OSMANLI TOPLUMU

►OSMANLI TOPLUMUOSMANLI TOPLUMU

A-TOPLUM YAPISIA-TOPLUM YAPISI

►Osmanlı Devleti kurulduğunda halkının tamamı Osmanlı Devleti kurulduğunda halkının tamamı

Türktü. Sonraki dönemde toprak genişlemesi Türktü. Sonraki dönemde toprak genişlemesi

sonucu bir çok ulus (Yunan,sonucu bir çok ulus (Yunan, Bulgar, Sırp, Bulgar, Sırp,

Arnavut, Macar, Hırvat, Sloven,Romen,Arap Arnavut, Macar, Hırvat, Sloven,Romen,Arap

Macar...) Osmanlı yönetimiMacar...) Osmanlı yönetimi--ne girdi. ne girdi. Osmanlı Osmanlı

Devleti çok uluslu bir imparatorluğa dönüştü.Devleti çok uluslu bir imparatorluğa dönüştü.

► Osmanlı toplumunda ,bir yandan bazı yeni sosyal Osmanlı toplumunda ,bir yandan bazı yeni sosyal

grupların oluşması, diğer yandan devletin hakimiyet grupların oluşması, diğer yandan devletin hakimiyet

sınırlarının genişlemesi sonusınırlarının genişlemesi sonu--cunda topluma dahil olan cunda topluma dahil olan

insanlara belli statüler kazandırılarak toplum içindeki insanlara belli statüler kazandırılarak toplum içindeki

yerlerinin belirlenmesi, Osmanlı insan-toplum anlayışı yerlerinin belirlenmesi, Osmanlı insan-toplum anlayışı

ve yönetim felsefesine göre gerçekleşmiştir. Konuyla ve yönetim felsefesine göre gerçekleşmiştir. Konuyla

ilgili Osmanlı literatürü incelendiği zaman ,şöyle bir ilgili Osmanlı literatürü incelendiği zaman ,şöyle bir

anlayışla karşılaşılır: anlayışla karşılaşılır: insan yaratıkların en şereflisidir. insan yaratıkların en şereflisidir.

O,yaratılışı gereği medenidir. O,yaratılışı gereği medenidir.

► O halde geçimini temin edebilmek ve hayatını sürdürebilmek için O halde geçimini temin edebilmek ve hayatını sürdürebilmek için

diğer insanlara muhtaçtır. diğer insanlara muhtaçtır. İşte bu ihtiyaç toplumların veya İşte bu ihtiyaç toplumların veya

milletlerin oluşmasına yol açmıştır. milletlerin oluşmasına yol açmıştır. Çünkü, toplum hayatını sürÇünkü, toplum hayatını sür--

dürebilmek ancak dayanışma ve yardımlaşmayla mümkündür. dürebilmek ancak dayanışma ve yardımlaşmayla mümkündür.

Toplum üyeleri arasındaki uyumun devamı, her ferdin toplum Toplum üyeleri arasındaki uyumun devamı, her ferdin toplum

içinde yaratılıştan sahip olduğu yeteneğinin gerektirdiği mevkide içinde yaratılıştan sahip olduğu yeteneğinin gerektirdiği mevkide

bulunmasına ve bu yerini korumasına bağlıdır. Böyle bir iş bulunmasına ve bu yerini korumasına bağlıdır. Böyle bir iş

bölümü, ister istemez toplumda bir farklılaşmayı ve tabakalaşmayı bölümü, ister istemez toplumda bir farklılaşmayı ve tabakalaşmayı

zorunlu kılar. zorunlu kılar.

► Osmanlı toplum düzeninin felsefi temelini oluşturan bu Osmanlı toplum düzeninin felsefi temelini oluşturan bu

bakış açısı,sadece teorik kitaplarda değil çeşitli bakış açısı,sadece teorik kitaplarda değil çeşitli

alanlardaki uygulamalarla ilgili arşiv belgelerinde de, alanlardaki uygulamalarla ilgili arşiv belgelerinde de,

Kur’an’ın bir ayetine dayandırılıyor. Bu ayete göre; Kur’an’ın bir ayetine dayandırılıyor. Bu ayete göre;

Toplum hayatının oluşması ve sağlıklı işleyebilmesi için Toplum hayatının oluşması ve sağlıklı işleyebilmesi için

Allah insanları farklı kabiliyetlerde yaratmıştır. Her Allah insanları farklı kabiliyetlerde yaratmıştır. Her

toplum üyesi, kabiliyeti ve bilgi birikimine göre iş toplum üyesi, kabiliyeti ve bilgi birikimine göre iş

yapmalı ve emeği karşılığında gelire sahip olmalıdır.yapmalı ve emeği karşılığında gelire sahip olmalıdır.

► Osmanlı toplum düzeninin ve yönetim felsefesinin Osmanlı toplum düzeninin ve yönetim felsefesinin

temelini oluşturan bu fikirler,temelini oluşturan bu fikirler, ”daire-i adliye” yani “adalet ”daire-i adliye” yani “adalet

dairesi” veya “hakkaniyet çemberi” adı verilen bir fordairesi” veya “hakkaniyet çemberi” adı verilen bir for--

mülle açıklanmıştır. mülle açıklanmıştır.

