ปญหาพเศษ

เรอง ความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด

OPTIMUM DENSITY OF NILE TILAPIA (Oreochromis niloticus, Linn) NURSING ON SEX-REVERSAL FROM MANGOSTEEN LEAVES IMMERSE SOLUTION

จดทาโดย นายภกด มากชวย รหส 5307101006 สาขาวชาการประมง

มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร มหาวทยาลยแมโจ ปการศกษา 2556

ความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด

OPTIMUM DENSITY OF NILE TILAPIA (Oreochromis niloticus, Linn) NURSING ON SEX-REVERSAL FROM MANGOSTEEN LEAVES IMMERSE SOLUTION

ไดพจารณาเหนชอบโดย …………………………………… อาจารยทปรกษาปญหาพเศษ (อาจารยกมลวรรณ ศภวญ ) วนท...….เดอน…………พ.ศ……… …………………………………… อาจารยทปรกษาปญหาพเศษรวม (อาจารยยทธนา สวางอารมย) วนท...….เดอน…………พ.ศ………

ชอเรอง: ความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวย นาแชใบมงคด OPTIMUM DENSITY OF NILE TILAPIA (Oreochromis niloticus, Linn) NURSING ON SEX-REVERSAL FROM MANGOSTEEN LEAVES IMMERSE SOLUTION ชอผเขยน : นายภกด มากชวย ชอปรญญา : วทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาการประมง อาจารยทปรกษา : อาจารยกมลวรรณ ศภวญ

บทคดยอ

การศกษาระดบความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด โดยนาไขปลานลระยะท 4 Yolk sac fry มาอนบาลในนาทแชใบมงคดทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง หลงจากนนทาการอนบาลตอไปเปนระยะเวลา 3 เดอน แบงการทดลองออกเปน 2 ชดการทดลองๆ ละ 3 ซา ผลการทดลองพบวา อตราการรอดของการอนบาลปลานลทแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด ในการทดลองครงท 1 ทาการแชไขปลานลระยะท 3 ในความเขมขนของนาแชใบมงคด 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง พบวามอตราการรอดตายเทากบ 0% จงไดทาการทดลองครงท 2 โดยมการเปลยนแปลงระยะไขปลานลจากเดมใชไขปลานลระยะท 3 เปนไขปลานลระยะท 4 พบวา ชดการทดลองท 1 ปลานลทเลยงทระดบความหนาแนน 100 ตว/ต มอตราการรอดตายเฉลยเทากบ 60.67 12.50% และชดการทดลองท 2 ปลานลทเลยงทระดบความหนาแนน 200 ตว/ต มอตราการรอดตายเฉลยเทากบ 68.00 10.64% อตราการรอดตายของปลานลทงสองชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) สวนผลการหาเปอรเซนตการเปลยนเพศปลานลพบวา ชดการทดลองท 1 ปลานลทเลยงทระดบความหนาแนน 100 ตว/ต เปนเพศผเทากบ 92.00 7.21% และชดการทดลองท 2 ปลานลทเลยงทระดบความหนาแนน 200 ตว/ต เปนเพศผ เทากบ 80.67 3.06 % เปอรเซนตเพศผของปลานลทงสองชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05)

ก

กตตกรรมประกาศ ขาพเจาขอขอบพระคณ อาจารยกมลวรรณ ศภวญ อาจารยทปรกษาปญหาพเศษ และอาจารยยทธนา สวางอารมย อาจารยทปรกษาปญหาพเศษรวม ซงไดกรณาใหคาแนะนาในการวางแผนการดาเนนงาน ตลอดจนชวยสนบสนนวสดอปกรณในการทดลอง จนกระทงงานทดลองในครงนสาเรจลลวงไปดวยด และชวยตรวจสอบแกไขจนกระทงสาเรจออกมาเปนรปเลมปญหาพเศษอยางสมบรณ ขาพเจาจงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน ขอขอบพระคณ คณณชาพล บวทอง นกวทยาศาสตรประจาหองปฏบตการวทยาศาสตรมหาวทยาลยแมโจ-ชมพร ทใหความอนเคราะหในการใชอปกรณหองวทยาศาสตร และใหคาปรกษาเกยวกบการทดลองในครงน นอกจากนขาพเจายงไดรบความชวยเหลอ และกาลงใจจากทกๆ คนในครอบครวของขาพเจา รวมถงเพอนๆ และบคคลตางๆ ทใหความชวยเหลออกมากทขาพเจาไมสามารถกลาวนามไดทงหมดในทน ขาพเจารสกซาบซงในความกรณา และความปรารถนาดของทกทานเปนอยางยง ขาพเจาจงขอขอบพระคณไว ณ โอกาสน

ภกด มากชวย กนยายน 2556

ข

สารบญ เรอง หนา บทคดยอ กตตกรรมประกาศ (ก) สารบญ (ข) สารบญภาพ (ค) สารบญตาราง (ง) บทท 1 บทนา บทนา 1 วตถประสงค 2 บทท 2 การตรวจเอกสาร ปลานล 3 สารกลมสเตอรอยดทพบในพช 14 กลไกการออกฤทธของสเตยรอยดฮอรโมน 15 มงคด 19 บทท 3 วธการวจย สถานทดาเนนการวจย 22 อปกรณ 22 วธการวจย 23 บทท 4 ผลและวจารณผลการทดลอง อตราการรอด 26 การเปลยนเพศ 28 บทท 5 สรปผลการทดลอง 30 บรรณานกรม 31 ภาคผนวก ภาคผนวก (ก) ภาพกจกรรมการดาเนนงาน 33 ภาคผนวก (ข) ตารางขอมล 39 ภาคผนวก (ค) ประวตผวจย 42

ค

สารบญภาพ ภาพท หนา 1 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 1 7 2 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 2 7 3 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 3 8 4 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 4 8 5 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 5 9 6 กลไกการออกฤทธของสเตยรอยดฮอรโมน 17 7 แผนผงตปลาสาหรบใชในการอนบาลลกปลานล 25 8 อตราการรอดตาย (%) ของปลานลทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน 28 9 เพศปลานล (%) ทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน 29 ภาพผนวกท หนา 1 ใบมงคดอบแหงฉกเปนชนเลกๆ 34 2 ไขปลานลระยะท 4 pre-hatched 34 3 การอนบาลปลานล 35 4 ปลานลทใชสาหรบทดลอง 35 5 อปกรณสาหรบผาปลานล 36 6 การผาปลานล 36 7 ยอมสเซลลสบพนธดวยสยอมอะซโตคารมน 37 8 สองดเซลลสบพนธปลานลดวยกลองจลทรรศน 37 9 ลกษณะเซลลสบพนธเพศผ 38 10 ลกษณะเซลลสบพนธเพศเมย 38

ง

สารบญตาราง ตารางท หนา 1 อตราการรอดตาย (%) ของปลานลทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน 27 2 เพศปลานล (%) ทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน 29 ตารางผนวกท หนา 1 การเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Independent Sample T-test 40 2 คาเฉลยตางๆ ของขอมลททาการทดลอง 41

บทท 1

บทนา

“ปลานล” เปนปลานาจดทเลยงงาย และเตบโตเรว อกทงตลาดยงมความตองการสง เนองจากมรสชาตด กางนอย และไมคาว ทาใหสามารถนามาประกอบอาหารไดอยางหลากหลาย จงเปนทนยมเลยงของเกษตรกรโดยทวไป สาหรบการเลยงปลานลของไทย แมวาเพงมพฒนาการมาเพยง 40 กวาป แตกมผลผลตทตอบสนองความตองการของตลาดในประเทศไดด พรอมทงยงสามารถสงออกไปตลาดตางประเทศไดอกดวย สาหรบการเพาะเลยงปลานลในประเทศไทยนน สวนใหญเปนการเลยงเพอการบรโภคภายในประเทศ แตไดมความพยายามปรบปรงสายพนธและพฒนาเทคนคการเลยง เพอใหไดผลผลตทมลกษณะและคณภาพตรงกบความตองการของตลาดตางประเทศ อาท ปลานลแปลงเพศ ซงเปนปลาทจะนามาทาการแปลงเพศใหเปนเพศผทงหมด เพอการเตบโตทเรวขน มขนาดใหญ และมปรมาณเนอมาก

ปจจบนการใชฮอรโมนในการแปลงเพศปลา หรอในการผลตปลาเพศใดเพศหนงกาลงไดรบความสนใจเปนอยางมาก ทงนเพราะการใชฮอรโมนสามารถควบคมเพศปลาตามทตองการได ตามประเภทของฮอรโมน แตฮอรโมนกยงมขอจากดการใชอยมากทงในดานราคา และการใชอยางถกวธ เนองจากเกษตรกรสวนใหญมพนความรทางดานการใชฮอรโมนนอยอย ดงนนในการใชงานอาจไดปลาทไมตรงกบความตองการได รวมถงการใชฮอรโมนกยงตองมการสงซอจากตางประเทศทาใหเกดการเสยดลการคา ถาในประเทศไทยสามารถพฒนาพชสมนไพรเพอเปลยนเพศปลาได กจะเกดประโยชนตอผประกอบอาชพทางดานน จากงานวจยของ อไรวรรณ และวฒนา (2544) ในการศกษาผลของสารสกดจากใบมงคดตอการเปลยนลกษณะเพศในปลากด โดยนาใบมงคดมาสกดเปนนาชาสาหรบเลยงลกปลากดตงแตแรกเกดเปนเวลา 30 วน พบวาใบมงคดมสารทสามารถชกนาใหเกดการเปลยนเพศได แตยงไมทราบถงความหนาแนนทเหมาะสมตออตราการรอดตาย และการเปลยนลกษณะเพศภายในของปลานลทเลยงในนาแชใบมงคด

ดงนนการศกษาครงน ผวจยมแนวคดทจะทาการวจยเพอศกษาเกยวกบระดบความหนาแนนทเหมาะสมตออตราการรอดตาย และการเปลยนลกษณะเพศภายในของปลานลทแชในนาแชใบมงคด เพอเปนแนวทางในการนาฮอรโมนจากธรรมชาตมาใชทดแทนฮอรโมนสงเคราะหในการเปลยนเพศปลา และมเปอรเซนตการรอดตายสงสด สามารถนาไปใชสงเสรมอตสาหกรรมการเพาะเลยงปลานลตอไปได

- 2 -

วตถประสงค

1. เพอศกษาระดบความหนาแนนทเหมาะสมตออตราการรอดตาย ของปลานลทแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด 2. เพอศกษาระดบความหนาแนนทเหมาะสมตอการเปลยนเพศของปลานลทแชดวยนาแชใบมงคด

