Organizata për dhe Dinjitet, Çohu! PTK: NGA AGIMI DERI...

PTK: NGA AGIMI DERI N MUZG 51

PTK: NGA AGIMI DERI N MUZG

Organizata pr Demokraci, Antikorrupsion dhe Dinjitet, ohu!

PTK: NGA AGIMI DERI N MUZG2


Organizata pr Demokraci, Antikorrupsion dhe Dinjitet, ohu!

PTK: NGA AGIMI DERI N MUZG


Financuar nga: Ky publikim sht pjes e angazhimit n mes t

Fondacionit t Kosovs pr Shoqri t Hapur (KFOS) dhe Organizata pr Demokraci, Anti-korrupsion dhe Dinjitet, ohu!

Deklarat mohimi: Pikpamjet e shprehura n kt raport jan t autorve dhe nuk

prfaqsojn domosdoshmrisht ato t mbshtetsve.

Prpiluar nga: Lorik Bajrami

Hulumtues: Qndrim Bunjaku, Bardha Nikoliqi dhe Arton Demhasaj

Dizajni dhe Faqosja:Faton Selani

Origjinali sht shkruar n shqip

Publikuar nga:Organizata pr Demokraci,

Antikorrupsion dhe Dinjitet, ohu!Rruga: 2 Korriku; Nr.4/4; Prishtina, Kosova

Tel / +381 (0)38 2248 506

E drejta autoriale 2015 nga Organizata ohu! T gjitha t drejtat e rezervuara. Asnj pjes e ktij publikimi nuk mund t reproduktohet, t ruhet n ndonj sistem reproduktimi, apo t transmetohet, n asnj form apo nga asnj mjet, qoft elektronik, apo mekanik, fotokopjues,

regjistrues apo tjetr, pa lejen paraprake me shkrim nga botuesi.


AKRONIMET:

AAK Aleanca pr Ardhmrin e Kosovs

AKR Aleanca pr Kosovn e Re

ARKEP Autoriteti Rregullativ i Komunikimeve Elektronike dhe Postare

ART Autoriteti Rregullativ i Telekomunikimeve

BiD Bordi i Drejtorve

EULEX Misioni i Bashkimit Evropian pr Sundim t Ligjit

GJNA Gjykata Ndrkombtare e Arbitrazhit

QeK Qeveria e Kosovs

IPKO Groupi Telekom Slovenije

KQZ Komisioni Qendror Zgjedhor

KQPPT Komisioni Qeveritar pr Privatizim e Posts dhe Telekomit

LDK Lidhja Demokratike e Kosovs

LNP Ligji pr Ndrmarrjet Publike

MVNO Operator Mobil Virtual

NPQ Ndrmarrjet Publike Qendrore

NSh Ndrmarrjet Shoqrore

NJPMNP Njsia pr Politika dhe Monitorim t Ndrmarrjeve Publike

OTT Over the Top Services

PDK Partia Demokratike e Kosovs

PTK Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs

SRSG Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm

UNMIK Misioni i Kombeve t Bashkuara n Kosov

ZAP Zyra e Auditorit t Prgjithshm


TABELA E PRMBAJTJES1. HYRJE

4. POLITIZIMI I STRUKTURAVE

VENDIM-MARRSE N PTK

5. PUNSIMI DHE PRFITIMET

PARTIAKE

2. ANALIZA E KONTEKSTIT: TREGU DHE FINANCAT

3. BALLAFAQIMI ME PROCEDURAT

E PROKURIMIT PUBLIK

11

23

25

21

13


TABELA E PRMBAJTJES6. EFEKTET

NEGATIVE T PEZULLIMIT T INVESTIMEVE

N PTK

7. NDIKIMI INDUSTRIAL N TREGUN E TELEFONIS:

KONTRATA ME Z-MOBILE

9. ZHVILLIMET E FUNDIT N PTK

10. PRFUNDIM 11. REKOMANDIME

8. DY TENTIMET E DSHTUARA PR

TA PRIVATIZUAR PTK-N8.1 Tentimi i par pr ta

privatizuar PTK-n: Tenderi q ekspozoi

konfliktin e interesit

8.2 Tentimi i dyt pr ta privatizuar

PTK-n

2935

45

39

47 48

2005Rregullorja e UNMIK-ut 2005/18 i ka dhn t drejtn Agjencis Kosovare t Mirbesimit (AKM), pr ti transformuar ndrmarrjet publike n korporata.

2005M 2005, AKM-ja mori vendim q ta transformoj PTK-n n nj shoqri aksionare, e quajtur Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs, Sh.A.

2008Pas deklarimit t pavarsis, m 2008, dhe bazuar n nenin 65 (1) t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, Qeveria e Kosovs bhet hisedari i ri me 100% t aksioneve n Postn dhe Telekomunikacionin e Kosovs.

Pr shkak t dshtimit t privatizimit t PTK-s, Qeveria e Kosovs, vazhdon ti posedoj 100% t aksioneve n PTK.

1999Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs (PTK), u themelua m 1959.

PTK KA 2 NJSI BIZNESI:

Kto njsi prfshijn: Telefonin mobile dhe fikse; Internet; Televizion si dhe shrbime t menaxhuara t teknologjis informative pr konsumator biznesi.

Vala Operatori Mobil Telekomi i Kosovs

Posta dhe Telekomunikacioni

i Kosovs

2012Q nga gushti i vitit 2012, Posta e Kosovs Sh.A. funksionon si njsi e veant e biznesit.

2013Vala - Operatori Mobil i PTK-s, sht gjeneruesi m i madh i t hyrave t kompanis , me rreth 88% n vitin 2013.

2011Bazuar n Strategjin e Privatizimit t PTK-s, n fund t vitit 2011, Qeveria e Republiks s Kosovs, mori vendim pr ta ndar Postn e Kosovs nga PTK-ja. M 2010, Qeveria e Kosovs mori nj vendim q ti

ndal investimet n PTK, pr shkak t procesit t privatizimit, vendim ky i cili ka ndikuar shum n rnien e vlers s prgjithshme t kompanis.

2010

N fund t vitit 2014, PTK-ja lshoi n prdorim ofrimin e shrbimeve brez-gjra, e njohur si teknologjia 3G, prderisa n fund t muajit prill 2015, lshoi n prdorim edhe teknologjin 4G.

2014

Sot, PTK mban vetm 53.40% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile dhe deri 58.62% t t hyrave nga tregu i telefonis mobile. Rivali kryesor i PTK-s, operatori IPKO, mban deri 36.20% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile dhe deri 34.84% t t hyrave nga tregu i telefonis mobile. Dy operatort mobil virtual (Z-Mobile dhe D3), mbajn deri n 10.40% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile dhe deri n 6.50% t t hyrave nga ky treg.

53+36+11+J 53.40%10.40%

36.20%

Vala

Z-Mobile

IPKO

Tregu i telefonis

mobile

2010-2013Prgjat viteve 2010-2013, kishte dy tentime t dshtuara pr ti privatizuar 75% t aksioneve t PTK-s.


METODOLOGJIA Ky raport hulumtues sht prpiluar duke u bazuar n burime primare dhe sekondare, por ngrthen n vete edhe analiz cilsore dhe sasiore t t dhnave. Pr sa i prket burimeve primare, ligjet dhe dokumentet baz q rregullo-jn fushn e telekomunikacionit, me theks t veant ato q prekin PTK-n, jan marr pr baz. Pr m shum, ekipi hulumtues ka shfrytzuar arkivin e gjer t organizats t intervistave t realizuara me hisedar t ndryshm t sektorit t telekomunikacionit, por sht mbshtetur edhe n ato t realizuara pr nevoja specifike t ktij hulumtimi.

Pr sa i prket burimeve sekondare, ky raport hulumtues mbshtetet n nj volum t madh t t dhnave t raporteve t institucioneve relevante, mediave dhe organizatave t ndryshme dhe piknisje ka vitin 2007.

Raporti hulumtues merr n konsiderat zhvillimet kryesore n sektorin e telekomunikacionit q nga koha e hyrjes n treg t operatorit t dyt t telefonis mobile, IPKO, m 2008. Fokus primar i tij sht t vlersoj se deri n far mase ndrhyrjet politike prfshir ndikimet e ardhura nga industria e telekomunikacionit kan kontribuar, krahas zhvillimeve tjera, n rnien e vazhdueshme t vlers s PTK-s.

Duke qen se t hyrat kryesore PTK-ja i gjeneron nga oper-atori i telefonis mobile Vala, ky hulumtim do t fokusohet dhe analizoj kryesisht trendt dhe rrethanat q kan uar n rnien e t hyrave dhe t vlers s ktij operatori. Sido-qoft, n kuadr t hulumtimit jan prfshir edhe aspekte t telefonis fikse, por prmenden edhe disa sfida pr sa i prket rritjes s penetrimit t internetit nga ana e PTK-s.

N prgjithsi, hulumtimi sht i ndar n shtat pjes prbrse. Pjesa e par analizon tregun si dhe financat e kompanive t telefonis mobile me fokus t posam ato t PTK-s. T dhnat n kt drejtim kan pik referimi vitin 2007, duke qen se informacioni baz rreth tregut si dhe t hyrave n fushn e telekomunikacionit sht i qasshm vetm nga ky vit. Kjo pjes prmban edhe nj hulumtim dhe analiz m t thell t zhvillimeve kryesore t cilat kan pasur ndikim t konsiderueshm n sektorin e tele-komunikacionit n prgjithsi dhe n funksionimin e PTK-s, n veanti. Pjesa e dyt dhe e tret thekson ndrhyrjet politike dhe pasojat e gjeneruara nga punsimet partiake, mungesn e funksionimit t mekanizmit t llogaridhnies

si pasoj e politizimit t strukturave udhheqse t PTK-s. Pjesa e katrt flet pr pasojat drmuese q kan afektu-ar PTK-n, si pasoj e pezullimit t investimeve kapitale pr m shum se tri vite. Pjesa e pest merr n shqyrtim kontratn e PTK-s me Z-Mobile dhe pasojat q i ka sjell ajo. Pjesa e gjasht ndalet n dy tentimet e dshtuara t privatizimit t PTK-s, nism q pati filluar n vitin 2009 dhe prfundoi n fund t vitit 2013. Qllimi n kt drejtim sht q t ofrohet nj analiz prshkruese prkitazi me vendimet dhe rrethanat q uan n dshtimin e privatizimit t PTK-s dhe pasojat q i ka sjell ky proces pr ndrmarrjen. Pjesa e fundit e raportit jep nj prshkrim t shkurtr nga Plani i Biznesit i PTK-s, pr vitet 2015-2019, me fokus t veant thekson rrugn q ndrmarrja duhet ndjekur pr ta ndaluar trendin tashm linear t rnies, por v n pah edhe disa konfrontime t fundit n mes qeveris dhe strukturave drejtuese t PTK-s.


1. HYRJE Ky raport hulumtues ofron nj ekzaminim t detajuar mbi zhvillimet dhe shkaqet kryesore q uan n rnie t vazh-dueshme dhe si duket t pandalshme t vlers s kom-panis publike m fitimprurse n vend, Posta dhe Teleko-munikacioni i Kosovs - PTK. N fakt, objektivi kryesor i ktij hulumtimi sht t vlersoj se deri n far mase ndikimi politik dhe ai industrial, keqprdorimi dhe keq-menaxhimi bashkrisht kan ndikuar n tkurrjen e t hyrave por edhe t vlers s prgjithshme t kompanis. Raporti hulumtues n thelb prbn nj analiz gjithprfshirse i cili sjell n vmendje vendimet kryesore t cilat kan afektuar perfor-mancn e PTK-s, prfshir integritetin dhe rentabilitetin e saj.

Hulumtimi mton t vlersoj aftsin e PTK-s, por edhe t hisedarve q kan marr vendime n emr t ndrmar-rjes, q t prballojn konkurrencn n tregun e telefonis mobile q nga viti 2008, kur kompania e dyt e telefonis mobile, IPKO, filloi operimin.

Q nga koha e hyrjes n treg e operatorit t dyt t tele-fonis mobile, PTK-ja ka shnuar rnie konstante n t hyrat e saj, prfshir edhe rnie drastike t vlers s prgjithshme t ndrmarrjes. PTK-ja sht ndrmarrje e cila fokusin kryesor e ka n ofrimin e shrbimeve t telefonis s zrit prej nga ka gjeneruar profitin m t madh. N kt kuadr, ndryshimet n fushn e telekomunikacionit si teknologjia brez-gjer e cila ka mundsuar prdorimin e aplikacioneve pa pages pr nevoja dhe shrbime t ndryshme, ka kon-tribuar n rnien e t hyrave t PTK-s. Sidoqoft dhe ashtu si do t dokumentohet n kt raport hulumtues, ndikim domethns n kt drejtim kan pasur edhe vendimet e shumta t marra nga hisedari kryesor (qeveria), si dhe ndrhyrjet e drejtprdrejta t partive politike, t cilat kan ndikuar negativisht n funksionimin e ndrmarrjes.

Ndikim t theksuar n aspektin e qndrueshmris s kompanis ka luajtur edhe influenca industriale q ka ar-dhur kryesisht si rezultat i qeverisjes s dobt t tregut t telekomunikacionit nga organet vendim-marrse, ato mbikqyrse si dhe ato rregullative. Korrupsioni, mungesa e profesionalizmit si dhe mos respekti pr praktikat e mira t qeverisjes korporative t OECD-s, ishin vetm disa nga rezultatet e prfshirjes s interesave private t akterve politik dhe industrial n sektorin e telekomunikacionit.