NOT:NOT: Bu çok uluslu yapının çatırdayarak, Osmanlı Bu çok uluslu yapının çatırdayarak, Osmanlı

Devletinin parçalanmasına neden olan en önemli dış Devletinin parçalanmasına neden olan en önemli dış

gelişme FRANSIZ İHTİLALİ'dir.gelişme FRANSIZ İHTİLALİ'dir.

Hakkaniyet ÇemberiHakkaniyet Çemberi

www.tariheglencesi.com

2010-LYS2010-LYS


1- DEVLETİN RESMİ TASNİFİNE GÖRE 1- DEVLETİN RESMİ TASNİFİNE GÖRE OSMANLI TOPLUMUOSMANLI TOPLUMU

►a-Yönetenler: Askeri sınıfa-Yönetenler: Askeri sınıf► Askeri sınıf, padişahın dini ya da Askeri sınıf, padişahın dini ya da

idari yetki tanıdığı devlet görevliler-idari yetki tanıdığı devlet görevliler-den oluşuyordu. den oluşuyordu. Bunları,Bunları,saray halkı,saray halkı,

seyfiye,ilmiye ve kalemiye seyfiye,ilmiye ve kalemiye diye diye gruplara ayırmak mümkündür.gruplara ayırmak mümkündür.


►b-Yönetilenler:Reayab-Yönetilenler:Reaya

► Osmanlı Devleti’nde, askeri sınıf dışında Osmanlı Devleti’nde, askeri sınıf dışında

kalan, dolayısıyla yönetime katılmayan,kalan, dolayısıyla yönetime katılmayan,

geçimini tarım ve sanayi alanında üretim geçimini tarım ve sanayi alanında üretim

yapmak ve ticaretle uğraşmak suretiyle temin yapmak ve ticaretle uğraşmak suretiyle temin

eden ve devlete vergi veren kesim,eden ve devlete vergi veren kesim, toplumun toplumun

ikinci sınıfını oluşturuyordu. Bu sınıfa ikinci sınıfını oluşturuyordu. Bu sınıfa raiyyet raiyyet

sınıfı veya reaya sınıfı veya reaya deniliyordu.deniliyordu.www.tariheglencesi.com

2-YERLEŞİM DURUMUNA GÖRE OSMANLI 2-YERLEŞİM DURUMUNA GÖRE OSMANLI TOPLUMUTOPLUMU

► a- Şehirliler:a- Şehirliler: 1-Askeriler1-Askeriler (Yönetenler (Yönetenler == Seyfiye,ilmiye,kalemiye) Seyfiye,ilmiye,kalemiye) 2-Tacirler2-Tacirler 3-Es3-Es--nafnaf 4- 4-Diğer gruplarDiğer gruplar (yabancılar,yabancı (yabancılar,yabancı temsilciler,yabancı tacirler veya temsilciler,yabancı tacirler veya gezginler,gezginler, işsizler,seyyar işsizler,seyyar satıcılar,seyyidler) satıcılar,seyyidler)

►b- Köylülerb- Köylüler►c- Göçebeler c- Göçebeler


B- OSMANLI TOPLUMUNDA SOSYAL B- OSMANLI TOPLUMUNDA SOSYAL HAREKETLİLİKHAREKETLİLİK

►a)-Kuruluş ve yükselme dönemlerinde yatay a)-Kuruluş ve yükselme dönemlerinde yatay hareketlilik:hareketlilik:

► Bu dönemlerde yatay hareketlilik Bu dönemlerde yatay hareketlilik FETHEDİFETHEDİ--

LENLEN yerlere doğru yerleşme şeklinde görülür. yerlere doğru yerleşme şeklinde görülür.

Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlar'daki Türk Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlar'daki Türk

nüfusunu artırmak için yatay hareketliliği teşvik nüfusunu artırmak için yatay hareketliliği teşvik

ediciedici uygulamalar yapmıştır.uygulamalar yapmıştır.


► Bu Bu TEŞVİK UYGULAMALARITEŞVİK UYGULAMALARI şunlardır: şunlardır:

► 1- Bataklık yada ıssız yerlere vakıflar kurmak 1- Bataklık yada ıssız yerlere vakıflar kurmak

yoluyla buraların ekonomik hayatını canlandırmış, yoluyla buraların ekonomik hayatını canlandırmış,

insanların buraya yerleşmesini özendirmiştir.insanların buraya yerleşmesini özendirmiştir.

► 2- Fethedilen yerlere yerleşeceklere bir takım 2- Fethedilen yerlere yerleşeceklere bir takım

vergi kolaylıkları sağlanmıştır.vergi kolaylıkları sağlanmıştır.


►b)-Osmanlı Devletinde Duraklama Devri b)-Osmanlı Devletinde Duraklama Devri sonrası Yatay Hareketlilik:sonrası Yatay Hareketlilik:

►1- Bu dönemlerde kaybedilen yerlerdeki Türk 1- Bu dönemlerde kaybedilen yerlerdeki Türk

ve ve MMüslüman halk iç kesimlere göç etmek üslüman halk iç kesimlere göç etmek

zorunda kalmıştır.zorunda kalmıştır.

►2- Nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve 2- Nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve

eşkiyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal eşkiyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal

kesimdeki halk büyük kentlere göç etmiştir.kesimdeki halk büyük kentlere göç etmiştir.


