ORTAÖ˚RET0M ASTRONOM0 VE UZAY B0L0MLER0 …...Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Ö˜retim Program1...

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞIOrtaöğretim Genel Müdürlüğü

ORTAÖĞRETİMASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMI

ANKARA-2010

Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı

i

ASTRONOMİ VE UZAY BİLİMLERİ DERSİÖĞRETİM PROGRAMI GELİŞTİRME KOMİSYONU

GENEL KOORDİNASYON

Medine KARAPINAROrtaöğretim Genel Müdürlüğü

Şube Müdürü

Hayriye ARGÜNTalim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

Program Geliştirme Uzmanı

Mustafa ÇAKALİzmir İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı

Komisyon Üyeleri

Öğretim Elemanı

Prof. Dr. Ömer Lütfi DEĞİRMENCİEge Üniversitesi, Fen Fakültesi,

Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü,Astrofizik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Öğretmenler

Yetkin DAR Matematik ÖğretmeniAlpaslan SAĞLAM Matematik ÖğretmeniNeslihan ÇAĞLAR Matematik ÖğretmeniHamdullah CEYLAN Fizik ÖğretmeniYeşim TATLI Program Geliştirme UzmanıNuray SUNAR Ölçme Değerlendirme UzmanıFüsun GÖKKAYA Rehber Öğretmen


ii

İçindekiler1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ………….………...…….……………..………...1

2. Giriş …………………………………………………………….……………….………… 1

3. Programın Genel Amaçları ……………………………………………….………………3

4. Programın Vizyonu ………………………………………………………….…………….3

5. Programın Temel Yapısı ……………………………………………………….…………4

5.1. Programın Ögeleri.....................................................................................................5

6. Programın Kazandırdığı Beceriler ……………………………………………………….5

7. Programın Öğrenme Öğretme Süreci…..…...……………….…………………………...6

8. Programda Kullanılan Aktif Öğrenme Yöntemleri ……………………………….…….7

9. Programın Uygulamasına İlişkin Açıklamalar ………………………………………….8

10. Kitap Yazarı ve Ders Öğretmeninden Beklenenler .……...………………………..…..9

11. Etkinlik Örnekleri ……………………………..…………………………………..……11

12. Programda Kullanılan Semboller …………………………………………………...…19

13. Üniteler ve Önerilen Süreler ………..…………………………………………….……20

14. Kitap Forma Sayısı ………...………………………………………………………...…20

15. Üniteler ..............................................................................................................................21

1.Ünite …………………………………………………………………..….…..........212.Ünite .…………………………………………………………………….…...........273.Ünite ………….…………………………………………………………..…..........384.Ünite ………….………………………………………………………….…...........445.Ünite ……….………………………………………………………………............486.Ünite …….…………………………………………………………………............52

16. Ek Şekiller ……………………………………………………………………………….57

17. Ölçme ve Değerlendirme ……………………………………………………………….70

18. Astronomi Terimleri Sözlüğü ………………………………………………………….86

Kaynakça …………………………………...……………………………………….…........93


1

1. TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları:

Madde 2.

Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;

1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı;Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan vegeliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına veAnayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik; laik ve sosyal bir hukukdevleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranışhâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş birkişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insanhaklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı,yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte işgörme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlukılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak;öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemekve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağıyapmaktır.

2. GİRİŞ

İnsanoğlunun sahip olduğu merak duygusu tüm bilimsel gelişmelerin temelinioluşturmuştur. Çağları değiştiren her türlü buluş ile bugün gelinen teknolojik gelişmeler bumerak duygusuyla ortaya çıkmıştır. İnsanoğlunun uzayı merak etmesi, “Evrende yalnızmıyız?”, “Başka yerlerde de hayat var mıdır?”, “Dünyanın ötesi nasıldır?”, “Evren nasıloluştu?” gibi sorulara cevap araması bugün de bilimin temel araştırma konularını oluşturur.

Temel fen bilimleri ve bunlara dayalı olarak gelişen modern teknoloji, dünyamızınçehresini değiştirmekte; geliştirilen sanayileşme teknikleri, ulaşım ve haberleşmede yeniyöntem ve araçlar ülkelerin gücünü ve zenginliğini hızla artırmaktadır. Gelişen modernteknoloji insanın sadece maddi hayat şartlarını değiştirmekle kalmamakta, insanın düşünce vekültürel hayatını da etkilemektedir. Gençlerin bu değişimlere uyum sağlayabilecek tarzdayetiştirilmeleri için öğretim programları yeni baştan ele alınmaktadır. Bu nedenle öğretimprogramlarının, günümüz koşulları ile geleceğin ihtiyaçları dikkate alınarak gözdengeçirilmesi ve bu yönde geliştirilmesi gerekmektedir.

TÜBİTAK’ın, Türkiye’deki 15-24 yaş arasındaki gençlerimizin bilim okuryazarlığınıölçmek için yaptığı bir saha araştırmasının sonuçları, Türk gençliğinin ilgisini en çok çekenkonuların “İnternet” ve “astronomi” olduğunu ortaya koymuştur. Geniş kapsamlı bir bilim


2

dalı olan Astronomi, gök cisimlerinin, evrenin yapı ve evrimini araştıran, gözlemsel vekuramsal çalışmalardan yararlanan bir bilim dalı olarak ifade edilebilir. Astronomide zamaniçerisinde meydana gelen gelişmeler hem diğer bilimlerin gelişimine hem de günlükyaşamımıza önemli katkılar sağlamaktadır. Coğrafi koordinatların ölçümü ve kullanımı,haritacılık ve zaman tespiti gibi konular, temel olarak astronomik gözlemlere dayanır.Gezegenlerin hareketlerinin anlaşılabilmesi ile Güneş ve diğer yıldızların ışınımlarınıaçıklamak üzere yapılan astronomik gözlem ve kuramsal çalışmalar sayesinde fizik vematematikte önemli gelişmeler sağlanmıştır.

Astronomi, günlük yaşam deneyimlerimizin ve yeryüzündeki laboratuvar koşullarındaoluşturamayacağımız doğal ortamları gözlemeye ve bunları açıklamaya çalıştığından,astronomi eğitimi öğrencilerin bilimsel düşünme yeteneğinin gelişmesine olanak sağlamaktanbaşka, her konuda çok büyük ölçekler (büyüklük, sıcaklık, basınç, manyetik alan vb.) ileilgileniyor olması nedeniyle de öğrencilerin Yer (Dünya) ile sınırlı olgu ve olaylara dahageniş bir açıdan bakabilme yeteneği kazanmalarına da yardımcı olur. Ayrıca, toplumlarınbilimsel gerçeklere yönlendirilmesi açısından astronomi mükemmel bir eğitim aracıdır. Kişiyedoğru ve mantıklı düşünmeyi en etkin bir şekilde öğreten bilim dallarından biri olmasınedeniyle birçok gelişmiş ülkede astronomi ve uzay bilimleri dersi okutulmaktadır. Örneğin,Çin, Macaristan, İngiltere, Portekiz ve Brezilya’da, astronomi ve uzay bilimleri ile ilgilikonular ya bağımsız bir ders olarak, ya da coğrafya, veya fizik dersleriyle ilişkilendirilerekilköğretimden itibaren okutulmaktadır.

Ülkemizde ise Tanzimat Döneminden sonra okutulmaya başlayan astronomi bilgileri,1937’ye kadar bağımsız bir ders olma özelliğini korumuştur. Bu tarihten sonra, 1974 yılınakadar matematik dersi içinde birkaç haftalık bölüm hâlinde okutulan astronomi bilgileri, 1974yılında seçmeli olarak yeniden bağımsız bir ders hâline getirilmiştir. Ortaöğretimkurumlarında seçmeli olarak okutulan ders için 1996 yılında “Astronomi ve Uzay Bilimleri”isimli ders kitabı yazılmıştır. Aynı tarihlerde dersin programı da yayımlanmış ancak programdersin genel amaçlarını açıklamaktan ileriye gidememiştir.

Ortaöğretimin yeniden yapılandırılması çalışmaları çerçevesinde; haftalık dersçizelgelerine paralel olarak bilimsel ve teknik gelişmeler ışığında, toplumun ihtiyaçları vebeklentileri de dikkate alınarak öğretim programları kademeli olarak yenilenmeyebaşlanmıştır. Bu kapsamda öğretim programları hazırlanırken eğitim bilimlerindeki gelişmelerde dikkate alınarak üniversitelerle iş birliği içinde, yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı, çokluzekâ kuramı, yaşam boyu öğrenme, çok yönlü düşünce stratejileri, eleştirel düşünme veöğrenci merkezli öğrenme teorilerini benimseyen kavram ve yaklaşımlar dikkate alınmıştır.

Seçmeli ders olarak okutulacak olan Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi ÖğretimProgramı astronomi ve eğitim bilimleri alanındaki gelişmeler doğrultusunda yenidenhazırlanmıştır.


3

3. PROGRAMIN GENEL AMAÇLARI

Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nın genel amaçları şunlardır:1. Astronomi bilimine karşı toplumu bilinçlendirmek2. Bilimsel yöntemler kullanarak öğrencilere, bilimsel olaylara merak duygusu

uyandırmak3. Günlük hayatta karşılaşılan bazı problemlere temel bilimler açısından yaklaşmayı

öğretmek4. Özellikle matematik ve fizik alanında edinilen kuramsal kavram ve problem çözme

becerilerini astronomik olaylara uygulamak5. Öğrencilere, temel bilimlerin en eskisi olan astronomi biliminin tarihsel gelişimini

öğretmek6. Öğrencilere, bilimsel araştırma ve inceleme alışkanlığı kazandırmak, sonuçlar

hakkında yorum yapma yeteneğini geliştirmek7. Yaratıcılık ve bilimsel düşünme yeteneğini geliştirmek8. Üç boyutlu düşünebilme yeteneğini geliştirmek9. Konum ve zaman arasındaki ilişkinin kavranmasını sağlamak10. Astronomi ile ilgili hızlı teknolojik gelişmeler ve bunların temel bilimlerle nasıl

etkileştiğini öğretmek11. Evrende, dünya dışında yaşamın var olup olmadığı hakkında gerçekçi ve bilimsel

temellere dayanan fikirleri kazandırmak12. Araştırma, okuma ve tartışma aracılığıyla öğrencilerin, yeni bilgileri yapılandırma

becerileri kazanmalarını sağlamak13. Kişisel kararlar verirken uygun bilimsel süreç ve ilkeleri kullanmalarını sağlamak

4. PROGRAMIN VİZYONU

Türk Dil Kurumu, bilimi; “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen,deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenlibilgi” olarak tanımlamaktadır. Bilimsel düşünebilen birey; iyi bir araştırmacı ve gözlemcidir,akılcıdır ve evrensel düşünür, merak eder ve sorgular, yaratıcı ve gerçekçidir, somut verilerışığında sonuçlar ortaya koyar.

Bilim ve eğitim, olumsuzluklara çözüm üretebilmek amacıyla birbirleriyle ilişki içindeolmak durumundadır. Bireyleri yaratıcı, soruşturmacı ve aktif kılmak ise bilimin eğitime dâhiledilmesiyle mümkündür. Bilimlerin en eskisi olan astronomi, bütün bu zihinsel süreçlerikullanarak bireye “bilimsel düşünme” becerisi kazandırır ve bireyin evren hakkındaçıkarımlarda bulunabilecek düzeye gelmesini sağlar.

Öte yandan astronominin diğer bilimleri öğrenmeyi kolaylaştırdığı bilinen birgerçektir. Astronomik gözlemlerle elde edilen bilgilerin açıklanması ve yorumlanmasındamatematik ve fizik yasalarından, gök cisimlerinin yapısını oluşturan madde ve elementleriaraştırma konusu olduğunda kimyadan, bir gök cismi olan Dünya’nın oluşumu hakkındajeoloji ve jeofizikten, evrende hayatın varlığının incelenmesi problemlerinde biyolojiden,gözlem yerinin tespiti, enlem ve boylam (meridyen) değerlerinin bulunması vekullanılmasında topografya ve coğrafyadan yararlanılır. Ayrıca, astronomik gözlemlerdesabır, dikkat, moral ve heyecan önemli birer vasıftır. Bu nedenle astronomi gözlemciye aithataların incelenmesinde psikoloji ve fizyoloji bilimine konu olur ve bu bilimlerdenyararlanır. Astronomi ve uzay bilimleri ile diğer temel bilimler ve teknoloji arasında çiftyönlü bir iletişim mevcuttur. Astronomi ve uzay bilimlerini öğrenmek kişiye pek çok pratikyarar sağlarken hayatı ve evreni anlamada da etkin bir rol oynar.


4

Görünür evrende yaklaşık 200 milyar galaksi ve 1019 tane Güneş benzeri yıldızınolduğu tahmin edilmektedir. Dünya, bu sonsuzluğun içinde insanların algılayabildiği türdenbir yaşamın sürdüğü, şimdilik, bildiğimiz tek gezegendir ve sonsuzluğun içinde küçücük biryer kaplamaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında, bu programın bireylere kazandırmayıhedeflediği diğer bir kazanım da Dünya’nın uzayda kapladığı yerin küçüklüğü yanındaevreninin ne kadar büyük olduğunu kavratabilmektir. Bunları kazanan birey, olaylara çokdaha geniş bir açıdan bakabilir ve daha sağlam yorum yapabilir.

Sonuç olarak bu programın vizyonu; öğrenciye, bilimsel düşünme becerisikazandırmak, Dünya ve insanın evrende çok küçük bir yer kaplıyor olmasına karşınsahip olduğu üstün yetenekleri sayesinde, evreni ve bileşenlerini her yönüyle tanımayacesaret edebilmesinin önemini vurgulamak ve kavratmak, temel astronomik bakışaçısını kavratmak, fizik ve matematik bilgisini somut olaylar karşısında kullanabilmeyeteneği kazandırabilmek ve uzay bilimleri ile ilgili teknolojik yenilikleri bilmelerinisağlamak olarak özetlenebilir.

5. PROGRAMIN TEMEL YAPISI

Son yıllarda bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler hayatımızın her alanında köklüdeğişiklikler yapılmasını zorunlu kılmış, eğitim sistemi de bundan payına düşeni almıştır.Eğitim sistemini çağın gereklerine cevap verecek şekilde düzenlemek için yapılan çalışmalarhâlen devam etmektedir. Program yeni geliştirilen ilköğretim programlarında olduğu gibiyapılandırmacı yaklaşım temel alınarak hazırlanmıştır.

Yapılandırmacı eğitim anlayışının temelinde öğretme değil, öğrenme vardır. Bukurama göre tüm öğrenmeler zihinde belli bir yapılandırma sonucu oluşur ve bilgiyi temeldenkurmaya dayanır. Kısaca birey, öğrenmeyi kendisine sunulan biçimiyle değil, zihnindeyapılandırdığı biçimiyle oluşturur. Özünde öğrenenin bilgiyi yapılandırması ve uygulamayakoyması vardır. Bilgi transfer edilir, geliştirilir, yorumlanır ve yeniden yapılandırılır. Bueğitim modeli tüm bunlara fırsat tanıyacak niteliktedir. Yapılandırmacı anlayışın uygulandığıortamlarda öğrenciler daha fazla sorumluluk alır ve etkin olur. Böylece öğrenme sürecindeöğrenci; çevresiyle daha fazla etkileşimde bulunur, kendisini daha çok ifade eder, problemçözme becerisi ve yaratıcılığı gelişir.

Yapılandırmacı eğitim sisteminde öğrenmenin kalıcılığını sağlamak esastır. Öğrenen,etkin rol alır ve öğrenme sürecine okuma, dinleme, tartışma, sorgulama, fikir alışverişindebulunma, fikirlerini savunma, hipotez kurma, proje ya da tasarım oluşturma gibi etkinliklerleaktif olarak katılır. Öğrenen, tüm bunları önceki yaşantılarından ve değer yargılarından yolaçıkarak yapar ve yeni bilgileri içselleştirir. Bu süreçte birey çevresiyle etkileşimde bulunur.Öğreneni aktif yapan bu modelde iş birliğine dayalı öğrenme, aktif öğrenme ve problemedayalı öğrenme yöntemlerinden yararlanılırken öğretmen de bilgiyi hazır bir şekilde sunandeğil, gerekli eğitim ortamını hazırlayan danışman durumundadır. Yapılandırmacı eğitimmodelinde kullanılan iş birliğine dayalı öğrenme, aktif öğrenme ve probleme dayalı öğrenmeyöntemleri öğretimin nasıl yapılacağını açıklayarak yapılandırmacı düşüncelerin sınıfortamında uygulanmasını mümkün kılar.

Tüm dünyada öğrenme ve öğretme anlayışının değişmesi, bilim ve teknolojiden eğitimsisteminde en üst düzeyde yararlanılması, öğrenenin merkeze alınarak pasifliktenkurtarılması, bireysel farklılıkların göz önünde bulundurulması ve öğrenilenlerin yaşamauyarlanabilmesi programda yapılandırmacı eğitim anlayışının benimsenmesinin önemligerekçelerindendir.


5

5.1 Programın Ögeleriİçerik, program yapılandırılırken Ünite/Konular şeklinde yapılandırılmıştır. Ayrıca

Ünite/Konularda belirtilen içeriğin öğrencilere edindirilmesine yönelik “Kazanımlar”,kazanımlara yönelik “Açıklamalar” ayrıca öğrenme öğretme sürecinde öğretmenlere yolgöstermek, rehber olmak için kazanımlara yönelik “Etkinlik İpuçları” verilmiştir. Programuygulanırken “Açıklamalar” bölümünde yer alan uyarılar, sınırlamalar, ders içi, ders dışıilişkilendirmeler göz önünde bulundurulmalıdır. Burada yer alan ölçme değerlendirme sadeceo kazanıma yöneliktir ve öneri niteliği taşır. Öğretmen ölçme değerlendirmeyi kendi dersişleyişine göre kendisi belirlemeli ve yapmalıdır.

Programda yer alan “Etkinlik Örnekleri” ders işlenişinde öğretmenlere örnek olmasıamacıyla hazırlanmıştır. “Etkinlik Örnekleri” ders planı şeklinde de düşünülebilir. Bunlarörnek olarak hazırlanmış olup öğretmenler kendi ders planlarını buradaki örneklere görekendileri hazırlamalıdır.

Programda bilimsel dil birliğinin sağlanabilmesi için “Astronomi Terimler Sözlüğü”verilmiştir.

Ayrıca öğretmenlerin yararlanabilmesi için astronomi ve uzay bilimleri ile ilgiliinternet sitelerinin adreslerinden örnekler verilmiştir. Derslerin işlenişinde öğretmen busitelerden yararlanabilir. Tüm bunların ışığında program 6 üniteden oluşturulmuştur.

1. Ünite: Astronominin Tanımı ve Gelişimi2. Ünite: Evreni Tanıyalım3. Ünite: Kon Düzenekleri ve Günlük Hareket4. Ünite: Güneş, Ay ve Gezegenlerin Görünür Hareketleri5. Ünite: Zaman ve Takvim6. Ünite: Uzay Bilimleri ve Uzay Çalışmaları

Bu ders; seçmeli ders olarak haftada 2 ders saati uygulanmak üzere hazırlanmıştır.

6. PROGRAMIN KAZANDIRDIĞI BECERİLER

Bilimsel yöntem, problemlerin çözümünde ya da bu amaçla yapılan çalışmalarda akılyürütme, bilimsel bilgi ve verileri kullanma sürecidir. Bilimsel yöntem, problemlerin bilimselolarak çözülmesini, gözlenen olaylara mantıksal yaklaşımı içeren bir süreci kapsar ve farklıişlem basamaklarından oluşur. Bilimsel yöntem kullanarak bilgiye ulaşma ve bilgi üretmebecerileri, bilimsel süreç becerileri olarak adlandırılabilir (Arslan, A., Tertemiz, N., 2004).

Astronomi ve uzay bilimleri dersi öğretim programı ile öğrencilere kazandırılmasıamaçlanan bilişsel, duyuşsal ve psikomotor beceriler aşağıda sıralanmıştır.

A) Bilişsel Beceriler1. Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanabilme2. Eleştirel düşünme3. Yaratıcı düşünme4. Problem çözme5. Analitik düşünme6. Üç boyutlu düşünebilme7. Bilgi teknolojilerini kullanma8. Girişimcilik9. Akıl yürütme10. İletişim


6

11. Farkında olma12. İlişkilendirme13. Grafik yorumlama14. Teknolojiyi kullanma15. Objektif olma16. Gözlem yapabilme17. Tahmin edebilme18. Soru sorabilme19. Açıklama yapabilme20. Planlama yapabilme21. Araştırma yapabilme22. Kıyaslayabilme23. Eleştirel düşünebilme24. Sorgulayabilme

B) Duyuşsal Beceriler1. Öz güven duyma2. Araştırmadan zevk alma3. Merak etme4. Proje hazırlamaya istekli olma5. Yeteneklerinin ve ilgi alanlarının farkına varma6. Sorumluluğunu geliştirme7. Sabırlı olma8. Kendini sorgulama9. Özen gösterme10. Yardımlaşmayı isteme11. Tartışmayı isteme12. Kendini motive etme13. Problemlere karşı duyarlı olma14. Takdir etme15. Gerçekliklere uyum sağlayabilme16. Esnek olma17. Kanıtlara saygı duyuş18. Risk alabilme

C) Psikomotor Beceriler1. Etkinliklerle ilgili araçları kullanabilme2. Maket ve model yapabilme3. Maket ya da modelini tanıtıp sunabilme4. Laboratuvar araçlarını kullanarak deney yapabilme

7. PROGRAMIN ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİ

Öğretim programının oluşturulma sürecinde; mevcut Astronomi ve Uzay BilimleriDersi Öğretim Programı ve ders kitapları, 9. sınıf matematik, fizik, kimya, biyoloji vecoğrafya programları; fen ve teknoloji dersi, 5. sınıf beşinci ünite “Dünya, Güneş ve Ay”, 7.sınıf, yedinci ünite “Dünya ve Evren, Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi” konularıincelenerek yapılandırılmıştır. Bu çerçeve güncel bilgilerle zenginleştirilerek öğrencininönceki kazanımlarıyla ilişkilendirmesine olanak sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.


