ORTAÖĞRETĠM PROJESĠ - Sorhocam...Resim 1.3: Tarla faresi 1.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi...

T.C.

MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI

ORTAÖĞRETĠM PROJESĠ

TARIM TEKNOLOJĠLERĠ

GENEL ZARARLILAR ĠLE MÜCADELE 621EEH103

Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.

PARA ĠLE SATILMAZ.

i

AÇIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 2 1. TOPRAK ÜSTÜ GENEL ZARARLILARI ......................................................................... 4

1.1. Çekirgeler ...................................................................................................................... 4 1.1.1. Tanımı ve YaĢayıĢı ................................................................................................ 4 1.1.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ........................................................................... 5 1.1.3. Mücadelesi ............................................................................................................. 6

1.2. Tarla Fareleri ................................................................................................................. 7 1.2.1. Tanımı ve YaĢayıĢı ................................................................................................ 7 1.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ........................................................................... 7 1.2.3. Mücadelesi ............................................................................................................. 8

1.3. Gelengi .......................................................................................................................... 8 1.3.1. Tanımı ve YaĢayıĢı ................................................................................................ 8 1.3.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ........................................................................... 9 1.3.3. Mücadelesi ............................................................................................................. 9

1.4. Zararlı KuĢlar ................................................................................................................ 9 1.4.1. Tanımı ve YaĢayıĢı ................................................................................................ 9 1.4.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 12 1.4.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 13

1.5. Yaprak Bitleri (Afitler) ............................................................................................... 13 1.5.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 13 1.5.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 14 1.5.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 15

1.6. Akarlar ........................................................................................................................ 15 1.6.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 16 1.6.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 18 1.6.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 19

1.7. Salyangoz ve Sümüklü Böcekler ................................................................................ 20 1.7.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 20 1.7.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 21 1.7.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 21

1.8. TavĢan ......................................................................................................................... 21 1.8.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 21 1.8.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 22 1.8.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 22

UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 23 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 25

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 ................................................................................................... 26 2. TOPRAK ALTI GENEL ZARARLILARI ........................................................................ 26

2.1. Kör Fare ...................................................................................................................... 26 2.1.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 26 2.1.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 27 2.1.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 27

2.2. Nematodlar .................................................................................................................. 28 2.2.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 28

ĠÇĠNDEKĠLER

ii

2.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 28 2.2.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 29

2.3. Danaburnu ................................................................................................................... 30 2.3.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 30 2.3.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 30 2.3.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 31

2.4. Boz Kurt ...................................................................................................................... 32 2.4.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 32 2.4.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 33 2.4.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 33

2.5. Tel Kurtları .................................................................................................................. 33 2.5.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 34 2.5.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 35 2.5.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 35


ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2 ................................................................................................... 39 3. AMBAR ZARARLILARI .................................................................................................. 39

3.1. AmbarlanmıĢ Hububat Zararlıları ............................................................................... 39 3.1.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 39 3.1.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 42 3.1.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 43

3.2. Baklagil Tohum Böcekleri (Bruchuslar) ..................................................................... 45 3.2.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 45 3.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 48 3.2.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 48

3.3. Kuru Meyve Zararlıları ............................................................................................... 48 3.3.1. Tanımları ve YaĢayıĢları ...................................................................................... 48 3.3.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 50 3.3.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 52

3.4. Patates Güvesi ............................................................................................................. 53 3.4.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 53 3.4.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi ......................................................................... 54

3.5. Tütün Ambar Zararlıları .............................................................................................. 55 3.5.1. Tanımı ve YaĢayıĢı .............................................................................................. 55 3.5.3. Mücadelesi ........................................................................................................... 56


MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 61 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 62 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 64

iii

AÇIKLAMALAR

KOD 621EEH103

ALAN Tarım Teknolojileri

DAL/MESLEK Dal ortak (Endüstriyel Sebze ve Meyve YetiĢtiriciliği,

Tarla Bitkileri YetiĢtiriciliği, Süs Bitkileri ve Peyzaj)

MODÜLÜN ADI Genel Zararlılar ile Mücadele

MODÜLÜN TANIMI

Tarımsal üretimdeki genel zararlılar ile mücadele

edilmesiyle ilgili bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir

öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOġUL

YETERLĠK Genel zararlılarla mücadele yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Gerekli ortam, alet ve malzemeler sağlandığında tekniğine

uygun olarak bitkilerdeki genel zararlılar ile mücadele

yapabileceksiniz.

Amaçlar

1. Toprak üstü zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

2. Toprak altı zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

3. Ambar zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

EĞĠTĠM ÖĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Açık alan, depo, sınıf veya laboratuvar

Donanım: Eğitici CD’ler, böcek katalogları, resim ve

tablolar, bilgisayar, yansıtım makinesi, lup, ilaç, su, kova,

ilaç motoru, ilaç pompası

ÖLÇME VE

DEĞERLENDĠRME

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra

verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test,

doğru-yanlıĢ testi, boĢluk doldurma, eĢleĢtirme vb.)

kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

2

GĠRĠġ

Sevgili Öğrenci,

Ġnsan hayatının devamı için temel Ģartlardan biri de beslenmedir. YetiĢtiriciliğini

yaptığımız ürünlere zarar veren canlılarla tekniğine uygun bir mücadele yapmadığımız

takdirde mahsul almamız neredeyse imkânsız bir duruma gelebilmektedir. Bu zararlıların

önemli bir kısmını genel zararlılar ile ambar zararlıları oluĢturmaktadır. Bu zararlılar,

bitkilerde çok değiĢik Ģekillerde zararlar meydana getirmekte, yetiĢtirdiğimiz ürünlerin kalite

ve kantitesinde düĢmelere neden olmaktadır.

Zararlıların kendilerine özgü bir biçimi ve zarar Ģekli bulunmaktadır. Bu modül ile

zararlıları doğru teĢhis edip mücadeleyi zamanında, tekniğine uygun ve doğaya en az zarar

veren yöntemlerle yapabilmeyi öğreneceksiniz.

GĠRĠġ

4

Gerekli ortam, araç ve gereçler sağlandığında tekniğine uygun olarak bitkilerin toprak

üstü zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

Çevrenizdeki bitkileri inceleyerek toprak üstü zararlılardan kaynaklanan

problemler olup olmadığını araĢtırınız.

Tarım iĢletmelerini gezerek genellikle hangi tür toprak üstü zararlıların

olduğunu araĢtırınız. Edindiğiniz bilgileri sınıfta arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

1. TOPRAK ÜSTÜ GENEL ZARARLILARI

Toprak üstü genel zararlıları çekirgeler, tarla fareleri, gelengi, tavĢan, zararlı kuĢlar,

yaprak bitleri, beyazsinek, pis kokulu yeĢilböcek, yeĢilkurt, akarlar, salyangoz ve sümüklü

böceklerdir.

1.1. Çekirgeler

Orta ve büyük boyda böceklerden oluĢan zararlılardır.

1.1.1. Tanımı ve YaĢayıĢı

Orta ve büyük boyda böceklerin bulunduğu bir takımdır. Genellikle 20–50 cm

arasında değiĢen boylara sahiptir. Ön kanatları kalınlaĢmıĢ, çok damarlı, dar ve uzun arka

kanatlar ise zar Ģeklindedir. Ağız yapıları ısırıcı, çiğneyici tiptedir. Hemen hemen hepsi

bitkilerle beslenir. Arka bacakları uzun ve sıçrayıcı tiptedir. BileĢik göz yapısına sahip

böceklerdir. Çekirgelerde yarı baĢkalaĢım görülür.

AMAÇ

ARAġTIRMA

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1

5

Resim 1.1: Çekirge

Genel olarak yumurtalarını sert ve meyilli topraklara, tarla kenarındaki iĢlenmemiĢ

topraklara, su tutmayan meyilli arazilere bırakır. Yılda 1–2 döl verir. Yumurtalar ilkbaharda

açılır, yumurtadan çıkan nimfler ortalama 5 gömlek değiĢtirdikten sonra ergin hâle gelir.

Ergin diĢiler, çiftleĢtikten sonra yumurtalarını bırakır ve kıĢı yumurta hâlinde geçirir.

1.1.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi

Bitkileri yemek, sapları kesmek suretiyle zarar yapar. Çok yıllık bitkilerin yeni sürgün

ve filizlerini, yaprak ve çiçeklerini, dane ve meyvelerini yemek suretiyle ekonomik düzeyde

zarar yapar. Çekirge yoğunluğu arttıkça zarar oranları da artar. Genç bitkilerde zararları daha

fazla olmaktadır. Ülkemizde ekonomik olarak zarar yapan çekirge türleri Ģunlardır:

Fas çekirgesi: Daha çok çayır ve meralarda, tahıl ve yem bitkilerinde sapları

kesmek ve bitkileri yemek suretiyle zarar yapar.

Ġtalyan çekirgesi: Tahıl ve yem bitkilerinde, özellikle çayır ve meralarda

bitkileri yemek, kesmek ve kemirmek suretiyle zarar yapar.

Madrap çekirgesi: BaĢta çeltik olmak üzere tahıl, ayçiçeği, pamuk ve

bağlarda bitkileri yemek, kesmek suretiyle zarar yapar.

Kılıçlı çekirge: Bağ ve meyve ağaçları, tarla bitkileri, çayır ve mera

bitkilerinde bitkilerin yeĢil kısımlarını yemek suretiyle zarar yapar.

Güdük çekirge: Tahıllar, çayır, mera ve yem bitkilerinde sapları kesmek ve

bitkileri yemek suretiyle zarar yapar.

Karaçekirge: Tütün, pamuk, Ģeker pancarı, tahıl ve bazı sebzelerde bitkileri

kesmek ve kemirmek suretiyle zarar yapar.

6

Resim 1. 2: Çekirge zararı

1.1.3. Mücadelesi

Çekirgelere karĢı kültürel önlemler alınarak, biyolojik ve kimyasal mücadele

yöntemleri uygulanarak baĢarılı sonuçlar alınmaktadır.

Kültürel önlemler

Çekirgelerin toplu hâlde yumurtalarını bıraktıkları alanların sürülerek yumurtaların

yok edilmesi yoğunluğu azaltır.

Biyolojik mücadele

Çekirgeler, doğada bulunan predatör (avcı) böcekler ve parazitler sayesinde baskı

altında tutulabilmektedir. Ancak bu doğal düĢmanların laboratuvarda üretilerek biyolojik

mücadelede kullanılması çalıĢmaları istenilen düzeyde değildir.

Kimyasal mücadele

Tarım alanlarında zararlı çekirge nimfleri (ergine benzeyen genç böcek) görülmeye

baĢlamasından ve yapılan zararlı belirleme çalıĢmalarından sonra derhâl ilaçlı mücadeleye

geçilmelidir.

Çekirgeler bu dönemlerde toplu hâlde ve yavaĢ hareket eder. Yumurta açılımı, iklim

koĢulları ile ilgili olarak duraklıyor ve tekrar baĢlıyorsa arazide gözlem ve kontrollere devam

edilmelidir (Gerek görülürse bu alanlarda tekrar ilaçlama yapılmalıdır.). Ġlaçlama, nisan

ayında ve (2. döl nimflerinin görüldüğünde) temmuz ayında yapılmalıdır.

7

1.2. Tarla Fareleri

Sıcak aylarda yeĢil, soğuk aylarda kuru yemlerle beslenmeyi tercih eden, ortalama 3–4

yıl yaĢayabilen zararlılardır.


Vücut tıknaz, baĢ büyükçe, burun basık, kulakları kısa ve çoğunluğu kıllar arasındadır.

Kuyrukları vücut uzunluğunun 1/5’i kadardır. Sırt tüyleri üstte kahverengi kızıl; altta esmer

gridir. Karın beyaz veya kirli beyazdır. Vücut ağırlıkları 30-60 g, boyları 90-180 cm, kuyruk

uzunlukları 18-53 cm’dir.

Tarla fareleri toprağın 10–70 cm derinliğinde, 4–6 giriĢ deliği bulunan galerilerde

yaĢar. Yılda 4–6 doğum yapar. Her doğumda ortalama 5–6 yavru verir. Geceleri faaliyet

gösterir. Sıcak aylarda yeĢil, soğuk aylarda kuru yemlerle beslenmeyi tercih eder. Ortalama

ömürleri 3–4 yıldır.

Resim 1.3: Tarla faresi


Tarla fareleri kültür bitkileri ile çayır-mera bitkilerinin yeĢil aksam, tohum, meyve ve

orman ağaçlarının gövdelerini kemirmek, kesmek ve kirletmek suretiyle zarar yapar. BaĢlıca

konukçuları, tarla, bahçe ve çayır-mera bitkileri ve genç orman ağaçlarıdır. Yoğunluklarına

göre % 100’e varan oranlarda zarar verebilir.

Resim 1.4: Tarla faresi zararı

8

1.2.3. Mücadelesi


Ekim nöbeti, tarla temizliği, derin toprak iĢlemesi ve kapan kullanma gibi yöntemlerle

tarla farelerinin zararı bir dereceye kadar azaltılabilir.

Kimyasal mücadele

Tarla farelerine karĢı etkili maddesi çinko fosfür olan zehirli yemlerle mücadele

yapılır. Zehirli yem uygulaması sonbahar aylarında veya erken ilkbaharda her iĢlek deliğe 5–

6 yem bırakılmak suretiyle yapılır.

