Oorsigartikel P-ituitere adenome (prolaktinome) amenoree ...

SA MEDICAL JOURNAL 31 JANUARY 1981 137

11. Rosenberg. S.A. (1966) : Ibid., 26, 1310. 16. Cadman, E. C., Capizzi, R. l- and Benino. J. F. (1977): Ibid., 40,12. DeVita, V. T., Serpick, A. A. and Carbone, P. (1970) : Ann. intern. 12 O.

Med., 73, 81, 17. Canellos, G. P.. DeVita, V. T" Arseneau. J. C. et al. (1974) : Ree.13. Young, R. C., DeVita, V. T. and Johnson, K. (1973): Blood. 42, Results Cancer Res., 49, 10

163. 18. Sacks. P .. Jacobs. P .. Gale. D. et al. (1973) : S. Afr. med. J . ~7,

14. Jenkin, R. D. T., Brown, T. C., Peters, M. U. et al. (1975) : Cancer, 903.3S, 979. 19. Baddeley, H. and Bhana. D. (I971): Clin. Radio!.. 12, 391.

15. Rosner. F. (I 976): Ihid .. 37, 1033.

Oorsigartikel

P-ituitere adenome (prolaktinome)amenoree-galaktoreeJ. V. VAN DER MERWE

en

SummaryThe syndrome of amenorrhoea-galactorrhoea has beenknown for years, but new diagnostic methods openedup a new approach to the treatment of patients withthis syndrome. Whether the increasing awareness ofhyperprolactinaemia is due only to the impact of thesenewer diagnostic methods, or whether there is an increasing incidenCe due to modem civilization, is unsettled. The clinical picture is variable and therefore ahigh-risk group should be delineated, namely thosepatients with amenorrhoea-galactorrhoea and hyperprolactinaemia. Since this condition respands very wellto treatment with bromergocriptine, and since there isa 5% (micro-adenomas) - 35% incidence of tumour extension during pregnancy, this high-risk group shouldbe scrutinized for a possible pituitary adenoma.

The treatment of pituitary adenoma is at the presentstage best labelled· as an emotional matter, more particularly for micro-adenomas. This is certainly so forthe patient not interested in pregnancy. The long-termoutcome in Patients with hyperprolactinaemia effectively treated with bromergocriptine is not known. Thegroup with macro-adenomas interested in pregnancyshould be treated by some form of destructive procedure. For the rest, the future will tell..

S. Air. med. J. 59, 137 (1981).

Die amenoree-galaktoree-sindroom is reeds jare lankbekend. Drie klassieke kliniese entiteite word erken: (i) dieChiari-Frommel-sindroom' - persisterende postpartumamenoree en galaktoree vir meer as 1 jaar na 'n bevalling,sonder enige bewys van 'n pituItere tumor; (ii) die ArgonzAhumada-Del Castillo-sindroom' - spontane aanvangvan amenoree en galaktoree sonder 'n pituItere adenoom;en (iii) die Forbes-Albright-sindroom3

- amenoree en

Departement Ginekologiese Endokrinologie en InfertiJite..,Tygerberg-hospitaal, Parowvallei, KPJ. V. VAN DER MERWE, M.B. rn.B., M.MED. (0. & G,),LK.O.G. (S.A.), Hoot

Uittreksel uit . Die etiologie en diagnose van hipergonadotropieseamenoree'. M.O.·proefskrif, Universiteit van Stellenbosch (promotor: professor W. A. van Niekerk).

galaktoree in die aanwesigheid van radiologiese bewys van'n pituitere adenoom. GevalIe soos 'spontaneous galactorrhoea in a virgin'· en 'familial galactorrhoea in 3 sisterswith oligo-ovulation" is 'al dikwels gemeld. Amenoree engalaktoree geassosieer met hipotiroldisrne wat beeindig ismet tiroiedsubstitusie-terapie is welbekend.· Sedert dieontwikkeling van tegnieke om die aanwesigheid van prolaktien as 'n afsonderlike hormoon in menslike bloed tebepaal,7 tesame met die nuwe diagnostiese metodes in diedifferensiele diagnose van sekondere amenoree,',9 het 'nnuwe dimensie in die hantering van pasiente met dieamenoree-galak toree-sindroom ontstaan.