7

Program; dersin işlenişi sırasında kazanımların öğrenciye doğrudan sunulması yerine,öğrencinin bunları zihninde belli bir şemaya oturtmasına olanak verecek şekildedüzenlenmiştir. Kimi zaman okul dışı etkinliklerle öğrencinin gözlem ve araştırma yaparakelde ettiği verileri çeşitli yöntemlerle (poster, sunum, slayt, gözlem formu doldurma, maketoluşturma vb.) sınıfta sunmasına olanak sağlamıştır.

8. PROGRAMDA KULLANILAN AKTİF ÖĞRENME YÖNTEMLERİ

A. Kavram AğıÖğrencilerin, öğrendiklerini gözden geçirmelerini ve öğrendikleri arasında ilişki

kurmalarını sağlar. Uygulamadan önce konunun ana kavramları ya da belli başlı düşünceleriküçük kartlara yazılır ve kartlar rastgele öğrencilere dağıtılır. Öğrencilere, düşünmeleri vekarttaki kavram ya da fikirle ilgili bildiklerini hatırlamaları için biraz süre tanınır.Daha sonra öğrenciler ayağa kalkar ve birbirleriyle kartları değiştirirler. Amaç her öğrencininhakkında konuşabileceği bir kartı elde etmesidir. Sonunda öğrencilerden biri elindeki karttayazılı kavram ya da düşünce hakkında konuşmaya başlar. Onu, kendi söyleyeceklerininönceki konuşulanlarla ilgili olduğunu ya da o söylenenlere katılmadığını düşünen öğrencilerinkonuşmaları izler. Böylece tüm öğrencilere öğrenilenler hakkında düşünme ve konuşma fırsatıverilmiş olur.

B. Hızlı TurÖğrencilerin belli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden geçirmelerini

sağlar. Önce konu ya da soru verilir. Öğrenciler ne söyleyeceklerini düşünürler. Sonraöğrencilerden biri başlangıç yapar ve diğerleri sırasıyla konuşmaya başlar. Konuşanlar dahaönce söylenmiş bir şeyi tekrar edemezler. Söyleyecek bir şeyi olmayan öğrenciler “Geçiniz”der ve sıra bir sonraki öğrenciye gelir. Hızlı tur, her öğrenciye konuşma fırsatı verir ve bütünsınıfta ilgi uyandırır. Öğrenciler söylenmemiş bir şeyi söylemek zorunda olduklarındankonuşulanları dikkatlice dinlerler. Çekingen öğrencilere konuşma fırsatı verilir. Öğrencilerkonuşup konuşamayacaklarına kendileri karar verir. Bu da onları yaşamlarıyla ilgili kararalmaya hazırlar.

C. Soru Ağıİşlenen konunun ana kavramlarının ve ana düşüncelerinin netleştirilmesinde

kullanılır. Uygulanması sırasında yer alan işlemler şunlardır:1. Tahtaya ya da kâğıda boş bir ağın çizilmesi ve ağın ortasına konunun yazılması2. Öğrencilerin, işledikleri konuyu gözden geçirmeleri ve iyi anlamadıkları noktaları ya

da yanıtlanmasını istedikleri noktaları çıkarmaları3. Soruların birbirleriyle ilişkilerine göre ağa yerleştirilmesi4. Her bir sorunun yanıtlarının sınıfça ya da küçük gruplarda tartışılarak saptanması ve

ilgili sorunun yanına yazılması

Ç. Senaryo (Örnek Olay)Gerçek olaylardan yola çıkılarak ya da gerçeğe benzetilerek geliştirilen anlatımdır.

Küçük öykücükler ya da birkaç kişi arasında geçen konuşmalar şeklinde olabilir. Örneğin;coğrafyada bir yerden diğerine hızla gitmek isteyen kişi; tıpta hastalıklar; eğitimde sınıftaolup bitenler; hukukta suçlular; yabancı dil derslerinde iki kişi arasında geçen telefongörüşmeleri; biyolojide canlıların yaşamı; istatistikte zar ya da yazı-tura olasılıkları ile ilgilisenaryo üretilebilir. Senaryo aracılığı ile gerçek dünya sınıfa getirilir. Öğrencilere bir problemüzerinde düşünme, öğrendiklerini gerçeğe uygun durumlarda kullanma, bilgi eksikliklerinifark etme ve onu geliştirmek için araştırma yapma fırsatları verilir. Senaryo üzerinde çalışan


8

öğrenciler, çözümleme, sentezleme, değerlendirme, karar verme vb. birçok üst düzeydüşünme sürecini harekete geçirirler.

Senaryonun olumlu etkileri araştırmalarla da kanıtlanmıştır. Senaryo kullanılansınıflardaki öğrencilerin özellikle anlama ve kavramları uygulamada anlatım yöntemlerikullanılan sınıflardan daha başarılı olduğu ortaya çıkarılmıştır (Watson, 1975).

9. PROGRAMIN UYGULAMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

1. Astronomi ve uzay bilimleri dersi, seçmeli ders olup bir ders yılı süresince haftada iki saatolarak okutulur.

2. Programın uygulamasında asıl olarak öğrenciye bilimsel düşünce kavramının öğretilmesi,gözlem ve deneyin bilimsel açıdan öneminin kavratılması amaçlandığından, programınuygulaması sırasında çevre üniversitelerin Fizik ya da Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümleriile yapılacak iş birliği, öğrencilerin, bu bölümlerde çalışan öğretim üyeleri ile tanışarakçalışmaları hakkında bilgi edinmeleri ve mümkün olduğu takdirde öğrencilerin birgözlemevini ziyaret etmeleri sağlanmalıdır.

3. Her öğrencinin kendine ait bir ürün dosyası olmalıdır. Yıl içinde hazırlanan etkinlikler,araştırma, proje ve sunumlar bu dosyada saklanmalı; başarılı ve özgün çalışmalar hazırlayanöğrenciler ödüllendirilmelidir.

4. Etkinliklerde, kazanımlara yardımcı olabilecek uygun görsel, işitsel ve basılımateryallerden olabildiğince yararlanılmalıdır. Özellikle, öğrencilerin bir gök atlasıedinmeleri konusunda gerekli tedbirler alınmalıdır.

5. Bazı etkinlikler, verilerin bilimsel olarak değerlendirilmesine dayanmaktadır. Öğrencilerinverileri kullanarak grafik çizme, bir grafiği okuyabilme, grafikten yararlanarak aradeğerhesabı yapabilme konusunda deneyim kazanmaları istenmektedir. Öğretmenler, bu türetkinliklerin amacına ulaşması için özel bir çaba göstermelidirler.

6. Dersin okutulacağı okullara, küçük de olsa bir teleskop alınması yönünde çaba gösterilmeli,bu teleskop ile öğrencilere, gökyüzü gözlemleri yapmalarına olanak sağlanmalıdır.

7. Etkinlikleri planlarken bir sonraki haftanın etkinlikleri dikkate alınarak planlama yapılması,öğretmen ve öğrencilerin hazırlığı açısından önemlidir. Programdaki etkinliklerden bazılarıbirkaç haftayı kapsayan gökyüzü gözlemlerine dayalı olduğundan bu etkinlikler için öncedenplanlama yapmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır.

8. Özellikle sınıf içi tartışma şeklindeki etkinliklerde özgür ve demokratik bir ortamyaratılmalı, her öğrencinin düşüncesini ifade edebilmesine önem verilmelidir.

9. Dersi okutacak öğretmenler, okullarında bir Astronomi ve Uzay Bilimleri Kulübükurulması ve öğrencilerin bu kulübe üye olmaları konusunda çaba göstermelidirler.

10. Öğretmenler, öğrencilerin yapacakları etkinliklerde sınırlamalarda bulunmamalı, onlarınözgür düşünceleri ile kendilerini keşfetmelerine fırsat vermelidir.

11. Astronomi ve uzay bilimleri dersini okutmak üzere, üniversitelerimizin Astronomi veUzay Bilimleri Bölümlerinden mezun olanlar arasından “Astronomi Öğretmeni” ünvanlı


9

branş öğretmeni ataması yoktur. Bu sağlanıncaya kadar dersi okutmakla yükümlü olanöğretmenlere hizmet içi eğitim verilmelidir.

12. Öğretmenler, astronomi ve uzay bilimleri alanına katkısı olan Türk bilim adamlarının veülkemizde bu konuda yapılan çalışmaların tanıtılmasına özen göstermelidir.

13. Öğretmenler, öğrencilere Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesiyle ulusal ve kültüreldeğerlerimiz hakkında yol gösterici olmalı, onların yüksek ahlaklı, sorumluluk sahibi veduyarlı birer yurttaş olmaları konusunda gereken özveriyi göstermelidirler.

14. Konular işlenirken ders içi ilişkilendirmelerin daha sağlıklı yürütülmesi için, özelliklematematik ve fizik öğretmenleriyle iş birliği içinde olunmalıdır.

15. Programda bilimsel dil birliğinin sağlanabilmesi için, öğretmen ve öğrencilerin astronomive uzay bilimlerine ait terim ve kavramları doğru bir şekilde öğrenmelerine dikkat edilmelidir.Bu amaçla programın sonuna “Astronomi Terimler Sözlüğü” eklenmiştir.

10. KİTAP YAZARI VE DERS ÖĞRETMENİNDEN BEKLENENLER

Kitap yazarı ve ders öğretmeninin yapması gereken ilk iş, program kitabını dikkatli birşekilde incelemek olmalıdır. Program; amaçları, vizyonu, öğrenme-öğretme süreçleri veölçme-değerlendirme boyutu açısından bir bütün olarak ele alınmalıdır. Bu bölümlerbirbirinden ayrılamaz bir süreç içinde yapılandırılmıştır. Ayrıca kaynakça kısmı da yazar veöğretmenin başvurabileceği zengin bir arşiv niteliğindedir.

A) Öğretmenden BeklenenlerDersi verecek öğretmenlerin astronomi ve uzay bilimleri mezunu olması tercih edilen

bir durumdur. Ancak bu bölümden mezun öğretmeni olmayan okullarda öncelikle fiziköğretmeni, bu da mümkün değilse matematik öğretmeni tercih edilmelidir.

Etkinliklerin pek çoğu öğrencinin önceden hazırlanıp gelmesini gerektirdiği içinöğretmen, işlenecek dersten önce gerekli hazırlıkları yaptırmalıdır. Ayrıca öğretmen mevcutetkinliklerle kendini sınırlamayıp bulunduğu bölgenin koşullarına uygun başka etkinliklerdüzenlemelidir.

Ülkemizin çeşitli yerlerinde gözlemevleri, astronomi kulüpleri ve astronomik teleskopyapım kulüpleri bulunduğundan öğretmen, öğrencilerin böylesi yerleri görüp incelemelerinisağlayacak şekilde geziler düzenleyebilir. Ayrıca kendi okulunda astronomi ve gözlem kulübükurulmasını teşvik etmelidir.

B) Kitap Yazarından BeklenenlerKitap yazarı, program kitabını inceleyerek ders kitabının yazımı aşamasında

programda yer alan kazanımlara, açıklamalara ve sınırlılıklara bağlı kalmalıdır.Kitap, öğrencilerin ilgisini çekecek ve konuları daha anlaşılır hâle getirecek şekilde

resimlendirilmeli, uygun çizimlerle zenginleştirilmelidir. Görselliğin artırılması konularındaha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Astronomi ile ilgili çok sayıda kaynağa ulaşmakmümkün olduğundan kitap yazarı görselliği sağlama konusunda çok fazla sıkıntıyaşamayacaktır.

Kitapta mümkün olduğunca fazla ve alternatifli etkinliklere yer verilmelidir. Böyleceöğrencilerin konuyu daha iyi pekiştirmesi ve günlük yaşantısında öğrendiklerini kullanmasınaolanak sağlanmış olur.


10

Astronomi ve uzay bilimleri ile ilgili pek çok İnternet sitesi bulunmaktadır. Busitelerin bazılarında amatör gök bilimcilerin çektiği resimler yayınlanmaktadır. Öğretmen,isteyen öğrencilere bu sitelerin adreslerini vererek onların ufuklarını geliştirebilir. Aşağıdabazı sitelerin adresleri verilmiştir:

1) http://www.aerospaceed.org

2) http://astro.unl.edu/

3) http://www.astrosociety.org/education.html

4) http://www.astrosociety.org/education/publications/tnl/14/14.html

5) http://www.astrosociety.org/education/publications/tnl/51/astrobiology1.html

6) http://nssdc.gsfc.nasa.gov/

7) http://nssdc.gsfc.nasa.gov/photo_gallery/

8) http://www.nasa.gov/audience/foreducators/index.html

9) http://www.atmturk.org/index.php/Main_Page

Türkiye’deki Astronomi Bölümleri ile Gözlemevlerinin Adresleri

1) http://www.tug.tubitak.gov.tr/

2) http://astronomy.ege.edu.tr

3) http://astronomy.science.ankara.edu.tr/

4) http://rasathane.ankara.edu.tr/

5) http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/

6) http://physics.comu.edu.tr/caam/caam.html

7) http://www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/astronomy.html

http://www.aerospaceed.org

http://astro.unl.edu/

http://www.astrosociety.org/education.html

http://www.astrosociety.org/education/publications/tnl/14/14.html

http://www.astrosociety.org/education/publications/tnl/51/astrobiology1.html

http://nssdc.gsfc.nasa.gov/

http://nssdc.gsfc.nasa.gov/photo_gallery/

http://www.nasa.gov/audience/foreducators/index.html

http://www.atmturk.org/index.php/

http://www.tug.tubitak.gov.tr/

http://astronomy.ege.edu.tr

http://astronomy.science.ankara.edu.tr/

http://rasathane.ankara.edu.tr/

http://www.istanbul.edu.tr/fen/astronomy/

http://physics.comu.edu.tr/caam/caam.html

http://www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/astronomy.html


11

11. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ

ETKİNLİK ÖRNEĞİ 1

DERS : Astronomi ve Uzay Bilimleri

ÜNİTE : Astronominin Tanımı ve Gelişimi

KONU : İnsan Gözünün Algılayamadığı Işınlar

KAZANIMLAR : İnsan gözünün algılayamadığı diğer ışınları tanır.

BECERİLER :Araştırma yapabilme, ilişkilendirme, tahmin edebilme, merak etme

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER : İnternet, kağıt, kalem

ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ

Öğrenciler beşer kişilik gruplara ayrılır. Her grup görünür ışık dışındaki ışınlar vebu ışınların nerelerde kullanıldığını araştırır. Araştırma sonuçlarını sınıfa sunar. Daha sonradalga boylarını gösteren boş bir çizelge tahtaya çizilir. Öğrenciler araştırdıkları ışınları vekullanım alanlarını çizelgede uygun yere yerleştirir ve bu ışınlar ile ilgili astronomi çeşidini(radyo astronomi, kızıl öte astronomi vb.) belirtir (bk. Şekil 1).

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

İnsan gözünün algılamayadığı ışınları dalga boylarına göre sıralayınız.


12

Şekil 1


13



ÜNİTE : Evreni Tanıyalım

KONU : Yıldızların Evrimi

KAZANIMLAR :Kara delik kavramını açıklar.

BECERİLER : Türkçeyi doğru ve etkili kullanabilme, analitik düşünme, üç boyutludüşünebilme, akıl yürütme, kıyaslayabilme, soru sorabilme, merak etme, kanıtlara saygıduyuş,maket ve model yapabilme

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER : Bez parçası, sünger, kalem, bilye, kütleleri farklıcisimler


Esnek bir bez üzerine, eşit aralıklı, paralel, yatay ve dikey doğrular çizilir ve sertolmayan kalın bir sünger bez ile düzgün şekilde kaplanarak iki boyutlu bir uzay temsil edilir.Sünger üzerine büyüklük ve ağırlıkları farklı olan çeşitli cisimler konularak iki boyutlu uzayınnasıl eğrildiği gözlenir. Öğrenciler, küçük bir bilyeyi, her seferinde farklı hızlarla olmak üzere(uzayın eğrilmiş bölgesinin) esnek bezin kenar kısmına doğru yuvarlar ve yuvarlama hızınabağlı olarak bilyenin nasıl bir yol izlediğini gözlemler. Benzer denemeleri, sünger üzerinedaha büyük kütleli bir cisim koyarak tekrarlar ve aşağıdaki sorulara yanıt bulmaya çalışırlar:

1) Yuvarlanan bilyenin hızı arttıkça izlediği yol nasıl değişmektedir?2) Bilyenin, eğrilik çukurundan kurtulup kurtulamayacağı nelere bağlıdır?3) Bilye aynı hızla atıldığında, yolundan sapma miktarı küçük eğrilik çukurunda mı büyükeğrilik çukurunda mı daha fazladır?

Öğrencilerden yukarıdaki soruların yanıtları alınarak bu yanıtlar sınıfla tartışılır. Karadelik kavramı açıklanır.


1.Kütleleleri eşit fakat büyüklükleri farklı olan cisimlerden hangisi uzayı daha çok eğer?

2.Işığın bile kurtulamayacağı eğrilik çukuru olabilir mi?


14



ÜNİTE : Evreni Tanıyalım

KONU : Samanyolu ve Güneş Sistemi

KAZANIMLAR : Samanyolu gök adasını tanır; Güneş sisteminin Samanyolu gökadası içerisindeki konumunu belirtir.

BECERİLER : Grafik yorumlama, analitik düşünme, üç boyutlu düşünebilme, akıl yürütme,kıyaslayabilme, soru sorabilme, merak etme, kanıtlara saygı duyuş, maket ve modelyapabilme, özen gösterme, sorgulayabilme, etkinliklerle ilgili araçları kullanabilme.

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER : Ölçekli kâğıt, kalem, fotoğraf, slayt, CD


Öğrencilerden ölçekli kâğıda yapılacak çizimde çapı 60 cm olan kâğıt 6 eşparçaya ayrılır, her bölümde Güneş’ten 10 kat uzaklaşıldığı düşünülerek Güneş sistemininşekilleri çizilir. Daha sonra Güneş sistemimizin de içerisinde bulunduğu Samanyolu gökadasının üstten ve yandan görünümü çapı 50 cm olacak şekilde iki ayrı kâğıda çizilerekgösterilir. Öğrenciler Güneş sisteminin yerini işaretledikten sonra Güneş sisteminin çapının nekadar olacağını ( 1 / 1000 ışık yılı ) büyüklüğünü dikkate alararak tahmin ederler. Buölçeklere göre Dünya’ya Güneş’ten sonra en yakın yıldızın Güneş sistemine 4.2 ışık yılıuzaklıktaki Proksima olduğu belirtilir. Bu çizimlerden esinlenerek yıldızların yarısındanfazlasının çoklu yıldız sistemleri olmalarına karşın niçin onları tek yıldızmış gibi gördüğümüzaçıklanır (bk. Şekil 2, Şekil 3, Şekil 4).


Güneş sisteminin Samanyolu gök adası içerisindeki konumu nedir?


15

Şekil 2: Güneş sisteminden uzaklaşarak elde edilen görüntüler.


16

Şekil 3: Samanyolu Gök Adası’nın üstten temsilî görünümü


17

Şekil 4: Samanyolu Gök Adası’nın yandan temsilî görünümü


18



ÜNİTE : Zaman ve Takvim

KONU : Zaman

KAZANIMLAR: Dönemli olarak tekrarlayan her olay ile zamanın ölçülebileceğisonucunu çıkarır.

BECERİLER : Türkçeyi doğru ve etkili kullanbilme, analitik düşünme, üç boyutludüşünebilme, akıl yürütme, kıyaslayabilme, soru sorabilme, merak etme, sabırlı olma, maketve model yapabilme, maket ya da modelini tanıtıp sunabilme, özen gösterme,sorgulayabilme, etkinliklerle ilgili araçları kullanabilme, yardımlaşmayı isteme, problemçözme.

KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER: kâğıt, yapıştırıcı, maket bıçağı


Öğrenciler beşerli gruplara ayrılır. Gruplara bir hafta süre tanınır. Bu bir haftasüresince öğrencilerden bir kum saati yapmaları istenir. Gruplar çalışmalarını yaparkenaşağıdaki basamakları izlemelidir:

1. Çalışma planlanmalı.2. Kum saati ile ilgili araştırmalar yapılmalı.3. Araştırma yapılırken dergiler, kütüphaneler ve internetten yararlanılmalı.4. Edinilen bilgiler doğrultusunda bir kum saati modeli tasarlanmalı.5. Seçilen modelin yapımı ve sunumu ile ilgili görev dağılımı yapılmalı.6. Gerekli malzemeler temin edilmeli.7. Tasarlanan kum saati yapılmalı.8. Çalışmalarda kullanılan kaynaklar belirtilmeli.9. Yapılan tüm çalışmalar bir rapor hâline getirilip sınıfta sunulmalı.10. Görev dağılımına uygun olarak; gruplar sunumlarını yaptıktan sonra öğretmen,kumun tamamen dökülmesi için geçen sürenin “bir kum saati” olarak tanımlandığınıbelirterek gruplardan yaptıkları kum saatlerini kullanarak bir ders süresi ile bir günuzunluğunun kaç kum saati olduğunu ölçmeleri istenir. Ölçüm sonuçlarının doğruluğu testedilir. Daha sonra öğrencilerden çevrelerinde kum saatine benzer olarak ne gibidüzenekler yardımıyla zamanın ölçülebileceği ile ilgili görüşler alınır ve bu görüşlersınıfla paylaşılır.


Dönemli olarak tekrar eden olaylarla zaman nasıl ölçülür? Günlük hayattanörneklerle açıklayınız.


19

12. PROGRAMDA KULLANILAN SEMBOLLER

Sınıf-okul içi etkinlik

Bu sembol, ilgili etkinliklerin ( grup çalışması, çalışmakâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, sunum, tablooluşturma, grafik çizme ve sınıflama, deney yapma, afiş vebroşür hazırlama, film izleme, vb.) sınıf içinde yapılacağınıgösterir

Okul dışı etkinlik

Bu sembol, ilgili etkinliklerin (grup çalışması, gözlemyapma, araştırma, proje çalışmaları vb.) tamamının veya bazıaşamalarının evde, kütüphanede, konuyla ilgili kurum vekuruluşlarda yapılabileceğini gösterir.

[!] Uyarı

Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değerifadelerini, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkatedilmesi gereken noktaları gösterir.

Ders içi ilişkilendirme

Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğerastronomi ve uzay bilimleri dersi ünitelerinin adını, ilgilikazanımlarını ve konularını gösterir.

Diğer derslerle

ilişkilendirme

Bu sembol ilgili ders alanı ile ilişkilendirilebilecek diğerderslerin adlarını ve ilgili kazanımlarını gösterir.

Ölçme ve

değerlendirme

Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecekdeğerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada yazılandeğerlendirme etkinliği bir öneridir. Bunun yerinekazanıma uygun başka ölçme araçları kullanarakdeğerlendirme yapılabilir.

Sınırlamalar

Bu sembol, ilgili ünitede işlenecek konuların sınırlarınıve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir.


20

13. ÜNİTELER VE ÖNERİLEN SÜRELER

ÜNİTENUMARASI ÜNİTELER

KAZANIMSAYISI

SÜRE(DERSSAATİ)

1. ÜNİTE Astronominin Tanımı ve Gelişimi 11 9

2. ÜNİTE Evreni Tanıyalım 15 18

3. ÜNİTE Kon Düzenekleri ve Görünür Hareket 11 13

4. ÜNİTE Ay ve Güneş’in Görünür Hareketleri 9 10

5. ÜNİTE Zaman ve Takvim 8 9

6. ÜNİTE Uzay Bilimleri ve Uzay Çalışmaları 12 13

Genel Toplam 66 72

* Üniteler için verilen ders saatleri öğretmen tarafından şartlara göre ±%10 oranındadeğiştirilerek uygulanabilir.

14. KİTAP FORMA SAYISI

Ders KitabıKitap Boyutu Forma Sayısı

A4 (19,5 cm x 27,5 cm) 9 -13 forma


Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Diğer derslerle ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme Ders içi ilişkilendirme Sınırlamalar

21

15. ÜNİTELER

1.ÜNİTE : ASTRONOMİNİN TANIMI VE GELİŞİMİKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Ast

rono

min

in T

anım

ı

1. Astronominin temel konusunutanır.

Öğrencilere astronomi sözcüğünü duyduklarındazihinlerinde ne gibi çağrışımlar oluştuğu sorulur.Bu çağrışımlar tahtaya yazılır. Bu düşüncelerdenyola çıkılarak öğrencilerin astronomi sözcüğününsözlük anlamının ne olabileceği hakkında fikiryürütmeleri istenir. Bu fikirler doğrultusundaastronominin temel konusunun ne olabileceğikonusunda sınıfça tartışılır.

[!] “Astronomi” teriminin kaynağı vebugünkü anlamına nasıl geldiğindenbahsedilir.

2. İnsan olarak, doğayı, doğalolayları ve bir bütün olarakevreni anlamamızda astronomibiliminin önemini açıklar.

Sınıfta beyin fırtınası yöntemiyle, bilim,bilimsel araştırma ve bilimsel düşüncenin neanlama geldiği, tarih boyunca insanların bilimselaraştırma yapmaya niçin gereksinim duydukları,astronominin bilimin gelişmesindeki katkıları vebilimin insanlığa faydası tartışılır. Öğrenciler,ayrıca, astronomik anlamda bildikleri doğaolaylarını ifade ederler.

[!] “Bilim” ve “temel bilim” kavramlarıaçıklanır. Temel bilimlerin isimleri ve ilgialanları verilir.

[!] Astronominin, en önce gelişen temel bilimolduğu vurgulanır ve bilimsel araştırma vedüşüncenin gelişmesindeki rolü açıklanır.



22

1.ÜNİTE: ASTRONOMİNİN TANIMI VE GELİŞİMİKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Ast

rono

min

in D

oğuş

u

3. Astronominin insanlarıngereksinimleri sonucunda ortayaçıkan en eski bilim dalıolduğunu fark eder.

Günümüzdeki anlamıyla takviminkullanılmadığı eski çağlarda Nil nehri taşarak ekilialanlara zarar veriyordu. Bu zararları azaltmakamacıyla Mısır hükümdarı Firavun, Nil’in taşmazamanlarını en iyi tahmin eden kişiye ödülvereceğini açıklayarak araştırma için uzun bir süreverdi. Öğrencilerden kendilerini Mısırlılar yerinekoyarak bu olayı çözmelerini ve astronomi ile ilgilibilgileri nasıl kullanacaklarını açıklamaları istenir.

[!] Takvim yapma amacıyla gökyüzügözlemlerinin başladığı ve çalışmalarınastronomi biliminin temelini teşkil ettiğibelirtilir.

Takvim konusu 5. ünitede verilecektir.

4. Astronomi tarihine damgasınıvuran önemli bilim adamlarınıtanır.

Astronomi tarihine geçen önemli bilimadamlarının adları tahtaya yazılır. Her öğrenci, birbilim adamını seçer. Bir sonraki ders araştırmayıyapan öğrenciler isim vermeden seçtikleri bilimadamının astronomiye olan katkısını ve hayatı ileilgili bilgileri açıklar. Sınıf, bu bilim adamının kimolduğunu tahmin etmeye çalışır.

Öğrencilerden, bilim insanlarında var olan“şüphecilik” ve “merak” özelliklerininastronominin gelişimindeki önemini anlatan biryazılı anlatım istenir.

[!] Astronomi ile ilgili ilk yazılı metinlerin neolduğu vurgulanır.[!] Tarihteki en ünlü astronomlar veastronomiye katkıları kısaca verilir.[!] Astronomiye katkı sunan ünlü Türk veislam astronomları belirtilir.[!] Kopernik ile Ali Kuşçu’nun hayatı veastronomiye katkıları okuma metni olarakverilir.



23


Ast

rono

min

inA

lt D

alla

rı

5. Astronomi ile diğer bilimdalları arasında ilişki kurar.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Öğretmen astronomiile ilişkilendirilecek bilim dallarını tahtaya yazar.Her bir grup bir bilim dalını seçer. Gruplarseçtikleri bilim dallarını inceleyerek astronomininbu bilim dallarından nasıl yararlandığını sınıfasunar.

[!] Astronominin matematik, fizik, kimya vebiyoloji bilimleriyle ilişkisi açıklamalı olarakverilir

[!] İlginç bir örnek olarak astronominin adlitıptaki uygulamasından sözedilir.

Astronominin hangi bilim dallarıyla ilişkisivardır? Örneklerle açıklayınız.

6. Temel bilimlerden biri olanastronominin alt dallarını sıralar.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup kurayöntemiyle astronominin alt dallarından biriniseçer. Seçtikleri bölümün konusu ile ilgili yaptıklarıaraştırma sonuçlarını slayt ya da poster hazırlayaraksınıfa sunar.

[!] Astronominin alt dalları hakkında kısabilgi verilir.



24


Ast

rono

min

inB

ilgi K

ayna

klar

ı

7. Gözlem ve kuramınastronomideki önemini fark eder.

Öğrencilerin ön bilgilerine dayanarakgözlem ve kuram hakkında hızlı tur tekniği ilehatırlatmalar yapılır. Bu teknikle öğrencileringözlem ve kuramın astronomideki yeri ve önemihakkındaki görüşleri alınır. Daha sonra öğretmen,öğrencilerin bu tekniği kullanarak bir ay boyuncagözlem yapacaklarını belirtir. Sınıfta öğrencilerlebirlikte uygun bir gözlem formu oluşturulur. Ay’ıngörünür şekli bu forma, bir ay boyunca çizilir. (Herbir çizimin yanına gözlem tarihi ve saati yazılır. Biray sonunda çizimlere bakılarak gözlem sonuçlarıkarşılaştırılır. Öğrencilerden gözlemlerini etkileyenfaktörleri açıklamaları ve gözlem yapılamayangünlerin telafisinin mümkün olup olmadığınıtartışmaları istenir).

[!] Astronominin, genel olarak gökcisimlerinin uzaktan gözlemlenmesine vekuramsal çalışmalara dayanan bir bilimolduğu vurgulanır.[!] Uzaktan gözlemin vazgeçilmez unsurunungök cisminden gelen “ışık” olduğu vurgulanır.

8. İnsan gözünün algılayamadığıışınları tanır.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup görünürışık dışındaki ışınları araştırır. Araştırmasonuçlarını sınıfa sunar. Daha sonra dalga boylarınıgösteren boş bir çizelge tahtaya çizilir. Öğrencileraraştırdıkları ışınları çizelgede uygun yereyerleştirir ve bu ışınlar ile ilgili astronomi çeşidini(radyo astronomisi, kızılöte astronomisi vb.)belirtir.

[!] Görünür ışık (optik ışık) dışındagöremediğimiz ancak teknolojide kullanılanbaşka ışınların da olduğu belirtilir.[!] Kullanılan ışığın cinsine göre gözlemselastronominin çeşitleri verilir. Bu konu 7. sınıf fen ve teknoloji dersi “IşıkÜnitesi 2.2 kazanım” ile ilişkilendirilir.



25


Ast

rono

min

inB

ilgi K

ayna

klar

ı

9. İnsan gözünün hangin ışınlarıalgılayamadığını ve bu ışınlarıngünlük hayatta nerelerdekullanıldığını açıklar.

Sınıf ikişerli/üçerli gruplara ayrılır. Her grubabir ışık türü verilir ve bu ışık türlerinin (örneğin x-ışınları, -ışınları, kızılötesi ışın, morötesi ışın veradyo dalgaları) günlük yaşantıdaki kullanımalanlarını araştırmaları istenir. Araştırma sonuçlarısınıfta paylaşılır.

8. Kazanımda verilen ışınların kullanıldığıyerler hakkında kısa bilgi verilir.

İnsan gözünün algılayamadığı ışınlarınnerelerde kullanıldığına örnekler vererekisimlerini söyleyiniz.

Ast

rono

mid

e K

ulla

nıla

n A

raçl

ar

10. Astronomide kullanılantemel gözlem araçlarını tanır.

Astronomide kullanılan temel araçlarınresimlerinin ve isimlerinin bulunduğu kartlaroluşturulur. Resim kartları sınıfın çeşitli yerlerineasılır. Öğrenciler ellerindeki isim kartlarıyla buresimleri eşleştirmeye çalışır.



26


Ast

rono

mid

e K

ulla

nıla

n A

raçl

ar

11. Teleskop çeşitlerini veçalışma prensiplerini açıklar.

Öğrenciler en az dört gruba ayrılır. Her grupbasit bir optik teleskop modeli tasarlar. Modellerinive kullanılacak malzemeleri tanıtan bir projesunumu hazırlar ve projeye uygun olarakteleskoplarını yaparlar. Etkinlik sonunda en iyiproje ve en iyi teleskop seçimi yapılır.

[!] Aynalı ve mercekli teleskoplar kısacatanıtılır, çalışma prensipleri şekilleryardımıyla açıklanır.[!] Aynalı ve mercekli teleskoplarınbirbirlerine göre avantaj ve dezavantajlarıbelirtilir.



27

2.ÜNİTE: EVRENİ TANIYALIMKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Evr

enin

Yap

ısı v

e G

eçm

işe

Bak

ış

Bu ünite ile öğrenciler;

1. Temel astronomik cisim vesistemleri tanır.

Öğrenciler İnternetten araştırma yaparakastronomik cisim ve sistemlere örnek görüntülerbulurlar. Görüntünün nasıl ve hangi aletle eldeedildiği konusunda ve ilgili gök cisminin bazı temelözelliklerini derleyerek kendi sunumlarını hazırlarve sınıfta paylaşırlar.

[!] “Uzay”, “evren” ve “görünür evren”kavramları açıklanır.[!] Temel astronomik cisim ve sistemlerhiyerarşik sırada verilir ve konu şekillerlezenginleştirilir.

2. Astronomik gözlemlerdenyararlanarak zamanın göreliolduğunu açıklar.

Sınıf gruplara ayrılır. Her grup bazı gökcisimlerinin uzaklıklarını araştırarak öğrenir vesahip olduklarını varsaydıkları bir uzay aracı ile bugök cisimlerine ne kadar sürede ulaşılabileceğinihesaplayarak (gruplar, hayalî uzay araçlarının hızınıkendileri belirlerler) sonuçlarını sınıfa sunar veböylesi uzay yolculuklarının olabilirliğini tartışır.Gruplar aynı gök cisimlerinden ışık fotonunun bizene kadar sürede varacağını hesaplayarak gözlemyapılan anda elde edilen görüntü ve bilgilerin gökcisminin şimdiki anına mı yoksa daha önceki birdurumuna mı ilişkin olduğu konusunu tartışırlar.

Öğrenciler, Güneş’te meydana gelen birpatlamanın, Dünya’daki ve diğer gezegenlerdekihayalî astronomlar tarafından ne kadar zaman sonragözlemlenebileceğini hesaplar ve sonuçlarınıyorumlayarak zaman kavramının göreli olduğusonucuna ulaşırlar.

[!] Astronomide yaygın olarak kullanılanuzaklık birimleri verilir.[!] Görünen evrenin büyüklüğü verilir vegörünen evrenin ilerleyen teknolojiylesınırlarının genişleyebileceği vurgulanır.[!] Işık hızının sonlu olduğu belirtilir vedeğeri verilir. Bunun bir sonucu olarakzamanın mutlak değil göreli olduğu ifadeedilir.[!] Işık hızının sonlu olmasının bir sonucuolarak; Ay’a baktığımızda onun 1.2 saniyeönceki halini, Güneşe’e baktığımızda iseGüneş’in yaklaşık olarak 8 dakika öncekihâlini gördüğümüz açıklanır.

Güneş sistemine uzaklığı yaklaşık olarak40 trilyon km olan en yakın yıldız AlfaCentauri’ye baktığımızda aslında onun nekadar önceki halini gözlemlemiş oluruz?



28


Gen

işle

yen

Evr

en

3. Gök ada türlerini ayırt eder. Sınıf gruplara ayrılır. İş bölümü yapılarak hergrup, sarmal, çubuklu, eliptik ve düzensiz gökadalar ile gök ada kümelerinden birini seçer veseçtikleri konu ile ilgili örnek görüntülerini vegenel özelliklerini (şekil, büyüklük, uzaklık, yıldızsayısı, kütle) İnternetten araştırarak derler vesınıfta sunarlar.

[!] Gök adaların Hubble sınıflamasıverilir. Farklı gök ada türlerine ilişkinbirer örnek şekil ile her bir sınıfın genelözellikleri verilir.

4. Evrenin geleceği bakımındankaranlık maddenin öneminiaçıklar.

Bir balon biraz şişirilir ve üzerine gök adalarıtemsilen noktalar işaretlenir. Sonra balonşişirilmeye devam edilir ve temsilî gök adalarınbirbirlerinden uzaklaştığı gözlenir (Benzer biretkinlik üzümlü kekin kabarması sırasındaüzümlerin birbirinden uzaklaşmasındanfaydalanılarak da örneklendirilebilir). Bu deney ileHubble’ın gözlemleri ve genişleyen evren modelitartışılır.

Öğretmen sınıfa “Bir cisim aynı kuvvet ileyeryüzünde mi yoksa Ay’da mı daha yükseğefırlatabilir?” sorusunu sorar ve sınıf beyin fırtınasıyöntemiyle cevabı bulmaya çalışır. Etkinlikleevrenin genişlemesi ve karanlık maddenin bugenişlemedeki rolünü kavramaları sağlanır.

[!] Hubble tarafından yapılan gök adagözlemleri ve bu gözlemler sonucundaelde ettiği Hubble Yasası verilir.[!] Big-Bang (büyük patlama) kuramıtanımlanır.[!] Evrenin bu genişlemesinin sonsuzakadar devam edip etmeyeceği konusununhenüz kesinlik kazanmadığı belirtilerek bubağlamda karanlık madde tanımlanır veönemi belirtilir.



29


Sam

anyo

lu v

e G

üneş

Sist

emi

5. Samanyolu gök adasını tanır;Güneş sisteminin Samanyolugök adası içerisindeki konumunubelirtilir.

Öğrenciler bir A4 kâğıdına 7x7 cm2 lik altı eşkaresel bölge çizerler. Bölgeler 1’den 6’ya kadarnumaralandırılır. Karesel bölgelerin kenaruzunluklarının, birinci karede 0,0001 ışık yılı (ıy),ikincide 0.001 ışık yılı (ıy), üçüncüde 0.01 ışık yılı(ıy) vb. şeklinde 10’ar kat artarak devam ettiğivarsayılır. Güneş sistemi, bu karelerin her birininmerkezî kısmına, ölçeğine uygun olarak çizilir.Öğrenciler, en yakın birkaç yıldızın isimlerini veGüneş’e olan uzaklıklarını araştırarak öğrenirler veuygun olan karesel bölgede bu yıldızları da uygunşekilde işaretlerler. Her bir karesel bölgenin sol altköşesine bu şeklin ölçeği yazılır. Bu çizimlerdenesinlenerek yıldızların aslında yarısından fazlasınınçoklu yıldız sistemleri olmalarına karşın, niçinonları tek yıldızmış gibi gördüğümüz açıklanır.

[!] Samanyolu gök adası büyüklük veşekil olarak açıklanır. Genel özellikleriverilir. Güneş sisteminin Samanyoluiçerisindeki konumu belirtilir. Temsilîresim ve çizimler verilir.[!] Gök adamızın da içerisinde bulunduğuyerel küme kısaca açıklanır.[!] Güneş sistemi tanımlanır ve temelögeleri belirtilir.

6. Çıplak gözle gökyüzünügözlemleyerek yıldızlar ilegezegenleri ayırt eder.

Öğrenciler önceden verilen bir ödevlegeceleyin gökyüzünü gözlemleyerek belirledikleriolası gezegenleri konum ve zaman belirterek notederler. Gezegenlerin konumlarını belirtmek üzereyön ve derece kullanırlar (örneğin batı yönündeyaklaşık 30 derece yukarıda, güney doğu yönünde70 derece yukarıda gibi). Bulgularını sınıfa sunarakdiğerlerinin sonuçlarıyla karşılaştırırlar vearaştırarak hangi gezegen olduğunu bulurlar.

Bu konu 7. sınıf fen ve teknoloji dersi“ Günes Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesiünitesi, 1.6 kazanımı ” ile ilişkilendirilir.

[!] Büyük gezegenlerin genel özelliklerikısaca açıklanır. Gezegenlerinbüyüklükleri çizelge hâlinde toplu olarakverilir.



30


Mod

ern

Ast

rono

min

in D

oğuş

u

7. Kepler Yasalarını Güneşsistemindeki gezegenlere vebirbiri etrafında dolanan diğergök cisimlerine uygular.

Sınıf gruplara ayrılır. Her grup, büyükgezegenlerin Güneş’e uzaklıklarını (AB cinsinden)kullanarak Kepler’in Üçüncü Yasası yardımıyla bugezegenlerin dolanma dönemlerini (yıl biriminde)hesaplar. Buldukları değerleri bir çizelge hâlindetoplarlar. Çizelgenin bir sütununa da gezegenlerinGüneş’e ortalama uzaklıkları için kabul edilendeğerleri yazarlar. Kendi sonuçları ile kabul edilendeğerleri karşılaştırırlar. Hangi gezegenlerde en iyiuyum olduğunu not ederler. Sapmaların nedeniüzerinde tartışırlar.

