1

ORMAN EKOLOJİSİ VE YETİŞME ORTAMI ÖZELLİKLERİ

Ekoloji Ve Orman Ekolojisi

Ekoloji;yunanca <oikos> ve<logi> sözcüklerinden oluşur.Oikos <konut>,logiy

ise <bilim> anlamına gelmektedir.

Bugünkü anlayışla ekoloji;canlılarla ,içinde yaşadıkları ortamı ve bu iki varlığa

ait karşılıklı etki ve ilişkileri inceleyen bir bilim dalı olarak

tanımlanabilir.Buradaki <canlılar> insan hayvan ve bitkilere ait bireyleri veya

bunlardan oluşmuş toplulukları ifade etmekte ,<içinde yaşadıkları ortam>

deyimi ise hava, su,toprak ve ışık gibi faktörleri kapsamaktadır.

Orman ekolojisi;orman ile ormanın yaşama ve gelişmesini sağlayan tüm

faktörlerin oluşturduğu sistemi inceleyen ve bu sistemdeki karşılıklı etki ve

ilişkileri araştıran bir bilim dalıdır.

Orman ekolojisinin konusu; orman yetişme bölgelerindeki arazi şekli,toprak ve

iklim özellikleri ile tüm canlı varlıkların karakteristiklerini tespit etmek,bunlarla

orman ağaçlarının yaşam gelişmeleri arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmaktır.

Ekosistem

Doğadaki canlı ve cansız varlıkların aralarındaki karşılıklı bağlarla

oluşturdukları sisteme <ekolojik sistem> veya <ekosistem>

denmektedir.Ekosistemi oluşturan ana ögeler ve aralarındaki ilişkiler şu şekilde

ifade edilmektedir.

2

Orman Ekosistemi:Belirli bir yerde kendini meydana getiren elamanların

kompozisyonu,karakterleri ve aralarındaki karşılıklı ilişkileri bakımından

tekdüze olan herhangi bir orman parçası anlaşılmaktadır.Bir başka ifade ile

orman ekosistemi; orman ağaçları ile birlikte topoğrafik, klimatik,toprak ve

vejetasyon etkenlerinin bütünlüğüdür.Sayılan bu etkenlerin karakteristiği,

orman ekosistemlerinin özelliğini belirler.Bunun içindir ki orman

ekosistemlerini (yetişme muhiti şartları) oluşturan faktörlerin iyice tanınması

özelliklerinin bilinmesi gerekir.

Yetişme Ortamı(Yetişme muhiti şartları): Bir ekosistemde belirli canlı

toplumlarından oluşan yaşama birliğini etkileyen, fakat bu canlıların işlevleri ile

de etkilenen yeryüzü şekli, iklim, anakaya-toprak ve vejetasyon faktörlerinin

oluşturduğu bir bütün olarak tanımlanmaktadır.

Ağaçlandırma çalışmalarının ilk adımı olan proje düzenleme çalışmalarında

orman ekosistemini(Yetişme muhiti şartları) oluşturan tüm faktörlerin

incelenmesi (analiz) ve yorumlanması (sentez) zorunludur.

Yetişme ortamını oluşturan faktörlerin incelenmesi: Ağaçlandırma

çalışmalarının ilk adımı olan proje düzenleme çalışmalarında YETİŞME MUHİTİ

ŞARTLARINI oluşturan tüm faktörlerin incelenmesi (analiz) ve yorumlanması (sentez)

zorunludur.

Yetişme ortamını oluşturan faktörler;,iklim, topoğrafya, toprak ve

vejetasyon’dur.

İ k l i m :Bir yerde uzun süre devam eden atmosferik olayların ortalamasıdır

3

İklim elemanları bitki örtüsünün dağılışını , tür ve toplulukların yani vejetasyonun tür ve

kapalılığını tayin eder. İklim elemanlarının bireysel olarak etkilerinden çok toplu etkileri

önemlidir.

İklimle ilgili olarak yapılan çalışmalarda özellikle sıcaklık ile yağış, yağış ile buharlaşma,

yağış ile doygunluk açığı arasındaki ilişkiler matematik formüller halinde gösterilmekte, bir

bölgenin yağış etkenliği ve buna dayanarak iklim tipleri “nemli”, “yarı nemli”, “yarı kurak”,

“kurak” şeklinde deyimlerle karakterize edilmektedir.

Genel olarak denilebilir ki bir bölgeye düşen yağış miktarı buharlaşan miktardan fazla ise o

bölge iklimi “nemli” eğer buharlaşma yağış miktarından fazla ise o bölge iklimi “kurak”

olarak nitelenir.

Buharlaşma katı cisimlerin yüzeyinden, topraktan, durgun ve akarsu yüzeylerinden sıcaklık

etkisiyle olması durumunda buna “Evaporasyon”, bitkiler tarafından atmosfere verilmesine

de “Tanspirasyon”, her iki şekilde meydana gelen buharlaşmaya ise “Evapotranspirasyon”

denilmektedir.

ERİNÇ YAĞIŞ ETKİNLİĞİ İNDİSİ

Erinç Formülü:

Yıllık ortalama yağış miktarı(mm)

Yağış etkenliği indisi=

Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (◦C)

4

Yağış; yağışların miktarı, şiddeti, süresi şekli gibi çeşitli karakteristikler toprak erozyonu,

toprağın su ekonomisi, bitkilerin gelişimi üzerinde etkilidir. Bu nedenle Etüt sahasına en

yakın yerdeki meteoroloji istasyonunun en az 10 yıllık ölçme değerleri baz alınır. Alınacak

değerler şunlardır;

Ortama Yağış Miktarı(mm)

Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm)

Yağış >10mm Olan Gün sayısı

Saatlik Max.Yağış(mm)

5

Rüzgar; bitkilerin dağılışı ve gelişimi üzerinde büyük etkilere sahiptir. Özellikle buharlaşma

ve fotosentez üzerinde önemli etkisi vardır. Rüzgarın yönü, şiddeti arazi yapısına göre

değişmektedir. Sırt, boyun ve tepelerdeki rüzgar hızı daha fazladır.

Sıcaklık; bitkilerin gelişmesinde büyük rol oynamaktadır. Örneğin bitkilerin fotosentezi

0 – 5 ºC arasında başlar, 20 – 30 ºC arasında en yüksek değerini bulur, 40 – 50 ºC’den sonra

ise durur.

Bitkilerin hayati faaliyetlerini gösterdiği ( tomurcuklanma, tomurcukların patlaması,

yapraklanma, çiçek açma, odun artımı vs. ) devreye “vejetasyon devresi” denir. Ortalama

sıcaklık bu devrenin tayini için bir ölçü olarak alınır.

Ortalama sıcaklıklar +10 ºC üzerinde olan aylar, vejetasyon devresi olarak alınmaktadır.

Nispi (bağıl) nem ;havada bulunan su buharı miktarının o andaki hava sıcaklığında bu

havanın taşıyabileceği en yüksek su miktarına oranıdır. Nispi nem ile sıcaklık arasında önemli

bir ilişki vardır. Sıcaklık artıkça havanın aldığı nem miktarı yükselir. Havanın sıcak ve nispi

nemi yüksek olan sahalarda buharlaşma-terleme az olduğundan nem isteği yüksek olan

bitkiler yer alır. Vejetasyon devresinde bulutluluğun ve nispi nemin düşmesi,

evapotranspirasyonu artırır. Buda kuraklığın artmasına dolayısıyla dikilen fidanların su

sıkıntısı çekmelerine sebep olur.

Bitkiler için kuraklık kavramı, nispi nemin % 30’un altına düştüğü, rüzgar hızının 5

m/sn’nin üzerine çıktığı, hava sıcaklığının da 25ºC’i geçtiği zaman söz konusudur. Bu

durumda toprak ne kadar nemli ise o kadar az zarar meydana gelir. 0-20cm.’deki toprak

derinliğinin nem miktarı 20mm.’nin üzerindeyse kuraklık zararı çok az olur. Eğer bu miktar

10mm.’nin altına düşerse bitkilerde kuraklık zararları beklenmelidir.

Don; Bir yörede bir yılda veya bir periyotta meydana gelen donlu günlerin sayısıdır. Yıl

içerinde meydana gelen donlu günlerin birbirini takip edip etmediği, en erken ve en geç don

tarihleri dikilecek

Topaoğrafya (Fizyografik Faktörler)

6

Fizyografik faktörler coğrafik ilişkileri ve jeomorfolojik karakteristikleri kapsar. Bu

özellikler “mevkii” deyimi ile ifade edilir.

Mevki, genel ve özel mevki olmak üzere ikiye ayrılır.

a) Genel mevki : Yöreye verilen genel adı, enlem ve boylam derecelerini, denize olan

yatay uzaklığı, jeomorfolojik yapıyı içerir.

b) Özel mevki : Yöresel ismi, denizden yükseklik, bakı, eğim, arazi yüzü şekli

(Röliyef) ve komşu çevre gibi özelliklerle tanımlanır.

Denizden yükseklik: Arazinin toprak özellikleri, iklim ve vejetasyon yapısı üzerinde etkili

olmaktadır. Denizden yükseldikçe sıcaklık düşmekte, buna karşın nisbi nem, yağış ve rüzgar

artmaktadır. Yükseklerde nem ve yağıştan dolayı bazlar yıkanır, toprak reaksiyonu asit

özellikte olur. Denize olan yatay uzaklık azaldıkça yani denize yaklaştıkça mutlak ve bağıl

nem yükselir.

Bakı; Bir yerin sıcaklığı, yağış durumu, don etkisi ve güneş ışınlarını alması bakımından

etkili olur. Ülkemizde kuzey, kuzeydoğu, kuzeybatı ve doğu bakıları genel olarak gölgeli

bakılardır. Bu bakılar daha serindir. Güney, Güney doğu, Güneybatı ve batı bakılar ise güneşli

bakılar olup daha sıcaktır. Nemli rüzgarlara bakan yamaçlar daha çok yağış alır. Bu bakılar

serin olduğu için buharlaşma da daha azdır. Gölgeli bakılarda toprak, aynı bölgedeki güneşli

bakılara göre daha nemlidir. Güneşli bakılarda ısınma fazla olduğundan nem kaybı da daha

fazladır. Güneşli bakılarda don tehlikesi gölgeli bakılara göre daha fazladır.