1.3. Gelengi

Vücut uzunluğu 180-330 mm, kuyruk uzunluğu 40-90 mm, ağırlığı ise 150-220 g

arasında değiĢen zararlılardır.


Vücudunun üst tarafı sarımtırak kahverengi veya sarımsı siyah kırçıllı, alt tarafı kirli

beyaz, yan taraflar ise açık renktedir. BaĢ uzunca, alın üstten basık ve geniĢ, kulaklar çok

küçülmüĢtür. Gözler iri, parlak ve siyah renktedir. Kuyruk kırmızımsı sarı renkte ve uç kısmı

püsküllüdür. Vücut uzunluğu 180-330 mm, kuyruk uzunluğu 40-90 mm, ağırlığı ise 150-220

g arasında değiĢir.

Resim 1.5: Gelengi

Islık çalar gibi bir ses çıkarır. En tipik özelliği arka ayakları üzerinde durup

beslenmesi ve etrafı gözetlemesidir. KıĢ uykusuna yatar, yılda bir nesil verir ve bir defada 2-

9 yavru doğurur.

9

Gruplar hâlinde, step ve kısa otlu yerlerde yaĢar. Çok yağıĢlı ve rutubetli yerlerde

yaĢayamaz. Bilhassa sabah ve akĢam serinliğinde daha faaldir. Senenin yarısını kıĢ

uykusunda geçirir. Koloniler hâlinde yaĢarlar. Ġki tip yuvaları vardır.

Birincisi; kıĢ uykusu süresince, gebelik ve yavrulama sırasında kullandıkları, derinliği

70–220 cm arasında değiĢen, içinde yedek besin depo ettikleri daimi yuvalardır. Bu yuvalar,

ekseri iĢlenmemiĢ meyilli arazilerde bulunur.

Ġkincisi; yaz mevsiminde kullanılan beslenme alanlarına yakın olan kumsal, gevĢek ve

iĢlenmemiĢ arazide yaptıkları, derinliği 50–60 cm olan geçici yuvalardır. Gelengi yuvaları

dıĢarıya tek bir delikle açılır. Yuvaların toprak altı sistemlerinin hiçbir zaman birbirleri ile

bağlantısı yoktur. Her yuva tek bir zararlıya aittir. ĠĢlek olan gelengi yuvalarının ağzında

genellikle zararlının taze pislikleri bulunur.


Ġlkbaharda kıĢ uykusundan uyanan gelengiler, önce bulundukları yerdeki mera

bitkilerini yer. Daha sonra çimlenmiĢ hububatın (kökü ile sökerek veya kök boğazından

keserek) yeĢil kısımlarını yer. Ayçiçeklerini ise (çimlenip toprak hizasında bir karıĢ uzar

uzamaz) uç kısımlardan yemek suretiyle zararlı olmaktadır.

Gelengiler genel olarak bitkileri kesmek, kemirmek, yemek ve yuvalarına taĢıyıp depo

etmek suretiyle zararlı olur. Zararı, gelengi yoğunluğuna göre değiĢmektedir.

1.3.3. Mücadelesi

Gelengi mücadelesinde çinko fosfür etkili zehirli yem kullanılmaktadır. En uygun

mücadele zamanı gelenginin kıĢ uykusundan uyandıktan sonraki ilk bir aylık süredir. Her

deliğe 15 adet zehirli buğday bırakılmalıdır. Ayrıca yuvaların etrafındaki otların biçilmesi ve

yuva giriĢlerine su bırakılması kültürel önlem olarak önerilebilir.

1.4. Zararlı KuĢlar Kargalar, sığırcık ve serçeler zararlı kuĢlardandır.


KuĢlar genellikle Ģubat ayı sonunda çiftleĢmeye baĢlar. Mart ve nisan aylarında

yumurtlar.

Kargalar

Kargalar yuvalarını yüksek ağaçlar üzerine ve kayalık yerlere yapar ve üzerini çamurla

sıvar. Kargalar ortalama olarak 30-100 yıl yaĢar. Gri karga, taçlı karga, ekin kargası, Ģehir

kargası, kuzgun gibi karga çeĢitleri vardır.

10

Resim 1.6: Ekin kargası

Resim 1.7: Kuzgun

Resim 1.8: Karga

11

Sığırcık

Sığırcık yuvaları, ormanlardaki ağaçlar üzerinde veya evlerin saçakları altında

bulunur. Sığırcıklar, nisan ayında 4-7 yumurta yapar. Çoğunlukla temmuz ayında ikinci defa

yumurtlar. Üreme dönemlerinde dağınık hâlde bulunan sığırcıklar daha sonra büyük sürüler

oluĢturur. Sığırcıklar ortalama 15-20 yıl yaĢar.

Resim 1.9: Sığırcık

12

Serçeler

Ev serçeleri çatı aralarına; bataklık serçeleri köy civarlarına ve su kaynaklarına yakın

10-35 mm yükseklikteki ağaçlar üzerine; dağ serçeleri ise çeĢitli ağaçlar üzerine yuva yapar.

Serçeler ortalama olarak 15-40 yıl yaĢar.

.

Resim 1.10: Serçe


KuĢlar, tüm tarım ürünlerine zarar verebilir. Özellikle hububatta süt ve sarı olum

döneminde daha çok zarar oluĢturur.

Ayrıca ekim zamanında ekilen tohumları yer. Zararlı kuĢlar meyveleri deler, dalından

düĢürür, tahrip eder.

Meyveleri delmek suretiyle doğrudan; delinmiĢ meyvelerde bakteri ve fungus

enfeksiyonlarının oluĢumuna sebebiyet verdiği için dolaylı olarak zararlı olur.

Buğday baĢaklarında ve ayçiçeği tarlalarında daneleri yere döker.

13

1.4.3. Mücadelesi

Zararlı kuĢlara karĢı uygulanacak kimyasal mücadele, doğal hayatı olumsuz

etkileyeceğinden pek tercih edilmemektedir.

Zararlı kuĢlar, yılın belirli dönemlerinde zararlı olmalarına karĢın özellikle yavru

büyütme dönemlerinde zararlı böcekleri yemek suretiyle faydalı da olmaktadır. Bu nedenle

mücadeleleri, zararlı olmaya baĢladıkları zaman yapılmalıdır. Zararlı kuĢlara karĢı en iyi

mücadele kültürel önlemlerle yapılmaktadır. Bunlar;

Yumurtalarını toplamak ve yuvalarını bozmak,

Kaçırmak için rüzgârdan ses yapan, güneĢte parlayan (alüminyum veya

polietilen) levhalar asmak,

Kendi ölüsünü asmak,

Münavebe ve hasadı erken yapmak,

Tüfekle vurmaktır.

1.5. Yaprak Bitleri (Afitler) Çoğunlukla bitkilerin taze sürgünlerinde, uç kısımlarda gruplar (koloni) hâlinde

yaĢayan zararlılardır.


Yaprak bitleri genel olarak 1,5-3 mm boyunda, armut biçiminde küçük böceklerdir.

Renkleri sarımtırak, yeĢil, koyu yeĢil ve siyah olabilir. Bazı türlerde vücut beyaz veya grimsi

renklerde mumsu maddelerle kaplıdır.

Yumurtaları parlak siyah renkte, uzunca oval biçimde 0,5 mm uzunluğundadır.

Yaprak bitleri çoğunlukla bitkilerin taze sürgünlerinde, uç kısımlarda gruplar (koloni)

hâlinde yaĢar. Sonbaharda meydana gelen diĢiler, yumurtalarını tomurcukların dibine veya

yakınına bırakır. KıĢı, buralarda yumurta hâlinde geçirir. Bu yumurtalar ilkbaharda açılır.

Çıkan larvalar genç yapraklar, çiçek tomurcukları ve çiçek çanak yapraklarında beslenir.

Sonra çiçek, çiçek sapı, meyve ve meyve sapı üzerinde görülür. Daha sonra yapraklara

taĢınarak koloniler oluĢturur.

Bunlar sıcaklığa bağlı olarak yaklaĢık 10 gün içinde ergin olur ve yavru vermeye

baĢlar.

14

Resim 1.11: Ergin yaprak biti

Resim 1.12: Yaprak biti kolonisi


Yaprak bitleri bitkilerin öz suyunu emerek bitkileri zayıflatır.

Yaprak bitleri, bitkilerin öz suyunu emer. Doğrudan yaptıkları bu zararın yanında, tatlı

madde salgılayarak hastalık kaynağı olur.

Yaptıkları emgi sonucu bitkilerde gal ve Ģekil bozuklukları meydana getirir. Bazı

virüs hastalık etmenlerine taĢıyıcılık (vektörlük) yapar.

Yaprak bitlerinin yaptıkları zararlar, yapraklarda önce uzunlamasına ikiye katlanma,

sonra spiral Ģeklinde kıvrılma, çiçeklerin açılmasını engelleme, erken kuruma ve dökülme,

(diĢi organ ve genç meyvelerde ise yapılan emgiler nedeniyle) meyvelerin ve çiçeklerin

Ģekillerinde bozulmalar Ģeklinde kendini gösterir.

15

1.5.3. Mücadelesi

Yaprak bitleriyle mücadele kültürel önlemler alınarak, biyolojik ve kimyasal mücadele

yöntemleri uygulanarak yapılabilir.


Bahçe içerisindeki yabancı bitkiler imha edilmeli, iyi toprak iĢlemesi yapılmalı ve bu

zararlıya karĢı hassas bitkiler yetiĢtirilmemelidir.

KıĢ ve erken ilkbaharda ağaçlar kontrol edilmeli, yumurta görüldüğünde yapılacak

budama ile yoğunluk düĢürülmelidir.

Biyolojik mücadele

Yaprak bitlerinin çok sayıda doğal düĢmanı vardır. Bu doğal düĢmanlar, yoğunluğun

fazla olduğu yerlere salınarak yaprak bitleri ile mücadele edilebilir. Özellikle uğur böceği

biyolojik mücadelede etkindir.

Resim 1.13: Yaprak biti ile biyolojik mücadele

Kimyasal mücadele

Yapılan incelemelerle sürgünlerin % 20’sinde, sürgün ve taze yaprakların alt

yüzeyinde yaprak biti kolonileri görülmeye baĢladığı zaman teknik talimatlara uygun

ilaçlarla ilaçlama yapılabilir.

1.6. Akarlar

Çıplak gözle zor görülecek kadar küçük olan, böceklerden farklı olarak kanat ve

antenleri bulunmayan, dört çift bacağa sahip zararlılardır.

16


Akarlar çıplak gözle zor görülecek kadar küçüktür. Böceklerden farklı olarak kanat ve

antenleri yoktur. Dört çift bacağa sahiptir. ġekilleri yumurta veya armut biçimindedir.

Vücutlarında değiĢik Ģekil ve büyüklükte tüyler, kıllar ve dikenler vardır.

ġekil 1.1: Akar Resim 1.14: Avrupa kırmızı örümceği geliĢim

evreleri

Yumurtadan çıkan larva 3 çift, nimf ve erginler 4 çift bacaklıdır. Bacak sayısıyla

böceklerden ayrılır.

Yassı akar, akdiken akarı ve iki noktalı kırmızı örümceğin döllenmiĢ diĢileri, kıĢı

ağaçların kabuk altlarında, yarık ve çatlaklarda geçirir.

Yapraklarda çok yoğun ağ örer. Meyve kahverengi akarı ve Avrupa kırmızı örümceği

kıĢı yumurta hâlinde ağaçların dallarında geçirir.

Resim 1.15: Akarlar ve yumurtaları

Ülkemizde bulunan bazı akar türler Ģunlardır:

17

Akdiken akarı

DiĢileri oval Ģekilli, kırmızı renkli ve tombuldur. Bacakları uzun, boğum araları geniĢ

ve sarı renklidir. Sırt kısmındaki kıllar, diken gibi çıkar ve kılın çıktığı yer beyaz bir

kabarıklık yapar.

Yumurtaları bilye gibi Ģeffaf ve açılmasına yakın sarı krem renklidir. Bir diĢi 60–120

yumurta bırakabilir. Yumurtalar 5–7 gün içinde açılır. Yılda 9–10 döl verir.

Ġki noktalı kırmızı örümcek

YeĢilimsi sarı veya kahverengimsi yeĢil renkte olabilir. Vücudunun ortasına yakın

mesafede iki tarafta siyah büyük birer benek bulunur. Ergin diĢiler beslendikleri yaprakların

alt yüzüne tek tek veya kümeler hâlinde olmak üzere 100–200 yumurta bırakır. Yılda 10–21

döl verir.

Resim 1.16: Ġki noktalı kırmızı örümcek

Avrupa kırmızı örümceği

Ergin diĢileri koyu kırmızı renkli yuvarlakça dolgun vücutludur. Sırt kıllarının çıktığı

yer beyaz, daire Ģeklinde ve bombelidir.

Yumurtaları kiremit kırmızısı renkte ve soğan biçimindedir. Yumurtanın üzerinde bir

sap bulunur, ayrıca yumurta üzeri yukarıdan aĢağıya doğru ince çizgilidir.

Bu kırmızı örümcek ağ yapmaz. Ġlkbaharda nisan baĢından itibaren yumurtadan çıkan

larvalar taze sürgünlere saldırır. Larvaların ergin oluĢu ilkbaharda 28 günde, yazın 15 günde

olmaktadır. Yılda 8–9 döl verir.