[!] Modern astronominin doğmasındaKopernik devriminin önemi vurgulanır.Kopernik evren modeli belirtilir.

[!] Kopernik, Tycho, Kepler, Galileo veNewton’un modern astronomiye katkılarıhakkında kısaca bilgi verilir.

[!] Kepler Yasaları ifade edilir.

Newton’un kütle çekim yasası geçerliolduğuna göre neden Ay, Dünya’ya ya daDünya, Güneş’e düşmemektedir?



31


Uza

klık

ve

Gör

ünür

Büy

üklü

k8. Bir yıldızın ıraksım (paralaks)açısını kullanarak uzaklığınıtahmin eder.

UZAKLIK ÖLÇER

Şekildeki gibi bir tahtanın üzerine 100 cm uzunluğundaAC doğrusu (uzaklık ölçerin tabanı) ve AC tabanının Ave C noktalarındaki AB ve CD dikmeleri çizilir. A veB’yi merkez kabul eden 30 cm yarıçaplı dörtte birçember yayları çizilir, iletki ve cetvel yardımıylaçember yayı üzerine 0 den 90 ye kadar belli aralıklarile çiviler çakılır. Her çivinin kaçıncı dereceye karşılıkgeldiği çivinin önüne yazılır. A ve C köşelerine de birerçivi çakılır. Şekilde gösterildiği gibi uzaktaki bir Ecismine önce A köşesinden bakılarak AE doğrultusununAC ile yaptığı x açısı okunur. Uzaklık ölçerkımıldatılmadan benzer ölçüm B köşesinden deyapılarak y açısı okunur. Bir kâğıda AC=10 cm,s(Â)=x ve s( B̂ )=y olacak şekilde bir ABC üçgeniçizilir. ABC ve ABC üçgenleri benzer midir? Neden?Benzerlik oranı (ölçek) nedir? Buna göre;1. z açısının ölçüsü nedir?2. E noktasının uzaklığı nedir?3. Dik üçgenlerin benzerliğinden yararlanarak E

noktasının uzaklığı nasıl bulunabilir?4. Uzaklık ölçerin taban uzunluğunun önemi nedir?gibi sorularla konu tartışılır.

[!] Astronomide en önemli konulardanbirinin gök cisimlerinin uzaklıklarınıntayini olduğu belirtilir.[!] Açı ölçü birimleri ve dönüşümleri verilir. Belli ögeleri verilen bir üçgenin çizimi,benzer üçgenler ve benzerlik oranımatematik dersi ile ilişkilendirilir.[!] Iraksımın (paralaks) ( ) ne anlamageldiği ve bir yıldızın ıraksımının nasılölçüldüğü açıklanır.[!] Iraksım ile uzaklık arasındaki ilişkibelirtilir.

Uzaklık ölçer yönteminden yararlanaraknispeten yakın yıldızların uzaklıklarınıölçmek istiyoruz. Böylesi bir uzaklıkölçerin taban uzunluğu olarak neyikullanabileceğimiz konusundadüşüncelerinizi açıklayınız.



32


Uza

klık

ve

Gör

ünür

Büy

üklü

k

9. Görünür büyüklüğün fizikselanlamını ve ıraksım açısıylailişkisini tanımlar.

Öğrenciler araştırma yaparak en az beş yakınyıldızın uzaklık ve yarıçap değerlerini bulurlar.Aşağıdaki gibi bir çizelge hazırlayarak buyıldızların ıraksım açıları ile görünür yarıçaplarınıbelirler ve çizelgeyi tamamlarlar.

yıldızınadı

uzaklık

d (pc)

yarıçap

R (R

)

ıraksım

görünüryarıçap

[!] Bir gök cisminin görünür yarıçapı ( )tanımlanır. Gerçek yarıçap (R), görünüryarıçap ( ) ve uzaklık (d) arasındakiilişki verilir.



33


Yıld

ızla

rın

Evr

imi

10. Yıldızların enerji üretimmekanizmasını açıklar.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her gruparaştırma yaparak 1 kg kömürün yanması ile ortayaçıkan enerjiyi bulur ve Güneş’in merkezinde 1 kghidrojenin helyuma dönüşmesi ile ortaya çıkanenerjiyi hesaplayarak bu iki enerjiyi karşılaştırır.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup Güneş’inışımasını ve önceki etkinlik sonucunu da kullanarakGüneş’in bu şekilde ne kadar süre ile ışımayapabileceğini (Güneş’in ömrü) hesaplar vesonuçlarını karşılaştırır.

[!] Einstein’in kütle-enerji eş değerliği ilkesiverilir.[!] Bir yıldızın iç yapısı ve enerji üretimmekanizması kısaca belirtilir. Örnek olarakGüneş’in iç yapısını gösteren bir şekilverilerek katmanları vurgulanır.[!] Güneş sabiti (S

) tanımlanır ve Güneş

sabitinin yeryüzünde ölçülen ortalamadeğeri verilir.

11. Yıldızların evrimi ilebiyolojik yaşam arasındakiilişkiyi açıklar.

Yeryüzünde biyolojik yaşamın nasıl başladığıve biyolojik yaşamda hangi elementlerin en önemlirolü olduğu önceden araştırılır. Evrende bizimbildiğimiz ya da bilmediğimiz türden başkacanlıların olup olamayacağı konusu beyin fırtınasıyöntemiyle tartışılır.

[!]Yıldızların evrimi ve süpernova olayıkısaca açıklanarak bilinen tüm ağırelementlerin bu süreçte oluştuğu ve süpernovapatlamaları ile uzaya atıldığı belirtilir.



34


Yıld

ızla

rın

Evr

imi

12. Kara delik kavramını açıklar. Esnek bir bez üzerine, eşit aralıklı, birbirineparalel yatay ve dikey doğrular çizilir ve sertolmayan kalın bir sünger ile bu bez düzgün şekildekaplanarak iki boyutlu bir uzay temsil edilmiş olur.Sünger üzerine büyüklük ve ağırlıkları farklı olançeşitli cisimler konularak iki boyutlu uzayın nasıleğrildiği gözlenir. Öğrenciler, küçük bir bilyeyi, herseferinde farklı hızlarla olmak üzere uzayıneğrilmiş bölgesinin kenar kısmına doğru yuvarlarve yuvarlama hızına bağlı olarak bilyenin nasıl biryol izlediğini gözlemler. Benzer denemeleri, süngerüzerine daha büyük kütleli bir cisim koyaraktekrarlar ve aşağıdaki sorulara yanıtlar bulmayaçalışırlar:

1) Kütleleleri eşit fakat büyüklükleri farklı olancisimlerden hangisi uzayı daha çok eğer?

2) Yuvarlanan bilyenin hızı arttıkça izlediği yolnasıl değişmektedir?

3) Bilyenin, eğrilik çukurundan kurtulupkurtulamayacağı nelere bağlıdır?

4) Bilye aynı hızla atıldığında, yolundan sapmamiktarı küçük eğrilik çukurunda mı büyükeğrilik çukurunda mı daha fazladır?

5) Işığın bile kurtulamayacağı eğrilik çukuruolabilir mi?

[!] Büyük ve küçük kütleli yıldızlarınevrimlerinin son aşamaları belirtilir.[!] Nötron yıldızı ve kara delik kavramlarıkısaca açıklanır.



35


Kar

aci

sim

Işım

ası v

eY

ıldız

ları

nIş

ıtmas

ı

13. Kara cisim ışımasınınözelliklerini belirtilir.

Öğrenciler kitapta verilen sıcaklıkları belli karacisim enerji dağılım eğrilerinde ölçümler yaparakWien Kayma Yasası’nı doğrularlar. Wien KaymaYasası’ndan yararlanarak ve sıcaklığı verilmeyenkara cisim enerji dağılım eğrisinin maksimumerkeye ulaştığı dalga boyunu ölçerek bu karacismin sıcaklığını belirlerler. Sonuçlar sınıfasunulur.

[!] Beyaz ışığın prizmadan geçirilmesi ile eldeedilen bir tayf örneği verilir. Görünür ışık içindalga boyu ile renk arasındaki ilişki belirtilir. Astronominin Tanımı ve Gelişimi ünitesi,1.8 kazanımıyla (İnsan gözününalgılayamadığı diğer ışınları tanır.)ilişkiledirilir.[!] İnsan gözünün duyarlık eğrisi belirtilir vebir şekil ile verilir.[!] “Kara cisim” tanımlaması yapılarakkaracismin temel özellikleri verilir.[!] Farklı sıcaklıklardaki (çok soğuk ve çoksıcak) kara cisimlerin enerji dağılım eğrileriinsan gözünün duyarlık eğrisiyle birlikte aynışekil üzerinde karşılaştırmalı olarak gösterilirve kara cisim enerji dağılımına ilişkin genelözellikler belirtilir.[!] Wien kayma yasası verilir.



36


Kar

aci

sim

ve

Yıld

ızla

rın

Işım

ası

14. Işıma ile görünür ışık şiddetiarasındaki farkı ayırt eder.

Öğrenciler, yarıçap ve yüzey sıcaklıklarını keyfîolarak vererek hayalî iki yıldız tanımlar veışımalarını hesaplar. Daha sonra, bu yıldızlara farklıuzaklıklardan bakıldığında görünür ışıkşiddetlerinin ne olacağını hesaplar ve sonuçlarınıbir çizelge hâlinde sunarlar. Sonuçlarını tartışarakgökyüzündeki iki yıldızdan daha parlak görüneningerçekte daha sıcak olup olmadığına nasıl kararverilebileceği konusunda fikir edinmeye çalışırlar.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup Güneşsabitinin diğer büyük gezegenlerdeki değerinihesaplayarak çizelge hâlinde sunar ve diğergrupların sonuçlarıyla karşılaştırır.

[!] Bir yıldızın ışıması tanımlanır.[!] Bir yıldızın görünür ışık şiddeti;yıldızın sıcaklığı, yarıçapı ve uzaklığınabağlı olarak ifade edilir.[!] Güneş sabitinin (S

) yeryüzündeki ve

diğer bazı gezegenlerdeki değerlerikarşılaştırmalı olarak verilir.



37


Yıld

ızla

rın

Parl

aklık

ları

15. Kara cisim yaklaşımınıkullanarak bir yıldızınsıcaklığını belirler.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Sıcaklıkları 3000,5800, 7500 ve 10000 K olan kara cisimler ilesıcaklığı bilinmeyen bir kara cismin enerji dağılımeğrilerinin 3500 Ǻ ile 5500 Ǻ dalga boylarındaki ışıkyeğinlikleri ölçülür ve aşağıdaki gibi bir çizelgehazırlanır.

Kara cisimNu T (K) I(3500) I(5500) (3500)(5500)

II

1 30002 58003 75004 100005

Daha sonra yatay ekseninde (3500)(5500)

II

değerleri ve

düşey ekseninde T sıcaklıkları olacak şekilde birgrafik çizilir. Bu grafik yardımıyla sıcaklığıbilinmeyen yıldızın sıcaklığı tahmin edilir. Gruplarsonuçlarını sınıfa sunar ve diğer gruplarınsonuçlarıyla karşılaştırırlar.

[!] Işık şiddetlerini ölçmek için kullanılanalıcıların ve filtrelerin ancak belli dalga boylarınaduyarlı olduğu belirtilir.[!] Bu filtrelere bir benzetme olarak yeratmosferinin geçirgenlik eğrisi şekil olarak verilirve bazı ışık türlerinin atmosferden geçemediğibelirtilir. Canlıların yaşamı açısından bununönemi vurgulanır.[!] Ölçülen ışık şiddetinin göreli bir nicelik olduğuve kullanılan alıcı ve filtreye bağlı olduğu ifadeedilir.[!] Sıcaklıkları 3000, 5800, 7500 ve 10000 Kolan karacisimler ile sıcaklığı bilinmeyen birkaracismin enerji dağılım eğrileri aynı şekilüzerinde gösterilir.



38

3.ÜNİTE: KON DÜZENEKLERİ VE GÖRÜNÜR HAREKETKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Gök

küre

si


1. “Gök küresi” nin algısal birkavram olduğunu açıklar.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her öğrenci, kendinigözlemcinin yerine koyarak tahminlerde bulunur veöğrenciler aşağıdaki konuyu kendi aralarındatartışarak sorulara cevap bulmaya çalışır:Gözlemci, aralarında belirli bir mesafe olan ikiağaca bakarak uzaklaşır. Uzaklaştıkçagözlemlerinde ne gibi değişiklikler olur?Gözlemci; ağaçlardan 100 m, 1 km ve 10 kmuzaklaştığında, ağaçların büyüklüklerinde veşekillerinde ne gibi değişiklikler görür?Gözlemci uzaklaştıkça ağaçların açısalbüyüklükleri ve ağaçlar arasındaki açısal uzaklıklarnasıl değişir? Ne kadar uzaklaşırsak uzaklaşalım,ağaçlardan hangisinin daha yakın, hangisinin dahauzak olduğunu anlayabilir miyiz?

Öğrencilerden, bu incelemeden yola çıkarakyıldızların nokta şeklinde ve bir küre yüzeyinedağılmış gibi görünmelerinin nedenleriyle ilgiliçıkarımlarda bulunmaları istenir.

[!] İnsan gözünün çok uzak ve çok küçükcisimlerin uzaklıklarını kıyaslamadakiyetersizliği vurgulanarak gök küresi teriminingerçek anlamda bir küreyi ifade etmediği,tersine algısal bir kavram olduğu belirtilerekbu kavramın ne olduğu açıklanır.

[!] Gökyüzündeki bütün yıldızların aynıuzaklıktaymış gibi göründüğü belirtilir.



39


Gök

küre

si

2. Gök küresinin temel ögelerinisıralayarak, açıklar.

Sınıf gruplara ayrılır. Her grup gök kürenintemel ögelerinden birini seçerek bununla ilgiliaraştırma yapar. Öğretmen sınıf tahtasına temsilîbir gök küre (boş bir çember) çizer. Gruplarsırasıyla seçtikleri temel ögeleri öğretmenin çizdiğişekil üzerinde gösterir ve gerekli açıklamalarıyapar.

[!] Yerküre ile gök küresinin temelögelerinden olan “yerin uçlakları (kutupları)”,“yer eşleği (ekvatoru)”, “gök uçlakları”, “gökeşleği”, “Kutup Yıldızı”, “çevren düzlemi”,“çevren çemberi”, “başucu noktası (zenit)”,“ayakucu noktası (nadir)” ve “öğlen çemberi”kavramları açıklanır.

[!] Kuzey ve güney yarım küre ile kuzey vegüney yıldızları açıklanır.

Gök küresinin temel öğelerini sayınız veastronomik açıdan önemlerini belirtiniz.

3. Takımyıldızlarının astronomiaçısından önemini belirtir.

Öğrencilerden, gece açık havada KutupYıldızı civarına bakarak gördükleri en parlakyıldızları kâğıt üzerine işaretleyerek kenditakımyıldızlarını oluşturmaları istenir. Şekillerinneye benzediğinden yola çıkılarak bunlarıisimlendirmeleri istenir. Daha sonra öğrencilersınıfta kendi şekillerini gerçek takımyıldızışekilleriyle karşılaştırırlar.

[!] Gök küresinin tamamının 88takımyıldızıyla parsellendiği belirtilir.[!] Yıldızların ne şekilde isimlendirildiğiaçıklanır.[!] Astronomların bir yıldızın yerini, aitolduğu takımyıldızıyla kolaycabulabilecekleri belirtilir.[!] Kutup Yıldızı’nın nasıl bulunacağıbelirtilir.



40


Gök

küre

si

4. Gök cisimlerinin günlükgörünür hareketlerinin nedeniniaçıklar.

Kutup Yıldızı civarının, uzun süre poz verilerekalınmış bir fotoğrafı öğretmen tarafındanöğrencilere gösterilir. Öğrencilerin resimle ilgilifikirleri alınır. Öğrenciler gruplara ayrılır.Öğretmen fotoğrafın poz süresini öğrencilere verirve öğrencilerin şekil üzerinde yapacakları ölçümlerile yerin dönme süresini bulmaları istenir. Dahasonra doğru sonucu bulanlar ve bulamayanlarbirbiriyle eşleştirilerek sınıfta akran desteği ortamıoluşturulur. Böylece doğru sonuca ulaşmayöntemini tüm öğrencilerin anlaması sağlanır.

[!] Günlük görünür hareket tanımlanır.

Kür

esel

Kon

Düz

eneğ

inin

Gen

el T

anım

ı

5. Bir küresel kon düzeneğitasarlar.

Öğretmen tahtaya temsilî bir gök küre (boş birçember) çizerek iki yıldız (R ve M) işaretler.Öğrenciler de aynı şekli defterlerine çizerler ve buküre üzerinde keyfî bir küresel kon düzeneğikurarak her iki yıldızın bu düzeneklerdekikoordinatlarını tahmin ederler. Öğrencilersonuçlarını birbirleriyle karşılaştırırlar.

Bu etkinlik sonucunda öğrenciler astronomlarınilgilendikleri probleme en uygun kon düzeneğinikeyfî olarak seçebileceklerini kavramış olurlar. (bk.Şekil 1.1 A, Şekil 1.1 B)

[!] Küresel kon düzeneğinin genel tanımıverilir, temel düzlem, başlangıç yarı çemberiile açılarının ölçüm yönü ve sınırlarıvurgulanır.

[!] Temel düzlem olarak küre merkezindengeçen herhangi bir düzlemin seçilebileceği veböylece aynı küre üzerinde farklı küresel kondüzeneklerinin kurulabileceği belirtilir.



41


Coğ

rafi

Kon

Düz

eneğ

i 6. Coğrafi koordinatları verilenbir noktayı model üzerindebulur.

Tahtaya temsilî bir yerküre çizilerek yer eşleğive başlangıç boylamı belirtilir. Öğrencilerdenyerküre üzerine işaretlenen çeşitli noktalarıncoğrafi koordinatlarını tahmin etmeleri istenir.Daha sonra kuzey ve güney kutup noktalarınıncoğrafi koordinatları ile bu noktalardaki yönlerhakkında tartışılarak öğrencilerin, kutupnoktalarında boylam açısı ile yön kavramınınanlamını yitirdiği çıkarımına varmaları beklenir.(bk. Şekil 1.2)

[!] Coğrafi kon düzeneği tanımlanır.

9. sınıf coğrafya dersi “Öğrenme Alanı:Doğal Sistemler, A.9.4 kazanımı” ileilişkilendirilir.

Ast

rono

mik

Kon

Düz

enek

leri

7. Çevren düzlemininastronomik açıdan önemini ifadeeder.

Tahtaya temsilî bir yerküre çizilerek üzerinefarklı yerlerde olmak üzere iki gözlemci yerleştirilirve bu gözlemcilerin temsilî çevren düzlemleriçizilir. Gök küresinin her tarafına çok sayıda gökcismi işaretlenir. Bu iki gözlemcinin gökyüzündekihangi cisimleri görebilecekleri, hangilerinigöremeyecekleri tartışılır. Ayrıca öğrenciler,öğretmenin gösterdiği bir gök cisminin her ikigözlemci için çevren kon sayılarını tahmin eder vesonuçlarını karşılaştırırlar. Tartışarak en doğrutahmini belirlerler.(bk. Şekil 1.3A Şekil 1.3B Şekil 1.3C)

[!] Farklı temel düzlemler seçilerek farklıamaçlara uygun astronomik kondüzeneklerinin kurulabileceği belirtilir.



42


Ast

rono

mik

Kon

Düz

enek

leri

8. Gök küresi çizimlerindegözlem yerine ait enlem bilgisinikullanır.

Öğrenciler, Kutup Yıldızı’nın çevrenyüksekliğini ölçerek bulundukları yerin enleminibulurlar. Enlem bilgisini kullanarak burası içingeçerli gök küresini çizerler. Farklı bir şekilüzerinde kuzey kutup noktasındaki bir gözlemciningök küresi çizilir. Çeşitli gök cisimleriningörülebilir olup olmadıkları her iki gözlem yeri içinayrı ayrı tartışılır. (bk. Şekil 1.4)

[!] Kutup Yıldızının çevren yüksekliğinin,gözlem yerinin enlemine eşit olduğu uygunbir şekil yardımıyla açıklanır.

Gök cisimlerinin kataloglanmasında çevrenkon sayılarının niçin kullanılamayacağıaçıklanır.

Yer eşleği üzerinde bulunan bir gözlemciyegöre Kutup Yıldızı’nın zenit açısı (başucuuzaklığı) kaç derecedir?

9. Eşlek kon düzeneğini şekilüzerinde tanımlar.

Öğrencilerden, bulundukları yerin gök küresiniçizerek kuzey (K), güney (G), doğu (D), batı (B) vekuzey gök uçlağı (P) nın çevren ve eşlek konsayılarını gösteren bir çizelge hazırlamaları istenir.Öğrenciler bu etkinliği yaparken koç noktasınıeşlek üzerinde istedikleri yere işaretlerler. (bk.Şekil 1.5A Şekil 1.5B Şekil 1.5C)

[!] Eşlek ve tutulum düzlemlerinin birbirlerine 23 27 eğimli olduğu açıklanır. Uygun birşekil verilir.