Eğim; yüzeysel akış, erozyon ve dolayısıyla toprak özellikleri üzerinde etkilidir. Eğim

arttıkça yağış sularının yüzeysel akışı artar bundan ötürü erozyon şiddeti artar ve toprak

derinliği azalır. Bunun sonucu eğimli yerlerde iskeletçe zengin sığ ve kurak topraklar oluşur.

Arazi yüzü şekli ( Rölyef ) ; Bir yerin özellikleri ile toprakların su ve besin maddesi

ekonomisi üzerine etkili olduğundan ova, yamaç, sırt, tepe, etek, çukur vb. deyimlerle tanıtımı

yapılmalıdır.

TOPRAK:

Toprak; bitkilerin barındığı ve yaşamları için gerekli su, hava ve besin maddelerini temin

ettiği yerkabuğunun üst kısmına toprak denir. Toprak oluşumunu; Anakaya ve özellikleri,

zaman, iklim, arazi şekli ve canlı faktörler etkiler.

Anakaya; kendisinden anamateryalin ve toprağın oluştuğu, yapısında çeşitli mineralleri

içeren, henüz fiziksel parçalanmaya uğramamış jeolojik maddedir.

Toprağı oluşturan anakaya ve anamateryaller kaynaklarına ve oluşumlarına göre üç büyük

grupta toplanır.

1-Püskürük Kayalar: : Mağmanın yer içinde vaya yeryüzünde soğuyarak katılaşması sonucu

meydana geli

a-İç püskürük kayalarr :Magmanın yeryüzüne çıkmadan yerkabuğu içinde soğuyup

7

katılaşması sonucu meydana gelir.Bunlar granit,siyenit,diyorit,gabro..

b-Dış Püskürük Kayalar: Magmanın yeryüzü kabuğundaki çatlaklardan çıkarak katılaşmasıyla

oluşur.Örn.riyolit,trakit,andezit, bazalt

2-Tortul Anakayalar:Tortul ve başkalaşmış Kayaların fiziksel ve kimyasal olayların

etkisiyle parçalanıp ayrışması sonucunda meydana gelen materyallerin su,rüzgar ve buzullar

vasıtasıyla taşınıp birikmesi ile meydana gelirler..

.

Kumtaşı: Kumların çimento görevi yapan silisyum ve karbonatların boşluklara dolarak

sertleşmesi sonucu meydana gelirler.

Şeyl: Sedimentasyonların en ince zerreleri olan toz ve kilin sertleşmesinden meydana

gelmiştir.

Konglomera: Genelde yuvarlak olan,değişik büyüklükteki çakıl ve molozların,aralarına

yığılan ince materyaller vasıtasıyla sertleşmesinden meydana gelir.İçinde pek çok cins kaya

ve mineral vardır.Kuvars ve feldispatlar çok bulunur.Bir çok kayalardan daha sert ve

dayanıklıdırlar.

Kireç Taşı: Kireç taşı kalsiyum karbonat ihtiva eden ince taneli bir kayadır.Kireç taşlarının

esasını kalsit minerali oluşturur. Kalsiyum karbonattan başka kayanın saflığı üzerine tesir

eden diğer yabancı maddeler de bulunur.Genellikle griden kahverengiye doğru değişen bir

renge sahiptir.Organik menşeli oldukları gibi kimyasal yolla kalsiyum karbonatın çökmesi ile

de meydana gelirler.Kireç taşlarına kalker kayaları denilmekte olup; ülkemizde geniş bir

yayılış alanına sahiptir.

Dolomit: Kireç taşlarının oluşumu sırasında CaCO3 ile birlikte MgCO3 lar da çökerse

dolomit oluşur.Bu kayaların çoğunda dolomit ve kalsit mineralleri karışmış haldedir.Ca fazla

ise dolomitik kalker,eşit seviyede ise dolomit denir.

3-Metamorfik Anakayalar:

Tortul ve püskürük anakayaların basınç ve ısı altında bazı hallerde de sıvı ve gazların iştiraki

ile metamorfoze olması neticesinde metamorfik kayalar meydana gelir.

Kumtaşı kuvarsite,şeyl arduvaza,kalkerler mermerlere dönüşürler.Anı şekilde granitin

değişmesiyle gnays,bazaltın değişmesiyle şistler meydana gelir.

Metamorfoze olan materyallerin yapıları değiştiği gibi yeni mineraller de bu arada oluşur.

Bunlar yüksek basınç altında kaldıklarından birbirine paralel tabakalar yani şistli bir yapı

kazanırlar.

Metamorfik kayaların içinde bulunan mineraller püskürük ve tortul kayalarda bulunan

minerallerin aynısıdır.

8

Gnays: Metamorfik kayaların en büyük grubunu teşkil eden bu taşlar püskürük veya

sedimenter formasyonlardan meydana gelebilir. Şist yapılı olan bu taş granit gibi

kuvars,feldispat ve mikalardan ibarettir.Bu mineraller granitte olduğu gibi karmakarışık değil

birbirine az çok paralel tabakalar halinde bulunur.

Mikaşistler: Kuvars ve mikadan oluşan şist yapılı taşlardır.İçindeki mika türüne göre biyotitli

mikaşist veya muskovitli mikaşist adını alırlar.

Mermerler: Kireç taşlarından ve dolomitlerden meydana gelirler.Nadir hallerde saftırlar.

Kuvarsit: Kum taşından teşekküle eden bu taş çok sert ve sıkı bie strüktüre sahiptir.Kum

taneleri birbirleriyle çok kuvvetli bir biçimde silisyumla bağlanmıştır.

Serpantinler:Yeşil renkli başkalaşım kayalarının ve erüptif kayaların yüksek basınç

altında yeşil renkli kayalara dönüşmesi ile oluşur

.Anamateryal; anakayaların fiziksel parçalanma ve kimyasal ayrışmaya uğramasıyla

meydana gelen kısmen gevşek kütledir. Anamateryal, kendine özgü strüktür ve mineralojik

yapısıyla toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini etkiler. Dolayısıyla bitki

gelişimi üzerinde önemli roller oynar. Anamateryalin mineralojik bileşimi ile üzerinde

meydana gelecek toprakların özellikleri arasında sıkı ilişkiler vardır. Örneğin, kalker anataşı

üzerindeki toprakların tekstürü, baz doygunluk oranı ve asitliği ile granit anakayası üzerinde

oluşmuş toprakları bu sayılan özellikleri arasında çok büyük farklar vardır. Anakayanın

tanıtımı sadece isminin belirlenmesi ile değil tanelilik, tabakalılık, çatlaklık, içindeki katkı

maddelerinin cins vb. özellikleri de belirtilerek yapılmalıdır.

Anamateryal sınıflaması:

Anamateryaller orjinlerine göre;

Kolluvial: yerçekimi ile oluşan;

Alluval:akarsular ile taşınmış;

Glasial:buzullar ile taşınmış;

Eolitik:rüzgarla taşınmış;

Volkanik anamataryaller;

Toprak profili ve özellikleri:

.Toprağın üst yüzünden anakayaya doğru alınmış olan düşey kesite toprak profili denir. Bu

şekildeki düşey kesit,arazide dikdörtgenler prizması şeklinde bir hendek açmakla elde edilir

ki, buna profil çukuru denir. Proje tanzimi için arazide, karelaj şebekesinde her 325 m’ye

denk gelen nokta üzerinde (10 hektar alanı temsil etmek üzere) açılması zorunlu olan profil

çukurunun eni 75 cm,boyu 100 cm kadar olmalıdır. Derinliği ise anakayayın durumuna göre

değişir.Anakayası 120 cm den daha derinde olan topraklarda 120 cm derinliğe kadar,aksi

takdirde anakayaya kadar kazılır.Çukurun incelenecek kısmı çiğnenmemeli, üzerindeki ölü ve

diri örtü bozulmamalıdır.Çukurun ışık almasına da dikkat edilmelidir.

9

Profil Çukuru:

* Yol,kanal,su arkı,dere kenarı ile sınır yerlerde

* Hayvan yatmış yerler ile köstebek,tarla faresi vb.yuvalar civarında

* Kompost,ahır gübresi,kireç,kum fabrika ve inşaat artıklarının yığıldığı yerlerde

* Arazinin mevzii olarak su birikmiş,dere ve sel baskınına uğramış kısımlarında

* Kömür ocakları,orman içi barakaları civarında ve diğer insan etkisi ile değiştirilmiş

arazilerde

Toprak Horizonları

Bir toprak profili iyice incelenirse,bu profilin renk,,tekstür,strüktür vb. özellikler bakımından

farklı olan ve birbiri üzerinde yatan tabakalardan oluştuğu görülür. Bu yatay tabakalara

horizon denir. Horizonlar, klimatik, biyotik,arazi şekli ve anakaya gibi doğal faktörlerin

etkisiyle uzun zaman periyotlarında oluşmuşlardır.

A – Horizonu ( Yıkanma Horizonu ):Mineral toprağın en üst kısmında olan,klimatik

etkenlerle doğrudan doğruya temasta bulunan ve en fazla humus maddelerine sahip olan

horizondur.Humus etkisi nedeniyle genellikle koyu renktir.

B-Horizonu ( Birikme Horizonu ):

A horizonunun altında bulunan ve bu horizondan yağış suları ile taşınarak getirilmiş

maddelerin biriktiği horizondur.Bu horizon bazı koşullarda ayrışma olaylarının da cereyan

ettiği horizondur.

C-Horizonu ( Anamateryal Horizonu ):

Üstündeki B horizonunu meydana getiren horizondur.Eğer mekanik yollarla gevşemiş ve

parçalanmış ise Cv ismini alır.Ayrışmamaış sert kaya halinde ise Cn ismini alır.

Toprak özelliği; fiziksel özellkleri ve kimyasal özellikleri olmak üzere ikiye ayrılır.

10

Toprak fiziksel özellkleri:

Toprak türü: (tekstür)

Toprak mataryalinin tane büyüklüğü bakımından bileşimini belirleyen bir deyimdir.

Tekstür sınıfı üçtür.Bunlar;

Kum,toz ve kildir.