Meyve kahverengi akarı

Erginleri kırmızı, kahverengi ve yeĢil karıĢımı renktedir. Üstten bakıldığında üstü düz

ve karın kısmı ĢiĢkindir. Sırtta belirli bir çizgi bulunur.

Vücut kılları yaprak Ģeklindedir. Ön bacakları diğer kırmızı örümceklere göre çok

uzundur.

18

Erginleri 1 ve 2 yıllık dallar üzerinde daha çok bulunur ve yapraklarda ağ yapmaz.

Yumurtaları bilye gibi ve kırmızı renktedir. Yılda 3-4 döl verir.

Resim 1.17: Meyve kahverengi akarı

Yassı akar

Ergin diĢilerinin vücudu oval ve yassı yapılı, kiremit kırmızısı veya daha koyu kırmızı

renktedir. Vücuda üstten bakıldığında sırtında yatay olarak vücudu ikiye bölen belirgin bir

çizgi görülür.

Sırttaki kıllar kısa ve diken gibidir.

Bacakları kısa, boğumları küttür.

Yumurtaları uzunca oval, ön tarafı basık fıçı Ģeklinde ve kiremit kırmızısı renktedir.

Erginleri nisan ayı ortasından sonra yumurta bırakmaya baĢlar. Yumurtalar mayıs ayı sonu

ve haziran ayının ilk haftasından itibaren açılmaya baĢlar. Yılda 4- 5 döl verir.


Kırmızı örümcekler elma, armut, ayva, Ģeftali, kiraz, viĢne, erik ve kayısı gibi

yumuĢak ve sert çekirdekli meyve ağaçlarında ve sebzelerde zarar yapar.

Resim 1.18: Yaprakta akar zararı

19

Bitkilerin yapraklarının öz suyunu emerek zararlı olur. Bunun sonucunda yapraklarda

önce beyaz, sonra sarı kahverengi lekeler meydana gelir. Daha sonra bu lekeler birleĢerek

yaprağın kuruyup dökülmesine, dolayısıyla önemli derecede ürün kaybına neden olur.

Resim 1.19: Akarların ördükleri ağ

1.6.3. Mücadelesi

Kültürel tedbirler

Bitki artıkları üretim sahasından uzaklaĢtırılmalı, yabancı ot mücadelesi yapılmalı,

azotlu gübreleme dengeli yapılmalı ve insektisitleri aĢırı kullanmaktan kaçınılmalıdır.

Biyolojik mücadele

Kırmızı örümceklerin biyolojik mücadelesinde kullanılan faydalı akar ve böcekler

doğada korunur etkinlikleri artırılır.

Ayrıca faydalı akarların bulunduğu elma bahçelerinden, ağustos ayında kesilen ince

dallar, bu akarların bulunmadığı bahçelerdeki elma ağaçlarına asılır. Faydalı akarların

bulaĢması ve popülasyon oluĢturması sağlanır.

Kimyasal mücadele

Akarlara karĢı kullanılan ilaçlara akarisitler denir. Kimyasal ilaçların kullanılmasında

doğal dengenin bozulmamasına dikkat edilmelidir.

20

1.7. Salyangoz ve Sümüklü Böcekler BaĢı, etlimsi yapıda olan, üzerinde iki çift anten bulunan zararlılardır.


Salyangozların baĢı, etlimsi yapıda olup üzerinde iki çift anten bulunur. Arkadaki

antenlerin uçlarında bulunan koyu renkler görme organı, öndekiler de dokunma organı

görevi yapar.

Resim 1.20: Salyangoz

Salyangozlarda vücudu örten bir kabuk bulunur, iç organların bir kısmı da bunun

içinde yer alır. Kabuk üzerinde 5 adet spiral vardır. Sümüklü böceklerin vücutları çıplaktır.

Tarla sümüklü böceği, 30–60 mm boyunda, vücudunun üzeri siyah çizgili, esmer veya

kiremit rengindedir. KıĢı dinlenerek geçirir. Salyangozlar kıĢın kabuğuna çekilir. Sümüklü

böcekler ise çeĢitli barınaklar arasında gizlenir. Ġlkbaharda faaliyete geçer.

Toprakta açmıĢ oldukları 8-10 cm derinlikteki çukurlara 60-70 yumurta bırakarak

çoğalır. Genellikle baĢkalaĢım yoktur. Yağmurlu ve nemli havalar dıĢında gündüzleri aktif

değildir. Geceleri faaliyet gösterir.

Resim 1.21: Sümüklü böcek

21


Salyangoz ve sümüklü böcekler yazlık sebzelerde, fidanlarda, turunçgil ile birçok

meyve ve orman ağaçlarında, buğday, arpa, tütün, patates, çilek ve süs bitkilerinde yaprak,

sürgün ve meyveleri, dikenli yapıya sahip dilleri ile kemirmek suretiyle zararlı olur.

Kemirdikleri yaprakların yalnızca damarları kalabilir. Zararları çoğalmalarına bağlı olarak

artar. Yurdumuzda çok kurak bölgeler dıĢında hemen her yerde bulunur.

1.7.3. Mücadelesi

Salyangoz ve sümüklü böcek mücadelesinde kültürel önlemler alınır ve kimyasal

mücadele yöntemleri uygulanır.


Ġlkbaharda sayıları az olduğu durumlarda toplanıp imha edilmelidir. Yabancı otlar

salyangoz ve sümüklü böceklerin beslenme ve barınmalarında önemli rol oynadığından

kültür alanlarının içindeki ve çevrelerindeki yabancı otlar temizlenmelidir.

Kimyasal mücadele

Salyangoz ve sümüklü böceklerin kimyasal mücadelesinde zehirli yemler kullanılır.

Hazır yem, avuçta sıkıldığı zaman dağılmayacak kadar su ile ıslatılarak akĢamüzeri

salyangoz ve sümüklü böceklerin zararlı olduğu alanlara 2 metre ara ile kümeler hâlinde

dağıtılır. Hazır zehirli yemler 5–6 kg/dk. dozunda kullanılmalıdır.

1.8. TavĢan

Gergin vücudu, kısa boynu, yuvarlak baĢı, uzun arka bacakları, kısa ve yukarı doğru

kıvrılmıĢ kuyruğu bulunan bir zararlıdır.


Bir av hayvanı olarak tanınan tavĢan, gergin vücudu, kısa boynu, yuvarlak baĢı, uzun

arka bacakları, kısa ve yukarı doğru kıvrılmıĢ kuyruğu vardır. Üst dudağında dudağını ikiye

bölen derince bir yarık bulunmaktadır. Bu iki bölüm kalın olup oynak bir durumdadır.

Ada tavĢanları, toprak içinde oydukları karıĢık galeri sistemlerindeki yuvalarında toplu

hâlde yaĢar. Tarla tavĢanları ise toprak içinde galeri açmaz. Tarlalarda çalılık ve otluklar

arasında yuvalanır. DüĢmanlarından saklanarak veya kaçarak korunur. Arka ayaklarının ön

ayaklarından uzun olması sayesinde bayır yukarı hızla koĢar. TavĢanlar, akĢamdan güneĢ

doğana kadar beslenir. Ġlkbahardan sonbahara kadar çiftleĢir. Gebelik süresi 30 gündür. Her

defasında 2–10 yavru yapar. Yılda 2–4 defa doğum yapar.

22


Tarla tavĢanı gıda bulmakta güçlük çektiği kıĢ aylarında, özellikle arazinin karla

örtülü olduğu devrede meyve, kavak ve söğüt fidanlarının gövdelerini kemirerek çam ve

diğer ibre yapraklı fidanların yer seviyesinin üst kısmında kalan tepe sürgünlerini yiyerek

kurumalarına sebep olmaktadır. Kavun, karpuz, lahana, marul ve havuç gibi sebzelere de

önemli derecede zarar vermektedir. TavĢan tarafından kemirilen kavun ve karpuzlar

genellikle çürümekte, çürümeyenlerin ise pazar değeri kalmamaktadır.

1.8.3. Mücadelesi

Kültürel mücadele

Bağ ve bahçelerin çevresinde hayvanın barınabilmesine yarayacak sık sınır çitleri

bırakılmamalı, çevrede görülebilen tavĢan yuvaları bozulmalıdır. Fidanların etrafı çeĢitli

engellerle korunmalıdır. Doğal dengeyi korumak ve tavĢan popülasyonunu zararlı olmayacak

düzeyde tutabilmek için doğal düĢmanları olan tilki, kurt, çakal, sansar, gelincik, köpek ve

yırtıcı kuĢların korunması Ģarttır.

Kimyasal mücadele

Tarla tavĢanının mücadelesine, kaçırıcı bir ilaçla kemirilmesini istemediğimiz ağaçlar

ilaçlanır. Ġlaçlama zamanı yurdumuzda genellikle kasım-aralık aylarıdır. TavĢanlar

tarafından kemirilen fidan ve asmaların toprak seviyesinden l metre yüksekliğe kadar olan

kısımları ıslanıncaya kadar ilaçlanır.

23

UYGULAMA FAALĠYETĠ Tekniğine uygun olarak bitkilerin toprak üstü zararlıları ile mücadele için

aĢağıda verilen iĢlem basamaklarını uygulayınız.

ĠĢlem Basamakları Öneriler

Bitkileri inceleyiniz.

Zarar görmüĢ bitkilerin yapraklarını

inceleyiniz. Sağlam bitkilerle

karĢılaĢtırınız.

Zarar görmüĢ bitkilerin gövdelerini



Zarar görmüĢ bitkilerin köklerini



Bitkilerdeki zararlanmada durum

tespiti yapınız.

Zararın hangi böcek tarafından yapıldığını

tespit ediniz.

Bitkilerdeki zarar oranını tespit ediniz.

Zararın bitkinin hangi organında

olduğunu tespit ediniz.

Zarar görmüĢ kısımlarla sağlam kısımları


Tekniğine göre zarar oranını belirleyiniz.

Bitkilerdeki zararlanmalara karĢı

tedbirler alınız.

Kültürel önlemler uygulayınız.

Mekanik önlemler uygulayınız.

Kimyasal mücadele yöntemlerini

uygulayınız.

Güvenlik tedbirlerini alınız.

Teknik talimatlara uyunuz.

UYGULAMA FAALĠYETĠ

24

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çekirgeleri öğrendiniz mi?

2. Yaprak bitlerinin zarar Ģekillerini öğrendiniz mi?

3. Tarla farelerini öğrendiniz mi?

4. Akarları ve akarların böceklerden farkını öğrendiniz mi?

5. Zararlı kuĢların mücadelesini öğrendiniz mi?

6. Kör fareyi ve zarar Ģeklini öğrendiniz mi?

7. Salyangozların bitkilerde oluĢturdukları zararları öğrendiniz mi?

8. TavĢanların zarar Ģeklini öğrendiniz mi?

9. Yaprak bitlerinin yaĢayıĢ Ģeklini öğrendiniz mi?

10. Akarların mücadelesini öğrendiniz mi?

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

25

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Çekirgeler ……………………, …………………………….suretiyle zarar verir.

2. Çekirgelerin ağız yapıları …………….tiptedir.

3. Tarla fareleri kültür bitkileri ile çayır-mera bitkilerinin yeĢil aksam, tohum,

meyve ve orman ağaçlarının gövdelerini ………., ……… ve ……… suretiyle

zarar yapar.

4. Tarla farelerine karĢı etkili maddesi ………………….. olan zehirli yemlerle mücadele

yapılır.

5. Gelengilerin en tipik özellikleri ……… … ……… …. ve…… ……… … …

dir.

6. Zararlı kuĢlar, özellikle hububatta ……….ve ……… döneminde daha çok

zarar oluĢturur.

7. Salyangozlarda vücudu örten bir ….….. bulunur. Sümüklü böceklerin vücutlarında

…….. bulunmaz.

8. Yaprak bitleriyle kimyasal mücadeleye baĢlayabilmek için yapılan sürveylerde

sürgünlerin …………. koloniler görülmelidir.

9. Salyangozlar ilkbaharda sayıları az olduğu durumlarda toplanıp………. ……

…...edilmelidir.

10. Akarların böceklerden farklı olarak ………. ve ……… yoktur.

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

26

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2

Gerekli ortam, araç ve gereçler sağlandığında tekniğine uygun olarak bitkilerin toprak

altı zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

Çevrenizdeki bitkileri inceleyerek toprak altı zararlılardan kaynaklanan

problemler olup olmadığını araĢtırınız.

Tarım iĢletmelerini gezerek genellikle hangi tür toprak altı zararlıların olduğunu

araĢtırınız. Edindiğiniz bilgileri sınıfta arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

2. TOPRAK ALTI GENEL ZARARLILARI

Toprak altı genel zararlıları kör fare, nematodlar, danaburnu, bozkurt, tel kurtlarıdır.

2.1. Kör Fare

Silindirik bir vücut yapısına sahip, kuyrukları olmayan, gözleri özelliğini kaybetmiĢ

olan zararlılardır.


Silindirik bir vücut yapısına sahiptir. Kuyrukları yoktur. Gözler özelliğini

kaybetmiĢtir. Kulak kepçesi bulunmaz ve kulak tüyler arasında kabartı durumundadır.

Burunları geliĢmiĢ ve sertleĢmiĢtir. Ön ayaklar kuvvetli kazıcı yapıdadır. Vücut uzunlukları

172–235 cm arasında değiĢir.

