Organisaties als instrumenten van overheersing
description
Transcript of Organisaties als instrumenten van overheersing
![Page 1: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/1.jpg)
Organisaties als instrumenten van
overheersing
Bram Van den BulckeJordy BiesemansDominic Gabriëls
![Page 2: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/2.jpg)
Ontleding van het begrip overheersing, met nadruk op het werk van Michel Foucault
Bram Van den Bulcke
![Page 3: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/3.jpg)
Overheersing?
• Kramers: “heerschappij door geweld of overmacht”
• Dominantie (Morgan) • Klassenheerschappij (Marx)• Heerschappij (Weber)
• Macht (Foucault)
![Page 4: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/4.jpg)
MORGAN: Organiseren als domineren
• Manier van organiseren: – Verbonden met sociale dominantie – Afspiegeling van manier van
overheersen
• Asymmetrische machtsverhoudingen (meerderheid werkt voor belang van de minderheid)
![Page 5: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/5.jpg)
MARX: Klassenheerschappij
• Klassenstrijd • Klassenheerschappij (geeft richting aan
macht: top-down) • Macht bezien als negatief:
– Dominantie – Manipulatie– Autoriteit – Repressie
![Page 6: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/6.jpg)
WEBER: Heerschappij (Herrschaft)
• Heerschappij door rationalisering! • Onderdeel van macht
• Twee wegen tot heerschappij: 1. Via dwang, bedreiging of geweld2. De autoriteit om te bevelen
• Drie ideaaltypische heerschappijstructuren: 1. Traditioneel: meester > onderdanen2. Charismatisch: leider > volgelingen 3. Wettelijk: superieure > wettelijke gelijken
![Page 7: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/7.jpg)
FOUCAULT: Macht:
Waarom macht bestuderen? • Doel Foucault:
– niet: studie van macht op zich – ‘subjectivering’
• Subjecten worden onderworpen (sub-iacere) aan machtsuitoefening
• De analyse van macht is het gereedschap om de onderwerping te bestuderen
• Het is geen theorie!
![Page 8: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/8.jpg)
FOUCAULT: Macht: wat is het?
• Complexe strategische relatie
• Nonegalitair (asymmetrisch)
• Zowel negatief als positief
• Mobiel (uitdeinend)
• Zonder vooraf bepaalde richting
![Page 9: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/9.jpg)
FOUCAULTMacht: hoe wordt het uitgeoefend?
• Direct productieve rol
• Werkt zowel op gedomineerde als dominerende
(vb. burgerij en arbeiders)
• Intentioneel en non-subjectief
![Page 10: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/10.jpg)
FOUCAULTHoe en waar macht bestuderen?
• Micro-praktijken bieden blik op macht (analogie met spel schaak)
• Gesloten instellingen: • Kloosters • Leger • Manufacturen • Gevangenis…
![Page 11: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/11.jpg)
FOUCAULT Panopticon: inleiding
• Letterlijk ‘alziend oog’
• Duidelijk voorbeeld van hoe macht functioneert
• Cfr. ‘Grote Broer’ uit ‘1984’ van Orwell
![Page 12: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/12.jpg)
FOUCAULT: Panopticon: architecturaal
• Ontwerp van Bentham (utilitarist).
• Cirkelvormig gebouw• Centrale toren:
– cirkelvormig – geblindeerd!
• Cellen – begrenzen de cirkel– hebben buiten- en
binnenramen (licht)
![Page 13: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/13.jpg)
FOUCAULT: Panopticon: betekenis
• Permanente zichtbaarheid
• Macht is continue, disciplinerend en anoniem
• Een geïntegreerde disciplinerende
technologie die de verspreiding van macht efficiënt maakt
![Page 14: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/14.jpg)
FOUCAULT: Gevangenis (1)
• Vanaf 17e eeuw: gevangenis!
• Subjecten onderworpen aan macht • Lichamen worden productief gemaakt
d.m.v. dressuur:• Hiërarchische blik • Normaliserende sanctie • Onderzoek
![Page 15: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/15.jpg)
FOUCAULT: Gevangenis (2)
• Dressuurmiddelen verspreiden zich:• Menswetenschappen als
machtstechnologieën • Afwijkingen > uitsluiting of opsluiting;
marginale groepen als negatief zelfbeeld • Panoptisme doordringt alles
![Page 16: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/16.jpg)
FOUCAULT: Enkele afbeeldingen
![Page 17: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/17.jpg)
FOUCAULT: Slot
• Uitgesproken relativisme, ironie vs oppert niet waarheid te spreken (verschillende waarheden)
• Historisch incorrect vs historicus van het heden
• Waarde van Foucault ligt in wijze waarop hij machtsuitoefening beziet
• Het is eerder een hele technologie van macht die onderwerpt (‘subjectiveert’), dan specifieke organisaties die dit bewerkstelligen.