► B)-DİKEY HAREKETLİLİKB)-DİKEY HAREKETLİLİK

► Bir sınıftan başka bir sınıfa geçmek veya bulunduğu Bir sınıftan başka bir sınıfa geçmek veya bulunduğu

sınıf içinde daha yüksek mevkilere gelmeye sınıf içinde daha yüksek mevkilere gelmeye "Dikey "Dikey

hareketlilik"hareketlilik" denir. Ortaçağ Avrupa'sının sınıflı denir. Ortaçağ Avrupa'sının sınıflı

toplumlarında ve Hindistan'daki "Kast" teşkilatının katı toplumlarında ve Hindistan'daki "Kast" teşkilatının katı

sınıfsal yapısında sınıfsal yapısında dikey hareketlilik dikey hareketlilik yoktur. Çünkü yoktur. Çünkü

buralardaki sınıflar kan bağına dayanmaktadır. buralardaki sınıflar kan bağına dayanmaktadır.

Örneğin; baron, dük, kont, lord olabilmenin şartı bu Örneğin; baron, dük, kont, lord olabilmenin şartı bu

kimselerin soyundan gelmektir.kimselerin soyundan gelmektir.www.tariheglencesi.com

► Osmanlı Devletinde "kan bağına" dayanan sınıfsal bir Osmanlı Devletinde "kan bağına" dayanan sınıfsal bir

yapı olmadığından yapı olmadığından dikey hareketlilik dikey hareketlilik yoğun bir şekilde yoğun bir şekilde

görülür. REAYA dediğimiz yönetilenlerden bir kişinin, görülür. REAYA dediğimiz yönetilenlerden bir kişinin,

yönetenlerden saydığımız seyfiye, ilmiye ya da yönetenlerden saydığımız seyfiye, ilmiye ya da

kalemiyeye geçmesi mümkündür.kalemiyeye geçmesi mümkündür. (padişah olmak hariç) (padişah olmak hariç)

Bunun için başlıca iki şart vardı: Bunun için başlıca iki şart vardı:

► 1-Müslüman olmak, 2- Eğitim öğretim görmek.1-Müslüman olmak, 2- Eğitim öğretim görmek.


► Reaya içindeki müslüman olmayanların Reaya içindeki müslüman olmayanların

DEVŞİRME yoluyla müslümanlaştığını ve DEVŞİRME yoluyla müslümanlaştığını ve

kapıkulu sistemi içinde eğitimlerini kapıkulu sistemi içinde eğitimlerini

tamamlayarak devletin önemli kadrolarında tamamlayarak devletin önemli kadrolarında

görev aldıklarını görüyoruz. Mesela görev aldıklarını görüyoruz. Mesela 1453-15661453-1566

yılları arasında görev yapan yılları arasında görev yapan 24 24 veziri azamın veziri azamın

2020'si 'si devşirmedevşirmedir.dir.


C)-OSMANLI TOPLUMUNUN DİNİ YAPISI (MİLLET C)-OSMANLI TOPLUMUNUN DİNİ YAPISI (MİLLET SİSTEMİ)SİSTEMİ)

► Osmanlı Devletinde Osmanlı Devletinde Millet kavramı Millet kavramı

günümüzdeki anlamından farklıydı. Aynı günümüzdeki anlamından farklıydı. Aynı din ve din ve

mezhepten mezhepten gelen topluluklar bir "millet" gelen topluluklar bir "millet"

sayılıyordu. Buna göre Müslümanlardan başka 3 sayılıyordu. Buna göre Müslümanlardan başka 3

temel millet daha vardı: temel millet daha vardı: Ortodokslar, Ermeniler Ortodokslar, Ermeniler

ve Yahudilerve Yahudiler

► Osmanlı Devletinde yönetime katılmayan, geçiOsmanlı Devletinde yönetime katılmayan, geçi--

mini tarım ve sanayi alanında üretim yapmak ve mini tarım ve sanayi alanında üretim yapmak ve

ticaretle uğraşmak yoluyla sağlayan ve devlete ticaretle uğraşmak yoluyla sağlayan ve devlete

vergi veren halka vergi veren halka REAYA REAYA deniliyordu. Reaya deniliyordu. Reaya

çeşitli din, dil ve ırklara mensup topluluklardan çeşitli din, dil ve ırklara mensup topluluklardan

oluşuyordu.oluşuyordu. www.tariheglencesi.com

► 1- Müslümanlar: 1- Müslümanlar: Türkler, Araplar, Acemler, Türkler, Araplar, Acemler,

Boşnaklar ve Arnavutlar Boşnaklar ve Arnavutlar MMüslüman milletini üslüman milletini

oluşturuyorlardı.oluşturuyorlardı.

► 2- Ortodokslar: 2- Ortodokslar: Ortodoksların devletle Ortodoksların devletle

ilişkileri FENER PATRİKHANESİ ve ilişkileri FENER PATRİKHANESİ ve

PATRİK tarafından yürütülüyordu. Patrik PATRİK tarafından yürütülüyordu. Patrik

"vezir" seviyesindeydi. Seçimle ve padişahın "vezir" seviyesindeydi. Seçimle ve padişahın

onayı ile başa geçiyordu.onayı ile başa geçiyordu.www.tariheglencesi.com

► 3- Ermeniler:3- Ermeniler: "Monofizm" denilen bir öğretiyi benimsemişlerdi. "Monofizm" denilen bir öğretiyi benimsemişlerdi.

Ortodoks kilisesi tarafından dinsizlikle suçlanıyorlardı. Ayrı bir Ortodoks kilisesi tarafından dinsizlikle suçlanıyorlardı. Ayrı bir

patrikliği bulunmaktaydı.patrikliği bulunmaktaydı.