PTK-ja sht goditur shum nga vendimi i qeveris pr ndaljen e investimeve n disa nga projektet m kapitale pr kt kompani, vendim ky i cili erdhi si rezultat i fillimit t procesit shum t gjat, t mundimshm dhe n fund t dshtuar t privatizimit. Q nga viti 2010, kur edhe sht marr ky vendim, investimet kapitale n PTK kan qen pothuajse zero, deri sa ato rinisn n fund t vitit 2014.

Po ashtu, punsimi pa asnj kriter dhe jasht do planifikimi strategjik n PTK i qindra individve, sht njri nga shem-bujt m t spikatur t prdorimit t PTK-s, pr qllime partiake/elektorale dhe dmtimit shum t madh q i sht br kompanis. N kt kuadr, edhe marrja nga ana e qeveris pa asnj kontroll dhe studim paraprak e 465 mil-ion eurove n form dividente nga buxheti i PTK-s, me t vetmin qllim mbushjen e boshllqeve n buxhet, ka kon-tribuar n shterjen e financave t kompanis, ka penguar zhvillimin e saj, si dhe i ka pamundsuar PTK-s, prballimin e konkurrencs shum t ashpr.

T gjeturat e hulumtimit konfirmojn se qeveria, organet mbikqyrse (NJPMNP), dhe rregullative (ARKEP), por edhe strukturat drejtuese t PTK-s (BD-ve dhe menaxhmenti), kan dshtuar t ofrojn nivel t domosdoshm t trans-parencs n shum prej projekteve dhe vendimeve q kan afektuar kompanin.


2007

30

,000

,000

20

0,00

0,00

0

80

,000

,000

55

,000

,000

45

,000

,000

40

,000

,000

0

2008 2009 2010 2011 2012 2013

15

,000

,000

2014

FIG. 01 DIVIDENTA Q PTK-JA KA NDAR PR BUXHETIN E SHTETIT (2007-2014)

Burimi: Raportet vjetore financiare t PTK-s.


2. ANALIZA E KONTEKSTIT: TREGU DHE FINANCAT

Tashm sht vetm pjes e historis koha kur kosovart mburreshin me kompanin publike m fitimprurse n vend, Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs - PTK. Dikur, PTK-ja ka simbolizuar progresin q vendi kishte arritur prball sfidave t vazhdueshme t konsolidimit t shtetsis s tij. Krahasuar me t gjitha kompanit publike n vend, PTK ka gjeneruar profitin m t lart financiar, kryesisht pr shkak t natyrs fitimprurse t industris s telekomunikacionit. Q nga viti 2007 dhe deri m sot, PTK-ja i ka ndar buxhetit t shtetit 465 milion euro dividend.1

Prderisa kompania ishte n gjendje t mir financiare dhe prballonte ofrimin e shumave t mdha t parave pr bux-hetin e shtetit, kontrolli i saj si nga mekanizmat mbikqyrs institucional por edhe nga publiku ka qen i mangt. Kjo kryesisht pr shkak se deri m 2007 PTK-ja kishte monopol t plot n fushn e telefonis mobile dhe asaj fikse, dhe n kt aspekt, mungesa e konkurrencs pati krijuar nj komoditet t paqndrueshm pr kompanin.

PTK-ja, ashtu sikur edhe institucionet e tjera publike, sht ballafaquar me ndrhyrje t vrazhd dhe t gjithmbarshme politike si n shtjet e menaxhimit strategjik ashtu edhe n ato ditore. Kjo kompani sht sfiduar pr m shum se 3 vite nga mungesa e trsishme e investimeve kapitale, gj q i ka pamundsuar prballimin e konkurrencs, ka kaluar npr dy faza shum t rnda dhe n fund t dshtuara t transformimit t prons (privatizimit) si pasoj e mos plan-ifikimit dhe menaxhimit t duhur t t gjith procesit. N disa raste PTK-ja sht ndikuar drejtprdrejt nga interesat e biznesit privat t sektorit t telekomunikacionit duke e dmtuar at n favor t sektorit privat. Rasti m i spikatur n kt drejtim sht nnshkrimi i kontrats n mes PTK-s dhe Dardafone.net LLC, rreth ofrimit t shrbimeve vir-tuale t telefonis mobile. Kontrata parashihte nj ndarje jo t favorshme t t hyrave pr PTK-n, vetm 27%, duke

1 Shuma e prgjithshme e dividents q i sht ndar buxhetit t Kosovs sht kalkuluar nga raportet vjetore financiare t PTK-s, t cilat mbulojn periudhn e viteve 2007-2013. Pr m shum detaje shih raportet: http://www.ptkonline.com/ptk/raport/ Pr m shum, n shumn totale t dividents sht prfshir edhe vendimi i fundit i Qeveris s Kosovs (QeK), i cili ka obliguar PTK-n t ndaj 10 milion euro pr vitin 2014 , si dhe 5 milion t tjera q PTK i ka ndar n fund t vitit 2014. Shih vendimin e QeK: http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimi-et_e_Mbledhjes_se_196-te_te_Qeverise_se_Republikes_se_Kosoves_2014(1).pdf

prjashtuar ktu thirrjet q bhen n kuadr t operatorit virtual, edhe prkundr faktit q Dardafone.net LLC, do t operonte bazuar n infrastrukturn dhe frekuencat GSM t ndrmarrjes publike. Kjo kontrat sht vlersuar se ka dmtuar ndrmarrjen publike duke mos arritur objektivat bazike at t rritjes s numrit t konsumatorve dhe t ndalimit t rnies s t hyrave t prgjithshme t PTK-s.

Si rrjedhoj e mnyrs se si sht trajtuar n prgjithsi PTK-ja nga qeveria qendrore, kjo kompani sot gjendet n nj situat shum t rnd si n aspektin e funksionimit t qndrueshm t saj ashtu edhe n at financiar. Bazuar n t dhnat e ofruara nga Autoriteti Rregullativ i Komuniki-meve Elektronike dhe Postare - ARKEP, vrehet qartazi nj rnie e vazhdueshme dhe lineare e numrit t prdoruesve t telefonis mobile, por edhe prqindjes s t hyrave t gjeneruara nga njsia e biznesit m fitimprurse e PTK-s, telefonia mobile.

N fund t vitit 2007 PTK-ja mbante rreth 89.10% t tre-gut t prdoruesve (konsumatorve) t telefonis mobile, prderisa operatori i dyt, IPKO, q n fund t ktij viti kishte filluar operimin, zotronte vetm 10.90% t ktij tregu. T dhnat e tre mujorit t fundit pr vitin 2014 nga ARKEP-i tregojn se situata ka ndryshuar thellsisht ku tashm PTK-ja mban vetm 53.40% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile kurse IPKO, ka arritur t kap 36.20% t tij. Operatori mobil virtual, Z-mobile, i cili shfrytzon infras-trukturn dhe frekuencat GSM t PTK-s, ka arritur t sig-uroj 10.40% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile.

Pr sa i prket prqindjes s t hyrave, situata sht e krahasueshme me trendin n rnie t prdoruesve t tele-fonis mobile t elaboruar m lart. Deri sa m 2007, PTK-ja zotronte deri n 97.69% t tregut pr sa i prket t hyrave nga telefonia mobile, dika normale n kushte t monop-olit t plot t tregut q e zotronte ajo, PTK-ja sot mban vetm 58.62% t ktij tregu. Dy rivalt kryesor t PTK-s kan shnuar rritje konstante dhe sipas t dhnave t fundit, IPKO sot posedon 34.84% t t hyrave nga tregu i telefonis mobile, ndrsa Z-Mobile, zotron 6.35% t t hyrave nga ky treg. Kjo rnie lineare e prdoruesve dhe e t hyrave t PTK-s ka ndodhur edhe prkundr faktit q ndrmarrja n vitin 2014, sipas vlersimeve t raportit t fundit t ARKEP,


2007T4

2008T4

2009T4

2010T4

2011T4

2012T4

2013T4

2014T4

100%

80%

60%

40%

20%

0%

Vala

Z-Mobile

IPKO

D3 Mobile

FIG. 02 NDARJA E TREGUT T TELEFONIS MOBILE (N %) SIPAS PRDORUESVE N TREMUJORT E FUNDIT (T4 2007- T4 2014)

Burimi: Autoriteti Rregullativ i Komunikimeve Elektronike dhe Postare - ARKEP

2007T4

2008T4

2009T4

2010T4

2011T4

2012T4

2013T4

2014T4

100%

80%

60%

40%

20%

0%

Vala

Z-Mobile

IPKO

D3 Mobile

FIG. 03 NDARJA E TREGUT E TELEFONIS MOBILE (N %) SIPAS T HYRAVE N TREMUJORT E FUNDIT (T4 2007 - T3 2014)



ka ofruar shrbime komunikimeve elektronike t cilsis s lart pr prdoruesit fundor.2

Prderisa PTK-ja, kishte monopol t plot n treg deri m 2007, t hyrat e saj shnonin ngritje t vazhdueshme prf-shir ktu edhe profitin operativ i cili kishte arritur deri n 148%.3 M 2008, t hyrat e PTK-s u tkurrn pr 21 milion euro, apo pr 11.49%. Kjo rnie e t hyrave pr vetm nj vit ka qen pothuajse e pashmangshme marr parasysh q ky ishte viti i par i operimit t operatorit t dyt t telefonis mobile, IPKO. Por, kjo rnie, vije n shprehje edhe pr shkak se ARKEP-i, me rastin e hyrjes s IPKO-s n treg, pati marr nj vendim4 rreth mimeve preferenciale t tarifave t thirr-jeve ku favorizonte operatorin e ri mobil. Vendimi i ARKEP-it parashihte mime shum m t lira t thirrjeve nga opera-tori i ri IPKO tek Vala, duke i krijuar kshtu kushte shum t favorshme pr operim dhe nxnie t tregut operatorit t ri. Ky vendim, i cili ishte pjes e politikave qeverisse pr liberalizim t tregut t telefonis mobile ku PTK-ja, mbante monopol t plot, ndikoi n ulje drastike t mimit n tarifat e thirrjeve t telefonis mobile por edhe n modernizim t shrbimeve t telefonis mobile n prgjithsi.

Sidoqoft, q nga viti 2007, kur t hyrat e prgjithshme t PTK-s arritn kulmin, me rreth 183 milion euro, t ardhu-rat bruto t kompanis kan shnuar rnie t vazhdueshme dhe n vitin 2014, ndrmarrja ka arritur t gjeneroj 99.5 milion euro.

Kjo rnie e t hyrave dhe prdoruesve t telefonis mobile bashk me at t telefonis fikse n PTK, sht pjesrisht pasoj e zhvillimit dhe avancimit domethns t teknolog-jis dhe rritjes s prdorimit t pajisjeve dhe telefonave t menur. M konkretisht, kjo rnie vije n shprehje pr shkak t prdorimit t aplikacioneve t ofruara nga ofruesit e prmbajtjes content dhe aplikacioneve, nga prdoruesit e telefonis mobile t ashtuquajtur; Over the Top Services (OTT), t cilat mundsojn prdorimin e aplikacioneve t bazuara n platformn e internetit pr qllime t komuni-kimit.

2 Raporti Vjetor i ARKEP pr Kualitetin e Shrbimeve t Komunikimeve Elektronike (periudha Janar - Dhjetor 2014); mars, 2015. http://www.arkep-rks.org/repository/docs/Raporti%20Vjetor%20i%20ARKEP%20per%20QoS.pdf

3 Instituti Riinvest; Dilema dhe ngecje n rrugn e shpejt - Privatizimi i ndrmarr-jeve publike n Kosov; Tetor 2008; faqe29.

4 M 2007, ARKEP mori vendim t ofroj tarifa preferenciale prkitazi me mimet e terminimit t thirrjeve n mes dy operatorve mobil (IPKO dhe PTK), duke e justifikuar kt vendim si t nevojshm n mnyr q mbshtes zhvillimin dhe liberalizimin e sektorit t telefonis mobile. Shih vendimin e ARKEP: http://www.arkep-rks.org/repository/docs/vendim-ipko-ptk.pdf

Trendi i rnies s t hyrave nga telefonia mobile, por edhe nga ajo fikse t PTK-s, si shihet n tabeln 1, sipas shnimeve zyrtare nga DG Connect, regjistrohet edhe n shumicn e vendeve t Bashkimit Evropian (BE), por edhe vendeve t rajonit. Normat (%) e rnies n vendet e BE-s shkojn deri n - 7.2% pr shrbimet e telefonis fikse dhe - 2.7% n shrbimet e telefonis mobile, ndrsa pr vendet rajonale kjo norm sht edhe m e lart. Tabela n vijim paraqet t hyrat nga shrbimet e komunikimeve elektron-ike n shtetet e BE-s t publikuara n raportin e fundit t Komisionit Evropian Digital Agenda Scoreboard 2013.5 Ky trend i rnies s t hyrave nga telefonia mobile vrehet edhe tek operatort tjer vendor t telefonis mobile dhe sht i krahasueshm me tendencat n rnie t PTK-s.

N figurat e mposhtme jan dhn t hyrat e prgjithshme t sektorit t telekomit nga viti 20072014, ku edhe si mund t vrehet t hyrat totale t ktij sektori n Evrop jan zvogluar nga 13% n terma nominale q nga viti 2008

T dhnat e fundit nga plani i biznesit t PTK-s tregojn se baza e prdoruesve t internetit fiks sht rritur pr 1% nga TM1 2014, n krahasim me TM4 2013, prderisa baza e ktyre prdoruesve n TM2 2014, pr dallim me TM1 2014, sht rritur pr 7%. N ann tjetr, rritja e prdoruesve n internet mobil 3G, n TM1 2014, n dallim me TM4 2013, sht 41%, prderisa rritja vazhdon edhe n TM2 n kraha-sim me TM1 2014 pr 18%.6

Ky trend n rritje i bazs s prdoruesve t internetit dsh-mon, ashtu sikurse po tregojn edhe trendt global, se PTK-ja e ka t pashmangshme transformimin strukturor t saj, e q nnkupton kalimin nga nj kompani e fokusuar eksk-luzivisht n ofrimin e shrbimeve t telefonis s zrit n ndrmarrje q ofron shrbime t shkmbimit t t dhnave me shpejtsi super t shpejt.