บทท 2

การตรวจเอกสาร ปลานล 1. ชววทยาของปลานล 1.1 ประวตและความเปนมา

ปลานล Oreochromis noloticus (Linn.) จดอยในวงศ Cichlidae ซงมหลายสกล ทงนปลานลจดอยในสกล Oreochromis spp. และมชอสามญคอ Nile Tilapia (Nelson, 1994) ลาดบอนกรมวธานของปลานลถกจดอนดบทางอนกรมวธานไวดงน Knindom Animalia Phylum Vertebrata Subphylum Vertebrara Superclass Gnathosmata Class Actinopterygii Order Perciformes Suborder Labbroidei Family Cichlidae Genus Oreochromis Species Oreochromis niloticus 1.2 รปรางลกษณะทวไป ปลานลมลกษณะคลายปลาหมอเทศ รมฝปากบนและลางเสมอกน มฟนบรเวณขากรรไกรและคอหอยหลายขนาด ตงแตคอนขางหยาบจนถงละเอยด บรเวณกระดกเหงอก (gill arch) มซกรอง 15-27 อน บรเวณแกมมเกลดทงหมด 4 แถว โดยเกลด 3 แถวแรกอยบรเวณแกม และอกหนงแถวอยเหนอเสนขางลาตวเลกนอย ลาตวมสนาตาลมลายพาดขวาง 9-10 แถบ ครบหลง ครบกนและครบหางมจดขาวและเสนสดาตดขวาง ครบหลงมอนเดยวประกอบดวยกานครบกน 13 เกลด ลาตวมสเขยวปนนาตาลตรงกลางมเกลดสเขม ทกระดกแกมมจดสเขมหนงจด (มานพ และคณะ, 2536)

- 4 -

ความแตกตางระหวางเพศปลาอาจสงเกตไดจากลกษณะสใตคาง ในกรณทเปนปลาเพศผจะมสแดงหรอชมพ สวนในปลาเพศเมยใตคางจะมสเหลองแตลกษณะสใตคางทปรากฏนไมสามารถแยกเพศไดชดเจน สวนการสงเกตจากลกษณะตงเพศสามารถจาแนกเพศปลาไดแมนยากวา โดยปลาเพศผ ลกษณะตงเพศจะยาวเรยว ปลายแหลม และมชองเปดทปลายตงเพยงชองเดยว ซงเปนทางออกของปสสาวะและนาเชอ สวนปลาเพศเมยตงเพศจะมลกษณะปลายมนชองเปดบนตงเพศมสองชองคอ ชองเปดทปลายตงเปนทางออกของปสสาวะ สวนชองเปดตามขวางบรเวณกงกลางของตงเปนชองออกของไข ซงจะสงเกตเหนไดชดในปลาทมความยาวตงแต 10 เซนตเมตรขนไป (อทยรตน, 2529) 1.3 อปนสยและคณสมบตบางประการ ปลานลชอบอยรวมกนเปนฝง (ยกเวนเวลาสบพนธ) อาศยอยในแหลงนาจด นากรอย หรอแมแตบรเวณชายทะเลทมความเคม 20 สวนในพนสวน ยกเวนเวลาสบพนธ ปลานลมคณสมบตพเศษสามารถทนทานตอสภาพแวดลอมไดด ทนอยในสภาพนาทมออกซเจนทละลายในนาตาไดดตงแต 0.4-1 มลลกรมตอลตร และสามารถอยในชวงการเปลยนแปลงของอณหภมกวางมาก ระหวาง 11-42 องศาเซลเซยส เจรญเตบโตดทสดชวงอณหภม 19-30 องศาเซลเซยส แตถาอณหภมตากวา 16 องศาเซลเซยส จะไมกนอาหาร และจะตายทอณหภมของนาตากวา 4.5 องศาเซลเซยส เพราะถนกาเนดเดมของปลาชนดนอยในเขตรอน สวนความเปนกรด-ดาง (pH) ทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตอยระหวาง 6.5-8.3 ซงปลานลจะเรมตายในนาทมความเปนกรด-ดาง 5.5-6.5 และตายหมดทคาความเปนกรดและดาง 3.5-4.5 (ทศนย, 2524; มานพ และคณะ, 2536) พอพนธปลานลเจรญเตบโตเรวกวาแมพนธปลานล 2-5 เทา จงทาใหมการเลยงปลานลกนอยางแพรหลายในปจจบน

1.4 ความแตกตางระหวางเพศ ปกตรปรางลกษณะภายนอกของปลานลตวผและตวเมยจะมลกษณะรปรางภายนอกคลายคลงกนมาก แตจะมลกษณะแตกตางกนเมอเขาสวยเจรญพนธ และอวยวะทใชจาแนกความแตกตางของปลานลตวผและตวเมย คออวยวะเพศพอพนธปลานลมกจะมขนาดใหญกวาและในฤดผสมพนธจะมสสดใสกวาเพศเมย พอพนธปลานลมอวยวะเพศ หรอตงเพศ (genital papilla) ลกษณะเรยวยาวคอนขางแหลม ปลาเพศผจะมรเปด 2 ร คอรกน (anus) และรเปดรวมของนาอสจและทอปสสาวะ (urogenital pore) สของตวปลาเขมสดใส แถบขวางขางลาตวเหนไมชดเจน ครบจะมสชมพเขมออกแดง และใตคางจะมสแดง สวนในแมพนธปลานล อวยวะเพศจะมลกษณะเปนรคอนขางใหญและกลม ปลาเพศเมยจะมรเปด 3 ร คอ รกน รนาไข (genital pore) และรทอปสสาวะ (urinary pore) อวยวะเพศมลกษณะกลมใหญ และมชองเปดเปนขดขวางตรงกลางของอวยวะเพศ ส

- 5 -

ของตวปลาจะซดกวาปลาเพศผ มองเหนแถบขวางขางลาตวไดชดเจน ใตคางมสเหลอง และขนาดตวโดยทวไปจะเลกกวาปลาเพศผ (สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวนาจด, 2536) ปลานลตวผจะทาหนาทขบถายปสสาวะ และนาเชอ สวนปลานลตวเมยจะมอวยวะเพศยนยาวออกมาสนกวา และใหญกวาตวผ ในปลาทมความยาวตงแต 10 เซนตเมตรขนไป บนอวยวะจะมชองเปด 2 ชอง ชองแรกอยตรงสวนปลายทาหนาทขบถายปสสาวะ อกชองอยถดไปทางสวนหนาตรงบรเวณกลาง ซงมขนาดใหญซงมสชมพเรอๆ หรอสเนอทาหนาทเปนชองปลอยไข นอกจากนขอแตกตางระหวางปลาตวผและตวเมยคอ สบนลาตวและใตคางของตวผจะเขมกวาปลาตวเมย โดยเฉพาะในฤดผสมพนธ (คร, 2542) 2. ชววทยาการสบพนธ การพฒนาของระบบสบพนธของปลาแตละชนดจะแตกตางกนออกไปตามสภาพแวดลอม เชน อณหภม ชวงแสง ฤดกาล เปนตน ในภาวะปกตปลานลทมอายประมาณ 4 เดอน ความยาวประมาณ 11 เซนตเมตร กมรงไขและพรอมทจะวางไข แตอายทเหมาะสมทพรอมเจรญพนธ อยทประมาณ 6 เดอน การผสมพนธและวางไขของปลานลสามารถผสมพนธไดตลอดทงป การวางไขแตละครงมชวงเวลาหางกนประมาณ 2-3 เดอน แตถาอาหารเพยงพอและเหมาะสมระยะเวลา 1 ป สามารถผสมได 5-6 ครง ทงนขนอยกบขนาด อาย และชวงการสบพนธ ซงแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอม และสภาพทางสรรวทยาของปลา การววฒนาการของรงไข และถงนาเชอของปลานลพบวาปลานลจะมไขและนาเชอเมอความยาวประมาณ 6.5 เซนตเมตร โดยปกตปลานลทยงโตไมไดขนาดผสมพนธหรอสภาพแวดลอมไมเหมาะสมเพอการวางไข ปลาจะอาศยรวมกนเปนฝง แตภายหลงทปลานลมขนาดพอทจะสบพนธได ปลาเพศผจะแยกออกจากฝงแลวเรมสรางรง โดยเลอกเอาบรเวณเชงลาดหรอกนบอทมระดบความลกระหวาง 0.5-1 เมตร วธการสรางรง ปลาจะปกหวลงโดยตวมนอยในระดบตงฉากกบดน แลวใชปากพรอมกนการเคลอนไหวลาตวเพอเขยดนตะกอนออก จากนนจะอมดนตะกอน งบเศษสงของตางๆ ออกไปทงนอกรง ทาเชนนจนไดรงทมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 35 เซนตเมตร ลกประมาณ 3 เซนตเมตร ความกวางและความลกของรงขนอยกบขนาดของพอปลา หลงจากทสรางรงเสรจ ปลาเพศผพยายามจะไลปลาตวอนๆ ใหออกไปนอกรศมของรงประมาณ 2-3 เมตร เมอมปลาเพศเมยวายนาอยใกลๆ รง ปลาเพศผจะแผครบหางและอาปากกวาง เมอเลอกปลาเพศเมยไดแลว จะแสดงอาการจบคโดยการวายนาเคลาคกน ใชหางดดและกดเบาๆ การเคลาเคลยดงกลาวใชเวลาไมนาน ปลาเพศผกจะใชบรเวณหนาผากดนทใตทองของเพศเมย เพอเปนการกระตนเรงเราใหเพศเมยวางไข ปลาเพศเมยจะวางไขครงละ 10-15 ฟอง

- 6 -

โดยเฉลยแลวแมปลาตวหนงจะสามารถวางไขไดประมาณ 500-600 ฟอง ขนอยกบขนาดของแมปลา เมอปลาเพศเมยวางไข ปลาเพศผจะวายนาไปเหนอไขพรอมกบปลอยนาเชอลงไป และทาเชนนจนกวาการผสมพนธเสรจสน ใชเวลาประมาณ 1-2 ชวโมง ปลาเพศเมยเกบไขทไดรบการผสมแลวอมไวในปาก (oral incubation) และวายออกจากรงสวนปลาเพศผกจะคอยหาโอกาสเคลาเคลยกบปลาเพศเมยอนตอไป การฟกไข ไขทอมไวในปากปลาตวเมยจะววฒนาการขนตามลาดบ แมปลาจะขยบปากใหนาไหลเขาออกในชองปากอยเสมอ เพอชวยใหไขไดรบนาทสะอาด และเปนการปองกนศตรทจะมากนไข ระยะเวลาในการฟกไขของปลาตวเมยจะแตกตางกนตามอณหภมของนา สาหรบนาทอณหภม 27 องศาเซลเซยส ไขจะฟกเปนตวภายในปากของแมปลาใชเวลาประมาณ 7-8 วน ซงถงอาหารยงไมยบ และจะยบเมอลกปลามอายครบ 13-14 วน นบจากวนทแมปลาวางไข ในชวงระยะเวลาทลกปลาฟกออกเปนตวใหมๆ ลกปลานลวยออนจะเกาะรวมตวกนเปนกลม โดยวายวนเวยนอยบรเวณหวของแมปลาและเขาไปหลบซอนอยในชองปากเมอมภย หรอถกรบกวนโดยปลานลดวยกนเอง เมอถงอาหารยบลง ลกปลานลจะเรมกนอาหารจาพวกพชและไรนาขนาดเลก หลกจากนนประมาณ 3 สปดาห ลกปลากจะกระจายแตกฝงออกหากนเลยงตวเองไดโดยลาพง (กองสงเสรมการประมง, 2544; กฤษณา และภระ, 2545) ปลานลเรมมไขและถงนาเชอเมอมอายประมาณ 110 วน พฒนาการจากการทรงไข และถงนาเชอเรมกอตวจนกระทงรงไขและถงนาเชอแกใชเวลาประมาณ 62 วน (ทศนย, 2524) ปลานลมรงไข 2 ฝก ฝกไขออนมรปรางเปนทรงกระบอกยาวกลมสครมเมอมฝกไขแกมากขน จะขยายขนาดใหญมากขน สเหลองสด ขนาดเมดไมทเจรญเตบโตเตมทมเสนผาศนยกลางประมาณ 2.00-3.00 มลลเมตร รงไขแกจะถกหอหมดวย tunica allbuginea ซงเปนเนอเยอเกยวกน แมพนธปลานลทมขนาดความยาว 11 เซนตเมตร มไขประมาณ 142 ฟอง ขนาด 13-17 เซนตเมตร ใหไขระหวาง 64-655 ฟอง และปลาทมความยาวประมาณ 27 เซนตเมตร มไขประมาณ 1,440 ฟอง ปรมาณไขหรอลกปลาทเกดการวางไขครงแรกของแมปลาขนาด 13 เซนตเมตร วางไขเฉลย 89 ฟอง พอ-แมปลานลทใหลกมากทสดมความยาวระหวาง 19.5-34.4 เซนตเมตร (ทศนย, 2524; มานพ และคณะ, 2536) 2.1 การพฒนาของไขและลกปลานลวยออน การพฒนาของไขปลานลและลกปลานลวยออน มขนตอนการพฒนาตามลกษณะการเจรญของไข อาจจาแนกได 5 ระยะ Little (1989) ดงน ระยะท 1 ไขยงไมปรากฏการพฒนาใดๆ ใหเหน ไขมสเหลองตลอดทงฟอง ไมปรากฏจดสดาซงเปนจดทพฒนาเปนตา