► 4- Yahudiler:4- Yahudiler: Osmanlı nüfusu içinde sayıları pek fazla olmayan Osmanlı nüfusu içinde sayıları pek fazla olmayan

Musevilere (% 1) bir millet olarak örgütlenme imkanı tanınmıştı. Musevilere (% 1) bir millet olarak örgütlenme imkanı tanınmıştı.

Bunlar ticaret, bankacılık gibi işlerle uğraştıkları için kısa zaBunlar ticaret, bankacılık gibi işlerle uğraştıkları için kısa za--

manda zenginleştiler. Musevilerin devletle ilgili işlerinden manda zenginleştiler. Musevilerin devletle ilgili işlerinden

İstanbul'daki "hahambaşı" sorumluydu.İstanbul'daki "hahambaşı" sorumluydu.


3-OSMANLI TOPLUMUNDA AİLE3-OSMANLI TOPLUMUNDA AİLE

► Osmanlı ailesinin yapısını İslam hukuku ve Türk töresi Osmanlı ailesinin yapısını İslam hukuku ve Türk töresi

şekillendiriyordu.şekillendiriyordu.

► Kınalızade Ali Efendi’nin ilk Türkçe ahlak kiKınalızade Ali Efendi’nin ilk Türkçe ahlak ki--tabı olduğu için tabı olduğu için

Osmanlı toplumunu geniş ölçüde etkileyen Osmanlı toplumunu geniş ölçüde etkileyen Ahlak-ı Alai Ahlak-ı Alai (İstanbul (İstanbul

1833) adlı ki1833) adlı ki--tabına göre ,insanın tabiat şartlarından korunatabına göre ,insanın tabiat şartlarından koruna--bilmesi bilmesi

için bir eve ve eşyaya, cinsini koruyabilmesi, neslini sürdürebilmesi için bir eve ve eşyaya, cinsini koruyabilmesi, neslini sürdürebilmesi

ve mutluluğa kavuşabilmesi için bir eşe, çocuklara ihtiyaçları olan ve mutluluğa kavuşabilmesi için bir eşe, çocuklara ihtiyaçları olan

uzun süreli bir eğitim verilebilmesi için de bir aileye sahip olması uzun süreli bir eğitim verilebilmesi için de bir aileye sahip olması

gerekiyordu.gerekiyordu.www.tariheglencesi.com

► II. Abdülhamid Han II. Abdülhamid Han

zamanında Osmanlı zamanında Osmanlı

ülkesinde bulunan ülkesinde bulunan

Edmondo da AmicisEdmondo da Amicis, ,

ConstantinopoliConstantinopoli adlı adlı

eserinde:eserinde:


►"Paşasından sokak satıcısına kadar "Paşasından sokak satıcısına kadar

istisnasız her Türk’te vakar, ağırbaşlılık istisnasız her Türk’te vakar, ağırbaşlılık

ve asillik ihtişamı vardır. Hepsi, derece ve asillik ihtişamı vardır. Hepsi, derece

farkları olmasına rağmen, aynı farkları olmasına rağmen, aynı

terbiyeyle yetişmişlerdir. Kıyafetleri terbiyeyle yetişmişlerdir. Kıyafetleri

farklı olmasa, İstanbul'da bir başka farklı olmasa, İstanbul'da bir başka

tabakanın olduğu belli değildir... tabakanın olduğu belli değildir...

İstanbul'un Türk halkı, Avrupa‘nın en İstanbul'un Türk halkı, Avrupa‘nın en

nazik ve kibar cemaatidir. nazik ve kibar cemaatidir. www.tariheglencesi.com

► En ıssız sokaklarda bile, bir yabancı için En ıssız sokaklarda bile, bir yabancı için

küçük bir hakarete uğrama tehlikesi küçük bir hakarete uğrama tehlikesi

yoktur. Namaz kılınırken bile bir yoktur. Namaz kılınırken bile bir

Hıristiyan camiye girip, Müslüman Hıristiyan camiye girip, Müslüman

ibadetini seyredebilir. Size bakmazlar ibadetini seyredebilir. Size bakmazlar

bile, küstahça bir bakış değil, sizinle bile, küstahça bir bakış değil, sizinle

ilgilenen mütecessis bir nazar dahî ilgilenen mütecessis bir nazar dahî

göremezsiniz. Kahkaha ve kadın sesi göremezsiniz. Kahkaha ve kadın sesi

duyamazsınız.duyamazsınız. www.tariheglencesi.com

►Fuhuşla ilgili en küçük bir olaya şahit Fuhuşla ilgili en küçük bir olaya şahit

olmak imkân dışıdır. Sokaklarda bir yerde olmak imkân dışıdır. Sokaklarda bir yerde

birikmek, yolu tıkamak, yüksek sesle birikmek, yolu tıkamak, yüksek sesle

konuşmak, çarşıda bir dükkânı konuşmak, çarşıda bir dükkânı

lüzumundan fazla işgal etmek, ayıp lüzumundan fazla işgal etmek, ayıp

sayılır..." sayılır..." demektedir.demektedir.