5 European Commission; Digital Agenda Scoreboard 2013; June 2013. https://ec.europa.eu/digital-agenda/sites/digital-agenda/files/DAE%20SCOREBOARD%202013%20-%20SWD%202013%20217%20FINAL.pdf

6 Plani i biznesit i PTK-s, (2015-2019). http://mzhe.rks-gov.net/npmnp/reposito-ry/docs/Plani_i_Biznesit_2015__PTK_sha.pdf


T hyrat

Fitimi i mbartur

Fitimi neto pr vitin

Devidend

FIG. 04 KRAHASIMI I T DHNAVE NGA PASQYRAT FINANCIARE T PTK-S (2007-2014)

Komisionet (Pagesat) pr Monaco Telecom

Burimi: Raportet vjetore financiare t PTK-s (2007-2014)

182,463,000.00 50,337,000.00

86,399,000.00 30,000,000.00

2,236,000.00

2007

161,481,000.00 60,125,000.00

134,434,000.00 00 2,415,000.00

2008

145,030,000.00 44,377,000.00

178,811,000.00 200,000,000.00

2,389,000.00

2009

151,503,000.00 33,396,000.00

132,207,000.00 80,000,000.00

2,998,000.00

2010

162,268,000.00 46,116,000.00

123,323,000.00 55,000,000.00

3,064,000.00

2011

147,727,000.00 38,338,000.00

86,626,000.00 45,000,000.00

2,742,000.00

2012 128,851,000.00

36,109,000.00 82,735,000.00

40,000,000.00 2,154,000.00

2013

99,511,000.00 16,556,000.00

84,291,000.00 15,000,000.00

1,183,000.00

2014


TABELA 1 INDIKATORT KRYESOR T TREGUT T KOMUNIKIMEVE ELEKTRONIKE 2011-2014

Nr. Prshkrimi 2014 2013 2012 2011

Ndryshimi krahasuar me vitin 2013 (%)



1Numri i linjave t telefonis fikse n fund t viteve

315,145 315,952 315,952 315,952 5.53 5.53 5.53

1.1. Numri i prdoruesve t telefonis fikse 64,297 78,639 81,603 86,014 -22.3 -26.21 -33.77

1.2 Penetrimi i telefonis fikse (%) 3.54% 4.33% 4.69% 4.96% -22.31 -32.48 -40.11

2Numri i prdoruesve t telefonis mobile n fund t viteve

1,731,291 1,643,429 1,663,844 1,478,944 5.07 3.89 14.57

2.1 Penetrimi i telefonis mobile (%)95.36% 90.52% 95.63% 85.30% 5.07 -0.28 10.54

3Numri i prdoruesve t internetit n fund t viteve

190,802 166,400 151,694 143,243 12.78 20.49 24.92

3.1 Penetrimi i shrbimeve t internet-it (%)10.97% 9.18% 8.70% 7.92% 16.31 20.69 24.92

4 T hyrat () 182,106,730 206,919,730 226,477,813 239,518,037 -13.62 -24.36 -31.52

4.1 Telefonia fikse 16,283,180 15,777,288 17,377,000 20,039,454 3.1 -6.71 -23.06

4.2 Telefonia mobile 141,515,795 169,488,400 188,206,585 199,243,326 -19.76 -32.99 -40.79

4.3 Linjat me qira 728,382 403,712 1,138,573 1,628,849 44.57 -56.31 -123.6

4.4 Qasja n internet 23,579,370 21,250,329 19,755,654 18,606,407 9.87 16.21 21.09

5 Investimet () 53,267,460 35,378,366 35,935,977 38,240,000 33.58 32.53 28.11


TABELA 02 T ARDHURAT E SEKTORIT T TELEKOMIT N VENDET E BE-S

Norma e rritjes 2010/2011

Norma e rritjes 2011/2012

Ndarja n t hyrat e shrbimeve e-comms

Zri fiks dhe qasja n internet dhe shrbimet(Fixed voice and internet access services) -2.2% - 1.1% 39%

Zri fiks -7.2% -7% 24%

Qasja n internet dhe shrbimet 2% 2.4% 15%

Telefonia mobile e bazuar n z dhe telefonia mobile e bazuar n shrbimet e t dhnave (Mobile voice telephony and mobile data services)

-1% 0.4% 54%

Telefonia mobile e bazuar n z -4.4% -2.7% 34%

Shrbimet e t dhnave nga mobili 6.3% 6.3% 19%

Shrbimet data t biznesit (Business data services)

Shrbimet totale t telekomit (carrier services)

Burimi: Shrbimet e EC bazuar n European Information Technology Observatory - EITO (2012)


FIG. 05 TOTALI I T HYRAT NGA SHRBIMET E TELEKOMIT N EVROP (PRFSHIR REPUBLIKN E TURQIS DHE PRJASHTUAR, RUSIN DHE UKRAINN) (MLD )

Burimi: European Telecommunication Network Operators - ETNO, Annual Report 2014

2008

282.8

2007

2009

20102011

2012

20132014

286.1

278.9

276.1

271.7

263.3

252.8

248.2

(MLD )

PTK: NGA AGIMI DERI N MUZG 19 Burimi: European Telecommunication Network Operators - ETNO, Annual Report 2014

350.0

300.0

250.0

200.0

150.0

100.0

50.0

0.0

+1.1% -2.5% -1.0% -1.6% -3.1% -4.0% -1.8%

FIG. 06 ECURIA E T ARDHURAVE NGA SHRBIMET E TELEKOMIT N EVROP (PRFSHIR REPUBLIKN E TURQIS DHE PRJASHTUAR, RUSIN DHE UKRAINN) (MLD)

Date & Internet Mobile services Fixed telephony(MLD)


ARKEP-i, n tetor t vitit 2013, merr vendim lidhur

me liberalizimin e mtutjeshm t shrbimeve duke lejuar

kshtu ofrimin e shrbimeve t avancuara mobile brezgjra,

3G dhe 4G.


3. PROKURIMI PUBLIK: PROCEDURA T STRZGJATURA DHE ME NDIKIM NEGATIV

Sfid domethnse pr kompanit publike, e n kt rast pr PTK-n, krahas prballjes me ndryshimet dinamike n fushn e teknologjis, sht ballafaqimi me procedurat e strzgjatu-ra dhe shpeshher t rnda t prokurimit publik. Procedurat e prokurimit publik, jo vetm q konsumojn shum koh, por edhe prolongojn planet e investimit, duke i pamundsuar kshtu ndrmarrjes reagimin e shpejt n nj treg jo vetm konkurrues, por edhe me ndryshime teknologjike dinamike.7 Ky fakt mund t ilustrohet m s miri me prvojn e fundit t PTK-s, konkretisht me planet pr ta futur n shrbim gjen-eratn e re t teknologjis t shrbimeve mobile brezgjra t njohura si shrbimet 3G dhe 4G/LTE.

ARKEP-i, n tetor t vitit 2013, merr vendim lidhur me lib-eralizimin e mtutjeshm t shrbimeve duke lejuar kshtu ofrimin e shrbimeve t avancuara mobile brezgjra, 3G dhe 4G.8 Ky vendim sipas ARKEP-it do t ishte i plotfuqishm dhe efektiv pr shfrytzim komercial nga data 1 dhjetor 2013.

N kt kuadr, PTK-ja, pr m shum se nj vit, e kishte t pamundur ta fus n shrbim teknologjin 3G/LTE si pasoj n nj an e pezullimit t investimeve duke qen se PTK-ja ishte n prag t transformimit t prons (privatizimit), por n ann tjetr edhe pr shkak t nj ankese t br nga nj kompa-ni9 rreth procedurave t prokurimit publik. Vetm n fund t vitit 2014, pasi q Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP), nuk mundi t vendos rreth ksaj ankese si pasoj e mungess s antarve t Bordit, PTK-s iu b e mundur vazhdimi me procedurat e prokurimit.10 Kjo kishte ndodhur edhe pasi q Ministria e Zhvillimit Ekonomik (MZHE), kishte vendosur q ti

7 Shih Ministria e Zhvillimit Ekonomik - Njsia pr Politika dhe Monitorim t Ndr-marrjeve Publike; Raporti Vjetor i Performancs s Ndrmarrjeve Publike; faqe 34; 2012. http://mzhe.rks-gov.net/npmnp/repository/docs/Raporti_Vjetor_i_Perfor-mances_se_Ndermarrjeve_Publike_2012.pdf

8 ARKEP; Vendimi nr.400 pr Liberalizimin e mtutjeshm t shrbimeve mobile brezgjra prmes lejimit t prdorimit t teknologjive t reja q mundsojn shr-bimet e avancuara mobile. Tetor 2013. http://arkep-rks.org/?cid=1,26,673

9 Gazeta JnK; Petrir ollaku; Ankesa Misterioze dhe mungesa e 3G-s s VALA-s; 31.03.2014. http://gazetajnk.com/?cid=1,987,7926

10 Organi Shqyrtues i Prokurimit Publik, vendimi 174/14; http://oshp.rks-gov.net/repository/docs/vendimet/2014/konk-i-pergjithshem.pdf

lejonte PTK-s, investime publike dhe kshtu u b i mundur lshimi n prdorim i shrbimeve brezgjra 3G.11 N ann tjetr, rivali kryesor n telefoni mobile i kompanis mobile, IPKO, tashm kishte nj vit q kishte futur n prdorim shr-bimet mobile 3G.12

Gjithsesi, zhvillimet teknologjike sidomos ato n fushn e tele-komunikimeve prgjat viteve kan dshmuar se operatort n pronsi private kan prparsi kompetitive, pasi q ato m leht i adaptohen zhvillimeve dhe dinamikave t ndikuara nga transformimet e reja teknologjike duke i prvetsuar ato shum m shpejt dhe m leht. Megjithat, pengesat e lart-shnuara si ato t zhvillimit t teknologjis s komunikimeve (OTT), por edhe proceduarat e prokurimit publik, kan pasur dhe do t ken ndikim n punn e PTK-s, posarisht n pr-ballimin e konkurrencs shum t ashpr t dy operatorve privat t cilat po ia vshtirsojn kompanis mbajtjen dhe rrit-jen e numrit t konsumatorve t rinj. Por, nj ndikim shum t theksuar pr sa i prket rnies s vlers s gjithmbarshme t PTK-s, duhet tiu adresohet edhe ndrhyrjeve shum t ashpra politike, atyre t ardhura nga industria e telekomunik-acionit, si dhe praktikave shum t shprehura t nepotizmit.

Prgjat nj harku kohor prej gjasht viteve (2008-2013), disa zhvillime kontroverse kan prcjell operimin e PTK-s. Kto zhvillime prfshijn: a) politizimin e strukturave vendim-mar-rse dhe menaxhuese n PTK; b) punsimin e paplanifikuar n asnj plan t biznesit t qindra individve n PTK; c) ngrit-jen e nivelit t prgjithshm t pagave m 2010, n kuadr t vitit nacional zgjedhor; d) vendimi i Qeveris pr pezullim t investimeve kapitale n PTK, dhe e) procesi i strzgjatur dhe n fund i dshtuar i tentimit t transformimit t prons (privatizimit) t PTK-s.

11 Posta dhe Telekomunikacioni i Kosovs; Vala fillon me 3G/4G; Nntor 2014. http://www.ptkonline.com/ptk/vala-3g-4g/61/

12 Shih kohn e lancimit t rrjetit 3G nga IPKO. http://www.ipko.com/rreth-ipko/marredhenie-me-publikun/historiku-i-ipko-se http://www.ipko.com/rreth-ipko/mbulueshmeria-me-3g


Deri para shpalljes s pavarsis s vendit

m 2008, PTK-ja ishte nn menaxhim t Agjencionit

Kosovar t Mirbesimit (AKM), ku m pas ndrmarrja kalon n pronsi publike me Qeverin e

Kosovs aksionarin e vetm t saj.


4. POLITIZIMI I STRUKTURAVE VENDIM-MARRSE N PTK

Analiza e trendit prkitazi me rnien e t hyrave por edhe t prdoruesve t telefonis mobile t PTK-s, duhet t prcillet me nj ekzaminim t thukt t kontekstit n kuadr t t cilit ndrmarrja ka funksionuar, prfshir ktu edhe vendimet q jan marr dhe kan afektuar punn e saj.

Duke qen ndrmarrja m fitimprurse n vend, PTK-ja ka qen burim i mir pr shtrirjen dhe konsolidimin e ndi-kimeve partiake - patronazhit politik - por edhe pr kultiv-imin dhe konservimin e nj kulture nepotiste, dhe n kt kuadr shihet qart se ndrmarrja sht shfrytzuar n tri aspekte t ndryshme nga partit politike, posarisht nga Partia Demokratike e Kosovs (PDK). E para, nga t dhnat e hulumtuara faktohet se PTK-ja ka shrbyer si qendr e pun-simit pr qindra individ duke ndihmuar kshtu konsolidimin dhe forcimin e bazave elektorale t partive politike. E dyta, PTK-ja del t jet n mesin e ndrmarrjeve publike ndr m t politizuarat, ku n strukturat e saja vendim-marrse dhe me-naxhuese kan qen dhe jan t vendosur antar kryesisht t PDK-s, por edhe t partive tjera.13 E treta, hulumtimi ka br t qart se PTK-ja ka shrbyer edhe si burim i financave pr donator t partive t ndryshme politike duke forcuar kshtu nj marrdhnie klienteliste tek partit politike.