[!] Eşlek kon düzeneği (temel düzlem, açıları-sağ açıklık () ve dik açıklık () ve buaçıların ölçüm yönü) açıklanr.

Eşlek düzlemi ile bir gözlemcinin çevrendüzlemi hangi noktalarda kesişir? Bunoktalardan geçen ve bu iki düzlemin arakesiti olan doğrunun adı nedir?



43


Gün

lük

Gör

ünür

Har

eket

10. Bir gözlem yerine ilişkintemsilî gök küresini çizerek gökcisimlerinin günlük görünürhareketlerini açıklar.

Öğrenciler, farklı enlemli gözlem yerlerinin gökkürelerini tahtada çizerek farklı dik açıklıklarasahip gök cisimlerinin günlük görünür hareketlerinişekil üzerinde belirtir ve bu gözlem yerleri içindoğmayan, batmayan ve doğup batan gökcisimlerini birlikte tartışırlar. (bk. Şekil 1.6) Güneş 21 Mart tarihinde koç noktasında, 22Haziran tarihinde yengeç noktasındadır. Öğrenciler,birer şekil yardımıyla bu tarihlerde Güneş’in dikaçıklığının ne olacağını tartışarak belirlerler. Butarihlerde, enlemi 0, 40, 90 olan gözlemyerlerinde Güneş’in günlük hareketi hakkındatartışma ortamı oluşturulur. Öğrencilere, buhareketleri gösteren şekiller tahtada çizdirilir. (bk.Şekil 1.7)

[!] Bir gözlem yerinin temsilî gök küresindegök cisimlerinin günlük görünür hareketlerigösterilir.

[!] Gün yayının ölçüsünün, gök cisminingörülebilirlik süresi olduğu vurgulanır.

[!] “Batmayan yıldız”, “doğmayan yıldız”,“doğup batan yıldız” terimlerinin anlamıaçıklanır.

11. Doğma batma koşullarınıçizim yardımıyla açıklar.

Öğrenciler, bulundukları yerde, dik açıklığıbakımından hangi gök cisimlerini görebilecekleriniuygun bir şekille açıklar. Ayrıca, sınıf içindeyapacakları tartışma ile dik açıklığı verilen bir gökcisminin hangi enlemlerden görülebileceğiproblemini çözmeye çalışırlar.

[!] Uygun bir şekil yardımıyla kuzey enlemlibir gözlem yerinde gök cisimlerinin doğmabatma koşulları üzerinde durulur.



44

4.ÜNİTE: AY VE GÜNEŞ’İN GÖRÜNÜR HAREKETLERİKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Gün

eş’in

Gör

ünür

Har

eket

leri


1. Güneş’in, yıllık hareketiniaçıklar.

Sınıftan üç öğrenci seçilir. Daha sonra yere birçember çizilir. Bu öğrencilerden birincisi Güneş’itemsilen çemberin merkezine, ikincisi Dünya’yıtemsilen çemberin üzerine ve üçüncüsü de herhangibir yıldızı temsilen çemberin dışında uzaktaki birnoktaya şekildeki gibi yerleşir. Dünya’yı temsileden öğrenci I konumundan, II konumuna kendietrafında dönerek ilerler. Birinci konumdaki açısıile ikinci konumdaki açısı ölçülerek aralarındakifark bulunur. I konumundan, II konumuna gelirkenkendi ekseni etrafında kaç dönme yaptığı sayılarakher dönme başına, Güneş’in doğuya kayma miktarıbelirlenir.

[!] Bir şekil yardımıyla Güneş’in yıldızlaragöre her gün doğu yönünde yaklaşık 1o

(zaman olarak 3dk56s) kaydığı vurgulanır.

[!] Güneş’in yıllık hareketinin sonucu olarakgökyüzünün görünüşünün zamanla nasıldeğiştiği açıklanır. “Yaz yıldızları” ve “kışyıldızları” kavramları verilir.

[!] “Burç” kavramı tanımlanır ve burçlarınisimleri verilir.



45


Gün

eş’in

Gör

ünür

Har

eket

leri

2. Verilen herhangi bir tarih içinGüneş’in eşlek kon sayılarınıyaklaşık olarak tahmin eder.

Öğrenciler, dört gruba ayrılır. Her grup farklımevsimdeki bir tarihi seçerek Güneş’in bu tarihtekieşlek kon sayılarını yaklaşık olarak tahmin eder vesonuçlarını, öğretmenin verdiği gerçek değerler ilekarşılaştırır.

[!] Eşlek kon düzeneği üzerinde tutulumçemberi çizilerek 21 Mart, 22 Haziran, 23Eylül ve 22 Aralık tarihlerinde Güneş’inbulunduğu yerler (burçlar) ve Güneş’in buanlardaki eşlek kon sayıları verilir.

[!] Güneş’in eşlek kon sayılarının günlükortalama değişim miktarları verilir.

3. Gündüz ve gece süreleriningözlem yerinin enlemi veGüneş’in dik açıklığı ile ilişkiliolduğunu örneklerle açıklar.

Öğrenciler, öğretmenin verdiği tarihler içinGüneş’in eşlek kon sayılarını tahmin eder.Geometrik çizim araçlarını kullanarak, çizeceklerigök küresinde gerekli ölçümleri yaparak bu tarihleriçin bulundukları yerdeki gündüz ve gece sürelerinibulurlar. Sonuçlarını aşağıdaki gibi bir çizelge ilesunar ve yapraklı takvimlerden bulacakları gerçekgün ve gece süreleri ile karşılaştırırlar.

Tarih

TahminîGündüzSüresi

TahminîGeceSüresi

21 Mart

30 Nisan

20 Kasım

[!] Uygun bir şekil ile yeryüzünde, belli birtarihte gece ya da gündüzün meydanagelmediği yerler olduğu üzerinde durulur.

[!] Güneş’in günlük çemberinin gün ve geceyaylarının ölçülerinin, o yerdeki gündüz vegece sürelerine karşılık geldiği vurgulanır.



46


Ay’

ın G

örün

ür H

arek

etle

ri v

e E

vrel

eri

4. Ay’ın aylık hareketini çizimyoluyla açıklar.

Öğrencilerden birkaç gece gözlem yaparakher gece aynı saatte Ay’ın belirledikleri parlak biryıldıza olan açısal uzaklıklarını not etmeleri ve buölçümler sayesinde Ay’ın yıldızlara göre her gün nekadar doğuya doğru kaydığını belirlemeleri istenir.Elde edilen sonuçlar sınıfa sunularak ölçülenkayma miktarlarının ortalaması alınır. BöyleceAy’ın günlük kayma miktarı ile bu hareketindönemi hesaplanır. Ay’ın yıldızlara göre doğuyönlü kayma hareketini açıklayan bir şekil çizilereksınıf panosuna asılır.

[!] Ay’ın dolanma dönemi verilir(4. kazanım).[!] Ay’ın yörüngesinin tutulum düzlemiyleçakışık olmadığı ve onunla 5 açı yaptığı, bunedenle de dik açıklığının tıpkı Güneş’inkigibi dönemli olarak değiştiği vurgulanır(4. kazanım).[!] Ay’ın dönme döneminin, dolanmadönemine eşit olduğu vurgulanır(5. kazanım).5. Gök yüzündeki konumunun

değişimini izleyerek Ay’ın aylıkhareketinin açısal hızınındeğerini yaklaşık olarak belirler.

6. Ay’ın evrelerinin nasıloluştuğunu şekil üzerindegösterir.

Öğrenciler, dört gruba ayrılır. Grupların her biri,koç, yengeç, terazi ve oğlak burçlarından biriniseçer. Gruplar, Güneş’in yıllık hareketi sırasında,seçtikleri burçta bulunduğu tarihlerde, Ay’ın aylıkhareketini ve her bir evrede hangi burçdoğrultusunda olduğunu gösteren bir şekil çizer.Daha sonra gruplar çizimlerini birbirleri ilekarşılaştırırlar. (bk. Şekil 1.8)

[!] Ay’ın evrelerini ve evre isimlerinigösteren şematik bir şekil verilir.



47


Gün

eş v

e A

y T

utul

mal

arı

7. Ay tutulmasını açıklar.

Öğrenciler gruplara ayrılarak her bir gruptan aytutulmalarını temsil eden maket, sunum ya dacanlandırma hazırlamaları istenir. Gruplaryaptıkları çalışmaları sınıfa sunarlar. Daha sonraniçin her dolunay evresinde ay tutulmasıoluşmadığını tartışırlar.

[!] Güneş ve Ay’ın yarıçapları ile yere olanortalama uzaklıkları ve bunların yer yarıçapıcinsinden değerleri verilir.[!] Ay tutulması tanımlanır ve uygun bir şekilyardımıyla açıklanır.

8. Güneş tutulmasını açıklar.

Öğrenciler üç gruba ayrılır. Her grup,parçalı, halkalı ve tam Güneş tutulmalarından biriniaçıklayan bir şekil ile ülkemizde son 50 yıldagözlenen tam Güneş tutulmalarının tarihlerini vetutulma hatlarını gösteren bir çizelge hazırlar vebunu bir poster şeklinde sınıfa sunar. Posteryardımıyla Güneş tutulmasının nasıl gerçekleştiğiüzerinde konuşurlar.

[!] Bir şekil yardımıyla Güneş tutulmasıtanımlanır.[!] Halkalı, parçalı ve tam Güneş tutulmasıkavramları açıklanır.[!] Tutulma hattı kavramı verilir.

Halkalı Güneş tutulması olabildiği hâldehalkalı ay tutulması neden oluşmaz?

9. Ay ve Güneş tutulmalarınınbilimsel açıdan öneminideğerlendirir.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Ay ve Güneştutulmalarının bilimsel açıdan önemini araştırırlar.Araştırma sonucunda elde ettikleri bilgileri çeşitligörsel materyallerden yararlanarak sınıfa sunarlar.Sunum sonrasında sınıfça elde edilen sonuçlarkarşılaştırılır.

[!] Astronomların, tutulma sırasındakigözlemlerle ne gibi bilgiler edindikleriüzerinde durulur.



48

5.ÜNİTE: ZAMAN VE TAKVİMKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR

Zam

an


1. Dönemli olarak tekrarlayanher olay ile zamanınölçülebileceğini fark eder.

Sınıf gruplara ayrılır. Her gruptan bir kumsaati yapması istenir. Kumun tamamen dökülmesiiçin geçen süre “bir kum saati” olarak tanımlanır.Öğrencilerden bu saat kullanılarak bir ders süresiile bir gün uzunluğunun kaç kum saati olduğunubelirlemeleri istenir. Yapılan etkinlik sonucundaöğrenciler, dönemli olarak tekrarlayan her olayınzaman ölçmede kullanılabileceği sonucuna varırlarve böylesi dönemli tekrarlayan olaylara örneklerverirler.

[!] “Zaman” kavramının soyut olduğu ve bellibir tanımının verilemeyeceği, zamanındoğadaki düzenli tekrarlayan hareketler ilesomutlaşan bir kavram olduğu belirtilerek buhareketler örneklendirilir(kum saati, sarkaç, gök cisimlerinin görünürhareketleri vb.).

[!] Zaman ve hareketin ayrılmaz iki olguolduğu, zaman olmasaydı her şeyin durağanolacağı bu açıdan zamanın daha çok felsefikbir kavram olduğu belirtilir.

2. Yıldızıl gün ve gerçek Güneşgününü ayırt eder.

.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her gruptan,Güneş sistemindeki bir gezegenin dönme vedolanma dönemlerini önceden araştırmaları istenir.Gruplar, seçtikleri gezegen için “yıldızıl gün” ve“gerçek Güneş gününü” hesaplar ve elde ettiklerisonuçları karşılaştırırlar.

[!] “Yıldızıl gün” ve “gerçek Güneş günü”tanımlanır, sürelerinin farklı olduğu uygun birşekil yardımıyla açıklanır.

Bir yıldızıl gün ile bir Güneş günü eşitmidir? Nedenini açıklayınız.




49

Zam

an3. Güneş zamanı ile yıldızzamanı arasındaki ayrımı farkeder.

4. Günlük hayattaki kullanımıaçısından, ortalama Güneşzamanının, yıldız zamanındandaha uygun olduğunu ayırt eder.

Öğrencilerden, Güneş zamanı ile yıldızzamanı kavramlarını tartışarak bu iki zamanarasındaki farkı belirlemeleri istenir. Belirlenenfarklar tahtaya yazılır. Öğrencilerden bulduklarıfarklardan yola çıkarak günlük hayatta “ortalamaGüneş saati” yerine “yıldız saati” kullanmamızındoğuracağı olumsuzluklar konusunda çıkarımlardabulunmaları istenir.

[!] “Yerel yıldız zamanı” ve “yerel Güneşzamanı” tanımları verilir ve yıldız zamanınıölçmek için kullanılan saate “yıldız saati”denildiği belirtilir (3. kazanım).[!] Gerçek Güneş’e göre çalışan bir saatinyapılmasının zorluğuna dikkat çekilir ve“ortalama Güneş” ve “ortalama Güneşzamanı” tanımı verilir (4. kazanım).

Ortalama Güneş, öğlen çemberimizden üstve alt geçişlerini yaptığında saat kaçtır?

5. Bulunduğu yerin boylamı ileyerel zaman arasındaki ilişkiyiörneklerle açıklar.

Öğrencilerin gerekli araştırmayı yaparakAnkara’da yerel yıldız zamanı 12:00 iken İzmir veVan’da yerel yıldız zamanının kaç olduğunuhesaplamaları istenir. Bu hesaplamalar sonucundaiki yerin boylam farkları ile yerel yıldız zamanlarıarasındaki ilişki ortaya konulur.

Öğrencilerin, ülkemizde de uygulanan “ileri saatuygulaması”nın ne olduğunu, niçin böyle biruygulamaya gerek duyulduğunu ve uygulamanınülke ekonomisine faydalarını sınıf içindetartışmaları istenir.

[!] Yıldız saatinin nasıl ayarlanacağı verilir.[!] Evrensel zamanın (Universal Time-UT)tanımı verilir.[!] Yeryüzünde kullanılan bölge zamanısistemi kısaca tanıtılır, zaman dilimlerinigösteren bir şekil verilerek ülkemizde hangibölge zamanının kullanıldığı belirtilir.

Bölge zamanı kullanımına niçin ihtiyaçduyulmuştur?




50

Tak

vim

6. Takvim kavramını açıklayarakGüneş ve ay takvimlerini ayırteder.

Öğrencilerden takvim kavramını, takvimlerinhangi ihtiyaçlar sonucu ve ne zamandan berikullanıldığını çeşitli kaynaklardan (ansiklopedi,internet vb.) araştırmaları ve bulgularını sınıftasunmaları istenir.

[!] “Takvim” kavramının anlamı verilir veinsanların niçin takvim kullanmaya ihtiyaçduydukları belirtilir.[!] Tüm takvimlerin zaman biriminin“ortalama Güneş günü” (86400 saniye)olduğu belirtilir.[!] Takvim çeşitleri (Güneş, ay ve Güneş-aytakvimleri) belirtilir ve takvimlerinoluşmasında astronominin önemi vurgulanır.

7. Dünyada en çok kullanılantakvimleri sıralar.

Sınıf gruplara ayrılır. Her grup bir takvim türünüseçer ve bu takvimin özelliklerini araştırıp birkâğıda yazar. Gruplar oluşturdukları bu listeyibirbirleriyle değiştirerek diğer grupların takvimözelliklerini kendi takvimleriyle karşılaştırırlar.

[!] Dünyada kullanılan çok sayıda (yerel veevrensel) takvim olmakla birlikte en genişkullanım alanına sahip olan takvimlerinözellikleri kısaca verilir.[!] Türklerin; hicri, Rumi ve miladi takvimlerine zaman kullandıkları belirtilir.




51

Tak

vim

8. Ekli yıl tanımındaki ölçütlerikullanarak verilen herhangi biryılın ekli yıl olup olmadığınıaçıklar.

Öğrenciler önemli bazı tarihlerin (kendidoğum tarihleri, Atatürk’ün doğum tarihi veTBMM’nin kuruluş tarihi vb.) ekli yıl olupolmadığını bulup sonuçlarını sınıfa sunarlar.

[!] Yıl uzunluklarının ortalama günün tam katıolmaması nedeniyle kullanılan bütüntakvimlerin kusurlu olduğu ve zaman zamandüzeltilmeleri gerektiği belirtilir.[!] “Ekli yıl” tanımı ve miladi takviminkusurları için önerilen diğer çözümler verilir.

6.ÜNİTE: UZAY BİLİMLERİ VE UZAY ÇALIŞMALARIKONULAR KAZANIMLAR ETKİNLİK İPUÇLARI AÇIKLAMALAR



52

Uza

y B

ilim

leri


1. Uzay bilimlerini astronomi vediğer temel bilimlerleilişkilendirir.

Uzay bilimlerinin astronomi ve diğer temelbilimlerle olan ilişkisi “kavram ağı” kullanılaraksınıfta tartışılır.

[!] Uzay bilimlerinin, tüm temel bilimlerinuzaya uygulanması olduğu vurgulanır.[!] Uzay çalışmalarıyla uzay bilimlerininortaya çıkışı arasındaki bağlantı vurgulanır.

2. Uzay bilimlerinin alt dallarınısıralayarak kapsamlarını açıklar.

Öğrencilerin uzay bilimlerinin çalışma alanlarıkonusundaki fikirleri alınır. Bu fikirler tahtayayazılır. Daha sonra tahtanın bir tarafına uzaybilimlerinin alt dalları yazılır. Öğrencilerdençalışma alanları ile uzay bilimlerinin alt dallarındanuygun olanını eşleştirmeleri istenir.

[!] Uzay bilimlerinin alt dalları ve çalışmaalanları verilir.

Uza

y B

ilim

leri

nin

Gel

işim

ive

Uza

y Ç

alış

mal

arı 3. Uzay çalışmalarının

amaçlarını sıralar.

Uzay çalışmalarının amaçları konusunda heröğrencinin fikirleri tek tek alınır. Bu sırada diğeröğrenciler yorum yapmadan dinler. Daha sonra birtartışma ortamı yaratılır ve öğrencilerden alınanfikirlerden yola çıkılarak uzay çalışmalarınınamaçları belirlenir ve listelenerek sınıf panosunaasılır.

[!] Uzay çalışmalarının birincil ve ikincilamaçları üzerinde durulur.




53

Uza

yÇ

alış

mal

arın

ın G

eliş

imi 4. Uzay çalışmalarının gelişimini

açıklar.

“Uzayda ilkler” içerikli konu öğrencilertarafından araştırılır. Uzay çalışmalarına damgasınıvuran olaylar, görsel kaynaklardan yararlanılaraksınıfta pano hâline getirilir. Panodaki bilgilere ekolarak diğer uzay çalışmaları ile ilgili bilgilerverilerek bu gelişmelerin astronomi ve uzaybilimlerine katkıları öğrenciler tarafından tartışılır.

[!] Roketler, yapma uydular, mekikler ve uzayistasyonları ile uzaya gönderilen canlılaraçısından uzay çalışmalarının ilkleri ile uzayçalışmalarına ilişkin günümüzdeki önemliprojeler belirtilir. Uzay araçlarının ayrıntısına girilmedenbu konu uzay çalışmalarında kullanılanaraçlar konusunda işlenecektir.[!] Uzay çalışmalarının astronomi ve uzaybilimlerine katkıları belirtilir.

5. Uzay çalışmalarınınyaşamımızdaki etkileriniörneklerle açıklar.

Öğrencilerden gruplar oluşturulur. Gruplaruzay çalışmalarının yaşamımızdaki etkilerini konualan bir araştırma yaparlar. Araştırma sonuçlarını,ister slayt hazırlayarak ister poster ile sınıfasunarlar. Sunumlarda ve gösterilerde verilenörneklerden yararlanarak uzay çalışmalarınınhayatımıza olan etkilerini sınıfça tartışırlar.

[!] Uzay çalışmalarının dünyadaki yaşamkalitesinin yükselmesindeki önemi ve buçalışmalar sayesinde geliştirilen teknolojilerintıp, eğitim, haberleşme gibi toplum yaşamınailişkin alanlardaki kullanımları örneklerleaçıklanır. Uzay araştırmalarının yararları nelerdir?

Uza

y Ç

alış

mal

arın

daK

ulla

nıla

n A

raçl

ar

6. Uzay çalışmalarındakullanılan temel araçları tanır.

Öğrenciler uzay araçlarını öncedenaraştırırlar. Sınıf gruplara ayrılarak her grup biruzay aracını konu olarak seçer. Öğrencilerseçtikleri uzay aracını tanıtırlar. Bu aracın hangiamaçla nerelerde kullanıldığını sınıfta sunarlar.

Öğrenciler basit bir roket veya uzay mekiğimodeli hazırlar.

[!] “Roketler, uydular, uzay istasyonları, uzaymekikleri” tanıtılarak kullanım alanlarıaçıklanır.