Toprak türü çeşitleri: Toprak türü çeşitleri toprağın içinde bulunan toz kum ve kil oranlarına

göre sınıflandırılmaktadır. Bunlar;kum,toz,kil,balçıklı kum, kumlu balçık, killi balçık, balçıklı

kil’dir.

Taşlılık Ve Derinlik Toprağın iskelet miktar:(toprak taşlılığı)

Toprağın iskelet miktarı denilince ,çapları iki mm den büyük olan mineral parçaları

anlaşılır.Taş ve çakıllar toprağın su tutma kapasitesi, geçirgenliği,besin ve sıcaklık ekonomisi

üzerinde önemli bir role sahip olduğundan her horizon için veya her 30 cm toprak derinliği

için hacmen % ölarak tespit edilir

Toprak derinliği:

Sert anakaya üzerinde yatan ince taneli gevşek mataryalin kalınlığıdır.Buna<mutlak toprak

derinliği> denir.Köklerin yayıabildiği derinliğe ise <fizyolojik toprak derinliği> denir.

Tanım Profilin İskelet

%’si

Taşsız-az taşlı 0-25

Orta taşlı 26-50

Çok taşlı 51-80

İskelet (

litosolik )

81-100

Yüzeysel

Taşlılık Oranı

(%)

Taşlılık Sınıfları

0-5 Taşsız-Az taşlı

6-25 Orta taşlı

26-50 Taşlı

>50 Çok taşlı

TOPRAK DERİNLİĞİ

11

Derinlik ( cm ) Tanımı

0-30 Sığ

31-60 Orta derin

61-120 Derin

Toprak Strüktürü:

Toprak taneciklerin oluşturan kum,toz ve kilin istiflenmesidir.

Toprağın üç ana strüktür sınıfı vardır.

Tek tane strüktürü,

Masif strüktür,

Kırıntı strüktürü,

Toprak rengi: Toprak rengi,bilinen renklerden hangisine benziyorsa o terim kullanılarak tanıtılabilir.Her

horizon ,çin tespit edilir.

Toprak rengi bir takım toprak özelliklerini ifade etmesi ve genetik horizonların,dolayısı ile

klimatik toprak tiplerinin ayrılması bakımından büyük bir önem taşır.

Örneğin alacalı renk kötü dranaj koşullarını,fazla koyu renk organik madde fazlalığını, açık

soluk renk aşırı yıkanma olaylarını gösterir.

Toprağın Humus Miktarı

Toprakta ne kadar çok humus varsa genel olarak rengi o kadar koyu olur.

Toprak organik maddesinin(humusun) arazide tanıtımı laboratuar analizlerine göre belirtilir.

Organik madde%si

1’den az humus bakımından pek az

1-2 humus bakımından fakir

2-5 orta derecede humuslu

5-10 humus bakımından zengin

10-15 humus bakımından çok zengin

15-30 turbamsı

30 dan çok turba

Humus tipleri:

Ham humus,

Çürüntü tipi humus,

Mul tipi humus,

12

Kök Yayılışı:

Bitki köklerinin toprakta inebildiği derinlik ile topraktaki kök yoğunluğunu

ifade eder.Topraktaki su, hava ve besin ekonomisi hakkında bilgi

vermesi,horizonların su geçirgenliği ve havalanması hususunda etkili

bulunduğundan önemlidir.

Kök yayılışı ile ilgili olarak;

Kök yayılış derinliği, ince köklerin(çapları 2mm den küçük) yayılış

derecesi,köklerin dağılış şekli,

Drenaj:

Toprağin su tutma kapasitesini aşan fazla suyun toprak içinde yanlara ve aşağı

doğru sızıp gitme hareketidir.Buna<toprağın geçirgenliği>denir.

Taban suyu:Yer kabuğu içindeki boşlukları birbirine bağlayacak şekilde

dolduran,yer çekimi etkisi ile oluşturulmuş bulunan,eğim veya farklı basınç

potansiyeli ile hareket edebilen toprak suyudur.

Toprağın Kimyasal Özellikleri:

Toprak Reaksiyonu,Kireci Ve Tuzluluğu

Toprak Reaksiyonu (pH):Toprak pH’sı bir toprak çözeltisindeki asitliği veya alkaliliği

tanımlayan bir ölçüdür.Asitliğin miktarı H+ ve OH- iyonlarının konsantrasyonuna bağlıdır.

pH logaritmik birim şeklide ölçülür.pH bir birim artarsa,H konsantrasyonu 10 kez

azalır.Örneğin pH 4’te pH 7’ye göre 1000 kat fazla H+ iyonu vardır.

pH kademeleri 0-14 arasındadır.Ancak toprak tepkimesinin normal aralığı 5-8,5 olup bunun

üstünde ve altındaki değerler çoğu bitki için ciddi sorunalr oluşturur.Toprak pH sı labaratuvar

şartlarında pH metre ile ölçülür.Arazide kullanılan farklı ph ölçerler bulunmaktadır.

Toprak pH sı doğrudan ve/veya dolaylı olarak toprak içersinde meydana gelen birçok

fiziksel,kimyasal ve biyolojik olayı etkiler.Toprak reaksiyonu ile canlılar arasında sıkı bir

ilişki vardır.Mesela,mantarlar 4-5,bakteriler ise 6-8 pH larda daha etkindir.

Toprak reaksiyonu:

Reaksiyon Sınıfı pH Reaksiyon Sınıfı pH

Ekstrem Asit <4,5 Nötr 6,6-7,3

Çok Kuvvetli Asit 4,6-5,0 Hafif Alkali 7,4-7,8

Kuvvetli Asit 5,1-5,5 Orta Alkali 7,9-8,4

Orta Asit 5,6-6,0 Kuvvetli Alkali 8,5-9,0

Hafif Asit 6,1-6,5 Çok Kuvvetli Alkali >9,0

13

Tuzluluk:

Toprağın tuzluluk kavramı, birim hacimdeki toprakta bulunan çözünebilir tuzların miktarını

belirtir.Genellikle Cl ve SO4 anyonlarının 2 değerli katyonlarla,özellikle Ca,Mg,ve Na ile

oluşturdukları tuz bileşiklerinden kaynaklanmaktadır.

Toprak tuzu labaratuvar koşullarında elektrik geçirgenlik ölçüm cihazıyla belirlenir ve veriler

tablodaki sınıflandırmaya göre yapılır.

Tuzluluk Sınırı

(mS/cm)

Tanımlaması

<2 Tuzsuz

2-4 Az Tuzlu

4-8 Orta Tuzlu

8-16 Çok Tuzlu

>16 Aşırı Tuzlu

Kireç:

Topraktaki kireç miktarı bitkiler için çok önemlidir.Temel kireç bileşikleri; kalsiyum,

mağnezyum, karbonatlar ve dolomittir.Labaratuvar koşullarında, karbonat miktarı nicel

olarak belirlenerek % toplam CaCO3 miktarı cinsinden ifade edilir.

Toprak kireç içeriği sınıflaması genel olarak tablodaki gibi yapılmaktadır.

Toprak Kireç

İçeriği

%CaCO3

Az Kireçli 0-4

Orta Kireçli 4-8

Kireçli 8-15

Çok Kireçli 15-30

Çok Fazla Kireçli 30-55

Marn >55

Rüzgar yönü dikkate alınarak yangın emniyet şeritlerinin tesisi

Rüzgar Perdelerinin Tesisi,

gibi karar verme mekanizmasında kullanılır.

VEJATASYON:

Vejatasyonu, orman çalı ve çayır gibi çeşitli bitki toplulukları oluşturur. Su harcamaları

bakımından değişik derecede etkilere sahiptir.Mevcut toprak florası o yerin su

ekonomisi bakımından bir gösterge olabilir.

Bu bakımdan su ekonomisi hususunda karar verilirken mevcut vejatasyon tipleri göz

önün de bulundurulmalıdır.

14

Buraya kadar incelediğimiz yetişme muhiti faktörleri ormancılık faaliyetlerinde önemli bir

yere sahip olup;

Ağaçlandırmanın amacı.

Tür ve Orijin Seçimi

Örtü Temizliği ve zamanı

Toprak işleme zamanı ve yöntemleri

Dikim zamanı ve yöntemleri

Bakım zamanı ve yöntemleri,

Bu etkenlerin analiz ve yorumlanmasına göre belirlenecektir.

ROJE DÜZENLEME ESASLARI

Uygulama Proje Adları: 1- Ağaçlandırma projeleri

2- Erozyon Kontrolü/Toprak Muhafaza Projeleri

3- Rehabilitasyon Projeleri

4- Mera Islahı Projeleri

5- Yeşil Kuşak Projeleri

6- Çok Amaçlı projeler

PROJE YAPIMINA BAŞLAMADAN ÖNCE TEMİN EDİLECEK BİLGİLER. * Proje sahasına ait en güncel haritalar ve amenajman bilgileri

* sahanın mülkiyet durumuna ait bilgiler(hazine ise hahsis belgesi,orman ise kadastro parsel

noları)

* Kadastro bilgileri,sahadan gerçek ve tüzel kişilere verilen izin irtifak haklarına ait

bilgiler,sit alanları, yöre halkına tanınan otlak,yaylak,geçiş hakları gibi haklar

* Sahadaki tıbbi aromatik bitkiler ve endemik türler

* *Uygulanacak projeden etkileneck olan yöre halkının talepleri, projeye bakış açısı

ARAZİYE ÇIKARKEN YANIMIZDA

BULUNDURMAMIZ GEREKEN TEMEL EKİPMANLAR

15

*Arazide dolduracağımız karneler ( Ek-1 vb )

*Amenajman haritası

*Örnekler için yeteri kadar poşet

*Küçük bir çapa ve el küreği

*Kurşun kalem,silgi,yeteri kadar blok not

*Asit,Ph metre,saf su ,içme suyu ve yeterli azık

BÜRO VE ARAZİDE YAPILAN ÇALIŞMALAR:

* Amenajman verilerine göre sahanın incelenmesi

* Amenajman haritası ile topoğrafik paftanın çakıştırılması

* Topoğrafik pafta üzerine 325m.ara ile karelajların atılıp koordinatlarının GPS ye

yüklenmesi

* Arazide GPS yardımıyla Belirlenen noktalara gidilip profil çukurlarının açılması

* Çukurların incelenip gerekli verilerin çukurdan ve araziden toplanması

* Verilerin haritaya işlenmesi ve gerekli örneklerin alınması

* Yerel halkla proje ile ilgili görüşler yapılması fikirlerinin alınması

* Veriler ışığında çalışma tekniğine ve çalışılacak alanlara karar verilmesi

* Örneklerin labaratuvara tahlile gönderilmesi

* Büroda projenin tanzimi…

Proje Tanziminde Tesis Amacının Belirlenmesi

Ağaçlandırma projeleri;

Endüstriyel amaçlı,

Toprak muhafaza amaçlı (erozyon kontrol amaçlı),

Hidrolojik amaçlı,

Yeşillendirme amaçlı,

Olarak tanzim edilir.

