Ontwikkeling van het historisch gebied rondom de Oranjesluis€¦ · Het verplaatsen van de bijna 3...

Ontwikkeling van het historisch gebied rondom

de Oranjesluis

3

Ontwikkeling van het historisch gebied rondom de Oranjesluis

Initiatiefnemer Stichting Stelling 33

Augustus 2015

Contactgegevens Stichting Stelling 33Tasmanweg 873151 PL Hoek van Holland

[email protected]

Voorzitter Peter de Krom 06 41 24 94 32 [email protected]

In samenwerking met

Merel van der Linden Ruimelijk Ontwerper

[email protected]

Raymond Spinnewijn Procescoördinator

[email protected]

Samenwerkingspartners

Provincie Zuid - Holland Erfgoedlijn Atlantikwall

Gemeente Rotterdam

Gemeente Westland

Hoogheemraadschap Delfland

Witteveen en Bos

6

INLEIDING

7

INLEIDING

Bunker A1

Misschien wel kenmerkend voor de beginperiode van elke nieuwe eeuw is, dat er verhoogde aandacht ontstaat om terug en vooruit te blikken. Daar de uitbreiding en verdichting van de bebouwde omgeving in de Randstad ook in de 21e eeuw onverminderd voort lijkt te gaan, is er in ieder geval een tendens te bespeuren voor herwaardering van de nog aanwezige ‘harde en zachte’ historische artefacten en een zoektocht naar hoe dit te conserveren voor de toekomst.

In dit kader heeft de Provincie Zuid-Holland enkele jaren geleden besloten een zevental Erfgoedlijnen te benoemen, die ieder een bepaalde tijdsperiode en een maatschappij historisch aspect omvatten; van de Romeinse Limes tot de Duitse Atlantikwall.

Een object dat geheel binnen deze laatste Erfgoedlijn past en veel in de belangstelling staat, is Stelling 33. Door de aanleg van een van de grootste rotondes van Europa wordt zelfs 75 jaar na dato eens te meer aangetoond hoe groot het strategische belang van deze plek is.

In het kielzog van deze ontwikkeling is in 2013 de Stichting Stelling 33 opgericht, die zich ten doel heeft gesteld om dit unieke stuk van de Atlantikwall te behouden en meerwaarde te geven. Doordat de stelling op een knooppunt van recreatieve wandel-, vaar- en fietsroutes ligt, doen zich allerlei kansen voor om deze unieke plek nieuw leven in te blazen. Door te zoeken naar versterking van het ruimtelijke beeld van de locatie en een betere landschappelijke en recreatieve inpassing van de (enige nog) resterende bunker hopen wij te voorkomen dat Stelling 33 voor goed onder het asfalt zal verdwijnen of helemaal zal wegzakken in de grond en ons collectief geheugen.

8

Direct aan de Maasdijk (N220) ligt het Oranjekanaal en het rijksmonument de ‘Oranjesluis’ met een sluiswachterswoning uit de 17e eeuw. Direct ten zuiden van de sluis is recent de nieuwe provinciale weg (N223) de ‘Hoekse Baan’ gerealiseerd. Deze ligt parallel aan het Oranjekanaal en zorgt voor een directe ontsluiting van Hoek van Holland. Het gebied tussen het Oranjekanaal en de Pettendijk is de afgelopen jaren flink veranderd. Zo moesten voor de aansluiting van de Hoekse Baan met de Maasdijk een woonboot, een voormalig schoolgebouw en een viertal bunkers uit de Tweede Wereldoorlog wijken.

Eén bunker mocht daarentegen blijven staan, mits deze 9 meter verplaatst zou worden naar het westen, richting het Oranjekanaal. Dit initiatief komt voort uit de maatregelen, zoals opgenomen in het Groenstructuurplan van de

Gemeente Westland, waarin mede wordt ingezet op het behoud en herstel van de Duitse Atlantikwall als cultuurhistorisch erfgoed. Het verplaatsen van de bijna 3 miljoen kilo zware bunker was een unieke aangelegenheid en geschiedde via een hydraulisch systeem. En hoewel de bunker bijna 9 meter is verplaatst was het resultaat niet zoals gepland. De bunker zakte tijdens het schuiven enkele meters in de drassige grond en kwam daardoor schuin te liggen.

Door de nieuwe ligging staat er een flinke laag water in de bunker en is deze ontoegankelijk geworden voor passanten. Wel is het goed mogelijk dat de bunker wordt bewoond door vleermuizen. De bunker staat symbool voor een belangrijke stelling die de ingang van de voormalige ‘Festung Hoek van Holland’ verdedigde. De overige zware bunkers van deze stelling zijn inmiddels allemaal gesloopt.

9

Doordat in het Groenstructuurplan is verwoord dat de Atlantikwall als cultuurhistorisch erfgoed moet worden behouden, of wanneer/ waar mogelijk herkenbaar moet worden gemaakt in het landschap, bestaan er nu meerdere initiatieven waarbij deze visie in de praktijk wordt gebracht binnen het grondgebied van de Gemeente Westland.