Die oorsake van verhoogde prolaktiensekresie is legio.Die belangrikste kliniese toestande ter sprake in diedifferensiele diagnose van hiperprolaktinemiese amenoreeis hipotiroldisme, die gebruik van psigotropiese middels,en pituitere adenome.'O.13 In hipotiroidisme is die verhoogde tirotropien-vrystelIingshormoon, wat ook 'n prolaktien-vrystellingseffek het, waarskynlik die meganismevan hiperprolaktinemie.14 Deur die proses van biotransformasie word die bipeptied histidiel-prolien-diketopiperasien gevorm vanaf die tripeptied tirotropien-vrystellingshormoon, en hierdie substans inhibeer prolaktienvrystelling. I' Hierdie aminopeptidase-degraderingsensiem worddeur tiroksien beheer.16 'n Mens sou dus kon verondersteldat, in die aanwesigheid van verlaagde tiroksienkonsentrasies (hipotiroldisme), die degraderingsensieme gelnhibeer word, met verhoogde tirotropien-vrystelIingshormoonvorming tot gevolg, maar ook 'n verminderde degraderingvan die bipeptied wat prolaktiensekresie inhibeer. Tiroksiensubstitusie-terapie keer hierdie hiperprolaktinemieseamenoree orn,17,,. en kan selfs regressie van die pituiteretumor, wat dikwels biermee gepaard gaan, veroorsaak.,",20Andersyds kan lae dosis-substitusieterapie 'n paradoksaleeffek gee, met vergroting van die tiroled vanwee 'n akutetoename in hipofisere tiroi'edstimulerende hormoon-inhoud,en dit kan ook gesigsveld-defekte tot gevolg he."

Pitui'tere tumore is 'n belangrike oorsaak van dieamenoree-galaktoree-sindroom in terme van insidensie enlokalisasie in 'n vitale area."10.".".'" Met die nuwe effektiewemiddel, bromergokriptien, word ovulasie by hierdiepasiente meestal bersteI. :H." Gedurende swangerskap kanhierdie tumore dramaties vergroot en katastrofiese gevolgehe.13,30.31

138 SA MEDIESE TYDSKRIF 31 JANUARIE 1981

EtiologieVanwee die stimulerende effek van estrogene op prolaktiensekresieH en die buitengewone toename in prolaktiensekreterende selle in die hipofise gedurende swangerskap,waartydens die plasma-estrogeenvlakke hoog is,ll.32 word'n verband tussen die gebruik van die orale kontraseptiewe pil en prolaktinome gesoek.'9.33.'" So 'n verband konegter nog nie epidemiologies bewys word nie.35

Na analogie van hipofisere tumore in gevalle vanhipotiroidisme wat opklaar met tiro'iedsubstitusieterapie,19.20,3' en die radiologiese bewys van regressie vanpituitere adenome na behandeling met bromergokriptien,37.39 het die vraag ontstaan of dit 'n ware tumor ofslegs 'n hiperplastiese proses verteenwoordig. Ander risikofaktore sluit in: vorige skedelbeserings, bestraling, konvulsies en rook.'"

Die nuwere diagnostiese metodes (veraI prolaktienbepalings en moderne radiologiese fasiliteite)"'" verklaar waarskynlik die oenskynlik hoer insidensie van adenome in diemoderne tyd. In 'n outopsiestudie in 1966 was dieinsidensie van 'subkliniese' pituitere adenome reeds 22,5%van 1 000 ongeselekteerde outopsies"·

'n Primere defek in die pituitere laktotroop-hipotalamiese dopamiensisteem mag lei tot hiperprolaktinemie,asikliese gonadotropiensekresie en pitu'itere mikroadenome. 41 Teoreties mag 'n omskrewe area van die parsdistalis bloedvoorsiening via 'n aberrante bloedvat direkvanaf die onderste infundibulere stingel verkry, en nie viadie hipofisere portale vate nie. So 'n anatomiese anomaliesal dan veroorsaak dat 'n omskrewe area in die parsdistalis nie blootgestel word aan die hipotalamiese prolaktien-inhiberingsfaktor nie en dus adenomateuse veranderinge mag ondergaan'"

Kliniese beeldHiperprolaktinemie word gevind by 15 - 39% van pasientemet amenoree, '.3'.43.45 en ongeveer 11 - 45'% van pasientemet amenoree het 'n prolaktinoom..·..·4'l Pituitere tumorekom voor by ongeveer een derde van pasiente met galaktoree en amenoree,"·...·49 en normale prolaktienwaardesword by ongeveer 50 - 80% van pasiente met idiopatiesegalaktoree gevind.ll.... Pasiente met amenoree, galaktoreeen hiperprolaktinemie verteenwoordig dus 'n hoe risikogroep vir pituitere tumore.