Resim 2.1: Kör fare

ARAġTIRMA


AMAÇ

27

Toprak içerisinde açtıkları galerilerde tek baĢına yaĢar. Bir kör fare, 1–15 dekarlık bir

alanda faaliyet gösterebilir. KıĢ uykusuna yatmaz. Galeriler açarken çıkan toprağı kümeler

hâlinde biriktirir. Deliklerin ağzını hiçbir zaman açık bırakmaz. Mart ve nisan aylarında bir

tek doğumda 2–4 yavru verir.


Bitki köklerine, özellikle yumrulu bitkilere zarar verir. Toprak altında galeri açarken

bitkilerin köklerini keser. Mücadele yapılmadığı takdirde yoğunluğa bağlı olarak ekonomik

olarak zarar verir.

BaĢlıca konukçuları pancar, patates, Ģalgam, havuç, soğan, pırasa, yonca ve çayırlık

alanlardır.

Resim 2.2: Kör fare zarar Ģekli

2.1.3. Mücadelesi

Kör farelere karĢı kültürel önlemler alınabilir ve mekaniksel mücadele yöntemleri

kullanılabilir. Kimyasal mücadelesi bulunmamaktadır.


Açtıkları galerilere su bırakılarak kör fareler öldürülebilir.

Mekaniksel mücadele

Kör fare ile mücadelede en etkili yöntem mekaniksel mücadeledir. Özel kapanlar

kullanılır. En son atılmıĢ toprak yığınının bulunduğu galerinin ağzı açılarak temizlenir ve

kapan, kurulu olarak deliğin ağzına yerleĢtirilir. Kapanlar sık sık kontrol edilmelidir.

28

2.2. Nematodlar

Tatlı ve tuzlu sularda, nemli topraklarda ve ölü hayvanlar ile bitkiler üzerinde yaĢayan

zararlılardır.


Nematodlar tatlı ve tuzlu sularda, nemli topraklarda ve ölü hayvanlar ile bitkiler

üzerinde yaĢar.

Büyüklükleri 0,2-10 mm uzunluğundadır. Genellikle vücut ince uzun, iplik formunda,

silindirik yapılı ve yumuĢaktır.

Bazı cinslerde diĢiler armut, limon, lamba ĢiĢesi ve böbrek Ģeklindedir. Vücut duvarı

genelde Ģeffaf ve renksizdir. Ġç organları ise mikroskop ile kolaylıkla görülebilir.

Bitkilere göre yeĢil, esmer ve siyah renkli olabilir. Bacak ve gözleri yoktur. Yılan gibi

sürünerek hareket eder. Ağız içinde sokucu iğne vardır. Bunun ile bitkiyi delerek zarar verir.

Nematodlar yumurta ile çoğalır. Bir diĢi 300–2000 yumurta bırakabilir. Yumurtalar

toprağa veya bitki dokuları içine bırakılır.

Resim 2.3: Nematod

Nematodlar kuraklık, soğuk ve besin bulamama gibi uygun olmayan koĢullarda yumru

içinde ya da uyuĢuk olarak dinlenme durumunda yıllarca yaĢayabilir.

Uygun bir ortam buldukları takdirde tekrar aktif hâle gelir ve zarar vermeye devam

eder. Örneğin buğday gal nematodu larvalarının buğday danesi içinde 28 yıl canlılığını

koruduğu tespit edilmiĢtir.


Nematodlar birçok bitkinin kök, soğan, yumru, gövde, yaprak, filiz, bazen de çiçek

meyve ve tohumlarına stiletlerini (dilin uç kısmı) sokup önce bu bitkilere bazı sıvılar

salgılar, sonra da bitkinin öz suyunu emer. Bundan dolayı dokular bozulur ve iletim

demetleri görevlerini yapamaz. Bunun sonucunda ise bitkide solma, sararma, bodurlaĢma,

29

renk değiĢtirme, kıvrılma, aĢırı derecede dallanma, yumru ve köklerde saçaklanma,

yumuĢama ve çürümeler olur.

Nematodlar çok yavaĢ hareket eder. Bu nedenle kendiliklerinden yayılmaları söz

konusu değildir. Sulama ve yağmur suları, tarım araçları, bulaĢık yerlerden getirilen fidan,

çelik, yumru, tohumluk gibi bitkisel materyaller yoluyla yayılır.

Resim 2.4: Nematod zararı

2.2.3. Mücadelesi

Nematodlarla mücadelede kültürel önlemler ve kimyasal mücadele yöntemleri

uygulanabilir.


Ekim nöbeti, nadas, yabancı otların yok edilmesi, dayanıklı çeĢit seçimi, nematodla

bulaĢık bitkilerin yok edilmesi, nematodun taĢınmasına engel olunması, iyi bakım ve

toprağın verim özelliğinin artırılması gibi önlemler alınmalıdır. Yine kist nematoduna karĢı

toprak veya bitki materyalleri sıcak su ile sterilize edilmelidir.

Kimyasal mücadele

Nematodlara karĢı ilaçlı mücadele nematosid denilen nematod öldürücü ilaçlarla

yapılır.

Nematodların bir kısmı bitkiler için zehirlidir. Bu yüzden bulaĢık topraklarda yüksek

buharlaĢma basıncına sahip ilaçlar ile ekimden 3 hafta önce boĢ toprak ilaçlaması yapmak

gerekir. Yaprak nematodlarına karĢı ise sistemik etkili ilaçlar ile ilaçlama yapılır.

30

2.3. Danaburnu

Vücudu kadife gibi kısa tüylerle kaplı, kırmızımtırak kahverengi veya kirli koyu

esmer bir renge sahip zararlılardır.


Danaburnu zararlısının vücudu kadife gibi kısa tüylerle kaplıdır. Kırmızımtırak

kahverengi veya kirli koyu esmer bir renge sahiptir. Üst kanatları kısa, saydam ve damarları

belirgindir. Alt kanatları iyi geliĢmiĢtir. Ön bacakları toprağı kazmak için özel bir Ģekil

almıĢtır.

Vücut uzunluğu 40-60 mm’dir. Vücudunun sonunda üzerinde uzun ve seyrek kıllar

bulunan bir çift uzantısı vardır. Yumurtaları 2-3 mm uzunlukta, oval ve beyaza yakın sarı

renktedir.

Resim 2.5: Ergin danaburnu

Danaburnu ergin ve nimfleri gündüzleri toprak altında galeriler içerisinde yaĢar.

Zararlı faaliyetini yoğun bir Ģekilde geceleri gerçekleĢtirir. Bazen toprak yüzeyine çıkar.

Sıcak yaz gecelerinde daha aktiftir. Genellikle yaĢama yeri olarak galeri açmaya uygun,

kültüre alınmıĢ, nemli, bol humuslu, killi-kumlu toprakları seçer. KıĢı toprak altında geçirir.


Danaburnu özellikle bahçe ve fideliklerde önemli zararlar oluĢturmaktadır. Ergin ve

nimfler toprak içinde galeri açarken rastladıkları her tür bitkinin kök ve yumrularını yer.

Ayrıca tohum yataklarına da zarar vermektedir. Danaburnu yoğunluğu yüksek olduğu zaman

bitkilerde büyük ölçüde zarar meydana gelmektedir.

31

Resim 2.6: Danaburnu zararı

2.3.3. Mücadelesi

Kültürel önlemler ve kimyasal mücadele yöntemleri uygulanır.


Danaburnu, gübreli ve sıcak toprakları sevdiğinden arazinin uygun yerlerine 20 cm

derinliğinde, 20 cm eninde ve 4–5 m uzunluğunda gübre yatakları yapılır. KıĢ mevsiminde

soğuk bir günde gübre yatakları açılarak birikmiĢ olan ergin ve nimfler öldürülür.

Toprağın iyi ve zamanında iĢlenmesiyle zararlının toprak altında bulunan yumurta,

nimf ve erginleri yok edilir.

Kimyasal mücadele

Kimyasal mücadelede zehirli yemler kullanılır. Öncelikle ilaçlama zamanının doğru

olarak tespit edilmesi gerekir.

ÇeĢitli kültür bitkilerinde ayrım yapmadan beslenmeleri, çoğalma ve canlı kalma

güçlerinin yüksek olması nedeniyle yoğunluğa bakılmaksızın mücadeleye geçilmelidir.

Tespit için yenilmiĢ bitki, galeri sayısı ve toprak altındaki kazı izleri incelenir.

Kullanılacak ilaç hamur hâle gelmeyecek Ģekilde kepekle karıĢtırılır ve nemlendirilir.

Uygulama, akĢamüstü ve mümkünse sulamadan sonra dekara 8 kg atılacak Ģekilde

yapılmalıdır.

32

2.4. Boz Kurt

Kanat açıklığı 35–40 mm kadar olan, ön kanatları arka kanatlara göre daha koyu

renkli olan zararlılardır.


Erginlerinin kanat açıklığı 35–40 mm kadardır. Ön kanatlar arka kanatlara göre daha

koyu renklidir. Ön kanatlar genellikle kahverengimsi olup üzerlerinde biri böbrek Ģeklinde

öteki yuvarlak iki leke vardır. Erginin rengi grimsi kahverengidir.

Resim 2.7: Ergin boz kurt

Larvası 0,3–50 mm boyunda, krem renginde ve tüylüdür. Olgun larva siyahımsı gri

renktedir. Boz kurtlar kıĢı olgun larva hâlinde toprakta geçirir. Kelebekler ilkbaharda

görülmeye baĢlar.

Resim 2.8: Boz kurt larvası

33


Bu zararlıların larvaları, bitkilerin kök boğazını keserek zarar verir. Geceleri faaliyet

gösterir. Gündüzleri, kestikleri bitkilerin bulunduğu yerde toprak içerisinde gizlenerek

geçirir. Dokunulduğunda kapanarak halka oluĢturur. Bazen geliĢmiĢ bitkilerde de zarar

verebilir.

Resim 2.9: Boz kurt zararı

2.4.3. Mücadelesi

Kültürel önlemler alınarak ve kimyasal mücadele yöntemleri uygulanarak yapılabilir.


Toprak iĢleme ve çapalama ile larvalar öldürülerek yoğunlukları azaltılabilir.

Kimyasal mücadele

Boz kurt zararlısının görüldüğü alanlarda, m²de en az iki yenik bitkinin olması

durumunda kimyasal mücadeleye baĢlanır.

Ayrıca ekim sırasında tarlada zararlı popülasyonu varsa ekimden önce veya hemen

sonra ilaçlama yapılmalıdır.

2.5. Tel Kurtları

Erginlerinin boyu 8–10 mm, renkleri grimsi, kahverengimsi siyahtır. Üst kanatlar

uzunlamasına çizgilidir.

34


Tel kurdu erginlerinin boyu 8–10 mm, renkleri grimsi, kahverengimsi siyahtır. Üst

kanatlar uzunlamasına çizgilidir.

Erginler ters çevrildiklerinde sıçrayıp ters döner ve bu sırada "çıt" diye ses çıkararak

sıçrar ve düzgün duruma gelir. Bu durum, zararlıya has bir özelliktir.

Resim 2.10: Ergin tel kurdu

Larvaları 20–30 mm boyunda uzun silindir Ģeklinde, parlak ve sert yapılıdır. Larvalar

kırmızımsı sarı renktedir. KıĢı larva veya ergin hâlde geçirir.

Yumurtalarını tek tek veya 30-40’lık kümeler hâlinde toprağın 10–15 cm derinliğine

bırakır. Bir diĢi 150 civarında yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar hemen

beslenmeye baĢlar. Larva geliĢmesini 1–6 yılda tamamlar.

Resim 2.11: Tel kurdu zararı

35


Erginler, bitkilerin yapraklarında beslenirlerse de bu zararları önemli değildir. Esas

zararı larvalar yapar. Larvalar, bitki köklerini kemirerek kalın kök ve yumruların içine

girerek zararlı olur.

Bitkilerin grup olarak öldüğü görülür. Yumrulu bitkilerde larvanın açtığı yaralarda

bakteri ve funguslar geliĢme imkânı bulup çürümelere neden olmaktadır. BulaĢık bitkiler

zayıflar, solar ve kurur.

Resim 2.12: Tel kurdu zararı

2.5.3. Mücadelesi


Yaz sonu veya sonbaharda yapılacak toprak iĢleme larvalar öldürülür ve popülasyonu

azaltılabilir.

Kimyasal mücadele

Tel kurtlarına karĢı ilaçlama tohum, toprak ve fidelik ilaçlaması Ģeklinde yapılır.

Toprak 25 cm derinliğinde kazılarak gözle inceleme yapılır. Eğer 6–15 larva tespit edilirse

ilaçlamaya baĢlanmalıdır. Toprak ilaçlaması ekim veya dikimden önce yapılır. Toprak

yüzeyine ilaç atıldıktan sonra ilacın toprağın 15–20 cm derinliğine kadar karıĢması sağlanır.

36


Tekniğine uygun olarak bitkilerin toprak altı zararlıları ile mücadele etmek için



Bitkileri inceleyiniz.

Zarar görmüĢ bitkilerin yapraklarını



Zarar görmüĢ bitkilerin gövdelerini



Zarar görmüĢ bitkilerin köklerini



Bitkilerdeki zararlanmada durum tespiti

yapınız.