![Page 18: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/18.jpg)
Deskilling
Jordy Biesemans
![Page 19: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/19.jpg)
Definitie
• Deskilling (Giddens, 1997) =Proces waarbij vaardigheden, die vroeger noodzakelijk waren voor een bepaalde functie, vandaag verouderd en zelfs overbodig worden door het gebruik van technologie
• Vaardigheid?– Controle hebben over taak– Kunnen reageren op veranderende
omstandigheden– …
• “Downgrading”
![Page 20: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/20.jpg)
Deskilling doorheen de tijd
• A. Smith (The Wealth of Nations – 1776):Arbeidsverdeling leidt tot productiviteitsstijging (vb. Nagelfabriek)
• Taylorisme:– 1 taak wordt opgesplitst in meerdere, eenvoudige
taken– Time studies– Sterke supervisie
• Fordisme:– Uitgangspunt van Taylorisme– Productieband staat centraal
![Page 21: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/21.jpg)
Deskilling doorheen de tijd
• Vanaf ’70: Opkomst begrip “Deskilling” in sociologische context
→ Braverman’s theorie (zie verder)
• Nu: Allerlei voorbeelden:– Voornamelijk in de uitvoerende taken:
Secretaresse– Ook niet-uitvoerende taken:
Geneesheer
![Page 22: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/22.jpg)
Gevolgen van Deskilling
• Organisaties hebben minder nood aan mensen met specifieke vaardigheden (bepaalde functies verdwijnen of mensen met beperkte vaardigheden zijn voldoende)→ Daling loonkosten
• Jobs vallen uiteen in verschillende jobs (vb. softwareprogrammeur)→ 2 groepen:
- Minderheid van werknemers met veel vaardigheden(denkwerk en supervisie)
- Meerheid van werknemers met beperkte vaardigheden(uitvoerende taken) → Vervreemding
![Page 23: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/23.jpg)
Deskilling als machtsinstrument
• Theorie van Braverman (1973):
– 2 groepen (veel ↔ beperkte vaardigheden)
– Kapitalistisch systeem: Deskilling → controle en macht over werknemers
via allerlei managementsystemen en productiesystemen (vb:Taylorisme)
![Page 24: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/24.jpg)
Deskilling als machtsinstrument
• Kritiek op theorie van Braverman1. Managers zijn niet almachtig en werknemers
zijn niet passief (vb Vakbonden)2. Geen rekening gehouden met de kapitaalmarkt,
de rol van de staat en politieke maatregelen3. Managers willen meer winst (en niet meer
macht)4. Negeert het principe van Reskilling (skill-
transfer)5. Negeert het principe van Upskilling
![Page 25: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/25.jpg)
Feminisering en Deskilling
• Studie IAO (1998):Indien Deskilling optreedt, ondervinden vrouwen meer nadelen dan mannen
Oorzaak: vrouwen nemen posities in die meer onderhevig zijn
aan Deskilling (vb. sales assistant, check-out assistant, secretaresse)
![Page 26: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/26.jpg)
Conclusie
• O’Connel en Davidson (1994):Geautomatiseerde systemen in bedrijfskantoren om de centrale controle te verhogen = Deskilling
• Jonssen (1998):Upskilling i.p.v. Deskilling
• Mogelijke oorzaken van tegenstrijdige resultaten: – Andere definitie van “vaardigheid”– Beperkt aantal sectoren – Beperkt aantal functies
• Opsplitsing per soort functie is noodzakelijk!
![Page 27: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/27.jpg)
Gevolgen van het beleid van MNO's
Dominic Gabriëls
![Page 28: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/28.jpg)
Inleiding : wat zijn Multinationals ?
• Ondernemingen die in meer dan één land actief zijn
• Term gebruikt na de tweede wereldoorlog
• Ontstaan door de steeds toenemende internationalisering van het industrieel kapitaal : de globalisering
McDonald’s in Bejing, China
![Page 29: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/29.jpg)
Multinationals en Nationale Staten
• Hoofdvestigingen meestal in het geïndustrialiseerde Noorden
• Nationale buitenlandse politiek en MNO’s
• Steeds scherper wordende handelsconflicten en gespannen internationale verhoudingen
![Page 30: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/30.jpg)
Multinationals en Internationale Instellingen
• Lobbywerk en beïnvloeding van de politieke besluitvorming ten voordele van de MNO’s
• VN, MNO’s en ontwikkelingslanden
• Secretaris-Generaal Kofi Annan sprak van een ‘ommekeer in de relaties tussen de VN en het bedrijfsleven’ Bill Gates & Kofi Annan
![Page 31: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/31.jpg)
Multinationals en de Derde Wereld
• Dekolonisatie : politieke onafhankelijkheid geen economische zelfstandigheid
• “Neo-kolonialisme” door multinationals
• Privé-milities en lokale economie in eigen handen
![Page 32: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/32.jpg)
Multinationals, Werk en
Arbeidsrechten
• Arbeidersklasse onder druk, en het dreigen met delokalisatie naar lageloonlanden
• De “zonas francas”
• De macht van de nationale staten beperken, ten voordele van de multinationals door multilaterale akkoorden Anti-Nike reclame
![Page 33: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/33.jpg)
Multinationals en Mensenrechten
• Pepsi Cola in Chili
• Raytheon (wapenbedrijf), Nike en het regime in Indonesië
![Page 34: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/34.jpg)
Multinationals en Onderwijs
• Het geprivatiseerd onderwijsnet in Mexico
• Onderwijs gesponsord door Coca Cola in Seattle
![Page 35: Organisaties als instrumenten van overheersing](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022062305/56815170550346895dbfa146/html5/thumbnails/35.jpg)
Besluit : Multinationals, Wapenhandel en Oorlog
• Multinationals, olie en oorlog
• De grote wapenfabrikanten