Ander kliniese beelde sluit in: normale maandstondes,'"'n luteale fase-defek,50·" dispareunie as gevolg van atrofiesevaginitis,53 hoofpyn en verlies van gesigskerpte of oogvelddefekte, sowel as inkorting van die derde, vierde en sesdekraniaalsenuwees se funksies, met verlamming en diplopie."·4' Verlies aan libido sowel as prominente Montgomery-follikels is ook beskryf." Vertniagde puberteit kan

voorkom, met 'n normale verloop na behandeling metbromokriptien."" Verlies aan libido en impotensie, met 'nverdere vermindering van die seminale ejakulasie, sowelas ginekomastie en galaktoree kom dikwels by mansVOOL54 By pasiente met hiperprolaktinemie is daar ook 'nhoer insidensie van hirsutisme as gevolg van die verhoogdedehidro-epiandrosteroonsekresie deur die bynier, gestimuleer deur prolaktien.""

DiagnoseEnige pasient in die hoe risikogroep (amenoree-galaktoree) behoort volledig ondersoek te word vir die moontlikheid van 'n pituitere tumoL

Basale serum-prolaktienbepalings, tesame met 'n radiologiese ondersoek van die sella turcica, is die belangrikstesiftingstoets.9.34

,56 Daar is aanvanklik gehoop dat dinamiesehipotalamiese/hipofisere/ovariale as-toetse mag help indie vroee diagnose van mikro-adenome. Hierdie toetse,waaronder die gekombineerde hipotalamiese/hipofisereuitdagingstoets,,..,57.58 gonadotropiese vrystellingshormoonstimulasietoets,"'61 chloorpromasientoets, en L-dopatoets,48,".63 gee goeie informasie met betrekking tot pitu'iterereserwe,'" maar toon so 'n groot mate van oorvleuelingdat geen diagnostiese informasie daaruit verkry wordnie. :H,6:?,65-67

Tiroiedfunksietoetse is noodsaaklik ten einde hipotiroidisme uit te skakel.?l·67 Prolaktiensekresie is polsagtigen baie fisiologiese omstandighede, soos borsondersoek enspanning, affekteer die prolaktienwaardes. Verhoogdebasale serum-prolaktienvlakke is egter 'n goeie siftingstoets.62

,6S Prolaktienwaardes bo 100 - 150 ng/ml suggereerdie aanwesigheid van prolaktinome.13

.".56.63 Radiologieseondersoek, wat lokale opnames van die sella turcica insluit,hiposikloidale tomografie, en as dit abnormaal is, lugensefalografie (basale sisternografie) en gerekenariseerdepolitomografie, is essensieeI.49 .63

'" Lug-ensefalografie isnoodsaaklik ten einde die 'lee sella'-sindroom uit te skakel,wat ook kan voorkom met galaktoree en amenoree"" 'nLee sella-sindroom kan boonop verband hou met 'n mikroadenoom.'" Lug-ensefalografiese studies is ook belangrikten einde die mate van verspreiding te identifiseeL lZ Dieradiologiese diagnose van makrotumore lewer geen probleme nie. Tipiese sella turcica-veranderinge in hierdiegevalle sluit in: 'n uitgesette fossa, dubbele vloer Cn verskil > 2 mm inferolateraal),41 beenverdunning met blaasvorming, erosie van die anterior en posterior klinoiedprosesse en eversie van die klinoiedprosesse."··'03 Die diagnose van mikrotumore is egter tegnies moeilik. Daar isverskeie kwantitatiewe graderingsisteme van die radiologiese bevindings. ro

•73 'n Goeie modifikasie word gevind in

Tabel 1.13

TABEL I. KLASSIFIKASIE VAN RADIOLOGIESE AFWYKINGS VAN DIE SELLA TURCICA

Graad Laterale aansigBD Enkelkontoer

B1 <1 mm verskil in kontoer

B2 1 - 3 mm verskil in kontoer; blasie <3 mmB3 Blaasvormige uitstufping >3 mmB. Regdeur dubbele vloerB5 Beide kante van fossa uitgeset in aUe rig-

tingsIndien kortikale erosie voorkom, word E na die syfer bygevoeg,' by. B'E'