Zararın hangi böcek tarafından

yapıldığını tespit ediniz.

Bitkilerdeki zarar oranını tespit ediniz.

Zararın bitkinin hangi organında


Zarar görmüĢ kısımlarla sağlam

kısımları karĢılaĢtırınız.

Teknik talimatlara göre zarar oranını

belirleyiniz.

Bitkilerdeki zararlanmalara karĢı

tedbirler alınız.

Kültürel önlemler uygulayınız.

Mekanik önlemler uygulayınız.

Kimyasal mücadele yöntemlerini

uygulayınız.

Güvenlik tedbirlerini alınız.

Teknik talimatlara uyunuz.


37

KONTROL LĠSTESĠ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Kör fareyi ve zarar Ģeklini öğrendiniz mi?

2. Kör fare ile mücadele yollarını öğrendiniz mi?

3. Nematodları öğrendiniz mi?

4. Nematodların bitkilerde oluĢturdukları zararları öğrendiniz mi?

5. Danaburnunun yaĢayıĢ Ģeklini öğrendiniz mi?

6. Danaburnu ve zararını öğrendiniz mi?

7. Boz kurtları öğrendiniz mi?

8. Boz kurtların bitkilerde oluĢturdukları zararları öğrendiniz mi?

9. Tel kurtlarını öğrendiniz mi?

10. Tel kurtlarının bitkilerde oluĢturdukları zararları öğrendiniz mi?

DEĞERLENDĠRME




38

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki cümlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Kör farelerde,………… yoktur. ……………özelliğini kaybetmiĢtir

2. Kör fare ile mücadelede en etkili yöntem ………….mücadeledir.

3. Nematodlara karĢı ilaçlı mücadele …………denilen ……….öldürücü ilaçlarla

yapılır.

4. Nematodlarla bulaĢık topraklarda yüksek buharlaĢma basıncına sahip ilaçlar ile

ekimden …….önce ………..ilaçlaması yapmak gerekir.

5. Danaburnunun ön bacakları …………….için özel bir Ģekil almıĢtır.

6. Danaburnunun ergin ve nimfleri toprak içinde galeri açarken rastladıkları her

tür bitkinin ……….ve …………..yerler.

7. Danaburnu ile kimyasal mücadelede …………kullanılır.

8. Boz kurt erginlerinin kanat açıklığı …………mm kadardır.

9. Boz kurt larvaları bitkilerin …………….keserek zarar verir,

10. Tel kurtlar yumurtalarını toprağın ……..cm derinliğine bırakır.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.


39

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2

Gerekli ortam, araç ve gereçler sağlandığında teknik talimatlara uygun olarak ambar

zararlıları ile mücadele yapabileceksiniz.

Çevrenizde bulunan depo, ambar ve gıda üretim fabrikalarını gezerek ambar

zararlıları hakkında bilgi edininiz.

Ambar zararlılarına karĢı uygulanan kimyasal mücadeleyi araĢtırınız.

Bilgilerinizi sınıfta arkadaĢlarınız ile paylaĢınız.

3. AMBAR ZARARLILARI

3.1. AmbarlanmıĢ Hububat Zararlıları

AmbarlanmıĢ hububat zararlılarının türleri, özellikleri ve yaĢayıĢ biçimleri aĢağıda

açıklanmaktadır.


Khapra böceği

Erginler kırmızımsı kahverengi ve oval Ģekillidir. Vücut üzerinde açık renkli enine

bantlar ve kıllar bulunur. Ergin diĢi 2,5 mm, ergin erkek l,8 mm boydadır. Yumurta saydam

beyaz renklidir. Larva yaĢına göre 0,5–5,5 mm boyda, halkalı bir görünüĢe sahiptir. Vücut

çok sayıda sert esmer kıllarla kaplıdır. Vücut sonunda uzun bir kıl demeti bulunur. Pupa

soluk esmer renkli, sırtı hariç diğer bölümleri tüylerle kaplıdır.

Resim 3.1: Ergin khapra böceği


AMAÇ

ARAġTIRMA

40

Khapra böceğinin erginleri gıda almadan 14–22 gün yaĢar. Ergin diĢi 30–126 adet

yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larva ortamdaki gıdaları yiyerek geliĢir. Larva 5–6

gömlek değiĢtirerek pupa olur. Normal koĢullarda geliĢme süresi 40–56 gündür. Yılda

ortalama 4–5 döl verir. Larvalar bulundukları ambarın yarık ve çatlaklarında barınma

alıĢkanlıkları gösterir.

Resim 3.2: Khapra larvası

Un biti

Ergin böcek parlak koyu kırmızı renkte, vücut yassı, baĢ ve göğüs sık noktalı,

kanatlarının üzeri boyuna çizgili ve çizgiler arası seyrek noktalıdır. Vücut 2,3–4,4 mm’dir.

Yumurta beyaz, uzun ve ovaldir. Olgun larva baĢlangıçta beyaz, daha sonra beyazımsı sarı,

oldukça hareketli, 5–7 mm boyundadır. Pupa önce beyaz, sonra sarı renklidir.

Resim 3.3: Ergin un biti

Erginler ortalama bir yıl yaĢar. DiĢi böcek, yumurtalarını gıda ortamına, depodaki

yarık ve çatlaklara bırakmaktadır. Yumurta kabuklarında yapıĢkan bir madde olduğu için

gıda ile örtülmektedir. Bir diĢi 350–450 yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar beĢ

gömlek değiĢtirdikten sonra pupa olmaktadır. Yılda 3–4 döl vermektedir.

Resim 3.4: Un biti larvası

41

Buğday biti

Ergin, parlak koyu kahve veya esmer renkli 3-5 mm boydadır. BaĢ, ucunda bir çift

kuvvetli mandibula bulunan, bir hortumla son bulur. Alt kanatlar körelmiĢ olduğundan

uçamaz. Pronotum ve elytraların üzerleri noktalıdır. Yumurtalar beyaz renklidir. Larvalar

krem renkli 2,5-3 mm boyda ve bacaksızdır. Pupa sarımsı beyaz renkli ve 4 mm boydadır.

Bu dönemde hortum, baĢ ve bacaklar belirgindir.

Erginler bir hatta içinde çiftleĢerek yumurta bırakmaya baĢlar. Ergin diĢi,

yumurtalarını buğday danesinin embriyoya yakın kısımlarına hortumu ile açtığı deliklere

bırakır. Bu delik jelimsi bir ağız salgısı ile kapatılır. Yumurta sayısı 150-300 arasında

değiĢir. Yumurta, larva ve pupa dönemi dane içinde geçer. ElveriĢli koĢullarda geliĢme

süresi 30-45 gündür. Memleketimiz koĢullarında 3-4 döl verir.

Resim 3.5: Buğday biti ve zararı

Ekin kambur biti

Ergin, esmer kırmızı renkli 2,5-3 mm boyda ve silindirik Ģekillidir. BaĢ, göğsün altına

eğik durduğu için kamburumsu bir görünüĢe sahiptir. Erginler, geliĢmiĢ zar kanatları ile

uçma yeteneğine sahiptir. Yumurta, pembe renkli ve armut biçimindedir. Larva beyaz renkli

ve 5 mm boydadır. Pupa, önceleri beyaz sonra kahverengindedir.

Erginler, çiftleĢmeden hemen sonra yumurta bırakmaya baĢlar. Ergin diĢi tek ya da

kümeler hâlinde 300-500 yumurta bırakır. Çıkan larvaların bir kısmı, delerek girdikleri

hububat tanesi içinde geliĢir. Bir kısım larva ise erginlerin oluĢturdukları un ve kırıntılar

içinde beslenerek geliĢtikten sonra tane içine girer. Pupa dönemi tane içinde geçer. Ergin

olan birey, taneyi delerek dıĢarı çıkar. Uygun koĢullarda geliĢme süresi bir aydır. Yılda 3-4

döl verir.

Resim 3.6: Ekin kambur biti

42

Un akarı

Saydam beyaz renkli, yumuĢak vücutlu, küçük canlılardır. Gözle görülmeleri zordur.

Erginler 4 çift bacaklı, 0,4 mm boydadır. Bacaklarında ve vücut sonunda uzun kıllar vardır.

Larva erginden daha küçük boylu ve 3 çift bacaklıdır. Un akarı yüksek nemli ve sıcak

koĢulları sever. Bu koĢullarda geliĢme süresi 2 hafta kadardır.

Resim 3.7: Un akarı


Ülkemizde ambarlanan hububat ve hububattan üretilen mamuller, ambar zararlılarının

saldırısından dolayı çeĢitli yönlerden kayıplara uğramaktadır. Ambar böcekleri, bulaĢtıkları

ürünlerde yoğun bir biçimde gıdalanarak ağırlık, teknolojik değer ve tohumluk kayıplar

oluĢturur. Zararlıların gömlek kalıntıları, pislikleri ve salgıladıkları ağ maddeleri nedeniyle

ürün, nitelik yönünden kayıplara uğrar. Yoğun bulaĢmalarda üründe küflenme, kızıĢma ve

kokuĢmalar ortaya çıkar. Buna ek olarak zararlılar ile bulaĢık ürünlerin tüketilmesi, insan

sağlığı yönünden sakıncalar taĢımaktadır. Bu tür maddelerin tüketilmesiyle solunum yolları

alerjisi, kaĢıntı, iĢtahsızlık, geliĢme gecikmesi gibi belirtiler ve bakteriyel enfeksiyonlar

ortaya çıkabilmektedir.

AmbarlanmıĢ hububat ve mamulleri zararlılarının neden olduğu ürün kayıpları genel

olarak yılda ortalama % 10 dolayında kabul edilmektedir. Bu kaybın değer yönünden en

yüksek düzeydeki ambarlanmıĢ üründe ortaya çıkması, sorunu ekonomik yönden daha da

önemli kılmaktadır.

Buğday biti, pirinç biti, khapra böceği, arpa güvesi ve ekin kambur biti gibi birinci

derecedeki zararlılar doğrudan sağlam tanede zarar yapabilmektedir.

Kırma bitleri, un kurdu, testereli böcek, küçük kırma biti, ekin karaböceği gibi ikinci

gruba giren zararlılar kırıntılarla beslenir ancak sağlam tanelerde zararlı olmaz.

43

3.1.3. Mücadelesi


Hububat ve mamulleri zararlıları, ürüne değiĢik yollardan bulaĢmaktadır. Kimi

zararlılar ambarda vardır ve ürün ambara konulduktan sonra bulaĢır. Kimi zaman ürüne

ambar öncesi devrelerde bulaĢır ve ambarda zararını sürdürür. Ürünlerin ambarlanmasında

temel ilke, temiz ambara temiz ürün konulması ve ürünün ambarlama süresince

bulaĢmalardan korunması gerekir. Bu nedenle ürün daha ambara girmeden önce mücadele

önlemleri uygulamaya konulmalıdır.

Hububat ve mamullerinde zararlı olan türler, genel olarak aynı ortamda ortaklaĢa zarar

yapar. Bu nedenle uygulanacak mücadele önlemleri bunların tümünü hedef alacak biçimde

düzenlenmelidir.

Ambar zararlılarına konukçuluk edebilecek diğer gıda maddeleri ve eski ürün artıkları

ambardan uzaklaĢtırılır. Zararlı giriĢini engellemek üzere pencerelere uygun sıklıkta tel

geçirilir. Ambar yüzeylerindeki yarık, çatlak vb. böceklere barınma olanağı sağlayacak

girintiler sıva ile kapatılır. Ambarın serin, havadar, aydınlık ve aktarmaya olanak verecek

Ģekilde bölmeli olması için gerekli önlemler alınır. Ambarın iç ve dıĢ

yüzeyleri kireçle badana edilir. Yeni ürün eski ürün ayrı ayrı depolanır. Ürünün nemi %

13'ten fazla olmamalıdır. Ürün çuvallı ise ızgaralar üzerine istiflenir. Dökme ürün ise tek

yığın olarak değil birkaç yığın hâlinde ambarlanır. Yığın ve istifler ile duvar arasında 0,5 m

aralık bırakılır. Ürün ambarda kaldığı sürece en az 20 günlük

aralarla kontrol edilir. Bu kontrollerde, üründe zararlı bulaĢması olup olmadığı aranır. Ayrıca

mümkünse ürünün sıcaklık ve nemi ölçülerek zararlılar için uygun ortam oluĢup oluĢmadığı

incelenir.

Kimyasal mücadele

Ambar zararlıları için boĢ ambarın ilaçlanması, koruyucu ilaçlama, ürün fümigasyonu

ve boĢluk ilaçlaması olmak üzere dört ayrı yöntemle kimyasal mücadele uygulanır.

BoĢ ambar ilaçlaması

Yeni ürün depoya alınmadan 15-20 gün önce depo temizlenip kireçle badana

edildikten sonra ilaçlama yapılmalıdır. Ġlaçlamalar, su emme yeteneğindeki depo yüzeyleri

ıslanabilir toz formülasyonlu ilaçlarlar kullanılarak su emme yeteneğinde olmayan depo

yüzeyleri ise emülsiyon formülasyonundaki ilaçlar kullanılarak yapılmalıdır. Uygulama için

ambarın tüm yüzeylerinin alanı hesaplanır. Bu alan için kullanılacak ilaç, yeterli miktardaki

su ile karıĢtırılır. Bu karıĢım ile ambarın tüm yüzeyleri yıkama Ģeklinde ilaçlanır.