- 7 -

ภาพท 1 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 1 (นวลมณ, 2553) ระยะท 2 ไขมการพฒนาจนสงเกตเหนจดสดาๆ บรเวณรอบๆ ไข และสงเกตเหนการพฒนาของตา (Eyed) เปนจดสดาๆ 2 จดชดเจน สของไขเปนสเหลอง หรอเรยกวาระยะ Eyed egg

ภาพท 2 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 2 (นวลมณ, 2553)

- 8 -

ระยะท 3 ไขมการพฒนาจนสงเกตสวนตาและหางชดเจน สของไขเปนสนาตาล (ขยบตวไมได) หรอเรยกวา ระยะ Pre-hatched หรอ Head-tail egg

ภาพท 3 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 3 (นวลมณ, 2553) ระยะท 4 ลกปลาทฟกออกเปนตวแลวแตถงไขแดงยงยบไมหมด (เรมขยบตวได) หรอเรยกวา Hatched fry หรอ Yolk sac fry

ภาพท 4 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 4 (นวลมณ, 2553)

- 9 -

ระยะท 5 ลกปลาทฟกออกมาเปนตวจนถงไขแดงยบแลว และสามารถวายนาไดหรอเรยกวา Swim-up fry

ภาพท 5 ลกษณะทวไปของไขปลานลระยะท 5 (นวลมณ, 2553) 2.2 รปแบบการเพาะพนธปลานล การเพาะพนธปลานลใหไดผลดและมประสทธภาพ ตองไดรบการเอาใจใสและมการปฏบตในดานตางๆ เชน การเตรยมบอ การเลยงพอแมพนธ การตรวจสอบลกปลา และการอนบาลลกปลา สาหรบการเพาะปลานลทาไดทงในบอดนและบอปนซเมนต และกระชงไนลอนตาถ ดงวธการตอไปน 2.2.1 การเตรยมบอเพาะพนธ 1) บอดน บอเพาะปลานลควรเปนบอรปสเหลยมผนผา มเนอทตงแต 50-1,600 ตารางเมตร สามารถเกบกกนาไดระดบสง 1 เมตร บอควรมเชงลาดตามความเหมาะสม เพอปองกนดนพงทลาย และมชานบอกวาง 1-2 เมตร ถาเปนบอเกากควรวดนาและสาดเลนขนตกแตงภายในบอใหแนน ใสโลตนกาจดศตรของปลาอตราสวนใชโลตนแหง 1 กก./ปรมาตรของนา 100 ลกบาศกเมตร โรยปนขาวใหทวบอ 1 กก./พนทบอ 10 ตรม. ใสปยคอกแหง 300 กก./ไร ตากบอทงไวประมาณ 2-3 วน จงเปดหรอสบนาเขาบอผานผากรองหรอตะแกรงตาถใหมระดบสงประมาณ 1 เมตร การใชบอดนเพาะปลานลจะมประสทธภาพดกวาวธอน เพราะเปนบอทมลกษณะคลายคลงตามธรรมชาต และการผลตลกปลานลจากบอดนจะไดผลผลตสง ตนทนตากวาวธอน

- 10 -

2) บอปนซเมนต กสามารถใชผลตลกปลานลได รปรางของบอจะเปนสเหลยมผนผา หรอวงกลมกได มความลกประมาณ 1 เมตร พนทผวนาตงแต 10 ตารางเมตรขนไป ทาความสะอาดบอและเตมนาทกรองดวยผาไนลอนหรอมงลวดตาถ ใหมระดบนาสงประมาณ 80 เซนตเมตร ถาใชเครองเปาลมชวยเพมออกซเจนในนา จะทาใหการเพาะปลานลดวยวธนไดผลมากขน อนงการเพาะปลานลดวยบอซเมนต ถาจะใหไดลกปลามากกตองใชบอขนาดใหญ ซงตองเสยคาใชจายในการลงทนสง 3) กระชงไนลอนตาถ ขนาดของกระชงทใชประมาณ 5 x 8 x 2 เมตร วางกระชงในบอดน หรอในหนอง บง อางเกบนา ใหพนกระชงอยตากวาระดบนาประมาณ 1 เมตร ใชหลกไม 4 หลก ผกตรงมมยดปากและพนกระชงใหแนน เพอใหกระชงขงตง การเพาะปลานลดวยวธนมความเหมาะสมทจะใชผลตลกปลาในกรณซงเกษตรกรไมมพนทดน กสามารถจะเลยงปลาได เชน เลยงในอางเกบนา หนอง บง และลานาตางๆ เปนตน 2.2.2 การคดเลอกพอแมพนธ การคดเลอกพอแมพนธปลานล จากการสงเกตจากลกษณะภายนอกของปลาทสมบรณปราศจากเชอโรค และบาดแผล สาหรบพอแมปลาทพรอมจะวางไขนนสงเกตไดจากอวยวะเพศ ถาเปนปลาตวเมยจะมสชมพแดงเรอง สวนปลาตวผกสงเกตไดจากสของตวปลาทเขมสดใส โดยเปรยบเทยบกบปลานลตวผอนๆ ทจบขนมาขนาดของปลาตวผและตวเมยควรมขนาดไลเลยกน คอ มความยาวตงแต 15-25 เซนตเมตร นาหนกตงแต 150-200 กรม 2.2.3 ปรมาณพอแมพนธปลาทจะนาไปปลอยในบอเพาะ

ปรมาณพอแมพนธปลาทจะนาไปปลอยในบอเพาะ 1 ตว/ 4 ตารางเมตร หรอไรละจานวน 400 ตว ควรปลอยในอตราสวนพอพนธปลา 2 ตว/ แมพนธปลา 3 ตว เนองจากไดสงเกตจากพฤตกรรมในการผสมพนธของปลาชนดน ปลาตวผมสมรรถภาพทจะผสมพนธกบปลาตวเมยอนๆ ไดอก ดงนนการเพมอตราสวนของปลาตวเมยใหมากขนคาดวาจะไดลกปลานลเพมขน สวนการเพาะปลานลในกระชงใชอตราสวนของปลา 6 ตว/ตารางเมตร โดยใชตวผ 1 ตว/ตวเมย 3-5 ตว การเพาะปลานลแตละรนจะใชเวลาประมาณ 2 เดอน จงเปลยนพอแมพนธรนใหมตอไป 2.2.4 การใหอาหารและป ยในบอเพาะพนธ การเลยงปลานลมความจาเปนทจะตองใหอาหารสมทบ หรออาหารผสม ไดแก ปลายขาว สาหราย ราละเอยด ในอตราสวน 1 : 2 : 3 โดยใหอาหารดงกลาวแกพอแมพนธ

- 11 -

ปลานลประมาณ 2% ของนาหนกตว ทงนเพอใหปลานลใชเปนพลงงาน ซงตองใชมากกวาในชวงการผสมพนธ สวนปยคอกแหงกตองใสในอตราสวนประมาณ 100-200 กก./ไร/เดอน ทงนเพอเพมพนอาหารธรรมชาตในบอ ไดแก พชนาขนาดเลกๆ ไรนา และตวออน อนจะเปนประโยชนตอลกปลานลวยออนทหลกจากถงอาหารยบตวลง และจะตองดารงชวตอยในบอเพาะดงกลาวประมาณ 1 สปดาห กอนทจะยายไปเลยงในบออนบาล ถาในบอขาดอาหารธรรมชาตดงกลาว ผลผลตลกปลานลจะไดนอยเพราะขาดอาหารทจาเปนเบองตน หลงจากถงอาหารไดยบตวลงใหมๆ กอนทลกปลานลจะสามารถกนอาหารสมทบอนๆ ได อาหารสมทบทหาไดงายคอ ราขาว ซงควรปรบปรงคณภาพใหดยงขนโดยใชปลาปน กากถว และวตามนเปนสวนผสม นอกจากนแหนเปดและสาหรายหลายชนดกสามารถจะใชเปนอาหารเสรมแกพอแมพนธปลานลไดเปนอยางด ในกรณทใชกระชงไนลอนตาถเพาะพนธปลานลกควรใหอาหารสมทบแกพอแมพนธปลาอยางเดยว 3. การอนบาลลกปลานล 3.1 บอดน บอดนควรมขนาด 200 ตารางเมตร ถาเปนบอรปสเหลยมผนผาจะสะดวกในการจบยายลกปลา นาในบอควรมระดบความลกประมาณ 1 เมตร บออนบาลควรเตรยมไวใหมจานวนมากพอเพอใหเลยงลกปลาขนาดเดยวกนทยายมาจากบอเพาะ การเตรยมบออนบาลควรจดการลวงหนาประมาณ 1 สปดาห กอนทจะนาลกปลามาเลยง การเตรยมบออนบาลนนปฏบตวธเดยวกนกบการเตรยมบอทใชเพาะปลานล บอขนาดดงกลาวนจะใชอนบาลลกปลานลขนาด 1-2 เซนตเมตร ไดครงละประมาณ 50,000 ตว การอนบาลลกปลานลนอกจากใชปยเพาะอาหารธรรมชาตแลวจาเปนตองใชอาหารสมทบ เชน ราละเอยด กากถว อกวนละ 2 ครง พรอมทงสงเกตความอดมสมบรณของอาหารธรรมชาตจากสของนาซงมสออน หรอจะใชถงลากแพลงกตอนตรวจดปรมาณของไรนากได ถามปรมาณนอยกควรเตมปยคอกลงเสรมในชวงระยะเวลา 5-6 สปดาห ลกปลาจะโตมขนาด 3-5 เซนตเมตร ซงเปนขนาดทเหมาะสมจะนาไปเลยงเปนปลาขนาดใหญ 3.2 บอปนซเมนต บออนบาลลกปลานลและบอเพาะปลานลจะใชขนาดเดยวกนกได ซงจะสามารถใชบออนบาลลกปลาวยออนไดตารางเมตรละประมาณ 300 ตว ในเวลา 4-6 สปดาห โดยใชเครองเปาลมชวย และเปลยนถายนาประมาณครงบอสปดาหละครง ใหอาหารสมทบวนละ 3 เวลา เมอลกปลาทเลยงโตขนมขนาด 3-5 เซนตเมตร 3.3 กระชงในลอนตาถ ขนาด 3 x 3 x 2 เมตร ซงสามารถจะใชอนบาลลกปลาวยออนได จานวนครงละ 3,000-5,000 ตว โดยใหไขแดงตมบดใหละเอยด วนละ 3-4 ครง หลกจากถงอาหาร