Postero-anteriorPlat vloer - geen uit

stufping nieMinimale helling: <1 mm

val1- 3 mm valAsimmetrie >3 mmAsimmetrie >3 mm

InterprelasieNormaal

Waarskynlik normaal

Moontlik abnormaalAbnormaafAbnormaalAbnormaal

lsopropomide 2,5 mg os the iodide, phenylpropanolamine hydrochloride 50 mg and diphenylpyroline hydrochloride 5 mg. ESKORNAOE Spansule' copsules ~Each 5 ml syrup contains isopropamide 0,75 mg as the idodide, phenylpropanolamine hydrochloride 15 mg and diphenylpyraline hydrochloride 1,5 mg ESKORNAOE' Syrup ~

ESKORNADE KNOWS HOWTO TREAT TROUBLESOME NOSES

Eskornade has an anti-secretory ingredientto dry up drippy noses. The timed-releaseSpa.nsule capsule.giyes a full ~elve hours pro-SI~&FtectlOn. The syrup IS Ideal for children. it SmilhKlinecompany

1 ~9.,~os~lh~g:Elo!~~is~eli~'.!?~~~~s~~meverything. But it can't turn up at Eskornade.

3 NOSE NO. 3 THE CUL-DE-SACMother dose that deeds Eskornade. This wud is a Iiddle difficult to udderstad,ad so is fairly easy to diagdose. But you won't be a blockhead if you prescribeEskornade.

NOSE NO. 2 THE SQUEALERAnother nose that needs Eskornade. This one is a pain, always complainingabout being rubbed up the wrong way. But it won't be irritated if you suggest

Eskornade.

NOSE NO. 4 -THE COTTON CONNECTIOAnother nose that needs Eskornade. This one isn't ever seen as it'salways hiding behind a handkerchief. But there's no place to hide

from Eskornade.

MORE NOSES SHOULD KNOW ABOUT ESKORNADE

Mikrotumore word meestal gedefinieer as tumorekleiner as 10 mm in deursnee........ '" In radiologiese termeis die deursnee van 'n mikro-adenoom op 2 mm gestel.14

Die chirurgiese verwydering van tumore het egter geleerdat lokale veranderinge soos lokale blaasuitstulping en 'ndubbele vloer eers voorkoin by tumore groter as 5 mm.".71

Gerekenariseerde aksiale tomografie is 'n verdere hulpmiddel vir die diagnose van suprasellere verspreiding endie lee sella-sindroom!' Oogveldbepalings, veral rooigroen-perimetrie, kan oogsenuwee-kompressietekens aandui:' Dit is egter 'n laat bevinding en kom nie met mikroadenome voor nie...·...·.. By sekere pasiente mag 'n verhoogde serum-a-fraksie van die glikopeptiedhormone,veral indien geassosieer met min of geen toename insekresie na tirotropien- of gonadotropiese vrystellingshormoon-toediening, op 'n pituItere tremor dui."

BehandelingDie behandeling van hipofisere tumore is 'n emosionelesaak, veral in die geval van mikro-adenome vergeleke metmakro-adenome. Hierdie verskil van mening is ondermeer te wyte daaraan dat dit moeilik is om altyd met diebeskikbare hulpmiddels te onderskei tussen mikro- enmakrotumore, die natuurlike verloop van hierdie tumornog nie bekend is nie, en dat die prolaktiensekreterendeadenoom, anders as by. 'n groeihormoonsekreterendeadenoom of kortikotropiensekreterende adenoom, niebuitengewone kliniese simptome, behalwe infertiliteit,veroorsaak nie. Daar is sterk aanhangers van chirurgiesebehandeling,"' radioterapie13 en mediese behandeling metbromergokriptien.30

•78 Veral swangerskappe by pasiente

met 'n pituitere tumor is 'n berekende risiko. Die insidensie van tumoruitbreiding gedurende swangerskap sonder destruktiewe behandeling vooraf mag so hoog wees as35'%, met 'n insidensie van 5'% in die mikro-adenoomgroep.13 Vera1 wat laasgenoemde groep betref, is ditonseker of die tumor 'verwyder moet word alvorensswangerskap toegelaat kan word, al dan nie.