TOPRAK HARİTALARININ YAPILMASI

Sahada yapılacak faaliyet türlerinin belirlenmesi, yatırımların başarıya ulaşması

başlangıçta toprak etütlerinin çok sağlıklı bir şekilde yapılıp değerlendirilmesine bağlı olduğu

açıktır.

Toprak etütleri için öncelikle aday proje sahasının sınırları 1/25000 ölçekli topografik

pafta üzerine işlenir. Daha sonra, önceden aydınger kağıdına çizdiğimiz 1,30 x 1,30 cm lik

karelaj şebekesinin delikli köşe noktaları proje sahası üzerine aktarılır. Her köşe noktasına

sağa doğru 1’den başlamak üzere sıra numarası verilir.

Köşe noktalarının koordinatları GPS’ye yüklenerek arazide doğru bir şekilde yerlerinin

bulunması sağlanabilir.

Toprak profillerinin yer seçiminde de anlatıldığı gibi toprak profilleri;

- Fizyolojik arazi birimleri (dağlık, düzlük, vadi, plato, v.b.) değiştiğinde ,

- Eğimlerin değiştiğinde,

- Doğal bitki örtüsü değiştiğinde açılmalıdır.

16

- Ayrıca toprak yüzeyinde saptanan renk, taş, çakıl, çatlak, v.b. durumlarda gerektiği

kadar ara profiller açılmalıdır

120 cm derinliğe veya anakaya’ya kadar açılan profillerde gerekli incelemeler yapılarak

yetişme ortamı etüt çizelgesi doldurulacaktır.

Kızılçam, Fıstıkçamı gibi türler için gerektiğinde Ceviz, Kestane ve özel

ağaçlandırmalarda kullanılan Zeytin ve benzeri türler için proje sahasını temsil eden ve

değişik özellikler gösteren (anakaya, toprak bünyesi, taşlılığı, v.b) profillerden alınacak toprak

örnekleri Toprak Laboratuar Müdürlüklerinde tahlil ettirilir. Bazen anakayanın tespitinde

zorlandığımız kaya parçalarını da Laboratuar Müdürlüğüne getirilerek anakayanın

belirlenmesi konusunda yardım alınmalıdır.

Arazide gerekli etütler yapılırken taşlılığı % 81’den fazla olduğu litosolik sahalar ile

kayalık sahalarına GPS ile koordinatları alınmalıdır.

Büroda yetişme ortamı etüt çizelgesi, 1/500000 ölçekli jeoloji haritaları, Avan

projelerdeki 1/100000 ölçekli toprak ve jeoloji haritaları ile toprak analiz cetvelleri göz önüne

alınarak 1/25000 ölçekli harita üzerinde 4125 sayılı tamimin “Toprak Haritası Özel İşaretleri”

kullanılarak toprak haritası tanzim edilir.

Toprak profilleri açılan noktalar toprak haritası üzerinde veya proje sınırları çizilmiş

ayrı bir krokide içerisine sıra numarası verilmiş ( 3 ) yuvarlaklarla gösterilecektir

Proje Tanziminde Genel Esaslar

Uygulama projesi tanziminde; Orman Genel Müdürlüğünün 7,14,16, 18, 4125 ve 4125 Ek-1

no.lu tamimleri ile idarece yayımlanan talimatlar ve bilimsel yayınlar dikkate alınarak,

4125 no.lu tamimdeki uygulama projesi dispozisyonları ve farklı tarihlerde yayımlanan

dispozisyonlar (rehabilitasyon proje dispozisyonu,yeşil kuşak proje dispozisyonu vb.) ve

ekteki çizelgeler kullanılacaktır.Ağaçlandırma projeleri 4125 nolu tamimdeki Orman İçi

ağaçlandırma Projesi dispozisyonuna göre yapılacaktır.Projedeki cetveller yeniden

numaralandırılmış olup dispozisyon numaralarına bakılmaksızın yeni numaralarıyla

kullanılacaktır.

Proje yapımcısı orman ve arazi kadastro bilgileri ile amenajman bilgilerini ilgili kurumlardan

araştırarak bu doğrultuda idare ile koordineli çalışacaktır. İdare amenajman ve topografik

haritaları altlık olarak kullanılmak üzere yükleniciye temin ve tedarikte yardımcı olacaktır.

Proje ekine 22 No.lu Tablo ile Amenajman Planı Saha Döküm Tablosunun orijinalinin

fotokopisi eklenecektir.

Tüm projelerin, her sayfası tek taraflı olarak basılacak ve her bir sayfa, proje yapımcısı teknik

eleman/elemanlar ile Etüt ve Proje Şube Müdürleri tarafından paraflanacaktır. Projeler

onaylandıktan sonra istenilen sayıda bez cilt ile ciltlenecek ve özellikle ciltlenme aşamasında

Genel Müdürlüğümüzce onaylanmış projenin, sayfaları (onay sayfası dahil) ve ekleri ile

birlikte eksiksiz olarak ciltlenmiş olmasına azami dikkat edilecektir. Cilt renklerinde standardı

sağlamak için Ağaçlandırma Projeleri Lacivert, Erozyon Kontrolu Projeleri Kırmızı,

Rehabilitasyon Projeleri Mavi, Mera Islahı Projeleri Sarı, Yeşil Kuşak Projeleri Yeşil ve Çok

Amaçlı Projeler Siyah renk cilt bezi ile ciltlenecektir. Ciltlerin her iki kapak içine A4 dosya

17

kağıdı sığacak cepler ile CD cebi yapılacaktır. Ciltlerin sırt kısmına proje adı ve yılı mutlaka

yazılacaktır. Cildin kapak sayfasında projeye ait genel bilgiler başlık olarak yer alacaktır.

(Bez cilt kapak örneği şartname ekindedir.)

İdare ,ihaleli projelerin idari şartnamelerinde proje yapımı ile ilgili iş akım planı

oluşturacaktır. İş akım planının azami süresi uygulama projesinin idareye teslim edileceği

süre olup, bu süre iki aydan az olmayacaktır. Azami süre üç zaman dilimine bölünecek olup,

bu sürenin 1/3’ lük birinci zaman diliminde yüklenici teknik şartname gereği toprak

profillerinin açılması, toprak numunelerinin alınması ve arazinin etüt edilmesi iş ve

işlemlerini bitirecek, ikinci 1/3’lük zaman diliminde yapımcı büro işlerini bitirip projeyi

idareye teslim edecek, üçüncü 1/3’lük zaman diliminde ise İl Müdürlüğünce ve Genel

Müdürlüğümüzce uygulama projelerinin varsa eksiklikleri tespit edilecek ve gerekli

görülmesi durumunda Genel Müdürlüğümüzce arazi incelemesi yapılacaktır. Birinci ve ikinci

1/3’lük zaman diliminde İl Müdürlükleri Ağaçlandırma Şube Müdürü veya Mühendisi ile Etüt

Proje Şube Müdürü veya Mühendisi imzalı tutanak tutulup ihale dosyasına konulacaktır.

Büroda Yapılacak İşler :

Proje sahasının sınırları 1/25000 ölçekli topoğrafik pafta üzerine işaretlenerek, Kadastro ve

Amenajman haritaları ile çakıştırılacaktır. Proje Sahasını gösterir harita üzerine

1,30 x 1,30 cm.'lik karelaj şebekesine göre kuzey batıda 1’ den başlayarak doğuya doğru

profil numaraları verilecektir. Bu şekilde profil numaraları verilerek oluşturulan harita,

kontrol teşkilatınca incelenip uygulanabilirliği kabul edildikten sonra uygulamaya

başlanacaktır.

Arazide Yapılacak İşler :

Haritaya işaretlenen profil noktalarına, arazide GPS ile gidilecek ve profil noktasının

koordinatları alınacaktır.Projeye konu alan, arazide incelenerek amenajman planı ile

karşılaştırılacak,fiili durum ile plan arasında farklılıklar var ise bu farklılıklar da haritaya

işaretlenerek “Bugünkü Arazi Kullanma Durumu Haritası” belirlenecektir. Arazide her profil

noktasında toprak derinliğinin uygun olduğu yerlerde 0,80 m genişlikte, 1,00 m uzunlukta,

1,20 m. derinlikte veya toprak daha sığ ise blok anakayaya kadar; ayrışmış, yumuşamış yada

ayrışmakta olan bir Cv tabakasına rastlanılması durumunda yine 120 cm. derinliğine kadar

toprak profilleri açılacaktır. Açılan profiller etüt edilerek bu şartnamenin ekinde bulunan

"Fizyografik ve Genel Toprak Özellikleri" ile "Yetişme Ortamı Etüt Çizelgesi"

düzenlenecektir. Arazide anakaya, bitki örtüsü, toprak rengi ve topoğrafya gibi özelliklerin

değiştiği noktalarda "ara profiller" açılarak değişiklikler tespit edilecektir. (Yetkililerin talebi

doğrultusunda açılacak ara profiller için açılan toplam profil sayısının, projede açılması

gereken profil sayısını aşan miktarı için birim fiyatlar dahilinde (2203 no.lu Poz) ayrıca

ödeme yapılacaktır.)

Proje sahasının ve Toprak Profilinin incelenmesi,

a- Diri Örtü ve Topoğrafyanın İncelenmesi :

Diri Örtünün ; türleri, ortalama dip çapı, ortalama boyu, kapalılığı ve karışım oranlarına göre

sınırları, (Her bölme için diri örtü olsun olmasın farklı donelere ait en az 2 resim projeye

eklenecektir.) arazi röliyefi, yamaç eğimi, kırıklığı, yüzeysel taşlılık, blok kayalık alanlar ve

sınırları, tespit edilecektir.

