7/27/2019 osamain 3 ciclo

1/7

Pequena introducin

Xa chegou o outono fai algn tempo, ntase o fro polas ras, anunciando o non tanafastado xa inverno. A xente xa non sae tanto da sa casa, non hai tanta xente como novern polas ras e prefrense lugares cmodos e quentes. Neste ambiente, o 31 deoutubro producirase unha das festas mis coecidas do ano, o Halloween, celebrada dexeito distinto en cada pas. Para uns sinnimo de ritos e crenzas ancestrais, de

adoracin aos defuntos, para outros, unha festa na que os disfraces, doces e o terror a espia dorsal desa noite; unha festa sacra e unha festa comercial. Trtase dunha noiteespecial, que con s referirnos a ela, a nosa infinita imaxinacin lvanos aos bosquesescuros entre os celtas, aos mundos en que elfos e trasnos, ananos e fadas mestransetodos nun, tamn nos veen cabeza escenas de pelculas de terror que marcaron unhaespecie de tpico respecto dese da, no que parece que todos somos perseguidos porpantasmas que veen do mis al en busca de vinganza por un acto pasado (coma se nontivesen outra cousa que facer!). nesta noite singular onde os nosos devanceiros dicanque se abra unha porta aln, morte, e esas das dimensins quedaban xuntas durante

algunhas horas...

Neste traballo abordaranse as orixes da festa e da palabra en si, as lendas, a saexpansin no mundo e como se celebra en distintos pases, visto todo iso da forma misamena posible.

Etimoloxa

Halloween a forma moderna inglesa do antigo All-hallow even que significa, para algns

autores, Vspera de todo o Sacro.Orixes

Sen ningunha dbida, o feito de que esta festa chegue ata os nosos das , en certamedida, grazas ao enorme despregamento comercial e a publicidade procreada polo granpai de Hollywood. Ante isto xrdeme a primeira conclusin: nos pases anglosaxnsonde se d esta festa. Todos temos a tpica imaxe de nenos americanos correndo polasescuras ras disfrazados de trasnos, pantasmas e demos, pedindo (ou esixindo?) doces e

lambetadas aos habitantes dese escuro e tranquilo barrio de casas. Esta imaxe nesespases non est moi afastada da realidade e mis ou menos a festa discorre as.

Pero nas sas orixes, a festa non era as, nin sequera era ese o seu propsito (ten algnactualmente?).Remontmonos a sculos anteriores, poca dos celtas.

Festa celta

Noite do 31 de outubro dalgn ano do sculo I a.C. A escuridade vaise cernendo sobre unpequeno poboado celta. noitia ven fogueiras en todo o lugar, coma se o lume intentase

7/27/2019 osamain 3 ciclo

2/7

rodear o poboado. Escitanse cantos, e vese xente danzar e tocar; parece unha festa,a maior deste pobo. Os drudas, cun profundo sentimento, sbense aos carballos eacieiras en busca de baias de acivro, armados para tal fin cunha extraordinaria foucede ouro e un pequeno caldeiro. Resprase un aire distinto, non o producido polasfogueiras, nin polo perfume dos rbores, nin tampouco o outono. Unha porta abriuse carao outro mundo, outra dimensin. O mundo dos mortos convive co dos vivos, e osantepasados volven estar cos seus.

posible que se puidese ser posible a travs dalgunha magnfica mquina do tempo, unhome celta presentsese aqu e contsenos o que ocorre na sa aldea o da do seu AnoNovo.

Os celtas celebraban catro grandes festas ao longo do ano:

- O Imbolc (ou Imbolg): a primeira destas festas celebrbase a principios de febreiro(sobre o 1 de devandito febreiro), cando as primeiras flores empezan a crecer, e era

dedicada deusa Imbolc ou Brigit, que se consagraban os animais sobreviventes aopaso do inverno, en especial s femias, posto que era tempo xa de procrear para o futuroinverno.

-O Beltaine: a segunda festa que se celebraba o 1 de maio ( a vspera do 1 de maio anoite de Walpurgis ). Esta festa dedicbase a Belenos, o deus do lume. Neste da o lumeera usado para purificar co seu fume aos animais e a todo o pobo. Acendanse fogueirasno alto dos cerros (para os celtas isto tia moita importancia: era moi forte a unin quese sentan pola natureza, e desde o alto, podase observar toda a grandeza da nosa nai

Terra), e apagbanse estas ao da seguinte..-O Lughnasa (ou Lugnasad ou Lama): celebrbase a mediados do mes de xuo ededicbase a Lug en Irlanda, Lugus nas Galias e Lleu en Escocia. Anda que estadivindade cocese por diversos nomes, era o deus da luz. Esta festa era a que miscarcter agraria tia, celebrndose unha accin de grazas pola fertilidade dos animais epola abundancia das reservas alimenticias.