Chimrgie

Transsfenoi"dale eksplorasie van die sella met behulpvan die radiofluoroskoop en operasiemikroskoop is diemees populere tegniek vir die mees selektiewe verwydering van prolaktiensekreterende pituHere adenome.""·..·..In 'n reeks van 80 pasiente met pitui"tere adenome watgeopereer is, is 'n totale genesingsyfer van 74'% verkry,met 'n genesing van 90% in die mikro-adenoomgroep.'"Morbiditeit bestaan uit tydelike diabetes insipidus,bloeding, meningitis, rinoree, panhipopituitarisme en dievoortbestaan van die hiperprolaktinemie.%3·...·.,

Radioterapie

Bestraling van pituItere tumore bestaan meestal uitkobaltstrale met 'n tumordosis van ongeveer 4 500 radoor 'n tydperk van 4 - 5 weke.13,%3 Bestraling met die 15MeV lineere versneller gee goeie resultate.29 Hoewel emstige komplikasies selde voorkom, kan bestraling gevolgword deur wisselende grade van hipopitui"tarisme%3 en verhoogde prolaktienvlakke'" Die langlermyn- karsinogene enander komplikasies is nog nie bekend nie." Protonstraalradioterapie bestaan uit die toediening van 3 500 - io 000rad oor etlike ure. Hoewel hierdie korter behandeling 'nvoordeel is, kan dit nie gebruik word vir tumore metekstrasellulere verspreiding nie en kom oogveld-defekte ofokulomotoriese verlammings meer algemeen voor.'"

Radioaktiewe yttrium- of goudinplantasies in die sella

SA MEDICAL JOURNAL 31 JANUARY 1981 139

gee komplikasies soos rinoree, meningitis en hipopitu1tarisme. %3

Medies

Tot onlangs het die mediese behandeling van prolaktiensekreterende tumore bestaan uit die behandeling vandie simptome, naamlik galaktoree en amenoree, deurmiddel van estrogeenterapie, klomifeen-sitraat en L-dopa,meestal met onbevredigende resultate...·80 Sedertdien is diedopamien-agonis, bromergokriptien, ontwikkel, wat dieserumprolaktien-vlakke by pasiente met hiperprolaktinemie effektief normaliseer, ongeag die oorsaak."·",·33,81.03

Ergot is 'n produk van die fungus Claviceps purpurea,wat op graan groei." Verskeie natuurlike en sintetiese produkte, wat in vier groepe van derivate van die 6-metielergoleen-nukleus verdeel kan word, inhibeer prolaktiensekresie. Binne hierdie groepe het ergokomien, ergokriptien, bromergokriptien en lergotriel 'n stimulerende effekop dopamienreseptore. Die inhibisie van prolaktiensekresie deur hierdie middels geskied deur dopaminomimetieseaktiwiteit uitgeoefen op hipofisere vlak""''T Dit is moontlikdat die verbetering in galaktoree en hervatting van menstruasie by pasiente met normoprolaktinemiese amenoreedie gevolg is van verhoogde estradiolvlakke vanwee 'ndirekte effek van bromokriptien op die ovaria.'"

Bromergokriptien herstel ovulasie by sowat 70 - 98%van pasiente, met swangerskappe in sowat 55 - 80% vangevalle.u .

23•13

•33.... ,51 Selfs by pasiente 'met normoprolaktinc

miese infertiliteit is swangerskappe gemeld.81." Radiologiese

bewys van tumorkrimping is ook gemeld.37•39

•63

,..

Swangerskap en hipofisere tumoreIn 'n omvattende oorsig met betrekking tot die swangerskapskomplikasies by pasiente met mikro- en makroadenome (217 swangerskappe), met radiologiese bewysevan pitui"tere adenome, is die volgende resultate verkry.30

Swanger vroue met onbehandelde mikro-adenome (91swangerskappe by 85 pasiente): Spontane ovulasie-2,2%;klomifeen-induksie - 3,3%; menslike menopousegonadotrofien (HMG); menslike chorioniese gonadotrofien(HCG) - 19,8'%; en bromergokriptien - 70,3'%. By94,5% van swangerskappe was daar geen voorvalle nie.Hoofpyn het voorgekom by 3 pasiente, hoofpyn en visuelestoornisse by 1 pasient en diabetes insipidus by 1. Viervan vyf swangerskappe het egter sonder behandeling totvoltyd gevorder, en die simptoom het na die bevallingverdwyn. Die fetale verlies was 15,4'%.

Swanger vroue met onbehandelde makro-adenome (56swangerskappe by 46 pasiente): Spontane ovulasie-8,9'%;klomifeen-induksie - 10,9%; HMG-HCG - 42,8%; enbromergokri ptien - 37,5'%. Hoofpyn en visuele stoornissehet by 25'% van die pasiente voorgekom, hoofpyn by8,9% en diabetes insipidus by 1,8'%. Hierdie simptomewas onderskeidelik as volg deur die drie trimesters versprei: 45'%, 30% en 20%. Altesaam 64,3'% van dieswangerskappe het sonder komplikasies verloop. By 60%van die pasiente is definitiewe behandeling gedurende dieswangerskap of kort daarna gegee. Die voorkoms vanaborsie was 16,1 %.