54

Uza

y Ç

alış

mal

arın

da K

ulla

nıla

nA

raçl

ar7. Uyduların yaşantımızdakiönemini fark eder.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Öncedenyaptıkları araştırmalar doğrultusunda her grupkullanım alanına göre bir uydu çeşidini seçer veuydular hakkında edindikleri bilgiler ile buuydunun yaşantımızdaki önemini seçtikleri biryöntemi kullanarak sınıfa sunar.

[!] Uyduların kullanım alanlarına göresınıflaması verilerek uyduların astronomi vegünlük yaşantımızdaki önemi belirtilir.

Astronomik gözlemleri uzaydan yapmanınavantajları nelerdir?

Evr

ende

Hay

at V

ar m

ı?

8. Evrende başka hayat izleriolup olmadığı konusundatahminlerde bulunur.

Öğrenciler gruplara ayrılır. Her bir grup “DünyaDışı Canlılar” konusundaki düşüncelerini kendiaralarında tartışır. Ulaştıkları sonuçları seçtikleri birteknik (resim, yazılı anlatım, şiir vb.) ile sınıfasunar.

[!] Astrobiyoloji kavramının tanımı veamaçları verilir. Uzay Bilimleri ve Uzay Çalışmalarıünitesi, 2. kazanımıyla (Uzay bilimlerininalt dallarını sıralayarak kapsamlarınıaçıklar) ilişkiledirilir.[!] “Dünya Dışı Yaşam” konusundakiçalışmalar, özellikle SETI Programıvurgulanarak özetlenir.




55

Uza

ya S

eyah

at v

e U

zayd

a Y

erle

şim

9. Astronot olabilme kriterlerinibelirtir.

Öğrencilerden gruplara ayrılarak her birgruptan bir kişiyi astronot seçmeleri ve bu kişiyiuzaya göndermek üzere hazırlık yapmaları istenir.Bu hazırlık sürecinde öğrenciler seyahat sırasındave sonrasında yapılacak çalışmaları organizeederler. Daha sonra her grup astronotlarını uzayagönderme projelerini sınıfa sunar. Son olarakastronotların yolculuk esnasında nelerhissedebileceklerini tahmin ederler.

[!] Astronotların ne şekilde seçildikleri, uzayyolculuğu için nasıl hazırlandıkları, uzaymekiği ve istasyonundaki yaşam koşulları vebu yolculuğun astronot üzerindeki etkileriverilir.

10. Astronomlar ile astronotlarınçalışma alanlarını ayırt eder.

Öğrencilerden insanlı bir uzay mekiğiningönderilme sürecini düşünmeleri istenir. Mekiğinhavalanması, yörüngeye oturması ve yörüngesindedolanımı sırasında görev alan kişilerin meslekiunvanlarının ve yaptığı işlerin neler olabileceğisınıf ortamında tartışılır.

[!] “Astronom” ve “astronot” sözcüklerininanlamları ile çalışma alanlarının farklılıklarıvurgulanır.



56


Uza

y

Kol

onile

ri

11. Uzay kolonisi kavramını veuzayda koloni kurma ihtiyacınıngerekçelerini açıklar.

Öğrencilerden, birey ve devletlerin hangi tutumve davranışlarının Dünya’nın yaşam koşullarınıolumsuz etkilediği yönündeki fikirlerini ve bir günDünya’nın artık yaşanamaz bir gezegen olacağınınkesinleşmesi durumunda, insan neslinin devamıiçin ne tür önerilerde bulunabileceklerini yazılıanlatım şeklinde ifade etmeleri istenir.

[!] “Koloni ve uzay kolonisi” kavramlarıverilir.[!] Uzay kolonisine neden ihtiyaç duyulacağıaçıklanır.[!] Uzay kolonisi araştırma ve geliştirmeçalışmaları verilir.

12. Bir uzay kolonisitasarlayarak bu kolonide nelereihtiyaç duyulacağına ilişkintahminlerde bulunur.

“Dünya’daki koşullar artık yaşanamayacakkadar kötüleşmiştir. Dünya komitesi hayatındevamını sağlamak için uzay araştırmacılarınıgörevlendirmiştir.” Sınıf gruplara ayrılır veyukarıda verilen senaryodan hareketle her birgrubun kendilerini uzay araştırmacılarının yerinekoyarak kendi uzay kolonilerini kurmaları istenir.Sonunda her grup oluşturdukları koloniyiözellikleriyle birlikte sınıfta sunar ve en iyi koloniprojesi seçimi yapılır.

[!] Uzay kolonisi oluşturulurken kolonininyeri, yaşam alanı, sağlığı, beslenmesi, inşası,enerji ve üretim gereksinimleri, ekonomisi,koloni yasaları gibi konularının göz önündebulundurulacağı belirtilir.[!] Arizona Çölü’ndeki “Biyosfer II Projesi”örnek olarak verilir.


57

16. EK ŞEKİLLER

Şekil 1.1A


58

Şekil 1.1B


59

Şekil 1.2


60

Şekil 1.3A


61

Şekil 1.3B


62

Şekil 1.3C


63

Şekil 1.4


64

Şekil 1.5A


65

Şekil 1.5B


66

Şekil 1.5C


67

Şekil 1.6


68

Şekil 1.7


69

Şekil 1.8


70

17. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla istendik değişmeler meydanagetirme sürecidir. Bu sürecin sonunda bireyin davranışlarında istendik veya istenmedik yöndedavranış değişmelerinin oluşup oluşmadığını ortaya koymak için ölçme ve bunun sonunda dadeğerlendirme yapılması gereklidir. Eğitim ve öğretimin en önemli parçalarından biri deölçme ve değerlendirmedir. Ölçme ve değerlendirme genellikle birbirine karıştırılır. Bu çoğukez ölçme ve değerlendirmenin birlikte yapılmasından doğar.

Ölçme, herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da başkasembollerle ifade etmektir. Değerlendirme ise bir yargılama işlemidir ve ölçme sonucununbir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır. Değerlendirmenin bir amacı da öğrencinin öğrenmesinigeliştirmek ve desteklemektir.

Eğitimin her alanında ölçme ve değerlendirme olmak zorundadır. Aksi takdirde eğitimsürecinin sonunda yeterli bilgi ve beceriye ulaşılıp ulaşılmadığı, uygulanan eğitimprogramının başarıya ulaşıp ulaşmadığı belirlenemeyecektir. Duyarlı, doğru, uygun,destekleyici nitelikte gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirme, öğrenme için bir gerekliliktir.

Ölçme ve değerlendirme; Öğretmenin öğrenciyi tanımasını sağlar. Öğrenciye güçlü ve zayıf olduğu alanlar konusunda geri bildirim sağlar. Öğrenciye, davranışını nasıl değiştireceği veya geliştireceği konusunda geri bildirim

sağlar. Öğrencinin hangi dersleri almaya hazır olduğu, hangi tamamlayıcı çalışmaları

yapmasına gerek bulunduğu, kendisine hangi iş veya okula girmenin tavsiyeedilebileceği gibi konular hakkında verilecek kararların temelini hazırlar.

Öğretmen ve yöneticiye geleceğe ilişkin planlar yapmasında kaynaklık eder. Eğitim ve öğretim hizmetinin daha nitelikli yapılmasını sağlar. Öğretmenin daha iyi bir şekilde rehberlik yapmasını sağlar. Öğretmene kendini tanıması ve öğretim yöntemlerinin ne derece yeterli olduğu

konusunda geri bildirim sağlar. Öğrencinin durumu ve gelişimi hakkında velilerin bilgilenmesine olanak sağlar.

Böylece velilerin öğretim sürecine katılmalarına yardımcı olur.

Eğitimde, programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerdenbeklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluylatespit edilir. Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve öğretim sürecinin sürekli izlenmesi heraşamada ortaya çıkan sorunları tespit ve düzenleme imkânı verir.

Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı, öğrenciye günlük hayattakarşılaşılan bazı problemlere temel bilimler açısından yaklaşmayı öğretmek ve çözüm yollarıbuldurmayı, bilimsel düşünebilme becerisi kazandırmayı ve uçsuz bucaksız evrenin içindeDünya’nın küçücük olduğunu algılayabilmesini hedeflemektedir. Öğrencilerin astronomibilimine karşı toplum içinde olumlu bir tutum geliştirerek araştırma, okuma ve tartışmaaracılığıyla yeni bilgileri yapılandırma becerileri kazanmalarını sağlamaktır.

Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin, okul dışındakiortamlar ile uyum içinde olmasını sağlayacak becerilere sahip olması planlanmıştır. Ölçme vedeğerlendirme ile öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgileri arasında ilişki kurmasını vekarşılaştığı problemlere farklı çözüm yolları üretebilmesini gerektirir.


71

Günümüz Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları

Yeni öğretim programlarında benimsenen ölçme ve değerlendirme yaklaşımınınözellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Sonucun yanı sıra sürece de odaklanma,2. Bilginin hatırlanmasından ziyade uygulanmasına, yapılandırılmasına ve

öğrencilerin üst düzey becerilerini sergilemelerine önem verme,3. Yazıya dayalı soyut görevlerden çok, gerçek hayata ilişkin, performansa dayalı

görevlere önem verme,4. Örtülü, belirsiz ölçütlerden ziyade açık ve belirgin ölçütleri tercih etme,5. Sadece öğretimin sonunda değil, öğretimin her aşamasında sürekli ölçme ve

değerlendirme etkinlikleri gerçekleştirme,6. Not vermenin yanı sıra etkili ve zamanında geri bildirime ağırlık verme,7. Tek yöntemle ölçme yerine çok yöntemle ölçme yapma,8. Ne kadar öğrenildiğini tespit etmenin yanı sıra nasıl öğrenildiğini de belirleme,9. Rekabet yerine iş birliğini destekleme.

Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda, bireysel farklılıklarıdikkate alan öğrenci merkezli öğretme ve öğrenme stratejileri benimsenmiştir. Bu nedenleölçme ve değerlendirmede öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumlarını sergilemeleri için farklıdeğerlendirme araçlarının kullanılmasını gerektirir. Sadece yazılı ve sözlü sınavlarla öğrencibaşarısının ölçülmesi ve değerlendirilmesi uygun değildir. Değerlendirme ile sadece öğrenmeürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerekgerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Hazırlanmış olan programdadeğerlendirme, öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne bildiklerini görmeye yarayan biraraçtır.

Eğitim öğretim sürecinde öğrencilerin bilgiyi nasıl yapılandırdığını ve üst zihinselbecerilerini ne kadar geliştirdiğini değerlendirebilmek için gözlemler, görüşmeler, performansgörevleri, öz değerlendirme formları, projeler, posterler, öğrenci ürün dosyaları, derecelemeölçekleri vb. araç ve yöntemler kullanılabilir. Bunlarla beraber hem süreci hem de sonucudeğerlendirebilmek için çoktan seçmeli, boşluk doldurmalı, eşleştirmeli, kısa cevaplı, açıkuçlu gibi sorulardan oluşan testlerde kullanılabilir.

Öğretmenler ünitelerdeki kazanımlara uygun değerlendirme yöntemlerini kendileri degeliştirerek kullanabilirler. Örneğin, derslerin işleniş sürecinde öğrencilerin yapılanetkinliklere katılma düzeylerini gözlem formlarını; grup etkinliklerine katılmalarını grupdeğerlendirme formlarını, üniteler sonunda öğrencilerin hangi becerilere sahip olduklarınıkendilerinin anlaması için öz değerlendirme formlarını kullanarak ya da etkinliğin sonundabirkaç açık uçlu soruyla kendilerini değerlendirmeleri öğretmenlere, yapacaklarıdeğerlendirmelerde ve alacakları kararlarda önemli ipuçları verecektir.

Öğrencileri değerlendirmek için öğretmenlere yardımcı olmak amacıyla örnek formlarve ölçekler verilmiştir. Öğrencilerin bilişsel becerilerinin yanında duyuşsal ve psikomotorbecerilerinin değerlendirilmesi için bu formlar aynen kullanılabileceği gibi amaca uygundeğişiklikler yapılarak da kullanılabilir. Bu formlara veya ölçeklere göre öğrencilerideğerlendirirken, ölçütlere göre hangi alanda yeterli hangi alanlarda eksiklikleri olduğubelirlenebilir. Eksiklikleri varsa bu eksiklikleri gidermeye yönelik gereken önlemler alınır.

Öğrencilerin yaptığı projeler, ödevler, ürün dosyaları vb. çalışmaları ya da dersekatılımları bir bütün olarak aldığı puanlarına göre de değerlendirilebilir. Gerek görülürseöğrencinin puanları yüzdelik puanlara da dönüştürülebilir. Örneğin, en yüksek puanın 60olduğu bir etkinlikten öğrenci 42 puan almış ise öğrencinin 100 üzerinden puanı 70 olur


72

((42/60)x100=70). Öz değerlendirme, grup değerlendirme gibi formlarla öğrencilerideğerlendirirken amaç puan vermekten çok, onların eksikliklerini belirlemek ve bueksiklikleri gidermeye yönelik önlemler almaktır.

Süreçte yapılan değerlendirme etkinliklerine aşağıda örnekler verilmiştir.

DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ

Görüşme (Mülakat): Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin çalışmalarıhakkında ve konuları nasıl anladıkları konusunda anlama düzeylerinin daha iyideğerlendirilmesine yardım eder.

Aşağıda bazı örnek görüşme soruları verilmiştir: Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin? Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun? Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı? Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?

Gözlemler: Çıktılarının görülebildiği bazı alanlarda bu yöntem oldukça önemlidir.Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Gözlemler, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgilersağlar. Öğretmen, öğrencilerin;

Soru ve önerilerine verilen cevaplarını, Sınıf içi tartışmalarda katılımlarını, Grup çalışmalarında ve tartışmalarında katılımlarını

Aşağıdaki noktalar, öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır: Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız. Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz. Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz. Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz. Yapılan gözlem için değerlendirmeyi mümkün olduğu kadar gözlemlediğiniz

zaman kaydediniz.

Sözlü SunumSözlü sunum; konuşma, dil eğitimi, dil sanatları gibi birçok alanda kullanılabilir.

Öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri hakkında iyi bilgi sağlar. Kontrol listeleri, derecelipuanlama anahtarı ya da akran değerlendirme ölçekleri ile değerlendirme yapılabilir. Sözlüsunumlar öğrencilerin hatırlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakkında bilgi toplamak içinuygun araçlardır. Aynı zamanda problem çözme becerileri de bu yöntemle ölçülebilir.

Performans DeğerlendirmeÖğrencilerin bilgi ve becerilerini ortaya koyarak oluşturdukları çalışma, ürün ya da

etkinliklerin değerlendirilmesi süreci, “performans değerlendirme” olarak ifade edilebilir.Bunun yanında performans değerlendirme, öğrencilerin gerçek yaşam problemlerineakademik bilgilerini uygulayabilme ve bunu problem üzerinde gösterebilmeleri ile ilgilenir,öğrencilerin öğrendiklerini gerçek durumlarda göstermelerini sağlar (Airasian, 1994).

Performans değerlendirmenin belli aşamaları vardır. Bu aşamalar şöyle sıralanır:Amacın belirlenmesi: Performans değerlendirmede sürecin mi sonucun mu yoksa her

ikisinin birlikte mi değerlendirileceğine karar verilmelidir.Performans ölçütlerinin belirlenmesi: Performansın ölçütleri, öğrencinin bir

etkinliği tam ve doğru bir şekilde yapması için göstermesi gereken belli davranışları tanımlar.


73

Performans ölçütlerinin belirlenmesi aşamasında, önce değerlendirilecek performansınbelirlenmesi gerekmektedir. Ardından, belirlenen performansın özellikleri tanımlanmalıdır.Bu ölçütlerin sayısının çok fazla olmaması gerekmektedir. Bunlar, gözlenebilir davranış veyaortaya çıkacak ürün şeklinde açık ifadelerle belirtilmelidir.

Performansın ya da ürünün gözlemlenebileceği ortam oluşturma: Öğrencininperformansını güvenilir biçimde değerlendirmek için gözlemlerin birden fazla tekrarlanmasıgerekmektedir. Gözlem sayısı, yapılacak değerlendirmenin önemine ve gözlem için gerekensüreye göre belirlenmelidir.

Performansın puanlanması: Performansın değerlendirilmesi, dereceli puanlamaanahtarı ve kontrol listesiyle yapılır. Performans değerlendirmede puan belirleme sonadımdır. Bu puanlama sistemi performans ölçütlerine dayanmalıdır. Bununla beraberperformans değerlendirmenin amacı, puanlamayı etkiler (Airasian, 1994).

Performansın değerlendirilmesinde aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:1. Performans değerlendirmede, öğrencilere ödevi tamamlamaları için verilen süre

ödevin niteliğine göre ayarlanmalıdır.2. Görev, birçok beceriyi kapsamalıdır.3. Görevlerin bazıları bireysel ödevler, bazıları ise grup ödevleri şeklindeverilmelidir.4. Görev hem ürüne hem de sürece odaklanmalıdır.5. Performans değerlendirmek için performans görevleri, projeler ve öğrenci üründosyaları kullanılabilir.

a) Proje ve Performans GörevleriBir konu hakkında derinlemesine inceleme yapılması amacıyla verilen soru veya

sorular, ödev veya proje olarak adlandırılmaktadır. Ödev ve proje kavramları çoğu zaman eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Aslında bazı ödevler kapsamına göre proje olaraknitelendirilebilir. Fakat bu iki kavram arasında bazı farklılıklar olması nedeniyle bu kavramlarayrı ayrı ele alınmalıdır.

Performans görevleri, öğrencinin sahip olduğu bilgi ve becerileri günlük yaşamla dailişkilendirerek ortaya koymasını gerektiren kısa dönemli çalışmalardır. Performans görevi,öğrencilerin bilgi ve becerilerini gerçek yaşam durumlarına uygun olarak kullanmalarınıgerektirir. Çok çeşitli konularda performans görevi verilebilir.

Aşağıda, bunlara bazı örnekler verilmiştir: Astronomi ile ilgili bir konu hakkında makale yazma, Gökcisimleri ile ilgili fotoğraf sergisi oluşturma, Dünya dışı varlıklarla ilgili hayalî bir mizansen oluşturma, Gökcisimlerine ait verileri grafikle çizme, Bir tarzdaki grafiği başka tarza dönüştürme, Bilimsel gözlemlerini tablo oluşturarak belirtme, Bilimsel bir olayı sözel ve görsel olarak betimleme, Uzay ile ilgili afiş, poster, broşür vb. hazırlama, Evren ile ilgili bir oyun, piyes vb. yazma ve sergileme, Herhangi bir astronomi konusuyla ilgili sınıflama seması geliştirme, kategorileri

açıklama ve doğruluğunu savunma, Deney yapma, Bir roket planı çizme, Uzaydaki radyo frekanslarından yararlanarak müzik parçası besteleme, Bir editöre uzay kirliliği hakkında mektup yazma, Araştırdığı bir bilimadamının biyografisini yazma,


74

Projeler, geniş içerikli ve uzun süreli performans çalışmalarıdır. Proje çalışmaları,ünitelerde yer alan kazanımları kapsayan ayrıntılı görevlerdir. Bireysel ya da grup olarakyapılabilir. Proje konusu, öğrenci tarafından veya öğretmenin hazırlayacağı listeden seçmeyoluyla belirlenebilir. Öğrenci, projenin amacını, izlenecek yolları, kullanılacak malzemelerive karşılaşılabilecek durumları önceden planlar. Gerektiğinde öğretmeninden yardım alabilir.

Proje sürecinin olumlu yanları aşağıdaki gibi sıralanabilir;Proje geliştirme süreci uzun, kompleks ve zorlu bir süreç olacağından, bu görevler,

öğrencilerin yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel becerilerini geliştirir.Projenin tasarımından ortaya konulmasına kadar geçen süreç, aynı zamanda bilimsel

süreç basamaklarını da içereceğinden, bilimsel süreç becerilerinin gelişmesine de yardımcıolur.

Proje çalışması, öğrencilerin grupla çalışma becerisinin geliştirilmesini de sağlar.Proje süreci öğrencileri teknolojiyi aktif olarak kullanmaya yönelteceğinden,

öğrencilerin teknolojiyi kullanma becerisi kazanmalarına yardımcı olur.Proje çalışmasında bilgi öğrenciye doğrudan verilmediği için, öğrenciler proje

konularında yaparak, yaşayarak, inceleyerek bilgi kazanırlar. Bu nedenle yapılandırmacıöğrenme kuramı için uygun yöntemlerden birisidir.

b) Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo)Ürün dosyası, öğrencinin çalışmalarının toplandığı bir dosyadır. Bu dosyaya

öğrencinin yaptığı en iyi çalışmalar konur.Ürün dosyasına, öğrencinin haftalık veya günlük yaptığı çalışmalarının içinden seçilen

örnekleri ve öğretmenin yaptığı sınav evrakları, fotoğraflar, ses veya görüntü kayıt kasetleri,proje çalışmaları, performans görevleri, kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarları,velilerden gelen bilgiler, araştırma soruları, kavram haritaları, öğrenci görüşlerini yansıtanformlar vb. konulabilir.