-O SAMAIN: a ltima e mis importante festa celta tia lugar o 1 de novembro. Este

da significaba o da de ano novo (sendo a vspera, o 31 de decembro, "noitevella"), e sa vez indicaba que comezaba unha etapa: o inverno. O ano celta divdese en dousgrandes perodos: o perodo de vern, que vai desde o Beltane (1 maio) ata o Samain (1 denovembro), e o inverno (desde o Saman ata o Beltane seguinte).

O Saman

Durante a noite do 31 de outubro os drudas (a caste sacerdotal dos celtas) recollan asbaas do acivro dos troncos de acieiras e carballos, cunha fouce de ouro. E por que unhafouce de ouro? Moi sinxelo. Os celtas consideraban a este metal como un metal puro, eera xa que logo o nico que se poda utilizar para estes quefaceres. Unha vez subidos ao

7/27/2019 osamain 3 ciclo

3/7

tronco dun carballo ou acieira, os drudas cortaban baia por baia de acivro mentresrecitaban uns mantras, que seguramente eran para atribur mis poder ao acivro. Pordesgraza, os drudas non deixaron restos escritos pois as, como dixo Xullo Csar"evitaban que o seu sistema de adestramento caese en mans do vulgo e, segundo, que osestudantes descoidasen o exercicio da sa memoria por confiar na palabra escrita".Continuemos co rito: acto seguido depositaban esas baias nun caldeiro ou as tiraban a unmanto branco que sostia outro druda no chan. Esta descricin deste ritual debmoslla

ao historiador Plinio. Despois, esas baias tan especiais, teran indubidables poderescurativos para o poboado, e para as sas elaboracins "mxicas". Tamn diremos que nesta festa onde os drudas poden comer carne de porco e beber vio, s esta noite.Seguramente vos preguntaredes e o resto do ano? Para eles non estaba prohibido, perosi estaba moi "desaconsellado"; debemos recordar que os drudas eran unha castesacerdotal, e que moito poder sobre o poboado. Eles eran os guas e os sabios e debandar unha imaxe de serenidade e de respecto cara aos demais .

Deixemos esa data e vaiamos uns das antes. Durante eses das antes do ano novo, tian

lugar innumerables sacrificios animais. Ademais de ter un carcter relixioso, temos queter en conta unha cousa: a data. Achgase o inverno e hai que empezar a almacenar parafacer fronte aos duros meses que veen por diante. Estes sacrificios de animais,facanse co obxectivo de aprovisionarse de carne e de pel para o inverno. Era a sapeculiar "matanza".

Ben, unha vez cometidos os sacrificios, e recollido as baias de acivro, volvamos a estamagnfica noite. Por todos sabido que esa noite est relacionada moi directamente comundo dos mortos. Pois ben, esta crenza estaba moi arraigada no pobo celta. Eles cran

que esa noite, unha "porta" abrase, e a dimensin dos vivos quedaba en comunicacin coadimensin do mundo dos mortos, polo menos por unhas horas. Durante este perodo nonse poda sar da comunidade, pois nesta noite, a comunidade non se pua en contacto conoutras comunidades senn que se puan en contacto cos seus propios antepasados.Durante esas horas, podase tocar, palpar e ata se poda traspasar ao mundo dos mortos.Por iso en todo o pobo haba fogueiras. Non se acendan coa intencin de espantar aosmalos espritos nin nada diso, senn que se acendan para poder guiar aos mortos naescuridade da noite, para que atopase aos seus parentes e fogares, e puidsense quentarcoa calor do lume do fogar.

Como apunte final a esta festa celta, mencionar unha curiosa tradicin: os celtas, esasnoites, amontoaban as caveiras dos seus mortos (e tamn dos seus inimigos) epintbanas. O significado desta tradicin neste pobo non o sei, pero que tivorepercusins noutras culturas como a galaica. Esta cultura tian nas encrucilladasamontoamentos de pedras (chamados milladoiros) e tase o costume de depositar unhapedra e pedir un desexo. Existe un milladoiro no camio de Santiago, que famoso(ademais de estar preto de Santiago de Compostela), porque pose unha gran cruz deferro. O feito de depositar unha pedra al signo de que non ters mala fortuna durante

7/27/2019 osamain 3 ciclo

4/7

o que queda de viaxe, por iso os peregrinos soen levar unha pedra desde o seu lugar deorixe, ou ben a collen antes de chegar ao milladoiro.