Swanger vroue met vorige behandelde tumore (70swangerskappe by 67 vroue): Hoofpyn en visuele stoornisse het by 2,8'% van pasiente voorgekom en hoofpyn by4,3'%. By 92,9% van swangerskappe het geen komplikasiesvoorgekom nie, en die voorkoms van aborsie was 7,1'%.

Hierdie data dui dus aan dat die risiko om komplikasies gedurende swangerskap le onlwikkel 5,5% vir onbehandelde mikro-adenome is, teenoor 35,7'% vir onbehan-

140 SA MEDIESE TYDSKRIF 31 JANUARIE 1981

delde makro-adenome, en 7,1'% vir bebandelde adenome.Op grond van bierdie ondervinding word 'n beleid voorgestel dat pasiente met mikro-adenome toegelaat kanword om swanger te raak en behandel word met bromergokriptien, en dat oogveld-defekte gedurende swangerskapmet steroiede of bromergokriptien behandel kan word.30

,3l·"

Pasiente met makro- of mikro-adenome met 'n serumprolaktienvlak bo 100 ng/ml behoort eers 'n deslruktiewevorm van terapie vir die tumor te ontvang alvorensswangerskap toegelaat kan word."'"

Daar behoort sorgvuldige opvolgondersoeke gedurendeswangerskap gedoen te word, waaronder oogveldstudies,prolaktienbepalings en goeie kliniese ondersoeke.rJ

•30

,31.83

Bromergokriptien is waarskynlik nie teratogenies nie,maar veiligheidshalwe word aangeraai dat toedieningvan die middel beeindig word sodra die pasient swangerraak.1'3,26.29,30,62

Wat die langtermynresultate van die behandeling vantumore met bromergokriptien betref, kan daar nog geendefinitiewe afleiding gemaak word nie. Voorlopige resultatedui op 'n hervatting van die hiperprolaktinemie na beeindiging van toediening van die middel."".'"

VERWYSINGS

1. Sharp, E. A. (1935): Amer. J. Obstet. Gynec.• 30. 411.2. Argooz. I. en Del Castillo. E. B. (1953): J. c1in. Endocr.• 13. 79.3. Forbes. A. P .• Henneman. P. H., Griswold, G. C. ee al. (1954):

Ibid., 14, 265.4. Maizels. G. (1967): I. Obstet. Gynaec. Brit. Cwlth, 74, 933.5. Wider, I. ·A., Marshall. I. R. en Ross, G. T. (1969): I. Amer. med.

Ass.• 209, 669.6. Bay!iss, P. F. C. en Van't Holf, W. (969): Lancet, 2, 1399.7. Frantz, A. G. en Kleinberg, D. L. (1970): Science. 170, 745.8. Gold, E. M. (1977): Postgrad. Med., 62, 105.9. Shearman, R. P. en Fraser. I. S. (1977): Lancet. 1, 1195.

10. Archer, D. F. (1977): Feni!. and Steri!., 28. 125.11. Healy. D. L. en Burger. H. G. (1977): Aust. N.Z.J. Obstet. Gynaec ..

17. 61.12. Jacobs. H. S.• Hull. M. G. R., Murray, M. A. F. ee al. (19/5):

Horm. Res.. 6, 268.13. Tomer, M. D., Edwards, C. R. W., Charlesworth, M. et al. (1979):

Brit. med. I.. 2, 771. .14. MaJarkey, W. B. (1976): Clin. Chem.. 22, 5.15. Archer, D. F. (1977): Fertil. and SteriJ., 28, 125.16. Bauer, K., Knisatschek. H .• Ho"'themke. B. ee al. (1980): Absteakte.

Intemasionale Simposium oor Neuropeptiedhonnone. Kaapstad 6Februarie.

17. Aooo, T:, Shioji. T., Onishi, T. ee al. (1977): Fertil and Steri!.. 28.262.

18. Aono. T .. Shioji, T .. Miyai. K. ee al. (1977): J. c1in. Endocr.. 44, 8.19. Keye, W. R.. Ho Yuen. B., Knopf, R. F. et al. (1976): Obs:et. and

Gynec .. 48, 697.20. Tolis. G., Hoyte. K .• McKenzie. J. M. ee al. (1978): Amer. I. Obstet.