- 12 -

ของลกปลายบตวลงใหมๆ เปนเวลาประมาณ 1 สปดาห หลกจากนนจงใหราละเอยด 3 สวน ผสมกบปลาปนบดใหละเอยดอตรา 1 สวนตดตอกนเปนระยะเวลาประมาณ 4-5 สปดาห ลกปลาจะโตขนมขนาด 3-5 เซนตเมตร ซงสามารถนาไปเลยงใหเปนปลาขนาดใหญหรอจาหนายได 4. การเลยงปลานล ปลานลเปนปลาทประชาชนนยมเลยงกนมากชนดหนง ทงในรปแบบการคาและการเลยงไวบรโภคในครวเรอน ทงนเนองจากปลานลเปนปลาทเลยงงาย กนอาหารไดแทบทกชนด เนอมรสชาตดตลาดมความตองการสง สวนในเรองของราคาทจาหนายนนคอนขางตา เมอเปรยบเทยบกบปลาชนดอนๆ เชน ปลาตะเพยนขาว ปลาสวาย ฯลฯ ดงนนการเลยงปลาชนดนเพอผลตจาหนาย จงมความจาเปนทจะตองพจารณาในดานอาหารปลาทจะนามาใชเลยงเปนหลก กลาวคอ ตองเปนอาหารทหาไดงาย ราคาตา เพอลดตนทนการผลตใหมากทสด นอกจากนนการเลยงปลาชนดนมความจาเปนในดานการจดการฟารมทเหมาะสม เพราะปลานลเปนปลาทออกลกดก ถาเปนในบอมความหนาแนนมากกจะไมเจรญเตบโต ดงนนการเลยงทจะใหไดผลดเปนทนาพอใจ กจาเปนตองปฏบตใหถกตองตามหลกวชาการ ตามประเภทของการเลยงและขนตอนตอไปน 4.1 บอดน บอทเลยงปลานลควรเปนรปสเหลยมผนผาเพอสะดวกในการจบเนอทตงแต 200 ตารางเมตรขนไป ใชเศษอาหารเลยงจากโรงครว ปยคอก อาหารสมทบอนๆ ทหาไดงาย เชน แหนเปด สาหราย เศษพชผกตางๆ ปรมาณปลาทผลตไดกเพยงพอสาหรบบรโภคในครวเรอน สวนการเลยงปลานลเพอการคาควรใชบอขนาดใหญตงแต 0.5-30. ไร ควรจะมหลายบอเพอทยอยจบปลาเปนรายวน รายสปดาห และรายเดอน เพอใหไดเงนสดมาใชจายเปนเงนทนหมนเวยนสาหรบคาอาหารปลา เงนเดอนคนงาน และคาใชจายอนๆ ซงปจจบนการเลยงปลานลในบอดนแบงได 4 ประเภท ตามลกษณะของการเลยงดงน 1) การเลยงปลานลแบบเดยว โดยปลอยลกปลาขนาดเทากนลงเลยงพรอมกน ใชเวลาเลยง 6-12 เดอน แลวจบหมดทงบอ 2) การเลยงปลานลหลายรนในบอเดยวกน โดยใชอวนจบปลาขนาดใหญเฉพาะขนาดปลาทตลาดตองการจาหนาย ปลอยใหปลาขนาดเลกเจรญเตบโต 3) การเลยงปลานลรวมกบปลาชนดอน เชน ปลาสวาย ปลาตะเพยน ปลาจน ฯลฯ เพอใชประโยชนจากอาหารหรอเลยงรวมกบปลากนเนอเพอกาจดลกปลาทไมตองการ ขณะเดยวกน

- 13 -

จะไดปลากนเนอเปนผลพลอยได เชน การเลยงปลานลรวมกบปลากราย และการเลยงปลานลรวมกบปลาชอน เปนตน 4) การเลยงปลานลแบบแยกเพศโดยวธแยกเพศปลา หรอเปลยนเพศปลาเปนเพศเดยวกน เพอปองกนการแพรพนธในบอ สวนมากนยมเลยงเฉพาะปลาเพศผซงมการเจรญเตบโตเรวกวาเพศเมย การขดบอเลยงปลาในปจจบนนยมใชเครองจกรกล เชน รถแทรกเตอร รถตกขดดน เพราะเสยคาใชจายตากวาใชแรงงานจากคนขดเปนอนมาก นอกจากนยงปฏบตงานไดรวดเรวตลอดจนการสรางคนดนกสามารถอดใหแนนปองกนการรวซมของนาไดเปนอยางด ความลกของบอประมาณ 1 เมตร มเชงลาดประมาณ 45 องศา เพอปองกนการพงทลายของดน และมชายบอกวางประมาณ 1-2 เมตร ตามขนาดความกวางยาวของบอทเหมาะสม ถาเปนอยในแหลงนา เชน ค คลอง แมนา หรอในเขตชลประทาน ควรสรางทอระบายนาทงทพนบออกดานหนง โดยจดระบบนาเขาออกคนละทาง เปนการลดคาใชจายในการสบนา แตถาบอนนไมสามารถจะทาทอชกนาและระบายนาไดจาเปนตองใชเครองสบนา สารกลมสเตอรอยดทพบในพช สเตอรอยดทพบในพช เรยกวา ไฟโตสเตอรอล (phytosterol) โดยสวนใหญไฟโตสเตอรอลทพบในพชมอย 2 ชนดคอ

1. ไฟโตเอสโตรเจน (phytoestrogen) มฤทธคลายฮอรโมนเพศหญง ทเรยกวาเอสโตรเจน (estrogen) ซงเปนฮอรโมนสาคญทควบคมลกษณะทางเพศหญง และการทางานของอวยวะสบพนธในเพศหญง ไฟโตเอสโตรเจนออกฤทธไดทงเสรมและตานเอสโตรเจน เมอรางกายมสารเอสโตรเจนในปรมาณมากเกน ไฟโตเอสโตรเจนจะไปจบกบตวรบของเซลล (receptor) ของเอสโตรเจนเกดการยบยงการทางานของเอสโตรเจน มสารประกอบเคมหลายชนดทเปนไฟโตเอสโตรเจน เชน 1.1 สารกลมฟลาโวนอยด ไดแก ไอโซฟลาโวน (isoflavone) สารกลมนจะมฤทธคลายฮอรโมนเพศหญงมาก เนองจากโครงสรางคลายกบเอสโตรเจน เชน genistein ทพบในถวเหลอง ถวเขยว หญาแพรก coumestrol พบในพชตระกลถว และหญาอลฟลฟา นอกจากนพบวาในหญาพนเมองของทวฟอฟรกา 3 ชนด ไดแก Hyparrhenia filipendula, Setaria ciliolata, Cynodon

- 14 -

dactylon มสารทมสมบตทางเคมคลายเอสโตรเจนปรมาณมากและแปรผนตามระยะการเตบโต สารทสกดไดคอ genistein, diadzein, biochania A และ formononetin 1.2 สารกลม terpenes สารกลมนแสดงฤทธเปน estrogenic activity ไดแกสารกลม triterpene saponin เชน asiaticoside ในใบบวบก emarginatoside B และ C จากผลมะคาดควาย 1.3 สารกลม alkaloids ไดแก colchicine จากตนตองตง enterodiol จากระยอม coronaridine จากพดซอน ergocryptine จากเชอราชนด Claviceps purpurea 1.4 สารกลม lignan สารกลมนออกฤทธคลายฮอรโมนเพศ คอ enterolactone และ enterodiol พบในผก ผลไม ถว และเมลดขาว แตพบมากใน linseed oil 1.5 สารกลม quinone โดยเฉพาะ benzoquinone ทาใหนาหนกของอวยวะเพศของหนเลกลง อกตวหนงไดแก naphthaquinone เปนสารทออกฤทธทาใหมดลกบบตวรนแรงเปนเหตใหไขทผสมไมสามารถฝงตวได 2. ไฟโตแอนโดรเจน (phytoandrogen) ซงมฤทธคลายฮอรโมนเพศชายทเรยกวา แอนโดรเจน (androgen) ทควบคมลกษณะเพศชาย และการสรางอสจ

3. ฟลาโวนอยด เปนกลมสารทใหสสนแกพช รวมถงสสนสวยงามของกลบดอกไม สารกลมนสามารถดดซบรงสอลตราไวโอเลตไดด และเปลงออกมาเปนแสงสตางๆ ของดอกไม เราจะพบสารกลมนไดเฉพาะในพชทอยบนดน หรอพชทอยเหนอน แตจะไมพบในพชทอยในทะเลลก เขาใจกนวาในระหวางการววฒนาการขนมาบนบก พชไดพฒนากระบวนการสรางฟลาโวนอยดขนเพอปองกนอนตรายจากรงสอลตราไวโอเลต

3.1 โครงสรางของฟลาโวนอยด ประกอบดวยคารบอน 15 ตว จดเรยงเปน 3 ring เรยกเปน ring A, B และ C โดย ring A และ B เปน phenly ring สวน ring C เปน lactone ring การเปลยนแปลงโครงสรางท ring C ทาใหมการแยกฟลาโวนอยด ออกเปนกลมยอยไดตางๆ กน และการเกด hydroxylation ท ring A และ B ทาใหเกดอนพนธของฟลาโวนอยดชนดนนๆ

3.2 ตวอยางของสารประกอบฟลาโวนอยดทมอยในธรรมชาต เชน 3.2.1 ฟลาโวนอล (flavonols) เปนสารทไมมส แตสามารถดดกลนรงส

ในชวง near UB ซงเปนชวงคลนทแมลงสามารถมองเหนได ดงนนฟลาโวนอลจงมบทบาทสาคญในการลอแมลงเพอการผสมเกสรฟลาโวนอลทพบมากในพชชนสงไดแก kaempferol และ quercetin และทพบไดบางไดแก myricetin และ galangin

3.2.2 ฟลาโวน (flavones) มกพบฟลาโวนในสวนของเปลอกตน แกน ผล และราก ฟลาโวนทพบในเปลอกตนของพชพวกขนน (Artocarpus) และ หมอน (Morus) วงศ Moraceae จะมลกษณะเฉพาะคอ ม isoprenoid unit ในโมเลกล