Het verplaatsen van de bunker bij de Oranjesluis had de bijzondere aftrap moeten vormen voor al deze en toekomstige initiatieven binnen het Groenstructuurplan. Het uiteindelijke resultaat voelt echter erg ongemakkelijk en oogt als onhandig. De bunker, die symbool had moeten ‘staan’ voor waardevolle historie, ‘ligt’ nu op zijn kant. Een situatie die menig Westlander uit onbegrip doet spreken over geldverspilling.

Hierdoor verdwijnt de oorspronkelijke boodschap van de geschiedenis naar de achtergrond en maakt plaats voor negativiteit.

Het doel van dit project is om de focus terug te leggen op de geschiedenis en de bunker zijn symbolische betekenis terug te geven, of sterker nog, deze uit te vergroten. Hierdoor wordt het een waardig visitekaartje voor hoe binnen het grondgebied van de Gemeente Westland integraal om wordt gegaan met historie , cultuur, recreatie en groen.

HUIDIGE SITUATIEOranjesluis

HISTORIETWEEDE WERELDOORLOG

De Westlandse geschiedenis geeft zich visueel moeilijk bloot. Zo wordt het landschap gedomineerd door glastuinbouw en is er veel oude glorie verdwenen door nieuwe infrastructuur. Wie goed kijkt ziet echter dat één aspect van de Westlandse geschiedenis heel nadrukkelijk aanwezig is, namelijk water. Het Westland was tot ver in de twintigste eeuw grotendeels afhankelijk van zijn waterkanalen voor het vervoeren van producten uit de glastuinbouw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog boden deze waterkanelen ook de Duitse bezetter verschillende mogelijkheden. Zo werd het water strategisch benut door het aanleggen van inundatiegebieden en een tankgracht als permanente verdedigingslinie.

Hoek van Holland, het voormalig eiland de Beer en het Westland werden eind 1941 onderdeel van de Duitse ‘Atlantikwall’. Een 6.000 kilometer lange verdedigingslinie langs de gehele kustlijn van Noorwegen tot aan Spanje. Deze linie bestond uit duizenden stellingen met bunkers, versperringen, mijnenvelden en diverse wapens. Ze werden behuisd door relatief kleine groepen soldaten die het zouden moeten opnemen tegen een veel grotere invasiemacht. De enorme hoeveelheden beton en versperringen compenseerde op indrukwekkende wijze dit verschil in mankracht. Om het de vijand zo lastig mogelijk te maken werd voor de verdediging van gebieden teruggegrepen naar oude tactieken. Zo werd dwars door ‘s-Gravenzande en langs Naaldwijk een 20 kilometer lange gracht gegraven, waarbij zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt van de bestaande waterkanalen, zoals het Oranjekanaal. Het zorgde ervoor dat het landschap drastisch veranderde en honderden gezinnen hun huizen moesten verlaten. De gracht en daarmee het Westland werden vervolgens een belangrijk front en realistisch doelwit voor de geallieerden.

De gracht beschermde de Vesting Hoek van Holland tegen een aanval vanaf het land, terwijl de primaire verdediging zich richtte op zee. Het belang van de gracht was echter net zo groot en de verdediging was goed doordacht.De Duitse bezetter noemde dit front het ‘Aussere Landfront’, oftewel het buitenste landfront. Het ‘binnenste landfront’ bestond uit een gracht direct rond het dorp Hoek van Holland. Beide fronten hadden hun grens aan de Noordzee en de Nieuwe Waterweg en sloten zodoende de Vesting hermetisch af. Slechts op enkele plaatsen was er een doorgang voor verkeer en voetgangers. Maar ook deze doorgangen konden worden afgesloten met zware versperringen.

De locatie Oranjesluis, of zoals de Duitse bezetter het verklaarde tot ‘Widerstandsnest 33 H’ was één van de drie stellingen die een toegang vormde tot de Vesting. Net als nu vormde het kruispunt van de Maasdijk richting Westerlee en Rotterdam een erg belangrijke schakel in het wegennetwerk. De bescherming hiervan was daarom een grote noodzaak.Bij de Oranjesluis realiseerde de Duitse bezetter uiteindelijk 9 bomvrije bunkers voor het onderbrengen van soldaten, munitie en geschut. Daarnaast stonden er 3 gebouwen die diende als keuken, kantine en opslag. Stelling 33 kan worden beschouwd als de belangrijkste en zwaarst verdedigde stelling van het gehele buitenste landfront.

Foto linksbron: Archief Hoogheemraadschap Delfland

12

De oranjesluis in 1944 en 2009

De luchtfoto links toont de Oranjesluis en Duitse stelling Wn. (Widerstandsnest) 33 H in 1944. Duidelijk zichtbaar zijn de verschillende bunkers, loopgraven en met name de tankgracht, waarvan het Westelijke deel inmiddels is gedempt en waarop kassen zijn gebouwd. De luchtfoto rechts toont de Oranjesluis in 2009, nog voordat de Hoekse Baan is gerealiseerd. De bunkers aangegeven met wit zijn gesloopt. Nummer 6 betreft de verplaatste bunker.