18

b- Toprak Profilinin İncelenmesi :

1- Profillerin mutlak ve fizyolojik toprak derinlikleri, mevcut horizonlar ve derinlikleri, profil

taşlılığı, anakayanın türü ve yapısı, yamaç sızıntı suyu durumu, profilde renklilik, taban suyu

durumu vb. özellikler tespit edilecektir.(Anakaya isim olarak belirtilecek ve genel özellikleri

açıklanacaktır). Yol şevleri ve dere içlerindeki yarıntıların incelenmesinde, daha geniş

manada saha genelinde tabakalanma varsa bu durum projede açıklanacak, bu yapıyı gösteren

resimler projeye eklenecektir.

2- Açılan toprak profillerinin %10' undan ve varsa farklı özelliklerdeki ara profillerin her

birinden horizonlar itibari ile; horizonlaşmanın olmadığı durumlarda ise 0-30, 31-60, 61-90 ve

91-120 cm derinliklerinden toprak örnekleri alınacaktır. Profillerde tespit edilen horizonların

her birinin derinliğinin 30 cm’ den fazla olması durumunda aynı horizon da olsa her 30 cm’

lik bölüm için toprak örneği alınacaktır. Toprağın tekstürü, pH'sı, aktif ve total kireç oranı,

tuzluluğu, organik madde oranı, toprağın türü (kum,toz,kil olarak) yönleriyle öncelikle Çevre

ve Orman Bakanlığına bağlı Toprak Laboratuar Müdürlüklerinde veya istenilen tüm bu

verileri verebilecek diğer kamu kurum ve kuruluşlarında da analiz ettirilecek ve analiz sonuç

cetvelleri projenin toprak bölümüne ilave edilecektir. Bütün profillerin resimleri sıra

numarasına göre açılmayan profiller de dahil olmak üzere projeye eklenecektir.

3- Toprak profillerinin resimleri çekilirken proje adı ve profil numarasını belirtir bilgi notu

profilin uygun yerine yerleştirilecektir. Proje ekine konulan resimlerde profile ait bilgiler net

olarak okunacak şekilde resim ebatlandırılacaktır. Fotoğraf ebatları A4 kağıtta en fazla 9 adet

resim olacak şekilde tercih edilecek olup daha küçük ve daha fazla resim tek sayfada yer

almayacaktır. Taşlılık, vejetasyon vb. nedenlerle açılamayan profillerin arazide isabet ettiği

noktaların resimleri bilgi notu ile birlikte çekilecektir. Resimler sıra numarasına göre tab

ettirilecektir. Baskılarda fotoğraf kağıdı kullanılacaktır.

Madde 5- İklim Verilerinin Değerlendirilmesi

Proje sahasına en yakın meteoroloji istasyonuna ait en son yayımlanan çok yıllık iklim

değerleri alınır. Meteoroloji istasyonunun iklim değerleri ile proje sahasının mevkii, bakısı ve

yüksekliği gibi iklim özellikleri dikkate alınarak Prof. Dr. Sırrı ERİNÇ'e göre yıllık ve aylık

olarak meteorolojik değerler yorumlanacaktır. Proje sahasına ait aylık iklim indis değerleri

tespit edilecek ve bu doğrultuda çalışma zamanları projede belirtilecektir.

Madde 6- Uygulama Projesi Türünün Belirlenmesi

Anakaya, toprak, iklim, bakı, yükselti ve mevcut flora gibi yetişme muhitini oluşturan

faktörler birlikte ve tek tek analiz yapılarak yorumlanacaktır. Diri örtü tipine, erozyon şekline

ve şiddetine, yüzeysel taşlılığa, yamaç eğimine, toprak özelliklerine ve analiz sonuçlarına

göre yapılacak çalışma yöntemleri (ağaçlandırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon, mera

ıslahı vb.) belirlenecektir. Uygulama yöntemlerinin tespitinde ilgili taşra birimleri ile

koordineli olarak çalışılacaktır.

19

Madde 7- Uygulama Projesi Faaliyetlerinin Belirlenmesi

a) İç Taksimat Şebekesi:

Proje sahasındaki mevcut yollar tespit edilip ilgili cetvellere bölme bazında işlenecek ve

çalışma alanından düşülecektir. Şayet saha içindeki mevcut yollarda herhangi bir bakım

çalışması yapılacaksa çizelge - 3’de çalışma yapılacak alanlar kısmında değerlendirilecektir.

Projeye konu alan içerisinde Yangın Emniyet Yolları ve Servis Yollarının bölme ve

bölmecikler itibari ile miktarları,alanları yapılacak işler haritasında ve ilgili cetvellerde

gösterilecektir.Servis yolları standart meyile göre tesviye eğrili harita üzerinde dijital ortamda

uygun metotla belirlenecektir. Yangın emniyet yolları hem Km. hem de Ha. birimi itibariyle

belirtilecektir.

b) Diri Örtü Temizliği :

1- İşçi ile diri örtü temizliği yapılacak alanlar, yöntemleri, zamanı ve kullanılacak aletler,

ekipmanlar v.b,

2- Makineli diri örtü temizliği yapılacak alanlar, yöntemleri, zamanı, makine cinsleri ve gücü,

kullanılacak ekipmanlar v.b,

belirtilecektir.

c) Toprak İşleme :

1- İşçi ile toprak işleme yapılacak alanlar, yöntemleri ve zamanı, mevcut duruma göre

vejetasyon, taşlılık, rölyef vb. durumlara göre hektardaki teras miktarı,

2- Makine ile toprak işleme yapılacak alanlar, yöntemleri ve zamanı, makine cinsleri ve gücü,

kullanılacak ekipmanlar ve çalışma zamanları v.b,

belirtilecektir.

Konu 18 No.lu Ağaçlandırma Tamiminde belirtildiği şekilde detaylı olarak anlatılacaktır.

d) Dikim :

Yetişme muhiti özellikleri ile yörenin odun hammaddesi ihtiyaçları dikkate alınarak dikilecek

türler,idare süreleri, karışım oranları, dikim metodları ve dikim zamanları, gerekçeleri ile

birlikte projede açıklanacaktır. Dikimde uygulanacak aralık x mesafeler Ağaçlandırma ve

Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğünün bu konuda yayımladığı talimata uygun olacaktır.

Ayrıca tür seçiminde idare ile mutabakat sağlanması şarttır. Dikilecek türlerin orijinleri, hangi

tohum kaynağından ve hangi fidanlıklardan temin edileceği belirtilecektir.

Belirlenen çalışma yöntemleri ve tesislerin sınırları ilgili haritalara sembolleri ile

işaretlenecektir. Alan ölçümlerinde, fiili durum farklılıkları da dikkate alınacak olup

amenajman planlarındaki alanlar esas alınacaktır.

20

Çalışma yöntemleri, kullanılacak makine,ekipman,aletler ile dikilecek türlerin tespitinde

müteahhit firma ile idare arasında anlaşmazlık olduğu takdirde orman genel müdürlüğünün

bu konuda yayımladığı tamim, tebliğ ve emir niteliğindeki açıklamaları doğrultusunda son

karar mercii orman bölge müdürlüğüdür.

e) Bakım :

1- Tamamlama oranı, zamanı, şekli belirtilecektir. (Tamamlama oranı % 15 olarak

alınacaktır.)

2- İşçi gücü ile yapılacak bakım yöntemleri, zamanı, tekrarı, şekli, kullanılacak aletler, poz

numaraları v.s belirtilecektir.

3- Makine ile yapılacak bakım yöntemleri, zamanı, tekrarı, şekli, makinenin cinsi, gücü, poz

numaraları v.s belirtilecektir.

4- Bakım cetvelinde kullanılacak pozun birimine göre değerleri yazılarak cetveller tanzim

edilecektir.

f) Erozyon Kontrolu Çalışmaları :

1- Yamaç Islahı,

2- Oyuntu erozyonu ile mücadele,

3- Diğer erozyon kontrolü önlemleri,

belirtilecektir.

Erozyon kontrol çalışmaları, ilgili tamime uygun olarak yapılacaktır. Erozyon durumu cetveli

proje sahasına göre hazırlanacaktır.

g) Mera Islah Çalışmaları :

Mera ıslahı çalışmalarında en az her 50,0 hektarda 1 adet toprak profili açılarak, etüt karneleri

doldurulacaktır. Projede blok alanda arazi hazırlığı, ekim-dikim faaliyetleri öngörülüyorsa her

10,0 hektarda bir adet toprak profili açılıp etüt karneleri doldurulacaktır.

Mera Islahı çalışmaları ıslah önlemleri, tuzluk, sıvat, kaşınma kazığı, gölgelik, koyun

banyoluğu, karık v.b. yapılacak işler belirlenecektir.

İlgili Mera tamimine uygun olarak yapılacaktır.

Madde 8- Harita Üzerinde Yapılacak Ölçümler

Alan ölçümlerinde halen uygulaması devam eden amenajman planlarındaki alanlar esas

alınacak olup kadastrosu yapılmış olan yerlerde ise kadastro sınırları haritaya işaretlenecektir.

21

Madde 9- Proje Ekleri

Bu bölümdeki ekler her türlü proje için geçerlidir.

Haritalar :

Tüm haritalar bilgisayar ortamında hazırlanacaktır.

Projelerin haritaları sayısal haritalar üzerine CBS ortamında düzenlenecektir.Bu

bağlamda tüm haritalar koordinat sistemlerine göre coğrafi referanslandırılarak, UTM

projeksiyon sisteminde 1/25000 ölçekte 6 derecelik sistemde, ED50 Datumunda uygun

ZONE ve DOM değerleri ile tanımlanacak ve üretilecektir.

Proje sahasının içinde bulunduğu havza/mikrohavza sınırı haritalarda gösterilecek olup,

havza/mikrohavzanın çok büyük olması durumunda ilave olarak 1/50 000 ölçekte toprak ve

yapılacak işler haritasının çıktıları alınacaktır.