- 15 -

กลไกการออกฤทธของสเตยรอยดฮอรโมน สเตยรอยดฮอรโมนสวนใหญไหลเวยนในกระแสเลอด โดยจบกบโกลบลนพเศษหรอจบหลวมๆ กบอลบมน แตเฉพาะฮอรโมนอสระเทานนทแพรผานเยอเซลลได ฮอรโมนออกฤทธทเซลลเปาหมายทมตวรบสญญาณจาเพาะสาหรบฮอรโมนเทานน โดยมความสามารถในการจบฮอรโมน (Kd = 10-10 โมลาร) สงกวาโกลบลนอยางนอย 10 เทา สาหรบเซลลทไมใชเซลลเปาหมายฮอรโมนแพรเขาออกเซลลไดโดยไมมผลอะไรตอเซลล สเตยรอยดฮอรโมนออกฤทธทนวเคลยสโดยกระตนใหเกดการถอดรหส (transcription) ยนบางตวใน DNA แปลใหเปนอารเอนเอสงขาว (mRNA) ผลกคอเซลลผลตโปรตนพเศษซงอาจเปนสวนประกอบทางเซลล หรอสารเรงปฏกรยาอนจะนาไปสการตอบสนองตอฮอรโมน คณสมบตของตวรบสญญาณสาหรบสเตยรอยดฮอรโมน แตกอนเชอวาตวรบสญญาณสาหรบสเตยรอยดฮอรโมนมอยในของเหลวภายในเซลลเทานน และจะเคลอนเขาไปในนวเคลยสกตอเมอจบกบฮอรโมนและเปลยนแปลงโครงสรางเ ส ย ก อน แ ต จ า ก ก า ร ว จ ย โ ด ย ใ ช แ อน ต บอ ด ต อ ตว ร บส ญญ าณและ เ ทค น คพ เ ศ ษ (immunocytochemistry) พบวาตวรบสญญาณทยงไมไดจบกบฮอรโมนหรอตวรบสญญาณอสระมอยทงในของเหลวภายในเซลลและในนวเคลยส เชน ตวรบสญญาณสาหรบกลโคคอรทคอยด (glucocorticoids) ตวรบสญญาณอสระในนวเคลยสจะจบอยางหลวมๆ กบบางสวนของนวเคลยส สวนตวรบสญญาณทจบกบฮอรโมนแลวหรอตวรบสญญาณผกมด สวนใหญพบในนวเคลยสและมความสามารถในการจบกบสวนของนวเคลยสสง ตวรบสญญาณสาหรบสเตยรอยดฮอรโมนในเซลลเปาหมายมอยจานวนคอนขางนอย เชน ตวรบสญญาณสาหรบอลดอสเตอโรน มอยเพยง 0.001% และสาหรบโพรเจสเตอโรน มอยเพยง 0.1% ของโปรตนทงหมดทละลายอยในเซลล (soluble protein) ไมนบโปรตนทเปนโครงสราง (structural protein) ของเซลล ไมวาจะเปนตวรบสญญาณของสเตยรอยดฮอรโมนชนดใดจะมคณสมบตหลกดงตอไปนคอ (1) ประกอบดวยสวนทใชจบกบฮอรโมน (2) สวนทใชจบกบ DNA สวนนของตวรบสญญาณตางๆ จะมสวนประกอบคลายๆ กน (3) มแนวโนมทจะจบตวกนเปนคหรอ 3 โมเลกลในสารละลายทมความเขมขนตา และ (4) เมอจบกบฮอรโมนแลวจะมความสามารถทจะจบกบ DNA ในนวเคลยสสง สวนใหญโมเลกลของตวรบสญญาณมรปรางยาวรและมนาหนกโมเลกลระหวาง 80,000 ถง 100,000 ดาลตน จะจบกบฮอรโมนในอตราสวน 1:1 เมอจบกบยนมก

- 16 -

อยในรปของตวรบสญญาณ 2 โมเลกลตดกน และไมมสวนประกอบของโมเลกลเปนคารโบไฮเดรตหรอกรดนวคลค (nucleic acid) จากการศกษาการทางานของตวรบสญญาณสาหรบกลโคคอรทคอยดพบวา ตวรบสญญาณเปนฟอสฟอโปรตน นาหนกโมเลกล 98,000 เมออยในเซลลจะจบกบฟอสฟอโปรตนอกชนดเรยกวาฮทชอคโปรตน (heat shock protein หรอ hsp 90) จานวน 2 โมเลกล hsp 90 มนาหนกโมเลกลประมาณ 90,000 ดาลตน เชอวา hsp 90 ชวยทาใหโมเลกลของตวรบสญญาณมวนตวอยในโครงรางทสามารถจบกบฮอรโมนได แตจะจบกบ DNA ไมได การจบกบฮอรโมนทาใหโมเลกลเปลยนแปลงรปรางเปดสวนทจะจบกบ DNA ออกมา ในปจจบนพบ hsp 90 อยกบตวรบสญญาณสาหรบโพรเจสเตอโรน อสโตรเจน แอนโดรเจน และมนเนอรลโลคอรทคอยด สวนตวรบสญญาณสาหรบวตามนดฮอรโมนและไทรอยดฮอรโมนไมม hsp 90 จบอย ฮอรโมนนสามารถจบกบ DNA ไดถงแมจะยงไมไดจบกบฮอรโมนกตาม ทาใหเราคอนขางแนใจวา hsp 90 มหนาทยบยงไมใหตวรบสญญาณอสระจบกบ DNA การควบคมการถอดรหสยนโดยสเตยรอยดฮอรโมน หนาทหลกของสเตยรอยฮอรโมนคอควบคมการสรางโปรตนชนดพเศษ โดยเลอกกระตนการถอดรหสยนเพอใหมการแปลรหสออกมาเปน mRNA จาเพาะ (ภาพท 6) รเซพเตอร-ฮอรโมนคอมเพลกซ 1 คจะจบกบ DNA สวนของ DNA สาหรบจบกบรเซพเตอร-ฮอรโมนคอมเพลกซน (hormone responsive elements หรอ HRE) แบงไดเปน 3 ประเภทขนอยกบชนดของฮอรโมนทจบดวย คอรอยดฮอรโมนทควบคมนาตาล (glucocorticoids) และเกลอแร (mineralocorticoids) และฮอรโมนเพศชาย (androgen) HRE ประเภทท 2 จบกบอสโตรเจน และประเภทท 3 จบกบไทรอยดฮอรโมน และวตามนดฮอรโมน

- 17 -

ภาพท 6 กลไกการออกฤทธของสเตยรอยดฮอรโมน สเตยรอยดฮอรโมน (H) อสระทไมไดจบกบโปรตนขนสง (P) เขาไปจบกบรเซพเตอรภายในเซลลเปาหมายเปนคๆ ทงในไซโตพลาสซมและนวเคลยส ฮอรโมนรเซพเตอรคอมเพลกซกระตนใหยนจาเพาะใน DNA ถอดรหส และผลต mRNA ซงออกไปสงเคราะหโปรตนจาเพาะในไซโตพลาสซม โปรตนนใหผลเปนการตอบสนองของเซลลเปาหมายตอฮอรโมน นอกจากนนยงพบวา ตวรบสญญาณของสเตยรอยดฮอรโมนจบกนไดมากกวา 1 ค (heterodimers) แสดงวาอาจทาปฏกรยากบยนตวอนทไมใชตวทาปฏกรยากบตวรบสญญาณค (dimmer) ซงกเปนวธเพมความหลากหลายในกลไกการออกฤทธทเซลลเปาหมาย ตวแปรทมอทธพลตอการออกฤทธของสเตยรอยดฮอรโมน การจบกบโปรตนในเลอดและเมตาบอลซม สเตยรอยดฮอรโมนไหลเวยนในเลอดโดยจบกบโปรตนขนสง การจบและปลอยฮอรโมนเกดขนตลอดเวลา ดงนนจงมฮอรโมนอสระเทานนทสามารถแพรเขาไปออกฤทธในเซลลได ดงนนปรมาณหรอความเขมขนของโปรตนขนสงและความสามารถในการจบฮอรโมนยอมมผลตอการออกฤทธของฮอรโมนนนๆ ฮอรโมนชนดหนงอาจมอทธพลตอการออกฤทธของอกฮอรโมนโดยมผลเพมปรมาณของโปรตนขนสงในเลอดทาใหจานวนฮอรโมนอสระลดลง

- 18 -

นอกจากนน การออกฤทธของฮอรโมนทเซลลเปาหมายยงขนอยกบความสามารถของตวรบสญญาณภายในเซลลทจะจบฮอรโมน และอตราการกาจดหรอทาลายฮอรโมนดวย บางครงเมตาบอลซมของฮอรโมนไมใชการทาลายเสมอไป แตกลบเปนการเปลยนโครงสรางของโมเลกล ทาใหฮอรโมนอยในรปแบบพรอมทจะออกฤทธหรอจบกบตวรบสญญาณได ตวอยางเชน ฮอรโมนเพศชายเทสทอสเตอโรน (testosterone) เมอเขาไปในเซลลเปาหมายจะถกเปลยนเปน 5α – ไดไฮโดรเทสทอสเตอโรน (5α –dihydrotestosterone หรอ 5α –DHT) ซงเปนตวออกฤทธทาใหรางกายแสดงลกษณะของเพศชาย ความเขมขนของตวรบสญญาณในเซลลเปาหมาย ความเขมขนของตวรบสญญาณภายในเซลลเปนตวแปรทสาคญทมผลตอการออกฤทธของฮอรโมน ความเขมขนนเปลยนแปลงได เชน ฮอรโมน-รเซพเตอรคอมเพลกซมผลกระตนใหเซลลสรางตวรบสญญาณใหมเพมขน หรอตวรบสญญาณทจบกบฮอรโมนแลวอาจถกนามาใชอกครง หรอถกเปลยนตามขนตอนมาเปนตวรบสญญาณใหม ในทางตรงขามเซลลสามารถลดจานวนตวรบสญญาณลงได โดยนาฮอรโมนรเซพเตอรคอมเพลกซมาทาลาย ฮอรโมนหนงอาจมผลตอการสรางตวรบสญญาณ สาหรบฮอรโมนอกชนด เชน มดลกจะตอบสนองตอโพรเจสเตอโรนไมคอยดนกถาไมมอสโตรเจนมาออกฤทธกอน ทงนเพราะอสโตรเจน มผลกระตนใหเซลลเพมจานวนตวรบสญญาณสาหรบโพรเจสเตอโรน ในทางตรงขามโพรเจสเตอโรนมผลลดจานวนตวรบสญญาณสาหรบอสโตรเจนทาใหเซลลมดลกมความไวตอการกระตนของอสโตรเจนลดลง ขอสรปการออกฤทธของฮอรโมน การออกฤทธของฮอรโมนจะขนอยกบตวแปลหลายประการ เชน

1. ความเขมขนของฮอรโมนโดยเฉพาะฮอรโมนอสระในของเหลวนอกเซลล 2. จานวนตวรบสญญาณทเยอเซลล หรอภายในเซลลเปาหมาย 3. คณสมบตของตวรบสญญาณ โดยเฉพาะความจาเพาะเจาะจง (specificity) และ

ความสามารถในการจบกบฮอรโมน (affinity) 4. กลไกของฮอรโมน-รเซพเตอร-คอมเพลกซ ในการกระตนการตอบสนองของเซลล ไม

วาจะผานทางตวสอสญญาณท 2 หรอผลโดยตรงตอนวเคลยส 5. ขนตอนการขยายสญญาณภายในเซลลและความสามารถในการตอบสนองของเซลล