Deri para shpalljes s pavarsis s vendit m 2008, PTK-ja ishte nn menaxhim t Agjencionit Kosovar t Mirbesimit (AKM), ku m pas ndrmarrja kalon n pronsi publike me Qeverin e Kosovs aksionarin e vetm t saj. Nga kjo koh, strukturat menaxhuese, antar t BD, si dhe zyrtart e tjer t lart t PTK-s, kan qen n t njjtn koh edhe antar aktiv t partive politike.

Ligji pr Ndrmarrje Publike (NP),14 i cili mes tjerash rreg-ullon edhe shtjen e przgjedhjes s antarve t BD t NP, nuk e specifikon qart shtjen e pavarsis s ktyre Bordeve gj q sht konsideruar edhe ndr t metat krye-

13 Qendra Kosovare pr Gazetari Hulumtuese - Preportr; Besa Kalaja dhe Besnik Boletini; Partia e Puns; nr 10; Dhjetor 2014.http://www.preportr.com/sq/Re-publika/Partia-e-puns-389

14 Shih Ligji pr Ndrmarrje Publike 03/L-087, i amandamentuar me Ligjin 04/L-111. https://gzk.rks-gov.net/SearchIn.aspx?Index=2&s=ndermarrjet%20publike&-so=1

sore t tij.15 Ligji prcakton se personat t cilt n tri vitet e fundit jan zgjedhur n pozita publike, t emruar politik apo mbajn pozita vendim-marrse n nj parti politike,16 nuk mund t zgjedhn si antar t bordit. Sidoqoft, Ligji nuk e parasheh se ka ndodh me kandidatt t cilt kan garuar pr poste publike por q nuk kan arritur t zgjed-hn. N kto raste, edhe pse kta individ kan dshtuar t zgjedhn, pavarsia e tyre mbetet n pikpyetje.

Ekipi hulumtues i ktij raporti ka arritur t nxjerr n pah se pozita t larta vendim-marrse dhe menaxhuese n kuadr t PTK-s kan qen dhe jan t okupuara nga antar t partive politike. Q nga transformimi i PTK-s n ndrmar-rje publike m 2008 dhe deri m tani, n krye t BD t saj ka qen nj ish kshilltar komunal n qytetin e Pejs dhe antar i PDK-s.17 Antart aktual t BD t PTK-s, katr nga gjithsej gjasht jan antar t PDK-s, kurse nj i AKR-s, dhe nj duket t jet nga Partia e Pavarur Liberale (SLS).18 Hulumtimi i ohu-ut nxjerr n pah se n 16 pozita t larta menaxhuese si: drejtor departamentesh, auditor t brend-shm deri te pozitat vendim-marrse si ato t zvends kryeshefit dhe t drejtorve ekzekutiv t operatorit Vala dhe t Posta e Kosovs, jan t punsuar antar aktiv t partive politike, ku PDK-ja prin me 12 sosh.19 N fakt, t

15 Instituti Riinvest, Qeverisja Korporative n Ndrmarrjet Publike n Kosov; 2012. http://www.riinvestinstitute.org/publikimet/pdf/alb-u.pdf

16 Shih Ligji pr Ndrmarrje Publike 03/L-087; Neni 17; Kushtet e Kualifikimit dhe Prshtatshmris Profesionale; k) sht ose n fardo kohe gjat periudhs 36 muajsh para dats s aplikimit ka qen (i) zyrtar i zgjedhur publik, (ii) i emruar politik ose (iii) barts i nj posti udhheqs ose vendimmarrs n nj parti politike. https://gzk.rks-gov.net/ActDocumentDetail.aspx?ActID=2547

17 Gazeta JnK; PDK Ruan Kontrollin n PTK; Parim Olluri dhe Mimoza Kqiku; Shkurt, 2015. http://www.gazetajnk.com/?cid=1,2,9647

18 Regj Gjonbalaj, kryesues i Bordit, ish-kshilltar komunal i PDK-s n komunn e Pejs. Antar i degs s PDK-s n Pej. Kandidat pr deputet nga PDK, m 2007. Gani Sylaj, antar i Bordit, ish-kryetar i Komuns s Drenasit (2002-2005). Kryetar i degs s PDK-s, pr Drenas dhe antar i Kshillit Drejtues i PDK-s. Afrim Loku,antar i Bordit, kandidat pr deputet i AKR-s m 2007, dhe kandidat pr kryetar t Komuns s Kaanikut, m 2009. Bislim Zogaj, antar i Bordit, kandidat nga PDK-ja pr Asamble Komunale n Dre-nas n vitin 2013. Kandidat pr deputet n vitin 2014. Antar i kryesis s PDK-s n Drenas. Naim Hyseni, antar i Bordit, asamblist n Kuvendin Komunal n Vushtrri m 2007 dhe 2009. Kandidat pr deputet i PDK-s m 2010.

19 Qendra Kosovare pr Gazetari Hulumtuese - Preportr; Besa Kalaja dhe Besnik Boletini; Partia e Puns; nr 10; Dhjetor 2014.http://www.preportr.com/sq/Re-publika/Partia-e-puns-389


gjith drejtort ekzekutiv pas transformimit t PTK-s n ndrmarrje publike - 4 gjithsej - kan qen ose antar aktiv t PDK-s, ose shum t afrt me kt parti, prfshi ktu edhe drejtorin ekzekutiv t PTK-s t emruar s fundi.20 Madje n nj rast, ish drejtori ekzekutiv i PTK-s, Ejup Qerimi, deri sa ushtronte pozitn e drejtorit ekzekutiv n ndrmarrje kishte kandiduar edhe pr deputet t Kuvendit t Republiks s Kosovs n zgjedhjet e fundit nacionale t viti 2014. Ai kishte deklaruar se: varet nga krkesat e partis se a do ta lshoj pozitn e drejtorit ekzekutiv n PTK, n rast se zgjidhem deputet,21 duke ekspozuar kshtu ndikimin shum evident dhe t drejtprdrejt t partis n menaxhimin ditor t ndrmarrjes.

N kuadr t ktij hulumtimi dhe me qllim t zbardhjes s shprndarjes s tenderve publik me vler t madhe nga PTK-ja, ekipi hulumtues ka arritur t faktoj se shuma t larta t parave u kan shkuar kompanive t ndryshme, t cilat sipas t dhnave t Raporteve Financiare t Auditit t Komisionit Qendror t Zgjedhjeve (KQZ),22 jan financues t

20 Drejtori i porsazgjedhur i PTK, Agron Mustafa, sht antar i Partis Demokra-tike t Kosovs, dega n Prishtin. Ish drejtori i fundit ekzekutiv i PTK-s, Ejup Qerimi, i shkarkuar s fundi me vendim t Bordit, i cili drejtoi ndrmarrjen pr dy vite, si dhe kryetari i tashm i Bordit t ndrmarrjes, jan antar t Partis Demokratike t Kosovs (PDK), prderisa njri nga dy drejtort ekzekutiv paraprak t PTK-s ka qen i afrt me PDK-n, madje njri edhe kandidat i ksaj partie pr deputet n zgjedhjet e prgjithshme t vitit 2007. Shih: Gazeta Jeta n Kosov; Kryeshefi i PTK-s, kuadr i PDK-s; Parim Olluri; Shkurt, 2012.. http://gazetajnk.com/?cid=1,3,1458

21 Shih Jeta n Kosov; minuta 1:00:35. https://www.youtube.com/watch?v=g-9mTjFDBTq4&list=UURat2HlLIgb78NvskMILQMw

22 Komisioni Qendror i Zgjedhjeve - Raportet Financiare t Auditit. http://www.kqz-ks.org/en/financial-reports-and-audit

partive t ndryshme politike. Nga t dhnat sht arritur t dshmohet se m shum se 23 milion euro23 nga tendert publik me vler t madhe u jan shprndar kompanive t ndryshme t cilat kan financuar pes subjekte politike.

Pr m shum, gjat ksaj pjese t hulumtimit sht br e mundur q t identifikohen edhe kontrata tjera t qi-radhnies me vlera deri n 1000 mij euro n muaj q u jan dhn po ashtu donatorve t partive politike. Kto kontrata u referohen Stacioneve Transmetuese Baz (Base Trans-ceiver Station), ku individ t ndryshm lshojn pjes t pronave t tyre pr instalimin e antenave transmetuese.

Ka pasur edhe raportime tjera t medies, prkitazi me prfitimin prej 1.8 milion euro t nj kompanie e cila kishte lidhje evidente me kryetarin e Bordit t PTK-s, drejtorin e saj ekzekutiv si dhe drejtuesin e njsis s prokurimit publik.24

23 Ekipi hulumtues ka nxjerr dhe analizuar m shum se 180 kontrata me vler t madhe q jan nnshkruar nga PTK-ja, dhe nga kto t dhna ka krijuar nj databaz me t dhna t kompanive q kan prfituar nga kta tender. Kto t dhna jan krahasuar me Raportet Financiare t Auditit t KQZ-s, nga cili krahasim dhe analizim kemi arritur t identifikojm nj vler prej 23,441,257 milion euro q u jan shprnda 10 kompanive t ndryshme q jan financuese t 5 partive politike.

24 Gazeta JnK; Parim Olluri and Petrit Qollaku; Milionshi i negociuar; 07.07.2014. http://www.gazetajnk.com/?cid=1,987,8622

PDK LDK VV AAK FER

FIG. 07 VLERA TOTALE E TENDERVE T FITUAR NGA FINANCUESIT E PARTIVE POLITIKE

3,157,269

516,782

2,229,931

11,868,194

5,669,081

Burimi ohu: Hulumtim dhe analiza e t dhnave sht marr nga: 1) Tendert e KRPP-s, 2) Raportet e KQZ-s, dhe; 3) Regjistrat e biznesit n ARBK.


5. PUNSIMI DHE PRFITIMET PARTIAKE

Duke mos u bazuar n asnj dokument strategjik apo plan t biznesit, m 2008, koh kur kishte ndodhur ndryshimi i qeveris n vend dhe n krye t saj kishte ardhur koali-cioni PDK-LDK25 dhe prgjat dy viteve n vijim, n PTK u punsuan m shum se 820 individ.26 Raporte t ndryshme t mediave kishin vn n pah se zyrtar politik si kryetari i shtetit, kryeministri, ministra e deputet t koalicionit qeveriss, por edhe zyrtar t tjer publik t nivelit t lart kishin punsuar familjar t tyre n PTK duke e shtrir dhe ngurtsuar nj kultur nepotizmi n ndrmarrjen publike.27 Kur kishin filluar hetimet penale kundr ish-drejtorit ekze-kutiv t PTK-s, Shyqyri Haxha, rreth akuzave pr nnshkrim t kontratave t dmshme n emr t ndrmarrjes, ky pr her t par kishte deklaruar para gjykats se kishte pasur presione politike pr punsime n PTK.28

Krahas ktij vendimi, i cili mbingarkoi kom-panin me staf t panevojshm, m 2010 - vit zgjedhor nacional - PTK-ja mori nj tjetr vendim. Prve punsimit t 179 individve m 2010, PTK rriti shpenzimet pr paga pr stafin drejtues t saj.29

25 M 2007, n zgjedhjet e prgjithshme n vend, Partia Demokratike e Kosovs, pr her t par doli partia m e madhe n Kosov dhe s bashku me Lidhjen Demokratike t Kosov, partia e dyt pr nga numri i votuesve, formuan koalicionin qeveriss.

26 Shih Raportet vjetore financiare t PTK-s; http://www.ptkonline.com/ptk/publi-cations/

27 Koha.net; Familjart e politikanve t punsuar n PTK; 14.09.2011. http://koha.net/arkiva/?page=1,3,69279 Koha.net; Grat e PDK-s n Gjilan i dalin n krah gruas s Mustafs, e punsuar n PTK; 12.06.2014. http://koha.net/?id=27&l=13933 Reporteri.net; Ja ku i punsojn familjart njerzit e PDK-s dhe LDK-s; 27.05.2014. http://reporteri.net/?page=1,2,18979 Gazeta Zri; Lavdim Hamidi; Shala punson kushat n PTK; 01-09-2010.

28 Shih: Gazeta Zri; Arsim Rashiti; Haxha: Kam presion politik; 15.07.2010.

29 Sipas drejtorit ekzekutiv t PTK-s, Agron Mustafa, vendimi pr rritje t shpen-zimeve pr paga ishte m shum taktik, sesa i karakterit politik. N vitin 2010, QeK kishte marr vendim pr fillimin e procesit t transformimit t prons s PTK-s -privatizimin e ndrmarrjes- dhe n kt kuadr, rritja e pragut mesatar t nivelit t pagave ishte m shum vendim preventiv qllimi i t cili ishte vendosja e inves-

Vendimi pr rritje t shkalls s pagave t stafit drejtues t PTK-s, jo vetm se erdhi n kohn kur kompania po shnonte rnie n t hyrat e saja, dhe si i till nuk ishte para-

par n planet e biznesit t ndrmarrjes, por ishte edhe n kundrshtim t plot me vendimin e

Qeveris s Kosovs (QeK), e cila kishte ven-dosur pr ngrirje gjithprfshirse t nivelit

t pagave, ndalim t punsimit t punonjsve t rinj, si dhe kishte stopuar investimet

kapitale dhe shpenzimet e ardhshme.30 Ky vendim i PTK-s, krahas rritjes

s pakontrolluar t numrit t t punsuarve dhe pamundsis s ndrmarrjes pr tu br ball dy rivalve t saj kryesor, IPKO dhe Z-Mobile, pashmangshm krijoi shpenzime shtes dhe shteroi tashm edhe m tepr t hyrat e

kompanis.