Proje sahasının parçalı olması durumunda tüm parçalar tek bir çıktıda gösterilecek şekilde

uygun ölçekte çıktı alınarak projeye eklenecektir.

a- Bugünkü Arazi Kullanma Durumu Haritası :

Amenajman planının meşçere haritası esas alınarak arazide tespit edilen fiili duruma göre

haritaya (1/25 000 ölçekli) işlenecek ve projenin ilgili bölümünde açıklama yapılacaktır.

Amenajman planı verilerine göre bölme numaraları ve bölme sınırları meşcere haritasından

faydalanılarak haritaya işlenecektir.

Proje sahasının orman kadastro sınırları veya tapu kadastro sınırları tespit edilerek haritaya

işlenecektir.

Çalışma sahası üzerinde diri örtü türü, dip çapı, boyu ve kapalılığına göre homojen saha

sınırları çizilecektir.

b- Faaliyet Türleri Haritası :

Daha çok Çok Amaçlı Projelerde kullanılmakla birlikte farklı faaliyet öngörülmesi

durumunda her proje için Ağaçlandırma, Rehabilitasyon, Erozyon Kontrolu vb. faaliyetlerin

bölme bazında sınırlarının gösterildiği haritadır. Renklendirmede ağaçlandırma öngörülen

alanlar Kahverengi, Erozyon Kontrolu öngörülen alanlar Kırmızı, Rehabilitasyon öngörülen

alanlar Mavi, Mera tesisi öngörülen alanlar Yeşil renk ile renklendirilecektir. Projelerde

özellikle koruma öngörülmesi durumunda korunacak alanlar hangi faaliyet türü içinde

yapılacaksa (ağaçlandırma faaliyeti içindeki korunacak alanlar, erozyon faaliyeti içindeki

korunacak alanlar vb.) o faaliyet içinde gösterilecek olup; ayrı bir faaliyet gibi

gösterilmeyecektir.

c- Toprak Haritası :

Arazide açılan profillerden elde edilen bilgilere göre; toprak türü, derinliği, taşlılığı ve eğim

grupları yönüyle homojen olan sahaları gösterecek şekilde 1/25000 ölçekli çizilerek, 50 m' de

bir tesviye eğrileri kotları yazılarak geçirilecektir. Toprak Haritasında profil noktaları ve

22

numaraları gösterilecektir. Tahlil için örnek alınan profil numaraları daire içine alınacaktır.

Varsa ara profiller farklı renkte numaralandırılacaktır. 4125 no.lu tamime göre

renklendirilecektir.

d- Erozyon Haritası :

Proje sahasının belirlenen erozyon durumu 1/25 000 ölçekli haritada gösterilecektir.

Havza bazında düzenlenmeyecek olup projeye konu saha için düzenlenecektir.

e- Yapılacak İşler Haritası :

Bugünkü Arazi Kullanma Durumu Haritasında; ağaçlandırılması öngörülen alanlar ile

(projeye konu sahalar) Toprak Haritasının kombine edilmesi suretiyle, ekolojik yönden

çalışmaya elverişli bulunan kısımlarda uygulanacak iç taksimat şebekesi tesisi, diri örtü

temizliği metotları, arazi hazırlığı metotları, yamaç ve oyuntu erozyonu ıslahı metodları,

canlandırma kesimi, korunacak alanlar, ot ekimi yapılacak alanlar, imar - ihya ve ihata

sınırlarını gösterecek şekilde 1/25000 ölçekli harita üzerine işlenecektir. Harita üzerinde her

50 metrede bir tesviye eğrileri gösterilecektir. Harita yapımında 4125 No.lu tamime ve teknik

şartnamede belirtilen hususlara dikkat edilecektir.

f- Dikim ve Ekim Haritası :

Bugünkü Arazi Kullanma Durumu Haritasında ağaçlandırılması önerilen sahalar ile Toprak

Haritasının kombine edilmesi suretiyle ekolojik yönden çalışmaya elverişli bulunan

kısımlarda dikilecek ve ekilecek türleri gösterecek şekilde 1/25000 ölçekli harita üzerine

işlenecektir. Harita üzerinde her 50 metrede bir tesviye eğrileri gösterilecektir. Dikim ve ekim

haritası gösterimi için yapılacak işler haritası üzerinde işaretleme yapılmayacaktır.

Projede kullanılacak türlerin sınırları söz konusu haritada belirtilecek olup, türlere göre

renklendirme yapılacaktır. Ekim ve dikimde kullanılacak pozlar ilgili harita üzerine

yazılacaktır. Aynı pozlar için aynı renk kullanılacaktır.

g- Poz Numaraları Haritası:

Projede faaliyet öngörülen alanlar harita üzerine işlenerek faaliyetlerde kullanılacak pozlar

poz numaraları haritası üzerinde gösterilecektir. Aynı faaliyetin öngörüldüğü bölme veya

bölmecikte farklı pozların kullanılması durumunda poz numaraları sınırları belirtilecek ve

kullanılacak poz numaraları (903.1, 903.5 vb.) Çizelge - 8 (Arazi Hazırlığı Cetveli) ile

uyumlu olacaktır. Her farklı poz için farklı renkler kullanılacaktır.

h- Yapılan İşler Haritası :

Uygulamacının faaliyetlerini göstereceği harita olup ; yapılacak işler haritası ile aynı olacak

ve renklendirme yapılmayacaktır. Haritanın sınırları belirtilecek ve yapılacak işler

haritasındaki lejand bölümü eklenecektir.

Haritalar projeye takılırken yukarıda belirtilen sıraya uyulacaktır. Birbirinden farklı parçalı

alanlarda proje öngörülmesi durumunda düzenlenecek haritalar A, B, C …. Rumuzları ile

rumuzlandırılacaktır.

23

ı- Yazışma ve Belgeler

Proje ekine (hangi tür proje olursa olsun) projeyle ilgili olarak resmi kurumlar, (Maliye,

OGM, Kadastro, tarım vb.) ile yapılan yazışmalar eklenecektir. Çalışılan alanın Maliye arazisi

olması durumunda parsel numaraları ve alan miktarları ayrı bir çizelgede listelenecektir. Plan

değişikliği, saha tahsis belgesi, mera durumu, toprak tahlil sonuçları, proje yapımcısına ait

belgeler (Serbest Meslek Mensupluğu Ruhsat Belgesi, Ruhsat Belgesi Yıllık Vize Cetveli

( son yıl onaylı )) vb. yazışma ve belgeler proje ekinde yer alacaktır.

5531 sayılı Kanunun 4. maddesindeki ormancılık ile ilgili yapılan her türlü iş ve işlemler,

ilgili İdareye teslim edilmeden önce Serbest Meslek Mensubu tarafından Türk Mühendis ve

Mimar Odaları Birliği Asgari Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol

Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmeliğin 10. maddesi gereğince Orman Mühendisleri

Odasına vize ettirecektir. Genel Müdürlüğümüzün 06.01.2010 tarih ve

B.18.0.AGM.0.04.02.604.01.0/17 sayılı talimatları gereği işlem yapılacaktır.

i) Fotoğraflar

Başta profil noktalarının tamamının fotoğrafları olmak üzere ( profil açılmayan alanlar da

dahil olmak üzere ), proje sahasının genel fotoğrafları, toprak, taşlılık, diri örtü ve dere içleri

fotoğrafları projeye eklenecektir. Eklenecek fotoğrafların altına hangi bölmeye ait olduğu ve

öngörülen faaliyetler belirtilecektir.

Genel görünüm resimleri A4 sayfasında en fazla 2 adet resim görünecek ebatta; profil

resimleri ise A4 sayfasında profile ait bilgilerin detaylı olarak görülebildiği maksimum 9 adet

resim olacak şekilde hazırlanacaktır. Fotoğrafların tamamı (kopya projeler dahil) renkli

olacak, düşük kalite ve çözünürlükteki resimler kabul edilmeyecektir. Resimlerin parlak

fotoğraf kağıdı üzerine çıktısı alınacak yazım için kullanılan standart A4 kağıtları fotoğraf

baskısı için kullanılmayacaktır.

j- Proje CD’si:

Proje metin, cetvel ve haritalarını içeren proje CD’si projeye eklenecektir.

k- Proje teslim süresi ihale ile yaptırılacak projeler için en geç 15 Kasım’ da Genel

Müdürlüğümüzde olacak şekilde gerekli tedbirler alınacaktır.

l- Çizelge Numaraları ve Kullanılacak Projeler

1- Jeoloji ve Toprak Durumu Çizelgesi ( Tüm Projelerde )

2- Erozyon Durumu ( Erozyon Kontrolu projelerinde )

3- Arazi Kullanma Durumu ve Faaliyet Türleri ( Tüm Projelerde )

4- Verimli Orman Alanları ( Ağaçlandırma Projelerinde )

5- Vejetasyonun Tanıtımı (Ağaçlandırma, Rehabilitasyon ve Çok Amaçlı Projelerde)

6- Daha Önce Yapılmış Çalışmalar ( Ağaçlandırma Projelerinde )

7- Arazi Hazırlığı ( Tüm Projelerde )

8- Fidan ve Tohum Miktarları ( Tüm Projelerde )

9- Aralık – Mesafeler ( Tüm Projelerde )

10- Bakım Cetveli ( Tüm Projelerde )

11- Yatırım Giderleri Cetveli ( Tüm Projelerde )

24

m- Ekler :

1- Meteorolojik Gözlem Cetveli

2- Tüm Yazışmalar

3- Tahsisli Arazilerde Tahsis Belgesi

4- Fotoğraflar

5- Yetişme Ortamı Etüt Çizelgesi

6- Amenajman planı saha döküm tablosu ve 22 No.lu tabloların fotokopileri

7- Bez cilt kapak örneği

PROJE EKİNDE BULUNMASI GEREKEN HARİTALAR

1- Bugünkü Arazi Kullanma Durumu Haritası

2- Toprak Haritası

3- Faaliyet Türleri haritası ( özellikle çok amaçlı projelerde )

4- Yapılacak İşler Haritası

5- Ekim ve Dikim Haritası

6- Erozyon Durumu Haritası

7- Poz Numaraları Haritası

8- Yapılan İşler Haritası

PROJE EKLERİ

* Tahsis belgesi ( hazine arazilerinde )

* Yetişme ortamı etüt çizelgesi

* Toprak tahlil belgesi

* Yazışmalar

* Profillerin tamamının resimleri

* Saha ile ilgili tanıtıcı resimler

* Haritalar

* Çizelgeler (Fidan Kullanma çizelgesi, Ağaçlandırma Uygulama Kartı,Ağaçlandırılan

Alanlar Çizelgesi )

* Toprak profillerinin açıldığına dair belge (ihaleli projelerde)

, Proje tanzimine yetkili olanlar:etüt proje başmühendisleri, etüt proje mühendisleri,orman

işletme şefleri, orman bölge müdürlüğü veya işletme müdürlüğü mühendisleri,omo’sı

tarafından yetkilendirilen orman mühendisleri tarafından düzenlenir.