Luchtfoto: Universiteit Wageningen, Special Collections

13Bron: Google Earth 2009

Oranje school

14

Een uitsnede uit de Duitse kaart van de voormalige ‘Festung Hoek van Holland’.

De ingekleurde gebieden met nummers betreffen de stellingen (in totaal meer dan 100), de gele vlakken mijnenvelden en de blauwe lijnen de tankgrachten.

Stelling 33H betreft de locatie Oranjesluis. Naast de stellingen 53H (Arendsduin) en 45H (Waalbrug) was dit één van de drie zwaar verdedigde toegangen tot de Vesting.

Kaart: Bundesarchiv.

16

Stelling 33H en de Oranjesluis, zoals opgetekend door het BRV (Bureau Registratie Verdedigingswerken) in 1946. De bunkers stonden destijds nog op de grond van twee gemeentes en zijn daardoor apart geïnventariseerd.

Inmiddels is alleen bunker A1 nog aanwezig en verplaatst.

18

De bunker is destijds in detail opgemeten en ingetekend door het BRV.

In de huidige situatie is de bunker ongeveer voor de helft in de grond weggezakt.

Het betreft een munitiebunker van het type ‘134’ en heeft muurdiktes van 2 tot 3 meter dik gewapend beton. De ingangspartijen zijn verlengd tegen scherfwerking van granaatinslagen. Deze muren die de ingang beschermen geven de bunker een bijzondere vormgeving.

Bron: Nationaal Archief

21

Al vrij snel na de oorlog werd het gebied rondom de Oranjesluis ontdaan van een deel van zijn oorlogssporen. Hier wordt manschappenbunker T4 gesloopt (zie kaart op blz.16-17).Foto: Arie van der Nol, Collectie Historisch Archief Westland.

In aanloop naar de aanleg van de Hoekse Baan werden in 2010 nog 2 van de in totaal 9 bomvrije bunkers gesloopt. Peter de Krom verzorgde samen met Stichting Vesting Hoek van Holland nog een laatste rondleiding voor geïnteresseerden uit het Westland.

22

TOERISME & RECREATIEKNOOPPUNT

23

De Atlantikwall bestaat uit een ca. 6.000 kilometer lange verdedigingslinie van forten, bunkers en defensieve wallen die de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog vanaf de kop van Noorwegen langs de gehele West-Europese kustlijn tot aan de Frans-Spaanse grens heeft aangelegd. Hoewel dit oorlogserfgoed lange tijd als ‘fout’ werd beschouwd, is er in de afgelopen jaren een groot aantal culturele initiatieven ontstaan binnen Europa die als doel hebben om dit unieke erfgoed veilig te stellen.

De Atlantikwall is echter een aaneenschakeling van erfgoedobjecten, die als losse parels aan of bij de kust liggen. In de loop der jaren zijn deze objecten doorheen heel Europa grotendeels geïsoleerd geraakt, waardoor het moeilijk is de Atlantikwall als entiteit te begrijpen en te beleven. Met het zichtbaar en beleefbaar maken van Stelling 33 wordt een unieke parel aan de ketting van Atlantikwall erfgoed in Nederland geregen.

Stelling 33 was niet voor niets gesitueerd op een van de belangrijkste strategische knooppunten vanuit het achterland naar Hoek van Holland. In de loop van de afgelopen decennia is gebleken dat Het Jachthuis bij de Oranjesluis ook voor het bereiken van de recreatievoorzieningen in het Staelduinse bos en de kust bij Hoek van Holland een landmark is waar veel fietsroutes vanuit Delft, Midden-Delfland en het Westland op uit komen.

Tot voor kort moest men echter altijd ergens de drukke Maasdijk oversteken. Met de komst van de megarotonde voor het snelle verkeer is er ook een sterke verbetering gekomen voor de doorgang van het fietsverkeer. Onder de rotonde hebben de fietsers hun eigen moderne verkeersniveau; door middel van bruggen en fietstunnels kunnen zij tegenwoordig op een veilige manier in een keer aan de overzijde van de Maasdijk komen, waardoor het fietsverkeer langs dit knooppunt nu al merkbaar meer is dan voorheen.

Vanuit de tunneltjes komen de fietsers langs Het Jachthuis: een monument, dat tot hier toe altijd bewoond is geweest en van buitenaf bezichtigd kan worden. In tegenovergestelde richting fietsend passeert men de originele Pettendijk, die als verhoging in het landschapsprofiel zichtbaar is. De hele aanleg van de Hoekse Baan is zelfs enkele meters opgeschoven om deze zeer oude dijk te behouden. Hierdoor zijn op deze locatie zomaar drie historische lagen waar te nemen.