Cristianizacin da festa

Como ocorre na historia das festas, son moitas as que tiveron que cambiar coa chegadado cristianismo. E o mesmo ocorre co ano novo celta. A Igrexa, quixo quitar esta festa, e

no seu lugar pon a festa de Todos os Santos, en conmemoracin de todos os santosannimos , dicir, todos os santos que, ben non se sabe o nome ou os datos sobre elesson confusos. Pxose nesa data para evitar que coincidise a celebracin polos mortos omesmo da (o da de todos os defuntos o 2 de novembro). Finalmente no sculo VIIIcando se instite oficialmente a festividade de Todos os Santos polo episcopado franco(sendo grazas a Alcunio, conselleiro de Carlomagno, a gran difusin). No sculo IX oemperador Ludovico Po, a peticin do Papa Gregorio IV estndea por todo o reinofranco, institundose durante a Idade Media aos poucos en mis pases. no ano 1475cando o Papa Sixto IV faina obrigatoria.

Expansin da festa ao novo mundo

O halloween unha festa caracterstica de Estados Unidos (entre outros). Ante isto,xorde unha pregunta: se a festa era celta, como chega a Estados Unidos? A explicacin bastante sinxela.

Se en Amrica do Sur os principais colonizadores foron os espaois, en Amrica doNorte foron principalmente os ingleses. Os colonizadores, al onde van, deixan un rastro

cultural: crenzas relixiosas, a lingua e as festas. Pois ben, cando chegou o Mayflower aNorteamrica cargado con colonos ingleses e irlandeses, trouxeron consigo todas as sastradicins e entre estas unha chamada Halloween, coecida como Noite de Bruxas. Estafesta celebrbase a noite do 31 de outubro, e para estas horas, as casas adornbansecon cabazas ocas con velas dentro (debuxando "terrorficos" demos e seres malignos), eos nenos an disfrazados de esqueletos e pantasmas pedindo de casa en casa doces elambetadas, o famoso "trick or treat" que vn ser trato ou truco. Os nenos an a unhacasa e dican iso; se lles daban as lambetadas marchbanse a outra casa, pero, se polacontra non llas daban, gastaban unha pequena broma aos seus habitantes. (NOTA: como

poderiades observar, esas "pequenas bromas" hoxe en da xa non son tan inocentes,posto que ovos e pintura adoitan quedar estampados na casa de mis dun...)Antes comentei que as casas decorbanse con cabazas. Por que? Agora vers como tenque ver cun irlands chamado Jack...

A lenda da cabaza

Fai moito tempo, nun pequeno pobo irlands haba un monxe chamado Jack. Jack segundoalgunhas lendas era un tipo alto e delgado, que lle gustaba gastar bromas e facer

maldades. Pero era un home astuto, e tanto o cra el, que ata fixo un pacto co demo. Opacto, contan, consista en que o demo non o deixara ir ao inferno se Jack faca o mal na

7/27/2019 osamain 3 ciclo

5/7

terra. E as foi. Pero Jack era mortal, e como a todos os mortais chegoulle a sa hora.No ceo non o deixaron entrar, non podan deixar entrar a un ser tan malo, e claro noinferno o diao cumpriu o seu parte e non lle deixou pasar, pero deu a Jack unhalanterna, unha peculiar lanterna en compensacin por todo o mal causado. Esta lanternaconsista nun nabo oco cun carbn que sera incandescente por sempre. E desde entncntase que Jack (coecido por Jack of the Lantern, Jack da lanterna) deambula polomundo coa sa lanterna en busca dun lugar onde descansar.

A verdade que esta unha versin da coecida lenda de Jack of the Lantern ou Jack-ou-Lantern, pois existen infinidade de variantes. Por exemplo, existe outra variante dalenda na que Jack fixo unha broma ao diao; fxolle rubir por unha rbore seca e quedouencerrado no seu tronco. A cambio da sa liberdade, o diao teralle que deixar detentar coa bebida. E claro, como fora unha persoa que fixera malas accins, e como odiao en vinganza pola broma non lle deixou entrar, quedou por "a", vagandoeternamente coa sa lanterna.

A lanterna era a base de nabo, entn... de onde vn a cabaza? Cando chegaron osprimeiros colonos ingleses e irlandeses, tian a tradicin do nabo, pero se atoparon coacabaza. Esta ofreca mellores caractersticas que o nabo: en primeiro lugar misgrande que un *nabo e pdese introducir unha vela, dando mis luz; en segundo lugarproporciona mis alimento; e en terceiro lugar mis vistosa. Existe tamn a lenda quese recorta a cabaza en forma de monstro e acndese unha vela dentro para que Jack,Jack o da Lanterna, non se achegue a esa casa, empuando a sa eterna luz para ver nastebras...