เอง

- 19 -

มงคด มงคดมชอสามญวา Mongosteen และมชอวทยาศาสตรวา Garcinia mangostana, L. เปนไมปาในหมเกาะซนดา (Sunda Island) ซงเปนหมเกาะเลกๆ แถบมลาย (Malay archipelago) แตปจจบนมการนามาปลกทวไปในหมเกาะอนเดยตะวนออก ฟลปปนสตอนใต พมา มาเลเซย ไทย อนเดยตะวนตกเฉยงใต และศรลงกา นอกจากนยงมการปลกกนบางในแถบศนยสตรของอเมรกา มงคดจะนามาปลกในประเทศไทยเมอไรไมปรากฏ มมากอนกรงรตนโกสนทร เพราะฝงธนบรแถบทตงโรงพยาบาลศรราชในบดน เดมเรยกวา วงสวนมงคด สมยเรมตงกรงรตนโกสนทร เปนผลไมตงแตครงกรงศรอยธยา เพราะปรากฏในจดหมายเหตของทตศรลงกา ทมาขอพระสงฆไทยไปอปสมบท เมอประมาณ 212 ปมาแลว เมอคณะทตมาถงธนบร ขาราชการหลายแผนกไดนาทเรยน มงคด มะพราว และผลไมอนๆ ใหคณะทต แลวจงเดนทางตอไปยงกรงศรอยธยา มงคดจงเปนผลไมชนดหนงทมการปลกและบรโภคกนอยางแพรหลายในขณะน ลกษณะประจาทางพฤกษศาสตร ราก มงคดเปนไมยนตน ซงมระบบรากเปนรากแกว เกดจากเมลด จะหยงลกลงไปในดนเปนแนวดงตอจากลาตน รากแกวจะชอนไชไปในดนไดลก จะงอและขดไดงาย เมอเลยงไวในวสดเพาะชาเปนเวลานานโดยไมไดยายปลกลงดน แตเมอตดสวนทขดงอออกจะมรากใหมเกดขนมาแทนทได โดยแตกออกเปนหลายรากแลวเจรญคกนไปกบรากเดมดเหมอนกบรากแกว จะมบางเพยง 1-2 รากทเปนรากเลก และสนคลายรากฝอย มงคดนบวามการพฒนาของระบบรากทจะเจรญแผไปในทางแนวราบในพนดนไดนอยกวาไมผลอนๆ แตอยางไรกตามมงคดมความสามารถพเศษทจะสรางรากแขนงใหเจรญจากโคนตนชดกบพนดนได ในตนทปลกจนโต และเรมเปนพมแลว รากแขนงทเกดใหมนสามารถมองเหนไดชดเจน เปนรากทคอนขางอวบ สขาวอมเหลอง จะเจรญแผออกจากโคนตน และคอยๆ แทงลกลงไปในดน เพอชวยยดลาตนใหแขงแรงไมโคนลม ทงยงชวยหาอาหารเพมเตมเพอใหเกดความสมดลกบสวนทรงพมทเจรญขน ตน มงคดเปนไมยนตน ตนโตเตมทจะสงประมาณ 10-25 เมตร เสนผาศนยกลางตน 25-30 เซนตเมตร เปลอกสดา มยางเหนยวขนสเหลองอมเขยว ทรงพมแบบ Pyramidal crown หรอ conical shape ตนเรยบ ทรงตนงามเปนระเบยบ กงใบหนา ทามมฉากกบลาตน ใบ ใบมงคดเปนใบเดยว (Simple leaf) เกดแบบตรงขามกนเปนคๆ หรอแบบ ternate กานใบสน ใบเปนแบบ Ovate-elliptic-oblong ฐานใบเปนแบบ acute, obtuse หรอ rounded ปลายใบเปนแบบ obtuse และ acuminate ขอบใบเรยบ ใบหนา ดานหลงใบสเขยวเขม หรอเขยวแกมเหลอง และ

- 20 -

เปนมน สวนใตใบเปนสเขยวแกมเหลองไมเปนมน ผวใบเรยบ ยาว 12-23 เซนตเมตร กวาง 4.5-10 เซนตเมตร เสนใบแบบ pinnate เสนกลางใบเหนชดเจน กลมนนทางดานหลงใบ และเปนสนทางดานใตใบ เสนใบออกจากเสนกลางใบแลวคอยๆ ลเขาหาขอบใบมประมาณ 35-50 ค กานใบสน มองเหนเปนชนๆ ยาวประมาณ 1.5-2 เซนตเมตร มตาขาง (axillary bud) อยทโคนกานใบทกใบ สวนตายอด (terminal bud) อยทโคนกานใบคสดทาย ดอก เปน unisexual-dioecious หรอ polygamous พบดอกตวเมย (female flower) เฉพาะในเกาะชวา ประเทศอนโดนเซยเทานน ดอกตวผ (male flower) เกดทปลายกงเปนกลมดอก มประมาณ 3-9 ดอก กานดอกคอนขางยาว กลบเลยง (sepal) เปนรปถวย และมขนาดกวาง กลบดอกม 4 กลบ ดานในสแดงแกมเหลอง ดานนอกสคอนขางเขยว และมประสแดง เกสรตวผมมากมายอยบนกลบดอก ดานลางตดกบสวนโคนของรงไข (rudimentary ovary) กานเกสรตวผสน อบละอองเกสรแบบ Ovoid-oblong และโคงกลบ สวน rudimentary ovary หนา ลกษณะ obconial และยาวกวาอบละอองเกสรเลกนอย ดอกตวเมย (female flower) หรออกสมบรณเพศ (hermaphrodite flower) มกเกดทปลายกง ลกษณะของกลบเลยง และกลบดอกคลายคลงกบดอกตวผ เกดเปนดอกเดยว (Solitary) มเสนผาศนยกลาง 5-6.2 เซนตเมตร กานดอกสน หนา เปนรปเหลยม มความยาว 1.8-2 เซนตเมตร หนา 0.7-0.9 เซนตเมตร กลบเลยง (sepal) ม 4 กลบซอนกน 2 ชน (biserite) ชนใน 1 ค หมปดไว และถกหมดวยชนนอกอก 1 ค ซงมความยาวประมาณ 2 เซนตเมตร สเขยวแกมเหลองเปนรปเกอบครงวงกลม มน ชนในมขนาดเลกกวา และมขอบกลบสแดง กลบดอก (petal) ม 4 กลบ รป obovate มขนาดกวางมาก กลมมน อวบหนา สเขยวแกมเหลอง ขอบกลบสแดง หรอเกอบจะเปนสแดงตลอดทงกลบ ขนาดประมาณ 2.5-3 เซนตเมตร เกสรตวผเปนหมน (staminode) อยรวมกนเปนกลม อาจมมากหรอนอยกวา 1-3 อน อาจยดตดหรอไมยดกบสวนโคนของรงไข ยาว 0.5-0.6 เซนตเมตร อบละอองเกสรมขนาดเลกและเปนหมน รงไขไมมกาน (sessile) แองเกสรตวเมย (stigma) แบงเปนแฉกประมาณ 4-8 แฉก เทากบจานวนชองในรงไข ผล เปนแบบ berry เสนผาศนยกลางผลประมาณ 3.5-7 เซนตเมตร หรอมากกวาเมอสกจะมสมวงเขม หรอมวงแกมนาตาล เปลอกหนาประมาณ 0.8-1 เซนตเมตร มรสฝาด และมยางสเหลอง ผลจดเปนแบบ aril fruit เนอเกดจาก integument ภายในผลแบงเปน 4-8 ชอง แตละชองมเมลดภายในหมดวยเนอสขาวใสออนนมคลายวน มเสน Vain สชมพตดอย เนอมสนาตาลประมาณ 10 เปอรเซนต ประกอบดวย Sacharase, dextrose และ levulose มกรดและสารอนๆ ประกอบทาใหมกลนและรสนารบประทาน การเรยงตวของกลบคลายกบการรวมตวของกลบสม ในแตละผลจะมเมลดทเจรญสมบรณ 1-3 เมลดเทานน ทเหลอมกลบไป คาเฉลยเมลดทสมบรณของมงคดประมาณ 1.6 เมลด สาหรบผลมนาหนก 54.9-79.5 กรม หรอมากกวาผลหนงๆ มเนอประมาณ 25-30

- 21 -

เปอรเซนต มงคดตนหนงๆ จะออกผลอยางนอย 100 ผล และมากกวา 500-600 ผล ในประเทศศรลงกา มงคดสกปละ 2 ครง ครงแรกเดอนมกราคม ครงหลงในเดอนกรกฎาคม-สงหาคม เมลด รปรางคลายเปลอกหอยม 2 ฝา เปลอกหมเมลดมสนาตาลบางใส ผวเมลดขรขระ มรองเรมจาก Hilum มาจนสดเมลด แตกไดงาย มอายการเกบสน และความแขงแรงของเมลดท Hume กลาววา การกระจายของมงคดไปยงถนตางๆ ถกจากดเนองจากอายของเมลดสนมาก เมลดทอยในผลจะมอายได 3-5 สปดาห แตถาอยนอกผลโดยไมเกบไวในทชนจะมอายไดเพยง 2-3 วนเทานน ทจรงแลวเมลดมงคดไมใชเมลดทแทจรง เปนเพยงสวนทเจรญมาจากเนอเยอเพศเมย (female tissue) เทานน ดงนนจงไมมทง embryo และ cotyledous เชอกนวามงคดมพนธเดยวแตอาจมการผนแปรบาง เชนพนธทใหผลสกชากวาทวไป ซงเปนรายงานจากพมา และอกพนธหนงมกรดมากกวาปกต ซงเปนรายงานของชวา แตการผนแปรเชนนมนอยมาก ทงนเพราะเมลดทใชในการขยายพนธนนเปนสวนทเจรญ โดยไมมการผสมและเปน polyembryony ตนกลาทไดซงไมไดมาจาก Zygote แตเปน nucellar seedling ซงตรงตามพนธของตนแมในประเทศไทย นวฒน พนชว เกษตรกรสวนมงคดกลาววา จากการทไดศกษาอยางใกลชดแลว สามารถแบงมงคดเปน 2 พวก คอ มงคดเมองนนท และมงคดปกษใต ซงมลกษณะแตกตางกนคอ มงคดเมองนนท ใบมลกษณะเรยว ผลเลก ขวผลเลกและยาว เปลอกบาง กลบทปลายขวมสแดง ผลสกมสมวงดา และมงคดปกษใต ใบลกษณะอวนปอม ผลใหญ ขวผลสน เปลอกหนา กลบทปลายขวสเขยวเขม ผลสกมสแดงอมชมพ และผลจะเปลยนเปนสมวงไดชากวามงคดเมองนนท

บทท 3

วธการวจย สถานทดาเนนการวจย เวลา เรมดาเนนการ เดอนมนาคม 2555 เสรจสน เดอนพฤษภาคม 2555 สถานท ทาการทดลอง มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร เขยนรายงาน มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร อปกรณ 1. ไขปลานลระยะท 4 Yolk sac fry ลกปลาทฟกออกเปนตวแลวแตถงไขแดงยงยบไมหมด (เรมขยบตวได) 2. ใบมงคดสด 3. กลองพลาสตก จานวน 6 กลอง

4. ตปลา ขนาด 18 x 36 x 18 นว มปรมาตร 191.14 ลตร จานวน 6 ต 5. อาหารปลาสาเรจรปชนดผง ยหอเคท 020 6. อาหารปลาสาเรจรปเมดเลกชนดลอยนา ยหอนวทรนา อคอนฟช 8888 7. ตอบความรอน (Hot Air Oven) 8. เครองชง 9. อปกรณใหอากาศ

10. เขมเขยเชอ 11. แผนสไลต 12. กระจกปดสไลต 13. อปกรณผาตด (มดผาตด, กรรไกรผาตด) 14. ถงพลาสตก 15. สยอมอะซโตคารมน 16. หลอดหยด 17. กลองจลทรรศน