► Evlenme Evlenme kadıkadı huzurunda yapılır ve kayıtlara huzurunda yapılır ve kayıtlara

geçirilirdi. Bunlara geçirilirdi. Bunlara şer’iye sicilleri şer’iye sicilleri denirdi. Erkek denirdi. Erkek

evlenirken kadına evlenirken kadına mehirmehir denilen bir nikah bedeli denilen bir nikah bedeli

veriyordu. İslam,eski bir Arap adeti olan mehri kadın veriyordu. İslam,eski bir Arap adeti olan mehri kadın

lehine düzenlemiş, bununlehine düzenlemiş, bunun tamamen kıza ait tamamen kıza ait

olduğu ,bunda başkasının hiçbir hakkı olmadığı olduğu ,bunda başkasının hiçbir hakkı olmadığı

prensibini getirmişti.prensibini getirmişti.

► www.tariheglencesi.com

► Evlilikte karı-koca mal Evlilikte karı-koca mal

ayrılığı rejimi kabul edilmişti. ayrılığı rejimi kabul edilmişti.

Bu da İslam hukukundan Bu da İslam hukukundan

kaynaklanıkaynaklanı--yordu.yordu.

► Mahkeme Sicillerinden Mahkeme Sicillerinden

anlaşıldığı üzere,anlaşıldığı üzere, nazariye de nazariye de

teşvik edilmediği gibi, teşvik edilmediği gibi,

uygulamada da çok evliliğe uygulamada da çok evliliğe

enderender rastlanıyordu. rastlanıyordu. www.tariheglencesi.com

►C-VAKIF SİSTEMİC-VAKIF SİSTEMİ

► VakıfVakıf,İslam hukukuna göre,bir mü’min ,İslam hukukuna göre,bir mü’min

alınteri ile kazandığı malından bir bölümünü,alınteri ile kazandığı malından bir bölümünü,

insanların hayrına olacak bir iş için ebediyyen insanların hayrına olacak bir iş için ebediyyen

tahsis ve tevkif etmesidir. Vakfı kurana tahsis ve tevkif etmesidir. Vakfı kurana

vakıfvakıf ,vakfettiği taşınır ve taşınmaz,gelir getiren ,vakfettiği taşınır ve taşınmaz,gelir getiren

mala mala mevkufmevkuf denirdi.Vakıf tesis ettiği vakfın denirdi.Vakıf tesis ettiği vakfın

şartlarını belirleyen bir belgeyi beldesinin kadısı ve şartlarını belirleyen bir belgeyi beldesinin kadısı ve

şahitlerin huzurunda düzenlerdi. Bu belgeye şahitlerin huzurunda düzenlerdi. Bu belgeye

vakfiyevakfiye denir. denir. www.tariheglencesi.com

► Vakfiyede belirlenen şartlar ışığında Vakfiyede belirlenen şartlar ışığında

kurulan vakfın yönetimi için bir kurulan vakfın yönetimi için bir

yönetici tayin edilirdi. Bu yöneticiye yönetici tayin edilirdi. Bu yöneticiye

mütevellimütevelli adı verilirdi. Mütevellinin adı verilirdi. Mütevellinin

yanında,gerekirse vakfın yanında,gerekirse vakfın

muhasebesini tutmak için bir muhasebesini tutmak için bir cabicabi

tayin edilirdi. Ayrıca lüzum görülürse tayin edilirdi. Ayrıca lüzum görülürse

vakfın müesseselerinin her biri için vakfın müesseselerinin her biri için

yeterince görevli atanabilirdi. Bu yeterince görevli atanabilirdi. Bu

şekilde vakfa hizmet eden ve şekilde vakfa hizmet eden ve

karşılığında da vakfın gelirlerinden karşılığında da vakfın gelirlerinden

kendilerine pay ayrılanların tümüne kendilerine pay ayrılanların tümüne

vakfın vakfın mürtezikasımürtezikası denirdi.denirdi.www.tariheglencesi.com

► C- GÜNLÜK HAYAT (TOPLUMSAL YAŞANTI)C- GÜNLÜK HAYAT (TOPLUMSAL YAŞANTI)

►1-Sarayda1-Sarayda

► Saray,padişah ve ailesi ile Saray’ın iç ve dış hizmetinde Saray,padişah ve ailesi ile Saray’ın iç ve dış hizmetinde

bulunan on on beş bin görevlinin yaşadığı kendine özgü bulunan on on beş bin görevlinin yaşadığı kendine özgü

kapalı bir ortamdı. Saray’ın Harem kısmı ve buradaki kapalı bir ortamdı. Saray’ın Harem kısmı ve buradaki

gündelik hayat konusunda XX. yüzyıla kadar pek bir şey gündelik hayat konusunda XX. yüzyıla kadar pek bir şey

bilinmez.Avrupalı seyyahların verdiği bilgiler hayal bilinmez.Avrupalı seyyahların verdiği bilgiler hayal

mahsulüdür. Çünkü Harem ancak 1909’dan sonra kapılarını mahsulüdür. Çünkü Harem ancak 1909’dan sonra kapılarını

dünyaya açmıştır.dünyaya açmıştır.


►Harem halkı, günlerini, kendilerine ayrılan Harem halkı, günlerini, kendilerine ayrılan

dairelerde ve ya odalarda ,yiyip içmek,dairelerde ve ya odalarda ,yiyip içmek, ibadet ibadet

etmek, okumak, bazı eğlence, şenlik ve törenlere etmek, okumak, bazı eğlence, şenlik ve törenlere

katılmakla geçirirlerdi. Harem Enderun katılmakla geçirirlerdi. Harem Enderun

Mektebi’nin fonksiyonunu görüyordu.Mektebi’nin fonksiyonunu görüyordu.