44

Resim 3.8: Depo ilaçlaması

Koruyucu ilaçlama

Temiz ve az bulaĢık ürüne uygulanmaktadır. Ürün depoya alınmadan önce

veya alındıktan sonra yeni bulaĢma olduğunda yapılmaktadır. Koruyucu ilaçlamada

ilaçla ürün homojen bir Ģekilde karıĢtırılmalıdır. Az miktarlardaki hububatlar için

ilaçlama bidonları kullanılır.

Bidon içine, ilaçlanacak ürün ile yeterli ilaç konulduktan sonra bidon 4-5

dakika süreyle çevrilir; bundan sonra ürün depoya konur. Ġlaçlanacak ürün miktarı fazla

ise bir tonluk partiler hâlinde ilaçlama yapılır. Yeterli miktardaki ilaç, yığın üzerine

dengeli bir Ģekilde dağıtılır. Daha sonra yığın kürekle 5-6 kez aktarılarak ürünün karıĢımı

sağlanır ve sonrasında ürün depoya alınır.

Ürün fumigasyonu

Zararlıları (zehirli gaz meydana getirerek solunumlarını engellemek suretiyle), öldüren

bileĢiklere fumigant; bu iĢlemin uygulanmasına da fumigasyon adı verilmektedir. Bu

ilaçlamada gaz geçirmez oda ya da çadır gereklidir.

Fumigasyon, bulaĢık ürüne doğrudan uygulanabildiği için diğer yöntemlerden daha

çok kullanılır. Uygun fumigant seçilirse üründe koku ve kalıntı bırakmaz.

Resim 3.9: Ürün fumigasyonu

45

BoĢluk ilaçlaması

Buhar etkili ilaçlardan yararlanılarak yapılır. Bu ilaçlama, un üreten ve depolayan

birimlerde istif, yığın ve makine aralarındaki boĢluklara uygulanır. Ġlaçlanan alan en az 16

saat kapalı tutulur.

3.2. Baklagil Tohum Böcekleri (Bruchuslar)

Baklagil tohum böceklerinin türleri, özellikleri ve yaĢayıĢ biçimleri aĢağıda

açıklanmaktadır.


Bezelye tohum böceği

Ergin böcek, 4-5 mm boyunda, oval, biraz yassı, siyah renkli olup üzeri gri, beyaz

renkte açık kahverengiye kadar değiĢen kısa ve sık kıllarla örtülüdür. Kanatlar üzerinde

ortaya yakın kısmında beyaz lekelerden oluĢmuĢ bir bant vardır. Yumurta, portakal sarısı

renginde, oval Ģekilde, bir ucu daha geniĢ ve yuvarlaktır. Larva, krem renkte, baĢ, koyu

kahverengidir. Birinci dönemde bacaklıdır; taneye girdikten sonra bacakları kaybolur ve son

dönemde renk kirli beyazdır. Pupa, açık kahverengidir.

Resim 3.10: Bezelye tohum böceği

Bakla tohum böceği

Erginin vücudu oval veya uzamıĢ oval Ģekilde biraz yassılaĢmıĢ olup siyah renkli ve

üzeri sarı, gri, koyu kahverengi ve beyaz kıllarla örtülüdür. Vücut boyu 3,5-4,5 mm’dir. Her

iki kanatta beyaz lekelerin diziliĢleri iki ince bant görümündedir. Yumurta, oval Ģekilde, ilk

bırakıldığında parlak, Ģeffaf krem rengindedir. Zamanla bulanık beyaz ve donuk krem

rengine dönüĢür. Olgun larva, beyaz krem renginde hafif kavisli ve bacaksızdır.

46

Resim 3.11: Bakla tohum böceği

Mercimek tohum böceği

Ergin genel olarak gri renkli ve üzeri beyazımsı lekeli olup 3 mm boyundadır.

Yumurta, yuvarlağımsı olup embriyonun bulunduğu uç hafif kabarıktır. Larva, sarı-krem

renkte, baĢ açık, ağız parçaları koyu kahverengidir.

Resim 3.12: Mercimek tohum böceği

Tek döl veren bezelye, bakla ve mercimek tohum böceklerinin erginleri,

konukçularının çiçeklenme devresinde görülür ve doğada çiftleĢerek yumurtalarını

tohumların ĢekillenmiĢ yeĢil kapsüllerine bırakır. Embriyonun geliĢmesi ile meydana gelen

larva, kapsül kabuğunu delerek tohuma girer.

Tohuma giren larvanın geliĢimi özlü körpe tohumların olgunlaĢmasına paraleldir.

Tohumda beslenen larva, olgun larva devresinde pupa olmadan önce tohum kabuğuna doğru

ilerleyerek kabukta daire Ģeklinde Ģeffaf görünüĢte pupa olur. Meydana gelen ergin, bu

kapağı itmek suretiyle tohumu terk ederek ağaç kabukları arasında, ambarın kuytu

yerlerinde, çuval kıvrımlarında kıĢlar veya tohum içinde uyku hâlinde kalır. Yılda bir döl

verir.

47

Fasulye tohum böceği

Fasulye tohum böceği ergininin vücudu uzunca oval, biraz yassı, açık veya koyu

kahverengidir. Vücudun üzeri arkaya yatık, sarı yeĢil çok kısa kıllarla örtülü olup aralarında

açık gri tüylerle kaplı uzunca lekeler bulunmaktadır. Vücudun alt tarafı kırmızımsı sarı

renklidir. Vücut büyüklüğü erkeklerde 3,1–4,2 mm, diĢilerde 3,8–4,8 mm arasında

değiĢmektedir. Fasulye tohum böceğinin yumurtası uzun ve ovaldir. Bir ucu sivrice diğer

ucu yuvarlaktır. Ġlk konduğu zaman saydam parlak beyaz renklidir. Açılıma yakın

yumurtanın yuvarlak ucunda larvanın kafası belirginleĢir. Yumurtadan ilk çıktığı zaman

larvanın gövdesi silindirik uzun olup arkaya doğru gittikçe incelir. Uzun kıllarla kaplıdır.

Vücut uzunluğu 0,6 – 0,8 mm'dir. Yumurtadan çıkan larva bir süre tanenin üzerinde

dolaĢtıktan sonra tane kabuğunu oyarak bir galeri (tünel) açar ve orada beslenir. Son dönem

larvanın vücut uzunluğu 3-3,5 mm'dir. Fasulye tohum böceğinin pupası tane kabuğunun

hemen altındaki bir odacıkta oluĢur. Pupa boyu 2,9 – 4,6 mm arasında değiĢmektedir.

Resim 3.13: Fasulye tohum böceği

Börülce tohum böceği

Uçucu formunun ergininin vücudu oval Ģekildedir ve üzeri kızıl kahve, parlak sarı ve

beyaz kıllarla örtülmüĢtür. Her iki kanadın üst kısmında küçük fazla belirgin olmayan, ortada

yan kenarlara doğru geniĢlemiĢ oldukça büyük ve uç kısımda olmak üzere siyaha yakın koyu

üç leke ile süslenmiĢtir. Bacaklar, kızıl kahverengidir. Vücut uzunluğu ortalama erkekte 2,73

mm, diĢide ise 2,94 mm'dir. Yumurta yuvarlağa yakın bir ucu daha sivri biçimde, kreme

dönük beyaz renktedir. Zamanla sedef görünüĢünü alır ve daha sonra donuklaĢır. Yeni çıkan

larva uzun bacaklıdır. Yumurtadan çıkar çıkmaz taneye girer. Beslendikten birkaç gün sonra

deri değiĢtirir ve bacaklarla tüyler kaybolur.

Resim 3.14: Börülce tohum böceği

48


Baklagil tohum böcekleri larvaları, konukçuları olan baklagil taneleri içinde

beslenmeleri süresince oyuklar meydana getirerek tanenin besin değerini düĢürdükleri gibi

dıĢkı ve vücut artıkları ile de kirletir.

Çok döl veren türlerin devamlı üremeleri sonucu delinmiĢ ve içinin büyük kısmı

yenilerek besin değerlerini tamamen yitirmiĢ olan taneler, hayvan yemi ve gübre olarak dahi

kullanılmaz.

Baklagil tohum böcekleri larvaları, beslenmeleri sonucunda tanelerde kalite, çimlenme

gücü ve ağırlık kayıplarına neden olur. Bu Ģekilde zarar görmüĢ, iç ve dıĢ piyasada önemli

yeri olan baklagillerin, pazar değeri de düĢer. Baklagil tohum böcekleri, ülkemizin baklagil

ekimi yapılan tüm bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır.

3.2.3. Mücadelesi

Kültürel önlemler alınır ve kimyasal mücadele yöntemleri uygulanır.


Baklagil tohum böcekleri ile mücadelede ekimin geç yapılması, tarlada kalan hasat

artıklarının pullukla derine gömülmesi veya yakılması, temiz tohumluk kullanılması ve ürün

depoya konulmadan önce depoların bakım ve ilaçlama iĢlerinin yapılması önerilebilir.

Kimyasal mücadele

Kimyasal mücadele ürün tarlada iken baĢlar. Hasat sonrası ise ürün depoya

konulmadan boĢ ambar ilaçlaması; ürün depoya konulurken koruyucu ilaçlama yapılır.

3.3. Kuru Meyve Zararlıları

Kuru meyve zararlılarının türleri, özellikleri ve yaĢayıĢ biçimleri aĢağıda

açıklanmaktadır.

3.3.1. Tanımları ve YaĢayıĢları

Ġncir kurdu

Erginlerin kanat açıklığı 16-20, boyları 9-10 mm’dir. Ön kanallar gri renklidir ve

üzerlerinde koyu renkli zikzak biçimli iki bant bulunur. Arka kanatlar beyazımsı gri renkli ve

saçaklıdır. Olgun larva 10 mm boyundadır. Sırtı pembemsi, diğer bölümleri kirli beyaz

renklidir. Vücut, koyu renkli halkalardan çıkan kıllarla kaplıdır.

49

Erginler 1-2 hafta yaĢar. Ergin diĢi, bu sürede ortalama 230-270 kadar yumurta

bırakır. Yumurtalar gıda ortamına bırakılır. Larva 5 gömlek değiĢtirdikten sonra pupa olur.

Uygun koĢullarda geliĢme süresi 42-52 gündür. Yılda 3-4 döl verir.

Resim 3.15: Ġncir kurdu

Kuru meyve güvesi

Erginin boyu ortalama 9 mm, kanat açıklığı 18 mm'dir. Arka kanatlar sarımsı gri

renklidir. Larva kirli beyazdan pembemsi kreme kadar değiĢen renklere sahiptir. Boyu 10-12

mm'dir.

Erginler, pupa döneminden çıkar çıkmaz çiftleĢerek yumurta bırakmaya baĢlar. Ergin

diĢi, 2-4 haftalık yaĢamı süresince gıda ortamına 300-400 kadar yumurta bırakır. Larva 5

gömlek değiĢtirdikten sonra kokon örerek pupa olur. GeliĢme süresi uygun koĢullarda 37-52

gündür. Yılda, iklim koĢullarına göre 2-5 döl verir.

Resim 3.16: Kuru meyve güvesi ergini (a) ve larvası (b)

Kuru üzüm güvesi

Ergin kırmızı, ender olarak açık sarı renkli olup 8-9 mm boyundadır. Kanat açıklığı

26-18 mm'dir. Ön kanatlar enine koyu renk bantlıdır. Arka kanatlar daha açık renkli ve

saçaklıdır. Yumurta, larva ve pupanın morfolojik özellikleri incir kurduna benzer.

Erginler 24 gün yaĢar. Ergin diĢi bu süreçte 350 kadar yumurta bırakır. Uygun

koĢullarda geliĢme süresi 43 gündür. Yılda 3-4 döl verir.

50

Ġç fındık güvesi

Erginlerin kanat açıklığı 22-23 mm'dir. Ön kanatlar, gri esmer ile gri maviden

kahverengimsi toprak rengine kadar değiĢen renklerdedir. DiĢi kelebeğin ön kanadının

ortasında büyükçe bir siyah leke bulunur. Erkeklerde bu leke daha küçüktür. Larva

olgunlaĢtığında 20-25 mm boyda, sarımsı, bazen pembe renkli ve kıllıdır.

KıĢı olgun larva hâlinde depolarda geçirir. Mayıs-temmuz periyodunda ergin hâle

gelir. DiĢi, yaĢamı süresince ortalama 238 yumurta bırakır. Yılda bir döl verir.

EkĢilik böcekleri

Erginler 3-3,5 mm boyundadır. Kanatlar üzerinde sarımsı gri renkli bantlar ve noktalar

bulunur. Yumurta dar uzun Ģekilli ve saydam beyaz renklidir. Larva silindirik Ģekilli, 6-7

mm boydadır. BaĢ ve son vücut segmenti esmer, diğer renkler beyaz renktedir.

Erginler iyi uçar ve bu özellikleri ile depolardan bahçelere uçarak olgun meyvelere

yumurtalarını bırakır. Larva, meyve içinde beslenerek geliĢir. Uygun koĢullarda geliĢme

süresi 4-5 haftadır. Ergin diĢinin 1000 kadar yumurta bırakabildiği saptanmıĢtır. KıĢlama

dönemi, doğada ve depoda meyve içinde geçer. Yılda 5 döl verir.