24

F i e t s e n l a n g s s p o r e n va n d e A t l a n t i k w a l l b i j H o e k va n H o l l a n d F i e t s e n l a n g s s p o r e n va n d e A t l a n t i k w a l l b i j H o e k va n H o l l a n d10 11

Zeetoren

Atlantikwall – Hoek van Holland route

Aansluitingen op de route

Fietsknooppunten netwerken

Attractiepunten

AW-museum

Fort 1881Torpedo

wn51

wn52

wn53

wn47

wn48

wn45wn29

wn33

wn34StP xix

10Vineta

12

1617

2425

18

23

96

8

11

21

19

22

vaHoeoeHoeeoek van

HoHHHHHHHHoeoHoHoHHHHHHoonna

llanHollaolland

llaHHoHHHHHolooololollollllaHod

ndede

ravenzand

Grave’s-Gr

de

’’ss-G’’s’s-’s’s-’ GGrss- rass GGrGGGGs-GGraraararaveveravavavvvGGra

anndandn eededeedeeeendnddendndndedededeedede

MMonsterMonsterMonsterM

stnststeMMMM

tenMe

Mt reereterertetettetete

aNaNaaldaldwijalaaldwdwijk

NNNNNNNN aldN

lNaaaa dwdaaa dwNa d

jjjkjkkwiwiijkijkwijijkijiijkjjjjkjkkkjkk

TeTerer HTe HeijTer HeijdeTeTTTeTeTTTTTTeeer HTe HeH

15 14

Noordlandsepad

Oesterpad

Koningin Emm

aboulevard

Bonnepad

NaaldwijksewegM

aasdijk

De

hoge

bom

en

K. Ju

liana

weg

KM

N

0 1 2 3 4

Stra

ndw

eg

wn30

Fietstunn

el

wn49

51

Fietsroutekaart Hoek van HollandBron: Erfgoedhuis provincie ZH

Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft sinds 2013 een fietsroute ontwikkeld langs het Atlantikwall erfgoed in Hoek van Holland. Stelling 33 is hier natuurlijk ook in opgenomen en staat op deze kaart omcirkeld en benoemd met WN 33, wat staat voor de Duitse benaming “Widerstandnest” (stelling) 33.

De route wordt steeds aantrekkelijker doordat de historie de komende jaren meer en meer zichtbaar, toegankelijk en beleefbaar wordt gemaakt.

25

F i e t s e n l a n g s s p o r e n va n d e A t l a n t i k w a l l b i j H o e k va n H o l l a n d F i e t s e n l a n g s s p o r e n va n d e A t l a n t i k w a l l b i j H o e k va n H o l l a n d10 11

Zeetoren

Atlantikwall – Hoek van Holland route

Aansluitingen op de route

Fietsknooppunten netwerken

Attractiepunten

AW-museum

Fort 1881Torpedo

wn51

wn52

wn53

wn47

wn48

wn45wn29

wn33

wn34StP xix

10Vineta

12

1617

2425

18

23

96

8

11

21

19

22

vaHoeoeHoeeoek van

HoHHHHHHHHoeoHoHoHHHHHHoonna

llanHollaolland

llaHHoHHHHHolooololollollllaHod

ndede

ravenzand

Grave’s-Gr

de

’’ss-G’’s’s-’s’s-’ GGrss- rass GGrGGGGs-GGraraararaveveravavavvvGGra

anndandn eededeedeeeendnddendndndedededeedede

MMonsterMonsterMonsterM

stnststeMMMM

tenMe

Mt reereterertetettetete

aNaNaaldaldwijalaaldwdwijk

NNNNNNNN aldN

lNaaaa dwdaaa dwNa d

jjjkjkkwiwiijkijkwijijkijiijkjjjjkjkkkjkk

TeTerer HTe HeijTer HeijdeTeTTTeTeTTTTTTeeer HTe HeH

15 14

Noordlandsepad

Oesterpad

Koningin Emm

aboulevard

Bonnepad

NaaldwijksewegM

aasdijk

De

hoge

bom

en

K. Ju

liana

weg

KM

N

0 1 2 3 4

Stra

ndw

eg

wn30

Fietstunn

el

wn49

51

De Oranjesluis zelf heeft, ondanks zijn naam, al geruime tijd geen echte sluisfunctie meer, waardoor de plezierjachtjes en kanovaarders direct vanuit het netwerk van waterwegen in het Westland hier naartoe kunnen varen en aan kunnen leggen. Rond de sluis en de bunker zijn talrijke mogelijkheden om de toeristische aantrekkingskracht van deze unieke plek verder uit te breiden. In nauwe samenspraak met de overbuurman van de bunker, die eigenaar is van de al aanwezige aanlegsteiger en platbodem, wordt momenteel onderzocht in hoeverre er vanaf deze opstapplaats op regelmatige basis rondvaarten, bijvoorbeeld langs Atlantikwall erfgoed in het Westland, kunnen worden georganiseerd. Tevens wil hij de in zijn tuin opgestelde MiG straaljager meer zichtbaar maken voor het recreërende publiek.

Langs het Oranjekanaal wordt altijd al gevist en door de oever toegankelijker te maken zal dit verder uitgebreid kunnen worden.