►2-Şehirde2-Şehirde

► Osmanlı şehrinde ,özellikle şehrin müslüman kesiminde, Osmanlı şehrinde ,özellikle şehrin müslüman kesiminde,

gündelik hayat sabah namazıyla başlardı. Erkek işyerine gündelik hayat sabah namazıyla başlardı. Erkek işyerine

giderken giderken kadın da evde gündelik işlerle uğraşırdıkadın da evde gündelik işlerle uğraşırdı. XV. Ve XVII.. XV. Ve XVII.

yüzyıllarda Osmanlı ülkesini gezen seyyahlaryüzyıllarda Osmanlı ülkesini gezen seyyahlar Türklerin Türklerin

kanaatkarkanaatkar olduğunu, az masraflı ve çabuk hazırlanan yemekler olduğunu, az masraflı ve çabuk hazırlanan yemekler

yediklerini,yediklerini, tuz,tuz, ekmek, sarmısak veya soğan ile biraz yoğurtları ekmek, sarmısak veya soğan ile biraz yoğurtları

varsa başka bir şey istemediklerini, onlar için bir fıçı pirinçle bir varsa başka bir şey istemediklerini, onlar için bir fıçı pirinçle bir

kaç çanak yağ ve kuru meyvenin önemli bir erzak oluşturduğunu kaç çanak yağ ve kuru meyvenin önemli bir erzak oluşturduğunu

anlatırlar. anlatırlar. www.tariheglencesi.com

TÜRK EVLERİ TÜRK EVLERİ


TARİHİ KAPILARITARİHİ KAPILARI


YalılarYalılar


KonaklarKonaklar


Amcazade Amcazade Yalısı Yalısı


► XVI. yüzyıl ortalarında kahve kullanımı da başlamış XVI. yüzyıl ortalarında kahve kullanımı da başlamış

ve yaygınlaşmıştı. İlk defa İstanbul’da ve yaygınlaşmıştı. İlk defa İstanbul’da 1554’te açılan 1554’te açılan

kahvehanekahvehane kısa zamanda bir çok şehirde moda olmuş, kısa zamanda bir çok şehirde moda olmuş,

sohbet yerleri haline gelmiştir.sohbet yerleri haline gelmiştir.

► Çalışanlar öğle yemeklerini Çalışanlar öğle yemeklerini başhane ,işkembeci ya başhane ,işkembeci ya

da muhallebicide da muhallebicide yerlerdi. Yemek çeşitleri boldu. yerlerdi. Yemek çeşitleri boldu.

İçecek olarak İçecek olarak boza,boza, müselles, pekmez, balmüselles, pekmez, bal suyu, arpa suyu, arpa

suyusuyu gibi şerbetler içilirdi. Gayrimüslimler ve bazı gibi şerbetler içilirdi. Gayrimüslimler ve bazı

Türkler rakı ve şarapta içerlerdi.Türkler rakı ve şarapta içerlerdi.www.tariheglencesi.com

►3-Köylerde3-Köylerde

► Osmanlı ülkesinde köyler çok dağınıktı. Köylerin bir Osmanlı ülkesinde köyler çok dağınıktı. Köylerin bir

çoğu çoğu beş altı haneden beş altı haneden oluşuyordu. Dört beşyüz hanelik oluşuyordu. Dört beşyüz hanelik

yerler yerler kasaba skasaba sayılıyordu. Osmanlı köylülerinin büyük ayılıyordu. Osmanlı köylülerinin büyük

kesimi, özellikle ücra bölgelerde olanlar,kesimi, özellikle ücra bölgelerde olanlar, ekonomik ekonomik

açıdan kendi kendilerine yetmeye çalışıyorlardı.açıdan kendi kendilerine yetmeye çalışıyorlardı.

► Köylüler genellikle tarım ve hayvancılıkla Köylüler genellikle tarım ve hayvancılıkla

uğraşırlardı. Sade bir hayatları vardı. Senenin günleri uğraşırlardı. Sade bir hayatları vardı. Senenin günleri

tarım işlerinin temposuna göre geçerdi.tarım işlerinin temposuna göre geçerdi.www.tariheglencesi.com

►4-Göçebelerde4-Göçebelerde

► Konar-göçer halk mevsimden mevsime yaylak Konar-göçer halk mevsimden mevsime yaylak

ve kışlak arasında hareket halindeydi. Kışlaklar ve kışlak arasında hareket halindeydi. Kışlaklar

ve yaylaklar birbirine yakın olabildiği gibi çok ve yaylaklar birbirine yakın olabildiği gibi çok

uzak da olabiliyordu. Çadırlarına yurt veya ev uzak da olabiliyordu. Çadırlarına yurt veya ev

denirdi. Bunlar çok çabuk kurulup kaldırılabilir denirdi. Bunlar çok çabuk kurulup kaldırılabilir

nitelikteydi. nitelikteydi.