Çeşitli amaçlarla öğrenci ürün dosyası hazırlanabilir. Amaçlarına göre öğrenci üründosyaları “sergileme tipi”, “belgeleme tipi”, “sınıf tipi” ve “değerlendirme tipi” ürün dosyalarıolarak sınıflandırılabilir. Ölçme ve değerlendirme amacına uygun olanı ise “değerlendirmetipi” dosyalardır.

Değerlendirme amaçlı öğrenci ürün dosyası kullanımı, içeriğin belirlenmesi vedeğerlendirmenin yapılması olmak üzere iki aşamalıdır.

Öğrenci ürün dosyası içeriğinin belirlenmesi aşamasında, dosyanın amacı ile dosyayaalınacak çalışmaların seçiminde ve değerlendirilmesinde kullanılacak ölçütler belirlenir.

Amacın belirlenmesi: Öğretmenin öğrenci ürün dosyasını ne amaçla kullanacağınakarar vermesi gerekir. Öğrenci ürün dosyaları;

Öğrencilerin performansları hakkında velilerine bilgi vermek,Öğrencilerin zaman içerisindeki gelişimlerini görmek,Bir sonraki yıl öğrencilerin öğretmeni olacak olan öğretmene, öğrencilerin tipik

performans kayıtlarını sağlamak,Ders programı üzerinde daha çok durulması (geliştirilmesi) gereken konuları

belirlemek,Öğrencileri notla değerlendirmek gibi amaçlarla kullanılabilir.Ürün dosyasındaki çalışmalara ait değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi:Dosya içerisinde istenen çalışmaların örnekleri, yaratıcı çalışmalar, deneysel veriler,

orijinal modeller, hikâyeler ve makaleler gibi çalışma ürünleri vb. yer alabilir. Bu ürünlerdenhangilerinin değerlendirileceğinin belirlenmesi ve sınırlandırılması önemlidir. Gerek dosyadayer alacak çalışmaların gerekse bunların içinden değerlendirilecek ürünlerin seçimindeöğretmenler öğrencilere aşağıdakilere benzer soruları yöneltebilir:


75

Bu çalışma neyi ifade ediyor? Bu bölümü, çalışmanı neden ürün dosyasına koymak istiyorsun? Neyi iyi yaparsın? En iyi yaptığın şey ne? Hangi konuda çok iyi/başarılı olduğunu düşünüyorsun? Hangi bölümler, kısımlar geliştirilmeli? Tekrar denesen neleri değiştirir, eklerdin? Neden bu çalışmayı seçtin? Bu çalışmanda en çok neyi beğendin? Burada senin için önemli olan ne? Bu yaptığın, çalışmalarını en iyi ifade eden örnek mi?

Öğretmen her çalışmanın üzerine (yargılamamak kaydıyla) düşüncesini gösteren,çalışmayı tanımlayan, etkinliğin nasıl başladığını açıklayan, parçanın neden seçildiğinianlatan, ders işleme hedefleri açısından çalışmanın ne anlam taşıdığını açıklayan notlaryapıştırabilir.

Performansın değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları (rubric), kontrollisteleri, görüşme ve gözlem formları, öz-akran-grup değerlendirme formları vb. kullanılabilir.

Dereceli Puanlama AnahtarıGözlemlere ait puanları tanımlanmış kategorilerden (ölçüt ya da ölçütler) uygun

düşen boyuta kaydetmemizi sağlayan bir değerlendirme aracıdır (Haladyna, 1997). Derecelipuanlama anahtarı üç bölümden oluşur:

1) Değerlendirme ölçütleri: Kabul edilebilir cevapları, kabul edilemez cevaplardanayırmak için kullanılır. Örneğin, öğretmenler yazılı yazılı anlatımları değerlendirirkenorganizasyon, yapısal içerik, sözcük seçimi vb. gibi değerlendirilebilir ölçütler kullanırlar.

2) Ölçüt tanımlamaları: Öğrencilerin değerlendirilmek istenen cevaplardaki nitelikselfarklılıkları tanımlama yolunu ifade eder. Örneğin; bir yazılı anlatımda organizasyondeğerlendirilecekse bu ölçütlerden en yüksek puanı alan öğrencinin yazılı anlatımıorganizasyon açısından hiç hata içermemelidir.

3) Puanlama stratejisi: Puanlama bütünsel ya da analitik biçimde olabilir. Hangisininkullanılacağı değerlendirmenin amacına bağlıdır. Verilecek olan karar, grupları yerleştirme,seçme veya derecelendirme gibi genel bir kararsa, bütünsel puanlama daha uygun olacaktır.Bu tür kararları verebilmek için, öğretmen tek ve ortalama bir puanlama ile bütünseldeğerlendirme yolları aramak zorundadır. Öte yandan, değerlendirmenin amacı, öğrencilerinkarşılaştığı zorlukları belirlemek ya da her bireysel performans değerlendirme ölçütüne göre,öğrenci gelişimini öğrenmekse, her performans ölçütünün ayrı ayrı değerlendirildiği analitikpuanlama uygundur. Her iki durumda da performans ölçütleri uyarlanan puanlama veoranlama yaklaşımına yön verir (Airasian,1994). Öğretmenler öğrencilerinin öğrenmeürünlerini toplam puan olarak değerlendirmek istediklerinde bütünsel puanlama stratejisinikullanırlar. Bütünsel puanlama ölçeği, süreçten çok sonuçla ilgilidir, sonuca ulaşmak içinaşılan bireysel basamaklarla değil toplam performans ya da sonuçla ilgilenir. Öğretmenleröğrencilerinin çalışmalarının ya da ürünlerinin farklı boyutlarını farklı puanlayarakdeğerlendirmek istediklerinde ise analitik puanlama stratejisini kullanırlar. Analitik puanlamaölçeği, değerlendirme sürecinin farklı aşamalarında aranan cevapları puanlamada işe yarar.

1. Analitik Dereceli Puanlama Anahtarı: Burada önce performans veya ürününparçalarının ayrı ayrı puanlanmasını, sonra da bu puanları toplayarak toplam puanınhesaplanmasını gerektirir. Bu ölçekler, çalışmanın ya da ürünün farklı boyutlarına farklınotlar vermek amacıyla oluşturulur. Aşağıda araştırma becerisi için analitik puanlama anahtarıörneği verilmiştir.


76

ÖLÇÜTLER 1 2 3

Kaynakların Sayısı Ulaşılan kaynaklaryetersiz.

Ulaşılan kaynaklarkısmen yeterli.

Ulaşılan kaynaklaryeterli.

Tarihsel Doğruluk Çok fazla yanlış var. Çok az yanlış var. Açık bir yanlış yok.

Organizasyon

Bilgilerin düzenlenmesi,akıcı ve etkilideğil.

Bilgilerin düzenlenmesi,kısmen akıcı veetkili.

Bilgilerin düzenlenmesi,yeterince akıcıve etkili.

BibliyografyaKaynakların çokazı etkilikullanılmış.

Kaynaklarınçoğu etkilikullanılmış.

Tüm kaynaklar,etkili kullanılmış.

2. Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarı: Öğretmenin genel süreci veya ürünü birbütün olarak, parçalarını dikkate almadan puanlamasıdır. Bu yöntem öğrenme ürünleri toplampuan olarak değerlendirilmek istendiğinde kullanılır. Aşağıda sözlü sunum becerisi içinbütüncül dereceli puanlama anahtarı örneği verilmiştir.

Mükemmel (4)• Her zaman göz teması kuruyor.• Ses seviyesi her zaman uygun.• Sunum boyunca istekli.• Özet tamamen dogru.Yeterli (3)• Genellikle göz teması kuruyor.• Ses tonu genellikle uygun.• Sunumun genelinde istekli.• Özette bir veya iki hata var.Gelişmekte (2)• Bazen göz teması kuruyor.• Ses tonu bazen uygun.• Sunumda ara sıra isteklilik gösteriyor.• Özette bazı hatalar var.Yetersiz (1)• Nadiren göz teması kuruyor veya hiç göz teması kurmuyor.• Ses tonu uygun değil.• Sunumda nadiren isteklilik gösteriyor.• Özette çok fazla hata var.

Hazırlanan dereceli puanlama anahtarı ödevlerle birlikte öğrencilere verilmelidir.Öğrenci çalışmasının hangi ölçütlere göre değerlendirileceğini önceden bilmelidir.


77

Kontrol Listeleri: Gözlenen performansın ya da ürünün belirlenen performansölçütlerine ne derece uyumlu olduğu kontrol listeleri kullanılarak belirlenebilir. Kontrollisteleri, öğrenciden beklenen davranışın özelliklerine ilişkin detaylı bilgileri içeren veöğrenci performansının eksik noktalarını belirleme amacıyla kullanılan araçlardır(Airasian,1994). Kontrol listelerinde var veya yok, evet veya hayır seklinde puanlanabilenbir dizi davranış, özellik veya nitelik bulunur. Kontrol listeleri genellikle, daha küçükparçalara ayrılabilen ve karmaşık davranışları belirlemek için uygundur.

Bazı değerlendirme listeleri öğrencinin görevi (etkinliği) yerine getirirken sık yaptığıhataları da gösterebilir. Bu durumda +1 gibi bir puan her bir pozitif davranış için , - 1 gibi birpuan her bir hata için, 0 ise davranışın gözlenemediği durumlar için verilir. Kontrol listeleri‘evet’ ‘hayır’ ; ‘var’ ‘yok’ veya 0-1 şeklinde değerlendirilir. Bu listeler, davranışın gözlemcitarafından gözlemlenme fırsatının olmadığı durumları da belirten ifadelerin eklenmesiyledavranışın gözlenemediği durumları da belirleme şansı verir (Kubiszyn ve Borich, 2003).

Kontrol listeleri kullanırken bazı olumsuzluklar da ortaya çıkabilir. Bunlardan biri,öğretmene davranış ile ilgili gözlemlendiği ya da gözlemlenmediği şeklinde iki ölçütsunmasıdır. Kontrol listelerinin başka bir dezavantajı da öğrencinin performansının belli birpuanlama sistemine göre değerlendirilmesidir. Her ne kadar öğrencilerin güçlü ve zayıföğrenme davranışlarını belirlemeye yarasa da öğretmen performansı belli bir puan iledeğerlendirmek zorunda kalır ve performans sürecini kaydedemez (Airasian,1994).

Aşağıda sözlü sunum becerisine yönelik kontrol listesi yer almaktadır.

Öğrencinin Adı ve Soyadı: Tarih:

Ölçütler Evet Hayır

Dinleyiciyle göz teması kuruyor.

Beden dilini etkili kullanıyor.

Anlaşılır bir tonda konuşuyor.

Yerinde vurgulamalar yapıyor.

Akıcı konuşuyor.

Gereksiz sesler çıkarmıyor.

Düzgün ifadeler seçiyor.

Gereksiz tekrar yapmıyor.

Düşüncelerini ifade edebiliyor.

Bilgiyi organize edebiliyor.

Sonuç bölümünde özetleyebiliyor.


78

Derecelendirme ÖlçekleriKontrol listeleri, performansa ilişkin belirli ölçütlerin karşılanıp karşılanmadığıyla

ilgili olan sınırlı durumlarda değerlendirme için uygun seçimdir fakat performans düzeylerinitanımlayan bir yapıya sahip değildir. Derecelendirme ölçekleri ise ölçülen özelliğe ilişkinperformansı çeşitli düzeyleriyle tanımlayabilir ve ölçütlerin ne dereceye kadar karşılandığınıgörmeye olanak sağlar (Moskal, 2000).

Aşağıda sözlü sunum becerisine yönelik derecelendirme ölçeği yer almaktadır.

Açıklama: Asağıdaki ifadelerin gerçekleştirilme düzeylerini ifadenin karşısındabulunan yere çarpı (x) koyarak işaretleyiniz.

Öğrencinin Adı Soyadı: Tarih:

DERECELE RÖLÇÜTLER Çok iyi (4) İyi (3) Orta (2) Zayıf (1)

1.Dinleyiciyle göz teması kuruyor.

2. Beden dilini etkili kullanıyor.

3. Anlaşılır bir tonda konuşuyor.

4. Yerinde vurgulamalar yapıyor.

5. Akıcı konuşuyor.

6. Gereksiz sesler çıkarmıyor.

7. Düzgün ifadeler seçiyor.

8. Gereksiz tekrar yapmıyor.

9. Düşüncelerini ifade edebiliyor.


79

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME(ÖRNEK FORMLAR)

ÖZ DEĞERLENDİRME

Adı ve Soyadı: …………… Tarih: ……………Sınıfı : ……………Nu. : ……………

Bu çalışmada neler yaptım?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada neler öğrendim?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Öz değerlendirme, bireysel veya kendini değerlendirme olarak da adlandırılabilir.Öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini, özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarınıyargılamaları olarak açıklanabilir. Temel amaç, öğrencilerin öz değerlendirme becerilerinigeliştirmektir. Çünkü yaşam boyu öğrenme, bireylerin yalnızca bağımsız çalışmalarını değilaynı zamanda kendi başarım ve gelişimlerini değerlendirmelerini zorunlu kılar.Değerlendirme süreci, öğrencinin öğrenmeye yaklaşımı, öğrencinin kendi gücü, zayıflıkları vebecerileri hakkında değerlendirme yapmasını sağlar. Öğrencinin kendi düşüncelerini kontroledebilme becerisini geliştirir.


80

GRUP DEĞERLENDİRME

Grubun Adı : ……………Sınıfı : ……………

Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak grubudeğerlendiriniz.

BECERİLERDERECELER

Hiçbirzaman

Nadiren Bazen Sıklıkla Herzaman

Grup üyeleri birbirleriyleyardımlaşır.Grup üyeleri birbirlerinindüşüncelerini dinlerler.Grup üyelerinin her biriçalışmalarda rol alır.Grup üyeleri birbirlerinindüşüncelerine ve çabalarına saygıgösterir.Grubun her üyesi birbirleriyleetkileşim içerisinde tartışır.Grup üyeleri ulaştıkları sonucubirbirlerine iletir.Grup üyeleri bireyselsorumluluklarını yerine getirir.Grup üyeleri bilgilerini diğerleriylepaylaşır.

Grup üyeleri birbirlerine güvenir.

Grup üyeleri birbirlerinicesaretlendirir.Grup üyeleri söz hakkının adil birbiçimde paylaşılmasına özengösterirler.Grupta birbiriyle çatışan görüşlerolduğunda, gruptakiler bunlarıtartışmaya açarlar.Çalıştıkları konuda, grup üyeleriortak bir görüş oluşturur.Grup üyeleri birlikte çalışmaktanhoşlanır.

YORUMLAR………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


81

ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU

Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerinigözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Ünite Adı: ……… Adı ve Soyadı : ………………

Öğrenci Nu. : ………………Sınıfı : ………………

BECERİLER

DERECELERHiçbirzaman Nadiren Bazen Sıklıkla Her

zaman1 2 3 4 5

I. DERSE HAZIRLIK1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir.2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimdeyararlanır.3. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir.4. Derse hazırlıklı gelir.ToplamII. ETKİNLİKLERE KATILMA1. Görüşü sorulduğunda söyler.2. Yeni ve özgün sorular sorar.3. Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür.4. Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar.ToplamIII. İNCELEME ARAŞTIRMA GÖZLEM1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara başvurur.2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip başkakaynaklar araştırır.3. İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek yapar.4. Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar.5. Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlardabulunur.6. Araştırma ve inceleme sonucunda genellemeleryapar.ToplamIV. BİLİMSEL YÖNTEM1. Bilinenlerden bilinmeyeni kestirir.2. Verileri çizelgelere ve grafiklere dönüştürür.3. Yönteme uygun deney yapar.4. Deney sonuçlarını doğru yorumlar.5. Deneye uygun rapor yazar.6. Deneyin sonucunu sunar.7. Araştırma, inceleme ve deney sonuçlarındangenellemelere ulaşır.ToplamGENEL TOPLAM


82

PROJE DEĞERLENDİRME FORMU

Projenin Adı : ……………Adı ve Soyadı : ……………Sınıfı : ……………Nu. : ……………

BECERİLER

DERECELER

Zayıf KabulEdilebilir Orta İyi Çok İyi

1 2 3 4 5I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİProjenin amacını belirlemeProjeye uygun çalışma planı yapmaGrup içinde görev dağılımı yapmaİhtiyaçları belirlemeFarklı kaynaklardan bilgi toplamaProjeyi plana göre gerçekleştirmeEkip çalışmasını gerçekleştirmeProje çalışmasının istekli olarak gerçekleştirilmesiTOPLAM

II. PROJENİN İÇERİĞİTürkçeyi güzel ve etkili kullanmaBilgilerin doğruluğuToplanan bilgilerin analiz edilmesiElde edilen bilgilerden çıkarımda bulunmaToplanan bilgileri düzenlenmeKritik düşünme becerisini göstermeYaratıcılık yeteneğini kullanmaProjeyi belirtilen sürede teslim etmeTOPLAMIII. SUNU YAPMATürkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanmaSorulara cevap verebilmeKonuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunmaSunuyu hedefe yönelik materyalle desteklemeSunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanmaVerilen sürede sunuyu yapmaSunum sırasındaki öz güvene sahip olmaSeverek sunu yapmaTOPLAMGENEL TOPLAM

ÖĞRETMENİN YORUMU:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Not: Yukarıda 1-5 arasında verilenler birer derecedir. Burada önemli olan öğrencilerin başarısını 5(çok iyi) düzeyine çıkarmaktır.


83

AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU

Değerlendiren öğrencinin;Grup numarası: ………………Adı ve Soyadı : ……………… 1. Arkadaşının adı ve soyadı: ………………Sınıfı : ……………… 2. Arkadaşının adı ve soyadı: ………………

1. Grubumuzdaki Öğrenciler Her zaman Projeninbaşında

Projeninsonunda

Hiçbirzaman

Ben

1. A

rkad

aşım

2.A

rkad

aşım

Ben

1. A

rkad

aşım

2. A

rkad

aşım

Ben

1. A

rkad

aşım

2. A

rkad

aşım

Ben

1. A

rkad

aşım

2.A

rkad

aşım

Etkinliğe katılımda gönüllüdür.

Görevini zamanında yerine getirir.

Farklı kaynaklardan bilgi toplayıpsunar.Grup arkadaşlarının görüşlerinesaygılıdır.Arkadaşlarını uyarırken olumlu birdil kullanır.Aletleri kullanırken dikkatli vetitizdir.

Malzemeleri kullanırken israf etmez.

Temiz, tertipli ve düzenli çalışır(Kullandığı aletleri yerine koyar,kirlettiklerini temizler vb. ).Sonuçları tartışırken anlaşılırkonuşur, konuşulanları anlar.

Öğrencilerin kendi gruplarındaki arkadaşları ile ilgili bu değerlendirmeler, öğretmeninbirinci etkinlik esasına göre düzenlediği “Öğrenci Gözlem Formu”nu doldurmada yardımcıolarak kullanılabilir.

Akran değerlendirme, bir grup içinde yer alan bireylerin akranlarını değerlendirmeleridir. Budeğerlendirme sırasında öğrencilerin becerileri de geliştirilir. Akran değerlendirme, öğrencilerin kendilerineolan güvenlerinin artmasını da sağlar. Kişinin öğretmen dışında başka birinden de dönüt almasına yardımcıolur. Değerlendirmeye temel oluşturan beceriler ve ölçütlerin saptanması konusunda öğrenciye bakış açısısağlar. Fakat bu değerlendirmenin de bazı sakıncaları vardır. Örneğin; akranlar arasında arkadaşlık durumubirbirlerine yüksek veya çok düşük puan verilmesine neden olabilir. Kendi aralarında anlaşarak birbirlerineyüksek puan verebilirler. Fiziksel güçten kaynaklanan nedenlerden dolayı akranlar yüksek puanlamayapabilirler. Ayrıca akranlar öğretmen kadar bilgili ve bilinçli değillerdir.

Akran değerlendirmede değerlendirme aracı kontrol listeleri şeklindedir.Öğrencilerin yanlı davranışla-rını önlemek için öğrencilere ölçütlerin verilmesi yararlı olur.