Gynec., 131, 850.21. Stocki~t. J. R .• Essex. W. B., Murray. R. M. L. et al. (1976): I.

clin. Endocr.. 43. 1094.22. Frantz. A. G. (1978): New Eng!. I. Med., 298. 201.

, 23. Keye, W. R .• Chang, R. I. en Iaffe, R. B. (1977): Obstet. gynec.Sucv.• 32, 727.

24. Corenblum. B. en Taylor. P. I. (1978): Ferti!. and Steril.. 30, 388.25. Del Pozo. E., Varga. 1... Wyss. H. er al. (1974): I. c1in. Endocr.,

39, 18.26. Hoofartikel (1975): Brit. med. I., I, 667.27. Fliickiger. E., Vigouret, I. M. en Wagner, H. R. in Robyn, C. en

Harter, M .. reds. (1978): Progress in Prolacein Physiology and Paehology, bl. 383-396. Amsterdam: Elsevier/North Holland BiomedicalPres•.

28. Spark. R. F., PaJlotta, I., Naftolin, F. et al. (1976): Ann. intern.Med.. 84, 532.

29. Thomer. M. O. en Besser, G. M. (1978): Acta endocr. (Kbh.). 88,131. .

30. Gernzell. C. en Wang. C. F. (1979): Ferti!. and Steri!., 31, 363.31. Iewelewicz, R .• Zimmerman. E. A. en Carmel, P. W. (J977): Ibid.,

28. 35.32. Golubolf, L. G. en Ezrin, C. (1969): I. c1in. Endocr., 29, 1533.33. Mroueh. A. M. en Siler-Khodr, T. M. (1977): Amer. I. Obstet.

Gynec.. 127. 291.34. Sperolf, L., Levin. R. M., Haning, R. V. et al. (1979): Amer. J.

Obstet. Gynec., 135. 896

35. Coulam. C. B.• Annege",. I. F .• Abboud. C. F. et al. (1979): Fenil.and Steril.. 31. 25

36. Samaan. N. A .. Osbome. B. M .. Mackay. B.. et al. (1977): I. 'clin.Errdocr.• 45, 903. .

37. Bunaco. L. Goozalez-Merlo. I. en de la Camara. I. (1978): Chn.invest. Gynec. Obstet.. 5. 90.

38. Sobrinho, L. G.. Nunes. M. C. P., Santos, M. A. et al. (1978):Lancet. 2. 257.

39. Vaidya. R.. AJoorkar. S. en Shoth, A. (1977): Fmil. and Steril..28. 363.

40. Costello. R. T. (1936): Amer. I. Path.• 12. 20541. Lachelin. G. C. L., Abu-Fadil. S. en Yen. S. G. (1977): J. clin.

Endocr.• 44. 1163.42. Foner. I. C., Bamea, A., Cramer, O. M. et al. (1978): Clinics

Obstet. Gynaec.. 5, 271.43. Franks. C.• Murray. M. A. F .. Iacquier, A. M. et al. (1975):

Clin. Endocr. (Ox.). 4. 597.44. Potashnik. G., Bar-Ziv. I., Glick, S. et al. (1978): Israel I. med.

Sei.. 14, 753.45. Rjosk, H. K., Von Werder, K. en Fahlbusch, R. (1976): Gebunsh.

11. Frauenheilik.. 36, 575.46. Chang, R. I .• Keye, W. R., Young, I. R. et al. (1977): Amer. I.

Obstet. Gynec., 128. 356.47. Davajan, V., Kletzky. D., March, C. M. er al. (1978): _Amer. I.

Obstet. Gynec.. 130. 894.48. Kleinberg, D. L., Noel, G. L. en Frantz, A. (1977): New Engl. I.

Med.• 296. 589.49. Weisberg. L. A:. Zimmerman. E. A. en Frantz, A. G. (1976): Amer.

I. Med.• 61. 590.

50. Ross. G. T. en Hillier. S. G. (1978): Clinics Obstet. Gynaec., 5. 391.51. Seppala. M., Ranta, T. en Hicvonen. E. (1976): Lancet. 1, 229.52. Tyson, I. E. en Pinto, H. (1978): Clinics Obstet. Gynaec.• 5, 411.53. Donald. R. A., Espiner. E. A. en Livesey. I. H. (1978): Aust.

N.Z.I. Med.. 89, 512.54. Thomer. M. O. (1977): C1in. Endocr. (Ox.). 6. 201.55. Bassi. F .• Giusti. G., Borsi, L. ee al. (1977): Ibid.• 6, 5.56. Bergh. T.. Nillius. S. J. en Wide, L. (1977): Acta endocr. (Kbh.).