N kuadr t ktij cikli, pra t ofrimit t shprblimeve t paplanifikuara dhe

t pakontrolluara t cilat n disa raste kishin prapavij t qart partiake, drejtuesit e

PTK-s prgjat viteve 2009-2012 kishin ofruar benefite t ndryshme edhe pr Bordin e Drejtorve (BD) n form t bonuseve dhe honorarve n shumn mbi 600 mij euro.31

Sipas raportit t auditimit t Zyrs s Auditorit t Prgjith-shm (ZAP), t vitit 2014, kishte edhe tejkalime n page-sa pr bonuse ku pr vitin 2010 tejkalimi ishte pr 59,129

titorit t ardhshm para aktit t kryer n rast t privatizimit t ndrmarrjes. Individ tjer brenda PTK-s, kan konfirmuar se m 2010, nuk ka pasur rritje t pragut mesatar t pagave t stafit, por PTK-ja ka rritur vetm pagat e stafit drejtues t ndrmarrjes si dhe kjo rritje e shpenzimeve n paga reflekton edhe pjesn e rritjes s numrit prej 179 t punsuarve t ri gjat viti 2010.

30 Vendimi i Qeveris s Kosovs, 5/124, i cili parashihte ndaljen e investimeve t ardhshme, t punsimit si dhe t nivelit t pagave n PTK. http://www.kryeminis-tri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_124-te_te_Qeverise_2010.pdf

31 Zyra e Auditorit Gjeneral; Raporti i Auditimit pr kompensimin e Bordeve t Drejtorve t Ndrmarrjeve Publike Qendrore pr periudhn 2009-2012; Gusht 2014. http://www.oag-rks.org/repository/docs/KompensimetBordetDrejtor-eve_2013_Shqip_813917.pdf

Sipas raportit t auditimit t Zyrs s

Auditorit t Prgjithshm (ZAP), t vitit 2014, kishte edhe

tejkalime n pagesa pr bonuse ku pr vitin 2010

tejkalimi ishte pr 59,129 euro


2,556

3,349 2,394 2,370926 946

3,205 3,384

2013

2010

2012

2009

2011

PTK sh.aVala

2008

FIG. 08 TRENDI I PUNSIMIT N PTK (2008-2013)

Burimi: T dhnat e marra nga raportet vjetore financiare t PTK-s (2008 - 2013)

FIG. 09 TRENDI I NGRITJES S NIVELIT T PAGAVE N PTK

FIG. 10 BONUSET DHE HONORARET PR BORDIN T DREJTORVE T PTK-S DHE KOMITETET TJERA (2009-2012)

4,500,000

4,000,000

3,500,000

3,000,000

2,500,000

2,000,000

1,500,000

1,000,000

500,000

0

2,913

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

3,116

3,559

4,113 4,185

3,262

2,662 2,623


Burimi: Zyra e Auditorit Gjeneral - Raporti i Auditimit pr kompensimin e Bordeve t Drejtorve t Ndrmarrjeve Publike

Qendrore pr periudhn (2009-2012)

51,0

00

58,8

53

153,

609

55,2

00

153,

609

55,2

00

27,6

00

55,2

00

Bonuset

Honoraret


euro, prderisa n vitin 2011 tejkalimi ishte pr 60,249 euro.32 Raporti i ZAP, trheq vmendjen se shumica e ndrmarrjeve publike (NP), prfshir ktu edhe PTK-n, nuk kan arritur q t vendosin kritere t matshme n deklaratat e kompensimit prmes t cilave do t bhej vlersimi i performancs mbi bazn e t cilave do t prfitohej e drejta n bonuse pr BD. Po ashtu, sipas raportit t ZAP, kriteret e vendosura n shumicn e deklaratave pr pagesa stimuluese kan t bjn me pun t rregullta t cilat ju takojn BD-ve dhe si t tilla do t duhej paguar sipas honorarit themelor e jo prmes bonuseve.33

Drejtues t PTK-s nuk kan ofruar qasje n planet e bizne-sit apo projeksionet e kompanis pr vitet 2009 dhe 2010 pr t mundsuar nj analiz m t sakt se mbi far baze jan marr vendimet pr rritje t nivelit t pagave si dhe pr shprndarje t bonuseve dhe beneficioneve pr antart e BD dhe pr Komitetet tjera t PTK-s. Planet e biznesit si dhe raportet vjetore t PTK-s, pr vitet e lart shnuara nuk jan t publikuara as n faqen elektronike t Njsis pr Politika dhe Monitorim t Ndrmarrjeve Publike (NJPMNP).34

32 Po aty, faqe 11.

33 Po aty, faqe 9.

34 Shih tr dokumentacionin i cili sht br publik nga Njsia pr Politika dhe Monitorim t ndrmarrjeve Publike (NJPMNP). http://mzhe.rks-gov.net/npmn-p/?page=1,265


T dhnat e ARKEP-it pr tre mujorin e fundit pr vitin 2014,

tregojn se rnia n t hyra q do t shnoj PTK-ja do t jet m e larta krahasuar me t gjitha

vitet paraprake.


6. EFEKTET NEGATIVE T PEZULLIMIT T INVESTIMEVE N PTK

M 2011, dukej se PTK-ja po rimerrte vetn pas nj rnieje t vazhdueshme gjat tri viteve paraprake duke gjeneruar m shum se 162 milion euro, pika m e lart e t hyrave q nga viti 2007. N kt vit, PTK-ja gjeneroi 11 milion euro m shum se n vitin 2010, dhe m shum se 17 milion euro krahasuar me vitin 2009.35 Me kt trend u duk q PTK-ja po prfundonte ciklin e rnies s vazhdueshme duke u kthyer n pozicionin e saj m t mir q nga hyrja e oper-atorit t dyt t telefonis mobile n treg. Sidoqoft, duhet theksuar se kjo rimkmbje e PTK-s nuk ka qen rezultat i prmirsimit t politikave menaxhuese t kompanis apo t ndonj ndryshimi cilsor n orientimin strategjik t saj. Kjo rritje e t hyrave t PTK-s, n fakt ka qen rezultat i

35 Plani i Biznesit i PTK-s (2015-2019), po ashtu e v theksin n efektet negative q kan rrjedhur nga ndalja e investimeve n kompani, duke nnvizuar se kjo munges sht shfrytzuar n mnyr t efektshme nga dy operatort tjer konkurrent. Plani i biznesit i PTK-s, (2015-2019). http://mzhe.rks-gov.net/npmnp/repository/docs/Plani_i_Biznesit_2015__PTK_sha.pdf

drejtprdrejt i nj vendimi t Qeveris s Kosovs e cila m 2010 vendosi pr fillimin e transformimit t prons s PTK-s (privatizimin),36 dhe si rrjedhoj e ktij procesi pati marr po ashtu vendim pr ngrirjen e t gjitha investimeve dhe shpenzimeve t ardhshme, pezullim t rritjes s numrit t t punsuarve, si dhe ndaloi ngritje t nivelit t pagave n PTK.37 N kt kuadr, pra t pezullimit t investimeve kapitale por edhe t ndalimit t shpenzimeve tjera duhet t shihet suksesi i PTK-s prkitazi me rritjen e t hyrave n vitin 2011.

36 Vendimi i Qeveris s Kosovs 01/130 rreth privatizimit t 75% t aksioneve n PTK. http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_130-te_te_Qeverise_2010.pdf

37 Vendimi i Qeveris s Kosovs 5/124, i cili ndalon investimet dhe shpenzimet e ardhshme, rritjen e numrit t punsuarve, si dhe ngrijen e nivelit t pagave n PTK. http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_124-te_te_Qeverise_2010.pdf

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Investimet afatshkurtra

Investimet afatgjata

Pagesat pr blerjen e toks, impianteve, pajisjeve dhe t pasurive t patrupzuara

Investimet neto n depozitat bankareFIG. 11 TRENDI I INVESTIMEVE N PTK (2007-2014)


180,000,000

160,000,000

140,000,000

120,000,000

100,000,000

80,000,000

60,000,000

40,000,000

20,000,000

0


Prkundr faktit q n vitin 2011, PTK-ja shnoi rritje rekorde n t hyra krahasuar me dy vitet paraprake, cikli i tkurrjes s t hyrave t prgjithshme q kishte filluar n vitin 2008 do t vazhdonte n vitet pasuese. Duke qen se nga viti 2010 deri n fund t vitit 2013, QeK tentoi dy her ta privatizonte PTK-n,38 vendimi pr pezullim t investimeve qndroi i plotfuqishm prgjat ktyre tri viteve duke reflek-tuar negativisht n t hyrat e kompanis n vitet vijuese. N vitin 2012 t hyrat e PTK-s, jan tkurrur pr m shum se 14.5 milion euro, n vitin 2013 pr 33 milion euro ndrsa n vitin 2014, ato jan zvogluar pr 62.8 milion euro kra-hasuar me vitin 2011.

Ndrhyrja shum e fort e qeveris n menaxhimin ditor t kompanis prmes punsimit t pa kriter t militantve politik, t familjarve t vendim-marrsve politik, bashk me politizimin e skajshm t strukturave menaxhuese t ndr-marrjes, por sidomos pezullimi i plot i investimeve kapitale pr m shum se tri vite, jan ndr shkaqet kryesore q PTK-ja gjat vitit 2014, shnon rnien m t madhe n t hyrat e saj gjat gjith historis s funksionimit t ndrmarrjes.

T dhnat e ARKEP-it pr tre mujorin e fundit pr vitin 2014, tregojn se rnia n t hyra q do t shnoj PTK-ja do t jet m e larta krahasuar me t gjitha vitet paraprake.

38 Shih vendimin e Komitetit Qeveritar t Privatizimit (KQP) pr ta mbyllur procesin e privatizimit t 75% t aksioneve t PTK-s. http://mzhe.rks-gov.net/?page=2,42,775

Vendimi pr pezullim t investimeve n PTK, krahas efek-teve negative t drejtprdrejta, ka pasur ndikime edhe t trthorta. Vetm disa dit para se QeK, t merrte vendim pr ndalje t investimeve, PTK-ja kishte nnshkruar nj kontrat me AMDOCS Development Limited, pr sa i prket zh-villimit t platforms s faturimit me nj shum prej 19 milion eurosh. Si pasoj e vendimit t Qeveris, kontrata me AMDOCS ishte anuluar dhe PTK-ja sht penalizuar me 10 milion euro dmshprblim pr prishje t kontrats.39

Efektet negative t mungess s investimeve kapitale ndi-kuan drejtprdrejt edhe n rnien e penetrimit t shrbimit t internetit t PTK-s. Prderisa PTK-ja, kishte filluar t fitonte treg t prdoruesve t internetit nga 9.80% sa kishte n vitin 2007, duke arritur deri n 31.63% n vitin 2010, pas ndaljes s investimeve kapitale prqindja e ktij tregu n vitin 2014 ra n m pak se 19%. Kjo rnie e tregut t internetit n rritje sht nnvizuar si shqetsuese edhe n Planin e Biznesit t PTK-s, pr vitet 2015-2019.40

39 Rasti me AMDOCS sht ende n procedur ankimuese. Shuma q PTK-ja sht detyruar ta paguaj si dmshprblim pr anulim t kontrats me AMDOCS sht marr nga raportet vjetore financiare, 2012-13. http://www.ptkonline.com/ptk/raport/ Sipas ish drejtorit ekzekutiv t PTK-s, Shyqyri Haxha, ndrprerja e kontrats pr zhvillimin e platforms s faturimit do ti sillte kompanis humbje shtes duke qen se ia pamundsonte konkurrencn me rivalt e saj. Shih: Qendra Kosovare pr Gazetari Hulumtuese - Preportr; Tenderi q ekspozoi kapjen e qeveris; 23.11.2011. http://www.preportr.com/sq/Asetet-publike-dhe-privatizimi/Tenderi-q-ekspozoi-kapjen-e-qeveris-52


FIG. 12 T HYRAT E PTK-S PR VITIN 2014 (T1-T4)

120,000,000

100,000,000

80,000,000

60,000,000

40,000,000

20,000,000

0T1 T2 T3 T4 Total

T1 - T4


20,

351,

315

3,7

31,2

91

1,11

5,14

8 25,1

97,7

55

21,

447,

888

4,0

93,1

28 1

,261

,149 2

6,80

2,16

6

25,

344,

277

3,9

92,5

91

1,4

25,6

50 30,

762,

519

19,

098,

761

3,9

26,8

91

1,4

22,5

23

24,

448,

177

86,2

42,2

41 107,

210,

617

15,7

43,9

02 5

,224

,473

Telefonia Mobile Telefonia fikse

Interneti Total


128,

080,

415

113

,308

,641

86,

242,

243

FIG. 13 T HYRAT E OPERATORVE T TELEFONIS MOBILE PR PERIUDHN (2011- 2014)

140,000,000

120,000,000

100,000,000

80,000,000

60,000,000

40,000,000

20,000,000

0T1 T2 T3 T4


20,

351,

315

Vala Ipko D3 Mobile Z Mobile

50,

306,

642

135

,685

4

,708

,601

52,

308,

159

46,

906,

574

46,

510,

633

80,

432

8,6

82,4

74

50,

667

9,2

22,1

25

78,

792

9,3

20,3

54

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

FIG. 14 NDARJA E TREGUT T INTERNETIT (N %) SIPAS PRDORUESVE - PRQINDJA MESATARE VJETORE (2007-2014)


80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

PTK

Kujtesa NET

IPKO

ISP tjer


Pr disa vite IPKO, kishte shfrytzuar rrjetin e fijeve optike t PTK-s dhe me kt kishte arritur t konsolidonte shtrirjen e internetit dhe t televizionit kabllor. M 2011, PTK-ja kishte provuar q n mnyr t njanshme t ndrpriste kontratn me IPKO-n,41 vendim ky q ishte konsideruar se i rrezikon shrbimet e IPKO-s. Kjo nism e PTK-s ishte anuluar nga ARKEP-i nn arsyetimin se PTK-ja nuk ka arritur t arsyetoj kt vendim dhe ka dshtuar q t: dokumentoj gamn e shrbimeve q dshiron t prdor dhe nuk ka arsyetuar kapacitetet e nevojshme pr ofrimin e ktyre shrbimeve.42 Sidoqoft, PTK-ja, asnjher nuk ka br t ditur se mbi cilin plan t biznesit ishte parapar strategjia e investimit t milionave euro n shtrimin e rrjetave t fibrave optike dhe t njjtat t mos prdoren pr zhvillim t mtutjeshm t ndrmarrjes (PTK-s), por kjo infrastruktur ti jepen me qira operatorit rival, IPKO, e cila prmes tyre arriti t sig-uroj zhvillim dhe rritje t tregut t televizionit kabllor dhe internetit.