Crenzas errneas da festa

" de noite, a ra estaba escura e non haba ningun na ra mis que un pequeno grupo deadolescentes disfrazados en camio a unha festa de Halloween. Estaban solos? Non,porque detrs dunha matogueira escondase a pantasma dun asasino en serie morto faitempo que xurou volver, empuando cos seus osudas mans un longo e afiado coitelo e naoutra mano a macabra recompensa dos dentes das sas anteriores vctimas. Estapantasma, ou morto vivente, estaba a piques de tranquilizar un pouco a sa sede devinganza, xusto nesa noite..." Seguramente vos soa esta historia, non porque se fixo en

pelcula, senn porque mis ben unha especie de tpico. O pronunciar a palabraHalloween, para algns sinnimo de morte, terror e sangue. E isto, a que se debe?Fundamentalmente ao cine e televisin. A noite de Halloween foi punto de partida parainnumerables pelculas de terror e suspense, e desde a, punto de apoio para infinitaslendas urbanas. Por suposto, non todas esas lendas veen do cine, nin moito menos. Encase todos os puntos do planeta existen moitas historias e lendas ao redor desta noite e,sen ir mis lonxe, en Espaa, as lendas estn relacionadas co Da de Todos os Santos, eestn relacionadas cos mortos, as nimas, procesins espectrais (como puidese ser aSanta Compaa, no pas galego),etc.

7/27/2019 osamain 3 ciclo

6/7

Navegando pola rede en busca de informacin acerca deste tema topeime con moitasverdades a medias e moitas crenzas errneas. Por exemplo, en bastantes pxinas achegado tema tchase festa celta dun culto a bruxas e ata o mesmo diao, e, que se acendanfogueiras para escorrentar aos espritos que an esa noite a atormentarlles. Isto rotundamente falso. Primeiro, os celtas non tian un diao, demo, ou como se queiradenominar. Non cran niso, do mesmo xeito que non se cra en bruxas. Iso veu tras acristianizacin da festa. Quizais o que deu mis motivos para crer que adoraban ao diao

era que nese mes, os celtas adoraban ao deus Cernudos, un deus con cornos... Segundo,nesa noite, para os celtas conectbanse dous mundos: o dos vivos e o dos mortos. A uninera tal que se poda ir dun lado a outro, as que durante esas horas, os mortosregresaban aos seus fogares, e acendanse fogueiras e deixbanse luces nas casas paraque os mortos puidesen orientarse.

Outra desas crenzas errneas (quizais mis actual) a realizacin de rituais drudicosnesta data. Estes actos son realizados polas asociacins neodrudicas, que celebran assas principais festas este da e xeralmente os solsticios e equinoccios. Pois ben, os

drudas celebraban os seus rituais corenta das logo desas datas. Con isto s digo que osque crean que os drudas realizaban os seus ritos nestas datas estn equivocados.

A festa noutros pases

Ata agora centrmonos case exclusivamente na festa americana e celta pero, en moitosoutros lugares do globo celbrase tamn esta festa, naturalmente con outras tradicins.Destacaremos que esta festa vvese con particularidade en toda Amrica do Sur,centrndonos en Mxico. Al existe unha verdadeira devocin cara aos mortos, pero se

respira un aire mis festivo. Nese da, do mesmo xeito que ocorre en Espaa, osfamiliares van aos cemiterios a recordar aos seus antepasados, portando ramos deflores. Pero aqu vara un pouco. Tamn levan s tumbas os pratos de comida favoritosdos defuntos, cntase e tcase e, ata, nas tumbas dos nenos dixanse xoguetes. Tamn tradicin desa data elaborar unha sobremesa chamada "muertitos", uns doces en formade caveira.

Aqu, en Espaa, aditase ir aos cemiterios a recordar aos nosos familiares falecidos eportamos un ramo de flores (normalmente crisantemos) para deixalas ao leito da

sepultura.

Apunte final

A travs deste pequeno traballo recordamos as races dunha peculiar festa, que se veucelebrando desde fai mis de das mil anos, polos celtas, e que logo foi derivando noutramis comercial nuns sitios e de devocin noutros. vimos como a crenza popular podetachar de malfica ou de comedia unha festa que celebraba o ano novo. Tamn vimos quese ten un medo cara aos mortos moi metido dentro do corpo. Por que? Loxicamente,

sempre se ten medo ao descoecido, e a morte tremendamente descoecida. Comosempre on na mia casa, "hai que ter mis medo ao vivo que ao morto", pero me gustara

7/27/2019 osamain 3 ciclo

7/7

completala: hai que ter respecto polos nosos antepasados e, ter en conta, que eles estna para axudarnos non para prexudicarnos.

Vendo o de antes, que esta festa derivou en das mil anos dun xeito esaxerado, que serdas nosas festas, as que neste momento celebramos, dentro doutros dous mil anos?Pareceranse en algo? Iso, queridos amigos, quizais se pregunten as nosas futurasxeracins...

Traballo escrito por Ventero

Traducido por Norberto