86, 683.57. Harsoulis. P., Marshall. J. C .• Kuku, S. F. et al. (1973): Brit. med.

I., 4. 326.58. Zarate. H .• Iacobs. L. S., Canales. E. S. et al. (1973): I. clin.

Endocr., 37. 855.59. Aono. T., Miyake. A .• Shioji. T. ee al. (1976): ibid.• 42, 496.60. Van Campenhout. I .• Papas, S.• Blanchet. P. ee al. (1977): Amer. I.

Obstet. Gynec., 127, 723.61. Zarate. A.. Canales, E. S., Villalohos.· H. et ai. (1975): I. clin.

Endocr., 40, 1034.62. Boyd, A. E., Reichlin. S. en Turksoy. R. N. (1977): Ann. intern.

Med.• 87, 165.63. Wiebe. R. H .• Hammond. C. B. en Handwerger. S. (1978): Fertil.

and Steril.. 29. 282.64. Iudd. S. J. en Lazarus. L. (1976): Aust. N.Z.I. Med.• 6. 30.65. Adler. R. A. (1977): Amer. I. Obstet. Gynec.• 127, 569.66. Cohen, G. H., Dorfman. S. en Norwood, C. (1978): Amer." I.

Obstet. Gynec., 130, 822.67. Healy. D. L., Pepperell, R. I., Stockdale. J. et al. (1977): I. clin.

Endocr.. 44, 809.68. Yen. S. S. C. in Yen. S. S. C. en laife. R. B.• reds. (1978): Repro

duceive Endocrinoiogy, Physiology. Pathophysiology and ClinicalManagement, bl. 341-372. Philadelphia: W. B. Saunde",.

69. Geehr. R. B.. Alien. W. E., Rothman, S. L. G. ee al. (1978): Amer.I. Roentgenol., 130, 105.

70. Vezina, I. L. in Robyn, C. en Harter, M .• reds. (1978): Op. cie",bl. 351-396.

71. Vezina, I. L. en Sulton, T. I. (1974): Amer. I. Obstet. Gynec., no.46.

72. Archer, D. F .. Maroon. I. C. en Du Bois, P. J. (1978): Obstet. andGynec., 52, 235.

73. Doyle. F. en McLachlan, M. (1977): CI;n. Endocr. (Ox.), 6. 53.74. Boyar, R. M .• Kapen. S., Witzman. E. D. et al. (1976): New Engl.

I. Med.• 294, 263.75. Rozario, R., Hammerschlag, S. B., Post, K. D. ee al. (1977): Neuro

radiology. 13, 85.76. Kourides, I. A., Weintraub, B. D., Rosen, S. W. ee al. (1976): I.

clin. Endocr.• 43. 97.77. Hardy, I., Beauregard, H. en Roben. F. in Robyn, C. en Harter.

M .• reds. (1978): Op. cit.27, bl. 361-370.78. Bergh. T., Nillius. S. J. en Wide. L. (1978): Brit. med. J.. \, 875.79. Franks. S.• Iacobs, H. S., Hull. M. G. er al. (1977): Brit. I. Obstet.

Gynaec., 84, 241.80. MaJarkey, W. B., Iacobs. L. S. en Daughaday. W. H. (1971): New

Engl. J. Med.• 285, 1160.81. Seppala. M., Hicvonen, E. en Ranta. T. (1976): Lancet, I, 1154.82. Thomer. M. 0 .• McNeilly, A. S., Hagan, C. ee al. (1974): Brit.

med. I., 2. 419.83. Von Werder, K.. Fahlbusch, R .• Landgraf. R. et al. in Thieme, G .•

red. (1978): Treatmene of Pituieary Adenomas, bI. 377-390. Stuttgart:Fahlbusch & Von Werder Publishers.

84. Dickey, R. P. en Stone. S. C. (1976): Obstet. and Gynec.. 48, 84.85. Van der Steeg. H. I. en Bennink. H. I. (1977): Lancet. \, 502.86. NiIIius, S. J .• Bergh, T., Lundberg, D. O. et al. (1978): Fertil. and

Steril., 30. 710.87. March, C. M .• Kletzky, O. A. en Davajan. V. (1977): Ibid., 28,

521.

Oorsigartikel P-ituitere adenome (prolaktinome) amenoree ...

Documents

Transcript of Oorsigartikel P-ituitere adenome (prolaktinome) amenoree ...