Resim 3.17: Resim ekĢilik böceği

Kuru meyve akarı

0,4 mm boyda, oval ve basık Ģekilli, saydam renklidir. Ergin 4 çift bacağa sahiptir.

Vücudun sonunda ve bacaklarda uzun kıllar vardır. Larva ergine benzer ancak 3 çift bacağa

sahiptir. Nimf dönemlerinde de 4 bacağa sahiptir.

Erginler 40-50 gün yaĢar. Bu sürede diĢi 25-30 yumurta bırakır. Uygun koĢullarda

geliĢme süresi 15-20 gündür. Yüksek orantılı nemi ve sıcaklığı seven bu tür, uygun

koĢullarda yılda pek çok döl verir.


Ġncir kurdu, kuru meyve güvesi, kuru üzüm güvesi ve iç güvesinin zarar ve beslenme

biçimleri birbirine benzer. Bu güveler, yalnız larva döneminde beslenir ve zarar yapar.

Larvalar, bulundukları gıda ortamında beslenerek ürün kayıplarına neden olur. Buna ek

51

olarak çıkardıkları artıklar ve değiĢtirdikleri gömlek ve baĢ kapsülü kalıntıları ile ürünün

niteliğini bozar. Ġncir kurdu, kuru meyve güvesi ve kuru incir güvesinin Ege Bölgesi’nde

kuru incirin sergi döneminde % 12-23; depolarda ise % 39-68 oranında kayıplara neden

olabildiği tespit edilmiĢtir. Ayrıca bu zararlıların larva döneminde incir içine bıraktığı baĢ

kapsülleri dıĢ satımda problem oluĢturmaktadır. Ġç fındık güvesi, kuru meyve güvesi ve diğer

güvelerle birlikte Karadeniz Bölgesi fındık depolarında % 20 dolayında bulaĢmaya yol

açmaktadır. Yapılan bir çalıĢmada 1 adet iç fındık güvesi larvası 0,8 g, l adet incir kurdu

larvası 0,6 g, 1 adet kuru meyve güvesi larvasının 0,5 g fındık tükettiği ortaya konulmuĢtur.

Ayrıca kuru meyve güvesi, kuru kayısılarda önemli zararlara neden olmaktadır.

Ġncir kurdu, kuru meyve güvesi, kuru üzüm güvesi ve iç fındık güvesi incir, üzüm,

erik, kayısı, hurma vb. kuru meyvelerde; kestane, ceviz, iç fındık, Antep fıstığı, yer fıstığı,

badem, susam, ayçiçeği vb. yağlı tohumlarda; hububat ve mamullerinde; kakao, süt tozu,

baharat, keçiboynuzu vb. materyallerde zarar yapar,

EkĢilik böcekleri bir taraftan kuru meyvelerde zararlı olurken diğer taraftan bu

ürünlerde çürüme ve ekĢimelere neden olan mantarlara (funguslara) taĢıyıcılık yapar. EkĢilik

böceklerinin bu taĢıyıcılıkları, kuru incirde son yıllarda ortaya çıkan ve diĢ satıĢta sorunlara

yol açan aflatoksin oluĢumuna neden olmaktadır. EkĢilik böceklerinin çok yönlü zararları

sonunda ürünün kalitesinin düĢtüğü, ayrıca tüketimde sağlık yönünden sakıncalar ortaya

çıktığı göze çarpmaktadır.

EkĢilik böcekleri kayısı, üzüm, elma, Ģeftali, armut, Trabzon hurması, portakal, nar,

ayva vb. meyvelerin yaĢ ve kuru dönemlerinde, hububat ve mamullerinde, ceviz, fındık, yer

fıstığı, kakao vb. materyallerde zarar yapar.

Kuru meyve akarının zararları kuru incir, kuru üzüm, kuru kayısı depolarında

görülmektedir. Zararlı, uygun koĢullar bulduğu takdirde popülasyon yoğunluğunu artırır. Bu

artıĢ, üründe akar kalıntıları nedeniyle ürün kayıplarına yol açar.

Testereli böcek, hububat ve mamulleri, kurutulmuĢ meyve ve kurutulmuĢ sebzelerde

zarar yaparlar.

Resim 3.18: Kuru meyve güvesi zararı

52

3.3.3. Mücadelesi

Kuru meyve zararlıları ile mücadelede temel ilke, temiz ambara temiz ürün koymak ve

ürünü ambarlama süresince bulaĢmalardan korumaktır. Bu amaca ulaĢmak için kültürel,

mekaniksel, kimyasal, biyolojik ve yasal bir dizi önlemin entegre biçimde uygulanması

gerekir


Kuru meyve depolanacak depolarda aĢağıdaki kültürel önlemler alınır.

Ambarda zararlılara barınak olabilecek yarık, çatlak vb. girintiler sıva ile

kapatılır.

Ambar, önceki yılın ürün kalıntılarından temizlenir.

Ambarlama süresince zararlı giriĢini önlemek üzere kapı ve pencerelere

uygun sıklıkta tel geçirilir.

Ambarda bir yıl önceden çuval, kutu, sepet ve diğer ambalaj materyali

kullanılmadan fumige edilir.

Ambarın iç ve dıĢ yüzeyleri kireçle badana edilir.

Ambarın serin, aydınlık ve havadar olması için gerekli önlemler alınır.

Ürün çuvallı ise ızgara üstüne istiflenir. Dökme ise tek yığın olarak değil

fazla yüksek olmayan yığınlar hâlinde ambarlanır. Ġstif ve yığınlar ile

duvar arasında 0,5 m aralık bırakılır.

Eski ürün ile yeni ürün veya bulaĢık ürün ile temiz ürün ayrı ayrı

depolanır.

Geceleri depolarda ıĢık yakmaktan kaçınılır. Yakma zorunluluğu varsa

ıĢık çevresine tuzak asılır.

Ürün nakliyatı gündüz yapılır. Gece yapılma zorunluluğu veren ürünün

üzeri branda ile sıkıca örtülür.

Kuru incir zararlıları için önlemlere bahçe döneminden itibaren baĢlanır.

Bahçelerde zararlılara barınak olabilecek kuru dallar, iĢi bitmiĢ ilekler

bahar aylarında toplanıp yakılmalı ve toprak sürülmelidir. Hasat

döneminde ürün kerevetler üzerinde kurutulmalı ve ürünü bulaĢmalardan

korumak amacıyla geceleri kerevetler üst üste konularak üzerleri

örtülmelidir. Ağaç altına düĢen buruk incirler, sabah ve akĢam olmak

üzere en az iki kez toplanarak sergilere konulmalıdır. Kuruyan incirler

sergilerden her gün, gün ıĢığında seçilip alınmalıdır.

Mekaniksel mücadele

Bu mücadele yöntemi, incir bahçelerinde ekĢilik böcekleri ve sirke sinekleri için

kullanılır. Bu zararlılar ilkbahardan itibaren incir bahçelerine asılacak çekici yem tuzakları

tarafından yoğun olarak tuzaklanabilir. Bahçelerde “dekara l adet hesabı” ile kullanılan

tuzaklar, ilkbahar baĢından itibaren kıĢlaktan çıkan böcek popülasyonunu etkilediği için bu

zararlıların gelecek dölleri ile oluĢacak popülasyon üzerinde yüksek oranda etkili olmaktadır.

53

Kimyasal mücadelesi

Kuru meyve zararlılarına karĢı kimyasal mücadele boĢ ambar ilaçlaması,

ambarlanacak ürünün fumigasyonu, dolu ambar ilaçlaması olmak üzere 3 Ģekilde uygulanır.

BoĢ ambar ilaçlaması, ambarda yukarıda belirtilen kültürel önlemler alındıktan ve

ambar kireçle badana edildikten sonra yapılır. BoĢ ambar ilaçlaması için ambarın tüm

yüzeyleri hesaplanır. Ayrıca ambara harcanacak su miktarı kalibrasyon yapılarak bulunur.

Ambar için gerekli su ve ilaç ile hazırlanan karıĢım, ambarın tüm yüzeylerine yıkama

Ģeklinde pülverize edilir. Bu uygulamada su emen yüzeyler için ilaçların WP formları, su

emmeyen yüzeyler için ise emülsiyon formları kullanılmalıdır.

Fumigasyon ambarlama öncesi dönemde bulaĢma almıĢ olan ürünlere, ambarlamanın

baĢında uygulanır.

Dolu ambar ilaçlaması, depolama süresinde bulaĢma görüldüğü takdirde uygulanır. Bu

uygulama depoda bulunan tuzaklarda 3-4, açık tuzaklarında 10-15 ergin böcek görüldüğünde

yapılır.

BoĢ ve dolu ambar ilaçlamasında basınçlı sırt pul verizatörü ve atamizör kullanılır.

3.4. Patates Güvesi


Kanatları çok dar, vücut ince uzun olup 5-6 mm kadardır. Antenler vücuttan daha

uzundur. Ön kanatlar grimsi kahverengi, üzeri koyu kahverengi irili ufaklı noktalıdır. Olgun

larva 8-10 mm uzunluğundadır. BaĢ, koyu kahverengidir.

Larvanın rengi patates yumrularıyla beslenenlerde vücut pembemsi beyaz,

yapraklarıyla beslenenlerde yeĢil, patlıcan yapraklarını yiyenlerde ise daha koyudur.

Zararlı, kıĢı ambar veya tarlada kalmıĢ patatesler üzerinde larva ve pupa hâlinde

geçirir. Ġlkbaharda ortalama sıcaklığın 15 ºC’ye ulaĢması ile (mart sonu-nisan baĢı) erginler

çıkar ve yumurta bırakmaya baĢlar. Kelebekler gece aktiftir. Zararlı, yılda 3-8 döl verir.

Resim 3.19: Patates güvesi

54


Patlıcangiller familyası bitkilerinin hemen hepsinde zarar yapar. En önemli konukçusu

patatestir. Patatesin tarla ve ambar zararlısıdır.

Larvalar yumru içine girerek düzgün olmayan galeriler açar. Sert yüzeyli olan bu

galerilerin içi beyaz renkte pisliklerle doludur. Galerilerin ağzında ise yumru üzerinde

biriken siyah renkteki pislikler ile zararlının varlığı kolayca anlaĢılır. Zarar görmüĢ yumrular

bakteri ve funguslarla daha çabuk bulaĢarak çürür ve yemeklik olarak kullanılamayacak

duruma gelebilir. Patates yumrusunda gözlerin zarar görmesi sonucunda, patateslerin

tohumluk özellikleri de azalır veya kaybolur.

Zararlı, 10 ºC’nin altında geliĢmediğinden patatesler bu sıcaklığın altında emniyetle

depolanabilir.

Resim 3.19: Patates güvesi zararı

3.4.2.1. Mücadelesi


Patates güvesi bulaĢmalarına engel olmak için patateste boğaz doldurma ve bakım

iĢlemlerinin iyi yapılması gerekir. Hasat zamanında solmuĢ bitkilerden kelebeklerin ve

larvaların patates yumrularına göç etmesini önlemek için bu bitkiler hasattan önce kesilip

yakılmalıdır. Hasat edilen patatesler yığın yapılmadan taĢınmalı, öğleden sonra ve

akĢamüzeri kelebeklerin yumurta bırakmalarına meydan verilmemelidir. Hasat sırasında,

yumrular kontrol edilerek enfekteliler ayrılmalıdır. Ambarlardaki temiz ürünün dıĢarıdan

meydana gelebilecek bulaĢmadan korunması için pencerelere kelebeklerin geçmeyeceği

sıklıkta kafes tellerinin takılmasına, ambara bulaĢık çuval ve malzemenin konulmamasına,

boĢ ambar temizliğine ve ilaçlamasına özen gösterilmesi gerekir. Zararlı, 10 °C'nin altında

geliĢmediğinden patatesler bu sıcaklığın altında emniyetle ambarlanabilir.

55

Kimyasal mücadele

Patatesin yeĢil aksamında patates güvesi zararına rastlanmadığından tarla döneminde

ilaçlama tavsiye edilmemektedir. Soğutma sistemli veya sıcaklığı 10 ºC’nin altında olan

depolarda zararlı bulunsa bile geliĢememektedir.

Bu Ģekildeki depolamanın yapılmadığı ve zararlının yoğun olduğu yerlerde

depolamadan önce yumru ilaçlaması gerekebilir. Yumrular depoya alınmadan önce ayrıca

boĢ depo ilaçlaması yapılmalıdır.

3.5. Tütün Ambar Zararlıları

Tütün güvesi ve tatlı kurt, sorun olan zararlılardır.


Tütün güvesi

Erginlerin rengi saman sarısından griye kadar değiĢir. Üst kanatların uç ve göğüse

yakın kısımlarında ikiĢer koyu renk bant bulunur. Alt kanatlar daha açık renkli ve saçaklıdır.

Boyu 8-11 mm, kanat açıklığı 16-24 mm'dir. Larva pembe renkli 9-11 mm boyda ve vücut

seyrek kıllarla kaplıdır. Pupa 7-8 mm boyda ve kahverengidir. Oval Ģekilli yumurtaları

önceleri beyaz olup sonra sarımtırak bir renge dönüĢür.