25

.

EK-1

26

Etü

dü

Ya

pa

nla

r

PR

OF

İL N

O

PROFİL ÖZELLİKLERİ FİZYOGRAFİK VE GENEL ÖZELLİKLER HORİZON TOPRAK TÜRÜ İSKELET HACMİ KİREÇ %

PH

TO

PR

AK

RE

AK

SİY

ON

U

KÖK DAĞILIŞI

DE

NİZ

DE

N Y

ÜK

SE

KLİK

(M

t)

BA

KI

EĞ

İM %

ARAZİ YÜZEY ŞEKLİ TOPRAK DERİNLİĞİ TOPRAK

SUYU DRENAJ HUMUS TÜRÜ DİRİ ÖRTÜ

TO

PR

AK

TİP

İ

AD

I

DE

RİN

LİK

(C

m)

RE

NK

KU

M

KU

MLU

BA

LÇ

IK

BA

LÇ

IK

AĞ

IR B

ALÇ

IK

KİL

25

AZ

TA

ŞLI

26-5

0

OR

TA

TA

ŞLI

51-8

0

ÇO

K T

AŞ

LI

81-1

00 İ

SK

ELE

T

0,2

-1,5

A

Z K

İRE

ÇLİ

1,5

-10

OR

TA

KİR

EÇ

Lİ

11-2

0

ÇO

K K

RE

ÇLİ

20<

K

İRE

ÇC

E Z

EN

ĞİN

Dm 2 ' de

TE

PE

SIR

T

ÜS

T Y

AM

AÇ

OR

TA

YA

MA

Ç

ALT

YA

MA

Ç

TA

BA

N D

ÜZ

LÜ

K

ÇU

KU

RLU

K

JE

OLO

JİK

TE

ME

L V

E A

NA

TA

ŞI

MUTLAK (m)

TA

BA

N S

UY

U

YA

MA

Ç S

IZIN

TI

SU

YU

DU

RG

UN

SU

AŞ

IRI

İYİ

OR

TA

YE

TE

RS

İZ

HA

M

ÇÜ

RÜ

NT

Ü

MU

L

TÜ

RLE

R

DİP KÜTÜK

KA

PA

LIL

IK

OR

TA

LA

MA

BO

Y

KA

RIŞ

IM O

RA

NI (%

)

2 mm ' den ince FİZYOLOJİK (f)

ÇA

PI

(cm

)

SIK

LIĞ

I (%

)

1-5

SE

YR

EK

6-1

0

OR

TA

,

11-2

0

SIK

21 -

50

PE

K S

IK

0-3

0 c

m

31-6

0 c

m

61-1

20 c

m

120 c

m <

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54

27

HARİTA BİLGİSİ, KOORDİNAT

SİSTEMLERİ,

1/25000 ÖLÇEKLİ HARİTALARIN

TANITIMI

VE KULLANMA TEKNİKLERİ İLE

28

TOPRAK HARİTALARININ YAPILMASI

HARİTA

Harita,yeryüzünün bütününü yada bir parçasını tam tepeden görünüşe göre ve belli oranlarda

küçültülmüş olarak gösteren çizimlerdir.

29

30

31

ÇEŞİTLİ ÖLÇEKLİ HARİTALARIN

NUMARALANMA SİSTEMİ

32

PARALEL NEDİR ?

Ekvatora paralel olarak geçen dairelerdir. Her iki kutuptan eşit uzaklıkta geçen daireye

Ekvator denir. Türkiye 360 ila 420 Kuzey Paralelleri arasında yer alır.

33

MERİDYEN NEDİR?

Bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında sona eren ekvatoru dik açıyla

kesen yaylardır. Türkiye 260 ila 450 Doğu meridyenleri arasında yer alır.

34

ENLEM NEDİR?

Herhangi bir nokta ile ekvator arasında kalan meridyen yayının derece, dakika ve

saniye cinsinden değeridir.

35

BOYLAM NEDİR ?

Herhangi bir nokta ile başlangıç meridyeni arasında kalan yayın açı, derece, dakika ve

saniye cinsinden değeridir.

36

Enlemi ve boylamı verilen bir noktanın dünya üzerindeki yeri kolaylıkla bulunabilir.

Örneğin İstanbul’un enlemi 41°00’16”, boylamı ise 28°58’59” dır.

37

KOORDİNAT SİSTEMLERİ NEDİR ?

Bir noktanın dünya üzerindeki yerinin eksenlerle (enlemler-boylamlar) yaptığı açı cinsinden

veya bu eksenlere uzaklığının metre cinsinden belirtildiği sistemlere denir.

4 çeşit koordinat sistemi vardır. Bunlar ;

1- Coğrafi Koordinat Sistemleri(Enlem-Boylam)

2- Dik Koordinat Sistemi (X, Y)(Grid Koordinatları veya Memleket Koordinatları)

3- Kutupsal Koordinat Sistemleri

4- Uzaysal Koordinat Sistemleri

Ormancılık çalışmalarında Coğrafi ve Dik Koordinat sistemleri kullanılmaktadır.

Coğrafi Koordinat Sistemi :

Bir noktanın dünya üzerindeki yeri eksenlerle (enlemler-Boylamlar) yaptığı açılarla

belirleniyorsa bu sisteme Coğrafi Koordinat Sistemi denir.

Coğrafi Koordinatların Bulunması

1° = 60’ 1g = 100’

1’ = 60” 1’ = 100”

1/25000 lik paftalarda;

1 derece dakikası enlemde 73,5 mm.dir.

1 derece dakikası boylamda 57,5 mm dir.

Koordinatını bulmak istediğimiz noktadan enleme ve boylama dikler çıkılır. Çıkılan diklerin

kendisine en yakın dakika işaretinden cm. olarak mesafesi ölçülür. Yukarıdaki katsayılar

kullanılarak dakika cinsinden değeri bulunur.

X ekseninde kendisine soldan en yakın, Y ekseninde kendisine alttan en yakın dakika değeri

üzerine eklenerek noktanın coğrafi koordinatı bulunur .

38

39

Coğrafi Koordinatı bulunacak noktanın en yakın enleme mesafesi

E = 22 mm.

22 X 60dk.

Enlemi = = 17,9 39 o 21/ 18//

73,5

Coğrafi Koordinatı bulunacak noktanın en yakın boylama mesafesi

B = 25 mm.

25 X 60dk.

Boylamı = = 26,1 26 o 46/ 26//

57,5

DİK KOORDİNAT SİSTEMİ:

Bir noktanın dünya üzerindeki yeri eksenlere ya da başlangıç noktasına uzaklığı metre

cinsinden belirleniyorsa bu sisteme Dik Koordinat Sistemi (Gauss-Kruger Koordinatlar, Grid

Koordinatları veya Memleket Koordinatları) denir.

Dik (Grid-Gauss-Krüger-Memleket Koordinatları) Koordinatlarının Bulunması;

Dik Koordinat Sisteminde harita gridlere bölünmüştür.

1/25000 ölçekli haritalarda grid aralığı 1000m.(1 Km. 4 cm.)

1/50000 ölçekli haritalarda grid aralığı 1000m.(1 Km. 2 cm.)

1/100000 ölçekli haritalarda grid aralığı 5000m.(5 Km. 5 cm.)

1/250000 ölçekli haritalarda grid aralığı 10000m.(10 Km. 4 cm.)

Koordinatı bulunacak noktadan kendisine soldan(batıdan) en yakın y eksenine ve

alttan(güneyden) en yakın x eksenine dikler çıkılır. Bu diklerin grid eksenlerine olan

mesafeleri mm. cinsinden ölçülür. 1/25000 ölçekli haritalarda grid aralığı(x ve y eksenleri)

1000 m.= 40 mm. olduğundan hareketle 1 mm. = 25 m.dir. Buna göre ölçülen aralığın

haritadaki uzunluğu hesaplanır ve y değeri için kendisine en yakın sol(batı), x değeri için

kendisine en yakın alt (güney) grid koordinatı değerleri üzerine eklenerek noktamızın dik

koordinatı(Gauss-Krüger-Memleket Koordinatı) bulunur.

40

41

Dik Koordinatı bulunacak noktanın en yakın X eksenine mesafesi

y = 21 mm.

21 X 1000 m.

y koordinatı = = 525 m. 480525

40

Dik Koordinatı bulunacak noktanın en yakın Y eksenine mesafesi

x = 11 mm.

11 X 1000 m.

x koordinatı = = 275 4356275

40

PROJEKSİYON(İZ DÜŞÜM) NEDİR ?

Yeryüzünün şekli kutuplarda basık, ekvatorda şişkince bir elipsoid olarak kabul edilir. Dünya

haritalarını en az hata ile çizmek için geliştirilen yöntemlere projeksiyon (iz düşüm) denir.

Harita projeksiyonu eğri yüzeylerin belli bir ölçek dahilinde matematiksel ve geometrik

yöntemlerle harita düzlemine geçirilmesidir. Dünya üzerinde herhangi bir şekli haritaya

geçirirken bazı bozulmalar olur. İşte bu bozulmaları en aza indirgeyen sistemler projeksiyon

sistemleridir.

En çok kullanılan projeksiyon sistemleri :

1- Merkator

2-Gauss-Kruger (Universal Transversal Merkator), ( UTM)

3- Universal Polar Siteografik (UPS)

Türkiye’deki 1/25000’lik haritaların yapımında Gauss-Kruger projeksiyon sistemi

kullanılmıştır. Bu sistemde dünya bir silindirin açılımı şeklinde çizilmektedir.

GAUSS-KRUGER PROJEKSİYON SİSTEMİ

42

DİLİM NEDİR ?