41 Ekipi hulumtues i ktij raporti ka arritur t siguroj qasje n vendimin e PTK-s pr ndrprerje t kontrats me IPKO-n, rreth shfrytzimit t fijeve optike. Shih po ashtu: Koha.net; PTK su shkurorzua nga IPKO-ja; 21.07.2011. http://koha.net/arkiva/?page=1,3,63368 Kosova Press; Rrezikohen shrbimet e IPKO-s , PTK i ndrpren kontratn; 26.05.2011. ( e qasur m Dhjetor 2014) http://www.kosovapress.com/ar-chive/?cid=1,26,128527

42 Shih vendimin e ARKEP pr anulimin e iniciativs t njanshme t PTK-s rreth ndrprerjes s kontrats me IPKO, mbi shfrytzimin e fijeve optike. http://www.arkep-rks.org/repository/docs/Vendimi%20i%20Komisionit%20-%20Ceshtja%20e%20Nderprerjes%20se%20Kontrates%20per%20Fijet%20Optike%20-%20IPKO%20vs%20PTK.pdf

Nga viti 2012 operatori IPKO, nuk e shfrytzon infrastruk-turn e fibrave optik t PTK-s, prderisa kjo e fundit, sipas ARKEP-it, ka mjaftueshm edhe sot fije optike t pash-frytzuara. Bazuar n t dhnat e ARKEP-it, n Kosov ka katr infrastruktura fikse nacionale t fibrave optike t shtrira, kurse ka shfrytzim t prbashkt simbolik t tyre. N kt kuadr, Banka Botrore (BB), n fund t vitit 2014 ka miratuar nj projekt i cili ka pr qllim lehtsimin e shfrytzimit t prbashkt t infrastrukturs n Kosov, i cili pritet t zbatohet gjat vitit 2015.43

Nga t gjitha shrbimet q ofron PTK-ja, ndrmarrja ka pa-sur dhe vazhdon t ket monopol n telefonin fikse, por t hyrat nga ky shrbim jan disproporcionalisht m t ulta se sa t hyrat nga telefonia mobile.

43 Komunikim prmes posts elektronike me kryetarin e Bordit t ARKEP, z. Ekrem Hoxha.

2012 2013 2014

FIG. 15 NDARJA E TREGUT T INTERNETIT (N %) SIPAS T HYRAVE - PRQINDJA MESATARE VJETORE (2012-2014)


50%

45%

40%

35%

30%

25%

20%

15%

10%

5%

0%

PTK

Kujtesa NET

IPKO

ISP tjer


2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

FIG. 16 NDARJA E TREGUT T TELEFONIS FIKSE - PRQINDJA MESATARE VJETORE (2007-2014)


120%

100%

80%

60%

40%

20%

0%

PTK IPKO

KONCESIONIMI I AEROPORTIT34

M 2008, PTK-ja do t arrinte nj marrveshje paraprake me OVTM t

quajtur Dardafone LLC rreth shfrytzimit t infrastrukturs

dhe frekuencave GSM t kompanis publike.


7. NDIKIMI INDUSTRIAL N TREGUN E TELEFONIS: KONTRATA ME Z-MOBILE

Njri nga zhvillimet kryesore n fushn e telefonis mobile q n diskursin publik sht konsideruar si rast i ndikimit in-dustrial dhe politik konsiderohet nnshkrimi i marrveshjes pr Operator Virtual t Telefonis Mobile (OVTM), nga PTK-ja, e q tash n treg operon me emrin komercial, Z-Mobile.

Duke qen se pas vitit 2007, PTK-ja pr her t par filloi t ballafaqohet me konkurrenc shum t ashpr n tregun e telefonis mobile, njra ndr mnyrat pr ta prballuar at ishte ofrimi i ktyre shrbimeve prmes OVTM-s. M 2008, PTK-ja do t arrinte nj marrveshje paraprake me OVTM t quajtur Dardafone LLC44 rreth shfrytzimit t in-frastrukturs dhe frekuencave GSM t kompanis publike.

Dy Task Forca, ishin krijuar nga PTK-ja pr ta analizuar mar-rveshjen me Dardafone LLC. Task Forca 1 kishte propozuar q PTK-s ti takonin 22% e fitimit, ndrsa Dardafone LLC, ti takonin 78%. Duke qen se kishte mos pajtime n BD t PTK-s rreth kushteve t propozuara nga Task Forca 1, ishte krkuar nj vlersim i ri. Task Forca 2, kishte propozuar nj ndarje t fitimit q ishte e kundrt me at t parn, ku tash PTK-s do ti takonin 73% e fitimit kurse Dardafone LLC do ti takonin 27%. Ky vlersim i Task Forcs 2, nuk ishte pran-uar nga BD i PTK-s, por ata kishin vendosur pr nnshkrimin e marrveshjes sipas kushteve t propozuara nga Task Forca 1, pa ndonj argument t bazuar por evidenc faktike.45

Marrveshja finale parashihte nj ndarje t fitimit jo t fa-vorshme pr PTK-n, ku 75% e tij do ti shkonte Dardafone LLC, ndrsa 25%, PTK-s. Por, pas kritikave t shumta rreth kushteve jo t favorshme t kontrats pr PTK-n, e tra q u arrit ishte nj ndryshim siprfaqsor n nivelin e prqindjes s fitimit, ku PTK-ja merrte 27%, pra nj rritje

44 Kompania Dardafon LLC u krijua m 9 janar 2007 nga tri kompani t tjera, pr-katsisht aksionart e saj Unitel World me 48 pr qind t aksioneve, Via One me 10 pr qind si dhe Devolli Group Company me 42 pr qind t aksioneve.Gazeta JnK; Rasti Dardafon, Konfirmohet Pjesrisht Akuza; 01.02.2012. http://gazetajnk.com/?cid=1,1018,1256 Gazeta JnK; Florent Spahija; Rasti q Prfshinte Biznesin e Shtetin Nuk Pati Pro-va; 02.07.2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,979,5935

45 Po aty.

e prqindjes s fitimit pr vetm 2%, prderisa Z-Mobile, merrte 73% t fitimit.46

Pak para se t nnshkruhej kontrata formale n mes PTK-s dhe Dardafone LLC, edhe pse tashm kishte nj marrveshje n mes ktyre dy kompanive, Dardafone LLC, kishte aplikuar dhe marr licenc n ARKEP pr t funksionuar si operator mobil virtual. Kjo licenc m von dhe at me vendim t ARKEP-it, i ishte bartur nj operatori t ri t quajtur Darda-fone.net LLC,47 me pronar tashm t ri, nj hap i cili sht konsideruar shum kontrovers i Rregullatorit. Kompania e re e quajtur Dardafone.net LLC, e cila n treg operon me emrin Z-mobile, pretendonte se kishte bler t gjitha aksionet e Dardafone LLC dhe me kt akt ishte br pronare e re e licencs s OVTM-s t lshuar nga ARKEP-i. Dardafone.net LLC, ishte themeluar vetm katr dit para se t aplikonte n ARKEP pr t transferuar licencn nga Dardafone LLC. 48

Baza e kritikave t ksaj kontrate sht fokusuar n nivelin shum t ult t prqindjes s fitimit q i takonte PTK-s. Nj kontrat e till do t ishte e arsyeshme po q se PTK-ja, do t mbante pjesn m t madhe t aksioneve, marr n konsiderat faktin se aksionart n nj nism t prbashkt marrin prqindje n proporcion me kapitalin q e posedojn. Ktu, PTK-ja posedonte frekuencat GSM si dhe infrastruk-turn e domosdoshme pr t br t mundur operimin e OVTM-s, dy nga shtyllat kryesore t ksaj marrveshje. Marr parasysh kt fakt, ishte shum e uditshme se si PTK-ja nuk kishte tentuar t gjej partner t tjer dhe t tentoj

46 Pasi q prokurort e EULEX-it, patn filluar hetimet rreth ksaj kontrate, ish dre-jtori ekzekutiv i PTK-s, ndaj t cilit ishte nisur hetimi, kishte deklaruar pr mediat vendore se ai ka arritur ti shtoj 2% fitim PTK-s, nga marrveshja paraprake e cila parashihte q PTK-s, ti takonin vetm 25% e fitimit me Dardafone LLC. Shih po ashtu: Gazeta JnK: Haxha u Lutej Devollve q ta Rrisnin Prqindjen; Florent Spahija; Qershor, 2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,1018,5902

47 Dardafon.net sht krijuar m 21 nntor 2008 apo katr dit para aplikimit n ART dhe ishte n pronsi t Shklqim Devollit me 90 pr qind t aksioneve dhe kompanis amerikane K-Com me dhjet pr qind.

48 Gazeta JnK; Rasti Dardafon, Konfirmohet Pjesrisht Akuza; 01.02.2012. http://gazetajnk.com/?cid=1,1018,1256 Gazeta JnK; Florent Spahija; Rasti q Prfshinte Biznesin e Shtetin Nuk Pati Pro-va; 02.07.2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,979,5935


t lidh kontrat me kushte shum m t favorshme pr t.

Bazuar n dokumentet t cilat ekipi hulumtues i ktij raporti ka arritur ti analizoj, shihet qart se arsyeja kryesore q e ka shtyr PTK-n, t mendoj pr nj operator virtual ka qen parandalimi i procesit t kanibalizmit, t vetvetes. Kjo nnkupton, pikspari parandalimin e hyrjes n nj cikl permanent t zbritjes s mimeve t thirrjeve nga ana e operatorit mobil t PTK-s, dhe n kt mnyr dmtimin e kompanis n mnyr t pariparueshme.

Si duket nga dokumentacioni, synimi primar i PTK-s ka qen q prmes nj operatori virtual s pari t parandalohet kalimi i konsumatorve t Vala-s tek operatori privat IPKO, si dhe t arrihet m leht tek konsumatort e rinj duke u bazuar n faktin se OVTM-t kan kosto operative shum m t lira dhe mundsi shum m efektive t marketingut. Marr parasysh q PTK-ja u tregua e pa-aft pr t prballuar konkurrencn e IPKO-s, ky hap edhe mund t ishte konsideruar si i domos-doshm, veanrisht nse objektivat e caktuara nga ana e PTK-s do t ishin arritur.49

49 T njjtin arsyetim rreth nnshkrimit t kontrats me Z-Mobile, e kan dhn edhe ish drejtori ekzekutiv i PTK-s, Shyqyri Haxha, i cili kishte nnshkruar kontratn, si dhe kryetari i BD t PTK-s, Rexh Gjonbalaj, t cilt n kuadr t procesit gjyqsor kundr tyre dhe rreth nnshkrimit t ksaj kontrate, kishin deklaruar se kjo mar-rveshje jo vetm se do ti ndaloj humbjet, por do ta rris edhe numrin e konsuma-torve. Pr m shum shih: Gazeta JnK; Florent Spahija; Rasti q Prfshinte Bizne-sin e Shtetin Nuk Pati Prova; 02.07.2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,979,5935

T dhnat e ARKEP-it tregojn se rritja e Z-Mobile, pr sa i pr-ket edhe prdoruesve t telefonis mobile por edhe t hyrave, sht br n kurriz t konsumatorve t Vala, zhvillim krejt i kundrt nga parashikimi dhe pritjet fillestare. Brenda katr viteve t operimit, Z-Mobile posedon afr 11% t tregut t prdoruesve t telefonis mobile dhe rreth 6% t t hyrave nga ky treg. Si edhe duket nga t dhnat e ARKEP-it, IPKO-ja, jo vetm q ka arritur ta mbaj por n mnyr lineare ka shnuar rritje n tregun e telefonis mobile.

Fakti se rritja e Z-Mobile, ka ndodhur duke u bazuar eksklu-zivisht n tregun e PTK-s, e jo n at t IPKO-s, theksohet edhe n Planin e Biznesit t PTK-s (2015-2019), ku thuhet se: N 4 vite, operatori Z Mobile, prvetsoi 11 % t tregut, po aq sa operatori Vala ka humbur n kt periudh t njjt.50 Pra kto t dhna tregojn pr trend krejt t kundrt nga ai q ishte pritur me nnshkrimin e kontrats me Dardafone.net LLC, ku ishte synuar q PTK-ja, jo vetm t mbaj konsuma-tort aktual, por edhe t fitoj t rinj.