Door de aanwezigheid van al deze recreatieve en historische aspecten is deze plek nu al uniek. Nieuw leven inblazen in de (enige nog) resterende bunker van Stelling 33 is dan ook een logische stap in het behoud van dit erfgoed en versterking van het ruimtelijke beeld van de locatie.

26

VOORLOPIG ONTWERPSTELLING 33

27

Ontwerpvisie

Het verkeersknooppunt bij de Maasdijk, waar zich in de berm Stelling 33 bevindt, vormt door zijn ligging bij uitstek ‘het visitekaartje’ van het Westland. Een gegeven waarop in dit ontwerp wordt ingespeeld door creatief om te gaan met zowel de geschiedenis als het heden. Dit wordt bereikt door o.a. de beladen geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog op een recreatieve manier te herintroduceren met behulp van moderne elementen en Westlandse inbreng.

De laatst aanwezige bunker, type ‘134’, is de aanleiding tot de planvorming van het gebied. De ongelukkige (scheve) positie van de bunker kan worden omgezet in iets positiefs door het verhaal te vertellen dat de bunker moet torsen. Hoewel de bunker onder het gewicht van zijn eigen verhaal bijna was bezweken, blijven de vormgeving en architectuur van het nog zichtbare deel ook nu nog indrukwekkend. Door dit verhaal op verschillende manieren te vertellen en ruimtelijk te verbeelden kunnen de bezoekers zelf ervaren, waarom deze enorme bunker juist hier samen met de andere bunkers en gebouwen de Duitse stelling 33 vormde.

In dit plan wordt het gebied aantrekkelijk gemaakt voor fietsers, voetgangers en andere recreanten. Een pad, een vijver, een steiger en een brug vormen samen de basis van het ontwerp voor de informatieve route door de bunkerstelling. Het pad begint bij de verplaatste (verzakte) bunker en verbindt via een extra brug de overkant van het Oranjekanaal, zodat een kleine rondwandeling mogelijk is. Vervolgens benadrukt de route van het pad de bijzondere contouren van de bunkers en geeft informatie door middel van ingegraveerde tekeningen en teksten. Verdwenen bunkers krijgen een bijzondere verbeelding door de contour terug te laten keren in aanplant met hedendaagse Westlandse groensoorten. Op deze manier groeit en bloeit de geschiedenis straks met behulp van typisch Westlandse ingrediënten.

28

1

226

6

2 A

3563

3564

3566

3567

374

375

376

379

1282

1618

16191620

1621

1579

1752

2078

2079

2081

3687

3706

5049

6153

6154

w.i.u.

w.i.u.

Legenda

TitelSub TitelAuteur:Schaal:1:500 Auteur Datum:10-02-2014

Legenda

Titel Sub TitelAuteur:Schaal:1:500 Auteur Datum:10-02-2014

Proclaimer: Delfland doet er alles aan om de afgebeelde gegevens actueel en juist te houden. Delfland staat open voor opmerkingen of ideeën. Heeft u suggesties voor verbeteringen, opmerkingen of komt u fouten of verouderde informatie tegen, dan stellen wij uw reactie bijzonder op prijs, [email protected].

50

25 0

50meters

Inspectieputten Boezemkeringen Bruggen Gemalendiesel electrisch onbekend wind Sluizen Steiger Peilschalen Keerschotten StuwenElektrische stuw Regelbare stuw Vaste stuw Duikersafsluitbare duiker afsluitbare sifon inlaat open duiker sifon Vaste dam Watergangen Primair (boezem) Primair - dijksloot (boezem)

Secundair (boezem) Te verlanden sloot (boezem)

Primair (polder) Primair - dijksloot (polder)

Secundair (polder) Te verlanden sloot (polder)

Waterbergingen Delfland Straatnamen Watervlakken Boezemwater Polderwater Plasdras Overig Topo

Oranjekanaal

Hoekse Baan

Oranjedijk

Bunker A1Oranje School

Bunker A2

Bunker T2

Oranjesluis

Bovenaanzicht voorlopig ontwerp

Kantine

29

1

226

6

2 A

3563

3564

3566

3567

374

375

376

379

1282

1618

16191620

1621

1579

1752

2078

2079

2081

3687

3706

5049

6153

6154

w.i.u.

w.i.u.

Legenda

TitelSub TitelAuteur:Schaal:1:500 Auteur Datum:10-02-2014

Legenda



50

25 0

50meters




Secundair (polder) Te verlanden sloot (polder)


Hoekse Baan

Bunker A1

Bunker T2

Maasdijk

Bunker T3

Bunker T4

Oranjesluis

Jachthuis

Kantine

30

Bunker A1(type 134, nummer 7806) Verzakte bunker en steigerDe bunker wordt deels uitgegraven maar komt niet in open verbinding met het Oranjekanaal. In het hoger gelegen verdiepte deel komt een vijver. De bunker zal prachtig weerspiegelen in het water en zodoende de suggestie wekken dat hij nog heel diep onder het wateroppervlak doorloopt. Dit is gelijk een knipoog naar de manier waarop Nederland net na WOII omging met bunkers: veelal werden deze rondom afgegraven, om ze af te laten zinken in het grondwater.