►Konargöçerlerin hayatlarında,Konargöçerlerin hayatlarında, çadırdan başka, çadırdan başka,

yine hareketli bir hayat sürmelerindenyine hareketli bir hayat sürmelerinden d dolayı at olayı at

ve deve gibi o günün ulaşım ve taşıma vasıtaları ve deve gibi o günün ulaşım ve taşıma vasıtaları

önemli bir rol oynuyordu. Mevsimlik uzun önemli bir rol oynuyordu. Mevsimlik uzun

yolculuklarıyolculukları sırasında kondukları yerlere yakın sırasında kondukları yerlere yakın

pazarlarda hayvancılığa dayalı yoğurt, yağ, pazarlarda hayvancılığa dayalı yoğurt, yağ,

peynir, yapağı gibi ürünlerini satıyorlar veya peynir, yapağı gibi ürünlerini satıyorlar veya

takas ediyorlardı.takas ediyorlardı. www.tariheglencesi.com

► C-OSMALI TOPLUM YAPISINDA C-OSMALI TOPLUM YAPISINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELERMEYDANA GELEN DEĞİŞMELER

► Çeşitli milletleri ve dinleri bir arada yaşatan Çeşitli milletleri ve dinleri bir arada yaşatan

Osmanlıların Osmanlıların Nizam-ı Alem’i Nizam-ı Alem’i Avrupalılar buna Avrupalılar buna Pax Pax

Ottamanica Ottamanica diyorlardı, diğer bir deyişle Osmanlı diyorlardı, diğer bir deyişle Osmanlı

toplum düzeni ve barışı, daha Kanuni’nin ölümünden toplum düzeni ve barışı, daha Kanuni’nin ölümünden

önce ,yıllar sonra belirginleşecek olan hastalık önce ,yıllar sonra belirginleşecek olan hastalık

alametleri göstermeye başlamıştı.alametleri göstermeye başlamıştı.


►Osmanlı toplum yapısının değişmesinde iç ve Osmanlı toplum yapısının değişmesinde iç ve

dış etkenler etkili olmuştur. Bunları şu dış etkenler etkili olmuştur. Bunları şu

şekilde belirtebiliriz:şekilde belirtebiliriz:

► 1-Nüfus artışı 2-Dirlik sisteminin 1-Nüfus artışı 2-Dirlik sisteminin

bozulması 3-İç isyanlar 4-Dış etkenler: a-bozulması 3-İç isyanlar 4-Dış etkenler: a-

Coğrafi keşifler b- SanayiCoğrafi keşifler b- Sanayi inkılabı c-Fransız inkılabı c-Fransız

ihtilaliihtilaliwww.tariheglencesi.com

1-XVIII.YÜZYIL1-XVIII.YÜZYIL

►a-Yönetim Kadrolarında Kimlik Değişimia-Yönetim Kadrolarında Kimlik Değişimi

► Yönetim kadrolarında en önemli değişiklik Seyfiye sınıfının Yönetim kadrolarında en önemli değişiklik Seyfiye sınıfının

yerini yavaş yavaş yerini yavaş yavaş KalemiyeKalemiye sınıfının almasıdır. sınıfının almasıdır.

► Bunun en önemli sebebi devletler arası ilişkilerde diplomasinin Bunun en önemli sebebi devletler arası ilişkilerde diplomasinin

önem kazanmasıdır. Yurt dışında geçici ve daha sonra daimi önem kazanmasıdır. Yurt dışında geçici ve daha sonra daimi

elçilikler kurulması da bu düşünceye dayanır.elçilikler kurulması da bu düşünceye dayanır.

► Yönetici kadrolarında meydana gelen bir deYönetici kadrolarında meydana gelen bir de--ğişmede ğişmede

Devşirme kökenlilerin yerini reayadan kişiler almaya Devşirme kökenlilerin yerini reayadan kişiler almaya

başlamıştır. başlamıştır.


2-Tanzimat ve sonrası2-Tanzimat ve sonrası

a-Yeni Bürokratlara-Yeni Bürokratlar

► Avrupa ülkelerinde ikamet elçiliklerinin kurulmasından ve Avrupa ülkelerinde ikamet elçiliklerinin kurulmasından ve

böylece Avrupa ile ilişkilerin artmasından sonra, eskilerden böylece Avrupa ile ilişkilerin artmasından sonra, eskilerden

daha farklı bir anlayışa sahip reformcu yeni bir nesil ortaya daha farklı bir anlayışa sahip reformcu yeni bir nesil ortaya

çıkmıştı.çıkmıştı. Bunlar Avrupa başkentleBunlar Avrupa başkentle--rinde görev yaparken,rinde görev yaparken,

milletlerarası durumu ve batılı devletlerin bünyelerini tanımaya milletlerarası durumu ve batılı devletlerin bünyelerini tanımaya

çalışmış olan belli başlı diplomalardıçalışmış olan belli başlı diplomalardı..


►Üst seviye Tanzimat bürokratlarından her biri Üst seviye Tanzimat bürokratlarından her biri

İstanbul’daki yabancı elçilik-lerden biri ile de İstanbul’daki yabancı elçilik-lerden biri ile de

ilişki içindeydi.ilişki içindeydi.

►Bu durum onları daha etkili kılıyor,ancak Bu durum onları daha etkili kılıyor,ancak

yabancıların Osmanlı Devleti’nin iç işlerine yabancıların Osmanlı Devleti’nin iç işlerine

karışmasını da kolaylaştırıyordu. karışmasını da kolaylaştırıyordu.