Mund t argumentohet se n fakt nnshkrimi i marrveshjes n mes PTK-s dhe Dardafone.net LLC, ka arritur t paktn nj qllim t synuar: parandalimin e kalimit t konsumatorve t Vala-s tek IPKO. Potencialisht, mund t thuhet q n rast t mos nnshkrimit t kontrats me Dardafone.net LLC, IPKO do


2007T4

2008T4

2009T4

2010T4

2011T4

2012T4

2013T4

2014T4

100%

80%

60%

40%

20%

0%

Vala

Z-Mobile

IPKO

D3 Mobile

FIG. 17 NDARJA E TREGUT T TELEFONIS MOBILE (N %) SIPAS PRDORUESVE N TREMUJORT E FUNDIT (T4 2007- T3-T4 2014)



t mund t prfitonte pjesn e tregut prej 11% t prdoruesve t telefonis mobile, aq sa sot zotron Z-Mobile. N kt ske-nar, PTK do t mund t humbiste edhe at 27% t t hyrave q i gjeneron si pjes e marrveshjes me Dardafone.net LLC.

Kontrata n mes tjerash parasheh q PTK-ja t marr prqind-jen e fitimit vetm nga thirrjet (nga PTK-ja dhe nga operatort e tjer) q realizohen n drejtim t Z-Mobile dhe anasjelltas, prderisa PTK-ja, nuk prfiton asgj nga thirrjet q realizohen n kuadr t rrjetit t Z-mobile. N kt mnyr, kontrata duket q m shum ka shrbyer si rrug ku nj profit i konsideruar i PTK-s, transferohet n mnyr permanente tek Z-Mobile.

Historia e ksaj marrdhnieje tregon se PTK-ja sht dmtu-ar edhe n raste tjera me kontratn me Z-Mobile. Derisa PTK-ja ishte br gati pr investime n teknologjin e shr-bimeve brezgjra, t njohura si re 3G dhe 4G, nj kompa-ni (Infinite Solutions-KAD), e cila kishte lidhje t trthorta me Devolli Company, pronare e Z-Mobile, kishte ushtru-ar ankes tek Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP), rreth procedurave t prokurimit.51 Kjo ankes, krahas vendimit t

51 Gazeta JnK; Petrir ollaku; Ankesa Misterioze dhe mungesa e 3G-s s VALA-s; 31.03.2014. http://gazetajnk.com/?cid=1,987,7926 Ushtruesi i tashm i detyrs s drejtorit ekzekutiv kishte deklaruar se konkurrenca i kishte penguar q t lancojn teknologjin 3G. Pr m shum shih: Koha Ditore; Visar Preberza; Zyrtar t Vals thon se konkurrenca i ka penguar n projktin 3G; 26.11.2014.Shih po ashtu: Koha.net; Gjykata e Tenderve e hedh posht edhe ankesn e tret pr 3G t PTK-s; Qershor, 2014. http://koha.net/?id=27&l=14307

qeveris pr pezullim t investimeve, bri q pr gati nj vit PTK-s, ti bhet i pamundur fillimi i investimit n teknolog-jin brezgjra, prderisa kishte kaluar po thuajse nj vit q IPKO, kishte lancuar prdorimin e teknologjis 3G. Arsyeja e ankess s kompanis mund t ket qen fakti q pr pr-dorimi e brezit t ri frekuencor 3/4G, Z-Mobile, do t duhej t arrinte marrveshje t re me PTK-n, duke qen se kon-trata e tanishme parasheh vetm prdorimin e frekuencave GSM. N kt aspekt, ankesa e br nga Infinite Solutions KAD, mund t shihet se si mjet obstruksioni ndaj PTK-s, n mnyr q Z-Mobile, t mund t arrinte nj marrveshje rreth prdorimit t brezit t ri frekuencor 3/4G.

Duke qen se kontrata n mes ktyre dy kompanive parashi-hte vetm prdorimin e frekuencave GSM nga ana e Z-Mo-bile, dhe jo edhe prdorimin e teknologjis 3G, pr t ciln duhej nj marrveshje e re, kjo edhe mund t ket qen arsyeja e ankess s kompanis.

Po ashtu, pr nj koh, numrat e Z-Mobile, ishin prdorur pr ti ikur terminimit t thirrjeve ndrkombtare, i njohur si fenomeni sim-to-sim. N shum raste, drejtues t PTK-s, por edhe t IPKO-s, patn akuzuar Z-Mobile, numrat e s cils ishin prdorur pr ti kryer kto terminime.52

52 Gazeta Express; Zona e Piratve; Arben Hyseni; Shkurt, 2010.Gazeta JnK: Haxha u Lutej Devollve q ta Rrisnin Prqindjen; Florent Spahija; Qershor, 2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,1018,5902

2007T4

2008T4

2009T4

2010T4

2011T4

2012T4

2013T4

2014T4

100%

80%

60%

40%

20%

0%

Vala

Z-Mobile

IPKO

D3 Mobile

FIG. 18 NDARJA E TREGUT E TELEFONIS MOBILE (N %) SIPAS T HYRAVE N TREMUJORT E FUNDIT (T4 2007- T3 2014)



Zyrat e PTK-s, ishin bastisur nga policia e EULEX-it, dhe rasti ishte drguar n gjykat, por n munges t provave, rasti rreth nnshkrimit t kontrats n mes PTK-s dhe Dardafone.net LLC, por edhe ai i transferimit t licencs jan mbyllur nga organet e drejtsis.53 Vlen t theksohet se pronart kryesor t Dardafone.net LLC, kishin angazhuar nj firm amerikane pr ti mbrojtur, e cila konsiderohet se ka ndikim shum t fort n elitn politike t vendit.54

S fundi, ARKEP-i ka nxjerr nj vendim55 pr dhnie n shfrytzim t rezervave numerike56 t 100 mij numrave shtes pr operatorin virtual Z-Mobile. Ky vendim ende nuk sht aprovuar nga Bordi i ARKEP-it, por sipas raporteve t mediave prokuroria ka nisur hetimin rreth ksaj shtje.57 Sipas kushteve t kontrats, n mes PTK-s dhe Dardafone.net LLC, parashihet q kjo e fundit ti ket n dispozicion vetm 200 mij numra. Gjykuar nga t dhnat e ARKEP-it shihet qart se Z-mobile q nga viti 2012 ka arritur zenitin e prdorimit t 200 mij numrave t ndar sipas kontrats me PTK-n dhe 100 mij numrat shtes jan m se t do-mosdoshm pr ngritje t mtutjeshme t kompanis.

53 Vendimi i Gjykats Themelore n Prishtin; nr. 279/2012. http://www.eulex-kosovo.eu/docs/justice/judgments/criminal-proceedings/BasiCourtPrishti-na/279-2012/%282013.06.28%29%20JUD%20-%20%20B.D.%20et%20alia%20%28BC%20PR%29_%20ALB.pdf Shih po ashtu: Gazeta Jeta n Kosov; Devollt dhe Drejtuesit e PTK-s Shpallen t Pafajshm; Florent Spahija; Qershor, 2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,1018,5912

54 Squire Patton Boggs; Patton Boggs Secures Acquittal in Rare White Collar Prosecution in Kosovo; Korrik 2013. http://www.pattonboggs.com/news/patton-boggs-secures-acquittal-in-ra-re-white-collar-prosecution-in-kosovo Pr ndikimin e Patton Boggs n politikn vendore shih ktu: Gazeta JnK; Lobuesi Sekret i Kosovs; Petrit ollaku; Nntor, 2011. http://gaze-tajnk.com/?cid=1%2C3%2C565 Gazeta JnK: Pagesa t Parregullta pr Lobuesin Amerikan; Parim Olluri dhe Petrit ollaku; Qershor, 2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,3,5759 Gazeta JnK: Njohjet Q Shtyheshin Nga Lobistt e Qeveris Nuk u Realizuan; Parim Olluri, mars 2013. http://gazetajnk.com/?cid=1,3,4864 Gazeta JnK: Qeveria Pagoi pr Takimet e Presidentes; Parim Olluri; nntor, 2012. http://gazetajnk.com/?cid=1,3,3685 Gazeta JnK: Lobistt e Thait Sjellin McDonaldsin n Kosov; Lawrence Marzouk; Korrik, 2012. http://gazetajnk.com/?cid=1,987,2783

55 Vendimi i ARKEP Nr. 381 pr Rezervimin e Seris s Numeracionit Jo-Gjeografik - mobil (0)45 7xx xxx pr prdorim t mtutjeshm nga Operatori Virtual - Darda-fon.Net LLC. http://www.arkep-rks.org/repository/docs/Vendim%20Nr%20381.pdf

56 Sipas legjislacionit n fuqi, rezervimi nnkupton lejimin e aplikuesit q ti prdor resurset m von pas nxjerrjes s vendimit pr caktim/alokim.

57 Gazeta Express; Prokuroria Speciale nis hetimet pr 100 mij numrat e Z Mobile; Janar, 2015. http://www.gazetaexpress.com/lajme/prokuroria-speciale-nis-hetimet-per-100-mije-numrat-e-z-mobile-dokument-71418/

Nj doz t theksuar t kundrthnies rreth ksaj kontrate e ka luajtur edhe fakti se Devolli Corporation, pronare e Z-Mobile, sht financuese e Partis Demokratike t Kosovs (PDK),58 nn mandatin e s cils edhe ishte nn-shkruar kontrata. Pr m shum, n kohn kur kishin nisur bisedimet n mes PTK-s dhe Dardafone LLC, n krye t ndrmarrjes ishte nj drejtor ekzekutiv i cili kishte garuar n zgjedhjet nacionale pr PDK-n.59 Kurse n kohn kur ishte aprovuar dhe nnshkruar kontrata finale me Dardafone.net LLC, n krye t Bordit t ndrmarrjes ishte nj antar i PDK-s,60 prderisa drejtori ekzekutiv ishte konsideruar shum i afrt me kt struktur politike.61 Pr m shum, gjat gjith procesit t nnshkrimit t kontrats n mes PTK-s dhe Dardafone.net LLC, n krye t ARKEP-it, insti-tucioni i cili kishte lejuar dhe aprovuar bartjen e licencn s OVTM-s, nga Dardafone.LLC, tek Dardafone.net LLC, dhe i cili tash s fundmi ka marr vendim pr rezervimin e 100 mij numrave shtes pr Z-mobile, ka qen dhe vazhdon t jet nj ish i punsuar n Devolli Corporation, gj q po ashtu sht konsideruar si ndikim i drejtprdrejt i kompanis Devolli tek Rregullatori.62

N prgjithsi, kontrata me Z-Mobile, sht konsideruar t ket ndikuar jo vetm n uljen e vlers s PTK-s, por ka qen edhe njra ndr shtje m kundrthnse gjat procesit t privatizimit.

58 Devolli sipas raporteve t Auditit t Komisionit Qendror t Zgjedhjeve (KQZ) sht i listuar si financues i PDK-s. http://www.kqz-ks.org/Uploads/Documents/Raporti_i_Auditimit_te-Fush-ates_2009_tngdhdfues.pdf Shih po ashtu: Qendra Kosovare pr Gazetari Hulumtuese - Preportr; 100 million; Visar Duriqi dhe Qendrim Bunjaku; Prill,2012. http://www.preportr.com/sq/Pa-rate-dhe-politika/100-Milion-92

59 Bisedimet rreth OVTM, kishin nisur kur n krye t PTK-s, ishte Adnan Merovci, i cili n zgjedhjet nacionale t viti 2007, kishte garuar pr deputet n kuadr t lists s PDK-s.

60 Rexh Gjonbalaj, kryetar I Bordit t PTK-s, ka qen edhe sht antar i PDK-s, dega n Pej, prej nga edhe vijn pronart e kompanis Devolli. Gazeta JnK; Kryeshefi i PTK-s, kuadr i PDK-s, Parim Olluri, Shkurt, 2012. http://gazetajnk.com/?cid=1,3,1458

61 Ish drejtori ekzekutiv i PTK-s, Shyqyri Haxha, sht konsideruar shum i afrt me PDK, dhe posarisht me kryeministrin e athershm t Kosovs, Hashim Thai. Shih: Andrea Lorenzo Capussela; Eulexs Performance of its Executive Judicial Functions; 9 February 2015.http://media.wix.com/ugd/f81979_453475b7795a48f4a25d27b4e51d5942.pdf Pr m shum, kryetari i tashm i Bordit t ARKEP ka qen i punsuar tek Devolli Company, pronare e Z-Mobile, prderisa gruaja e tij vazhdon t punoj n nj kompani q sht n pronsi t Devolli Company. Shih: Gazeta Zri: Devolli ia punsoi gruan Ekrem Hoxhs; Besiana Xharra; Korrik, 2013.

62 Shih transkriptin seancs plenare t Kuvendit t Kosovs; Shtator 2009. http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/proc/trans_s_2009_09_17_10_al.pdf


8. DY TENTIMET E DSHTUARA PR TA PRIVATIZUAR PTK-N

Kosova sht duke kaluar nj transformim strukturor shum t rnd por t pandalshm t sektorit t ekonomis. Prderisa vendi sht n prfundim t ciklit t privatizimit t Ndrmarrjeve Shoqrore (NSh), posa ka filluar privatizimin e Ndrmarrjeve Publike (NP). Edhe pse fillimi i procesit t privatizimit t NSh-ve, por tash edhe i NP-ve, sht br nn kushte shtrnguese pr shkak t obligimeve q rrjedhin nga procesi i transformimit strukturor t ekonomis, duket se i vetmi qllim i QeK, n rastin e procesit t privatizimit t PTK-s ka qen q t gjeneroj t hyra t njhershme nga shitja e asetit. Ksisoj, QeK ka dshtuar q ta prcjell kt proces me politika t domosdoshme q do t stimulonin rritjen e qndrueshme ekonomike dhe t shtyj prpara zhvillimin dhe modernizimin e sektorit t telekomunikacionit.