Idyllisch gelegen aan het groenrijke Oranjekanaal biedt de steiger prachtig uitzicht op de historische Oranjesluis en het Jachthuis. Een mogelijkheid waarvan veel fietsers en voetgangers gebruik kunnen maken. Maar ook de vissers, die nu al veelvuldig gebruik maken van deze locatie.

Door de vijver ontstaan twee waterniveaus, die versterkt worden ervaren door de steiger trapgewijs naar het Oranjekanaal af te laten lopen. Met het Hoogheemraadschap wordt bekeken hoe de vijver gevoed kan worden. Het overtollige water uit de vijver komt door middel van een overstort weer in het Oranjekanaal terecht

WandelpadRondom de bunker loopt een houten vlonder welke aansluit op een betonnen pad. De materiaalkeuze van hout en beton hangt samen met de aan- en afwezigheid van bunkers. Zo is het pad daar waar ooit bunkers stonden, van beton en daar waar de bunker resteert, van hout. Zodoende wordt de aan- en afwezigheid van de (betonnen) geschiedenis benadrukt.

De houten vlonder rondom de bunker is zo vormgegeven dat deze precies de contouren volgt. Hierdoor is zowel de vormgeving als de geschiedenis een beleving van heel dichtbij. De houten vlonder geeft ook toegang tot de bunker door middel van een houten trap. Hierdoor kan de bezoeker zowel door als rondom de bunker lopen en de volledige vorm en omvang ervaren. Doordat de vlonder in de bunker recht blijft wordt de beleving binnen extra spannend. De bezoeker zal zelf ervaren hoe schuin de bunker eigenlijk ligt.

Watertekst Aan het wandelpad wordt een extra gelaagdheid gegeven door ergens op het wandelpad tekst te plaatsen met een materiaal dat alleen zichtbaar wordt als het nat wordt. Met een waterpompsysteem kunnen kleine en grote bezoekers zelf het water laten vloeien en de tekst zichtbaar maken. Deze interactie levert extra ontdekkingen op, waardoor het verleden spelenderwijs nog beter verankerd raakt bij jong en oud.

Bunker A1

BUNKER

A1

31

BUNKER

A1

33

BrugDoor een aantrekkelijke wandellus te creëren, kan men de bunker van alle kanten benaderen en bekijken. Hiervoor wordt een extra voetgangersbrug ontworpen. Als het publiek over deze brug van de bunker wegloopt heeft men grandioos zicht op de MiG straaljager, die zo over het Oranjekanaal lijkt weg te vliegen.

Het idee is om de brug net zo minimalistisch uit te voeren als het betonnen wandelpad, maar wel rekening te houden met de eisen voor veiligheid en doorvaart.

TribuneHet Hoogheemraadschap heeft de Maasdijk afgewaardeerd als zeedijk, waardoor de extra schotten die bij de Oranjesluis staan opgesteld niet langer meer nodig zijn om het Westland bij eventuele calamiteiten rond springtij te beschermen tegen het wassende water.

Wel worden de schotten nog in de sparingen gehesen bij onderhoud aan de oude houten sluisdeuren. Dit is echter maar eens in de ca. 12 jaar. In de tussentijd zijn dit stilstaande poortwachters. In het ontwerp wordt gezocht naar een alternatief gebruik van de schotten voor die tussenliggende periode, zonder hun eigenllijke vorm en functie aan te tasten. Door ze neer te leggen en op een bepaalde manier te stapelen ontstaat vanzelf een tribune. Recreanten die hier even willen pauzeren krijgen zó een nog mooiere kijk op de zichzelf spiegelende bunker, het voetpad en de voetgangersbrug over het Oranjekanaal.

VleermuisverblijfDe bunker ligt op de aanvliegroute van vleermuizen richting het Staelduinsebos waar zich nog meer bunkers van het zelfde type bevinden. Daar overwinteren al decennia lang enkele honderden vleermuizen. Ook de bunker aan de Oranjesluis lijkt een zeer geschikt winterverblijf. Met name door water rondom de bunker toe te laten zullen de klimatologische en ecologische omstandigheden in en om de bunker verder verbeteren voor de vleermuis en mogelijk ook voor andere dieren.

De voormalige munitieruimtes in de bunker worden zo ingericht en afgesloten dat het een ideale verblijfplaats wordt voor vleermuizen. Zowel in de zomer als winter blijven deze ruimtes afgesloten voor publiek, maar door middel van een (kijk)sleuf wel altijd toegankelijk voor de vleermuizen.