84

POSTER DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Öğrencinin Adı ve Soyadı :Tarih :Poster Konusu :

Değerlendirme Ölçütleri

Zayıf

(1)

KabulEdilebilir

(2)

Orta

(3)

İyi

(4)

Çok İyi

(5)

Temel kavram ve bilgileripostere yeterince ve doğruolarak aktarma

Bilginin toplanması ,organizasyonu ve sunumu

İçeriği zenginleştiren resim vegrafik kullanma

Resim ve grafikleri isimlendirme

Yazı karakteri, rengi veokunaklığı

Yazım kuralları ve noktalamaişaretlerine uygunluk

Posterin düzeni ve görünüşü

Ortaya çıkan ürünün posterinamacına uygunluğu

Yaratıcılık

Toplam Puan :


85

YAZILI ANLATIM DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Öğrencinin Adı ve Soyadı :Tarih :Yazılı Anlatım Konusu :

Değerlendirme ÖlçütleriZayıf

(1)

KabulEdilebilir

(2)

Orta

(3)

İyi

(4)

Çok İyi

(5)

Yazılı anlatım planıhazırlayabilme

Konuya uygun bir başlıkkoyabilme

Etkili bir başlangıç yapabilme

Ana düşünceyi destekleyecekörnekler verme

Anlaşılır bir anlatım düzenioluşturabilme

Anlaşılır cümleler kurabilme

Anlatılmak isteneni ifade edecekkelimeleri doğru kullanma

Paragraflar arası geçiş yapabilme

Dil bilgisi kurallarına uyma

Noktalama işaretlerini doğrukullanma

Etkili bir sonuç yazabilme

Toplam Puan


86

18. ASTRONOMİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

A

açısal çap: Ay ve Güneş gibi gökcisimlerinin gerçek çap uçlarını gözlemciye birleştiren ikidoğru arasındaki açı.

açısal uzaklık: İki cismi gözlemciye birleştiren doğrular arasındaki açı.

angström: Işığın dalga boyu ölçümünde kullanılan uzunluk birimi (10-8 cm).

astronom: Astronomi bilimi ile ilgilenen bilim insanı.

astronomi birimi (AB): Dünya ve Güneş merkezi arasındaki ortalama uzaklığa astronomibirimi (AB) denir (1 AB = 149.6106km).

astronot: Uzay araçları ile uzaya giderek uzay çalışmalarına katkıda bulunan kişi.

ayakucu: Gözlemcinin bulunduğu noktadaki düşey doğrultusunun, gök küresini deldiği kabuledilen noktalardan, gözlemcinin çevren düzlemi altında bulunan nokta, nadir.

azimut: Bir gök cisminden geçen düşey daire ile gözlem noktası meridyen dairesi arasındakiaçı . Çevren düzleminde güney noktasından başlayarak saat ibresi yönünde ölçülür.

B

başucu: Gözlemcinin bulunduğu noktadaki düşey doğrultusunun, gök küresini deldiği kabuledilen noktadan, gözlemcinin çevren düzlemi üstünde bulunan nokta, zenit.

beyaz cüce: Yüzey sıcaklığı yaklaşık 100.000 oC olan, soğuyarak ölü ve soğuk bir sona doğruilerleme sürecinde olan birkaç bin kilometre çapında küçük yıldız.

burçlar kuşağı: Gök küresinde, tutulumun geçtiği ve üzerinde on iki burcun eşit aralıklarladağıldığı kuşak.

büyük patlama: Onbeş milyar yıl önce sonsuz yoğunluktaki bir noktadan evrenin patlaması.

Ç

çevren: Gözlemcinin bulunduğu noktadan yer yuvarlağına çizilen teğet düzlemin gök küresiile arakesit dairesi.

çift yıldız: Birbirinin çekim etkisinde bulunan ve böylece ortak kütle merkezi çevresindedolanan yakın iki yıldız.


87

D

dış gezegenler: Yörüngesi yer yörüngesinin dışında kalan gezegen (Mars, Jüpiter ve sonrası).

dış merkezlik: Bir konik üzerindeki noktaların odağa ve doğrultmana uzaklıkları oranı. Elipsve hiperbolde bu oran, odaklar uzaklığının büyük eksene oranına eşittir.

dik açıklık: Herhangi bir gök cisminin, gökeşleği düzlemine göre açısal uzaklığı.

doppler etkisi: Bir ışık (veya ses) kaynağı bizden uzaklaşır ve bize yaklaşırken dalga boyuyani frekansı kayar. Uzaklaşıyorsa görünür dalga boyları kırmızıya (uzun dalgaboylarına), yaklaşıyorsa maviye (kısa dalga boylarına) kayar.

dönence: Ay ya da Güneş'in görünen hareketlerinde gelip geri döndüğü yer ya da daire; yazdönencesi, kış dönencesi gibi.

E

enberi noktası: Yörünge hareketi sırasında bir cismin, yörüngenin odağına en yakın olduğunokta. Örneğin, Dünya çevresinde elips yörüngesinde dolanan bir uydununyörüngesi üzerinde Dünya’ya en yakın olduğu nokta.

enöte noktası: Yörünge hareketi sırasında, bir cismin, yörüngenin odağına en uzak olduğunokta. Örneğin, Dünya çevresinde elips yörüngesinde dolanan bir uydununyörüngesi üzerinde Dünya’ya en uzak olduğu nokta.

eşlek: Ekvator (bk. Yer eşleği, gök eşleği)

evren: Bütün yıldızları, gök adaları, kümeleri, gaz ve bulutları içine alan maddeyle doluuzayın bütünü.

G

gezegen: Güneş çevresinde dolanan, ondan aldıkları ışığı yansıtan gök cisimlerinin ortak adı.Duran yıldızlara göre sürekli olarak yer değiştirirler.

gezegenimsi bulutsu: Kırmızı bir dev yıldızın dış katmanlarını uzaya püskürtmesi sonucuoluşan, merkezdeki sıcak ve sıkı yıldız tarafından aydınlatılan gaz kabuk.

gök ada: Milyonlarca yıldızdan yıldız kümelerinden, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş,Samanyolu gibi bağımsız uzay adası.

gök eşleği: Yer eşleğinin gök küre ile ara kesiti.

gök uçlağı: Dünya dönme ekseninin gök küresini deldiği nokta. Örneğin, gök kuzey uçlağı(gök kuzey kutbu) ve gök güney uçlağı (gök güney kutbu).

Greenwich: Londra’nın doğusunda bir şehir. Şehrin üzerinden geçen meridyen başlangıçmeridyeni ( sıfır meridyeni ) olarak kabul edilir.


88

gün dönümü: Gecelerin uzamadan kısalmaya (22 Aralık), ya da kısalmadan uzamaya (22Haziran) dönmesi olayı; bu dönmenin olduğu tarih.

güneş saati: Bir çubuğun gölgesiyle zaman belirleyen basit saat.

güneş takvimi: Güneş'in görünürdeki günlük ve yıllık hareketlerine göre düzenlenen takvim.

H

Hertzsprung-Russel (H-R) Diyagramı: Yıldızların tayf türlerine, renklerine etkinsıcaklıklarına ve ışınım güçlerine göre sınıflandırılmasının grafikle gösterimi.

hilal: Ay'ın ilk ve son günlerindeki görünüm durumu.

I

ılım noktaları (ekinoks): Gece ile gündüzün eşit olması; Güneş'in eşlekle tutulumun kesimnoktalarından birine geldiği an.

ıraksım: Farklı iki yerden, uzaktaki bir noktaya yönelmiş iki doğrultu arasındaki açı.Gözlenen nokta ne kadar uzakta ise ıraklık açısı da o kadar küçük olur. Gök bilimdeAy, Güneş, gezegenler ve yıldızlar için bu açı dolaylı yoldan ölçülerek uzaklıkhesabı yapılır.

ışık eğrisi: Değişen yıldızların görünen parlaklıklarının zamana bağlı olarak değişiminigösteren çizgi.

ışık yılı: Işığın bir yılda aldığı yol (1 ıy = 9.46x1012 km).

İ

iç gezegenler: Yörüngesi yer yörüngesinin içinde kalan gezegen (Merkür, Venüs).

ilkbahar noktası: Güneş'in görünen yıllık deviniminde gök eşleği ile tutulumun kesimnoktalarından biri; Güneş yaklaşık olarak 21 Martta bu noktaya gelir.

İslam takvimi: İslam ülkelerinin kullandığı takvim. Bu takvim Ay’ın evrelerine göredüzenlenir. Başlangıç zamanı Hz. Muhammed’in hicret tarihidir.

J

Julien takvimi: Julius Cesar'ın düzenlettiği gün takvimi. Bu takvimde dörde bölünebilenyıllar 366 gün, bölünmeyenler de 365 gün alınır. Bugün kullandığımız takvim bunundüzeltilmiş biçimidir.


89

K

kadir: Yıldızların parlaklık sırasını belirten ölçek. İlk tanımını Hipparchus yapmıştır. Bunagöre, çıplak gözle görülen yıldızlar birinci kadirden (m = 1), en sönükleri de altıncıkadirden (m = 6) kabul edilmiş, aradakiler de azalan parlaklığa göresınıflandırılmıştır.

kara cisim: Üzerine düşen bütün ışığı hiç yansıtmadan olduğu gibi soğuran sanal cisim.

kara delik: Evrende bulunduğu sanılan en yoğun ve ışığın bile kaçıp kurtulamadığı madde.

kış dönencesi: Güneş'in gökyüzünde yaptığı görünen yıllık harekette güneyden kuzeye dönüşyaptığı yer. Bu yerin Ekvator’a göre açısal uzaklığı -23° 27' dır. Dönüş 22 Aralıktaolur. Bu tarihe değin kısalan günler, bundan sonra uzamaya başlar.

kon düzeneği: Koordinat sistemi.

kozmolog: Kozmoloji bilimiyle uğraşan kişi.

kozmoloji: Evrenin yapısını ve gelişimini inceleyen bilim dalı.

kuyruklu yıldız: Zaman zaman göğümüzü ziyaret eden, parlakça, bulutumsu yapıda, bir başı,bir ya da birkaç kuyruğu olan gök cismi.

küçük gezegen: Bilinen dokuz büyük gezegene göre çok daha küçük olan (en büyüğününçapı 770 km), Güneş çevresinde dolanan gökcisimlerinden her biri.

M

miladi tarih: Hz. İsa'nın doğumunun yaklaşık olarak dördüncü yılını başlangıç olarak alanyılların belirttiği tarih.

milattan sonra: Miladi tarih başlangıcından bu yana sayılan yıllara göre belirtilen tarih.

milattan önce: Miladi tarih başlangıcından geriye doğru sayılan yıllara göre belirtilen tarih.

mor ötesi: Dalga boyu mor renkli ışığınkinden daha kısa (yaklaşık 4000 A° dan küçük) olanışık.

mutlak parlaklık: Bir yıldızın 10 pc uzaklıkta sahip olabileceği parlaklık değerine denir.

Nnadir: bk. Ayakucu.

nötron yıldızı: Maddenin, nötronları birbirine değecek kadar sıkışık hâlde olduğu, yalnızca10-20 km çapındaki küçük, ölü yıldız.


90

O

ortalama güneş günü: Ortalama, Güneş’in öğlenden art arda iki geçişi arasındaki zamansüresi; 86400 saniye.

Ö

örten çift yıldız: Tek bir yıldız gibi görünen iki ya da daha çok yıldızdan oluşmuş, kütlemerkezi çevresindeki dolanma hareketleri sırasında birbirlerini örtmelerinden ötürüparlaklık değişmesi gösteren çift yıldız ya da çoklu sistemler.

P

parçalı ay tutulması: Ay'ın yalnız bir parçasının yerin gölge konisine girip çıkması sonucugörülen, Ay tekerinin yalnız bir parçasının kararıp tekrar açılması olayı.

parçalı güneş tutulması: Güneş tekerinin yalnız bir parçası üstüne Ay gölgesinin düşmesisonucu görülen gün tutulması.

parlaklık: Bir ışık kaynağının; yıldızın verdiği ışığın alıcı (göz, fotoğraf plağı, ışık göze)üzerinde yaptığı etki.

parsek: Yer yörüngesinin yarı büyük eksenini bir açı saniyesinde gören uzaklık; 1pc = 3.26ıy = 206265 AB = 1.00591014 km.

R

radyo astronomi: Radyo teleskoplarıyla yıldızlardan gelen radyo ışınlarını inceleyenastronomi dalı.

S

saat dairesi: Bir yıldızdan ve göğün kutuplarından geçen büyük daire.

sağ açıklık: Bir yıldızın saat dairesinin gözlem yeri öğlenine göre yaptığı açı.

salt parlaklık: Bir yıldızın 10 parsek uzaklığa indirgenmiş parlaklığı.

süper nova: Parlaklığı birdenbire değişerek parlayan yıldız.

T

tam tutulma: Ay, Güneş ya da herhangi bir gök cisminin örtülerek bir süre karanlık kalması.

tan olayı: Güneş çevren düzleminin altındayken gökyüzünün kısmen aydınlık olma durumu.

tayf: Işık bir prizmadan geçerek oluşturduğu renkli bant, ışığın dalga boylarına (renklerine)göre meydana getirdiği sıra.


91

tayf sınıflaması: Yıldızları, tayflarında görülen görünüş ve özelliklerine göre sınıflaraayırma.

tutulum: Bir yıl boyunca Güneş'in gök küresi üzerinde çizdiği çemberin sınırladığı daire.

U

usturlab: Güneş ve yıldızların çevren yüksekliklerini ölçüp buradan zaman hesabı yapmayısağlayan eski bir gözlem aracı.

uydu: Bir gezegenin çevresinde dolanan (doğal ya da yapma) başka bir cisim (doğal uydu,yapma uydu).

uzaklık modülü: Bir gök cisminin salt parlaklığı M ile görünen parlaklığı m arasındaki fark;bu fark cismin bizden olan r uzaklığının ölçüsüdür.

uzay: Gözlem aletleri ile ulaşılabilen nokta arasındaki varlık alanı başka bir ifade ile bütüngökcisimlerinin bulunduğu boşluk, feza.

uzay gemisi: Dünya ötesine çıkıp dolaşan uzay aracı.

Ü

üst geçiş: Yıldızların öğle vakti en büyük yükseklikteki geçişi.

üst kavuşum: İç gezegenlerin yer-Güneş-gezegen olmak üzere bir doğrultuya gelmeleri.

Y

yapma uydu: İnsanlar tarafından yapılarak bir gök cismi çevresinde dolandırılan cisim.

yaz dönencesi: Güneş'in gökyüzünde yaptığı görünen yıllık hareketinde, kuzeyden güneyedönüş yaptığı yer. Bu yerin Ekvator düzlemine göre açısal uzaklığı 23°27' dır.Dönüş, 21 Haziran’da olur. Günler bu tarihten sonra kısalmaya başlar.

yer eşleği: Yerin merkezinden geçen ve dönme eksenine dik olan düzlemin yeryüzü ile arakesiti olan büyük çember. Yer eşleği, yeri iki yarım küreye ayırır (kuzey yarım küreve güney yarım küre).

yıldız: Gökyüzüne serpilmiş ışıklı noktalardan her biri.

yıldızlar arası madde: Yıldızlar arasındaki uzaya dağılmış olan toz, gaz gibi maddelerinbütünü.

yoldaş yıldız: Bir çift yıldızın kütle bakımından küçük olan bileşeni.

yörünge: Bir gök cisminin hareketi boyunca uzayda çizdiği yol.

yörünge düzlemi: Yörüngenin daire, elips, parabol, hiperbol gibi bir düzlem çizgisi olmasıhâlinde belirttiği düzlem.


92

yükseklik: Bir yıldızın, bir gök cisminin çevren düzleminden yukarı doğru açısal uzaklığı;deniz yüzeyinden ya da herhangi bir düzlemden yukarı doğru uzaklık.

Z

zenit: bk. Başucu.


93

KAYNAKÇA

Açıkgöz, K. Ü. , “Aktif Öğrenme”, 9. Baskı, Kanyılmaz Matbaası, İzmir, 2007.

Airasian, P. W. , “Classroom assessment (second edition)”, McGraw – Hill,

Inc, New york, 1994.

Arslan (Gürsel), A., Tertemiz, N. , Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı:2, Cilt:4, Ankara,

2004.

Arslan (Gürsel), A. , “İlköğretimde Bilimsel Süreç Becerilerinin Geliştirilmesi”,

www.tebd.gazie.du.tr.arsiv/2004-cilt2/sayı-4/sayfa-479-492, Erişim Tarihi:08.01.08.

Aslan, Z. , Aydın, C., Demircan, O., Kırbıyık, H., Derman, E. , “Astronomi ve Uzay

Bilimleri”, Tek Işık Yayıncılık, Ankara,1996.

Atılgan, H. , “Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (2. Baskı)”, Anı Yayıncılık, 2007

Bennet, J., Danohue, M., Schneider, N., Voit, M. , “The Essential Cosmic Perspective”,

Pearson, Addison Wesler, San Francisco, 2005.

Çintan, Ş. , “Astronomi (Liselerin Edebiyat Kolu)”, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1952.

Erdoğan, İ. , “Ortaöğretime Geçiş Sistemi Üzerine Bazı Mülahazalar”, http://ttkb.meb.gov.tr/,

Erişim Tarihi:08.11.07.

Erdoğan, İ. , “Ortaöğretim Programları Yenilendi”, http://ttkb.meb.gov.tr/, Erişim

Tarihi:08.11.07.

Erev, M., Tanın,T. , “Astronomi Dersleri (Lise 3 Edebiyat Kolu)”, İnkılap ve Aka Kitabevleri,

İstanbul, 1962.

Esin, F. , “Görsel Uzay ve Kozmolojiye Giriş”, İ.Ü. Fen Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1993.

Gilmor, I., McBride, N. (Editörler), “An Introduction to the Solar System”, Cambridge

University Pres, 2004.

Göker, L., Öztürk, N. , “Astronomi”, Eğitim Enstitüleri Matematik Bölümü, Ankara1977-

1978.

Green, S. F., Jones, M. H. (Editörler), “An Introduction to the Sun and Stars”, Cambridge

University Pres, 2004.

Haladyna, T. M. , “Writing test items to evaluate higher order thinking”,

Allyn and Bacon, Boston, 1997.

Hazer, S. , “Astronomi (Lise III Fen Kolu)”, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973.

Jones, M. H., Lambourne, R. A. (Editörler), “An Introduction to Galaxies and Cosmology”,

Cambridge University Press, 2004.

Karip, E. , “Ölçme ve Değerlendirme ( 1. Baskı)”, Pegam A Yayıncılık, 2007.

www.tebd.gazie.du.tr.arsiv/2004-cilt2/sayi-4/sayfa-479-492

http://ttkb.meb.gov.tr/

http://ttkb.meb.gov.tr/


94

Kaufmann, W., J. , “Universe”, W.H. Freeman and Company, Newyork, 1985.

Kızılırmak, A. , “Astronomi Dersleri (Cilt I: Küresel Astronomi ve Gök Mekaniği)”, Ege

Üniversitesi Matbaası, İzmir, 1964.

Kızılırmak, A. , “Astronomi Dersleri (Cilt III: Astrofiziğe Giriş)”, Ege Üniversitesi Matbaası,

İzmir, 1970.

Kızılırmak, A. , "Gök bilim Terimleri Sözlüğü", Türk Dil Kurumu Yayınları: 280, Ankara

Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1969.

Kızılırmak, A. , “Gök bilim Dersleri (Cilt II: Gök Mekaniği)”, Ege Üniversitesi Matbaası,

İzmir, 1971.

Kızılırmak, A. , “Astrofiziğe Giriş”, 3. Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 1998.

Kızılırmak, A. , “Küresel Gök bilim”, 3. Baskı, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 1998.

Kubiszyn, T., Borich, G. , “Educational testing and measurement: classroom

application and practice”, John Wiley & Sons, Inc, USA, 2003.

Kuhs,T. , “Portfolio Assessment:Making It Work For The First Time”, The Mathematics

Teachers, Vol:87(5), 1994.

Moskal, B. M. , “Scoring rubric: what, when and how? Pratical Assessment”,

Research & Evaluation, 2000.

Pasachoff J. M. , Porcy J.R. , The Teaching of Astronomy, Cambridge Üniversity Pres, 1990.

Scientific American , “New Frontiers in Astronomy”, W. H. Freeman Company, San

Francisco, 1970.

Sulliran III, W. T., Baross, J. A. (Editörler), “Planets and Life”, Cambridge University Pres,

2007.

Süer, B. , “Astronomi Galaksiler ve Evren”, (Çeviri: “Astronomy: Galaxies and The

Universe”, Elementary School Science Project University of İllinois), Modern Matematik ve

Fen Kitapları:90, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1975.

T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim

Programı ve Kılavuzu, 4-5. Sınıflar, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 2005.

T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim

Programı ve Kılavuzu, 6-7. Sınıflar, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 2005.

T.C. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, İlköğretim 4-8. Sınıflar Fen Bilgisi Dersi

Öğretim Programı, Tebliğler Dergisi, Sayı: 2518, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2000.

Tekin, H. , “Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (7. Baskı)”, Yargı Yayınları, 1993.


95

Tunca, Z., “Türkiye’de İlk ve Ortaöğretimde Astronomi Eğitim Öğretiminin Dünü, Bugünü”,

http://www.fedu.metu.edu.tr/ufbmek-5/b_kitabi/PDF/Astronomi/panel/t1-5d.pdf, Erişim

Tarihi:15.11.07.

Turgut, M.,F., “Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları ( 5. Baskı)”, Saydam

Matbaacılık, Ankara, 1987.

Watson, C. E. , “The case-study method and learning effectiveness”, College Student Journel

9, 109-116, 1975.

Wikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Resim:Spectre.svg, Erişim Tarihi:17.03.08.

http://www.fedu.metu.edu.tr/ufbmek-5/b_kitabi/PDF/Astronomi/panel/t1-5d.pdf

http://tr.wikipedia.org/wiki/Resim:Spectre.svg

ORTAÖ˚RET0M ASTRONOM0 VE UZAY B0L0MLER0 …...Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Ö˜retim Program1...

Documents

Transcript of ORTAÖ˚RET0M ASTRONOM0 VE UZAY B0L0MLER0 …...Astronomi ve Uzay Bilimleri Dersi Ö˜retim Program1...