Si nj vend n tranzicion dhe me institucione aspak t zh-villuara demokratike, Kosova sht vend shum i rrezikuar nga korrupsioni politik. N kt kuadr, privatizimi i NP-ve sht par si nj mundsi pr ti dhn fund prfshirjes s drejtprdrejt t politiks n fushn e ekonomis,63 dhe n kt mnyr pr ta ndaluar korrupsionin politik.

Qeveria e Kosovs, n vazhdimsi ka prsritur q arsyet kryesore pr privatizimin e PTK-s kan qen performanca e dobt e ndrmarrjes, shtytja pr inovacion teknologjik si dhe ngritja e cilsis s shrbimeve. Megjithat, dhe bazuar nga mnyra se si QeK, ka menaxhuar dy proceset tashm t dshtuara t transformimit t prons s PTK-s, objek-tivat e lartprmendura jo vetm se nuk jan arritur, por duket se ato nuk kan qen as pjes e politikave praktike t privatizimit.

Q nga fillimi i procesit t transformimit t prons s PTK-s, QeK nuk ka arritur t ofroj shpjegime t domosdoshme rreth vendimit t saj pr ti privatizuar 75% t aksioneve t ndrmarrjes. Argumenti dhe shpjegimi kryesor n kt drejtim q sht ofruar nga qeveria ka arsyetuar shitjen e 75% t aksioneve t PTK-s, me faktin se ky vendim do

63 N fakt, qndrimi se prmes prjashtimit t prfshirjes s qeveris (politiks) n ekonomi do t parandalohen korrupsioni, ka qen argumenti kryesor i ish Ambasa-dorit amerikan, Christopher Dell. Pr m shum, shih: Komunikata e Ambasads s Shteteve t Bashkuara t Ameriks n Prishtin ; Tetor, 2010. http://pristina.usembassy.gov/press_releases/2010-press-releases/privatisation_question.html

ti trheq operatort e mdhenj t sektorit t telefonis mobile n proces duke u ofruar kshtu atyre t drejtn ek-skluzive t vendim-marrjes.

Qeveria e Kosovs, n total ka paguar 4.2 milion euro,64 pr kshilltart e transaksionit dhe ata strategjik, roli i t cilve ishte t prpilojn pakon tenderuese pr procesin e privatizimit t PTK-s, por q puna e t cilve asnjher nuk sht br e qasshme pr publikun dhe si e till tashm sht pa asnj vler. Kta kshilltar kan pasur ndikim t konsiderueshm n gjith procesin vemas gjat fazs s par t privatizimit, t cilt, ashtu si do t dokumentohet n kt raport, kan ndikuar dhe determinuar procesin n mnyr t njanshme veprim q shtyri edhe n dshtim t privatizimit t ndrmarrjes.

N prgjithsi, dhe marr parasysh gjith procesin e pri-vatizimit t PTK-s, mund t arrihet n disa prfundime: a) ka munguar nj konsensus i gjer i spektrit politik vendor rreth privatizimit t PTK-s, gj q ka krijuar kontradikta dhe prplasje shum t mdha n mes faktorit politik dhe ka po-larizuar skajshmrisht opinionin publik; b) ka pasur nj nd-rhyrje flagrante dhe jo t drejt nga faktori ndrkombtar n gjith procesin e privatizimit; c) i gjith procesi i privatizimit ka shprfaq qasje t njanshme duke favorizuar kompani t caktuara si dhe duke cenuar ligjin dhe kriteret e tenderit dhe; d) QeK ka arritur, me gjith kundrthniet e shumta, ti mbaj nn kontroll paknaqsit e sindikats s PTK-s duke prfshir n paketn tenderuese sigurimin e vendeve t puns pr puntort e ndrmarrjes pr nj periudh tri vjeare n rast t privatizimit.

64 Qeveria e Kosovs ka tenderuar dy kontrata pr dy proceset e privatizimit t PTK-s. 1) M 2009, Telco AG & Wolf Theiss, si kshilltar i transaksionit, fitoi kontrat me vler prej: 1.150.000,00 ; http://krpp.rks-gov.net/Default.aspx-?PID=Notices&LID=1&PCID=-1&CtlID=ViewNotices&ID=24185; prderisa Hunton & Williams LLP , si kshilltar strategjik morri kontrat me vler 549,233.00 ; http://krpp.rks-gov.net/Default.aspx?PID=Notices&LID=1&PCID=-1&CtlID=ViewNo-tices&ID=24185;3) M 2012, gjat procesit t dyt t privatizimit t PTK-s, qeveria kishe angazhuar konzorciumin francezo-austriak Lazard Freres S.S.S dhe Raif-feisen Investment AG, ku vlera e kontrats ishte: 2,495,000.00 ; https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=11&ved=0C-B4QFjAAOAo&url=http%3A%2F%2Fkrpp.rks-gov.net%2FDownloadNotice.aspx%3FID%3D54402%26LID%3D1&ei=6GWQU4bNDfP34QSktIEY&us-g=AFQjCNH4CLUamfRdeokadaxg8bQuUOIglw&sig2=B4JcDgJEvGZz_OQsmWuh-mA&bvm=bv.68445247,d.bGE&cad=rja


8.1. Tentimi i par pr ta privatizuar PTK-n: Tenderi q ekspozoi konfliktin e interesit

Pr shkak t dshtimit pr t marr aprovimin e Kuvendit t Republiks s Kosovs pr shitjen e 75% t aksioneve t PTK-s,65 m 2010, koalicioni qeveriss n mes PDK-s dhe LDK-s, do t prfundonte mandatin para kalimit t afatit t rregullt. Qeveria e pati t pamundur ta bind dhe ta marr aprovimin e Kuvendit rreth privatizimit t PTK-s, prkundr faktit q ajo prdori argumentet krcnuese si ishin humbja e investitorve potencial dhe anulimi i programit me Fondin Monetar Ndrkombtar (FMN).66 Megjithat, rrethanat t cilat solln dshtimin e privatizimit t PTK-s, tregojn pik s pari pr mungesn e nj politike adekuate t privatizimit si dhe qasje t njanshme t hisedarve t ndryshm t prfshir n proces.

Jan tri zhvillime kryesore gjat fazs s par t privatizimit t PTK-s, q meritojn vmendje dhe analiz m t thell duke qen se ishin ato q n fakt uan n dshtim t privat-izimit t ndrmarrjes. Zhvillimi i par ka t bj me rastin e konfliktit t interesit q e ka prcjell procesin e privatizimit t PTK-s, dhe q prfshin kshilltarin e transaksionit. Zhvillimi i dyt ndrlidhet me arsyet reale q kan shtyr Hrvatski Telekom d.d, t trhiqet nga gara, veprim i cili edhe oi n dshtim t procesit t privatizimit. Zhvillimi i tret prkon me ndrhyrjen e pazakont dhe shum problematike t ish ambasadorit amerikan, Christopher Dell, n gjith rrjedhn e fazs s par t privatizimit t PTK-s.

M 2010, QeK e autorizoi Komisionin Qeveritar pr Privatizimin e Posts dhe Telekomit (KQPPT), q t vazhdoj me procesin e privatizimit t PTK-s. N Qershor 2011 KQPPT-ja, para-kual-ifikoi pes ofertues67 nga t cilt vetm dy (Hrvatski Telekom d.d dhe Telekom Austria AG), u kualifikuan pr t konkurruar pr blerjen e 75% t aksioneve t PTK-s.68

65 Vendimi i Qeveris s Kosovs prkitazi me privatizimin e 75% t aksioneve t PTK-s. http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_130-te_te_Qeverise_2010.pdf

66 Organizata pr Demokraci, Anti-korrupsion dhe Dinjitet - ohu, Krimi dhe Korrupsioni n Kosov: 10 Vite Bashkjetes me Politikn; minuta 23-24; Qershor 2011. http://www.preportr.com/sq/Dokumentar/Korrupsioni-dhe-krimi-i-orga-nizuar-n-Kosov-10-vjet-bashkjetes-me-politikn-55&video_id=26

67 Albtelekom Sh.A. Albania; Hrvatski Telekom d.d. Croatia-Mother Company Deutche Telecom; Orascom Telecom Holding S.A.E., Egypt; SabaFon Yemen; Tele-kom Austria AG, Austria.

68 Shih vendimin e Komisioni Qeveritar i Privatizimit (KQP). http://mzhe.rks-gov.net/?page=2,42,334

N maj t vitit 2010, QeK mori edhe nj vendim tjetr prmes t cilit i rekomandoi ARKEP-it q mos t lshoj asnj licenc tjetr pr operator t telefonis mobile pr nj periudh pes vjeare duke e arsyetuar q nj vendim i till do t ulte ndjeshm dhe n mas t madhe vlern e PTK-s dhe do t ndikonte ndjeshm n pjesmarrjen e sektorit privat n PTK.69

Pr nevoja t kshillimit rreth procesit t privatizimit t PTK-s, KQPPT kishte angazhuar Telco AG & Wolf Theiss.70 Duhet theksuar se kshilltari i transaksionit Wolf Theiss, ishte prfaqsues i Telekom Austria AG, prderisa kompania ishte n gar pr licencn e dyt t telefonis mobile m 2007. N at koh, Wolf The-iss, kishte dorzuar disa akuza dhe ankesa n gjykata dhe institucione t Kosovs prkitazi me dyshimet pr parregullsi dhe shkelje t procedurave gjat tenderit t licencs s dyt t telefonis mobile.71 Ky rast asnjher nuk sht gjykuar nga gjykatat e Kosovs deri m tani. Sidoqoft, prfshirja e Wolf Theiss, si kshilltar i tran-saksionit n procesin e privatizimit t 75% t aksioneve t PTK-s, paraqet konflikt t pastr interesi duke qen se kompania kshillonte qeverin dhe ishte prgjegjse pr prpilimin e dokumentacionit dhe zgjedhjen e fituesit n nj proces ku Telekom Austria AG, ishte njri ndr dy pretendentt kryesor s bashku me Hrvatski Telekom d.d, pr ta bler PTK-n.

N gusht t vitit 2011, KQP kishte kualifikuar dy ofertues nga pes sa ishin para-kualifikuar pr t vazhduar garn pr privatizimin e 75% t aksioneve t PTK-s, disa dit m von lshoi edhe nj komunikat duke siguruar se procesi sht duke u zhvilluar sipas strategjis dhe planit n vij me krkesat ligjore dhe me transparenc t plot. Hapi i ardhshm i procesit, sipas KQP, ishte thirrja pr propozime t ofertave teknike ku investitorve t kualifikuar u lejohet qasje n tr dokumentacionin relevant dhe u prezantohet draft marrveshja pr shit-blerjen e aksioneve me kufizime potenciale, pas s cils

69 Shih vendimin e Qeveris s Kosovs pr mos t lshuar asnj licenc n sek-torin e telefonis mobile pr pes vite. http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Vendimet_e_Mbledhjes_se_124-te_te_Qeverise_2010.pdf

70 Sipas nj hulumtimi t Prishtina Insight, Telco AG, n disa raste kishte prdorur numra ndrkombtar premium (international premium rate numbers) jo sipas krkesave ligjore. Pr m shum, burimet e Prishtina Insight kishin pranuar q przgjedhja e Telco AG & Wolf Theiss, i kishte uditur disa nga ofertuesit m serioz. Derisa QeK tashm kishte przgjedhur kshilltarin e transaksionit, ajo przgjodhi edhe kshilltarin strategjik, nj veprim q sipas burimeve t Prishtina Insight, ishte i motivuar nga brengat n mes diplomatve ndrkombtar me sta-tusin relativisht t panjohur t Telco.

71 Wolf Thesiss; Profili i firms; Referenca Kosova; Dhjetor, 2010.http://www.wolftheiss.com/tl_files/wolftheiss/RegionalDesks/Kosovo/WT_Koso-vo%20Brochure%202011.pdf


kompanit ftohen t japin ofertat e tyre financiare i cili sht edhe kriteri i fundit pr prcaktimin e tenderuesit fitues.72

Dy muaj m von, n shtator, KQPPT lshoi edhe nj komunikat prmes s cils informoi q sht shtyr afati i fundit pr dorzimin e ofertave bazuar n krkesat e dy kompanive pjesmarrse pr nj koh prej dy javsh dhe n t njjtn koh u bri thirrje t gjitha kompanive q kan shprehur interesin pr privatizimin e PTK-s, pr t marr pjes srish n gar.73 Prkundr faktit q KQPPT e shtyri afatin e fundit pr dorzim t ofertave dhe u bri thirrje kompanive q tashm i kishte diskualifikuar t mer-rnin pjes srish n proces, n tetor e bri t qart q asnj kompani e re nuk sht para-kualifikuar n afatin e ri dhe formalisht vetm dy kompani mbesin t para-kualifikuara pr privatizimin e PTK-s.74

Por ka e shtyri kt veprim jo tipik t KQPPT-s, ku brenda dy muajve lshoi dy komunikata kontradiktore rreth privat-izimit t PTK-s? Pasi q procesi pr privatizimin e aksioneve t PTK-s dshtoi, pas trheqjes s Hrvatski Telekom d.d, nga gara, kompania lshoi nj komunikat duke justifikuar veprimin e saj pr shkak t hetimeve q ishin duke u zhvilluar rreth akuzave pr korrupsion kundr ish drejtorit t PTK-s dhe kryetarit t BD.75 Mirpo, Misioni Evropian pr Sundim t Ligjit (EULEX) kishte bastisur zyrat e PTK-s rreth dyshimeve pr abuzim

Organizata për dhe Dinjitet, Çohu! PTK: NGA AGIMI DERI...

Documents

Transcript of Organizata për dhe Dinjitet, Çohu! PTK: NGA AGIMI DERI...