


80/196

80

7. ETKNLKAadaki cmleleri ve dizeleri okuyunuz. Alizili ay- gn adlarnn Arapa mFarsa molduunu belirleyip hangi

gn ya da aya karlk geldiini bulunuz.

.

!


81/196

81

8. ETKNLKAadaki iiri okuyunuz. iirde geen anlamnbilmediiniz szckleri Osmanl Trkesi szlnden bulunuz.

Szcklerin Arapa mFarsa molduunu belirtniz. Beendiiniz dizeleri ezberlemeye alnz.

-

.!

- - !

.

Seyit OnbaAntkabir duvar resimleri


82/196

82

!

:. !

. .

.


83/196

83

. :

. .

. : : .

.

. .

.

. - - .

. .

! !


84/196

84

. .

. .

. .

.

. .

.

.


85/196

85


A. oktan Semeli SorularAadaki sorularyantlaynz

1. Rumi takvime gre 1335 ylnn miladi takvime evrilmihali aadakilerden hangisidir?A. 1956B. 1919C. 1918D. 1920E. 1957

2. Hicri takvime gre 1377 ylnn miladi takvime evrilmihali aadakilerden hangisidir?A. 2000B. 1990C. 1999D. 1998E. 2001

B. Doru-YanlSorularAada verilen cmlelerde yer alan bilgiler doru ise cmle banda verilen bolua D, yanlise Y yaznz.

1. ( ) Rumi takvimde yln bamart aydr.

2. ( ) ems ve kamer harfler Farsaya zgdr.

3. ( ) , harfleri ems harflerdir.4. ( ) , harfleri ems harflerdir.C. Ak Ulu SorularAadaki sorularyantlaynz.

1. Metn iinde geen bir szcn Arapa ya da Farsa kkenli olduunu nasl anlarsnz?

.............................

.2 - okluk eklerinden hangileri Arapa kkenli, hangileri Farsa kkenli szcklere eklenir? rnekler veriniz.

.............................


86/196

86

GRUP DEERLENDRME

RENCNN

Sra Adve Soyad

Aklama: Aadaki form, grupta yer alan arkadalarnzdeerlendirmek iindir. Grupta, birlikte alnz herbir arkadanz iin ifadeleri okuyarak deerlendirme yapnz. Eer grup arkadanz okuduunuz ifadedeki davrangerekletrdi ise o ifadenin alna X iaretkoyunuz.

YORUMLAR

..................................................................................................................................................

almayahaz

rolu

Gruparkadalarn

dinleme

Sorumluluklarpay

lama

Gruparkadalarn

destekleme

Tartmalarakatlm

a

Grlerinigerekeleriileortayakoyma

Farklgrleresayg

duyma

Grevalmayaistek

liolu

Zaman

verimlikullanma

Ald

grevlerizam

an

ndatamamlama

1. EK


87/196

87

AdSoyad :

Numaras :

Etkinliklerde sergilediiniz performansdnerek aadaki ifadeleri okuyup yanlarndaki boluklardoldu-runuz.

1. Bu etkinlikte neler rendim?

.

..................................................................................................................................

2. Neleri iyi yapm? Neden?

.

........................................................................................................................................

3. Etkinlikte nerelerde zorlandm? Neden?

.

..................................................................................................................

4. Nerelerde yardma ihtyacm oldu?

.

.........................................................................................................................

5. Hangi alanda kendimi daha ok gelitrmeliyim?

.

....................................................................................................

6. Daha sonraki almalarmda neleri farklyapacam?

.

............................................................................................

Z DEERLENDRME2. EK


88/196

88

KISALTMALAR DZN

SZLK

A

cizne (A.-F.) [] acizce, alakgnllce.fet (A.) [] afet, bela, felaket, gzel sevgili.ahvl (A.) [] haller, durumlar.akvm (A.) [ .] kavimleramk (A.) [] (umkun cemi.) derinlikler.mze (F.) [ .] kark, karm, mahlutandelb (A.) [] blbl.tfet (A.) [] efkat gsterme.t (A.) [] gelecek.avdet (A.) [] geri dn.Bbah (F.) [] deer, kymet.bakyye (A.) [] geriye kalan, bakiye.brid (A.) [] souk.bed (F.) [ .] ktbedhh (F.) [ .] birinin ktln isteyen, kt niyetlibed (A.) [ .] gzel, yepyenibel(A.) [] fasih konuan, fasih, dzgn.bezm (F.) [] elence meclisi, iki meclisi.bgne (F.) [ .] yabancb-kes (F.) [ .] kimsesizbilfiil (A.) [ .] gerekten, yaparak, katlarak, bizzatbilistifde (A.) [ .] yararlanarak, istifade ederekbtb (F.-A.) [ .] yorgun, takatsiz

A . ArapaF. FarsaA.-F. Arapa ve Farsa birleik szck.F.-A. Farsa ve Arapa birleik szck


89/196

89

C

cebren (A.) [ .] zorlacef (A.) [ .] zme, eziyet etmecehl (A.) [ .] cahillik, bilgisizlikcemm-i gafr (A.) [ .] insan kalabalcenb (A.) [ .] hazretcibl (A.) [ .] dalarcz (A.) [] para, medrese alfabe kitab.D

dhil (A.) [ .] i ile ilgili, i yze aitdrlmuallimn (A.) [ ] (.] erkek retmen okulu.dellet (A .] delillik, yol gstermedde (F.) [ .] gzd(F.) [ .] omuz

E

ebkem (A.) [ .] dilsizebr (F.) [ ] (.] bulut.ecrm (A .] cansz varlklar, gk cisimleriedvr (A.) [ .] devirler, alarelan (A.) [ [ imdi.elhn (A.) [ [ arklar, melodiler.elm (A.) [ .] ac, acklemirnme (A.-F.) [ .] ferman, emir belgesiemvc (A.) [ .] dalgalarenm (A.) [ .] bzyet ve sreleri de ihtiva eden dn dua kitabendm (F.) [ .] boy bosenfiyye (A.) [] burun otu.F

fecr (A.) [ .] tan aartsfecr -i kzib [ .] gerek tan aartsndan nceki geici aydnlk


90/196

90

fesne (F.) [ .] efsane, masalfevk (A.) [ .] st, stfevkn (A.) [ .] stteki, yukardakifeyz (A.) [ .] bereke

Osmanlı Türkçesi 10 DK MEB

Documents

Transcript of Osmanlı Türkçesi 10 DK MEB