- 23 -

วธการวจย การศกษาความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด แบงวธดาเนนการวจยออกเปนขนตอนดงตอไปน

1. การเตรยมปลาทดลอง ในการทดลองจะนาไขปลานลระยะท 4 pre-hatched ลกปลาทฟกออกเปนตวแลวแตถงไขแดงยงยบไมหมด (เรมขยบตวได) ซงไดรบความอนเคราะหจากศนยวจยและพฒนาพนธกรรมพนธสตวนาชมพร นามาเลยงในกลองพลาสตกทใสนาทมนาแชใบมงคดทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนเวลา 6 ชวโมง หลงจากนนนาไปอนบาลในตปลา ขนาด 18 x 36 x 18 นว ปรมาตรนา 191.14 ลตร โดยแบงเปนจานวน 6 ต แลวทาการเตมนาเปลาประมาณ 3 สวนใน 4 สวนของต ปรมาตรนา 143 ลตร แบงการทดลองออกเปน 2 ชดการทดลองๆ ละ 3 ซา ชดการทดลองท 1 อนบาลลกปลานลจานวน 100 ตว/ต โดยลกปลานล 1 ตวใชนาปรมาตร 1.43 ลตร และชดการทดลองท 2 อนบาลลกปลานลจานวน 200 ตว/ต โดยลกปลานล 1 ตวใชนาปรมาตร 0.72 ลตร อนบาลจนลกปลามอายได 1-2 วน จงใหอาหารเมดสาเรจรป วนละ 2 ครง (เชา-เยน) เปนระยะเวลา 3 เดอน 2. การเตรยมนาแชใบมงคด รวบรวมใบมงคดมาลางทาความสะอาดและเชดใหแหง ชงนาหนกใบมงคด (ใบมงคดสด) ใหไดตามตองการ แลวนาใบมงคดมาอบแหงดวยตอบความรอนทอณหภม 40 0C เปนเวลา 6 ชวโมง หลงจากนนนาใบมงคดทผานการอบแหงแลวมาชงนาหนก และฉกใบมงคดเปนชนเลกๆ แชนาเปนเวลา 3 วน แลวจงกรองดวยผาขาวบางและกระดาษกรองจะไดนาแชใบมงคดอบแหงเปนนาสชา ทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร

3. วธการทดลอง การทดลองในครงนเปนการศกษาความหนาแนนของปลานลทเหมาะสมในการอนบาลเมอแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomize Design : CRD) ประกอบดวย 2 ชดการทดลองๆ ละ 3 ซา ดงน ชดการทดลองท 1 อนบาลลกปลานล (ไขระยะท 4) ทแชดวยนาแชใบมงคดอบแหงทความหนาแนน 100 ตว/ต

- 24 -

ชดการทดลองท 2 อนบาลลกปลานล (ไขระยะท 4) ทแชดวยนาแชใบมงคดอบแหงทความหนาแนน 200 ตว/ต 4. การใหอาหาร ทาการอนบาลลกปลานล เปนระยะเวลา 3 เดอน โดยใหอาหารปลาสาเรจรปชนดผง วนละ 2 ครง (เชา-เยน) เปนระยะเวลา 3 สปดาห หลงจากนนใหอาหารปลาสาเรจรปเมดเลกชนดลอยนา อนบาลตอไป 5. วธเกบรวบรวมขอมล เกบรวบรวมขอมลการใชนาแชใบมงคดในการแปลงเพศปลานลทความหนาแนนตางกน ตรวจเชคอตราการรอดตงแตลกปลานลเปนไขในระยะท 4 อนบาลลกปลานลจนกระทงมอาย 3 เดอน หลงจากนนทาการตรวจเชคเพศของปลานล โดยการสมตวอยางลกปลานลอาย 3 เดอน มาทาการผาตดเอาเนอบรเวณชองทองออก จากนนใชกรรไกรตดเอาเซลลสบพนธมาวางบนสไลตแกว แลวหยดสยอมอะซโตคารมน ปดทบดวยกระจกปดสไลต สองดเซลลสบพนธของปลานลดวยกลองจลทรรศนเพอทาการแยกเพศ นบจานวนของปลาทงหมดทสมมา แยกสดสวนระหวางเพศผ และเพศเมย 6. การวเคราะหขอมล วเคราะหความแตกตางของขอมลจากการทดลองในแตละชดการทดลองโดยนาขอมลทไดไปวเคราะหความแปรปรวน Analysis of variance (ANOVA) และเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยแตละชดการทดลองโดยวธ Independent Sample T-test ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต

- 25 -

ชดท 1 ซาท 1 ชดท 2 ซาท 2 ชดท 1 ซาท 3

ชดท 2 ซาท 1 ชดท 1 ซาท 2 ชดท 2 ซาท 3 ภาพท 7 แผนผงตปลาสาหรบใชในการอนบาลลกปลานล

T1R1

T2R2

T1R3

T2R1

T1R2

T2R3

บทท 4

ผลและวจารณผลการทดลอง

ในการอนบาลลกปลานลแปลงเพศดวยนาแชใบมงคด ทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง จากนนนาไปอนบาลตอทระดบความหนาแนน 100 และ 200 ตว/ต โดยทาการทดลองทงหมด 2 ครง พบวา อตราการรอด

การทดลองครงท 1 อตราการรอดของการแชลกปลานลวยออนระยะท 3 ดวยนาแชใบมงคด ทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง พบวามอตราการรอดตายเทากบ 0% เนองจากการใชไขปลานลระยะท 3 เปนระยะทไขปลานลมอายนอยเกนไป ไมสามารถทนตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมได คอ การแชไขปลานลในนาแชใบมงคดทระดบความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร ทาใหเกดการตายอยางรวดเรว งานวจยของสทพย และคณะ (2554) รายงานวาการอนบาลลกปลานลอาย 2 วน หลงถงไขแดงยบในนาแชใบมงคด ทระดบความเขมขน 0.0, 1.0, 2.0, และ 3.0 กรม/ลตร ระยะเวลา 28 วน พบวาไขปลาไมสามารถฟกเปนตวไดในนาแชใบมงคดเขมขน 5.0 กรม/ลตร และการอนบาลลกปลาในนาทความเขมขน 3 กรม/ลตร ลกปลาไมสามารถดารงชวตอยได หลงจากนนจงไดทาการทดลองใหม โดยการอนบาลลกปลานลวยออนระยะท 4 โดยแชไขปลานลวยออนในนาแชใบมงคดทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง จากนนนาไปอนบาลตอทระดบความหนาแนน 100 และ 200 ตว/ต

การทดลองครงท 2 อตราการรอดของการแชลกปลานลวยออนระยะท 4 ในนาแชใบมงคด ทมความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนระยะเวลา 6 ชวโมง จากนนนาไปอนบาลตอเปนระยะเวลา 3 เดอน พบวาอตราการรอดตายของปลานลทงสองชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ดงในตารางท 1 และภาพท 2 โดยในแตละชดการทดลองมอตราการรอดตายดงน ชดการทดลองท 1 ปลานลทอนบาลทระดบความหนาแนน 100 ตว/ต มคาเฉลยเทากบ 60.67 12.50% และชดการทดลองท 2 ปลานลทอนบาลทระดบความหนาแนน 200 ตว/ต มคาเฉลยเทากบ 68.00 10.64% ซงสาเหตการตายสวนใหญจะมาจากแรกฟก เพราะวาลกปลาบางตว ไมสามารถพฒนาเปนปลานลวยออนได โดยปกตการใชนาแช

- 27 -

ใบมงคดเพอแปลงเพศปลานล มกไมสงผลตออตราการรอด ดงการศกษาของอภชญา (2555) เรองประสทธภาพการใชสารสกดจากใบมงคดตอการแปลงเพศปลานลวยออน ระยะท 4 ดวยเครองเขยา พบวา ชดการทดลองท 1 ปลานลทไมไดแชสารสกดใบมงคด (ชดควบคม) มอตราการรอดตายเฉลยเทากบ 39.33 9.29% และชดการทดลองท 2 ปลานลทแชดวยสารสกดใบมงคดทความเขมขน 30 ppm เปนระยะเวลา 3 ชวโมง มอตราการรอดตายเฉลยเทากบ 51.00 11.30% ทงสองชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) การศกษาของ ศราวฒ (2556) เรองการแปลงเพศปลานลจากไขระยะท 4 ดวยสารสกดใบมงคดโดยการแช เปนระยะเวลา 24 ชวโมง พบวา ชดการทดลองท 1 ไมมการแปลงเพศปลานล (ชดควบคม) มอตราการรอดตาย 91.33% และชดการทดลองท 2 ไขปลานลระยะท 4 แชดวยสารสกดใบมงคดทระดบความเขมขน 0.03 กรม/ลตร เปนระยะเวลา 24 ชวโมง มอตราการรอดตาย 89.33% อตราการรอดตายของปลานลทง 2 ชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และการศกษาของ สายฤทย และเสาวลกษณ (2555) เรองศกษาผลของอาหารผสมสารสกดใบมงคดในระดบความเขมขนแตกตางกนตอการเจรญเตบโต และลกษณะเพศของปลานล พบวา การใชสารสกดใบมงคดฉดพนในอาหารสาเรจรป ระดบความเขมขนตางกน คอ 0, 200, 400 และ 600 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม นาไปเลยงปลาขนาดเรมตน 2.5 กรม ในตกระจก ปรมาตรนา 120 ลตร ในระบบปดเปนระยะเวลา 10 สปดาห ปลาในทกชดการทดลองมอตราการรอดตายสง อยในชวง 93.33 7.64% ถง 98.33 1.44% โดยไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) แสดงใหเหนวาการใชสารสกดใบมงคดในการแปลงเพศปลานลระยะทถงไขแดงยงยบไมหมด โดยการใชสารสกดใบมงคดในปรมาณทเหมาะสม จะไมสงผลตออตราการรอดตายของปลานล ตารางท 1 อตราการรอดตาย (%) ของปลานลทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน

ชดการทดลอง อตราการรอดตาย (%) 1 60.67 12.50a 2 68.00 10.64 a

P-value 0.483

หมายเหต อกษร a ทเหมอนกนในแนวตง หมายถง ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05)

- 28 -

ภาพท 8 อตราการรอดตาย (%) ของปลานลทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน การเปลยนเพศ