Gauss-Krüger projeksiyon sisteminde başlangıç meridyenleri (boylamları) 6°de veya 3°de bir

değiştirilerek böylelikle 6°lik ve 3°lik dilimler Oluşturulmuştur. 1/25.000 lik haritalarda

Türkiye 6°lik 4 dilim üzerinde gösterilmiştir. Her dilimdeki bir noktanın koordinatları

hesaplanırken dilim ekseni x (apsis-yukarı değer), ekvator çizgside y (ordinat-sağa değer)

olarak alınmıştır.Türkiyedeki 6°lik dilimlerin başlangıç meridyenleri (boylamları) 27° (4

nolu), 33° (5 nolu) , 39° (6 nolu) ve 45° (7 nolu) dir.

43

DÖNÜŞÜM FORMÜLÜ

1/25.000 ölçekli haritadan veya GPS ile tespit edilen 6°lik koordinatları 3°liğe çevirmek

için ;

X3 = X6 / 0,9996 y3 = [(y6-500.000) / 0,9996] + 500.000

formülü kullanılır.

X6 = 4223264 X3 = 4224954

Y6 = 508642 Y3 = 508645

1/5000 ölçekli orman tahdit haritasındaki 3°lik koordinatları 6°liğe çevirmek için ;

X6 = X3 x 0,9996 y6 = [(y3 – 500.000) x 0,9996 ] + 500.000

X3 = 4224954 X6 = 4223264

Y3 = 508645 Y6 = 508642

TOPOĞRAFİK HARİTALAR

Yunanca kökenli topos (yer) ve grafik (çizgilerden oluşturulmuş şekil) sözcüklerinden köken

alan ve çizgilerden oluşmuş yer şekillerini gösteren haritalara Topoğrafik haritalar denir.

Bu haritalar, arazilerin doğal ve kültürel görünümlerini yatay ve dikey durumlarını, yatay bir

düzlemde ve belli bir ölçek altında gösterirler.

Harita kenar bilgileri:

Haritanın hangi matematiksel yöntemle(projeksiyon) üretildiğini, ölçeğini, ortalama sapma

miktarını ve kim tarafından üretildiğini gösterir.

Özel işaretler(Harita Lejandı) :

Haritalar bir alanın doğal ve beşeri özelikleri ile ilgili bir çok bilgi içerdiğinden ve bu

bilgilerin tamamını da harita üzerinde vermeye olanak olmadığından bazı bilgiler haritanın

kenarında harita lejandı olarak verilmiştir.

44

Topografik haritalar üzerinde bulunan başlıca öğeleri sayacak olursak ;

Engebeler, yeryüzü şekilleri (dağlar, tepeler, sırtlar, v.b)

Drenaj ağı, akarsu ağı ( ırmak, çay, dere, kurudere)

Durgun sular (göller, denizler, barajlar)

Buzullar ve sürekli karlar

Bitki örtüsü

Kültürel yapıtlar (bina, yol, köprü,cami,v.b.)

Diğer öğeler’dir.

Topografik haritalarda en yoğun kullanılan rölyefi gösteren eş yükselti eğrileridir. 1/25000 lik

haritada bu çizgilerden kalın olanları her 50 m.de bir, ince çizgiler her 10 m.de bir

geçirilmiştir. Eğimin çok düşük olduğu yerlerde ise her 5 m.de bir geçirilmiştir. (Kırık çizgiler

halinde)

Eş yükselti eğrisinin deniz seviyesine göre yüksekliğine o eğrinin yüksekliği, rakımı veya

kotu denir.

Eş yükselti eğrileri hiçbir zaman kesişmezler, dik eğrilerde eş yükselti eğrileri birbirlerine çok

yaklaşırken düzlüklerde aralıklı bir konum alırlar.

Eş yükselti eğrileri vadilerde iç bükey, sırtlarda dış bükey şeklinde çizilmiştir.

Topografik haritalarda üç temel yön vardır;

Coğrafi yön

Manyetik yön

Grid yön

Coğrafi Yön : Yerküresi üzerinde bulunduğumuz bir noktayı kuzey kutup noktasına

birleştiren doğru üzerinde bulunan ve kuzey kutup noktasına yönelik okun gösterdiği yön

Coğrafi Yöndür.

Manyetik Yön : Pusulamızın mıknatıs iğnesinin kuzey ucunun gösterdiği yön

Manyetik Kuzey olarak isimlendirilir.

Grid Yön : Bir grid boylamı üzerinde kuzeye yönelik okun gösterdiği yön grid

kuzeyidir.

45

Grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasındaki açıya “iğne sapması” denir.

Arazi çalışmalarında içinde bulunduğumuz paftada pusulamızla manyetik kuzeyi doğru olarak

bulabilmemiz için paftanın sağ alt köşesindeki grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasındaki iğne

sapmasına (1 o 15 / ) harita yapım tarihi ile içinde bulunduğumuz yıl arasındaki farkı yıllık

sapma miktarına çarparak bulduğumuz değeri eklememiz gerekir.

Örnek :

Paftamızın iğne sapması 1 o 15 /

Paftamızın yapım tarihi 1960

Paftamızın yıllık sapması +3 /

(2004 – 1960) = 44 yıl X 3 / = 132 /=2 o 12 /

1 o 15 / + 2 o 12 / = 3 o 27 /

Pusulamızın gösterdiği değere 3 o 27 / düşülerek gerçek kuzeyi bulabiliriz.

GGKK

MMKK

11 oo 1155 /

/ ((iiğğnnee ssaappmmaassıı))

OOrrttaallaammaa yyııllllııkk ddeeğğiişşiimm mmiikkttaarrıı aarrttıı 33 //

46

ARAZİDE HARİTANIN MANYETİK KUZEYE YÖNLENDİRİLMESİ

Haritalarda manyetik kuzeyi bulmak için haritanın kuzeydoğu kenarında bulunan derece

bölüntülü sapma göstergesi üzerinde grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasında biraz önce

bulduğumuz açı değeri işaretlenir ve güney doğu kenarında bulunan sabit P noktası ile

birleştirilir. Pusula bu çizgi üzerine konarak harita gerçek kuzeye yönlendirilmiş olur.

47

TOPOGRAFİK HARİTALAR ÜZERİNDE YAPILAN ÖLÇÜMLER

Harita üzerinde cetvelle ölçülen iki nokta arasındaki mesafelerin ölçülmesi ;

Gerçek uzaklık = Haritadaki uzaklık x ölçeğin paydası

Örnek : 1/25.000 lik haritada 2 cm uzaklık gerçekte ;

L = 2 cm x 25.000 = 50.000 cm – 0,5 km dir.

İki nokta arasındaki yükseklik farkı ;

Doğrudan harita üzerindeki eş yükselti eğrilerinden okunur.

Örnek : A noktası 550 m.

B noktası 700 m.

yükseklik = B-A = 150 m. dir.

Yamaç Eğiminin Belirlenmesi ;

YYaammaaçç EEğğiimmiinniinn BBeelliirrlleennmmeessii ;;

YYüükksseekklliikk FFaarrkkıı((mm))

YYaammaaçç EEğğiimmii == XX 110000

YYaattaayy UUzzaakkllııkk ((mm))

112200 mm

YYaammaaçç EEğğiimmii == == 00,,0033 == %% 33 ddüürr..

44000000 mm

l = 4000 m.

48

Yamaç uzunluğu (Y) = √ I2 + h2 dir. (Pissagor Bağıntısı)

Y= √ (12000)2 + (645)2

Y= 12017 m

AAççıı cciinnssiinnddeenn yyaammaaçç eeğğiimmii ((11//2255000000 lliikk hhaarriittaaddaa))

pp

yy hh :: YYüükksseekklliikk == 664455 mm..

KK PP11

II :: YYaattaayy uuzzaakkllııkk == 1122000000 mm..

kkpp == YYaammaaçç uuzzuunnlluuğğuu ((HHaarriittaa üüzzeerriinnddee 22,,5588 ccmm))

kkpp11== YYaattaayy uuzzaakkllııkk ((HHaarriittaa üüzzeerriinnddee 4488 ccmm))

49

Alan Ölçme

1/25000 lik pafta üzerinde tamlık, yarım ve çeyreklik noktalı şablonlar kullanılarak olan

ölçmeleri yapılabilir.

Amenajman planlarında alanlar tamlık şablonlar (1 nokta bir ha.) kullanılarak

ölçülmüştür. Hassas ölçümlerde çeyreklik (1 nokta 0,25 ha) şablonlar kullanılmalıdır.

Harita üzerinde ölçtüğümüz bir alanı gerçek alana şu formülle çevirebiliriz ;

Gerçek Alan = Haritadaki alan x (ölçek paydası)2

Örnek : 1/25.000 lik haritada 4 cm2 olarak ölçülen bir yerin gerçek alanı ;

Gerçek Alan = 4 cm2 x (25000)2 cm2

= 4 cm2 x 625.000.000 cm2

= 25 Ha.

Gerçek Alanı bilinen bir yerin haritada ne kadar bir alanı kapladığını bulmak için ;

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / (ölçek paydası)2

Örnek : Gerçek Alanı 25 ha olan bir yerin 1/25000 ölçekli haritadaki alanı ;

Haritadaki Alan = 25 x 108 cm2 / 625 x 106 cm2 = 4 cm2

HHaarriittaa ÖÖllççeeğğiinniinn BBuulluunnmmaassıı

BBiirr yyeerriinn ggeerrççeekk aallaannıı iillee hhaarriittaaddaakkii aallaannıı bbiilliinniiyyoorrssaa aaşşaağğııddaakkii ffoorrmmüüll

kkuullllaannııllıırr

ÖÖllççeekk == √√ HHaarriittaaddaakkii AAllaann

GGeerrççeekk AAllaann

ÖÖrrnneekk :: 110000 kkmm22 bbiirr aallaannıınn 44 ccmm22 oollaarraakk ggöösstteerriillddiiğğii bbiirr aallaannıınn hhaarriittaa

ööllççeeğğii ;;

ÖÖllççeekk :: √√ 44 ccmm22 == √√ 11 ccmm22 == 11 ccmm22 == 11 ccmm . ==

11 .

110000 kkmm22 2255 kkmm22 55 kkmm22 550000..000000 ccmm

550000..000000

50

51

52