Zararlı, kıĢı tütün depoların gevĢek bir kokon içinde olgun larva olarak geçirir. Günlük

ortalama sıcaklık 15 ºC 'nin üzerine çıktığında larva pupa olmaya baĢlar. Ġlk ergin çıkıĢı

nisan sonunda-mayıs ayında olur. Erginler, çıkıĢtan sonra çiftleĢir ve diĢiler yumurtalarını

tütün veya çuvalların üzerine bırakır. Bir diĢi, yaĢam süresince ortalama 100-250 yumurta

bırakır. Çıkan larvalar hemen gıdalanmaya baĢlar. GeliĢme süresi 140 gündür. Yılda

ortalama 3-4 döl verir. En fazla ergin uçuĢu haziran, ağustos ve ekim aylarında olmaktadır.

Resim 3.20: Tütün güvesi kelebeği

Tatlı kurt

Erginlerin rengi kırmızımsı sarı ile koyu kırmızıya kadar değiĢir. 2-3,5 mm boyda, baĢ

vücudun altına gizlenmiĢ durumdadır. DiĢiler erkekten daha iridir. Üzeri kumral ince tüylerle

kaplıdır. Yumurta oval Ģekilde, yarı Ģeffaf ve beyaz renklidir. Larva kıvrık Ģekilli, sarımsı

56

beyaz renklidir. Vücudu uzun, parlak esmer kıllarla örtülüdür. Pupa önceleri beyaz sonraları

esmer renkli, 2,5-3,5 mm boydadır.

Zararlı kıĢı tütün depolarında bir kapsül içinde larva olarak geçirir. Havaların

ısınmasıyla birlikte beslenmesine devam eder. Olgun larva bir haftalık dinlenme

periyodundan sonra pupa olur. Ġlk ergin çıkıĢı, mayıs sonralarında olur. Yeni çıkan erginlerin

çoğu çiftleĢmek ve yumurta bırakmak için bulundukları besin ortamını terk eder. Ergin diĢi

yaĢamı süresince 40-103 yumurta bırakır. Çıkan larvalar hemen beslenmeye baĢlar. GeliĢme

süresi 50-60 gündür. Yılda 3 döl verir.


Tütün güvesinin larvası zararlıdır. Genellikle tütünlerin yaprak sathına doğru yaygın

olarak damar aralarını yer. Zarar ilerledikçe yaprağın sadece orta ve kalın damarları kalır.

Tatlı kurt, özellikle larva döneminde zarar yapar. ĠĢlenmiĢ tütünü delik deĢik eder. Erginler

gıdalanmamakla birlikte tütün denklerinde açtıkları çıkıĢ delikleriyle zarara katılır. Her iki

zararlı da tütünde ağırlık kaybına sebep oldukları gibi bıraktıkları pisliklerle kalıntı ve

salgıları ile tütünün kalitesini olumsuz yönde etkiler.

Gerekli tarımsal mücadele önlemleri alınmadığında tütün depolarında her iki

zararlının sebep olduğu kalite, para ve pazar kaybı gibi büyük kayıplar yanında ağırlık olarak

da çok ekonomik kayıplara sebep olmaktadır.

3.5.3. Mücadelesi


Ekici evleri ve depolarda, temiz tütünün dıĢarıdan meydana gelebilecek

bulaĢmadan korunmak için pencerelere zararlıların geçemeyeceği sıklıkta

kafes telleri takılmalıdır.

Depoya bulaĢık ürün, çuval ve benzeri malzeme konulmamalıdır.

Yeni ürün, eski ürünle birlikte depolanmamalıdır.

Ambarda zararlılara barınak olabilecek yarık çatlak gibi yerler sıva ile

kapatılmalıdır.

Ambar da önceki yılın ürün kalıntılarından temizlenmelidir.

Ambarın iç ve dıĢ yüzeyleri kireçle badana edilmelidir

Kimyasal mücadele AmbarlanmıĢ tütün zararlılarına karĢı kimyasal mücadele yapılmalıdır.

BoĢ ambar ilaçlaması

Ekici evleri ve tütün depolarında ürünün depoya alınmasından 20-25 gün önce

yapılmalıdır.

BoĢ depolarda ambar temizliği yapıldıktan sonra deponun her tarafının yüzey ölçüleri

hesap edilerek su emen yüzeyler için WP, su emmeyen yüzeyler için EM ve EC ilaçlar

yüzeye püskürtülür. Ġlaçlamadan önce aletin kalibrasyonu yapılarak 100 metre kare için

57

gerekli olan su miktarı saptanmalıdır. Metre kare üzerinden öğütlenen ilaç miktarı, hiç kuru

yer kalmayacak Ģekilde bütün yüzeylere mutlaka püskürtülmelidir.

Dolu ambar ilaçlaması

Tütün ekici evlerinde, tütünlerin hevenk, dizi, balya hâlinde depolandığı yerlerde ürün

ekici evlerine alındıktan sonra 15 gün aralarla ilaçlama tekrarlanmalıdır.

Depolarda ilaçlamaya, asılan yapıĢkan tuzaklarda 3. ıĢık tuzaklarında 10 - 15 böcek

(tütün güvesi veya tatlı kurt) görüldüğünde baĢlanır. Ġlaç uygulanmasından sonra depo en az

12 saat kapalı tutulur. Bu uygulama böcek çıkıĢ ve uçuĢlarının devam ettiği sürece haftada 3

kez yarını doz üzerinden yapılmalıdır.

Ürün fümigasyonu

Üründe böcek bulaĢma ve zararı yoğun olduğu zaman fümigasyona baĢvurmak

gereklidir. Fümigasyonda bulaĢık ürün gaz geçirmez çadır altına veya gaz geçirmez odaya

konulur. Bu ortama ilgili dozlarda fümigant verilir ve ürün gerekli süre bu ortamda tutulur.

Süre dolduktan sonra çadır veya oda açılarak havalandırma yapıldıktan sonra fümigasvona

son verilir.

Koruyucu ilaçlama

Tütünler iĢlendikten sonra balyalamadan önce uygulanır.

58

UYGULAMA FAALĠYETĠ Teknik talimatlara uygun olarak ambar zararlıları ile mücadele yapmak için



Ambarların bakımını yapınız.

Ambarlardaki yarık, çatlak vb. kısımları

kapatınız.

Pencereleri tel kafeslerle kapatınız.

Duvarları kireçle boyayınız.

Ambar zararlılarını teĢhis ediniz.

Ambardaki ürünü inceleyiniz.

Üründe zararlı olup olmadığını kontrol

ediniz.

Üründeki zararın hangi zararlıya ait


Zararlının hangi evresine ait olduğunu

tespit ediniz.

BoĢ ambarları ilaçlayınız.

Ambarın hacmini hesaplayınız.

Ġlaçlama için gerekli tedbirleri alınız.

Teknik talimatlara uygun alet ve

ilaçlarla ilaçlama yapınız.

Ambardaki ürünleri ilaçlayınız.

Ambardaki ürün miktarını belirleyiniz.

Ürünün depolanma Ģeklini göz önünde

bulundurunuz.

Ġlaçlama için gerekli tedbirleri alınız.

Teknik talimatlara uygun alet ve

ilaçlarla ilaçlama yapınız.

Güvenlik tedbirlerine uyunuz.

Hijyen kurallarına uyunuz.

Ambarları havalandırınız.

Uygulamadan sonra kapı ve pencereleri

açınız.

Uygulanan kimyasalın iyice

temizlendiğinden emin olunuz.


59

KONTROL LĠSTESĠ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Khapra böceğini ve zarar Ģeklini öğrendiniz mi?

2. AmbarlanmıĢ hububat zararlılarına karĢı kültürel önlemleri

öğrendiniz mi?

3. Mercimek tohum böceklerinin zarar Ģekillerini öğrendiniz mi?

4. Fasulye tohum böceğini öğrendiniz mi?

5. Bakla tohum böceğini öğrendiniz mi?

6. Kuru meyve zararlılarının yaĢayıĢlarını öğrendiniz mi?

7. EkĢilik böceklerinin zararlarını öğrendiniz mi?

8. Patates güvesinin yaĢayıĢını öğrendiniz mi?

9. Tütün ambar zararlılarını öğrendiniz mi?

10. Tütün ambar zararlılarına kaĢı kimyasal mücadeleyi öğrendiniz

mi?

DEĞERLENDĠRME




60


AĢağıdaki cümlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Khapra böceği erginleri …………………… renkli ve …………. Ģekillidir.

2. Khapra böceğinin yumurtadan çıkan larvaları ortamdaki ……….yiyerek geliĢir

3. Ergin unlu bitin diĢileri yumurtalarını …………., ………… ve …………

bırakır.

4. Buğday bitinin alt kanatları ………….olduğundan uçamaz.

5. Ambar böcekleri ile yoğun bulaĢmalarda …………., ………. ve ……….ortaya

çıkar.

6. Ambara konacak ürün çuvallı ise …………üzerine istiflenir.

7. Bruchuslar …………, ………, ………….. ve …………….. zarar yapmaktadır.

8. Un bitine özellikle ……………, ………… ve …………………….. rastlanır.

9. Zararlıları, zehirli gaz medyana getirerek solunumlarını engellemek suretiyle öldüren

bileĢiklere ……………., bu iĢlemin uygulanmasına da ……………. adı verilmektedir.

10. BoĢluk ilaçlamasında yarı fumigant etkili ………….. etkili maddesi içeren preparatlar

kullanılır.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.


61

MODÜL DEĞERLENDĠRME

KONTROL LĠSTESĠ



değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Toprak üstü genel zararlılarını öğrendiniz mi?

2. Yaprak bitlerinin zarar Ģekli ve mücadelesini öğrendiniz mi?

3. Akar türlerini öğrendiniz mi?

4. Toprak altı genel zararlılarını öğrendiniz mi?

5. Gelengi zararlarını öğrendiniz mi?

6. Tarla faresi zararını öğrendiniz mi?

7. Nematodları öğrendiniz mi?

8. Danaburnunun zarar Ģekli ve mücadelesini öğrendiniz mi?

9. Ambar zararlılarını öğrendiniz mi?

10. Khapra böceğinin önemini kavradınız mı?

11. Bruchusları (baklagil tohum böcekleri) öğrendiniz mi?

12. Ambar zararlıları ile kimyasal mücadeleyi öğrendiniz mi?

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDĠRME

62

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI

1 Bitkileri Yemek, Sapları Kesmek

2 Isırıcı Çiğneyici

3 Kemirmek, Kesmek, Kirletmek

4 Çinko Fosfür

5 Arka Ayakları Üzerinde Durup

Beslenmeleri, Etrafı Gözetlemeleridir

6 Süt, Sarı Olum

7 Kabuk, Kabuk

8 % 20’sinde

9 Ġmha

10 Kanat, Antenleri

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI

1 Kuyruk, Gözler

2 Mekaniksel

3 Nematosid, Nematod

4 3 Hafta, BoĢ Toprak

5 Toprağı Kazmak

6 Kök, Yumrularını

7 Zehirli Yemler

8 35–40

9 Kök Boğazını

10 10–15

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 Kırmızımsı Kahve, Oval

2 Gıdaları

3 Gıda Ortamına, Depodaki Yarık,

Çatlaklara

4 KörelmiĢ

5 Üründe Küflenme, KızıĢma, KokuĢmalar

6 Izgaralar

7 Fasulye, Nohut, Börülce, Mercimekte

8 Un Fabrikaları, Değirmenler, Un

Depolarında

9 Fumigant, Fumigasyon

10 Dichlorvos

CEVAP ANAHTARLARI

63

T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Zirai

Mücadele Teknik Talimatları Cilt 1,2,3,4, Ankara, 1995.

T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, Yaygın Çiftçi Eğitim Projesi, Zirai

Mücadele, Ankara, 1996.

www.tarim.gov.tr

www.tagem.gov.tr

ÖNERĠLEN KAYNAKLAR

http://www.tarim.gov.tr/

http://www.tagem.gov.tr/

64

KAYNAKÇA

T.C. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Zirai

Mücadele Teknik Talimatları Cilt 1,2,3,4, Ankara, 1995.

Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları Bitki Koruma 2, 1995.

YILDIRIM Erol, Hikmet ÖZBEK, Ġrfan ASLAN, DepolanmıĢ Ürün

Zararlıları, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum, 2001.

ÖZBEK Hikmet, ġaban GÜÇLÜ, Rüstem HAYAT, Erol YILDIRIM, Meyve

Bağ ve Bazı Süs Bitkileri Zararlıları, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Ofset Tesisi, Erzurum, 1995.

GÜÇLÜ ġaban, Böcek Sistematiği, Erzurum, 1998.

GÜÇLÜ ġaban, Böcek Morfolojisi ve Fizyolojisi, Atatürk Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum, 1999.

YILDIRIM Erol, Tarımsal Zararlılarla Mücadele Yöntemleri ve Kullanılan

Ġlaçlar, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Tesisi, Erzurum, 2000.

www.tarim.gov.tr

www.tagem.gov.tr

www.ziraat.selcuk.edu.tr

KAYNAKÇA

http://www.tarim.gov.tr/

http://www.tagem.gov.tr/

http://www.ziraat.selcuk.edu.tr/

ORTAÖĞRETĠM PROJESĠ - Sorhocam...Resim 1.3: Tarla faresi 1.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi...

Documents

Transcript of ORTAÖĞRETĠM PROJESĠ - Sorhocam...Resim 1.3: Tarla faresi 1.2.2. Zarar ġekli ve Ekonomik Önemi...