จากการศกษาผลจากนาแชใบมงคดตอการเปลยนเพศไขปลานลระยะท 4 โดยอนบาลทระดบความหนาแนนตางกน พบวาชดการทดลองท 1 ปลานลทอนบาลทระดบความหนาแนน 100 ตว/ต เปนเพศผเทากบ 92.00 7.21% และเปนเพศเมยเทากบ 8.00 7.21% และชดการทดลองท 2 ปลานลทอนบาลทระดบความหนาแนน 200 ตว/ต เปนเพศผเทากบ 80.67 3.06% และเปนเพศเมยเทากบ 19.33 3.06% ดงการศกษาของอภชญา (2555) เรองประสทธภาพการใชสารสกดจากใบมงคดตอการแปลงเพศปลานลวยออน ระยะท 4 ดวยเครองเขยา พบวาชดการทดลองท 2 มเปอรเซนตเพศผนอยกวาชดการทดลองท 1 ดงน ชดการทดลองท 1 ปลานลทไมไดแชสารสกดใบมงคด ( ชดควบคม ) เ ปนเพศผ เ ทากบ 85.32 8.66% และเปนเพศเมยเ ทากบ 14.68 8.66% และชดการทดลองท 2 ปลานลทแชดวยสารสกดใบมงคดทความเขมขน 30 ppm เปนระยะเวลา 3 ชวโมง เปนเพศผเทากบ 79.95 3.92% และเปนเพศเมยเทากบ 20.06 3.92% และเมอนาเปอรเซนตเพศมาเปรยบเทยบทางสถต พบวาเปอรเซนตเพศผของทงสองชดการทดลองไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) การศกษาของศราวฒ (2556) เรองการแปลงเพศปลานลจากไขระยะท 4 ดวยสารสกดใบมงคดโดยการแช เปนระยะเวลา 24 ชวโมง พบวา ชดการทดลองท 1 ไมมการแปลงเพศปลานล (ชดควบคม) พบปลาเพศผ 42.67% และปลาเพศเมย 57.33% และชดการทดลองท 2 ไขปลานลระยะท 4 แชดวยสารสกดใบมงคดทระดบความเขมขน 0.03

- 29 -

กรม/ลตร เปนระยะเวลา 24 ชวโมง พบวาเปนปลาเพศผ 85.332.31% และปลาเพศเมย 14.672.31% เมอนาเปอรเซนตเพศผระหวางชดการทดลองท 1 และชดการทดลองท 2 มาเปรยบเทยบทางสถตพบวา มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และการศกษาของสายฤทย และเสาวลกษณ (2555) เรองศกษาผลของอาหารผสมสารสกดใบมงคดในระดบความเขมขนแตกตางกนตอการเจรญเตบโต และลกษณะเพศของปลานล พบวา การใชสารสกดใบมงคดฉดพนในอาหารสาเรจรปทระดบความเขมขนแตกตางกน คอ 0, 200, 400 และ 600 มลลกรมตออาหาร 1 กโลกรม มคาเปอรเซนตเพศอยในชวง 66.65 4.55% ถง 71.60 11.91% แสดงใหเหนวาใบมงคด (ฮอรโมนจากธรรมชาต) สามารถใชเปลยนเพศปลานลใหเปนเพศผได ตารางท 2 เพศปลานล (%) ทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน

เพศปลานล (%) ชดการทดลอง

เพศผ เพศเมย 1 92.00 7.21 a 8.00 7.21 a 2 80.67 3.06 a 19.33 3.06 a

P-value 0.097 0.097 หมายเหต อกษร a ทเหมอนกนในแนวตง หมายถง ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05)

0

20

40

60

80

100

ชดการทดลองท1 ชดการทดลองท2

เพศผ

เพศเมย

ภาพท 9 เพศปลานล (%) ทอนบาลดวยความหนาแนนแตกตางกน

บทท 5

สรปผลการทดลอง

จากการศกษาระดบความหนาแนนทเหมาะสมตออตราการรอดตาย และการเปลยนลกษณะเพศภายในของปลานลทแชในนาแชใบมงคด ทระดบความเขมขน 2.5 กรมของนาหนกใบมงคดอบแหง/นา 1 ลตร เปนเวลา 6 ชวโมง และนาไปอนบาลตอเปนระยะเวลา 3 เดอน โดยการอนบาลทอตราความหนาแนน 100 ตว และ 200 ตว/ต มอตราการรอดตายเทากบรอยละ 60.67 และ 68.00 และเกดเพศผรอยละ 92.00 และ 80.67 ตามลาดบ แสดงใหเหนวาความเขมขนของนาแชใบมงคดทใชในการทดลองมความเหมาะสมในการแปลงเพศปลานลใหเปนเพศผ และอตราความหนาแนนทใชในการทดลองไมมผลกระทบใหเกดความแตกตางของอตราการรอดตายและการเกดเพศผ

บรรณานกรม

กรมประมง. 2550. สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ. 2548. กลมวจยและวเคราะหสถตการ ประมง ศนยสารสนเทศกรมประมง.

กรมประมง. 2551. การเลยงปลานล. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.fisheries.go.th สบคนวนท 15 มกราคม 2556. กรมศลกากร. 2549. สถตการนาเขาและสงออกปลานล. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก URL:http://www.customs.go.th/Statistic/StatisticResult.jsp สบคนวนท 15 มกราคม 2556. กฤษณา แกวชอม และภระ ไกรศรแสง. 2545. การเพาะเลยงปลานลแปลงเพศ. สานกพมพ

เวรคออฟเซท. กรงเทพฯ. 56 หนา. กองสงเสรมการประมง. 2544. การเลยงปลานลเอกสารคาแนะนา, กรมประมง, กระทรวงเกษตร และสหกรณ. กรงเทพฯ. 31 หนา. คร กอนนตกล. 2542. การเพาะเลยงปลานล. กองประมงนาจด. กรมประมง. แจมจนทร เพชรศร, เกษม ตนสวรรณ และกฤษณะ เรองคลาย. 2549. ผลของสารฟลาโวนอยดจาก

ใบมงคดทมตอการแปลงเพศปลานล. รายงานการวจย คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย ทกษณ.

ฐาปนพนธ สรจต. 2552. การศกษาเปรยบเทยบระบบการเพาะพนธปลานล (Oreochromis

miloticus, Linn) ในบอดน บอซเมนต และกระชงแขวนลอยในบอดน เพอผลตลกปลานล เชงพาณชย. วทยานพนธบณฑตวทยาลย สาขาเพาะเลยงสตวนา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ทศนย ภมพพศน. 2524. ชวประวตของปลานล. เอกสารวชาการ. ฉบบท 7/2524. กองประมงนา- จด, กรมประมง. กรงเทพฯ. 34 หนา. นททพย กฤษณามระ. 2538. ฮอรโมน กลไกและการออกฤทธรวม. บรษทโรงพมพ

ไทยวฒนาพานช จากด. กรงเทพฯ. 321 หนา. นวลมณ พงศธนา. 2553. ปจจยการเพาะเลยงปลานลและปลานลแดงใหประสบผลสาเรจ. เอกสาร เผยแพร. ฉบบท 2. ศนยวจยและทดสอบพนธสตวนาปทมธาน สถาบนวจยและพฒนา พนธกรรมสตวนา. 37 หนา. มานพ ตงตรงไพโรจน, ภาณ เทวรตนมณกล, พรรณศร จรโมภาส, สจนต หนขวญ, กาชย

ลาวณยวฒ และวมล จนทรโรทย. 2536. การพฒนาการเพาะเลยงปลานล. เอกสาร เผยแพร ฉบบท 23. สถาบนการเพาะเลยงสตวนาจด. กรมประมง. กรงเทพฯ. 96 หนา.

- 32 -

ศราวฒ เวยงนนท. 2556. การแปลงเพศปลานลจากไขระยะท 4 ดวยสารสกดใบมงคดโดยการแช เปนระยะเวลา 24 ชวโมง. ปญหาพเศษสาขาวชาการประมง มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร มหาวทยาลยแมโจ. ศนยวจยกสกรไทย. 2550. ปลานลไทย : ตลาดขยายตวทงในประเทศและสงออก. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.positioningmag.com/prnews/printprnews.aspx?id=62988, สบคนวนท 15 มกราคม 2556. สถาบนการวจยการเพาะเลยงสตวนาจด. 2536. การพฒนาการเพาะเลยงปลานาจด. กรมประมง. กรงเทพฯ. อภชญา สใส. 2555. ประสทธภาพการใชสารสกดจากใบมงคดตอการแปลงเพศปลานลวยออน ระยะท 4 ดวยเครองเขยา. ปญหาพเศษสาขาวชาการประมง มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร มหาวทยาลยแมโจ. อไรวรรณ ไพชานาญ และวฒนา วฒนกล. 2544. ผลของสารสกดใบมงคดตอการเปลยนลกษณะ เพศในปลากด. รายงานการวจย คณะวทยาศาสตรการประมง สถาบนราชมงคลตรง.

Little, D.C. 1989. An evaluation of strategies for production of Nile tilapia (Oreochromis

niloticus) fry suitable for hormone treatment. PhD thesis, University of stirling, Scotland. Nelson, J.S. 1994. Fishes of the World. 3rd ed. John Wiley and Sons. Inc., New York.

ภาคผนวก (ก)

- 34 -

ภาพผนวกท 1 ใบมงคดอบแหงฉกเปนชนเลกๆ

ภาพผนวกท 2 ไขปลานลระยะท 4 pre-hatched

- 35 -

ภาพผนวกท 3 การอนบาลปลานล

ภาพผนวกท 4 ปลานลทใชสาหรบทดลอง

- 36 -

ภาพผนวกท 5 อปกรณสาหรบผาปลานล

ภาพผนวกท 6 การผาปลานล

- 37 -

ภาพผนวกท 7 ยอมสเซลลสบพนธดวยสยอมอะซโตคารมน

ภาพผนวกท 8 สองดเซลลสบพนธปลานลดวยกลองจลทรรศน

- 38 -

ภาพผนวกท 9 ลกษณะเซลลสบพนธเพศผ

ภาพผนวกท 10 ลกษณะเซลลสบพนธเพศเมย

ภาคผนวก (ข)

- 40 -

ตารางผนวกท 1 การเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Independent Sample T-test

Group Statistics Treatment N Mean Std. Deviation Std. Error Mean

Survival 1.00 3 60.6667 12.50333 7.21880

2.00 3 68.0000 10.64190 6.14410

Male 1.00 3 92.0000 7.21110 4.16333

2.00 3 80.6667 3.05505 1.76383

Female 1.00 3 8.0000 7.21110 4.16333

2.00 3 19.3333 3.05505 1.76383

ตารางผนวกท 2 คาเฉลยตางๆ ของขอมลททาการทดลอง

Independent Samples Test Levene’s Test for Equality

of Variances t-test for Equality of Means

95% Confidence Interval of the Difference

F Sig. t df Sig. (2-tailed) Mean Difference

Std. Error Difference

Lower Upper

Survival Equal variances assumed

.241 .649 -.774 4 .482 -7.3333 9.47951 -33.65267 18.98601

Equal variances not assumed

-.774 3.900 .483 -7.3333 9.47951 -33.91991 19.25325

Male Equal variances assumed

2.579 .184 2.507 4 .066 11.3333 4.52155 -1.22051 23.88718

Equal variances not assumed

2.507 2.696 .097 11.3333 4.52155 -4.02089 26.68756

Female Equal variances assumed

2.579 .184 -2.507 4 .066 -11.3333 4.52155 -23.88718 1.22051

Equal variances not assumed

-2.507 2.696 .097 -11.3333 4.52155 -26.68756 4.02089

ภาคผนวก (ค)

ประวตผวจย ชอ-สกล : นายภกด มากชวย เกดเมอ : วนท 28 เดอนกนยายน พ.ศ. 2531 ประวตการศกษา : วทยาศาสตรบณฑต สาขาวชาการประมง มหาวทยาลยแมโจ-ชมพร ประวตการทางาน : -

VITA NAME : MR. PAKDEE MARKCHUY DATE OF BIRTH : SEPTEMBER 28, 1988 EDUCATION : BACHELOR OF SCIENCE AQUACULTURE OF FISHERIES,

MAEJO UNIVERSITY AT CHUMPHON WORK EXPERIENCE : -