342012

2010

35

Legenda



50

25 0

50meters

Inspectieputten Boezemkeringen Bruggen Gemalendiesel electrisch onbekend wind Sluizen Steiger Peilschalen Keerschotten StuwenElektrische stuw Regelbare stuw Vaste stuw Duikersafsluitbare duiker afsluitbare sifon inlaat open duiker sifon Vaste dam Watergangen Primair (boezem) Primair - dijksloot (boezem) Secundair (boezem) Te verlanden sloot (boezem) Primair (polder) Primair - dijksloot (polder) Secundair (polder) Te verlanden sloot (polder) Waterbergingen Delfland Straatnamen Watervlakken Boezemwater Polderwater Plasdras Overig Topo

Legenda

Titel Sub TitelAuteur:Schaal:1:500 Auteur

Datum:10-02-2014


50

25

0

50meters

Inspectieputten Boezemkeringen

Bruggen Gemalendiesel electrisch onbekend wind Sluizen Steiger Peilschalen Keerschotten StuwenElektrische stuw Regelbare stuw Vaste stuw

Duikersafsluitbare duiker

afsluitbare sifon inlaat open duiker sifon Vaste dam Watergangen Primair (boezem)

Primair - dijksloot (boezem)

Secundair (boezem)

Te verlanden sloot (boezem)


Secundair (polder)

Te verlanden sloot (polder)


Terugkeer in het groenBunker A2 en Oranje school

Via het betonnen wandelpad komt men langs de gesloopte bunker A2. Deze bunker is in 2012 gesloopt tijdens de aanleg van de Hoekse Baan. In het ontwerp wordt de bunker ‘teruggeplant’.

Door middel van aanplanting groeit de bunker weer precies op de plaats waar hij ooit stond. De toe te passen groensoort is een heester die stijl omhoog groeit en zodoende de architectuur en ruimtes in rechte lijnen kan benadrukken. Ook mag de groensoort niet hoger komen dan ongeveer 1,20 m. Op deze manier kunnen mensen het formaat van de bunker altijd overzien, ook vanaf de weg. Voor de keuze van de juiste groensoort wordt contact gezocht met Westlandse kwekers.

De voormalige Oranje School, die tevens is gebruikt in de Tweede Wereldoorlog, wordt ook teruggebracht in het landschap door beplanting. Aan lokale hoveniers wordt de mogelijkheid geboden om zich te presenteren. Zij kunnen het gebied (tijdelijk) adopteren en verzorgen het ontwerp, aanleg en onderhoud.

Door de toepassing van ‘Westlands groen’ wordt de betrokkenheid van regionale bedrijven vergroot, zodat Stelling 33 aan de Oranjesluis met recht een visitekaartje wordt, waar het hele Westland weer trots op kan zijn.

Met de samenwerkingspartners worden de mogelijkheden verkend om in de toekomst meer verdwenen historisch erfgoed van deze locatie terug zichtbaar en beleefbaar te maken.

Bunker A2

Oranje school

46

Legenda



50

25 0

50meters



Primair (polder) Primair - dijksloot (polder) Secundair (polder) Te verlanden sloot (polder)


Legenda

Titel Sub TitelAuteur:

Schaal:1:500 Auteur

Datum:10-02-2014


50

25

0

50meters

Inspectieputten

Boezemkeringen

Bruggen Gemalendiesel electrisch onbekend wind Sluizen Steiger Peilschalen Keerschotten

StuwenElektrische stuw

Regelbare stuw

Vaste stuw


afsluitbare sifon

inlaat open duiker

sifon Vaste dam Watergangen Primair (boezem)


Secundair (boezem)


Primair (polder)

Primair - dijksloot (polder)

Secundair (polder)


Waterbergingen

Delfland Straatnamen

Watervlakken Boezemwater

Polderwater

Plasdras Overig

Topo

Terugkeer in het groenDe verdwenen bunker A2 wordt teruggebracht in het landschap door het gebruik van groen. De muurdiktes (soms tot wel 3 meter) en de ruimtes worden opnieuw zichtbaar.

Oranje schoolDe voormalige Oranje School, die tevens is gebruikt in de Tweede Wereldoorlog, wordt ook teruggebracht in het landschap door beplanting. Aan lokale hoveniers wordt de mogelijkheid geboden zich te presenteren. Zij kunnen het gebied (tijdelijk) adopteren en verzorgen het ontwerp, aanleg en onderhoud.

Watertekst Aan het wandelpad wordt een extra gelaagdheid gegeven door ergens op het wandelpad tekst te plaatsen met een materiaal dat alleen zichtbaar wordt als het nat wordt. Met een waterpompsysteem kunnen kleine en grote bezoekers zelf het water laten vloeien en de tekst zichtbaar maken. Deze interactie levert extra ontdekkingen op, waardoor het verleden spelenderwijs nog beter verankerd raakt bij jong en oud.

BrugDoor een aantrekkelijke wandellus te creëren, kan men de bunker van alle kanten benaderen en bekijken. Hiervoor wordt een extra voetgangersbrug ontworpen. Het idee is om deze net zo minimalistisch uit te voeren als het betonnen wandelpad, maar wel rekening te houden met de eisen voor veiligheid en doorvaart.