► Nüfus hareketleri ve Yeni YapılanmalarNüfus hareketleri ve Yeni Yapılanmalar►

► XIX. yüzyılda ise Osmanlı nüfusu açısından iki olgu birden XIX. yüzyılda ise Osmanlı nüfusu açısından iki olgu birden

yaşanıyor. Bir taraftan, Osmanlı genel nüfusu azalırken, diğer yaşanıyor. Bir taraftan, Osmanlı genel nüfusu azalırken, diğer

taraftan daralan Osmanlı sınırları içindeki nüfus gitgide taraftan daralan Osmanlı sınırları içindeki nüfus gitgide

artmaktaydı. Genel nüfusun artması toprak kayıplarına,artmaktaydı. Genel nüfusun artması toprak kayıplarına, mevcut mevcut

nüfusun artması ise kaybedilen topraklardan gelen göçlere nüfusun artması ise kaybedilen topraklardan gelen göçlere

bağlıydı. Gerileme ve Dağılma devrinde Rumeli’den Anadolu’ya bağlıydı. Gerileme ve Dağılma devrinde Rumeli’den Anadolu’ya

yoğun bir göç hareketi olmuştur.yoğun bir göç hareketi olmuştur.


► Ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve dış pazarlarla ilişkiler Ulaşım teknolojisinin gelişmesi ve dış pazarlarla ilişkiler

kurulması, XIX.yüzyılda, şehirleşme oranını da yükseltmiştir. kurulması, XIX.yüzyılda, şehirleşme oranını da yükseltmiştir.

► XVI. yüzyılda da sınırlı olan ova köyleriXVI. yüzyılda da sınırlı olan ova köyleri (celali isyanları (celali isyanları

dolayısıyla yamaçlara ve dağlara çekilmişlerdi),XIX. dolayısıyla yamaçlara ve dağlara çekilmişlerdi),XIX.

► Yüzyılda dışardan gelen göçmenlerle artmıştır. Bunlar Konya, Yüzyılda dışardan gelen göçmenlerle artmıştır. Bunlar Konya,

Adana ve kıyı ovalarına yerleştirildiler.Adana ve kıyı ovalarına yerleştirildiler.

► Ulaşımda da kara yollarının yanında demiryoUlaşımda da kara yollarının yanında demiryollları ve ları ve

denizyoları da yapılmaya başlandı. Telgraf ve telefon hatları denizyoları da yapılmaya başlandı. Telgraf ve telefon hatları

kurulmaya başladı.kurulmaya başladı.


Yeni Hayat TarzıYeni Hayat Tarzı

► Klasik dönemde Osmanlıların saray, şehir, köy ve Klasik dönemde Osmanlıların saray, şehir, köy ve

göçebelerdeki gündelik hayat tarzları daha önce göçebelerdeki gündelik hayat tarzları daha önce

anlatılmıştı. XIX. Yüzyılda,anlatılmıştı. XIX. Yüzyılda, İstanbul ve diğer büyük İstanbul ve diğer büyük

şehirlerde hayat tarzı önemli ölçülerde değişmelere şehirlerde hayat tarzı önemli ölçülerde değişmelere

uğramıştır.uğramıştır.


UNKPANI KÖPRÜSÜUNKPANI KÖPRÜSÜ


► Kahvehanelerin işlevi değişmiş eğlence amaçlı kullanılmaya Kahvehanelerin işlevi değişmiş eğlence amaçlı kullanılmaya

başlamıştır. Yabancı kahvehaneler ise başlamıştır. Yabancı kahvehaneler ise pastaneye pastaneye dönüşmüştür. dönüşmüştür.

Kahramanlık destanlarının,Kahramanlık destanlarının, meddah,meddah, karagözün karagözün yerini yerini tiyatro tiyatro

almıştır. Eski mesire geleneklerini, Boğaziçi mehtap alemleri almıştır. Eski mesire geleneklerini, Boğaziçi mehtap alemleri

almıştır. Sefaretlerin düzenlediği balolar, üst seviyedeki almıştır. Sefaretlerin düzenlediği balolar, üst seviyedeki

Müslümanlar arasında da Müslümanlar arasında da kadın-erkek bir arada eğlenme modasını kadın-erkek bir arada eğlenme modasını

doğurmuştur.doğurmuştur. Üst tabaka nazarında Üst tabaka nazarında Avrupa malı kullanma Avrupa malı kullanma sosyal sosyal

statü sembolü haline gelmiştir.statü sembolü haline gelmiştir.


BeşiktaşBeşiktaş


► Halk sınıfları arasında yaşantı açısından Halk sınıfları arasında yaşantı açısından

farklılaşmalar başlamıştır. Zenginler Boğazfarklılaşmalar başlamıştır. Zenginler Boğaz

içinde ayrı mekanlara yerleşmişlerdir.içinde ayrı mekanlara yerleşmişlerdir.

► 1895’de İstanbul’da ilk defa Zatü’l Hareke 1895’de İstanbul’da ilk defa Zatü’l Hareke

denen otomobil kullanılmaya başlamıştır. denen otomobil kullanılmaya başlamıştır.

Ardından elektrikli tramvay hizmete girmiştir. Ardından elektrikli tramvay hizmete girmiştir.

II.Meşrutiyet sonrası telgraf ve telefon da II.Meşrutiyet sonrası telgraf ve telefon da

gündelik hagündelik ha--yatın unsurları haline gelmiştir.yatın unsurları haline gelmiştir.

► Taşra da ise bu değişimler pek görülmemiştir. Taşra da ise bu değişimler pek görülmemiştir.

Eski hayat tarzı uzun süre devam etmiştir. Eski hayat tarzı uzun süre devam etmiştir.


OSMANLI TOPLUMU

Documents

Transcript of OSMANLI TOPLUMU