Bunker A2

Brug

47

Legenda



50

25 0

50meters



Primair (polder) Primair - dijksloot (polder) Secundair (polder) Te verlanden sloot (polder)


Legenda

Titel Sub TitelAuteur:

Schaal:1:500 Auteur

Datum:10-02-2014


50

25

0

50meters

Inspectieputten

Boezemkeringen

Bruggen Gemalendiesel electrisch onbekend wind Sluizen Steiger Peilschalen Keerschotten

StuwenElektrische stuw

Regelbare stuw

Vaste stuw


afsluitbare sifon

inlaat open duiker

sifon Vaste dam Watergangen Primair (boezem)


Secundair (boezem)


Primair (polder)

Primair - dijksloot (polder)

Secundair (polder)


Waterbergingen

Delfland Straatnamen

Watervlakken Boezemwater

Polderwater

Plasdras Overig

Topo

Bunker A1 en steigerDe bunker wordt deels uitgegraven maar komt niet in open verbinding met het Oranjekanaal. In het hoger gelegen verdiepte deel komt een vijver. De bunker zal prachtig weerspiegelen in het water en zodoende de suggestie wekken dat hij nog heel diep onder het wateroppervlak doorloopt. Dit is gelijk een knipoog naar de manier waarop Nederland net na WOII omging met bunkers: veelal werden deze rondom afgegraven, om ze af te laten zinken in het grondwater.

WandelpadEen betonnen pad gaat over in een vlonder van hout. De vorm van de vlonder benadrukt de contouren en versterkt de beleving van de bijzondere architectuur van de bunker. Informatie over de historie van deze plek wordt in woord en beeld weergegeven.

TribuneIn het ontwerp wordt gezocht naar een alternatief gebruik van de schotten. Door ze neer te leggen en op een bepaalde manier te stapelen ontstaat vanzelf een tribune. Recreanten die hier even willen pauzeren krijgen zó een nog mooiere kijk op de zichzelf spiegelende bunker, het voetpad en de voetgangersbrug over het Oranjekanaal.

Oranje school

Bunker A1

Steiger

Tribune

48

INSPIRATIE

In 2010 is een complete bunker doormidden gezaagd aan de Molenkade in de gemeente Culumborg. Het gaat hier om een Hollandse kazemat van de Hollandse Waterlinie. Landschaparchitect Ronald Rietveld en kunstenaar Erick de Lyon wilden de bunker een nieuwe maatschappelijke functie geven en tegelijk de historie blootleggen.

49

In 2009 werd begonnen met het realiseren van ‘plan Tuinveld’. Een nieuwbouwwijk aan de Koningin Julianaweg in ‘s-Gravenzande. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liep hier de buitenste tankgracht en nu resteren er nog enkele bunkers van stelling 47. In het kader van het Groenstructuurplan van de Gemeente Westland is gekeken naar de mogelijkheden om de tankgracht weer zichtbaar te maken binnen het bestaande plan. Uiteindelijk is er voor gekozen om één van de straten schuin in plaats van recht aan te leggen; precies op het tracé van de tankgracht. De straat heeft uiteindelijk de naam ‘Gedempte Tankgracht’ gekregen. Zowel vanuit de lucht als vanaf de grond is deze straat en daarmee ook weer de gracht, duidelijk zichtbaar.

50

Stichting Stelling 33 stelt zichzelf ten doel de omvangrijke krijgsgeschiedenis van Hoek van Holland op innovatieve wijze beter zichtbaar en beleefbaar te maken voor een breed publiek om zodoende bewustwording te stimuleren bij huidige en toekomstige generaties.

In dit kader maakt de stichting zich dan ook sterk voor het behoud van verdedigingswerken en bijbehorende gebouwen, welke verbonden zijn met de krijgsgeschiedenis van Hoek van Holland en de omliggende gemeentes.

Beginnend met de voormalige Duitse stelling 33 (Widerstandsnest 33) uit de Tweede Wereldoorlog bij de Oranjesluis in de Gemeente Westland, tracht de stichting haar doel te bereiken door de lokale krijgsgeschiedenis vooral te benaderen vanuit een creatief en innovatief perspectief.

Door o.a. kunstenaars, architecten en ruimtelijk ontwerpers samen te brengen met ervaren historici en beleidsmakers ontstaan er nieuwe inzichten die zullen bijdragen aan de omgang met belangrijke objecten uit de militaire historie. Op projectbasis zet de stichting zich met name in op locaties waar de aandacht op dat moment vereist is. Bijvoorbeeld wanneer de conditie of het bestaansrecht van het betreffende object en/of de locatie in het geding raakt.

Colofon

Tekst Peter de Krom Raymond SpinnewijnVormgeving Merel van der LindenFotografie Peter de Krom Logo Yurr RozenbergDruk Bestenzet Printing BV

Het verspreiden, beschikbaar stellen en aanbieden van auteursrechtelijk beschermd materiaal, zoals daar zijn foto’s, ontwerp(visualisaties), historisch beeldmateriaal e.d. zonder voorafgaande toestemming van Stichting Stelling 33, wordt beschouwd als een illegale activiteit.

Ontwikkeling van het historisch gebied rondom de Oranjesluis€¦ · Het verplaatsen van de bijna 3...

Documents

Transcript of Ontwikkeling van het historisch gebied rondom de Oranjesluis€¦ · Het verplaatsen van de bijna 3...